![Page 1: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/1.jpg)
Energia iturriak
Egileak: Mikel Arkotxa, Andoni Arrasate,Sergio Aguinaga, Kaiet Arrate, Iraide Antxia
![Page 2: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/2.jpg)
•Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen.
•Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan:
•Ez da gauza segurua noiz ikasi zuen gizonak sua egiten, era horretara izadian aurkitutako sua gorde beharrari ihes egiteko.
•Europan 1800ean asmatu zen metalezko pistoi su-emailea.
•Euskal Herriko baserrietan adibidez.
![Page 3: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/3.jpg)
Hidraulikoak
•Urezko errotak ziren.
•Ibaiaren ondoan eraikitzen ziren, horrela uraren indarrak zuzenean mugitzen zuen ur-gurpila.
•Errota modernoagoak asmatu zituzten, aparteko ibai edo kanaletan. Horretarako presak eraikitzen zituzten, ura batu, altuera diferentzia handia lortuta presio handia sortuz.
![Page 4: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/4.jpg)
•Hauetako ur-jausi hauek energia sortzeko erabiltzen dira, baina uraren hodiak itxiak dira urtegietatik turbinararte.
• Horrela gehiago aprobetxatzen da era zirkularrean baino.
![Page 5: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/5.jpg)
•Lehenengo industria iraultza, XVIII.mendean gertatu zen, hain zuzen 1760. urtetik 1840.urterarte iraun zuen.
•Ingalaterran hasi zen iraultza izan zen, baina gero gutxinaka Europa osora zabaldu zen.
•3 faktorengatik gertatu zela adierazten dute:
•Aipatzekoa da, nekazaritzan eta garraioan aurrerapen handiak eman zirela.
![Page 6: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/6.jpg)
•Nekazaritzan aurrerapenak eman ziren eta makina berriak agertu ziren.
•Erein makina eta burdin goldea sortu ziren.
![Page 7: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/7.jpg)
•Britaina Handian errepideak eta ur kanalak sortu ziren merkantzia handien garraiorako.•Garraioaren benetako iraultza, trenbidearen asmakuntzarekin eman zen. •Lurrun makina asmatu zuten eta horrela, merkantzia handiak bertatik garraiatzen hasi ziren.•Trenbideen hobekuntzaren ondorioz, Europara zabaldu zen.
![Page 8: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/8.jpg)
•Lehen industralizazioak lurrunaren eta ikatzaren erabilera ekarri zuen.
•Lurruna: James Wattek 1779. urtean lurrun-makina asmatu zuen. Asmakizun honi esker, lurrunaren indarra erabiltzen zen iruteko makinak eta ehungailuak mugitzeko.
![Page 9: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/9.jpg)
•Ikatza: XVIII. mendean ikatzak egurra ordezkatu zuen. Ikatzaren ondorioz industrializazioa sortzen hasi zen. •Ikatza garaiko lurrun makinak erabiltzeko erabiltzen zen. •Ikatza eta burdinaren erabilpena zela eta, industria siderurgikoak sustatu eta hedatu ziren.
![Page 10: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/10.jpg)
•Lehenengo Industria Iraultzaren lurrun eta ikatzaren aurrean, Bigarrenean energia-sortzaileak petrolioa eta elektrizitatea izan ziren.
•Bigarren Industria Iraultza 1870 inguruan sortutako aldaketa ekonomiko sakona izan zen.•Zientzia eta industriaren elkarlanaren fruitua izaten dira aldaketa horiek guztiak.•Telegrafoak, telefonoak, irratiak, argindarrak, tranbiak, metrok eta gainerako asmakizunek gizakien bizitza errazteaz gain baikortasun handia eragin zuten.
![Page 11: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/11.jpg)
ELEKTRIZITATEA
Elektrizitatea, XIX. mendearen hasieran, zientziako bitxikeria bat besterik ez zen.
Baina, gerora, korronte elektrikoa eraldatzeko eta banatzeko arazoak gainditzeko lortu zuten, hainbat berrikuntzaren bidez.
Elektrizitate hori eraldatzen lagundu zuten berrikuntzak hauexek izan ziren:
Grammek asmatutako dinamoa
Edisonek hobetutako harizpi gorizko lanpara
Alternadorea
![Page 12: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/12.jpg)
Nola sortzen da energia elektrikoa?A: urtegiaB: zentralaC: turbinaD: sorgailuaE: hartuneaF: hartune hodiaG: goi-tentsioko linea
H: ibaia
![Page 13: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/13.jpg)
EDISONEK HOBETUTAKO HARIZPI GORIZKO LANPARA Lanparari esker egun guztian argia eduki daitekeela ohartu, horrez gain
hainbat gunetan erabili daitezkela ere:
Argiztapen publikoan
tranbia eta trenbide elektrikoak
telegrafoa eta telefonoa
fonografoa, zinematografoa
![Page 14: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/14.jpg)
PETROLIOA Beste energia- iturri batek, petrolioak, gero eta garrantzi handiagoa hartu zuen,
nahiz eta energia sortzeko lehengai nagusia oraindik ere ikatza izan.
Petrolioaren erabilera:
Automobilgintzan Itsas nabigazioan Abiazioa
![Page 15: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/15.jpg)
Automobilgintza Automobilaren sorrera bi asmakizunen garapenari zor
zaio: gasolinaz mugitutako barne-errekuntzako motorrari eta pneumatikoari.
Lehen automobil arina eta herrikoia, Armand Renaultek garatu zuen lehenik.
Baina Estatu Batuak nagusitu ziren gasolinazkomotorreko autoen ekoizpenean, Henry Fordek bereFord T ospetsua egin zuenean 1913. urtean.
![Page 16: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/16.jpg)
Itsas nabigazioa 1903an, Wandal izeneko itsasontzia sortu zen eta
itsasontzi hau diesel eztanda motorra zuen lehena izan zen.
Baina Selandia itsasontzi danesa, 1912an zerbitzuan sartu zen lehena, motorra zuen lehen itsasontzia izan zen.
![Page 17: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/17.jpg)
Abiazioa XX. mendearen hasieran, Wright anaiek aireplanoa
asmatu zuten.
Abiazioa, Lehen Mundu Gerran garatu zen, arrazoi militarrak zirela eta.
![Page 18: Energia iturriak - leartik.eus iturriak.pdf · •Gizakiak sortutako lehen energia sua izan zen. •Erabilera ugari izan zituen suak antzinako garaietan: •Ez da gauza segurua noiz](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022042811/5fa294db99beef0a4e690b98/html5/thumbnails/18.jpg)