Download - Elementy Mapy
![Page 1: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/1.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Elementy mapy
![Page 2: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/2.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Mapa i jej części składowe
Mapa – rysunek powierzchni Ziemi (lub innego ciała niebieskiego) na płaszczyźnie w odpowiedniej skali (pomniejszeniu) i za pomocą odpowiednich znaków (metod prezentacji kartograficznej)
Skala – matematyczny stosunek odległości na mapie do odpowiadającej jej odległości w terenie
Dd
MS
1S – skala
M – mianownik skali
d – odległość na mapie
D – odległość w terenieAby powyższe działanie miało sens, wielkości d i D muszą być podane w jednakowych jednostkach!
![Page 3: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/3.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Cechy mapy
Wymierność – możliwość odczytywania rzeczywistych wymiarów obiektów oraz ich położenia za pomocą skali i odwzorowaniaCzytelność – osiągana jest dzięki umiejętnie dobranej liczbie prezentowanych obiektów i zjawisk (generalizacja) oraz wyjaśnieniu w legendzie wszystkich używanych znaków
![Page 4: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/4.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Mapa składa się z następujących elementówElementy mapy
Matematyczne-siatka południków i równoleżników-skala mapy-punkty osnowy geodezyjnej
Geograficzne-elementy fizjograficzne przedstawiające np.. Linie brzegowe, rzeźbę terenu -elementy charakteryzujące dany obszar pod względem społeczno – ekonomicznym, politycznym i kulturalnym
Napisynazwy gór, krain, miejscowości i tp. tytuł mapy, legenda, rodzaj odwzorowania, materiał źródłowy, rok wydania, data druku
![Page 5: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/5.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Podstawowe wiadomości o skaliRodzaje skal1. Skala liczbowa – zapisana w postaci działania
matematycznegonp. 1: 500 000 lub Można ją odczytać następująco: 1 cm na mapie odpowiada 500 000 cm w terenie Wiedząc, że 1 m to 100 cm odejmujemy 2 ostatnie cyfry i otrzymujemy równanie: 1 cm na mapie to 5 000 m w terenie.Dalej: 1 km to 1000 m czyli 100 000 cm, więc otrzymujemy: 1 cm na mapie to 5 km.
Sumując: aby skalę liczbową w cm przeliczyć na skalę w km należy odjąć 5 ostatnich cyferek
5000001
![Page 6: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/6.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
2. Skala mianowanaSkala mianowana powstaje przez
dodanie do skali liczbowej jednostek (mian)
Np. 1 cm - 500 000 cm lub 1 cm - 5 kmJest to przyporządkowanie dwóch liczb
oznaczających jednostki długości lub powierzchni
Podstawowe wiadomości o skali
![Page 7: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/7.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
3. Skala liniowa (podziałka) – graficzny obraz skali. Jest to linia podzielona na odcinki, służąca do wykonywania pomiarów na mapie. Długość odcinków odpowiada określonym odległościom w rzeczywistości
0 4 8 12 16 km
W przedstawionym przypadku jeden odcinek po prawej stronie od 0 odpowiada 4 km w terenie. W zależności od skali mapy może to być np. 1 cm, 2 cm, 4 cm i td. Odcinek po lewej stronie od 0 podzielono na 10 mniejszych części by można było dokonać dokładniejszych pomiarów. Każdy z tych małych odcinków ma długość 4 km/10 a więc 400 m.
Pomiary odległości z zastosowaniem podziałki:
1. Mierzymy odległość na mapie za pomocą np. cyrkla lub kroczka
2. Przykładamy kroczek do podziałki tak, że jedno ramię znajduje się po prawej stronie 0 a drugie po lewej. Po prawej stronie odczytujemy odległość w kilometrach, po lewej w metrach
4
Podstawowe wiadomości o skali
![Page 8: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/8.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Skala liniowa (podziałka)
![Page 9: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/9.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Pojęcie skali mniejszej i większejSkala wyrażona liczbą o
mianowniku mniejszym jest większa od skali o mianowniku większym
Skala większa jest bardziej szczegółowa do mniejszej, czyli skala o mianowniku mniejszym jest bardziej szczegółowa od skali o mianowniku większym np.
1:50 000 > 1:500 0001:50 000 > 1:60 0001cm-1km > 1cm-2km
![Page 10: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/10.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Podział map ze względu na skalę
Topograficzne – wykonane w dużych skalach, powyżej 1:200000 np. 1:100000Przeglądowe – wykonane w skalach małych, mniejszych niż 1:200 000 np. 1:5 000 000
![Page 11: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/11.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Siatka geograficzna – układ południków i równoleżników na ZiemiSiatka kartograficzna- układ południków i równoleżników na płaszczyźnie, przeniesiony wg określonego odwzorowaniaOdwzorowanie kartograficzne jest sposób przeniesienia obrazu z trójwymiarowej powierzchni kuli na dwuwymiarową płaszczyznę.
Siatka geograficzna a siatka kartograficzna
Powierzchnia globusa przeniesiona na płaszczyznę
Źródło: www.wiking.edu.pl
![Page 12: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/12.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Podział odwzorowań kartograficznych ze względu na rodzaj powierzchni odwzorowania
- płaszczyznowe (azymutalne)- stożkowe- walcowe- Umowne (modyfikacja trzech pozostałych)
Powierzchnia odwzorowania
Istotą odwzorowania kartograficznego jest sposób przeniesienia obrazu z trójwymiarowej powierzchni kuli na dwuwymiarową płaszczyznę. Można tego dokonać rzutując powierzchnię kuli bezpośrednio na płaszczyznę lub na pobocznicę bryły obrotowej (stożka lub walca), którą później rozwija się na płaszczyźnie
![Page 13: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/13.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Odwzorowanie azymutalne
Najczęściej stosowane do przedstawiania obszarów okołobiegunowych. Używa się go także do map terenów ze strefy równikowej (w położeniu poprzecznym) oraz innych szerokości geograficznych (w położeniu ukośnym)
![Page 14: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/14.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Odwzorowanie stożkowe
Wykorzystuje się je niemal wyłącznie w położeniu normalnym. Najlepiej nadaje się do przedstawiania obszarów średnich szerokości geograficznych (między 30° a 60° szerokości geograficznej północnej i południowej) oraz dla obszarów znacznie rozciągniętych równoleżnikowo
![Page 15: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/15.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Odwzorowanie walcowe
Najczęściej używane jest w położeniu normalnym, tak aby móc przedstawić cały świat na jednej mapie. Przykładem może być wiernokątne odwzorowanie Merkatora – np. mapa Strefy Czasu.
![Page 16: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/16.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Odwzorowanie umowne
Mollweidego. Zalicza się do odwzorowań pseudowalcowych. Jest wiernopowierzchniowe, ale za to ma spore zniekształcenia kątów w strefie okołobiegunowej. Mimo to od dawna używa się go w polskiej kartografii szkolnej
Oswalda Winkela. Często stosowane w różnych atlasach geograficznych (także w szkolnych). Ma ono charakter pośredni między odwzorowaniem wiernopowierzchniowym a wiernokątnym. Występują tu wszystkie trzy rodzaje zniekształceń, są one jednak stosunkowo nieduże Źródło: www.wiking.edu.pl
![Page 17: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/17.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Położenie powierzchni odwzorowania
położenie normalne – płaszczyzna odwzorowania jest prostopadła do osi Ziemi, oś stożka i walca pokrywa się z osią Ziemi;położenie poprzeczne – płaszczyzna odwzorowania jest równoległa do osi Ziemi, oś stożka i walca leży w płaszczyźnie Równika;położenie ukośne – pozostałe położenia „pomiędzy” normalnym a poprzecznym (odwzorowania te, z wyjątkiem azymutalnych, są rzadziej stosowane)
Źródło: www.wiking.edu.pl
![Page 18: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/18.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Położenie punktu rzutowania (ogniska rzutu)
Niezależnie od rodzaju odwzorowania kartograficznego (azymutalne, stożkowe czy też walcowe) powierzchnia odwzorowania może:
- stykać się z kulą w jednym punkcie lub wzdłuż jednej linii – jest to położenie styczne
- przecinać kulę – jest to położenie sieczne.
Źródło: www.wiking.edu.pl
![Page 19: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/19.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Podział odwzorowań kartograficznych ze względu na zachowane wymiary:
- wiernokątne- wiernoodległościowe- wiernopowierzchniowe- umowne (modyfikacja
trzech powyższych)
Zniekształcenia odwzorowawcze
Rozwinięcie powierzchni kuli na płaszczyźnie bez zniekształceń obrazu jest niemożliwe. Zawsze pojawią się deformacje powierzchni, odległości i kątów
Źródło: www.wiking.edu.pl
![Page 20: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/20.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Zniekształcenia odwzorowawcze
![Page 21: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/21.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Podział map ze względu na rodzaj przedstawionej treści
Ogólnogeograficzne – w sposób wszechstronny przedstawiają powierzchnię Ziemi (rzeźba terenu, roślinność, wody itd.)
Tematyczne - odnoszą się do jednego konkretnego tematu (choć mogą przedstawiać kilka zagadnień z danej dziedziny). Jest to bardzo szeroka grupa map, do której zaliczają się m. in. mapy historyczne, geologiczne, glebowe, klimatyczne, demograficzne, gospodarcze, komunikacyjne, polityczne
![Page 22: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/22.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Przykłady map
Źródło: www.wiking.edu.pl
![Page 23: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/23.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Generalizacja mapy
Generalizacja kartograficzna jest cechą charakterystyczną każdej mapy. Główne czynniki, które ją determinują to skala mapy oraz jej tematyka i przeznaczenie.Skala decyduje o tym, ile treści może zmieścić się na danej mapie.
Wraz ze zmniejszaniem skali zachodzi potrzeba eliminacji mniej znaczących obiektów (np. mniejsze miejscowości, rzeki, jeziora i in.) – jest to generalizacja ilościowa. Jednocześnie dokonuje się uproszczenia przebiegu linii (np. rzek, dróg, poziomic, i in.) – jest to generalizacja jakościowa. Tematyka i przeznaczenie mapy mają wpływ na to, które obiekty i w jakiej ilości zostaną na mapie umieszczone.
Źródło: www.wiking.edu.pl
![Page 24: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/24.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Generalizacja mapy
Zmiana ekranu – prawy przycisk myszy odtwórz (play)
![Page 25: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/25.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Podstawowe obliczenia z zastosowaniem skali
1. Przeliczanie odległości na mapie na odległośćw terenie
Dane: S = 1:25 000, d = 16 cm Szukane :D = ?Skala 1:25 000 po odjęciu 5 ostatnich cyferek
skraca się do 1cm-0,25 km (0,25 km to 0,250 km czyli 250 m)
Skoro 1 cm to 0,25 km (250 m)To 16 cm odpowiada 16 x o,25 km (250 m)Odległość w terenie wynosi 4 km (4000 m)
![Page 26: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/26.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
2. Obliczanie skali mapy mając dane odległości na mapie i w terenie
Dane: d = 18 cm, D = 36 kmSzukane: S = ?Z danych wynika, że d = D czyli 18 cm na
mapie = 36 km w terenieInaczej: 18 cm = 3 600 000 cmAby obliczyć skalę musimy wiedzieć ile wynosi
1 cm na mapie, więc obliczamy:3 600 000 cm/18 cm = 200 000Nasza skala ma postać: 1:200 000 czyli 1cm-
2kmSprawdzamy: 1cm-2km 18cm-36km
![Page 27: Elementy Mapy](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081507/546f5e7daf79594b7e8b483d/html5/thumbnails/27.jpg)
wykonał: Jacek Kulpa
Podstawowe obliczenia z zastosowaniem skali