Verkenning
Drukriolering, een kijkje
bij de buren Samenwerking in de afvalwaterketen in het
buitengebied
Aanleg drukriolering
Verkenning van optimalisatiemogelijkheden door samenwerking bij beheer, onderhoud
en vervanging van drukriolering
Broks-Messelaar Consultancy B.V., Postbus 20032, 7302 HA Apeldoorn, K.v.K. 08091133, BTW-nr NL8127.73.688.B01,
tel: 06 5495 1415 / 1416, internet: www.broks-messelaar.nl, e-mail: [email protected]
Verkenning
Drukriolering, een kijkje bij de
buren
Samenwerking in de afvalwaterketen in het
buitengebied
document: 12.143/1
versie: 1
datum: 5 oktober 2012
projectnummer: Wve009.2
opdrachtgever: Gemeente Barneveld, Gemeente Ede, Gemeente Scherpenzeel,
Gemeente Woudenberg en Waterschap Vallei en Veluwe
werkgroep: Sander Siebel (Gemeente Ede)
Evert van Peursem (Gemeente Ede)
Theo Heimensen (Gemeente Barneveld)
Bert Kuijpers (Gemeente Barneveld)
Trilok Pradhan (Gemeente Scherpenzeel)
Ruud van de Velde (Gemeente Woudenberg)
Hedzer Gietema (Waterschap Vallei en Veluwe)
auteur: Marlies Dekkers
bijdrage: Kees Broks
advies/begeleiding:
Verkenning van optimalisatiemogelijkheden door samenwerking bij beheer, onderhoud
en vervanging van drukriolering
blad 2 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
Samenvatting De gemeenten Barneveld, Ede, Scherpenzeel en Woudenberg hebben samen met
Waterschap Vallei en Veluwe de optimalisatiemogelijkheden verkend van beheer,
onderhoud en vervanging van drukriolering. Daarbij zijn de lokale kenmerken van de
vier gemeenten geïnventariseerd, geanalyseerd en met elkaar vergeleken. Bij de
verkenning zijn kennis en ervaring met elkaar gedeeld.
De vijf partijen hebben naar aanleiding van de verkenning geconcludeerd, dat
samenwerking geen winstkansen oplevert voor drukriolering, anders dan de kennis en
ervaringen die gedeeld zijn tijdens de verkenning, met name op het gebied van H2S-
vorming en foutieve hemelwateraansluitingen. Dat betekent dat er minder bespaard
wordt dan dat in het “Verkenning samenwerking WVE-WSV met gemeenten”[1]is
geschat.
De grote overeenkomst in de onderhoudskosten per pompunit per jaar bij Barneveld en
Ede en het lage aantal storingen bij alle vier gemeenten geeft geen aanleiding voor
samenwerking op het gebied van onderhoud van pompunits. Samenwerken op het
gebied van vervanging van pompunits wordt niet gezien als een reële mogelijkheid,
omdat dit te veel gemeente-specifiek is. De medewerkers van de vier gemeenten zijn
positief over de verworven inzichten maar zien geen van allen aanleiding om te gaan
samenwerking, anders dan het delen van kennis en ervaring wanneer daar in de
toekomst behoefte aan is.
.
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 3
Inhoud 1 Inleiding 4
1.1 Aanleiding 4
1.2 Doel 5
1.3 Leeswijzer 5
2 Inventarisatie en analyse 6
2.1 Pompunits 6
2.1.1 Onderhoud en kosten 7
2.1.2 Vervanging(skosten) 8
2.2 Drukleidingen 9
2.2.1 Onderhoud en kosten 9
2.2.2 Vervanging 9
2.3 Problemen bij drukriolering 10
2.3.1 Hemelwater 10
2.3.2 Discrepantie afvalwater 10
2.3.3 H2S 11
2.3.4 Heveling (luchtinsluiting) 11
2.4 Samenvattend 12
3 Optimalisatiekansen 13
3.1 Pompunits 13
3.1.1 Gezamenlijk aanbesteden onderhoud 13
3.1.2 Meer preventief onderhoud 14
3.2 Drukleidingen 14
3.3 Problemen bij drukriolering 14
3.3.1 Gezamenlijk handhaven hemelwateraansluitingen 14
4 Conclusie 16
Literatuur 18
Bijlagen
Bijlage A – Inventarisatie 21
Bijlage B – Leeftijdsopbouw pompunits 25
Bijlage C – Bestek pompunits 26
blad 4 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
1 Inleiding Vanuit een groeiend milieubesef is in de jaren 80 in veel buitengebieden
drukriolering aangelegd. Dat werd in die periode gesubsidieerd via de zogenaamde
verfijningsregeling. In de jaren’90 was er sprake van een tweede piek in de aanleg
van drukriolering vanwege rijkssubsidie. Midden jaren ’00 moest er worden
aangesloten op riolering of IBA om aan wettelijke verplichtingen te voldoen.
Gemeenten hebben als taak afvalwater in te zamelen en te transporteren en ervoor
te zorgen dat de voorzieningen die daarvoor nodig zijn goed blijven functioneren.
Daarvoor moeten voorzieningen als drukriolering periodiek onderhouden worden en
zo nodig vervangen. De eerste vervangingen van mechanische en elektrische
onderdelen van de drukriolering hebben inmiddels plaatsgevonden. De verwachte
technische levensduur van het drukrioleringssysteem is circa 30 jaar. Daardoor is
nog weinig ervaring met de vervanging van bouwkundige objecten. Het waterschap
is verantwoordelijk voor de verwerking van het afvalwater op de RWZI.
Gemeenten Barneveld, Ede, Scherpenzeel, Woudenberg en Waterschap Vallei en
Veluwe hebben de kansen voor optimalisatie van beheer, onderhoud en vervanging
door samenwerking verkend. Hierbij is bijvoorbeeld gekeken of samenwerking met
dezelfde kosten meer kwaliteit en/of een minder kwetsbaar systeem oplevert, of dat
met minder kosten dezelfde kwaliteit geleverd kan worden. De resultaten van deze
verkenning staan in deze rapportage.
1.1 Aanleiding
Op 23 juni 2011 is in het bestuurlijke Platform Water Vallei en Eem onder andere
besloten dat de samenwerkingspilot Barneveld-Ede1 verder uitgewerkt moet worden.
Uit een globale verdiepingsslag als voortzetting van de “Verkenning samenwerking
WVE-WSV met gemeenten”[1] zijn twaalf samenwerkingsprojecten geselecteerd die
kunnen leiden tot kosten besparen, kwaliteit verbeteren en/of kwetsbaarheid
verminderen. Van deze twaalf projecten is bepaald dat de volgende drie het beste op
het niveau van de Gemeenten Barneveld en Ede kunnen worden uitgewerkt:
1. Beheer, onderhoud en vervanging drukriolering;
2. Reiniging en inspectie van riolen, reinigen van kolken en straatvegen;
3. Slibverwerking.
1 Pilot Barneveld-Ede: het onderzoeken van de reële mogelijkheden om watertaken effectiever en doelmatiger uit te
voeren door samenwerking tussen gemeenten en het toekomstige waterschap Vallei en Veluwe.
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 5
Gelijktijdig zou in Woudenberg en Scherpenzeel ook een onderzoek naar
optimalisatie van de drukriolering door samenwerking plaatsvinden. Daarom zijn
beide onderzoeken samengevoegd.
In deze rapportage staan de resultaten van het onderzoek naar optimalisatiekansen
voor het goed laten functioneren van de drukriolering.
1.2 Doel
Het doel van deze verkenning is het in beeld brengen van de optimalisatiekansen bij
samenwerking in beheer, onderhoud en vervanging van drukriolering en het
uitwisselen van kennis en ervaringen over (problemen bij) drukriolering.
1.3 Leeswijzer
Naast deze inleiding bevat dit rapport de volgende hoofdstukken:
Hoofdstuk 2 – “Inventarisatie”. In dit hoofdstuk is inzicht gegeven in de
geïnventariseerde gegevens en de analyse van deze gegevens.
Hoofdstuk 3 – “Optimalisatiekansen”. In hoofdstuk 3 staan de optimalisatiekansen
voor drukriolering.
Hoofdstuk 4 – “Conclusie”.
Achtergrondinformatie en technische gegevens zijn zoveel mogelijk in de bijlagen
geplaatst. Deze vindt u achter in het rapport.
Markeringen in de tekst
In dit rapport is gebruik gemaakt van de volgende markeringen:
literatuur [nummer] Nummers tussen vierkante haken verwijzen naar documenten in de
literatuurlijst op blad 18.
xxx 1) Nummers met een rond haakje verwijzen naar voetteksten
onderaan de bladzijde.
Daar waar in dit rapport alleen de naam Barneveld, Ede, Scherpenzeel of
Woudenberg staat wordt in alle situaties de gemeente bedoeld.
blad 6 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
2 Inventarisatie en analyse Bij de inventarisatie van de lokale situaties zijn de beschikbare gegevens van de
drukriolering geanalyseerd. Daarnaast zijn de kennis en ervaring over (problemen
bij) drukriolering uitgewisseld. Dit resultaten van de analyse en de uitgewisselde
kennis en ervaring staan in dit hoofdstuk.
Gedetailleerde gegevens over beheer, onderhoud en vervanging van drukriolering
staan in bijlage A. In dit hoofdstuk wordt verwezen naar de rij-nummers van de
inventarisatielijst in de bijlage middels het rijnummer tussen haakjes.
2.1 Pompunits
Het aantal pompunits per gemeente varieert van 110 in Scherpenzeel tot 2035 in
Ede (1a). Alle gemeenten hebben moedergemalen en dochtergemalen (1b, 1c)
waarvan een deel bestaat uit tussengemalen en dubbele pompunits (1d, 1e). Ede
heeft 95 pip’s2 (1f). Scherpenzeel en Woudenberg hebben alleen Flygt pompen,
Barneveld en Ede hebben pompen van diverse merken (1h, 1j). Alle gemeenten
hebben zowel versnijdende als open kanaal pompen. In de onderstaande figuur
staan de aanlegjaren van de pompunits.
2 Pip staat voor pomp in put: het is een luchtpersrioolsysteem waarbij door middel van lucht afvalwater in de
drukleiding wordt gepompt. Hiermee wordt H2S aanslag voorkomen.
Figuur 1 Aanlegjaren pompunits drukrioleringssysteem
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 7
Voor de vervangingstermijnen van de pompunits is onderscheid gemaakt naar
mechanisch, elektrotechnisch en bouwkundig.
Analyse
De configuratie van de vier gemeenten is vergelijkbaar. Opvallend is het aantal
pip’s in Ede: 95 (1f).
Allen hebben twee type pompen: open kanaal en versnijdende. Barneveld en
Ede hebben een grote diversiteit aan pompleveranciers; er is geen standaard
leverancier. Scherpenzeel en Woudenberg werken met één leverancier (Flygt),
maar geven aan dat dit geen randvoorwaarde is. Het hebben van één type pomp
is gemakkelijk voor het onderhoud.
Uit de leeftijdsopbouw blijkt dat drukleidingen vanaf begin jaren ‘80 te zijn
aangelegd. Er zijn drie pieken zichtbaar: begin jaren ’80, begin jaren ’90 en
midden ‘00. Begin jaren ’80 is de start geweest om het buitengebied aan te
sluiten op de riolering. In die tijd was er een verfijningsuitkering van het Rijk voor
elke aangesloten woning op de riolering. Begin jaren ’90 moest er worden
aangesloten en was er ook rijkssubsidie beschikbaar. Sinds midden jaren ’00
moeten alle ongerioleerde percelen worden voorzien van riolering of een IBA om
aan wettelijke verplichtingen te kunnen voldoen.
2.1.1 Onderhoud en kosten
In alle gemeenten vindt preventief onderhoud plaats. In Scherpenzeel en
Woudenberg standaard 1 keer per jaar, in Barneveld gemiddeld 0,8 keer per jaar en
in Ede 1 tot 2 keer per jaar (3a,b). In Barneveld en Ede is dit afhankelijk van de
functie (3a,b): belangrijke gemalen worden vaker onderhouden. Barneveld doet het
onderhoud zelf (9a en b), in de andere gemeenten wordt het onderhoud uitbesteed.
Het aantal storing bedraagt 78 in Scherpenzeel, 90 in Woudenberg, 735 in
Barneveld en 478 in Ede (exclusief storingen door regen) (5a). Deze aantallen zijn in
Scherpenzeel en Woudenberg gebaseerd op 2011 en in Barneveld en Ede op een
gemiddelde van de jaren 2010 en 2011. In Ede is een storing gedefinieerd als het
aantal uitrukken. Indien er voor een storing drie keer moet worden langsgegaan, telt
het Edese systeem dit als 3 storingen. Bij de andere gemeente telt iedere storing als
één. In Scherpenzeel en Woudenberg komen de volgende typen stortingen voor:
vervuiling niveauregeling, BKK3, aardlek e.d (5a). In Barneveld en Ede komen naast
deze typen storingen ook andere typen storingen.
Bij storingen/calamiteiten voert de gemeente Barneveld alle werkzaamheden zelf uit.
De andere gemeenten hebben dit uitbesteed. Elke gemeente heeft een andere bron
van reserveonderdelen:
Barneveld: op werf en leverancier uit Veenendaal;
Ede: externen;
Scherpenzeel: voorraad bij externen;
Woudenberg: pompen bij gemeente, rest bij aannemer.
Het aantal storingen door foutieve hemelwateraansluitingen op de drukriolering is in
Barneveld ongeveer 744. Ede heeft ongeveer 584 storingen (5a).
3 Met storingen BKK wordt bedoeld dat de BalKeerKlep vast zit, waardoor water uit de persleiding na
het uitslaan van de pomp terugloopt de put in.
blad 8 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
De onderhoudskosten staan in onderstaande tabel weergegeven.
Tabel 1 – Onderhoud, kosten en meer
De zwarte getallen komen uit de inventarisatie, de blauwe getallen zijn berekend.
Analyse
De kosten van het onderhoud (preventief en correctief) per pompunit varieert van
€ 122 in Scherpenzeel tot € 170 in Woudenberg. Woudenberg heeft relatief de
hoogste kosten aan correctief onderhoud en relatief de laagste kosten aan
preventief onderhoud. De totale onderhoudskosten per pompunit zijn in
Woudenberg het hoogst. De verschillen tussen Barneveld en Ede zijn klein (€ 10
per unit per jaar).
Het gemiddelde aantal storingen per pompunit varieert van 0,35 in Woudenberg
tot 0,73 in Ede. Ede heeft mogelijk het grootste aantal storingen omdat dit het
aantal uitrukken betreft. Ondanks dat Woudenberg de minste storing per unit
heeft, maakt zij de meeste kosten voor correctief onderhoud.
2.1.2 Vervanging(skosten)
In onderstaande tabel staan de gegevens over de vervangingen (zie ook 7ft/m 7h).
De termijnen voor vervanging zijn vergelijkbaar. De vervangingstermijn voor
mechanisch en elektrotechnisch is bij alle gemeenten 15 jaar. Voor de bouwkundige
vervanging is een verschil. Barneveld en Ede houden 50 jaar aan, Scherpenzeel en
Woudenberg 60 jaar. Tot voor kort was dit in Scherpenzeel en Woudenberg 45 jaar.
In de praktijk variëren de vervangingskosten. Bij Scherpenzeel en Woudenberg vindt
vervanging plaats voor ongeveer € 3.500,00 per pompunit in Barneveld voor
€ 4.471,00 en in Ede € 2.342,00. Vervanging van pompunits wordt uitbesteed.
Barneveld doet kleine renovaties zelf.
Tabel 2 – Vervangingskosten voor GRP-periode en werkelijk besteed
Analyse
De vervangingskosten verschillen op hoofdlijnen significant. Onduidelijk is of de
kosten vergelijkbaar zijn. Hiervoor is een nadere analyse op besteksniveau
uitgevoerd (zie bijlage C). Uit deze analyse blijkt dat ook met meer gedetailleerde
gegevens de getallen zeer moeilijk zijn te vergelijken. Ede geeft aan dat bij de
uitbesteding in 2009 zowel de vervanging als het onderhoud gelijktijdig is
uitbesteed. De gezamenlijke beleving is dat vervanging bij allen plaatsvindt tegen
zeer lage kostprijzen.
Barneveld Ede Scherpenzeel Woudenberg
Pompunits [aantal] 1.441 2.035 110 256
Onderhoudsfrequentie pompunits [aantal/jr] 0,8 1 1 1
Preventief en correctief [€/jr] 232.300 311.085 13.462 43.500
Preventief [€/jr] niet beschikbaar 112.006 6.994 8.500
Correctief [€/jr] niet beschikbaar 199.079 6.468 35.000
Preventief en correctief [€]/unit/jaar 161 153 122 170
Preventief [€]/unit/jaar - 55 64 33
Correctief [€]/unit/jaar - 98 59 137
Wie zelf extern extern extern
Storingen gemalen (excl. hwa-storingen) [aantal]735 1478 78 90
Gemiddelde storing per unit [aantal] 0,51 0,73 0,71 0,35
Barneveld Ede Scherpenzeel Woudenberg
Pompunits [aantal] 1.441 2.035 110 256
vervangingstermijn mechanisch [jaar] 15 15 15 15
vervangingstermijn electrotechnisch [jaar] 15 15 15 15
vervangingstermijn bouwkundig [jaar] 50 50 60 60
gemiddeld [€/unit] obv praktijk [€/unit] 4.471 2.342 3.500 3.500
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 9
Alle gemeenten hanteren dezelfde vervangingstermijn voor mechanische en
elektrotechnische onderdelen. Er zijn gelijktijdige pieken in de aanleg en met
gelijke vervangingstermijnen zullen er ook gelijktijdige pieken in de vervangingen
zijn. Voor het bouwkundige deel hanteren Scherpenzeel en Woudenberg een
afschrijvingstermijn van 60 jaar en Barneveld en Ede van 50 jaar. De
daadwerkelijke termijn van vervanging hangt onder andere af van de aard van
het afvalwater dat wordt geloosd. Bijvoorbeeld bij lozing van melkspoelwater, zal
er een snellere aantasting van de betonput optreden dan bij lozing van
huishoudelijk afval water (er van uitgaande dat de meeste pompunit van beton
zijn). De aard van het afvalwater is een bepalende factor voor de levensduur.
In de periode 2009 – 2013 staan er bij de gemeenten diverse vervangingen voor
mechanische en elektrotechnische onderdelen van de pompunits gepland.
2.2 Drukleidingen
De lengte van de drukleidingen varieert van 12 km tot en met 420 km (2a). Ede
bovendien 6 km luchtpersleiding. Woudenberg heeft geen bovenstroomse
vrijvervalleiding, Scherpenzeel 1 km, Barneveld 30 km (exclusief huis-pomp
leidingen) en Ede ongeveer 115 km (2c). Het aantal lozingspunten op stedelijk
gebied varieert van 7 tot 49 (2d). Het materiaal van de persleiding is in alle
gemeenten zowel PVC als PE (polyethyleen) (2e).
2.2.1 Onderhoud en kosten
Er vindt met name correctief onderhoud plaats bij drukleidingen. Ede doet ook
preventief onderhoud door pigging.4 De storingen variëren van 8 in Woudenberg en
Scherpenzeel tot 36 en 177 per jaar in respectievelijk Barneveld en Ede (6a). Zie
voor storingen ook paragraaf “2.3 Problemen bij drukriolering”. Het type storingen is
vergelijkbaar: het merendeel is verstoppingen en een enkele keer een storing door
graafschade. De totale jaarlijkse kosten die hiermee gemoeid zijn variëren van
€ 6.106 in Scherpenzeel en € 9.500 in Woudenberg tot € 39.210 in Barneveld tot
€ 34.743 in Ede (8a). In Ede worden daarnaast kosten gemaakt voor preventief
onderhoud.
Tabel 3 – Onderhoud drukleidingen
Analyse
Het onderhoud per km drukleiding is voor Ede het minst, € 83 per km en voor
Scherpenzeel het meest, € 509 per km. Het gemiddelde aantal storingen per km
drukleiding is voor Scherpenzeel het meest (0,67) en Barneveld het minst (0,12).
2.2.2 Vervanging
Scherpenzeel en Woudenberg hanteren een vervangingstermijn van 1 keer per 60
jaar; tot voor kort was dit 1 keer per 45 jaar. Barneveld houdt een termijn aan van 50
4 Een pig, ook wel ‘mole' (mol) genaamd, is een grote spons waarmee leidingen worden
schoongemaakt.
Gemiddelde
Drukrioolleiding Onderhoud Onderhoud Wie Storing storing per km
drukleidingen per km drukleiding drukleidingendrukleiding
[km] [€/jaar] [€/jaar] [aantal]
Barneveld 298 39.210 132 extern 36 0,12
Ede 420 34.753 83 extern 177 0,42
Scherpenzeel 12 6.106 509 extern 8 0,67
Woudenberg 60 9.500 158 extern 9 0,15
blad 10 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
jaar en Ede voor pc-buizen 45 jaar en pe-buizen 60 jaar. Omdat de drukleiding sinds
jaren ’80 is aangelegd en veel in de begin jaren van ‘00 is er nog geen sprake van
vervanging. Hierover kan weinig kennisdeling plaatsvinden.
2.3 Problemen bij drukriolering
Bij drukriolering komt een aantal problemen voor zoals foutieve
hemelwateraansluitingen, discrepantie tussen verwachte en ontvangen aanvoer op
de RWZI, H2S vorming en heveling. Hieronder staan de problemen toegelicht die in
de gemeenten Barneveld, Ede, Scherpenzeel en/of Woudenberg worden ervaren (5c
en 5d).
2.3.1 Hemelwater
Hemelwater aansluiten op drukriool verstoort het functioneren hiervan. Pompen
blijven draaien en verstoren andere pompen. Scherpenzeel ervaart geen problemen
met hemelwater op de drukriolering. Woudenberg wel maar heeft dit probleem
opgelost5. In Barneveld hebben ongeveer 10% van de percelen hun hemelwater
aangesloten op de drukriolering. Dit percentage is gebaseerd op twee recente
onderzoeken naar hemelwateraansluitingen op drukriolering. Een onderzoek betrof
58 percelen en een onderzoek 67 percelen. In Ede is dit ongeveer 20%, gebaseerd
op ervaringen met roken. Echter ook met roken worden niet alle foutieve
aansluitingen ontdekt omdat een deel via een waterslot loost. De verwachting is dat
het percentage foutieve aansluitingen zeker hoger dan 30% is. Bij (hevige) neerslag
neemt in alle vier gemeenten het aantal storingen sterk toe. Deze storingen worden
wel gesignaleerd, maar er wordt niet op gereageerd.
Foutieve hemelwateraansluitingen worden in alle vier gemeenten opgespoord met
behulp van:
Rookproeven;
Ultrasoon geluid (aandachtspunt bij deze methode is dat alle lozingspunten
bekend moeten zijn, wat in de praktijk vaak niet het geval is);
Gekleurde vloeistof.
2.3.2 Discrepantie afvalwater
In samenwerking tussen het waterschap en de gemeente Barneveld vindt in 2011-
2012 onderzoek plaats naar de oorzaak van de discrepantie tussen de theoretische
(berekende) hoeveelheid afvalwater in de drukrioleringsgebieden en de (gemeten)
hoeveelheid afvalwater die in de praktijk via de drukriolering naar de RWZI wordt
afgevoerd. Hierbij wordt gekeken naar de correctheid van de heffingenboekhouding,
de correctheid van de metingen en naar mogelijke grote of kleine vervuilende
lozingsbronnen.
Met een verhoogde afvoer van afvalwater zijn hogere energiekosten en hogere
kosten als gevolg van slijtage van onderdelen van de drukriolering gemoeid. .De
hogere vervuilingsgraad zorgt vooral op het lozingspunt of in het tussengemaal voor
extra onderhoud of snellere vervanging van de installatie. Bovendien leid een
verhoogde en meer vervuild afvoer van afvalwater tot hogere kosten van zuivering
op de RWZI, mogelijk hoger dan de daarvoor bepaalde inkomsten uit heffingen.
5 Woudenberg kan handhaving eenvoudig uitvoeren omdat een groot deel van de woningen een eigen
pompunit heeft; foutieve aansluitingen zijn direct te koppelen aan het perceel.
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 11
Zuiveringskosten worden daardoor niet eerlijk verdeeld wordt over de lozers en
betaalt de vervuiler niet voor wat hij loost. ( gewone huishoudelijke lozers betalen
dus mee aan lozers die extra vervuild water lozen, maar daarvoor niet worden
aangeslagen).
Bovenstaande geldt niet specifiek voor de gemeente Barneveld. Bij alle gemeenten
met drukriolering in het buitengebied, zullen discrepanties aan de orde zijn. Door de
samenwerking tussen Barneveld en het waterschap is er een plan van aanpak
ontwikkeld. Dit zal in de praktijk worden getest door Barneveld.
2.3.3 H2S
Alle gemeenten hebben last van H2S-vorming (waterstofsulfide) in drukriolering. H2S-
vorming geeft de bekende rotte eierenlucht. De volgende voorbeelden zijn gegeven
voor het oplossen van deze problematiek:
Preventief:
Pip’s/luchtinblaas: een kleine compressor in de besturingskasten blaast een keer
in de zoveel tijd lucht in. Er vindt luchtinjectie/luchtinblaas plaats (zie
www.iesystems.nl). Met luchtinblaas moet je oppassen voor heveling.
Randvoorwaarde is dat ontluchting plaats kan vinden. Het gebied is echter
continu in beweging waardoor steeds weer nieuwe locaties met H2S ontstaan.
Correctief:
Natte kelders vervangen door droge kelders. Barneveld past dit systeem toe.
Ontvangend vrijvervalriool relinen of put bekleden of put niet in de weg leggen
zodat deze makkelijker vervangen kan worden.
Met water doorspoelen zodat verblijftijd korter wordt. Nadeel hiervan is dat je
pomp veel meer draaiuren maakt en er ‘dun’ afvalwater naar de RWZI wordt
afgevoerd.
Conclusie is dat als de H2S-problematiek niet wordt aanpakt, elke circa 5 jaar
rioolputten vervangen moeten worden. Deze laatste situatie is niet wenselijk, omdat
H2S een giftig gas is dat voor risicovolle situatie leidt voor medewerkers/externen die
onderhoud/metingen verrichten.
Analyse
Voor deze problemen is het delen van kennis van belang om te analyseren waar
mogelijkheden zijn om de problemen aan te pakken. Er ontstaan ideeën hoe de
problemen aan te pakken of hoe de problemen gezamenlijk aan te pakken.
2.3.4 Heveling (luchtinsluiting)
Barneveld heeft problemen met heveling (luchtopsluiting) in drukriolering. Heveling
leidt tot verstoppingen. Heveling kan voortkomen uit de (foutieve) wijze van aanleg
van drukleidingen. Het komt meestal voor bij gestuurde boringen die steeds dieper
worden aangelegd om kruisingen met andere kabels te voorkomen. Juist die grotere
diepte leidt tot heveling. Barneveld heeft ongeveer 5 gestuurde boringen; Ede 250
en Scherpenzeel en Woudenberg onbekend. Ede heeft beperkt last van heveling
ondanks de aanwezigheid van gestuurde boringen. Mogelijke oorzaak is de lengte
aan leiding die stroomafwaarts van de gestuurde boring ligt; deze kortere
leidinglengte heft het hevelingsprobleem op.
blad 12 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
Ook bij oude strengen met inbreidingen komt heveling voor. In een bestaande
systeem waar pompen op elkaar zijn ingesteld vindt ontregeling plaats door
inbreidingen. Hierdoor ontstaat heveling.
Omdat de bron/oorzaak van heveling niet duidelijk is, is een structurele oplossingen
nog niet gevonden.
Analyse
Voor deze problemen is het delen van kennis van belang om te analyseren waar
mogelijkheden zijn om de problemen aan te pakken. Er ontstaan ideeën hoe de
problemen aan te pakken of hoe de problemen gezamenlijk aan te pakken.
2.4 Samenvattend
Pompunits
Er bestaat nauwelijks verschil in de kosten tussen gemeente Barneveld en Ede
per pompunit per jaar voor preventief en correctief onderhoud. Woudenberg is
aanzienlijk duurder uit en Scherpenzeel goedkoper.
Woudenberg heeft de minste storing per unit heeft en maakt de meeste kosten
voor correctief onderhoud.
Mogelijk kan door samenwerking op het gebied van aanbesteden van het beheer
en onderhoud van de pompunits financieel voordeel worden behaald.
Het kennis delen over bestekken voor vervanging van pompunits leidt tot een
bevestiging van de noodzaak tot een eigen aanpak per organisatie. Er is sprake
van veel maatwerk per organisatie.
Interessant is te discussiëren over “hoe een bestek op de markt te zetten”.
Drukleidingen
Het onderhoud kost bij kleine gemeenten relatief veel meer dan bij grotere
gemeenten maar de omvang van de absolute kosten is zeer beperkt.
Problemen
Gebieden met veel drukriolering ervaren diverse problemen. Enerzijds betreft het
problemen met opsporen van foutieve aansluitingen van hemelwater en opsporen
van bronnen die discrepantie veroorzaken. Anderzijds zijn het problemen als H2S
vorming en heving/luchtinsluit waarvoor oplossingen moeten worden gevonden.
Barneveld en Ede hebben last van hemelwater op de drukriolering. Mogelijk dat
er een kans is om gezamenlijk op te trekken in handhaving hiervan.
In Barneveld is een pilot discrepantie. Mogelijk dat uitkomsten van deze pilot
breder kan worden toegepast.
Alle gemeenten hebben problemen met H2S. Kennisdelen over het probleem en
mogelijke oplossingen is interessant en leidt tot een overzicht van wijzen van
omgaan met het probleem.
Met name gemeente Barneveld heeft problemen met heveling. De oorzaak van
de heveling is niet bekend, de oplossing is ook niet eenduidig.
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 13
3 Optimalisatiekansen Op basis van de uitgevoerde verkenning is een indruk ontstaan van kansen voor
optimalisatie van drukriolering. Hierbij is gekeken naar optimalisatiekansen door het
gezamenlijk uitvoeren van activiteiten door gemeente(n) en/of waterschap en naar
mogelijkheden voor optimalisatie binnen de eigen organisatie. Dit laatste is
eveneens het resultaat van samenwerking, namelijk het toepassen van de
uitgewisselde kennis over drukriolering.
De kansen voor optimalisatie staan hieronder beschreven. Per onderscheiden thema
is aangegeven voor een gemeente, voor gemeenten of voor gemeente(n) en
waterschap welke optimalisatiekans er bestaat voor het betreffende thema. Voor de
optimalisatiekans is, indien aanwezig, het risico aangegeven. Ook is aangegeven in
hoeverre de optimalisatiekans bijdraagt aan een van de drie k’s: kosten besparen,
kwaliteit verbeteren, kwetsbaarheid verminderen.
3.1 Pompunits
3.1.1 Gezamenlijk aanbesteden onderhoud
Alle vier de gemeenten hebben te maken met correctief onderhoud en soms met
preventief onderhoud. Mogelijk kunnen deze onderhoudswerkzaamheden
gezamenlijk worden uitbesteed.
Risico - beperkt
Lokale kennis van de drukriolering kan verloren gaan als het onderhoud wordt
uitbesteed aan een nieuwe partij
Kans
Kosten blijven naar verwachting gelijk
De specialisten geven aan dat werken voor zeer lage prijzen worden aanbesteed
en gezamenlijk aanbesteden naar verwachting geen significant voordeel.
oplevert.
Kwaliteit blijft gelijk (zie risico);
Het voordeel van samenwerking ten aanzien van kwaliteit is beperkt omdat het
uitbesteden bij de drie gemeenten die uitbesteden goed bevalt. Hieruit volgt dat
er geen financieel of kwalitatief voordeel is voor uitbesteden van werkzaamheden
of werkzaamheden zelf doen.
Kwetsbaarheid blijft gelijk. De werkzaamheden voor Ede, Scherpenzeel en
Woudenberg zijn uitbesteed. Ook bij het opstellen van bestekken wordt kennis
ingehuurd. Barneveld doet onderhoud in eigen beheer.
blad 14 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
Actie
Geen.
3.1.2 Meer preventief onderhoud
Mogelijk dat meer inzetten op preventief onderhoud kostenvoordeel op kan leveren.
Op basis van dit verkennend onderzoek is het niet mogelijk deze conclusie te
trekken. Kanttekening voor een eventueel verdiepend onderzoek naar mogelijk inzet
op preventief onderhoud zijn:
Ongeveer 10 jaar geleden is er een werksessie bij een pompleverancier geweest
met diverse gemeenten uit het land). In deze werksessie is aangegeven, dat er
rekening zou moeten worden gehouden met 1 storing per jaar per pompunit. Op
basis van deze referentie kan worden gesteld dat alle vier gemeenten hier
ruimschoots onder blijven en het dus goed doen ten opzichte van het (landelijk?)
gemiddelde;
Dilemma is dat gemeenten met preventief onderhoud problemen/overlast kunnen
voorkomen, maar dat anderzijds te vroeg of te veel preventief onderhoud kan
leiden tot onnodige kosten;
Preventief onderhoud is geen garantie voor geen storingen.
Actie
geen
Advies
Analyseer de storingenlijst op veel voorkomende (en beïnvloedbare) storingen.
Mogelijke dat bepaalde storingen ook kunnen worden geclusterd. Mogelijke dat
preventief onderhoud (per cluster) kostenvoordeel oplevert versus correctief
onderhoud voor deze storing.
3.2 Drukleidingen
De kosten voor onderhoud van de drukleidingen in de kleine gemeenten is per
pompunit significant hoger dan bij de grote gemeenten. Echter bedragen bij de
kleine gemeenten voor onderhoud zijn dusdanig klein dat samenwerking op dit
gebied en de daarvoor benodigde afstemming in absolute zin mogelijk meer kost
dan het onderhoud zelf. Hier zijn dan ook geen kansen voor optimalisatie door
samenwerking.
3.3 Problemen bij drukriolering
3.3.1 Gezamenlijk handhaven hemelwateraansluitingen
Aanpak van foutieve hemelwateraansluitingen is een langlopend en continu proces.
Voorbeeld van een werkwijze:
1. Aanwijzing voor verdenking
2. Verdenking bevestigen door 1e keer roken
3. Aanschrijven met een termijn voor afkoppelen hemelwater op drukriolering
4. Herinnering sturen
5. Situatie vaststellen met 2e keer roken
6. Handhaven
7. Aanschrijven met dwangsom
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 15
8. 3e keer roken
Juridisch is het een complex traject. Voor de aanpak van foutieve
hemelwateraansluitingen op de drukriolering is constant aandacht en capaciteit
nodig. Mogelijk is dit een onderwerp om gezamenlijk aan te pakken: een fulltime
“handhaver hemelwater op drukriolering” voor diverse gemeenten samen. Voordeel
hiervan is dat de expertise toeneemt. Echter de juridische situatie per gemeente is
erg verschillend. De uren moeten toch gemaakt worden en expertise bij externen is
ook van tijdelijke waarde. De meerwaarde wordt onvoldoende groot geacht om hier
op in te gaan zetten.
Kans
Geen.
Actie
geen
Advies
Regulier voorlichten blijft belangrijk. Bijvoorbeeld 1 keer per 5 jaar een brochure
in de brievenbus, brochure beschikbaar stellen via het waterloket, jaarlijks een
artikel in de lokale krant, brochure gericht verspreiden bij wederkerende
storingen.
Toezichthouders informeren over belang niet aansluiten van hemelwater
Handhaven is een langdurig, arbeidsintensief project dat regulier moet worden
toegepast om al voorbeeld te dienen voor anderen ook.
blad 16 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
4 Conclusie Gemeenten Barneveld en Ede, Scherpenzeel en Woudenberg en Waterschap Vallei
en Veluwe hebben samen de optimalisatiemogelijkheden verkend in het beheren,
onderhouden en vervangen van drukriolering.
De conclusie is dat het gezamenlijke overleg nuttig is geweest, dat Gemeente
Barneveld, Ede, Scherpenzeel en Woudenberg en het waterschap Vallei en Veluwe
geen kans voor een optimalisatie zien op het gebied van drukriolering, en dat er dus
minder bespaard wordt door samenwerking dan dat in het “Verkenning
samenwerking WVE-WSV met gemeenten”[1]is ingeschat.
De grote overeenkomst in de kosten per unit per jaar voor onderhoud (bij Barneveld
en Ede) en het lage aantal storingen ten opzichte van een bekend gemiddelde leidt
tot de conclusie dat er geen aanleiding is voor samenwerking op het gebied van
onderhoud. Samenwerken op het gebied van vervanging van pompunits is geen
optie omdat dit te veel gemeente specifiek is. Medewerkers zijn enthousiast over het
gecreëerde inzicht maar geen van allen ziet aanleiding om te gaan samenwerking
anderszins dan kennis delen op moment dat daar in de toekomst behoefte aan is.
Aan de slag
Op een aantal gebieden kan nader onderzoek inzicht geven in mogelijke andere
optimalisatiekansen of dragen acties mogelijk bij aan beter onderhoud en beheer
van drukriolering per gemeente:
Analyseer de storingenlijst op veel voorkomende (en beïnvloedbare) storingen.
Mogelijke dat bepaalde storingen ook kunnen worden geclusterd. Mogelijke dat
preventief onderhoud (per cluster) kostenvoordeel oplevert versus correctief
onderhoud voor deze storing.
Regulier voorlichten blijft belangrijk. Bijvoorbeeld 1 keer per 5 jaar een brochure
in de brievenbus, brochure beschikbaar via het waterloket, jaarlijks een artikel in
de lokale krant, brochure gericht verspreiden bij wederkerende storingen.
Toezichthouders informeren over belang niet aansluiten van hemelwater
Handhaven is een langdurig, arbeidsintensief project dat regulier moet worden
toegepast om als voorbeeld te dienen voor anderen.
De financiële feiten
De directe winst is in de verkenning6 geschat tot € 10.000 per jaar, voortkomend uit
harmonisatie installaties en gezamenlijk aanbesteden. De indirecte winst is ook tot
€ 10.000 per jaar geschat, voortkomend uit efficiënter beheer en onderhoud en
6 Verkenning samenwerking WVE-WSV met gemeenten
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 blad 17
voorraadbeheer. Uit deze optimalisatiewinst komt geen zichtbare kostenbesparing
voort. Hieruit blijkt dat de te verwachten besparingen lager zijn dan tot nu toe was
ingeschat.
Ook voor anderen
De uitkomsten van deze optimalisatiestudie zijn bruikbaar voor alle organisaties in
de afvalwaterketen. De belangrijkste aandachtspunten zijn:
Het bestek voor vervanging van mechanisch en elektrotechnische onderdelen
van pompunits zijn zeer gemeente specifiek;
Drukriolering is een onderwerp waar veel problemen spelen die niet eenvoudig
zijn op te lossen. De problemen betreffen: Hemelwater op drukriolering, H2S,
heveling/luchtinsluiting en discrepanties.
Het delen van kennis is interessant en is een goede reflectie op de eigen
werkwijze maar hoeft niet per definitie tot verandering van werkwijzen te leiden.
Het kan ook bevestigend zijn dat verschillende werkwijzen tot een zelfde goed en
efficiënt resultaat leiden.
blad 18 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
Literatuur [1] Gemeenten Barneveld, Ede en waterschap Vallei en Eem en Veluwe, Verkenning
samenwerking WVE-WSV met gemeenten, Broks-Messelaar Consultancy,
2011.
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 Bijlagen, blad 19
Bijlagen Bijlage A – Inventarisatie 21
Bijlage B – Leeftijdsopbouw pompunits 25
Bijlage C –Bestek pompunits 26
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 Bijlagen, blad 21
Bijlage A – Inventarisatie
Bijlagen, blad 22 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
Kwaliteit
5 Kwaliteit bij gemalen
5a Aantal en type storingen tekst
gemiddeld 1479 storingen waarvan 744 door regen
(ca. 50%)
gemiddeld (over 2010/2011) 1479
storingen uitgesplitst naar typen:
bijzonderheid 4 st, electrisch 143 st,
heveling 52, mechanisch 85, door
regen 744 (ca. 50%), telemetrie 46,
door vervuiling 407
gemiddeld 2062
storingen waarvan 584
door regen (ca. 30%)
2 jarig gemiddelde (2010-2011) 4124
storingen. Dit is het aantal uitrukken, soms
wordt voor 1 storing meerdere keren uitgerukt .
Uitgesplitst naar type storing: pomp+stijgleiding
(261), niveauregeling (533), electrische
installatie (647), signalering (293), persleiding
(354), PIP (468), vrij verval (89), geen storing
(363, regenval?), thermisch (327), overige
(806, regenval?). Som der delen groter dan
totaal doordat soms meerdere storingen per unit
worden toegewezen. Geen storing en overige
zijn ongeveer 30%, veroorzaakt door
hemelwater?
2011: circa 78 storingen,
vervuiling niveauregeling, BKK,
aardlek, etc.
2011: circa 90 storingen, vervuiling
niveauregeling, BKK, aardlek, etc.
BKK: BalKeerKlep zit
vast zat, waardoor water
uit de persleiding na het
uitslaan van de pomp
terugloopt de put in.
Resultaat is veel starts en
veel draaiuren van de
pomp. Oplossing kan zijn:
- Reinigen van de BKK
(circa € 100) of
- BKK vervangen (circa €
800).
5b Kwaliteit pompunits tekst over
toestand
737 pompunits gerenoveerd in periode 2010-
2011. Deze units zijn goed. Overige pompunits
dateren uit 2004-2007 en kunnen als voldoende
worden beschouwd.
1984: 24 units,
renovatie 2012
gepland, 1996: 35
units, renovatie
2013 gepland, 2004:
48 units, 2008: 1
unit.
1985: 25 units, renovatie
2012 gepland, 1996: 56
units, 2000: 33 units,
2002: 7 units, 2004: 38
units, 2009: 18 units
gerenoveerd, 2011: 31
units gerenoveerd
5c Beschrijving eventuele problemen met hwa tekstvoorlopig inzicht op basis van 1 onderzoek 10%
HWA aansl. Op drukriool
40% 40% van objecten aangesloten? Dit zorgt voor
overbelasting van het stelsel en slijtage van
pompen
Geen problemen bekent2011 adressen gecontroleerd met rook. Geen
andere problemen nu bekend.
5d Beschrijving eventuele problemen met H2S tekststank, weg vreten van (beton en stalen) putranden
alle lozingspunten aantasting op alle lozingspuntenaantasting lozingspunt (3 stuks)
aantasting lozingspunt (3 stuks) 1 voorzien van
luchtinblaassysteem (IE systems)
5e Welke acties worden ondernomen voor voorkomen/
tegengaan van H2S en hwa
tekst
Natte kelders vervangen voor droge kelders boosters.
Ontvangende vrijverval riolen zijn voorzien van een
lining of vervangen door PVC.
-
Opsporing hemelwateraansluitingen op
drukriolering dmv rookacties of ultrasone
methode; Plaatsing van PIP's of pompen met
luchtinblaas.
Onderzoek door IE systems uit
laten voeren verder geen acties
op ondernomen, put
tussengemaal is bekleed tegen
h2s
IE systems H2S, HWA bij problemen,
controleren en eigenaar af laten koppelen.
6 Kwaliteit bij druk leidingen
6a Aantal + type verstopping tekst
36
gemiddeld 36 storingen in persleiding.
Uitgesplitst naar typen: 32 verstopingen,
4 kapot
177
vuilprop, luchtinsluiting, graafschade2011: 8 verstoppingen
persleiding
2011: 8 verstoppingen persleiding, 1
graafschade
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 Bijlagen, blad 23
Bijlagen, blad 24 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
Kwetsbaarheid
9 Onderhoud gemalen - wie doet
9a Onderhoud preventief intern/ extern intern extern extern (de Nooij) extern (Dusseldorp)
9b Onderhoud storing/ reparaties – curatief intern/ extern intern extern extern (de Nooij) extern (Dusseldorp)
9c Renovatie/ vervanging intern/ extern kleine renovatie zelf grote renovatie extern extern extern (aanbesteding) extern (aanbesteding)
9d Hoe is dit geregeld: snelheid reserveonderdelen e.d. op de werf/
leverancier/buu
rgemeenten
voorraad op de werf /leverancier (in Veenendaal) extern
reserve pompen en onderdelen
op voorraad bij de nooij (kast
BBL).
reserve pompen op voorraad bij gemeente (kast
BBL), overige onderdelen bij aannemer.
9e Totale tijdsbesteding drukriolering intern fte
0,6 1,2
niet geregistreerd, schatting: 3
uur per week. Coördinatie
onderhoud en storingen,
facturatie etc.
niet geregistreerd, schatting: 2 uur per week.
Coördinatie onderhoud en storingen, facturatie
etc.
10 Persleidingen
10a Aantal gestuurde boringen [aantal]
5
we weten dat het er meer zijn, echter dit
zijn nog niet als zodaning in het
beheersysteem als strengtype
aangegeven
250
dit is een schatting!
? ?
10b Overlast door heveling [ja/nee]ja
ca. 10 locatiesnee
10% niet bekend. (Bij twijfel word
pompunit aangepast)niet bekend.
10c Overlast door luchtinsluiting [ja/nee] 0 geen zie opmerkings ballon ja 10% nog niet bekend
Overig
11a Zijn er contracten [ja/nee]ja, 2
onderhoud aantal gemalen door Nijkerkja ja ja
11a1 · Waarvoor (onderhoud, storingen) tekstvoor de reiniging van de tussengemalen
1. onderhoud van aantal gemalen door
gemeente Nijkerk, 2. reinigingscontract-
preventief en correctief onderhoud Onderhoud en storingen met de
NooijOnderhoud en storingen met Dusseldorp
11a2 · Looptijd [jaar] 1 doorlopend 3 mogelijkheid tot 3 maal verlenging van 1 jaar jaarlijks verlengd jaarlijks verlengd
11a3 · Contractkosten [€]
5000 + 2385
5000 voor reinigen gemalen en 2385 voor
onderhoud door Nijkerk van een aantal
gemalen. -
algemene kosten bedragen ongeveer €
30.000,00
onderhoud: € 6.994,00 excl.
BTW, correctief onderhoud op
nacalculatie (2011: storingen
drukrioolunit's € 6.468,33,
storingen drukleidingen €
6.106,05; totaal € 12.574,38 )
onderhoud: € 8.500 excl. BTW, correctief
onderhoud op nacalculatie (2011: € 40.000)
11a4 · Voorwaarden tekstall-in prijs per reinigingsbeurt, excl stortkosten
onderhoud+energie+storingenbestek
werkbeschrijving uit 2011, bij
jaarlijkse verlengingwerkbeschrijving uit 2005
11a5 · Welke activiteiten worden uitgevoerd tekst reinigen pompput en appendages - preventief en correctief onderhoud preventief en reinigen pomput
Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012 Bijlagen, blad 25
Bijlage B – Leeftijdsopbouw
pompunits
Bijlagen, blad 26 Verkenning 12.143/1, 5 oktober 2012
Bijlage C – Bestek pompunits
Omschrijving der werkzaamheden Ede Barneveld Woudenberg
2009 peiljaar 2009 peiljaar 2010 peiljaar opmerking
Eenheid Aantal Prijs per Eenheid Aantal Prijs per Eenheid Aantal Prijs per
eenheid eenheid eenheid
[€] [€] [€]
Levering in opslag
1 pompen met openwaaier , type a. stk. 130 478,00 stk. nvt
2 versnijdende pomp,type b. stk. 125 541,00 stk. 74Fabrikaat ITT Flygt, type MP 3068.170
W210 2,4 kW
3 versnijdende pomp,type c. stk. 15 541,00 stk. nvt
4 compleet leidingwerk in putten, inclusief voetbocht en geleidestangen stk. 270 345,51 stk. 74 stk. 36691,01
leveren en monteren leidingwerk tot buiten
de put, incl. afsluiter buiten de put
plaatsen
5 PBK-buitenkasten stk. 270 138,45 stk. 43 518,83 stk.
6 PBK-binnenkast, compleet gemonteerd stk. 270 289,92 stk. 63 516,71 stk.
7
leveren compleet ingerichte HVK met hoofdverdeelinrichting conform
punt 5.01.1 en 5.05.2 excl buitenkast
stk.
69 328,47 stk. stk.
8 leveren HVK buitenkast stk. 69 653,35 stk. 28 1.025,35 stk.
Montage
9 montage leidingwerk, pompen en besturingskasten,type a stk 130 588,63 stk. stk.
10 montage leidingwerk, pompen en besturingskasten, Type b + c stk 140 594,93 stk. zit in rij 1-4 stk.
11 vervangen hoofdverdeelkasten stk 69 163,67 stk. stk.
12 aanbrengen extra aarde-electroden, incl. materiaal m1 500 8,25 stk. 30 19,65 stk.
13 leveren en aanbrengen schakelkast type Dochter stk. 361.029,07
besturingskast gevoed vanaf een CVK of
pompverdeel unit. (alleen binnenwerk,
buitenkast hergebruiken)
14 leveren en plaatsen schakelkast pompverdeel stk. 61.597,63
besturingskast incl. energieaansluiting
(alleen binnenwerk, buitenkast
hergebruiken)
15 leveren en aanbrengen schakelkast CVK stk. 4 1.430,90losse CVK kast (alleen binnen werk,
buitenkast hergebruiken)
16 aansluiten op hoofdpost stk. 1 927,03
Leveren en vervangen complete koppelkasten
17 leveren en vervangen complete koppelkasten stk. 5 436,10
Telemetrie
18 inrichten/montage telemetrie master stk. 30 1.583,43 stk.
19 inrichten/montage telemetrie slave stk. 43 595,19 stk.
1.324,44
stk. 21 571,06
hierin zit levering
pomp+beugel
pomp+leidingwerk+ketting
+voetbocht+RVS
balkeerklep+driewegkoppe
ling+RVS afsluiter in put
incl. slopen oud leidingwerk
dit is een prijs voor
buitenkast, incl plaatsen
en montage en inregelen
installatie
dit is een prijs voor
buitenkast, incl plaatsen
en montage en inregelen
installatie