Download - Cơ lí thuyết 1
-
7/31/2019 C l thuyt 1
1/155
1
C HOC L THUY T 1
TR NG I H C K THU T CNG
NGHI P THI NGUYN
KHOA KHOA H C C B N-B MN C H C
http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Rack_and_pinion_animation.gif -
7/31/2019 C l thuyt 1
2/155
2
#
M U
C h c l khoa h c nghin c u chuy n ng c h c c a v t ch t. Trong , chuy n ng c h c l s d i ch c a v t ch t t v tr ny sang v tr khc
trong khng gian, theo th i gian.C h c l thuy t l m t ph n C h c nghin c u cc
quy lu t chung nh t v chuy n ng c h c .
C h c l thuy t l mn h c c s cho hng lo t cc mn k thu t c s v k thu t chuyn ngnh khc.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
3/155
3
#
Mn c h c l thuy t c chia lm ba ph n: TNH H C V T R N NG H C NG L C H C
C H C L THUY T 1 g m hai ph n TNH H C V T R N v NG H C .
-
7/31/2019 C l thuyt 1
4/155
4
#
TI LI U THAM KH O
GS.TSKH Sanh -Ch c ( t p 1) , - NXB Gio d c . GS.TSKH Sanh-Bi t p ch c ( t p 1) , - NXB
Gio d c .
Chu T o oan-C h c l thuy t (t p 1),-NXB Giao thng v n t i. C h c l thuy t GS.TSKH o Huy Bch, Ph m
Huy n NXB i h c Qu c gia H N i, 1999.
Tuy n t p bi t p c l thuy t T p 1 : I.VMestcherski- NXB i h c v THCN,1980.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
5/155
5
#
CC THNH PH N I M i m gi a k: 20% i m th o lu n: 20% i m cu i k: 60%
HNH TH C THI Thi gi a k: T lu n 1 bi t p
th i gian: 45 Thi cu i k: Tr c nghi m (kho ng 20 cu)
(th i gian: 90)
-
7/31/2019 C l thuyt 1
6/155
6
#
Ph n I
TNH H C V T R N
Tnh h c v t r n l ph n nghin c u tr ng thi cn b ng c a v t r n tuy t i d i tc d ng c a cc l c .
-
7/31/2019 C l thuyt 1
7/155
7#
Ph n I
TNH H C V T R N Ch ng 1 : Cac khai nim c ban
va h tin tinh hoc
Ch ng 2 : Cn bng cua h l c khng gian Ch ng 3 : Tr ng h p ring: H l c phng
Ch ng 4 : Ma sat
Ch ng 5 : Trong tm cua vt rn
-
7/31/2019 C l thuyt 1
8/155
8#
Ch ng 1
CC KHI NI M C B N V H TIN TNH H C 1. M u . t bai toan tinh hoc
2. Cc khi ni m c b n v l c
3. H tin tnh h c
4. Lin k t. Ph n l c lin k t.
Tin gi i phng lin k t
-
7/31/2019 C l thuyt 1
9/155
9#
1. M U. T BI TON TNH H C
1.1. i t ng nghin c u 1.2. S cn b ng c a v t r n 1.3. L c
1.4. Bi ton tnh h c
-
7/31/2019 C l thuyt 1
10/155
10#
1. M U. T BI TON TNH H C
1.1. i t ng nghin c u
- V t r n tuy t i l cac vt m kho ng cch
gi a cc i m c a n khng thay i khi ch u tcd ng c a v t khc. - V t r n tuy t i l m hnh cua cc v t r n
th c t khi cc bi n d ng c a chng th b qua c do qu b ho c khng ng vai tr quan tr ng trong qu trnh kh o st. V t r n tuy t i c g i t t l v t r n.
- i t ng nghin c u cua tinh hoc la vt rn tuyt i.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
11/155
11#
1.2. S cn b ng c a v t r n - Khi ni m chuy n ng hay cn b ng c a v t
r n c tnh t ng i.
- Kh o st s cn b ng m t v t r n lun lun
g n li n v i v t lm m c no . -H quy chi u : V t lm m c dng kh o st
s cn b ng hay chuy n ng c a cc v t c g i l h quy chi u.
Trong cc bi ton k thu t thng th ng h quy chi u c ch n l cc v t t trn m t t.
1. M U. T BI TON TNH H C
-
7/31/2019 C l thuyt 1
12/155
12#
V t A: H quy chi u
V t B
N Cn b ng c a v t r n : M t v t r n c g i l cn b ng (ho c ng yn ) i v i
m t v t no n u kho ng cch t m t i m b t k c a v t n i m g c c a h quy chi u lun lun khng i.
1.2. S cn b ng c a v t r n
1. M U. T BI TON TNH H C
O
Mco
nst
-
7/31/2019 C l thuyt 1
13/155
13#
1.3. L c
L c l i l ng dng o tc d ng t ng h (t ng tc) gi a cc v t, m k t qu c a n l lm cho cc v t thay i tr ng thi chuy n ng ho c b bi n d ng i.
Cc c tr ng c a l c: i m t c a l c
Ph ng chi u c a l c
C ng c a l c
A
F
ng tc d ng c a l c (gi c a l c).
...,, QRF L c c bi u di n b ng vc t . K hi u
1. M U. T BI TON TNH H C
-
7/31/2019 C l thuyt 1
14/155
14#
Biu din l c trong h toa cac
cos .Z
F=
x y zF X e Y e Z e= + +
Trong h to cc vung gc vc t l c
c bi u di n d i d ng:
F
trong :
, ,x y z
e e e l cc vc t n v trn cc tr c to x, y, z.
, ,X Y Z l hnh chi u c a F ln cc tr c t a .
l n cua : F 2 2 2F X Y Z= + +
H ng cua c xac inh b i :F
cos ,X
F= cos ,
Y
F=
-
7/31/2019 C l thuyt 1
15/155
15#
1.4. Bi ton tnh h cBi ton tnh h c t ra l thi t l p cc i u
ki n cn b ng c a v t r n ch u tc d ng c a m t
h l c .
T p h p cac l c tc d ng ln cung m t v t r n g i l h l c.
K hi u h l c l: 1 2( , ,..., )nF F F
-
7/31/2019 C l thuyt 1
16/155
16#
2. CC KHI NI M B SUNG V L C
2.1. C
c nh ngh a v h l c 2.2.Mmen c a l c i v i m t i m.
2.3. Mmen c a l c i v i m t tr c.
2.4. Vct chnh v mmen chnhc a h l c khng gian
2.5. Ng u l c.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
17/155
17#
2.1. CC NH NGHA V H L C
Hl c t ng ng: Hai h l c t ng ng l hai h l c c cng tc d ng c h c ln m t v t r n . K hiu:
( ) ( )1 2 1 2
, ,..., , ,...,n m
F F F P P P:
H p l c c a h l c: N u m t h l c t ng ng v i m t v ch m t l c th l c g i l h p l c c a h l c, hay h l c cho c h p l c. K
hi u h p l c c a h l c l : AR
1 2( , ,..., )n AF F F R:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
18/155
18#
nh l :i u ki n c n v v t r n cn b ng l h l c tc d ng ln n cn b ng.
H l c cn b ng: H l c cn b ng l h l c khng lm thay i tr ng thi c h c c a v t r n . K hi u: 1 2( , ,..., ) 0nF F F :
2.1. CC NH NGHA V H L C
-
7/31/2019 C l thuyt 1
19/155
19#
2.2.MMEN C A L C I V I M T i MKhi l c tc d ng ln v t, n c th lm cho v t
quay quanh m t i m no . Tc d ng c a l c c c tr ng y b ng mmen c a l c i v i m t i m.
nh ngha : Mmen c a
l c i v i i m O l mt vect , k hi u l xc nh b ng cng th c:
( )Om F
( )Om F r F =
rtrong o l vct nh v cua i m t l c so v i im O.
r OA=
AO
F
( )o
m F
r
B
-
7/31/2019 C l thuyt 1
20/155
20#
Ta xac inh vec t nh sau: ( )om F
)(Fmo
Ph ng :vung gc v i m t ph ng ch a i m O v l c Chi u :C chi u sao cho khinhn t u mt c a n xu ng
g c th y vng quanh O theochi u ng c chi u kim ng h .
l n: dFFmo .)( =
F
F
V i d l kho ng cch vung gc l y t tm l y mmen O n ng tc d ng c a l c.
(=0 khi F = 0 ho c d = 0)
2.2.MMEN C A L C I V I M T i M
AO
d
F
( )o
m F
B
-
7/31/2019 C l thuyt 1
21/155
21#
Nu t tai O h toa Oxyz, va ky hiu:
( )
x y z
o
e e e
m F r F x y z
X Y Z
= =
Trong : , ,x y ze e e l cc vct n v trn cc tr c t a .
{ }ZYXF ,,={ }zyxr ,,=
Hnh chi u c a )(Fmo ln ba tr c t a :
( )oxm F yZ zY =
( )oym F zX xZ =
( )oz
m F xY yX =
thi
2.2.MMEN C A L C I V I M T i M
-
7/31/2019 C l thuyt 1
22/155
22#
Vi du 1.1
A D
CB
A' D'
C'B'
y
z
x
a
1F
2F
xe
ye
ze
( )2Am F
( )1Am F
Khi hnh lp ph ng canh a, chiu tc dung cua cc l c nh hinh ve. Tm cc vc t mmen c a cc l c i v i nh A.
1 2,F F
( )1 1( )A xm F aF e=
2 2
2
2( )
2
2
2
A x
y
am F F e
aF e
=
ap s:
2.2.MMEN C A L C I V I M T i M
-
7/31/2019 C l thuyt 1
23/155
23#
M men c a l c i v i m t tr c c tr ng cho
tc d ng c a l c lm v t quay quanh tr c .
2.3. MMEN C A L C I V I M T TR C
O
A
B
A'
B'
F
Fd'
F)(Fm
F
F
inh nghia: Mmen cua l c i v i truc , ky hiu la
, , la s ai s bng tich
hinh chiu cua ln mt phng vung goc v i truc va khoang cach d' t giao im O cua truc v i mt phng n , ly du cng nu quay xung quanh O
theo chiu ng c chiu kim ng h va ly du tr trong tr ng h p ng c lai.
F
F
' '( ) .m F F d = (= 0 khi no?)
-
7/31/2019 C l thuyt 1
24/155
24#
nh l lin h gi a m men c a l c i v i m t i m v m men c a l c i v i m t
tr c. F
( ) ( )Om F hc m F =
Mmen cua l c i v i truc i qua dim O la hinh chiu ln truc cua mmen cua no i v i im O.
O
A
B
A'
B'
F
Fd'
( )Om F
-
7/31/2019 C l thuyt 1
25/155
25#
xyF X
Z
2,F FCho l c tc dung vo khi lp ph ng, canh a, im t tai inh A. Tm m men cua cac l c i v i truc ba truc toa .
Vi du 1.2
( ) 22
xm F aF =
( )2
2ym F aF =
( )2
2z
m F aF =
ap s
( )2 2 sin ,xm F F a =
( )2 2 sin ,ym F F a =
( )2 0zm F =1
sin3
=
O
A
y
z
x a
F2F
B
C
B' A'
C'O'
2.3. MMEN C A L C I V I M T TR C
-
7/31/2019 C l thuyt 1
26/155
26#
2.4.1 Vect chinh c a h l c khng gian nh ngha: Vct chnh c a h l c khng gian, k hi u l t ng hnh h c c a cc vect bi u di n cc l c c a h l c:
R
1 2
1
n
n k
k
R F F F F
=
= + + + =
2.4. VC T CHNH V MMEN CHNHC A H L C KHNG GIAN.
Ph ng phap xac nh vect chinh a. Ph ng phap v (hinh hoc) b. Ph ng phap chi u (giai tich)
-
7/31/2019 C l thuyt 1
27/155
27#
Chu y : Vect chinh la vec t t do.
a. Ph ng phap ve
Vc t chinh c a h l c b ng vect khep kin c a a giac vect l c.
1F
2F
3F
1F
2F
3F
R
O
3F
2F
2.4.1 Vect chinh c a h l c khng gian
2.4. VC T CHNH V MMEN CHNHC A H L C KHNG GIAN.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
28/155
28#
b. Ph ng phap chi u
1 21
n
x n kkR X X X X== + + + =
1 2
1
n
y n k
k
R Y Y Y Y=
= + + + =
1 2
1
n
z n k
kR Z Z Z Z
== + + + =
1 2
1
n
n k
kR F F F F
== + + + =
Ky hiu:
( ), ,x y zR R R R=
2.4.1 Vect chinh c a h l c khng gian
( )1 1 1 1, ,F X Y Z= ( )2 2 2 2, ,.........................
F X Y Z=
( ), ,n n n nF X Y Z=
Ta c:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
29/155
29#
2.4.1 Vect chinh c a h l c khng gian
2 2 2
x y zR R R R= + +cos ;x
R
R= cos ;y
R
R= cos .z
R
R=
Vy m un v ph ng chiu cua vc t chnh c xc inh b i:
( ), ,x y zR R R R=
-
7/31/2019 C l thuyt 1
30/155
30#
V d :Xc nh vc t chnh c a h l c g m ba l c sau: ( )1 1, 2, 3F =
( )2 4, 5, 7F =
( )3 2, 8, 1F =Bi gi i:
( )7, 5, 11R =Ta c: 2 2 27 5 11 195R = + + =
( ) ( )
( )
7 5
cos , ; cos , ;195 195
11cos ,
195
R Ox R Oy
R Oz
= =
=
2.4.1 Vect chinh c a h l c khng gian
-
7/31/2019 C l thuyt 1
31/155
31#
nh ngha: Mmen chinh c a h l c khng gian i v i tm O, k hi u l m t vect b ng t ng hinh h c cac vect mmen c a cac l c thu c h l c i v i tm O:
OM
1 1
( )
n n
O O k k k
k k
M m F r F= =
= =
2.4.2 Mmen chnh c a h l c khng gian i v i m t tm
Cach xac nh a. Ph ng phap v Mmen chinh c a h l c i v i m t tm b ng
vect khep kin c a a giac vect mmen. b. Ph ng phap chi u
-
7/31/2019 C l thuyt 1
32/155
32#
Cc thnh ph n c a vect m men chnh
theo cc tr c to cc: ( ) ( )Ox Ox k k k k k M m F y Z z Y= = ( ) ( )Oy Oy k k k k k M m F z X x Z= =
( ) ( )Oz Oz k k k k k M m F x Y y X= =
2.4.2 Mmen chnh c a h l c khng gian i v i m t tm
b. Ph ng phap chi u ( ), ,O Ox Oy OzM M M M=
-
7/31/2019 C l thuyt 1
33/155
33#
V d 1: Cho h l c g m ba l c, trong :
( )1 1, 2, 3F =
( )2 4, 5, 7F =
( )3 2, 8, 1F =
Bi gi i:
( )2, 1, 0 ;OA =
Ta c cc vc t nh v c a cc l c so v i i m O:
( )0, 2, 0 ;OB =
t t i A (2,-1,0)
t t i B (0,-2,0)
t t i C (3,1,2) Xc nh mmen chnh c a h l c trn i v i g c to O.
( )3, 1, 2OC=
2.4.2 Mmen chnh c a h l c khng gian i v i m t tm
-
7/31/2019 C l thuyt 1
34/155
34#
( )1 1, 2, 3F = ( )2 4, 5, 7F = ( )3 2, 8, 1F =
p d ng CT:
( )2, 1, 0 ;OA =
V y cc l c v cc vc t nh v t ng ng l:
( )0, 2, 0 ;OB = ( )3, 1, 2OC=
( ) ( )Ox Ox k k k k k M m F y Z z Y= = ( ) ( ) ( )1 1 1 1 2 2 2 2 3 3 3 3OxM y Z z Y y Z z Y y Z z Y= + +
OxM = ( )( 1).3 2.0 ( )( 2).7 ( 5).0+ ( )1.1 2.8+ 32=
-
7/31/2019 C l thuyt 1
35/155
35#
Vi du Khi hinh lp ph ng chiu tac dung cua
cac l c nh hinh ve. Hay tinh vect chinh va mmen chinh cua h l c o i v i tm A.
A D
CB
A' D'
C'B'
y
z
x
a
1F2F
xe
ye
ze
3F
4F
ap s
( )1 2 4
2
3 4
2 ;2
2;
2
2;
2
x
y
z
R F F F
R F
R F F
= +
=
= +
-
7/31/2019 C l thuyt 1
36/155
36#
F
Fd
2.5. Ng u l c.
a. nh ngha
Ng u l c l h g m hai l c song song ng c chi u, cng c ng v khng cng ng tc d ng.
b. Cc c tr ng c a ng u l c + M t ph ng tc d ng + Chi u quay+ C ng tc d ng:
m = F.d.(d c g i l cnh tay n c a ng u l c)
-
7/31/2019 C l thuyt 1
37/155
37#
biu din cc c tr ng cua ngu l c ng i ta dng vect mmen ngu l c : m
Chu :Vect mmen c a ng u l c l vect t do v i m
t.
l n : m = F.d
m {Ph ng : vung gc v i m t ph ng tc d ng. Chi u : C chi u sao cho khinhn t u mt c a n xu ng
g c th y ng u l c quay theo chi u ng c chi u kim ng h .
( , )m m F F AB F BA F = = =
B
A
-
7/31/2019 C l thuyt 1
38/155
38#
Nh n xt: Vect m men c a ng u l c b ng t ng m men c a cc l c t o thnh ng u l c i v i i m b t k .
Tc d ng c a ng u l c khng thay i n u ta tu thay i cc l c t o thnh ng u l c mi n sao vect m men c a ng u l c khng i, hay ni khc i, vect m men c a ng u l c hon ton c tr ng cho ng u l c .
( , ) ( ) ( )O Om m F F m F m F = = +
d1
1F
1F
d22F
2F
F
1
.d
1
= F
2
.d
2
-
7/31/2019 C l thuyt 1
39/155
39#
3. H TIN TNH H C . CC H QU 3.1. H tin tnh h c
3.1.1. Tin 1 (Tin v h hai l c cn b ng). i u ki n c n v
h hai l c cn
b ng l hai l c ny c cng ng tc d ng, ng c chi u v cng
c ng .
ABF
'F
-
7/31/2019 C l thuyt 1
40/155
40#
3. H TIN TNH H C . CC H QU
3.1.2 Tin 2 (Tin thm b t hai l c cn b ng).Tc d ng c a m t h l c khng thay i n u
thm ho c b t hai l c cn b ng.
( ) ( )1 2 1 2, ,..., , ,..., , , ; ( , ) 0n nF F F F F F F F F F : :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
41/155
41#
3.1.3 Tin 3 (Tin hnh bnh hnh l c). H hai l c cng t t i m t i m t ng
ng v i m t l c t t i i m t chung v c vect l c b ng vect cho hnh bnh hnh m hai
c nh l hai vect bi u di n hai l c thnh ph n. F
1F
2FO
( )1 2,F F F:
1 2F F F= +v
3. H TIN TNH H C . CC H QU
-
7/31/2019 C l thuyt 1
42/155
42#
3.1.4 Tin 4 (Tin tc d ng v ph n tc
d ng). L c tc d ng v l c ph n tc d ng gi a hai v t c cng ng tc d ng, h ng ng c chi u nhau v c cng c ng .
Ch :
L c tc d ng v l c ph n tc d ng khng ph i l hai l c cn b ng v chng tc d ng vo hai v t r n khc nhau.
BA F
F
3. H TIN TNH H C . CC H QU
-
7/31/2019 C l thuyt 1
43/155
43#
3.1.5 Tin 5 (Tin ho r n). M t v t bi n d ng cn b ng d i tc
d ng c a m t h l c th khi ho r n l i n v n
cn b ng.
3. H TIN TNH H C . CC H QU
-
7/31/2019 C l thuyt 1
44/155
44#
3.2. CC H QU
3.2.1. H qu 1 :
Tc d ng c a l c khng thay i khi tr t l c d c theo ng tc d ng c a n.
B BF
A AF
( ) ( ), , ;
A A B B
F F F F :( , ) 0 ;B B B A
F F F F =:
BF ( ) ( ) .A BF F :
L i c: ( , ) 0A BF F :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
45/155
45#
3.2.2.K t qu thu g n h l c ng quy.
1 2
1
n
n k
k
R F F F F=
= + + + =
L
H qu 2: H l c ng quy c h p l c
t t i i m ng quy v bi u di n
vect chnh c a h
n u vect chnh khc khng, v cn
b ng n u vect chnh c a h b ng khng.
O
1F 2F
nF
3F
R
nF
1nR
O
3.2. CC H QU
-
7/31/2019 C l thuyt 1
46/155
46#
3.2.3. K t qu thu g n h ng u l c.
T p h p nhi u ng u l c t o thnh h ng u l c.
H qu 3. N u mmen chnh c a h ng u l c khc
khng, h ng u l c t ng ng v i m t ng u l c c m men b ng m men chnh c a h ; cn n u m men chnh c a h b ng khng h ng u l c cn
b ng .
3.2. CC H QU
-
7/31/2019 C l thuyt 1
47/155
47#
4. LIN K T, PH N L C LIN K T.
TIN Gi I PHNG LIN K T.
4.1 V t r n t do v v t r n khng t do. V t r n t do l v t r n c th th c hi n c
m i di chuy n v cng b t v tr ang xt sang v tr ln c n c a n.
Ng c l i, n u m t hay m t s di chuy n c a v t b c n tr b i nh ng v t khc th v t g i l v t r n khng t do.
V t khng t do cn g i l v t ch u lin k t, cn cc v t khc c n tr v t c kh o st g i l v t gy lin k t.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
48/155
48#
Nh ng i u ki n c n tr di chuy n c a v t kh o st c g i l lin k t t ln v t y .
Trong tnh h c, ta ch nghin c u lo i lin k t c th c hi n b ng s ti p xc hnh h c gi a v t th c kh o st v i v t th khc, l
nh ng lin k t hnh h c.
4. LIN K T, PH N L C LIN K T.
TIN Gi I PHNG LIN K T.
4.1 V t r n t do v v t r n khng t do.
4 LIN K T PH N L C LIN K T
-
7/31/2019 C l thuyt 1
49/155
49#
4.2. Ph n l c lin k t
V t gy lin k t ngn c n chuy n ng c a v t kh o st, t c l v m t c h c n tc d ng vo
v t kh o st cc l c .Cc l c do cc v t gy lin k t tc d ng ln
v t kh o st g i l cc ph n l c lin k t .
4. LIN K T, PH N L C LIN K T.
TIN Gi I PHNG LIN K T.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
50/155
50#
4.3. Cc tnh ch t c a ph n l c lin k t.
Tnh ch t th ng. Ph n l c lin k t xu t
hi n khng xc nh tr c m ph thu c vo cc l c cho tr c tc d ng ln v t kh o st v k t c u lin k t (t a, b n l , dy bu c,) c a v t gy lin k t.
C D
B
A
-
7/31/2019 C l thuyt 1
51/155
51#
Ph ng, chi u c a cc ph n l c lin k t. Theo nh ngha,
ph n l c lin k t ph i cchi u ngn c n chuy n ng c a v t nn ng cv i xu h ng chuy n ng
c a v t.
4.3. Cc tnh ch t c a ph n l c lin k t.
C D
B
A
Dy ngn c n chuy n ng c a qu c u d c theo ph ng AB c a dy.
T ng khng cho qu c u di chuy n theo ph ng CD n m ngang.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
52/155
52#
Lin k t t a Lin k t t a xu t hi n khi v t r n kh o st t a
ln v t gy lin k t.
N2
N1N
4.4. Cc lin k t th ng g p v cc ph n l c lin k t t ng ng.
AN
BN
CN
N u b qua ma st th ph n l c lin k t t a c ph ng vung gc v i m t t a ho c ng t a v c chi u h ng vo v t kh o st.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
53/155
53#
T
1
T
2T
2T 1T
Lin k t dy m m, th ng Ph n l c lin k t n m d c theo dy, i m t
ch bu c dy v h ng ra ngoi v t kh o st. Ph n l c lin k t c a dy cn c g i l s c cng .
-
7/31/2019 C l thuyt 1
54/155
-
7/31/2019 C l thuyt 1
55/155
55#
Lin k t g i Lin k t g i dng cc d m
v
khung
G i c nh : c ph n l c lin k t t ng t nh lin k t b n l .
G i di ng : Ph n l c lin k t c a g i di ng vung gc v iph ng di ng c a g i , gi ngnh lin k t t a.
BYAY
AX
R
-
7/31/2019 C l thuyt 1
56/155
56#
Lin k t g i c u Lin k t g i c u c th th c hi n nh qu c u
g n vo v t ch u lin k t v c t trong m t v qu c u g n li n v i v t gy lin k t . Ph n l c g i c u i qua tm O c a c a v c u. Thng th ng ph n l c g i c u c c phn tich thnh 3 thnh ph n vung gc nhau.
X X AYZ
z
y
x
AX
AY
RA
Z
Spherical joint
-
7/31/2019 C l thuyt 1
57/155
57#
Lin k t c i Lin k t c i cho php v t r n quay quanh tr c
Oz. Ph n l c lin k t c i c c phn thnh 3 thnh ph n vung gc nhau.
x
y
z
OX
OZ
OY
z
y
xO
X
OY
OZ R
-
7/31/2019 C l thuyt 1
58/155
58#
Lin k t ngmHai v t c lin k t ngm khi chung c
gn c ng v i nhau.
Ngm ph ng:
AY
Am
AX
AX
AY
Am
-
7/31/2019 C l thuyt 1
59/155
59#
Ngm khng gian:
O
z
y
x AX
AY
AZ
xm
ym
zm
-
7/31/2019 C l thuyt 1
60/155
60#
Lin k t thanhLin k t thanh c hnh thnh nh th a mn
cc i u ki n sau: Ch c l c tc d ng hai u Tr ng l ng thanh khng ng k Nh ng lin k t hai u thanh c th c hi n nh b n l , g i c u.
Ph n l c lin k t thanh n m d c theo ng th ng n i hai u thanh, h ng vo
thanh khi thanh ch u ko vh ng ra kh i thanh khi thanh ch u nn. ( ng l c )
O1 O2
A B
AS
BS
-
7/31/2019 C l thuyt 1
61/155
61#
4.5. Tin gi i phng lin k t. V t r n khng t do ( t c v t ch u lin k t)
cn b ng c th c xem l v t r n t do cn b ng n u gi i phng cc lin k t, thay th tc d ng c a cc lin k t c gi i phng b ng cc ph n l c lin k t t ng ng.
A
BC
O D
E
E
C
O DA
CB
1P
2P
AY
CN
1P
AX
CN D
NEN
2P
-
7/31/2019 C l thuyt 1
62/155
62#
+ Thu g n h l c khng gian.
+ Tm i u ki n cn b ng c a h l c khng gian.
Ch ng 2
CN BNG CUA H L C KHNG GIAN
-
7/31/2019 C l thuyt 1
63/155
63#
1. THU G N H L C KHNG GIAN V M T TM
1.1. Thu g n h l c khng gian v m t tm
1.2. Bi n i tm thu g n.
1.3. Cc kt qua thu gon ti gian
1.4. nh l Varinhng
-
7/31/2019 C l thuyt 1
64/155
64#
1. THU G N H L C KHNG GIAN V M T TM
1.1. Thu g n h l c khng gian v m t tm
1.1.1 nh l d i l c song song.
AF BF
( )B AF F=L c t t i i m A t ng ng v i l c
t t i i m B b t k v ng u l c c m men b ng m men c a i v i i m B. AF
B AF F=( ), ;A BF F m:
( )B Am m F=
v i:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
65/155
65#
1.1.1 nh l d i l c song song.
AF BF
( )B AF F=
AF
L c t t i i m A t ng ng v i l c
t t i i m B b t k v ng u l c c m men b ng m men c a i v i i m B.
BB
F AFAF
( ); ( , )B A BF F F
:
( ), 0;B B B AF F F F =:
( ), ,A B BF F F:
Ch ng minh:
BF
T i B t:
( ), ;A BF F m: ( )B Am m F=
m
-
7/31/2019 C l thuyt 1
66/155
66#
B
BF
m
NH N XT:
N u ta c: B mF th: ( ), AB mF F:
v i: ;A BF F=BAF
B
md
F=
A c v tr sao chong c v i chi u c a
( )A Bm Fm
1 1 2 Thu g n h l c
-
7/31/2019 C l thuyt 1
67/155
67#
1.1.2 Thu g n h l c . ),...,,( 21 nFFFXt h l c khng gian:
p d ng nh l d i l c song song ta d i t ng l c v i m O.
( ) ( )' '1 1 1 1 1 1 1, ; , OF F m F F m m F= =:
( ) ( )' ', ; ,n n n n n n O nF F m F F m m F= =:.........................................
( ) ( ) ( )( )1 2 1 2 1 2, ,..., , ,..., ; ( ), ( ),..., ( )n n O O O nF F F F F F m F m F m F :
Hay
( ) ( )1 2, ,..., ,n O OF F F R M:
1 1 2 Th h l
-
7/31/2019 C l thuyt 1
68/155
68#
( ) ( )1 2, ,..., ,n O OF F F R M:
V y h l c khng gian b t k t ng ng
v i m t l c t t i O v m t mmen ng u l c
. L c b ng vct chnh c a h , cn
b ng mmen chnh c a h i v i i m O.
OR
OM OR OM
1
n
k
kR F
==
1( )
n
O O k
kM m F
==
1.1.2 Thu g n h l c .
1 2 Bi n i tm thu g n
-
7/31/2019 C l thuyt 1
69/155
69
#
1.2. Bi n i tm thu g n. 1.2.1. Bi n i tm thu g n.
),...,,( 21 nFFFXt h l c khng gian:
( ) ( )( )1 2 ' '( , ,..., ) , , ;n O O O O O OF F F R M R m R M: :Ta thu g n h l c ny v O v O':
M t khc: ( ) ( )1 2 ' ' '
1'( , ,..., ) , ;
n
O kO OOk
nF F M m FF R M ==
:
trong : ' .O OR R R= =( )( )' ', O OO OR m R M+:
( ) .O O O OM M m R = +Suy ra:
V y khi thay i tm thu g n ta c m t l c
-
7/31/2019 C l thuyt 1
70/155
70
#
V y khi thay i tm thu g n ta c m t l c t tm m i, c gi tr khng i (b ng vct chnh), cn ng u l c m i c lin h v i ng u l c thu g n ban u theo bi u th c:
( )' ' .O O O OM M m R= +1.2.2. Cc b t bi n c a h l c khng gian.
Vct chnh l m t i l ng b t bi n.
Tch v h ng c a vct chnh v mmen chnh l m t i l ng b t bi n (ng khi vc t chnh khc khng).
. .( ( ) ) .O O O OR M R m R M R M = + =
1 3 Cc kt qua thu gon ti gian
-
7/31/2019 C l thuyt 1
71/155
71
#
0, 0OR M= =
0, . 0OR M R =
0, 0OR M=
1.3. Cc kt qua thu gon ti gian
H l c cn bng.
H l c t ng ng v i mt ngu l c.
H l c co h p l c.
OOOR
OMOR
'O
R1
OR
O'0OM =0OM
-
7/31/2019 C l thuyt 1
72/155
72
#
0, . 0OR M R H t ng ng v i h inh c ng l c.
O
OM OR
OM
OM
'OM
'O
ROR
OR
O
O'
//O OR MT c la
-
7/31/2019 C l thuyt 1
73/155
73
#
1.4. nh l Varinhng
Trong tr ng h p h l c khng gian c h p l c th mmen c a h p l c i v i m t tm b t k
b ng t ng mmen c a cc l c thnh ph n i v i
tm y.
( ) ( )1
n
O O k O
k
m R m F M =
= =
2 I U KI N CN B NG C A H L C
-
7/31/2019 C l thuyt 1
74/155
74
#
2.1. inh ly
2. I U KI N CN B NG C A H L C KHNG GIAN
2.2. Cc ph ng trnh cn b ng c a
h l c khng gian.
2.3. Ph ng trinh cn bng cua mt vai h l c c bit.
2 I U KI N CN B NG C A H L C
-
7/31/2019 C l thuyt 1
75/155
75
#
2.1. inh ly iu kin cn va u h l c khng gian cn bng la vect chinh va mmen chinh cua h l c i v i mt im bt ky ng th i bng khng.
1
1 2
1
0
( , ,..., ) 0
( ) 0
n
k
k
n n
O O kk
R F
F F F
M m F
=
=
= =
= =
2. I U KI N CN B NG C A H L C KHNG GIAN
2 2 Cc ph ng trnh cn b ng c a
-
7/31/2019 C l thuyt 1
76/155
76
#
2.2. Cc ph ng trnh cn b ng c a
h l c khng gian.
giai cac bai toan, ta th ng s dung cac ph ng trinh hinh chiu cua h ph ng trinh vect trn trong h truc toa cac:
1
0n
x k
k
R X=
= =
1
0n
y k
k
R Y=
= =
1
0n
z k
k
R Z=
= =
1
( ) 0n
x x k
k
M m F=
= =
1
( ) 0n
y y k
k
M m F=
= =
1
( ) 0n
z z k
k
M m F=
= =
2 3 Ph ng trinh cn bng cua mt vai
-
7/31/2019 C l thuyt 1
77/155
77
#
2.3. Ph ng trinh cn bng cua mt vai h l c c bit.
00
0
x
y
z
RR
R
= = =
H ngu l c:
0
00
x
y
z
M
MM
=
= =
H l c ng quy:
H l c song song
-
7/31/2019 C l thuyt 1
78/155
78
#
H l c song song Chon h truc toa sao cho truc Oz song
song v i ph ng cua cac l c. Ta co ba ph ng trinh cn bng:
1
1
1
0
( ) 0
( ) 0
n
z k
k
n
x x k
k
n
y y k
k
R Z
M m F
M m F
=
=
=
= =
= =
= =
x
y
z 1F
2F
nF
3 CAC BAI TOAN VA VI DU
-
7/31/2019 C l thuyt 1
79/155
79
#
3. CAC BAI TOAN VA VI DU 3.1. Cac b c giai bai toan cn bng.
Cc bi ton tnh h c c th c chia thnh hai lo i sau:
Hy tm m i quan h gi a cc l c ho t ng
cho v t cn b ng, ho c n u bi t cc l c ho t ng hy tm cc v tr cn b ng c a v t.
V t cn b ng d i tc d ng c a cc l c ho t ng cho tr c, hy tm m t ph n ho c ton b cc ph n l c lin k t tc d ng ln cc v t.
CC B C GI I BI TON CN B NG
-
7/31/2019 C l thuyt 1
80/155
80
#
CC B C GI I BI TON CN B NG B c 1: Ch n v t kh o st cn b ng.
B c 2: Gi i phng lin k t cho v t kh o st.
V t c ch n xt cn b ng l v t ch u tc d ng c a cc l c c n tm:
- m t v t r n.
- m t v t do nhi u v t ghp l i. - m t ph n t ng t ng tch ra t m t v t. - m t nt, i m t p trung cc dy, cc thanh.
V ring v t kh o st, thay cc lin k t b ng cc ph n l c lin k t t ng ng.
CC B C GI I BI TON CN B NG
-
7/31/2019 C l thuyt 1
81/155
81
#
B c 1: Ch n v t kh o st cn b ng. B c 2: Gi i phng lin k t cho v t kh o st.
B c 3: Thnh l p cc ph ng trnh cn b ng .
B c 4: Gi i h ph ng trnh cn b ng va nhn xet kt qua.
CC B C GI I BI TON CN B NG
3.2. CC V D .
-
7/31/2019 C l thuyt 1
82/155
82
#
Vi du 3.1 3.2. CC V D .
T m hnh ch nh t c tr ng l ng P = 1kN, cgi cn b ng v tr n m ngang nh hai b n l A,B
v dy treo IK t o gc =300 v i m t ph ng c a t m nh hnh v . Cc kch th c o b ng mt. Tm
cc ph n l c t i A, B v s c cng c a dy.
p s
-
7/31/2019 C l thuyt 1
83/155
83
#
1 ;T kN=
p s
7 3 1, .
12 12
B BY kN Z kN = =
3 7, ;
12 12A AY Z kN = =
-
7/31/2019 C l thuyt 1
84/155
Vi du 3 2
-
7/31/2019 C l thuyt 1
85/155
85
#
C
B D
A
O
X
Y
Z
45o
30o
BI GI I:
AS
CS
DS
P
OAS
H
K
Kh o st nt O
Phn tch l c L p h PT cn b ng
Gi i h PT
Vi du 3.2
Vi du 3 3
-
7/31/2019 C l thuyt 1
86/155
86
#
Vi du 3.3
Q
( ), ,4 6
b ax y
=
Tm ph n l c t i cc chn bn. Cc
kch th c cho trnhnh v .
M t chi c bn ba chn, c t trn m t
ph ng ngang. Tr ng l c c a bn t t i giao i m c a hai ng cho c a m t bn. T i i m K trn
m t bn, c t a ch u tc d ng c a
l c th ng ng .
Vi du 3.3
-
7/31/2019 C l thuyt 1
87/155
87
#
Vi du 3.3
2
, , .3 4 6 4 6 4A B C
Q P Q P Q P
N N N= + = + = +p s :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
88/155
88
#
Bai tp :3-1 3-12; 3-16 3-18.trang 72 79, sach Bai tp c hoc (tp 1),
Sanh
Ch ng 3
-
7/31/2019 C l thuyt 1
89/155
89
#
Ch ng 3TR NG H P RING: H L C PHNG
1. KHAI NIM MMEN AI S
2. H P L C CUA H L C PHN B PHNG
3. CN BNG CUA H L C PHNG 4. IU KIN CN BNG CUA H VT RN
1. KHAI NIM MMEN AI S
-
7/31/2019 C l thuyt 1
90/155
90#
i v i h l c phng, ta a ra khai nim mmen ai s cua l c i v i mt im:
Mmen ai s cua l c i v i im O, ky hiu , la mt s ai s:
( )Om FF
( ) .Om F F d=
trong F l tri s cua l c, d l khoang cch t O
n ng tc dung cua l c, ly du "+" khi l cquay quanh O theo chi u ng c chi u kim ng h , v l y d u "-" trong tr ng h p ng c l i.
F
O
B
Ad
F
hi
-
7/31/2019 C l thuyt 1
91/155
91#
( ) ( ) ( ) ( )1 21
...N
O O O O N O k
k
M m F m F m F m F
=
= + + + =
OM
M men chnh c a h l c ph ng i v i i m O l m t s i s , k hi u , b ng t ng m men i s c a cc l c c a h l c i v i
i m O:
Khi o
2. H P L C CUA H L C PHN B PHNG
-
7/31/2019 C l thuyt 1
92/155
92#
2. H P L C CUA H L C PHN B PHNG
Xet oan dm AB dai l, chiu tac dung cua h
l c phn b song song cng chi u v i c ng phn b q(x):
q(x)
B
d l
Q
Sau y ta s xc nh h p l c :
H l c song song ny c h p l c, k hi u l . Q
Q
A
2. H P L C CUA H L C PHN B PHNG
-
7/31/2019 C l thuyt 1
93/155
93#
0
( ) ;l
AR q x dx= 0
( )l
AM q x x dx=
Thu gon h l c nay v im A:
( )A Am Q M=
Gi s h p l c t t i C cch A m t o n AC = d.
Theo nh l Varinhng:
q(x)
Bd
l
Q
A C
( ) . .A A
m Q Q d R d= =
.A A
M R d=
2. H P L C CUA H L C PHN B PHNG
-
7/31/2019 C l thuyt 1
94/155
94#
0
( ) ;
l
A
R q x dx=
0( ) ;
l
AM q x x dx=
V y:
q(x)
Bd
l
Q
A C
.A A
M R d=
0
0
( )
( )
l
l
q x xdx
dq x dx
=
0
( ) ;l
Q q x dx=
K t lu n:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
95/155
95#
K t lu n:
Q
c ng tc d ng i qua tr ng tm c a hnh phn b l c C chi u cng chi u v i cc l c thnh ph n c a h l c phn b .
C l n b ng di n tch c a hnh phn b l c.
Cac tr ng h p c bit:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
96/155
96#
H l c phn b c c ng phn b l c tuy n tnh 1
2
Q ql=
ld3
2=
H l c phn b c c ng phn b l c u
q(x) = q = const.Q ql=
l
q
l/2
Q
d = l/2
Cac tr ng h p c bit:
Q
A B
3. CN BNG CUA H L C PHNG
-
7/31/2019 C l thuyt 1
97/155
97#
3. CN BNG CUA H L C PHNG
3.1. Cac ph ng trinh cn bng cua h l c phng
T iu kin cn bng cua h l c khng gian ta co cac ph ng trinh cn bng cua h l c phng sau y:
1 1 1
0 0 ( ) 0n n n
k k O k
k k k
X Y m F
= = =
= = =
trong o: x y, O la im bt ky .
x
y
z
1F
2FnF
O
Dang 1:
Dang 2:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
98/155
98#
1 1 1( ) 0 ( ) 0 0
n n n
A k B k kk k km F m F X = = == = =
Dang 2:
1 1 1
( ) 0 ( ) 0 ( ) 0n n n
A k B k C k
k k k
m F m F m F
= = =
= = =
Dang 3:
trong o: tr c x khng AB.
trong o: Ba i m A, B, C khng th ng hng .
3.2. Cc v d
-
7/31/2019 C l thuyt 1
99/155
99#
Cho d m AB, c u A ngm vo t ng, cn b ng d i tc d ng c a cc l c v ng u l c nh hnh v .
Bi t: 0200 ; 180 ; 30 / ; 60 ; 1 .F N M Nm q N m a m= = = = =B qua tr ng l ng c a d m. Tm ph n l c lin k t
t i u A.
V d 3.1
3.2. Cc v d
-
7/31/2019 C l thuyt 1
100/155
100#
( )
( )
( )
100 ,
100 3 60 ,
400 3 .
A
A
A
X N
Y N
M Nm
=
=
=
0
200 ; 180 ; 30 / ; 60 ; 1 .F N M Nm q N m a m= = = = =
4. IU KIN CN BNG CUA H VT RN
-
7/31/2019 C l thuyt 1
101/155
101#
Ni l c : la l c t ng tac gi a cac vt trong h
.
Ch :
Vect chnh v mmen chnh c a h n i l c b ng khng.
0 ( ) 0i i i i
k O O k
k k
R F M m F= = = =
Ngoai L c: La cac l c do cac vt ngoai h tac dung ln cac vt thuc h vt ang khao sat.
i
kFKy hiu:
e
kFKy hiu:
CC I U KI N CN B NG C A H V T R N
-
7/31/2019 C l thuyt 1
102/155
102#
i u ki n cn b ng c a t ng v t tch ring.
i u ki n cn b ng c a ton h ho r n ( xemton h nh m t v t r n duy nh t ), hay cn g il i u ki n cn b ng c a cc ngo i l c ( v khi
ho r n l i h n i l c tri t tiu ).
Vy ta co hai ph ng phap giai bai toan h vt:
Ph ng phap tach vt Ph ng phap hoa rn
Vi du 3.2:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
103/155
103#
Cho c h nh hnh v : = 30
o
, AB = 60m,BC = 20m. Trn o n AE ch u tc d ng c a h l c phn b u v i c ng q=20kN/m, AD = 40m, AE = 70m. B qua tr ng l ng c a d m v cc c t ch ng. Xc nh ph n l c lin k t t i A, l c t ng h t i B v ng l c trong cc thanh ch ng CC, DD.
q
A
B
C
C
D
D
E
Ho r n :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
104/155
104#
A
D
B
q
CS
BY
BX
DS
AY
AX
C
q
B
E
Nguyn Thi Kim Thoa
Tch v t BC: q
A
B
C
C
D
D
E
Tch v t AB:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
105/155
105#
BY
A
D
q
AX
AY
DS
Nguyn Thi Kim Thoa
'
BXBCS
BY
BXC
q
B
E
Vi du 3.3 :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
106/155
106#
Cho c h nh hnh v . Thanh b qua tr ng
l ng, hai qu c u c cng tr ng l ng P. Kchth c ghi trn hnh. Xc nh ph n l c lin k t t i A, D, C v l c t ng h t i B.
2m 2m
1m 1m 1m
A B C D
DYCNAY
AX
P P
DX
Tch v t
-
7/31/2019 C l thuyt 1
107/155
107#
B
2m 2m
A
P
AX
AYBN
BN
1m 1m 1m
B C D
P
CNDY
DX
Nguyn Thi Kim Thoa
V d 3.4Gi h 5 th h h l h
-
7/31/2019 C l thuyt 1
108/155
108#
Gin ph ng g m 5 thanh ch u l c nh hnh v v c b ng g i di ng A, g i c
nh B. Tm ph n l c t i cc g i v ng l c trong cc thanh. Bi t:1 2 31 , 2 , 3 .F kN F kN F kN= = =
C
A BM
1m1m
1
F
2F 3F
060 030
Nguyn Thi Kim Thoa
-
7/31/2019 C l thuyt 1
109/155
1311 ; 0, .4 4A B B
N X Y= = =Ho r n h ta tm c:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
110/155
110#
4 4
A
AMS
060
ACS
AN
2F
0
0
2
cos 60 0sin 60 0
k AM AC
k A AC
X S SY F N S
= + = = + + =
M'AMS
060
CMS
BMS
' 0
0cos 60 0
sin 60 0
k AM BM CM
k CM
X S S SY S
= + == =
B
BY
BX
3F
030
'
BMS
BCS
' 0cos 30 0k B BM BC X X S S= =
Tch nt:
Nguyn Thi Kim Thoa
ACS2FCM
S 3FS
-
7/31/2019 C l thuyt 1
111/155
111#
A
AMS
060
ANM
'
AMS
060
CM
BMS B
BY
BX
030
'BMS
BCS
p s :
3 3, , 0,
2 4AC AM CM
S kN S kN S= = =
3 1, .
4 2BM BC
S kN S kN = =
1311 ; 0, .4 4A B B
N X Y= = =
KL: T d u c a cc nghi m, ta c th k t lu n cc thanh AM, BM ch u ko, cn cc thanh BC, AC ch u nn.
Nguyn Thi Kim Thoa
V d 3.5 :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
112/155
112#
Cho c h nh hnh v . Cho P = 50kN,
q = 5kN/m, M=200kNm, KB = KD. Tr ng l ng c a thanh
ACB l P = 100kN, tr ng l ng c a thanh BD l P = 60kN.
Tm ph n l c lin k t t i ngm A, b n l B v g i di ng D. 1m 2m
1m
3m
q
A
B
C
D
K
PM
V d 3.6 :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
113/155
113#
V t n ng P c treo vo nt (1,2) c a gin g m
5 thanh (1,2,3,4,5) b tr nh hnh v v c gi c nh nh ba thanh 6, 7, 8. Thanh b qua tr ng l ng v
c xem nh n i v i nhau v n i v i t ng b ng b n
l . Tm ng l c c a cc thanh. 1
2
3
4
5
6
7
8P
600
600
300
-
7/31/2019 C l thuyt 1
114/155
114#
Bai tp :
1-1 1-20; trang 24 32;
2-1 2-25 trang 48 58;
sach Bai tp c hoc (tp 1), Sanh
BI T P N P (l p 44M)
-
7/31/2019 C l thuyt 1
115/155
115#
Nhm 1: A & B & C: 1-9, 2-6, 2-8, 3-4, 4-14.
Nhm 2: D & : 1-5, 2-2, 2-12, 3-5, 4-5.
Nhm 3: H: 1-10, 2-8b, 1-13, 3-9, 4-4.
Nhm 4: L & N: 1-13, 2-9, 2-13, 3-8, 4-3.
Nhm 5: Q & S: 1-14, 2-15, 2-23, 3-12, 4-1.
Nhm 6: TH & TR: 1-17, 2-14, 2-16, 3-14, 4-2.Nhm 7: TU & V: 1-18, 2-21, 2-24, 3-23, 4-13.
Ph n I
-
7/31/2019 C l thuyt 1
116/155
116#
TNH H C V T R N
Ch ng 1: Cac khai nim c ban va h tin
tinh hoc
Ch ng 2: Cn bng cua h l c khng gian
Ch ng 3: Tr ng h p ring: H l c phng
Ch ng 4: Ma sat
Ch ng 5: Trong tm cua vt rn
Ch ng 4 MA ST
-
7/31/2019 C l thuyt 1
117/155
117#
Ch ng 4 MA ST
1. PHAN L C LIN KT TRN CAC MT T A. KHAI NIM V MA SAT VA S PHN LOAI.
2. INH LUT MA SAT COULOMB
3. CN BNG CUA CAC VT RN CHIU CAC 3. CN BNG CUA CAC VT RN CHIU CAC LIN KT CO MA SAT LIN KT CO MA SAT
1.PHAN L C LIN KT TRN CAC MT T A.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
118/155
118#
KHAI NIM V MA SAT VA S PHN LOAI.
1.1. M hnh ph n l c lin k t trn cc m t t a Trong th c t , cc v t r n khi ti p xc v i
nhau lun lun x y ra trn m t mi n nh no .
Do , khi hai v t ti p xc v i nhau s xu t hi n m t h cc ph n l c lin k t . Ccl c ny ngn c n cc chuy n ng ho c xu h ng chuy n ng c a v t nay i v i v t kia.
1.2. Khi ni m v l c ma st
-
7/31/2019 C l thuyt 1
119/155
119#
Thu g n h ph n l c tai min tip xuc v
m t i m ti p xc no , ta c l c v ng u l c. Ta phn tch l c v ng u l c thnh cc thnh ph n php tuy n v ti p tuy n:
( , )msR N F:
( , )
l x
ms msM M M:
V y h ph n l c lin k t t ng ng v i 4 th h h h l
-
7/31/2019 C l thuyt 1
120/155
120#
thnh ph n ph n l c:
Thnh ph n ph n l c ti p tuy n k hi u l ngn c n chuy n ng tr t ho c xu
h ng tr t c a v t trn b m t lin k t; g i l l c ma st tr t.
msF
Thnh ph n ph n l c php tuy n nhth ng th y, ngn c n chuy n ng theo ph ng php tuy n c a b m t v t;
N
Thnh ph n ng u l c ngn c n s lM
-
7/31/2019 C l thuyt 1
121/155
121#
Thnh ph n ng u l c ngn c n s ln c a v t trn b m t lin k t; g i l ng u
l c ma st ln .
msM
Thnh ph n ng u l c
ngn c n s xoay c a v t xung quanh php tuy nc a m t lin k t, g i l
ng u l c ma st xoay .
x
msM
-
7/31/2019 C l thuyt 1
122/155
1.3. Phn loai ma sat
-
7/31/2019 C l thuyt 1
123/155
123#
D a vao trang thai c hoc cua vt ta phn loai ma sat thanh: ma sat tinh va ma sat ng.
Ma sat tinh: la ma sat xut hin khi cac vt trang thai ng yn hay khi co cac xu h ng chuyn ng t ng i gi a vt nay va vt kia.
Ma sat ng: la ma sat xut hin khi cac vt chuyn ng t ng i v i nhau.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
124/155
124#
D a vao tinh cht cua b mt tip xuc ta co:
ma sat kh va ma sat nh t
Ma sat kh : la ma sat xut hin khi cac b
mt cua cac vt tip xuc tr c tip (khng co cac l p bi tr n nh du, m ).
Ma sat nh t : Khi trn b mt cac vt tip
xuc co cac l p bi tr n ta co ma sat nh t.
2. INH LUT MA SAT COULOMB Cac inh lut ma sat c xy d ng t th c nghim vt
-
7/31/2019 C l thuyt 1
125/155
125#
2.1. inh lut ma sat tr t. L c ma sat tr t tnh xut hin ngn can s tr t hoc xu h ng tr t t ng i cua hai vt tip xuc v th a mn b t ng th c:
trong o, f l h s ma st tr t tnh - ai l ng
khng th nguyn - c tr ng cho ban cht vt ly cua cac mt tip xuc; N l ph n l c php tuy n.
Cac inh lut ma sat c xy d ng t th c nghim vt ly
.ms
F f N
2.2. inh lut ma sat ln. 2.2. inh lut ma sat ln.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
126/155
126#
Ngu l c ma sat ln xut hin ngn can s
lnt ng i gi a cac vt tip xuc v th a mn b t ng th c:
trong o, k la h s ma sat ln th nguyn la chiu dai c tr ng cho ban cht vt ly cua cac vt tip xuc.
.lms
M k N
inh lut ma sat xoay cung c phat biu t ng inh lut ma sat xoay cung c phat biu t ng t .t .
3. CN BNG CUA CAC VT RN CHIU CAC 3. CN BNG CUA CAC VT RN CHIU CAC LIN KT CO MA SAT LIN KT CO MA SAT
-
7/31/2019 C l thuyt 1
127/155
127#
LIN KT CO MA SAT LIN KT CO MA SAT
3.1. Cac b c giai bai toan cn bng cua vt chiu lin kt co ma sat.
B c 1 : Chon vt khao sat va giai phong lin kt
cho vt nh bai toan khi ch a xet n ma sat.
B c 2 : t thm cac l c, ngu l c ma sat.
Cn xet xu h ng chuyn ng cua vt xac inh ung chiu cua l c, ng u l c ma sat.
3. CN BNG CUA CAC VT RN CHIU CAC 3. CN BNG CUA CAC VT RN CHIU CAC LIN KT CO MA SAT LIN KT CO MA SAT
-
7/31/2019 C l thuyt 1
128/155
128#
LIN KT CO MA SAT LIN KT CO MA SAT
3.1. Cac b c giai bai toan cn bng cua vt
chiu lin kt co ma sat. B c 3 : Vit ph ng trinh cn bng cho h l c tac
dung ln vt (gm ca cac l c ma sat).
H n n a cac l c ma sat phai thoa man cac BT ma sat.
B c 4 : Giai h gm cac ph ng trinh va cac BPT.
Chu y: Chu y: Nghim cua h gm cac ph ng trinh v Nghim cua h gm cac ph ng trinh va cac bt ph ng trinh la mt min nghim (th hin cac bt ph ng trinh la mt min nghim (th hin d i dan bt n th c . d i dang bt ng th c).
-
7/31/2019 C l thuyt 1
129/155
Vi du 4.2:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
130/155
130#
Thanh ng cht AB, co
trong l ng P, u B t a vao t ng khng nhn, u A t a vao san nhn nm ngang chiu tac dung
cua l c Q nh hinh ve. H s ma sat gi a thanh va t ng la f. Tim gia tri cua l c Q thanh cn bng
vi tri nghing goc v iph ng nm ngang.
a
A
B
C
P
Q
-
7/31/2019 C l thuyt 1
131/155
V d 4.4:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
132/155
132#
O
Q
Trn m t n m ngang c bnh xe ng
ch t tm O, bn knh R, tr ng l ng P, ch u l c Q nh hnh v . Xc nh tr s Q bnh xe cn b ng . Bi t h s ma st tr t f, h s ma
st ln k.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
133/155
Ph n I
C
-
7/31/2019 C l thuyt 1
134/155
134#
TNH H C V T R N Ch ng 1: Cac khai nim c ban va h tin
tinh hoc
Ch ng 2: Cn bng cua h l c khng gian Ch ng 3: Tr ng h p ring: H l c phng
Ch ng 4: Ma sat
Ch ng 5: Trong tm cua vt rn
-
7/31/2019 C l thuyt 1
135/155
135#
Ch ng 5
TRONG TM CUA VT RN
1.TM CUA H L C SONG SONG.
i h hi
-
7/31/2019 C l thuyt 1
136/155
136#
1.1. inh nghia
i m hnh h c C g i l tm c a h l c song
song c xc nh b i cng th c:
1
1
n
k k
k
C n
k
k
F r
r
F
=
=
=
Cho h l c song song bt ky v i (h co h p l c), co cac im t t ng ng la 0kF
1 2, ,... nF F F1 2
, ,... nM M M
kF kFtrong , l thnh ph n hnh chi u c a l c trntr c song song v i cc l c.
k kr OM=Ky hiu . Ta co inh nghia:
1.2. Tnh ch t
-
7/31/2019 C l thuyt 1
137/155
137#
H p l c c a h l c song song i qua i m C
v n u quay cc thnh ph n quanh cc i m t c a chng m t gc trong i u ki n gi nguyn i m t v gi tr c a cc l c thnh ph n th h pl c c a chng cng quay quanh tm C m t gc .
C
M1
M2 M3
M4
1F
2F
3F
nF
R1F
2F
3F
nF
R
2. INH NGHIA TRONG TM CUA VT RN.
Kh o st v t r n n m g n tri t V t ch u
-
7/31/2019 C l thuyt 1
138/155
138#
Kh o st v t r n n m g n tri t. V t ch u tc d ng c a l c h p d n c a tri t, g i l tr ng
l c P c a v t .
k k k k
C
k
P r P rrPP
= =
Tm C c a h tr ng l c c xc nh b i cng th c:
CM1M2
Mk
kP
1P
2PP
im C (co vi tri c inh i v i vt) goi la trong tm cua vt rn.
Cng th c xc nh cc t a tr ng tm c a v t r n:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
139/155
139#
; ; .k k k k k k
C C CP x P y P zx y z
P P P = = =
( ) ( ) ( )
1 1 1
; ; .C C CV V V
x xdP y ydP z zdPP P P= = =
k k
C
P r
r P
=
( )
1
.CV
r rdPP =
Dang hinh chiu trong h toa Descarte:
-
7/31/2019 C l thuyt 1
140/155
3.3. nh l 3 ( nh l Guynanh 1 )
-
7/31/2019 C l thuyt 1
141/155
141#
( y )Di n tch S c a m t
trn xoay sinh ra do m t ng cong ph ng AB khi quay quanh tr c ng ph ng , nh ng khng c t n, c
c nh b i cng th c:
trong , L l di c a
ng cong AB, cn d lkho ng cch t tr ng tm C c a ng cong n tr c .
2S Ld=x
xc
C
ds
dl
B
A
3.4. nh l 4 ( nh l Guynanh 2 )
-
7/31/2019 C l thuyt 1
142/155
142#
Th tch V c a m t v t trn xoay sinh ra
b i m t t m ph ng khi quay quanh tr c vkhng c t n, c xc nh b i cng th c:
2V Sd
=trong , S l di n tch t m ph ng; d l kho ng cch t tr ng tm c a t m n tr c .
3.5. Cc ph ng php tm tr ng tm c a v t r n.
3 5 1 Ph ng php i x ng
-
7/31/2019 C l thuyt 1
143/155
143#
3.5.1. Ph ng php i x ng.
p d ng nh l 1. V d
Thanh th ng, vnh trn, m t trn, m t hnh ch nh t, hnh h p ch nh t, hnh c u ng ch t u c tr ng tm t i tm i x ng c a v t .
3.5.2. Ph ng php phn chia
Chia vt thanh cac phn a bit trong tm ri ap
-
7/31/2019 C l thuyt 1
144/155
144#
Chia vt thanh cac phn a bit trong tm, ri ap
d ng CT: k kC P rrP=
V d: Tm tr ng tmc a m t t m ph ng ng ch t, hnh ch L, v i cc kch th c nh hnh v .
a
b
d
d
O1
O2
A B
C D
EGH
y
X
V i la vec t inh vi trong tm cua phn th k. kr
3.5.2. Ph ng php phn chia
P r
-
7/31/2019 C l thuyt 1
145/155
145#
k k
C
P rr
P
=
1 1
2 2
P S
P S
==
1 1 2 2 1 1 2 2
1 2 1 2
c
Px P x S x S xx
P P S S
+ += =
+ +
V d:
a
b
d
d
O1O2
A B
C D
EGH
y
X
1P
2P
1 1 2 2
1 2
C
S x S xx
S S+=+
3.5.2. Ph ng php phn chia
V d: S x S x+
-
7/31/2019 C l thuyt 1
146/155
146#
V d:
a
b
d
d
O1O2
A B
C D
EGH
y
X
1P
2P
1 1 2 2
1 2
C
S x S xx
S S
+=
+( )1 2
1 2
. ; . ;
; .2 2 2
S b d S a d d
d a d a d
x x d
= =
+
= = + =
3.5.3. Ph ng php kh i l ng m
(ph ng php b).
-
7/31/2019 C l thuyt 1
147/155
147#
(p g p p )Khi v t b khot nhi u l c hnh th khc nhau m
tr ng tm c a cc l khot c th tm c, th ta c th p d ng ph ng php phn chia trn, v i i u ki n l cc l khot i c kh i l ng mang d u m.
V d : Tm tr ng tmc a m t t m trn ng ch t, c bn knh R, bntrong t m b c t i m t
mi ng hnh ch nh t c hai c nh a, b v tr nh hnh v .
O
Rb/2
b/2
a
x
y
3.5.4. Ph ng php tch phn.
N u v t l m t kh i ng ch t c th tch V :
-
7/31/2019 C l thuyt 1
148/155
148#
N u v t l m t kh i ng ch t c th tch V :
( )
1 ;CV
r rdV V
=
N u v t l m t m t ng ch t c di n tch
S : 1;C
S
r rdSS
=
N u v t l m t thanh ng ch t, c chi u di L :
( )
1;C
L
r rdLL
=
( )
1 ;CV
r rdPP
= .P V=uuuuuuuu
V dTm tr ng tm c a n a a trn ng
-
7/31/2019 C l thuyt 1
149/155
149#
g gch t, c bn knh R
O x
y
RO x
y
R
d
3.5.4. Ph ng php p d ng cc nh l Guynanh.
-
7/31/2019 C l thuyt 1
150/155
150#
h/2
h/2
R
C
xc
O
B
A
x
y
V d
Tm tr ng tm c a cung trn ng ch t bn knh R, v i gc tm l 2
V dTm tr ng tm c a n a a trn ng
-
7/31/2019 C l thuyt 1
151/155
151#
Tm tr ng tm c a n a a trn ng
ch t, c bn knh R
O x
y
R
4.TRONG TM CUA MT S VT RN NG CHT Tr ng tm c a m t thanh ng ch t l i m
-
7/31/2019 C l thuyt 1
152/155
152#
Tr ng tm c a m t thanh ng ch t l i m gi a c a thanh.
C BAa a
Tr ng tm c a cc hnh bnh hnh, hnh ch nh t, hnh vung, ng trn, m t trn, kh i h p ch nh t, kh i l p ph ng ng ch t l tm c a chng.
C rC CC C r
Tr ng tm c a tam gic ng ch t l giao c a cc ng trung tuy n
-
7/31/2019 C l thuyt 1
153/155
153#
C
Tr ng tm c a cung trn ng ch t AB c bn knh R v gc t i tm: 2AOB =
sinCx R
=
A
R
C
xc
O
B
x
y
Tr ng tm c a qu t trn ng ch t AOB c bn knh R v gc t i tm 2AOB =
-
7/31/2019 C l thuyt 1
154/155
154#
c bn knh R v gc t i tm 2AOB =
2 sin
3
C
Rx
= RC
xc
O
B
A
x
y
Tr ng tm c a kh i hnh chp, kh i hnh nn ng ch t
-
7/31/2019 C l thuyt 1
155/155
nn ng ch t
Tr ng tm c a kh i hnh chp, kh i hnh nn u n m trn o n th ng n i t nh S n tr ng tm O c a y, v chia o n theo t l :
C
S
C
O
S
1
4CO SO=