![Page 1: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/1.jpg)
Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda
![Page 2: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/2.jpg)
Roinntear an planda ina dháphríomhchuid
• An Fréamhchóras– faoin talamh.
• An Péacán – oscionn na talún.
an péacán
Fréamhribí
An Fréamhchóras
![Page 3: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/3.jpg)
1.An Fhréamh(a) Feidhmeanna na Fréimhe:
(i) An planda a dhaingniú sa talamh
(ii) Uisce agus mianraí a ionsú ón ithir
(iii) Bia a stóráil i bplandaí áirithe. m.sh.:
3 chineál fréamhacha
1. Socfhréamh
2. Fréamh shnáithíneach
3. Fréamh aidbhinteach
![Page 4: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/4.jpg)
2. An Péacán (a) An Gas:
(i) Iompraíonn sé duilleoga, bachlóga, bláthanna
(ii) Iompraíonn sé H₂O, mianraí ón bhfréamh duilleoga
(iii) Iompraíonn sé bia (ó na duillí) timpeall an phlanda
(iv) Tugann sé tacaíocht
Lionsacháin anseo do mhalartú gás.
(b) Bachlóga: (péacáin neamhfhorbartha)
• Rinnbhachlóga (barr an ghais) – baint acu
le fás an phlanda (má ghearrtar iad, ní bheidh
fad breise sa phlanda)
• Bachlóga taoibh (na duillí)
![Page 5: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/5.jpg)
(c) An Duilleog:
Lann (blade)
Féitheacha - mogall
(déchot.) nó comhthreomhar(monocot.)
Nód
Bachlóga taoibh
![Page 6: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/6.jpg)
Feidhmeanna:
• Bia a dhéanamh trí fhótaisintéis.
• Malartú gás a cheadú trí na stómaí (CO2 isteach, O2 amach).
• Trasghalú ina ngalaíonn H₂O ón duilleog chun í a fhuarú.
![Page 7: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/7.jpg)
Cutín céireach
epidermis
Bonn fíochán
Fadghearradh trí dhuilleog
cúitin chéireach
an eipideirm
an eipideirm
Beart Soithíoch
Bonnfhíochán
Stómaí
![Page 8: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/8.jpg)
(iv) An Bláth• Déantar na bláthanna ó bhachlóga.
Struchtúr:
Seipil
Peitil
Na staimíní fireanna
Na cairpéil bhaineanna
Peiteal
Cairpéal (b)
Staimín (f)
Gas
Seipeal
![Page 9: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/9.jpg)
Fíochán planda
1. Fíochán deirmeach
2. Bonnfhíochán
3. Fíochán soithíoch
4. Míristéamach**Tá na cealla speisialta míristéamacha in ann athrú isteach ina gcealla deirmeacha, soithíocha srl. (mar ‘ ghaschealla’ (stem cells)
don phlanda)
AA
C
B
![Page 10: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/10.jpg)
Trasghearradh trí fhréamh óg
FréamhribíFíochán deirmeach
Bonnfhíochán
![Page 11: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/11.jpg)
1. Fíochán soithíoch
Xiléim – Tugann sé tacaíocht.
- Iompraíonn sé H₂O & Mianraí aníos ón ithir.
Fléam – Iompraíonn sé Bia suas & síos saphlanda.
• Ritheann na feadáin
Xiléim & Fléam i dteannta
a chéile - Beart Soithíoch
https://www.youtube.com/watch?v=r-z7hbCFI2o
![Page 12: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/12.jpg)
(a) An Xiléim
• 2 chuid sa Xiléim:
1. Traicéidí Xiléime:
– Cealla MARBHA,
– Bíonn Lignin sna ballaíchun tacaíocht a thabhairt.
2. Soithí Xiléime:
– Cealla fada
– níos leithne ná natraicéidí.
Traicéidí Soithí
Lignin
logaill
![Page 13: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/13.jpg)
• Soithí Xiléime:
– Cealla fada
– níos leithne ná na traicéidí.
Soithí
Feidhm Xiléime = uisce & mianraí a iompar.
![Page 14: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/14.jpg)
(B) An Fléam
• Cealla BEO. Déanta as feadán criathracha & cealla coimhdeachta
• Ballaí déanta as ceallalós
![Page 15: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/15.jpg)
2. Fíochán deirmeach
• Na cealla seachtracha /clúdach an phlanda
Feidhm = cosaint an phlanda
![Page 16: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/16.jpg)
3. Bonnfhíochán
• Bíonn an fíochán seo le fáilidir an eipideirm & an fíochán soithíoch i.e. lár an phlanda
Feidhmeanna:
• Fótaisintéis
• Stór bia & fuíollábhar
• Neart & tacaíocht a thabhairtdon phlanda
![Page 17: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/17.jpg)
Fadghearradh tríd an bhfréamh
Fréamhribí
Zón fadaithe
Zónmíristéamach
Fréamhchumhdach
Zón difreála
![Page 18: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/18.jpg)
Aicmiú bláthphlandaí
Dhá ghrúpa bláthphlandaí atá ann:
1. Monacotailéadóin:
féar, tiúilipí.
2. Déchotailéadóin:
Róis, piseanna, crainn
• Cotailéadón= suth/síol duille sa tsíol.
![Page 19: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/19.jpg)
Monacotailéadón DéchotailéadónCotailéadón amháin sa síol (biaa stóráil)
2 Chotailéadón sa síol(m.sh. cnónna)
Plandaí neamhadhmadacha Plandaí luibheacha nóadhmadacha
Féitheacha comhthreomharasna duillí
Féitheacha mogallacha
Bearta soithíocha scaipthe gorandamach ar fud an ghais.
Bearta soithíocha eagraithe ina bhfáinne saghas.
Peitil an bhlátha eagraithe inangrúpaí de 3 nó iolraí de 3
Peitil an bhlátha eagraitheina ngrúpaí de 4 nó 5 (nóiolraí)
![Page 20: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/20.jpg)
Turgnamh Éigeantach: Trasghearradh de ghas plandadéchotailéadónaigh a scrúdú
TUGTHA: sleamhnán gloine, clúidghloine, micreascóip, lansa.
Plandaí tugtha: soilire, crobh (geranium),
& tiúilip.
Scrúdaigh na plandaí go géar:
cén ceann a d’úsáidfeá & cén fáth?
![Page 21: Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda - COGG · 2017. 4. 7. · Cb.24 Struchtúr an bhláthphlanda. Roinntear an planda ina dh ... Struchtúr: Seipil Peitil Na staimíní fireanna Na](https://reader035.vdocuments.site/reader035/viewer/2022071419/61176dc5bbf6ab27580821bf/html5/thumbnails/21.jpg)
2009 7(i) Cén fáth a dtugtar déchotailéadónach ar phlanda? _________________________________(ii) Ainmnigh planda déchotailéadónach. ___________________________________________(b) (i) Déan cur síos mion ar an gcaoi ar ullmhaigh túsleamhnán micreascóip de thrasghearradh de ghas plandadéchotailéadónaigh.
(ii) Tabhair cuntas ar na nósanna imeachta a lean tú chun do shleamhnán a bhreathnú faoin micreascóp.
(iii) Sa spás thíos tarraing an oiread sin de do thrasghearradhis a thaispeánfadh suíomh na gcodanna seo a leanas agus cuirlipéid orthu:• 1. Fléam. 2. Xiléim. 3. Fíochán boinn.