![Page 1: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/1.jpg)
DERS SORUMLUSU: Yrd. Doç. Dr. Hakan TÜZÜN
HAZIRLAYANLAR: Tolga Mustafa KÖSE Hasan ÖZDEMİR
Nurettin GELEŞ Mustafa ÇELİKMehmet Said GÜVEN
2009-2010 Eğitim Yılı Bahar Dönemi
BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİEVRENSEL TASARIM
![Page 2: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/2.jpg)
Sizce Evrensel Tasarım Nedir?
KültürGeçmiş İlgiYetenekBakış açısıDeneyimler
Süreç Standart Ürün
Belli bir amaç
![Page 3: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/3.jpg)
Evrenselliğin Amacı
![Page 4: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/4.jpg)
Evrenselliğin Amacı
Birçok insanın olası her durumda kullanabileceği ürünler ortaya koymaktır. Böylece bu ürünler evrensel tasarımda yerini alır.
![Page 5: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/5.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleri1- Kullanımda Eşitlik:Kullanıcı ayrıcalığı yapılmaz, herkes
tarafından kullanılabilmelidir
![Page 6: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/6.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleri2- Kullanımda Esneklik:Kullanıcının yeteneği ve tercihi
doğrultusunda üründe kullanım esnekliği sağlamak…
![Page 7: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/7.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleri
3- Basit ve Sezgisel Kullanım :Kullanımı anlaşılır ve kolay olmasıyla her
kullanıcıya hitap etmelidir. Kullanıcıdan üst düzey bilgi, beceri ve konsantrasyon beklememelidir.
![Page 8: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/8.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleri
4- Anlaşılabilir Bilgi: Tasarım, bilginin etkili iletişimini çevresel
koşullara veya kullanıcı yeteneklerine bakmaksızın sağlamalıdır. Sunumun fazlalığı önemlidir. Bilgi farklı formlarda ve tarzlarda sunulmalıdır (grafik, sözlü, yazılı vb.).
![Page 9: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/9.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleri5- Hata Toleransı: Hatalar iyi tespit edilmelidir. Hatalar ortadan
kaldırılmalı ya da en aza indirgenmelidir.
![Page 10: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/10.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleri6- Düşük Fiziksel Çaba: Tasarımlar fiziksel güç gerektirmeyecek
şekilde olmalıdır. Kullanıcı fazla çaba sarfetmemelidir.
![Page 11: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/11.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleri7- Yaklaşım ve Kullanım İçin Gerekli Boyut ve Alan: Tasarlanmış aracın veya sistemin kullanıcıların boyut ve
duruşlarına göre kullanımı değişmeyecek şekilde olmalıdır.
![Page 12: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/12.jpg)
Evrensel Tasarım İlkeleriÖnemi :Bu 7 ilke bize tasarımlarımızı yaparken
dikkate almamız gereken adımları gösterir. Fakat her ilke her durum için söz konusu
değildir.Ayrıca her ilkeyi her durum için eşit şekilde
uygulayamayabiliriz.
![Page 13: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/13.jpg)
ÖRNEKÖrneğin;Çekiç, balyoz, bisiklet vs.
Kullanımı fiziksel güç isteyen araçlardır. Buna göre fiziksel güç çaba gerektirmemeli ilkesine göre tasarlanması zordur.
![Page 14: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/14.jpg)
Evrensel Tasarımda Çoklu Mod Etkileşimi
5 DUYU BİLGİ
BİLGİYE ERİŞME YOLLARI
Evrensel tasarımda bilgiye erişimin birden fazla etkileşim yolunun olması önemlidir.
![Page 15: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/15.jpg)
Evrensel Tasarımda Çoklu Mod Etkileşimi
Çoklu Mod Etkileşimin Amacı;Kullanıcıların kendilerine en
uygun etkileşim yolunu seçerek sisteme ulaşmalarına olanak sağlamak
Etkileşim zenginliği katmakFarklı kanallarla aynı bilgiyi
sunmak
![Page 16: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/16.jpg)
Evrensel Tasarımda Çoklu Mod EtkileşimiArabirimde SesArabirimde KonuşmaArayüzde DokunmaEl Yazısı Tanıma ve TeknolojisiJest- Mimik Hareket Tanıma
![Page 17: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/17.jpg)
Arabirimde SesSes sistemi algıyı artırmada
önemli yere sahiptir.Görüntü ile birleştiğinde
evrensel tasarımı destekler hale gelir.
Böylece; Algılamada hataları azaltır(oyun vs). Görme engelliler ve duyma engelliler
ortamdan yararlanabilir. Işığın yetersiz veya gürültünün çok
olduğu ortamlarda bilgiye ulaşmadaki problemi ortadan kaldırabilir.
![Page 18: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/18.jpg)
Arabirimde SesKullanabileceğimiz iki çeşit ses vardır.
Konuşma (speech)Konuşmasız-Sözsüz Ses(non-speech)
![Page 19: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/19.jpg)
Arabirimde Ses - KonuşmaKonuşma dilden çıkan sesin
farklı çeşitlerde bir araya getirilmesiyle sağlandığı için ortaya karmaşık bir durum çıkarıyor.
Kişiden kişiye ve ortamdan ortama değişen konuşma ile bu karmaşıklığı daha belirgin şekilde görebiliriz.
Bu yüzden teknoloji de bu karmaşıklığı algılamada oldukça zorluk çeker.
![Page 20: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/20.jpg)
Arabirimde Ses - Konuşma
Gelişen teknolojiye rağmen konuşma dilinin algılanması oldukça güçtür.
Ortamdan karışan diğer sesler ve kişilerin konuşmaları esnasında ağzından farklı tonlarda harflerin çıkması bu zorluğu gösterir. (ııı, üüü)
Bu yüzden konuşmayı standart tonda bilgisayar ortamına sunmak için kişilere eğitim verilmelidir. Fakat bu eğitimin şu an için amacına ulaşmadığı bilinmektedir.
![Page 21: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/21.jpg)
Arabirimde Ses - KonuşmaAvantajları:Kişilerin diğer organlarını o an başka işlerde
kullanmasını sağlayabilir.Ayrıca fiziksel engeli bir hayli olan insanlar
için iyi bir fırsattır.Teknoloji ile daha iyi hale getirildiğinde
zaman açısından çok fazla hız sağlayacaktır.
![Page 22: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/22.jpg)
Arabirimde Ses – Konuşmasız Sesler
Arayüzde ses, konuşmaya göre daha kolay algılanan bir iletişim parçasıdır.
Konuşmada cümleyi tamamlamak ve cümleye bir bütün olarak bakmak gerekir.
Seste ise; sesin ne anlama geldiği bilindiği an işlem yapılabilir.
![Page 23: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/23.jpg)
Arabirimde Ses – Konuşmasız Sesler Avantajlar:
Standart hale gelebilir ve konuşmadaki gibi herhangi bir dile bağımlı olmak gerekmez.
İşlemler daha kısa sürede halledilebilir (konuşmaya göre)
Dezavantajlar:Her bir işleme bir ses bulmak ve notaların
yetersizliği olabilirBir çok sesi anlamlarına göre tanımak oldukça
zordur.
![Page 24: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/24.jpg)
Arayüzde DokunmaDokunma hissi bilgisayar teknolojisinde
giderek önem kazanan bir teknolojidir.Bu alanda dokunmatik cihazlar ve hareket
algılayıcıları giderek artmaktadır.
![Page 25: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/25.jpg)
Arayüzde DokunmaBu alanda gelişen teknolojiler
Örnekler,Dokunmatik Cep TelefonlarıSurfaceNovint Falcon gibiTitreşimli Kollar
![Page 26: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/26.jpg)
Arayüzde Dokunma
![Page 27: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/27.jpg)
Arayüzde DokunmaNovint Falcon
ÖzelliğiCisimlerin ağırlığını
hissettirebiliyor.Şekilleri algılayabilmenizi
sağlıyor.Boyutları algılamanızı sağlıyor.Fiziksel beceri istiyor.
![Page 28: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/28.jpg)
El Yazısı Tanıma TeknolojisiEl yazısı tanıma teknolojisi yorumlama ve
tanıma açısından oldukça ilgi çeken bir teknolojidir.
Bu teknolojide en öne çıkan teknoloji sayısallaştırılmış tabletlerdir.
![Page 29: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/29.jpg)
El Yazısı Tanıma TeknolojisiSınırlılıkları,
Kişilerin günden güne değişebilen el yazıları ve bu yazıların grafik veya metin olarak algılanmasındaki teknolojik yetersizlikler vardır.
![Page 30: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/30.jpg)
Jest-Mimik-Hareket TanımaHareket, insan bilgisayar etkileşiminde
önem kazanan bir teknolojidir.El ve kol hareketleri ön plana çıkmıştır.
Kullanılan Teknoloji ÖrnekleriWiiGülmeyi Algılayan Fotoğraf Makineleri ( Şuayip’ in fotoğraf makinesi )
![Page 31: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/31.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
Her toplumda bilgisayarla etkileşim içinde bulunan %10 engelli insan vardır. Bunları 5 grupta inceleyeceğiz:
1) Görme Engeli,2) İşitme Engeli,3) Fiziksel Engel,4) Disleksi (Öğrenme-Okuma Güçlüğü),5) Otizm.
![Page 32: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/32.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım1) Görme EngeliGrafik ara yüzü tasarımlarının gelişmesinden en çok mağdur olan görme engellilerdir. Bu durumda onların mağduriyetini azaltmanın iki yolu vardır: İşitme ve dokunma duyularından yararlanmak.
![Page 33: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/33.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
2) İşitme EngeliGrafik ara yüzü tasarımında görme engellilere göre çok çok üstünlerdir. Grafik tasarımlarının çoğu görsellik ifade ettiği için bu konuda bir sıkıntı çekmezler. Fakat işitme engellilerde ise en büyük sıkıntı işitme engelidir. Bu duruma göre tasarımlarda sesli anlatımın dışında işitme engelliler için de metinsel bir döküman hazırlanmalıdır.
![Page 34: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/34.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
INDRA, Castilla-La Mancha Üniversitesi ve Adecco Vakfı ile ortaklaşa yürüttüğü GANAS Projesi (İşaret Dili için Otomatik Animasyon Üretimi Projesi) kapsamında işitme engelliler için metinleri işaret diline dönüştüren bir çevirmen geliştiriyor. Proje ile işitme engellilerin sosyal yaşama dahil olması ve çevrelerindeki bilgilere erişebilmeleri hedefleniyor. Sonuç olarak metinler bir bilgisayar yardımı ile üç boyutlu karakterler kullanılarak işaret diline dönüştürülüyor.
![Page 35: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/35.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
3) Fiziksel EngelEn büyük sıkıntı ellerini hareket ettirememeleridir. Daha yüksek derecelerde engellilerde ise vücudun birçok bölümünü fiziksel olarak hareket ettirememektedirler. Bunların engellerini ise, sesli komutlarla ve/veya göz hareketleriyle çalışan teknolojilerle aşabiliriz.
![Page 36: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/36.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
İspanyol bilim insanları düşünce gücüyle yönlendirilebilen bilgisayar yaptılar. Kişinin ellerini kullanmadan bilgisayarı açıp kapatmasını ve hatta internete girmesini bile sağlayabiliyor.
Beyin sinyallerinin alan ve bunu çözümlemek için yüzden fazla elektrodu kullanan sistem bilgisayarın anlayabileceği bi şekilde komutları çözümlüyor.
Özellikle elleri olmayan engelli insanlar için çok önemli bir teknoloji olan bu sistem onların da internete girip bilgisayar kullanabilmelerini sağlayacak.
![Page 37: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/37.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
![Page 38: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/38.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
4) Disleksi (Öğrenme-Okuma Güçlüğü)Okuma güçlüğü çeken engellilerdir. Okuma güçlüğü çeken için yapılan tasarımlar, yazılan yazılar tane tane olmalı ve anlatılmak istenenler grafiklerle-şablonlarla daha basite indirilmelidir.
![Page 39: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/39.jpg)
Engelli Kullanıcılar ve Tasarım
5) OtizmOtistik insanların çevreyle etkileşimi, iletişim iyi değil ve hayal güçleri çok zayıftır. Bu yüzden sanal ortamlarda insanlarla iletişim kurmaları daha kolay ve otistik insanlar için yararlı olacağı düşünülmektedir.
![Page 40: BTO416 İNSAN BİLGİSAYAR ETKİLEŞİMİ EVRENSEL TASARIM](https://reader036.vdocuments.site/reader036/viewer/2022081418/56814036550346895dab9d25/html5/thumbnails/40.jpg)
Teşekkürler
Bizi Dinlediğiniz İçin Teşekkür Ederiz.