![Page 1: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/1.jpg)
BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAK
Felix Zubia OlaskoagaZainketa Intentsiboen ZerbitzuaDonostia Unibertsitate Ospitalea
Medikuntza SailaEuskal Herriko Unibertsitatea
![Page 2: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/2.jpg)
ZIRKULAZIO APARATUA
• Zirkulazio aparatuakoxigenoa eta elikagaiakeramaten dituzeluletara, eta CO2 eta hondakinak jaso.
![Page 3: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/3.jpg)
ZIRKULAZIO APARATUA
• Zirkulazio nagusia: – Presio altua– O2 asko
• Zirkulazio txikia: – Presio baxua.– CO2 altua
• Arteriak: Bihotzetikorganuetara doaz,
• Benak: organuetatikbihotzera datoz.
![Page 4: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/4.jpg)
BIHOTZA
![Page 5: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/5.jpg)
BIHOTZA
![Page 6: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/7.jpg)
KITZIKAPEN ETA EROAPEN SISTEMA
![Page 8: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/9.jpg)
ARTERIA KORONARIOAK
![Page 10: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/10.jpg)
MIOKARDIOA
• Odola bultzatzen duen giharra da.• Gorria baina automatikoa. • Miokardiopatiak.
![Page 11: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/11.jpg)
TRATAMENDURAKO AUKERAK
![Page 12: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/14.jpg)
BALBULAK
![Page 15: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/18.jpg)
ARRITMIAK• Arritmia mantsoak edo bradiarritmiak.
• Arritmia azkarrak edo takiarritmiak.
![Page 19: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/19.jpg)
BRADIKARDIAK
![Page 20: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/20.jpg)
TAKIKARDIA
![Page 21: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/22.jpg)
![Page 23: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/23.jpg)
ARTERIA KORONARIOAK
![Page 24: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/25.jpg)
FIBRINOLISIA
![Page 26: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/26.jpg)
ANGIOPLASTIA
![Page 27: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/27.jpg)
![Page 28: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/28.jpg)
![Page 29: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/29.jpg)
BIHOTZA ZAINDUZ
Felix Zubia OlaskoagaKostan elkartea
2019ko abendua
![Page 30: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/30.jpg)
HERIOTZA ARRAZOI NAGUSIAK
• Gaixotasun kardiobaskularrak. Kardiopatia iskemikoa eta iktusa.
• Minbizia.
• Biriketako gaixotasunak.
• Nerbio sistemako gaixotasunak.
![Page 31: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/31.jpg)
ZERGATIK GAIXOTZEN GARA?
![Page 32: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/32.jpg)
ARRISKU FAKTOREAK
• Gaixotasun bat garatzeko arriskua handitzen diguten aldagaiak dira.
• Batzuk ezin dira aldatu: adina, sexua, herentzia…
• Beste batzuk aldiz, gure esku daude: hipertentsioa, tabakismoa, ariketa fisikorik ez egitea…
![Page 33: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/33.jpg)
ARTERIOSKLEROSIA
• Arterien horma gogortzen da, hitzaren zentzu hertsian.
• Gaixotasun degeneratiboa da.
• Arterien barruko argia murrizten da.
• Hurruneko eremuan odol-fluxua gutxitzen da.
![Page 34: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/34.jpg)
ARTERIOSKLEROSIA
• Garunean, iktus iskemikoa.
• Bihotzean, kardiopatia iskemikoa edo bihotzekoa.
• Giltzurrun gutxiegitasuna.
• Zangoetan, iskemia edo odol gabezia.
![Page 35: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/35.jpg)
![Page 36: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/36.jpg)
ARRISKU FAKTOREAK
• Hipertentsioa.
• Diabetesa.
• Kolesterola.
• Tabakoa.
• Ariketa fisikoa.
![Page 37: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/37.jpg)
HIPERTENTSIOA
• Tentsio arteriala odolak arterien barnean daraman indarra da.
• Tentsio arterial sistolikoa eta diastolikoa.
• Hipertentsioan odolak gehiegizko indarra darama, eta arterien pareta gogortu egiten da.
• Gehiegizko tentsioak arteriak lehertarazi ditzake, eta garunean hemorragia eragin.
![Page 38: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/38.jpg)
![Page 39: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/39.jpg)
HIPERTENTSIOA
• Tentsio arterial sistolikoa > 140 mm Hg, diastolikoa > 90 mm Hg.
• Mailak:
• Arina: TAD 140-160 mm Hg, TAD 90-100 mm Hg.
• Ertaina: TAS 160-180 mm Hg, TAD 100-110 mm Hg.
• Larria: TAS > 180 mm Hg, TAD > 110 m Hg.
![Page 40: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/40.jpg)
HIPERTENTSIOA
• Helburua, hipertentsio larrian, TAS < 160 mm Hg, TAD < 90 mm Hg.
• Gainontzean, %10-15 jaistea.
• Tentsioa aldakorra da, tarteak erabili.
![Page 41: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/41.jpg)
HIPERTENTSIOA
• Pisu egokia izan.
• Ariketa fisikoa egin.
• Gatzik gabe jan.
• Botikak.
• Piskanaka sartu, kontuz bigarren mailako efektuekin.
![Page 42: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/42.jpg)
DIABETESA• Intsulina falta, erabatekoa (I motako
diabetesa), edo erlatiboa (II motako diabetesa).
• Azukrea ez da zeluletara sartzen, eta odolean igotzen da.
• I motako diabetesa, jaiotzetikoa, intsulina behar du.
• II motako diabetesa, helduarokoa, gizentasunari lotua.
![Page 43: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/43.jpg)
![Page 44: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/44.jpg)
DIABETESA
• Garuneko zirkulazio arazoak.
• Kardiopatia iskemikoa.
• Begietako arazoak.
• Giltzurrunetako arazoak.
• Zangoetako zirkulazio arazoak.
![Page 45: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/45.jpg)
DIABETESA
• Pisu egokia mantendu.
• Elikadura egokia: azukre azkarrik ez, egunean bost otordu.
• Ariketa fisikoa.
• Diabetesaren aurkako botikak.
• Intsulina.
![Page 46: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/46.jpg)
KOLESTEROLA
• Bizitzeko beharrezkoa da.
• Gehiegizko mailak arriskutsuak dira.
• Kolesterol orokorra.
• Kolesterol mota ezberdinak.
![Page 47: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/47.jpg)
LIPIDO MOTA EZBERDINAK
• Triglizeridoak.
• Kolesterol txarra, edo LDL kolesterola.
• Kolesterol ona, edo HDL kolesterola.
![Page 48: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/48.jpg)
KOLESTEROLA ZAINTZEKO ZER EGIN
• Gehiegizko pisua zaindu.
• Ariketa fisikoa egin.
• Elikadura: kontuz gehiegizko kaloriekin, kontuz koipe, txerriki eta kontserbekin.
• Botikak: estatinak. Batzuetan hasieratik, bestetan arazoren bat izan eta gero.
![Page 49: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/49.jpg)
TABAKISMOA
• Arrisku faktore garrantzitsua, batez ere kardiopatia iskemikoan eta arteriopatia periferikoan.
• Emakumeetan, hormonen babesa kentzen du.
![Page 50: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/50.jpg)
ARIKETA FISIKOA
• Pixuaren kontrola.• Hipertentsioa.• Diabetesa.• Kolesterola.• Osteoporosia.• Erorketak.• Dementzia.
![Page 51: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/51.jpg)
ARIKETA FISIKOA
• Kolesterola, gain pisua eta diabetesa hobetzen ditu.
• Arteriosklerosia hobetzen du.
• Astean 5 egunez, 45 minutu egunero.
• Auspoa lehertu gabe, hitz egiteko moduan.
• Pultsometroa badaukagu, %80tik behera.
![Page 52: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/52.jpg)
ARIKETA FISIKOA
• Ibili.
• Bizikleta.
• Igeriketa.
• Lurreko soinketak.
• Artrosia badugu, kontuz jauziekin, eskailerak jaistearekin eta bira ematearekin.
![Page 53: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/53.jpg)
ELIKADURAlGure osasunaren eragile nagusienetako bat
da.
lAzken urteotan aldaketa handiak eman ditu, batzuk onerako, beste batzuk txarrerako. Industria oso bat sortu da bere inguruan.
lZer jan:
lMakroelikagaiak.
lMikroelikagaiak.
lZenbat jan.
![Page 54: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/54.jpg)
ELIKADURA ETA HORMONAKlArea edo pankreasa da sortzen dituena.
lIntsulina da jandakoa xurgatzen eta metabolizatzen laguntzen diguna, anabolismoa egiten du.
lGlukagona da baraualdian pilatu duguna desegin eta erabiltzen laguntzen diguna.
lErritmo egoki baten beharra.
![Page 55: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/55.jpg)
![Page 56: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/56.jpg)
ZER JANlMakroelikagaiak.
lEgunero kopuru handian hartu behar ditugu.
lAzukreak.
lLipidoak edo gantzak.
lProteinak.
lUra.
![Page 57: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/57.jpg)
ZER JAN (II)lMikroelikagaiak, kopuru txikiagoan behar
ditugu.
lMineralak.
lBitaminak.
lOrekan dago gakoa.
![Page 58: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/58.jpg)
AZUKREAKlKarbono hidratoak edo sakarido izenez ere
ezagunak.
lGure energia iturri nagusienak dira. 4 Kcal/g.
lAzukre mantsoak behar ditugu bereziki, energia piskanaka ematen digutelako.
lPatata, babarrunak, garbantzoak, pasta, arroza...
![Page 59: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/59.jpg)
![Page 60: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/60.jpg)
AZUKREAKlAzukre azkarrek berehalakoan ematen digute
energia, baina ez badugu behar lan handia eskatzen diote pankreasari.
lGehigizko neurrian, gaixotasun batzurekin lotzen da: gizentasuna, diabetesa, kolesterola...
lAzukrea, txokolatea, edari freskagarriak...
![Page 61: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/61.jpg)
![Page 62: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/62.jpg)
LIPIDOAKlGantzak ere deitzen diegu.
lEnergia iturri handia dira, 9 Kcal/g
lBizitzarako ezinbestekoak dira.
lOmega-3 eta omega-6.
lKontuz animalietan jatorria dutenekin, landareetatik eratorriak hobeak dira.
lKoipea duten elikagaiak: olioa, gurina, margarina, txerrikiak, haragi gorria, arrain urdina...
![Page 63: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/63.jpg)
![Page 64: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/64.jpg)
![Page 65: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/65.jpg)
PROTEINAKlGiharra edo haragia sortzen dutenak dira.
lKaloria kopuru ertaina, 4 Kcal/g.
lAminoazidoak dira euren osagai nagusiak.
lBizitzarako ezinbestekoak dira.
lProteinatan aberatsak diren elikagaiak: haragia, arraina, esnekiak, arraultzeak...
![Page 66: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/66.jpg)
![Page 67: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/67.jpg)
MIKROELIKAGAIAKlKopuru txikian behar ditugu, baina bizitzarako
ezinbestekoak dira, hainbat erreakzio kimikotan parte hartzen dutelako.
lBitaminak.
lMineralak: burdina, iodoa, kuprea, magnesioa...
lNeurri handiagoan hartzeak ez du mesede berezirik sortzen.
![Page 68: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/68.jpg)
![Page 69: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/69.jpg)
BITAMINAKlBizitzarako ezinbestekoak, gure erreakzio
askotan parte hartzen dute.
lHidrosolugarriak, uretan disolbatzen direnak. Gehiegi hartuz gero, gorputzak kanporatu ditzake.
lB eta C bitamina.
lLiposolugarriak, gorputzak ezin ditu kanporatu gehiegi hartuz gero, eta arriskutsuak izan litezke.
![Page 70: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/70.jpg)
![Page 71: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/71.jpg)
URAlGeroz eta garrantzia handiago hartzer ari da.
lEgunean 1,5l-2l ur behar ditugu.
lGehiago hartzeak ez du onura berezirik, egoera jakin batzuetan izan ezik.
![Page 72: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/72.jpg)
GATZAlBizitzarako beharrezkoa da, baina gure
elikaduran neurriz kanpo daukagu.
l2,5 g/eguneko.
lKontuz kontserba, txerriki, eta aurrez prestaturiko elikagaiekin.
![Page 73: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/73.jpg)
ALKOHOLAlEz du inongo onurarik.
lZenbait edarik, neurri tzikian, badute onura, baina ez alkoholagatik.
lKaloria hutsak ematen ditu, 7 Kcal/g.
lKontu berezia izan behar dugu pisua jaitsi nahi bada, kolesterola jaisteko, diabetikoetan...
![Page 74: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/74.jpg)
ZENBAT JANlAdinean aurrera badoa, gutxiago jan.
lGehiegizko pisua bada, gutxiago jan.
![Page 75: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/75.jpg)
NOLA BANATU?lAzukre mantsoak, %55.
lProteinak, %20.
lGantzak, %25.
lEmakumeetan, menopausia eta gero, egunean esneki bat, osteoporosia dela eta.
![Page 76: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/76.jpg)
ELIKADURAREN PIRAMIDEA
![Page 77: BIHOTZA: EGITURA, FUNTZIOA ETA GAIXOTASUNAKkostanelkartea.eus/wp-content/uploads/2019/12/BIHOTZA-comprimi… · ZIRKULAZIO APARATUA •Zirkulazioaparatuak oxigenoaeta elikagaiak eramatenditu](https://reader034.vdocuments.site/reader034/viewer/2022052500/605e1ca6d4cf1269b80777ef/html5/thumbnails/77.jpg)
ELIKADURAREN PIRAMIDEA