Wpływ transportu na zmiany klimatu
Andrzej Kassenberg
Instytut na rzecz Ekorozwoju
Struktura wystąpienie
Skala problemu związanego ze zmianami klimatycznymi
Transport a klimat w UE Sytuacja w ochrony klimatu w Polsce Transport a klimat w Polsce Szanse do wykorzystania
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU w interesie przyszłych pokoleń
Muir Glacier, Alaska, 1941-2004
NSIDC/WDC for Glaciology, Boulder, compiler. 2002, updated 2006. Online glacier photograph database. Boulder, CO: National Snow and Ice Data Center.
August 1941 August 2004
Nadbrzeżne lodowce cofają się
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Znaczące ekstrema pogodowe jako katastrofy naturalne w latach 1950 - 2002
Dekady Liczba Straty gospodarcze(w mld USD ceny
2002)
Straty ubezpieczone(w mld USD ceny
2002)
1950 – 1959 13 41,1 brak danych
1960 – 1969 16 54,0 6,0
1970 – 1979 29 81,5 11,9
1980 – 1989 44 128,4 23,6
1990 – 1999 74 432,2 99,7
1993 - 2002 58 333,7 60,1
Wskaźniklata 80. do 60.
2,8 2,4 3,9
Wskaźnik1993-2002 do lat 60.
3,6 6,2 10,0
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU w interesie przyszłych pokoleń
Jaka skala ograniczenia zmian klimatu jest niezbędna ?
Ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do 2oC w
porównaniu z okresem przedprzemysłowym;
Utrzymanie stężenia CO2e w atmosferze 450-650 ppm (obecnie
ok. 400 ppm, a do 2100 r. bez podejmowania działań wzrost do
935 ppm wraz ze wzrostem temperatury więcej niż o 3o C)
Parlament i Komisja Europejska mówi o potrzebie redukcji w Unii
Europejskiej gazów cieplarnianych o 20 - 30% do roku 2020 i 60-80%
do roku 2050.
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJUw interesie przyszłych pokoleń
Koszty zaniechania
Podniesienie poziomu morza o 88 cm do 2100 roku – wpłynęłoby na życie 68 mln osób w UE
Utrudniony dostęp do wody na świecie – 3,1 mld osób Liczba pogodowych klęsk żywiołowych w Europie podwoiła się
między latami 80. a 90. Zaburzenia w rolnictwie Wzrost chorób tropikalnych w Europie oraz zagrożenie nagłymi
falami ciepła dla ludzi starszych i dzieci Konflikty regionalne na świecie i masowe migracje Utrata warsztatów pracy –rybacy, turystyka, leśnictwo itp. Zanikanie mokradeł i gatunków
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJUw interesie przyszłych pokoleń
Kluczowe dylematy do rozstrzygnięcia
10-15 lat aby osiągnąć szczyt emisji GHG a emisja rośnie
utrzymanie standardu życia w krajach rozwiniętych a zbudowanie minimum cywilizacyjnego w krajach rozwijających się
efektywność transferu technologii i pomocy działań adaptacyjnych w krajach najbiedniejszych a wymogi rynku
ostra polityka klimatyczna UE a wzrost emisji na świecie bez podjęcia porozumienia międzynarodowego zwłaszcza z udziałem krajów nowo uprzemysławiających się
brak integracji polityki klimatycznej z politykami regionalną i transportowa UE
wzrost mocy przy możliwości rozwoju gospodarczego 2-3 krotnego bez wzrostu zużycia energii w Polsce
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJUw interesie przyszłych pokoleń
Koszty zewnętrzne transportu w stosunku do zmian klimatycznych
Koszty zewnętrzne
Eurocent/pojazd/km
Eurocent/100paskm lub
Eurocent/100 tkm
Samochód osoby - diesel 1,7 – 2,5 100,0-147,0
Samochód osobowy - benzynowy
1,7 – 2,5 100,0-147,0
Krótkodystansowy samolot
37,5 93,8
Ciężarówka (32-40 ton) 11,5 – 12,5 76,7 – 83,3
Autobus diesel 10 5,9
Pociąg pasażerski 4 1,6 - 2,7
Statek – śródlądowy 19 1,6
Pociąg towarowy 6 1,1 - 2,4w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Transport a klimat w UE - fakty
emisja ekw. CO2 z transportu wzrosła w UE27 aż o 26% (1990 – 2005)
największy wzrost odnotowano w transporcie lotniczym – 49%. transport samochodowy zanotował wzrost o 18% ale jego udział w
całym transporcie pasażerskim UE-25 to aż 74% w 2004 r. brak rozłącznego rozwoju (decoupling) 1990 – 2005 transport
towarowy wzrósł w UE15 o 30%, a PKB o 24,5%, a podczas gdy w UE-10 odpowiednio 35% i 50%.
emisja z samochodu osiągnęła 163g CO2/km w 2004 r., tj. 12,4%
poniżej 1995 dobrowolne zobowiązania producentów to 140g CO2/km nie będą
dopełnione. Komisja Europejska zamierza wprowadzić 120g CO2/km w 2012
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Transport a klimat w UE – konkluzja wg EAŚ
Dotychczas nie udaje się przekonać mieszkańców Unii do korzystania z przyjaznych środowisku form transportu np. kolei. Liczba pasażerów w tych środkach transportu maleje na korzyść samochodów osobowych, których przybywa szybciej niż samych uczestników tego transportu (liczba pasażerów przypadających na jeden samochód spada).
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Transport a klimat w UE – przyszłość
Wzrost przewozów transportowych o 15% w latach 2010-2020 oznacza emisję ponad 1 mld ton ekw. CO2.
Wg EAŚ cele dotyczące redukcji emisji z transportu wymagają spełnienia wymagań „pakietu energetycznego i klimatycznego” oraz „mapy drogowej Bali”.
Aby to spełnić emisja w roku 2020 powinna zostać zredukowana o 50 do 165 mln ton ekw. CO2.
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Sytuacja w ochrony klimatu w Polsce
emisja gazów cieplarnianych spadła o 32 % w stosunku do roku 1988 (rok bazowy dla Polski)
jednak nadal wynosi 10,4 tCO2e na mieszkańca tj. 5 razy więcej niż potrzeba do stabilizacji klimatu
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU w interesie przyszłych pokoleń
Ostrzeżenia dla Polski
Wg przeprowadzonych studiów wzrost poziomu Bałtyku o 1 m może spowodować w Polsce zagrożenie dla 2.400 km2 oraz 244.000 osób.
Całkowite straty z tym związane są szacowane na 30 mld USD nie uwzględniając dodatkowych strat związanych z podwoziami tj. 18 mld USD. Przeciwdziałanie tym zagrożeniom wymagać będzie wydatkowania 6 mld USD. (szacunki z 1995 roku).
Wg European Severe Weather Database w Polsce w 1991 r. zdarzyło się tylko jedno tornado, w 1996 r. - siedem, w 2001 r. - osiem, a w 2006 r. już aż 52.
Zaburzenia w rolnictwie np. znaczna utrata plonowania ziemniaków
Migracje klimatyczne także do Polski
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU w interesie przyszłych pokoleń
Cele, wyzwania a przewidywana rzeczywistość
Polityka klimatyczna – 40% redukcji w 2020 (rok bazowy 1988)
Cele UE – 20 – 30 % redukcji do 2020 Wyzwanie: 80% redukcji do 2050 Prognozy rządu wg NSRO – 9 % redukcji w 2013 w
stosunku do roku bazowego IV Sprawozdanie rządu do Sekretariatu Konwencji
Klimatycznej – 16% redukcji w 2020 w stosunku do roku bazowego
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU w interesie przyszłych pokoleń
Brak powiązania polityki klimatycznej z gospodarczą
Środki przewidziane na poprawę efektywności energetycznej w PO IiŚ
przy założeniu, że UE15 poprawia efektywności energetycznej o 1%
rocznie pozwolą, liczyć na jej dogonienie w tej kwestii w roku 2080
Wg Bankwatch i FoE blisko 50 projektów za ok. 22 mld euro jest
nieprzyjaznych środowisku (spalarnie, autostrady i drogi ekspresowe,
zapory wodne)
Obawy czy Polska dotrzyma 14% wzrost emisji poza instalacjami
objętymi handlem przy tak silnej promocji samochodu
---------------Brak w Polsce studiów, które pokazałyby jakie mogłyby być koszty dla całej
gospodarki podejmowania i nie podejmowania (tzn. koszty zaniechania)działań na rzecz ochrony klimatu
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Transport w PL a klimat a fundusze UE (I)
wzrost emisji GHG wyniósł 29% (1990 – 2005)
wzrost ze 195 sam. os./ 1000 mieszkańców w 1995 do 323 w 2005
ogólna liczba pojazdów od 1990 wzrosła 2,5-krotnie
od wejścia do UE co roku sprowadzamy ok. 1 mln starych samochodów
moda na samochody typu SUV – w ubiegłym roku sprzedaż wzrosła o ponad dwie trzecie
nakłady na infrastrukturę kolejową wzrosły niecałe 4 razy, a drogową 7 razy.
spadku o 63% liczby pasażerów na kolei w 2006 w stosunku do 1990
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Transport w PL a klimat a fundusze UE (II)
z 67 mld euro przyznanych Polsce na lata 2007 - 2013 blisko 70% przeznaczone na transportu (przede wszystkim nowe drogi i autostrad);
transport zagrażających środowisku 2 razy więcej środków niż dla przyjaznego środowisku, a w programach regionalnych aż 3 razy więcej
wzrost emisji CO2 z transportu w okresie 2001-2015 o 80%, co
uniemożliwi realizację celu 40% redukcji GHG zapisanego w polityce klimatycznej.
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Wkład wspólnotowy z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na projekty transportowe ramach Programów
Operacyjnych na lata 2007–2013 [mln EUR] RODZAJ TRANSPORTU
Program OperacyjnyInfrastruktura i
Środowisko
Program OperacyjnyRozwój Polski Wsch.
Regionalne Programy Operacyjne
Łącznie
RAZEM WKŁAD WSPÓLNOTOWY 27 914 2 274 16 556 46 744
RAZEM TRANSPORT 19 423 1 062 4 520 25 005
Udział środków na transport w całości funduszy programu operacyjnego 70% 47% 27% 53%
TRANSPORT DROGOWY(w tym autostrady, drogi krajowe, regionalne lokalne)
11 356 58% 660 62% 3 094 68% 60,4%
TRANSPORT LOTNICZY 403 2% 0 0% 225 5% 2,5%
Transport zagrażający środowisku 11 759 60% 660 62% 3 319 73% 62,9%
TRANSPORT KOLEJOWY(w tym kolej i tabor kolejowy)
4 893 25% 0 0% 588 13% 21,9%
TRANSPORT MIEJSKI I INNY(w tym transport miejski, transport multimodalny, ścieżki rowerowe, inteligentne systemy transportu i promowanie czystego transportu miejskiego)
2 265 12% 402 38% 575 13% 13,0%
TRANSPORT WODNY/MORSKI(w tym porty i śródlądowe drogi morskie)
506 3% 0 0% 38 1% 2,2%
Transport przyjazny dla środowiska 7 664 40% 402 38% 1 201 27% 37,1%
Udział środków (w całości funduszy PO) na:
Transport zagrażający środowisku 42% 29% 20% 34%
Transport przyjazny dla środowiska 28% 18% 7% 19%
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Łączne nakłady na poszczególne „pro-klimatyczne” rodzaje transportu w regionalnych programach operacyjnych (środki z
UE)
38,0
109,3
65,4
205,4
59,3
588,3
0,0 100,0 200,0 300,0 400,0 500,0 600,0 700,0
Transport wodny
Inteligentne systemy transportu
Transport multimodalny
Transport miejski
Ścieżki rowerowe
Rozwój infrastruktury kolei, w tym zakup taborukolejowego
[mln euro]
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Rozkład wydatków transportowych – województwo
opolskie i pomorskie
Porty lotnicze
6,8%
Tabor kolejowy
6,8%
Drogi regionalne/
lokalne85,6%
Ścieżki rowerowe
0,8%
Transport multimodalny
17,2%
Drogi regionalne/
lokalne49,7%
Transport miejski
4,7%
Inteligentne systemy
transportu10,3%
Kolej16,2%
Tabor kolejowy
1,9%
Woj. opolskie Woj. pomorskie
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Udział środków przeznaczanych na wsparcie różnych form transportu przez programy współpracy
transgranicznej i transnarodowej
7%
38%
1%14%
7%
15%
10%
4% 4%
Kolej Drogi Porty lotnicze
Ścieżki rowerowe Transport miejski Transport multimodalny
Inteligentne syst. transp. Porty Śródlądowe drogi wodne
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Prognoza liczby pasażerów korzystających z transportu lotniczego w Polsce w okresie latach 2007 -
2030
19,1 22,628,7
81,1
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90m
ln p
asaż
erów
2007 2008 2010 2030
Rok
Wzrost emisji CO2 z 4,3 mln ton w roku 2007 do 18,4 mln ton w roku 2030, a przy wzroście o 30% efektywności samolotów w 2030 r. emisja wyniesie ok. 12,9 mln ton.
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Szanse do wykorzystania
nadwyżki w stosunku do limitów z Kioto - 2 mld € rocznie od 2008r do 2012, 5-7 mld € rocznie w 2013 - 2020 ze sprzedaży uprawnień na aukcji to
oznacza uzyskanie w okresie 2013-2020 ze sprzedaży uprawnień na aukcji - 40 mld € !
możliwości rozwoju OZE ponad obowiązek UE 15% energii finalnej negocjacje z KE w sprawie powiązania sektorów objętych handlem i nie
-------------------------------------- Narzędzia w ręku:
ekologiczna reforma podatkowa (uzyskać neutralność budżetową), likwidacja antyekologicznych subsydiów,
wzmocnienie promocji odnawialnych źródeł energii Fundusze UE (przegląd w 2009)
promowanie wykorzystania funduszy po 2013 na budowanie gospodarek przyjaznych klimatowi
INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU w interesie przyszłych pokoleń
Kluczowe pytanieNa co tak znaczne przychody budżetu państwa zastaną przeznaczone?
znaczące wspieranie poprawy efektywności wykorzystania energii (wzrost cen rekompensowany niższym zużyciem energii)
wspieranie odbiorców o niskich dochodach
dalszy rozwój wspierania OZE
transport publiczny
program czystego węgla
konieczność pilnego uruchomienia programu restytucji, a nie wzrostu mocy energetycznej.
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
Podsumowanie w EAŚ
Jednak podstawowe przesłanie, jakie wynika z obecnej sytuacji sektora transportu i rysujących się prognoz emisji gazów cieplarnianych to, że nie da się osiągnąć zamierzonych celów bez ograniczenia potrzeb transportowych w Europie. To z kolei wiąże się z koniecznością rzeczywistej integracji polityki transportowej z całą europejską gospodarką oraz zmianą zachowań komunikacyjnych społeczeństwa.
w interesie przyszłych pokoleń INSTYTUT NA RZECZ EKOROZWOJU
DZIĘKUJE ZA UWAGĘ !
Andrzej Kassenberg
Instytut na rzecz Ekorozwoju
www.ine-isd.org.pl
ul. Nabielaka 15 lok. 1
00-743 Warszawa
tel. (22) 8510402 fax. (22) 8510400
a.kassenberg (at) ine-isd.org.pl