การดแลและการศกษาเดกปฐมวย
สำานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ
คำ�นำ�
สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� ไดดำ�เนนก�รศกษ� รวบรวมขอมลและจดพมพเอกส�ร “ก�รดแลและ
ก�รศกษ�เดกปฐมวย” เพอเผยแพร ครงท 1 ในก�รประชมสมมน�ท�งวช�ก�รระหว�งประเทศ เรอง “ก�รศกษ�เพอ
อน�คตประเทศไทย” ระหว�งวนท 23 – 25 มถน�ยน 2556 ณ โรงแรมเซนท�ร�แกรนด และบ�งกอกคอนเวนชนเซนเตอร
เซนทรลเวลด กรงเทพฯ ทงน ก�รประชมสมมน�วช�ก�รระหว�งประเทศดงกล�ว ไดรบคว�มสนใจจ�กผเข�รวมง�นเปน
จำ�นวนม�ก สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� จงไดจดพมพเอกส�รเพมเตม เพอเผยแพรองคคว�มร นวตกรรมท�ง
ก�รศกษ�ในทกหวขอ ตลอดจนนำ�เสนอขอมล องคคว�มรในสอรปแบบต�งๆ อย�งหล�กหล�ย อ�ท ก�รจดพมพหนงสอ
นทรรศก�ร ก�รนำ�ขอมลเผยแพรในเวบไซตของสำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� ใหส�ม�รถศกษ�และด�วนโหลด
(Download) ขอมลได ก�รจดทำ�นทรรศก�รเคลอนท รวมทงจดพมพเปนหนงสอทงเอกส�รภ�ษ�องกฤษ เอกส�รภ�ษ�ไทย
ดงเชนเอกส�ร “ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย” ฉบบน
“ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย” มเนอห�เกยวกบก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวยในประเทศไทย
ครอบคลมตงแต คว�มหม�ยและหลกก�รจดก�รศกษ�ปฐมวย คว�มสำ�คญของก�รดแลและพฒน�เดกปฐมวย นโยบ�ย
รฐบ�ลในก�รดแลและจดก�รศกษ�และพฒน�เดกปฐมวย รวมถงโครงก�รพฒน�เดกปฐมวยทดำ�เนนก�รในประเทศไทย
นอกจ�กน ยงมก�รนำ�เสนอขอมลตวชวดก�รศกษ�เพอปวงชน เป�หม�ยท 1 : ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย (EFA
Goal1 : Early Childhood Care and Education)
สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� หวงเปนอย�งยงว� เอกส�รฉบบนจะประโยชนแกผเกยวของและสร�งเสรม
ใหก�รดแลเดกปฐมวยเปนไปไดอย�งมคณภ�พ เกดประโยชนแกเดก ผปกครอง และผรบผดชอบทกฝ�ยตอไป
ดร.ศศธ�ร� พชยช�ญณรงค
เลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�
ส�รบญหน�
คว�มหม�ยและหลกก�รจดก�รศกษ�ปฐมวย 1
คว�มสำ�คญของก�รดแลและพฒน�เดกปฐมวย 1
สภ�พก�รดำ�เนนง�นพฒน�เดกปฐมวยในประเทศไทย 1
หนวยง�นรบผดชอบดำ�เนนก�รจดบรก�รเพอดแลและพฒน�เดกปฐมวย 2
ก�รขบเคลอนก�รพฒน�เดกปฐมวยเชงนโยบ�ย 2
ขอมลเดกปฐมวย 0 – 5 ป 3
โครงก�รพฒน�เดกปฐมวยทดำ�เนนก�รในประเทศไทย 4
แนวท�งก�รขบเคลอนง�นตอไป 6
ตวชวด เป�หม�ยท 1 : ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย 7
(Goal 1 : Early Childhood Care and Education)
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย1
ก�รดแลและก�รศกษ�เดกปฐมวย
คว�มหม�ยและหลกก�รจดก�รศกษ�ปฐมวย
เดกปฐมวย หม�ยถง เดกตงแตปฏสนธจนถงอ�ย 5 ป 11 เดอน 29 วน หรออ�ยตำ�กว� 6 ป (นโยบ�ยและยทธศ�สตร
ก�รพฒน�เดกปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะย�ว พ.ศ. 2550 – 2559)
ก�รจดก�รศกษ�ปฐมวยต�มพระร�ชบญญตก�รศกษ�แหงช�ต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2)
พ.ศ. 2545 นน ก�รศกษ�ปฐมวยจดไดทง 3 รปแบบ คอ ก�รศกษ�ในระบบ ก�รศกษ�นอกระบบ และก�รศกษ�ต�มอธย�ศย
โดยก�รจดก�รศกษ�ปฐมวยตองเนนผเรยนเปนสำ�คญ และจดกระบวนก�รเรยนรต�มคว�มถนดและคว�มสนใจของผเรยน
ก�รประเมนผเรยนใหพจ�รณ�จ�กพฒน�ก�ร คว�มประพฤต ก�รรวมกจกรรม และจ�กก�รทดสอบ
ก�รจดก�รศกษ�ปฐมวยใหจดในสถ�นพฒน�เดกปฐมวย ครอบคลมศนยเดกเลก ศนยพฒน�เดกเลก ศนยพฒน�
เดกกอนเกณฑของสถ�บนศ�สน� ศนยบรก�รชวยเหลอระยะแรกเรมของเดกพก�รและเดกซงมคว�มตองก�รพเศษ หรอ
สถ�นพฒน�เดกปฐมวยทเรยกชอเปนอย�งอน โรงเรยนรฐ โรงเรยนเอกชน โรงเรยนสงกดสถ�บนพทธศ�สน�หรอศ�สน�
อน ศนยก�รเรยนหรอสถ�นทเรยนทหนวยง�นจดก�รศกษ�นอกโรงเรยน บคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกร
ปกครองสวนทองถน องคกรเอกชน องคกรวช�ชพ สถ�บนศ�สน� สถ�นประกอบก�ร โรงพย�บ�ล สถ�บนท�งก�รแพทย
สถ�นสงเคร�ะห และสถ�บนสงคมอน
สถ�นพฒน�เดกปฐมวยหรอโรงเรยนทจดก�รศกษ�ปฐมวยตองมระบบก�รประกนคณภ�พก�รศกษ�ภ�ยในเพอ
นำ�ไปสก�รพฒน�คณภ�พและม�ตรฐ�นก�รศกษ�
คว�มสำ�คญของก�รดแลและพฒน�เดกปฐมวย
ชวงปฐมวยเปนชวงทมพฒน�ก�รด�นสมองและก�รเรยนรเปนไปอย�งรวดเรวทสด ในทศวรรษทผ�นม�มก�รใชศ�สตร
ต�งๆ ไปวเคร�ะหสมอง ถ�ยภ�พสมองเพอศกษ�พฒน�ก�รแตละขนตอน คว�มรใหม พบว� โอก�สแหงก�รเรยนรและอตร�
ก�รเรยนรสงสดอยในชวงวยเดก ก�รเตบโตและพฒน�ก�รของสมองเปนร�กฐ�นของก�รเรยนรและเรมตงแตท�รกอยในครรภ
ในชวง 3 – 6 เดอนในครรภมก�รสร�งเซลลสมองสงสด ก�รเตบโตของสมองสงสดในชวง 0 – 6 ป เปนก�รเตบโตท�งปรม�ณ
ทำ�ใหสมองของเดกมขน�ด 90 – 95% และไมไดหยดเตบโตเมออ�ย 6 ป แตเตบโตจนถงอ�ย 20 – 25 ป จ�กองคคว�มรนนำ�
ไปสก�รออกแบบก�รเรยนรสมยใหม ใหเข�กบพฒน�ก�รของสมอง จงถอไดว�ชวงปฐมวยเปนชวงวยทตองก�รก�รปลกฝง
บมเพ�ะเปนพเศษ โดยถอว�ก�รปลกฝง หรอก�รบมเพ�ะใดๆ จะเปนก�รสร�งฐ�นร�กของชวต ทชวยลดคว�มเหลอมลำ�และ
สร�งคว�มเปนธรรมในสงคม และใหถอว�ก�รลงทนในชวงวยนเปนก�รลงทนทคมค�ทสด
สภ�พก�รดำ�เนนง�นพฒน�เดกปฐมวยในประเทศไทย
ก�รดำ�เนนง�นพฒน�เดกปฐมวยแบงเปน 2 กลมอ�ย คอ กลมอ�ยตำ�กว� 3 ป และกลมอ�ย 3 – 5 ป
1) กลมอ�ยตำ�กว� 3 ป ครอบครวตองเปนแกนหลกในก�รดแลและสงเสรมพฒน�ก�ร ซงบคคลสำ�คญคอ พอแม
ผปกครอง และสม�ชกในครอบครว โดยตองถอว�เดกทกคนมสทธทจะไดรบก�รดแล ชวยเหลอ ใหมชวตอยรอดปลอดภย
ไดรบก�รคมครองปองกนและไดรบก�รพฒน�เตมศกยภ�พ ส�ม�รถดำ�เนนชวตอยในสงคมไดอย�งมคว�มสข
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย2
2) กลมอ�ย 3 - 5 ป ใชสถ�นพฒน�เดกหรอรปแบบอนทงในระบบ นอกระบบ และต�มอธย�ศย โดยใหคร
ผเลยงดเดก ผดแลเดก รวมมอกบพอแม ผปกครองและครอบครวในก�รพฒน�เดก
หนวยง�นรบผดชอบดำ�เนนก�รจดบรก�รเพอดแลและพฒน�เดกปฐมวย
กระทรวงส�ธ�รณสข : ดแลเดกตงแตในครรภจนอ�ย 3 ป (0 – 3 ป) ซงในแตละปมเดกเกดประม�ณปละ
800,000 คน มศนยเดกเลกน�อย จำ�นวน 58 แหง มโครงก�รสำ�คญคอ โครงก�รหนงสอเลมแรก โครงก�รเลยงลกดวย
นมแม และโครงก�รไอโอดนในหญงตงครรภและเดกปฐมวย
กระทรวงก�รพฒน�สงคมและคว�มมนคงของมนษย : ดแลเดกทกคนทอยในสภ�วะย�กลำ�บ�ก
เดกทถกทอดทง โดยมสถ�นรบเลยงเดกเอกชนทอยในคว�มดแลของกระทรวงฯ (จดทะเบยน) ประม�ณ 1,800 แหง
สถ�นสงเคร�ะหเดกของกระทรวงฯ 8 แหง
กระทรวงมห�ดไทย : ดแลเดกอ�ย 3 – 5 ป ในรปแบบศนยพฒน�เดกเลก มเดกอยในคว�มดแลจำ�นวน
1,078,751 คน
กระทรวงศกษ�ธก�ร : สำ�นกง�นคณะกรรมก�รก�รศกษ�ขนพนฐ�น (สพฐ.) ดแลเดกอ�ย 4 – 5 ป
ในรปแบบของโรงเรยนอนบ�ล โรงเรยนเอกชนในสงกดสำ�นกง�นคณะกรรมก�รสงเสรมก�รศกษ�เอกชน (สช). ดแลเดกอ�ย
3 – 5 ป มเดกอยในคว�มดแลจำ�นวน 1,101,700 คน
กระทรวงแรงง�น : ดำ�เนนก�รเรองสงเสรมใหมก�รจดตงศนยเลยงเดกในสถ�นประกอบก�ร ปจจบนมจำ�นวน
47 แหง มเดกใชบรก�รจำ�นวน 2,850 คน
กระทรวงอตส�หกรรม : ดำ�เนนก�รเรองก�รจดตงศนยเลยงเดกในนคมอตส�หกรรม จำ�นวน 44 แหง มก�ร
จดสถ�นเลยงเดก จำ�นวน 5 แหง อยในระหว�งสงเสรมใหมก�รจดเพมขน และดำ�เนนก�รเรองก�รควบคมกำ�กบก�รเตม
ส�รไอโอดนในก�รผลตเกลออตส�หกรรมและนำ�ปล�
สำ�นกพระพทธศ�สน�แหงช�ต : ไดถ�ยโอนศนยเดกจำ�นวนประม�ณ 2,000 ศนย ใหองคกรปกครองสวน
ทองถน (อปท.) ต�ม พรบ.กระจ�ยอำ�น�จ และไดรบก�รรองเรยนเรองปญห�งบประม�ณอนเกดจ�กก�รถ�ยโอนทำ�ใหศนย
เดกประม�ณ 900 ศนย มปญห�รองเรยนเรองค�จ�ง ค�อ�ห�ร ค�นม ก�รจดก�ร ฯลฯ สำ�นกพระพทธศ�สน�แหงช�ต
จงไดดำ�เนนก�รจดทำ�ระเบยบสำ�นกง�นพระพทธศ�สน�แหงช�ตว�ดวยศนยอบรมเดกกอนเกณฑในวด ขณะนอยระหว�ง
พจ�รณ�อนมตและประก�ศใช
สำ�นกง�นตำ�รวจแหงช�ต กองบญช�ก�รตำ�รวจตระเวนช�ยแดน : ดแลเดกอ�ย 3 – 5 ป ในรปแบบ
โรงเรยนตำ�รวจตระเวนช�ยแดนและศนยสงเสรมและพฒน�เดกวยเต�ะแตะ โดยมเดกในคว�มดแลจำ�นวน 6,222 คน
ครจำ�นวน 333 คน (ครในทนคอ อ�ส�สมคร, ผดแลเดก โดยทไมรวมครสงกดโรงเรยนตำ�รวจตระเวนช�ยแดน)
ก�รขบเคลอนก�รพฒน�เดกปฐมวยเชงนโยบ�ย
สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ� กระทรวงศกษ�ธก�ร รวมกบกระทรวงก�รพฒน�สงคมและคว�มมนคงของ
มนษย กระทรวงส�ธ�รณสข และกระทรวงมห�ดไทย จดทำ�นโยบ�ยและยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวย (0 – 5 ป)
ระยะย�ว พ.ศ. 2550 – 2559 เสนอตอคณะรฐมนตร ซงคณะรฐมนตรไดมมตใหคว�มเหนชอบนโยบ�ยและยทธศ�สตรฯ
ในคร�วประชม เมอวนท 22 พฤษภ�คม 2550 และไดมอบหม�ยใหกระทรวงศกษ�ธก�ร กระทรวงก�รพฒน�สงคมและ
คว�มมนคงของมนษย กระทรวงมห�ดไทย กระทรวงส�ธ�รณสข กระทรวงและหนวยง�นอนทเกยวของ รวมกนนำ�นโยบ�ย
และยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวยฯ สก�รปฏบต
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย3
นโยบ�ยและยทธศ�สตรฯ มเนอห�ส�ระทมงพฒน�เดกปฐมวยชวงอ�ย 0 - 5 ป ทกคนใหมคณภ�พ เตมศกยภ�พ
มครอบครวเปนแกนหลก และผมหน�ทดแลเดกและทกภ�คสวนของสงคมไดมสวนรวมในก�รจดบรก�รและสงแวดลอมทด
เหม�ะสม สอดคลองกบสภ�พของทองถนและก�รพฒน�เดกต�มวย
จ�กนโยบ�ยและยทธศ�สตรฯ ดงกล�ว คณะรฐมนตรไดมขอเสนอว� ปจจบนง�นเกยวกบเดกปฐมวยมคว�ม
เกยวของกบหล�ยหนวยง�น แตก�รดำ�เนนก�รของแตละหนวยง�นยงข�ดคว�มเชอมโยงในภ�พรวมอย�งชดเจน ทำ�ให
ง�นด�นเดกปฐมวยไมส�ม�รถพฒน�ไดเท�ทควร จงเหนควรทจะใหมก�รบรณ�ก�รโดยพจ�รณ�ออกเปนระเบยบ
สำ�นกน�ยกรฐมนตรว�ดวยก�รพฒน�เดกปฐมวยของช�ต พ.ศ. 2551 และเพอใหเดกปฐมวยไดรบก�รพฒน�อย�ง
มคณภ�พต�มแนวนโยบ�ยพนฐ�นแหงรฐต�มทบญญตไวในรฐธรรมนญแหงร�ชอ�ณ�จกรไทย ในระเบยบสำ�นกน�ยก
รฐมนตรจงไดกำ�หนดใหแตงตงคณะกรรมก�รพฒน�เดกปฐมวยแหงช�ต (ก.พ.ป.) พ.ศ. 2551 ซงประกอบดวยน�ยก
รฐมนตรเปนประธ�นกรรมก�ร คณะกรรมก�รพฒน�เดกปฐมวยแหงช�ต (ก.พ.ป.) ไดมก�รประชมและทประชมมมต
ใหจดตงคณะอนกรรมก�รขบเคลอนยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวย พ.ศ. 2551 เพอดำ�เนนก�รขบเคลอนก�ร
พฒน�เดกปฐมวยอย�งเปนรปธรรม พรอมทงจดประชมคณะอนกรรมก�รฯ และร�ยง�นผลก�รดำ�เนนง�นใหคณะกรรมก�รฯ
ทร�บเปนระยะๆ
เมอวนท 4 ม.ค. 2555 ทประชมคณะกรรมก�รพฒน�เดกปฐมวยแหงช�ต (ก.พ.ป.) ซงมน�ยกรฐมนตรเปนประธ�น
ไดเหนชอบในหลกก�รคว�มสำ�คญของเดกปฐมวย ซงเปนชวงวยทมพฒน�ก�รด�นสมองและก�รเรยนรเปนไปอย�ง
รวดเรวทสด เปนชวงวยทตองก�รก�รปลกฝง บมเพ�ะเปนพเศษ โดยถอว�ก�รปลกฝง หรอก�รบมเพ�ะใดๆ จะเปนก�ร
สร�งฐ�นร�กของชวต ทชวยลดคว�มเหลอมลำ�และสร�งคว�มเปนธรรมในสงคม และใหถอว�ก�รลงทนในชวงวยนถอว�
เปนก�รลงทนทคมค� จ�กนนน�ยกรฐมนตร (น.ส.ยงลกษณ ชนวตร) ประธ�น ก.พ.ป. ไดประก�ศนโยบ�ยรฐบ�ลด�นเดก
ปฐมวย กล�วคอ เรงรดเพอใหเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ทกคน ไดรบก�รพฒน�รอบด�น ต�มวย
อย�งมคณภ�พ และตอเนอง สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�ในฐ�นะฝ�ยเลข�นก�รจงไดจดทำ�แผนยทธศ�สตร
ช�ตด�นเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ยรฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 และ
จดทำ�แผนปฏบตก�รต�มแผนยทธศ�สตรช�ตด�นเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ย
รฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 เพอขบเคลอนนโยบ�ยก�รพฒน�เดกปฐมวยสก�รปฏบตอย�งเปนรปธรรม
ขอมลเดกปฐมวย 0 – 5 ป
เดกปฐมวย 0 – 5 ป แบงเปนสองชวงอ�ย คอ เดกอ�ย 0 – 3 ป และ 3 – 5 ป ทงสองชวงอ�ยน ครอบครวตองเปน
แกนหลกในก�รดแลและสงเสรมพฒน�ก�ร เดกทกคนมสทธทจะไดรบก�รดแล ชวยเหลอ ใหมชวตอยรอดปลอดภย
ไดรบก�รคมครองปองกนและไดรบก�รพฒน�เตมศกยภ�พ ส�ม�รถดำ�เนนชวตอยในสงคมไดอย�งมคว�มสข
เดกอ�ย 0 – 3 ป สวนใหญอยในคว�มดแลของพอแม ผเลยงดเดก ผทเกยวของกบเดก ดงนนบคคลเหล�นตอง
มคว�มร ทกษะในเรองก�รเลยงด ก�รจดกจกรรมเพอพฒน�เดก รวมทงก�รจดก�รเรยนรทบ�น เนองจ�กเดกวยนตองก�ร
ก�รเลยงดและพฒน�ใหเปนไปต�มพฒน�ก�รต�มวย จงไมใชจดก�รศกษ�ใหเดกปฐมวย แตตองใหคว�มรแกพอแมและ
ผทเกยวของกบเดก ใหมคว�มรในเรองก�รเลยงดเดก และส�ม�รถเลยงดเดก เข�ใจธรรมช�ตและพฒน�ก�รต�มวยของ
เดก ดวยวธก�รทหล�กหล�ย เดกไมจำ�เปนตองไดรบบรก�รโดยผ�นสถ�นศกษ�หรอสถ�นพฒน�เดก แตเปนหน�ทของ
รฐทจะตองใหบรก�รไปถงเดกทกคน โดยสวนใหญอยในคว�มดแลของครอบครว นอกนนเข�รบบรก�รจ�กสถ�นรบเลยง
เดกในรปแบบต�งๆ ทงของรฐและเอกชน
เดกอ�ย 3 – 5 ป เดกกลมนมโอก�สเข�รบบรก�รในรปแบบทหล�กหล�ย ซงจดโดยหนวยง�นทงภ�ครฐ และ
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย4
เอกชน รวมทงองคกรปกครองสวนทองถน โดย 99% ของเดกกลมนเข�รบบรก�รในโรงเรยนอนบ�ลทงภ�ครฐ และเอกชน
ดงต�ร�งท 1 อย�งไรกต�ม ก�รศกษ�ปฐมวยไมใชก�รศกษ�ภ�คบงคบ เดกทกคนไมจำ�เปนตองเข�รบบรก�รจ�กสถ�น
ศกษ�หรอสถ�นพฒน�เดกปฐมวย แตนโยบ�ยและยทธศ�สตรก�รพฒน�เดกปฐมวย มเป�หม�ยทจะใหเดกปฐมวย
ทกคนไดรบก�รพฒน�อย�งมคณภ�พ
ต�ร�งท 1 จำ�นวนเดกอ�ย 3-5 ป ทเข�รบบรก�รในโรงเรยนอนบ�ลของรฐและเอกชน ป พ.ศ. 2554
เดกอ�ย 3-5 ป จำ�นวนเดกทเข�รบบรก�ร จำ�นวนเดกทไมได
เข�รบบรก�รภ�ครฐ ภ�คเอกชน ทงหมด
2,805,537 2,176,869 619,364 2,796,233 9,304
(77.5%) (21.5%) (99%) (1%)
โครงก�รพฒน�เดกปฐมวยทดำ�เนนก�รในประเทศไทย
1) โครงก�รถงรบขวญเดกแรกเกด
กระทรวงส�ธ�รณสขไดจดทำ�โครงก�รถงรบขวญสำ�หรบเดกแรกเกด จำ�นวน 1,000,000 ชด มอบใหแกครอบครว
ทมเดกเกดใหมในระยะเวล� 1 ป ตงแตวนท 28 กรกฎ�คม 2548 จนถงวนท 27 กรกฎ�คม 2549 เพอเปนสญลกษณ
ของก�รทประเทศจะตองลงทนเพอพฒน�เดกปฐมวย และเปนตวอย�งเครองมอชดแรกสำ�หรบครอบครวในก�รกระตน
พฒน�ก�รสมองของเดก เชน ก�รกระตนประส�ทสมผส ก�รด ก�รฟง ก�รสมผสต�งๆ ก�รกระตนก�รใชกล�มเนอ
ก�รเข�ใจรปทรงมตต�งๆ ก�รฟง และก�รใชภ�ษ� เพอสร�งฐ�นคว�มฉล�ด ภ�ยในถงรบขวญ ประกอบดวย หนงสอ
นมแม...ทนสมองของลกรก เครองแขวน (โมบ�ย) หนงสอรองเลนเตนเพลน หนงสอลอยนำ� เทป-ซดเพลงกลอมลกช�วสย�ม
ผ�พฒน�ก�ร ของเลนเขย�กด (rattle) หนงสอรบขวญวนสมองสดใส สตกเกอร ทงน กระทรวงส�ธ�รณสขโดยกรมอน�มย
เปนผแจกจ�ยถงรบขวญเดกแรกเกดและตดต�ม ประเมนผล ก�รใชถงรบขวญเดกแรกเกด
ในป 2555 สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�ดำ�เนนก�รศกษ�วจย โครงก�รคดสรร-พฒน� ศกษ�-วเคร�ะห
“ก�รจดทำ�ถงรบขวญเดกแรกเกด” เพอใหถงรบขวญส�ม�รถใชไดอย�งตอเนองตงแตแรกเกดถง 2 ป ภ�ยใน
ถงรบขวญ ประกอบดวย ชดหนงสอเลมแรก 3 เลม คอ กกไกปวดทอง ตงไขลม และนองหมเลนกบพอ หนงสอลอยนำ� 4 เรอง
โดย 2 เรอง เปนเรองเกยวกบก�รใชภ�ษ� อก 2 เรอง เปนเรองกจวตรประจำ�วน ผ�หมพฒน�ก�ร และเครองเเขวน
2) โครงก�รหนงสอเลมแรกสำ�หรบเดกอ�ย 6 เดอน – 6 ป
สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�รวมกบมลนธหนงสอเพอเดก ดำ�เนนง�นโครงก�รหนงสอเลมแรกสำ�หรบเดก
อ�ย 6 เดอน – 6 ป อย�งตอเนอง โดยมวตถประสงคเพอนำ�เสนอแนวคดก�รพฒน�เดกปฐมวยดวยหนงสอและนำ�เสนอรป
แบบก�รสงเสรมนสยรกก�รอ�นเพอก�รพฒน�เดก ใหคร พอแม ผปกครอง ส�ม�รถนำ�ไปประยกตใช โดยคดเลอกหนงสอ
ภ�พ หนงสอนท�นทเหม�ะสมกบเดกเพอสงเสรมนสยรกก�รอ�นของเดกปฐมวยตงแตแรกเกดตอเนองจนถงอ�ย 6 ป พรอม
ทงแนะนำ�พอแม ผเลยงดเดก คร ผดแลเดก ในก�รใชหนงสอเพอสร�งนสยรกก�รอ�น สร�งคว�มสมพนธทอบอนภ�ยใน
ครอบครว รวมทงเผยแพรประช�สมพนธดวยวธก�รและรปแบบต�งๆ เพอใหบคคล กลมบคคล องคกร สถ�บนต�งๆ ทงภ�ครฐ
ภ�คเอกชน รวมทงชมชนและสงคมตระหนกในคว�มสำ�คญของก�รสงเสรมนสยรกก�รอ�นหนงสอ
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย5
ชดหนงสอทใชในโครงก�รหนงสอเลมแรก ประกอบดวย ชดหนงสอสำ�หรบเดกและชดหนงสอสำ�หรบพอแม ดงน
• หนงสอสำ�หรบพอแม ประกอบดวย สร�งนสยรกก�รอ�นใหลกนอย และคมอพอแมหนชอบหนงสอ
• ชดหนงสอสำ�หรบเดกอ�ยตำ�กว� 1 ป ประกอบดวย ตงไขลม นองหมเลนกบพอ กกไกปวดทอง แมงมมล�ย
รไหมหนชอบทำ�อะไรกบพอ รไหมหนชอบทำ�อะไรกบแม จนทรเจ�ข�
3) โครงก�รเลยงลกดวยนมแม
โครงก�รเลยงลกดวยนมแมเปนโครงก�รทปลกกระแสสร�งวฒนธรรมก�รเลยงลกดวยนมแม พรอมทงสงเสรม
สนบสนนก�รเลยงดท�รกแรกเกดถง 2 ป ดวยนมแม โดยใหนมแมเพยงอย�งเดยวตงแตแรกเกดถง 6 เดอน และใหอ�ห�ร
เสรมตงแต 6 เดอนขนไป เรองก�รเลยงดลกดวยนมแมเปนก�รใหทนท�งสมองแกลก ท�รกทไดกนนมแมจะเตบโตทง
ร�งก�ย จตใจ และอยในสงคมไดอย�งมคว�มสข
นมแมมส�รอ�ห�รชวยเสรมสร�งเซลลสมอง เสนใยประส�ทสมองและจอประส�ทต�โดยเฉพ�ะอย�งยงหวนำ�นม
หรอ โคลอสตรม เปนยอดอ�ห�รทอดมไปดวยส�รอ�ห�รทใหค�รโบไฮเดรต โปรตน วต�มน เกลอแร ครบถวน นอกจ�กนน
นมแมยงมส�รอนๆ อกกว� 200 ชนด ซงจะมผลดทงท�งตรงและท�งออมตอพฒน�ก�รของสมอง นมแมมภมต�นท�น
โรค ทำ�ใหลกแขงแรง ไมเจบปวย ลดก�รเสยงตอก�รเกดโรคภมแพ
ก�รจดกจกรรมเผยแพรประช�สมพนธสงเสรมก�รเลยงลกดวยนมแม เชน ก�รประชมวช�ก�รนมแมแหงช�ต
กจกรรมง�น “อมอนรก จ�กอกแม” สงเสรมก�รเลยงลกดวยนมแมในศนยอน�มยทวประเทศ คลนกนมแมเคลอนท
โปสเตอรอมอนรกจ�กอกแม โปสเตอรหนนอยนมแม เปนตน
4) โครงก�รไอโอดนในหญงตงครรภและเดกปฐมวย
ไอโอดนมสวนสำ�คญในก�รสร�งเซลลสมอง ก�รควบคมพฒน�ก�รเจรญเตบโตของระบบประส�ทในเดกเลก
โดยเฉพ�ะตงแตเดกอยในครรภม�รด�ชวง 0-3 เดอนแรกของก�รตงครรภ ก�รควบคมเมต�บอลซมของร�งก�ยทงหมด
ก�รเจรญเตบโตของ Growth Hormone กลมเสยงคอ หญงตงครรภ หญงใหนมบตร ท�รก เดกเลก และผสงอ�ย
โดยกอนหญงตงครรภตองมภ�วะโภชน�ก�รไอโอดนในระดบทเพยงพอตอก�รเจรญเตบโต และพฒน�ก�รของสมองท�รก
ในครรภ ก�รข�ดส�รไอโอดนในขณะตงครรภ สงผลตอก�รเจรญเตบโตของสมอง และสตปญญ�ของท�รกในครรภ อ�จเกด
ก�รแทงบตร คลอดออกม�อ�จเปนโรคเออ แตห�กเดกแรกคลอดข�ดไอโอดน จะเกดภ�วะสตปญญ�บกพรอง สมองเจรญ
เตบโตไมเตมท อ�จเกดภ�วะสมองพก�ร เพร�ะยงเปนชวงทสมองเจรญเตบโต ก�รศกษ�เปรยบเทยบคว�มส�ม�รถด�น
ต�งๆ ระหว�งเดกทข�ดไอโอดนระดบนอย กบข�ดไอโอดนระดบรนแรง พบว�ก�รเจรญเตบโต และคว�มส�ม�รถด�น
ต�งๆ มคว�มแตกต�งกนอย�งมนยสำ�คญ ภ�วะข�ดส�รไอโอดนนน ห�กร�งก�ยข�ดแลว ร�งก�ยไมส�ม�รถแกไขได
เองและไมมท�งแกไขใหคนกลบ
ปจจบนหญงตงครรภไดรบย�เมดวต�มนทมส�รไอโอดน ในชดสทธประโยชนของหญงตงครรภทม�ฝ�กครรภใน
สถ�นบรก�ร โดยกรมบญชกล�งมขอยกเวนในกรณหญงตงครรภส�ม�รถเบกจ�ยก�รใชย�เมดวต�มนรวมและแรธ�ตได
ก�รแกปญห�ทถ�วรควรใชเกลอผสมไอโอดน โดยก�รกำ�หนดม�ตรก�รเกลอเสรมไอโอดนถวนหน� หรอ Universal Salt
Iodization (USI) ซงเปนม�ตรก�รทไดผลทสด ครอบคลมสงสดทงคนและสตว โดยใสไอโอดนลงในเกลอบรโภคทคนรบ
ประท�นและเกลออตส�หกรรมทใชเลยงสตว
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย6
5) โครงก�รสมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 0 – 5 ป
สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�รวมกบองคกรทนเพอเดกแหงสหประช�ช�ต (ยนเซฟ) โดยมวตถประสงค
เพอเพมคว�มเข�ใจเกยวกบคว�มส�ม�รถในก�รแสดงออกหรอก�รแสดงพฤตกรรมต�มวยของเดกอ�ย 0 – 5 ป ในด�น
ต�งๆ ว�เดกส�ม�รถทำ�อะไรได (can do) ในแตละชวงอ�ย ในกรณทเดกยงไมส�ม�รถแสดงพฤตกรรมต�มวยได พอแม
ผปกครอง คร ผดแลเดก และผทเกยวของกบเดก จะตองดำ�เนนก�รจดกจกรรมและทำ�กจกรรมกบเดกเพอพฒน�เดกใหม
คว�มส�ม�รถต�มวยนนๆ โดยกจกรรมต�งๆ จะตองมคว�มหล�กหล�ย เพอเออใหเดกไดพฒน�พฤตกรรมต�งๆ ไดต�ม
ธรรมช�ต ต�มวย และต�มศกยภ�พของเดก
สมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 0 – 3 ป ประกอบดวย ตวชวดเชงพฤตกรรมสวนหลก (Domain)
4 ด�น (สมรรถนะในก�รเคลอนไหวและสขภ�วะท�งก�ย , สมรรถนะในก�รรบรและเรยนร, สมรรถนะด�นภ�ษ�และก�ร
สอคว�มหม�ย และสมรรถนะด�นอ�รมณและสงคม) และพฤตกรรมบงช (Indicators) 286 ขอ
สมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 3 – 5 ป ประกอบดวย ตวชวดเชงพฤตกรรมสวนหลก (Domain)
7 ด�น (คว�มส�ม�รถในก�รเคลอนไหวและสขภ�วะท�งก�ย , พฒน�ก�รด�นสงคม , พฒน�ก�รด�นอ�รมณ , พฒน�ก�ร
ด�นก�รคดและสตปญญ� , พฒน�ก�รด�นภ�ษ� , พฒน�ก�รด�นจรยธรรม และพฒน�ก�รด�นก�รสร�งสรรค) และ
พฤตกรรมบงช (Indicators) 419 ขอ
สำ�หรบก�รนำ�ผลก�รศกษ�วจยดงกล�วไปสก�รปฏบตนน สำ�นกง�นเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�ไดจดทำ�โครงก�ร
นำ�รองทดลองนำ�สมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวย 3 – 5 ป ไปใชในสถ�นศกษ�จำ�นวน 12 โรง เพอสร�ง
คว�มร คว�มเข�ใจเรองสมรรถนะของเดกปฐมวยในก�รพฒน�ต�มวยใหกบครและผดแลเดก เพอนำ�คว�มรทไดไปพฒน�
กจกรรมก�รจดก�รเรยนรเพอพฒน�เดกอ�ย 3 – 5 ป ใหมคว�มส�ม�รถต�มวยตอไป
แนวท�งก�รขบเคลอนง�นตอไป
1. ขบเคลอนแผนยทธศ�สตรช�ตด�นเดกปฐมวย (0 – 5 ป) (แรกเกดถงกอนเข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ย
รฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 และแผนปฏบตก�รต�มแผนยทธศ�สตรช�ตด�นเดกปฐมวย (แรกเกดถงกอน
เข�ประถมศกษ�ปท 1) ต�มนโยบ�ยรฐบ�ลด�นเดกปฐมวย พ.ศ. 2555 – 2559 สก�รปฏบตอย�งเปนรปธรรมดวยก�รจด
ค�ร�ว�นสงเสรมเดกไทยใหรกก�รอ�น 11 จงหวดทวประเทศ
2. พฒน�คร ผดแลเดก พอแม ผปกครอง ใหมคว�มร คว�มเข�ใจ ตระหนกถงคว�มสำ�คญในก�รเลยงดและ
พฒน�เดกปฐมวย
3. สงเสรม สนบสนนก�รวจยและพฒน�นวตกรรมทหล�กหล�ยและเกยวของกบก�รจดก�รเรยนรเพอก�รพฒน�
เดกปฐมวย 0 – 5 ป เพอเตรยมคว�มพรอมเดกไทยสคว�มเปนส�กลในเวทอ�เซยน เชน ก�รสงเสรมพฒน�ก�รท�งภ�ษ�
ก�รพฒน�ทกษะกระบวนก�รคด ศลปะ ดนตร ก�รเลน เปนตน
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย7
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย8
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย9
การดแลและการศกษาเดกปฐมวย10
ทปรกษ�ดร.ศศธ�ร� พชยช�ญณรงค เลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�
ดร.สทธศร วงษสม�น รองเลข�ธก�รสภ�ก�รศกษ�
น�งทพยสด� สเมธเสนย ผอำ�นวยก�รสำ�นกม�ตรฐ�นก�รศกษ�และพฒน�ก�รเรยนร
ผเรยบเรยงเเละจดทำ�ร�ยง�นน�งส�วกรกมล จงสำ�ร�ญ นกวช�ก�รศกษ�ชำ�น�ญก�ร
น�งส�ววภ�ด� ว�นช นกวช�ก�รศกษ�ปฏบตก�ร
หนวยง�นทรบผดชอบกลมพฒน�ม�ตรฐ�นก�รศกษ�เเละก�รเรยนรน�งอรณศร ละอองแกว หวหน�กลมพฒน�ม�ตรฐ�นก�รศกษ�และก�รเรยนร
น�งประวณ� อสโย นกวช�ก�รศกษ�ชำ�น�ญก�รพเศษ
น�งพชร�พรรณ กฤษฎ�จนด�รง นกวช�ก�รศกษ�ชำ�น�ญก�ร
น�งส�วมณรตน กรงแสนเมอง นกวช�ก�รศกษ�ปฏบตก�ร
น�ยวระพงษ อเจรญ นกวช�ก�รศกษ�ปฏบตก�ร
Note