![Page 1: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/1.jpg)
77
การก าหนดขนาด (Dimension)
การบอกขนาดในแบบสงงาน (Drawing) มความส าคญมากส าหรบการเขยนแบบ ถาแบบใดไมบอกขนาดชนงานนนไมสามารถ ผลตได และแบบงานนน กไมมคณคามแตรปรางแคนน ดงนนผเขยนแบบจ าเปนตองท าการแสดงรายละเอยดในแบบงานใหมความสมบรณทสด เพอความสะดวกและถกตองในการน าเอาแบบงานดงกลาวไปท าการสรางงานตามแบบสงงานนน ๆ และสงทขาดไมไดทผเขยนแบบจ าเปนจะตองเขยนเพอแสดงลงในแบบงานอกสงหนง เพอใหแบบงา นมความสมบรณนนกคอ การก าหนดขนาด (Dimension) ซงจะเปนการงายตอการน าเอาแบบงานนนไปใชงานในรปแบบตาง ๆ ผทน าเอาแบบงานไปใชงาน ไมจ าเปนทจะตองมาท าการวดขนาดหรอค านวณระยะและมาตราสวนจากแบบงาน ถงแมจะไมมตวอยางชนงานจรงมาประกอบในการสรางงานตามแบบ ถาแบบงานมความสมบรณ ผสรางงานตามแบบกจะสามารถทจะสรางงานไดอยางถกตอง ในการก าหนดขนาดตามมาตรฐาน ISO นจะก าหนดขนาดใชหนวยเปนมลลเมตร ดงแสดงรปท 2.1
รปท 2.1 แบบงานทบอกขนาดสมบรณ
![Page 2: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/2.jpg)
78
2.1 หลกการก าหนดขนาด ในการก าหนดขนาดในแบบงานเพอใหแบบงานมมาตรฐานผเขยนแบบตองค านงถงสงตอ ไปนคอ ขนตอนในการผลตชนงาน หนาทของชนงาน การปฏบตงานในโรงงาน และการตรวจสอบการวดขนาด เพอใหแบบงานออกมาสมบรณ นอกจากนผเขยนแบบตองอาศยหลกการ ก าหนดขนาดมาใชดงตอไปน 1) การก าหนดขนาดตองอาศยผวเรยบเปนผวอางอง เชน ผวฐาน 2) ผวเรยบอางองจะอาศยจากหนาทของชนงานนน หรอจากขนตอนการผลต 3) การก าหนดขนาดตองใหรายละเอยดถกตองครบสมบรณ 4) การก าหนดขนาดตองสามารถอานแบบไดงายและชดเจน โดยไมตองกลบไปสอบถามผเขยนแบบอก สามารถตรวจสอบได และการบอกขนาดตองไมบอกซ าซอนกน
2.2 สวนประกอบของการก าหนดขนาด การก าหนดขนาดจะประกอบไปดวยสวนตาง ๆ ดงตอไปน 1) เสนบอกขนาด (Dimension Line) และเสนก าหนดขนาด (Extension Line) 2) หวลกศร (Arrow) 3) ตวเลข และตวอกษรบอกขนาด (Dimension Text) 4) สญลกษณบอกลกษณะ รปราง ผวงาน และอน ๆ ดงแสดงรปท 2.2
รปท 2.2 แสดงสวนประกอบตาง ๆ ของการก าหนดขนาด
1
3
2
4
![Page 3: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/3.jpg)
79
2.3 ขอก าหนดการก าหนดขนาดเมอน าไปใชงาน 2.3.1 เสนบอกขนาด และเสนก าหนดขนาด ขอก าหนดของ เสนบอกขนาด และเสนชวยก าหนดขนาด ทใชในงานเขยนแบบ ตามมาตรฐานสากล จะใชมาตรฐาน ISO 128 – 1982 (E) สวนมากนยมใชกลมเสนเตมหนา 0.50 โดยมวธการก าหนดไวดงน
1) เสนบอกขนาด และเสนก าหนดขนาดจะตองใชเสนเตมบาง (หนา 0.25 มม.) 2) เสนขอบรปใหใชเสนเตมหนา (หนา 0.50 มม.) 3) สวนปลายเสนก าหนดขนาด จะลากเลยหวลกศรประมาณ 1- 2 มม. 4) เสนบอกขนาดเสนแรกจะอยหางจากขอบของชนงานประมาณ 10 มม. 5) เสนบอกขนาดเสนถดไปทขนานกน ควรมระยะหางจากเสน แรกอยางนอย
7 มม. ดงแสดงรปท 2.3
รปท 2.3 แสดงขอก าหนดของเสนบอกขนาด และเสนชวยก าหนดขนาด
2.3.2 หวลกศร ขอก าหนดของหวลกศรมดงน 1) หวลกศรขนาดเลกปลายแหลมระบายทบ หรอเขยนเปนมมเปด 15º โดยก าหนดขนาดหวลกศรไวดงน
d = ความหนาของเสนขอบรปชนงาน l = ความยาวของหวลกศรประมาณ (5d) h = ความสงหวลกศรประมาณ 0.7 – 1 มม.
2
3
1
4
5
![Page 4: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/4.jpg)
80
เชน สมมตใหความหนาของเสนขอบ รป (ใชกลมเสน 0.50 ) ดงนนความยาวของหวลกศร ( l ) มคาเทากบ 5d จะได 5 x 0.50 เทากบ 2.50 มม. ดงแสดงรปท 2.4
รปท 2.4 แสดงขนาดหวลกศร
2) ถาแบบงานมขนาดนอยกวา 10 มม. ใหเอาหวลกศรไวขางนอกเสน ก าหนดขนาด และปลายหวลกศรชเขาหากน ดงแสดงรปท 2.5
รปท 2.5 แสดงการใชหวลกศรกบแบบงานก าหนดขนาดนอยกวา 10 มม.
![Page 5: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/5.jpg)
81
2.3.3 ตวเลขและตวอกษรบอกขนาด ขอก าหนดของตวเลขและตวอกษรมดงน 1) ตวเลขและตวอกษรภาษาองกฤษทใชในงานเขยนแบบ ตามมาตรฐานสากลจะใชตามมาตรฐาน ISO 3098/1-1974 (E) และในแบบงานเดยวกนควรเปนตวเลขและตวอกษรขนาดและชนดเดยวกน ขนาดไมควรเลกกวา 3.5 มลลเมตร และในการเขยนตวเลขบอกขนาดไมตองเขยนหนวยการวด ใหเขยนเฉพาะตวเลขบอกขนาด ดงแสดงรปท 2.6 2) ตวเลขบอกขนาดไมเขยนตดกบเสนบอกขนาด ตองเขยนใหเหนอเสนบอกขนาดประมาณ 1-2 มม. และใหเขยนไวกงกลางเสนบอกขนาด ดงแสดงรปท 2.6
รปท 2.6 แสดงขอก าหนดการบอกขนาดตวเลขและตวอกษร
3) การเขยนตวเลขบอกขนาดความยาวในทศทางตาง ๆ ตวเลขจะบอกขนาดตอง อานไดตามแนวนอนจากซายมอไปขวามอ หรออานไดทางขวามอตามแนวดง ดงแสดง รปท 2.6
1
2
![Page 6: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/6.jpg)
82
4) การเขยนตวเลขบอกขนาดมม ตวเลขจะบอกขนาดมมใหเขยนเหนอเสนบอกขนาดอานไดจากซายมอไปขวามอตามแนวนอน หรออานไดทางขวามอตามแนวดง ควรหลกเลยงการบอกขนาดในบรเวณเสนตดมม 30 องศา ดงแสดงรปท 2.7
รปท 2.7 แสดงขอก าหนดการบอกขนาดมม
2.3.4 สญลกษณบอกลกษณะงาน สญลกษณในการเขยนแบบทางเทคนคจะบอกใหทราบลกษณะของชนงานทจะท าการเขยนลงในแบบงาน ซงจะเปนการสอความหมายระหวางผออกแบบ ผเขยนแบบและผน าเอาแบบงานไปใชงาน ซงมวธการก าหนดสญลกษณบอกลกษณะงานดงน 1) การบอกขนาดชนงานทมหนาตดเปนวงกลม ใหเขยนสญลกษณ “ ” เสนผานศนยกลางน าหนา ซงความโตของวงกลม = 3.5 มม. และเสนตรงลากเอยง 75 องศา ดงแสดง รปท 2.8
![Page 7: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/7.jpg)
83
รปท 2.8 แสดงการเขยนสญลกษณบอกรปรางชนงานหนาตดวงกลม
2) การบอกขนาดชนงานทเปนสวนโคงของวงกลม จะก าหนดโดยใชลกศรชดานเดยวไปยงสวนของเสนโคง และศนยกลางของรศมจะแทนดวยจดหรอวงกลมเลก ๆ การก าหนดขนาดจะมอกษร R น าหนาตวเลขบอกขนาด ดงแสดงรปท 2.9
รปท 2.9 แสดงการบอกขนาดสวนโคงของวงกลม
![Page 8: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/8.jpg)
84
3) การบอกขนาดชนงานทมหนาตดเปนรปสเหลยม จะใชสญลกษณ น าหนาตวเลขบอกขนาด ดงแสดงรปท 2.10
รปท 2.10 แสดงการก าหนดขนาดชนงานทมหนาตดเปนรปสเหลยม
4) การบอกขนาดของชนงานทรงกลม ใหเขยนค าวา “ทรงกลม” ไวหนาตวเลขบอกขนาด ดงแสดงรปท 2.11
รปท 2.11 แสดงการก าหนดขนาดชนงานทมรปรางเปนทรงกลม
2.4 วธการในการก าหนดขนาด การก าหนดขนาดเปนการแสดงรายละเอยดในเรองขนาดและรปรางของแบบงาน ดงนน เพอใหผออกแบบ ผเขยนแบบและผทน าเอาแบบงานไปใชงานตองมความเขาใจและสอความหมายไดตรงกน จงตองมหลกการและวธการในการก าหนดขนาด เพอใหมความถกตองและตรงตามมาตรฐานสากลดงน 1) สวนตาง ๆ ของการก าหนดขนาด เชน เสนบอกขนาด เสนก าหนดขนาด ควรทจะเขยนอยบรเวณดานนอกของแบบงาน ดงแสดงรปท 2.12
![Page 9: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/9.jpg)
85
รปท 2.12 แสดงการเขยนเสนก าหนดขนาดและเสนบอกขนาด
2) การก าหนดระยะในกรณทเสนก าหนดขนาดมความตอเนองกน ในการเขยนเสนก าหนดขนาด จะตองเขยนอยในระดบเดยวกนตลอด ดงแสดงรปท 2.13
รปท 2.13 แสดงการก าหนดขนาดแบบตอเนอง
![Page 10: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/10.jpg)
86
3) การก าหนดขนาดทอยในทศทางเดยวกน จะใหเสนก าหนดขนาดเสนแรกเปนฐานของเสนก าหนดขนาดเสนตอไป และจะขนานตอเนองกนไปเรอย ๆ ดงแสดงรปท 2.14
รปท 2.14 แสดงการก าหนดขนาดจากนอยไปมาก
4) การก าหนดขนาดของแบบงานทแสดงในหลายดาน ใหก าหนดขนาดในดานทมองเหนอยางชดเจน สวนดานทมองไมเหน ซงแสดงดวยเสนประ ไมควรก าหนดขนาดถาไมจ าเปน 5) ปลายของลกศรเสนก าหนดขนาดทชนกบขอบรป ตองไมสมผสกบจดทเปนมมของชนงาน ดงแสดงรปท 2.15
รปท 2.15 แสดงการก าหนดขนาดทใชขอบงานชวย
![Page 11: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/11.jpg)
87
6) ถาชนงานมเนอท ไมพอเขยนตวเลขบอกขนาดให เขยนสญลกษณและตวเลขบอกขนาดไวดานนอก โดยเขยนหวลกศรหวเดยวชไปทขอบรปทจะบอกนนเลย ดงแสดงรปท 2.16
รปท 2.16 แสดงการก าหนดขนาดชนงานเนอทจ ากด
7) การก าหนดขนาดในพนทตด ใหเวนลายตดบรเวณตวเลขก าหนดขนาด ดงแสดงรปท 2.17
รปท 2.17 แสดงการก าหนดขนาดในพนทแสดงลายตด
8) ชนงานมความสมมาตรกนทงสองขาง เสนบอกขนาดใหเขยนหวลกศรหวเดยวโดยลากเสนบอกขนาดเลยเสนผานศนยกลางเลกนอยของแบบงาน และใชเสนเตมสน ๆ ตดกบเสนผานศนยกลางเพอแสดงวาชนงานมรปทรงสมมาตรกน ดงแสดงรปท 2.18
รปท 2.18 แสดงการก าหนดขนาดชนงานทสมมาตรกน
![Page 12: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/12.jpg)
88
9) เสนผานศนยกลางและเสนขอบรปไมใช เปนเสนบอกขนาด แตบางครงอาจใชเปนเสนก าหนดขนาดได ดงแสดงรปท 2.19
รปท 2.19 แสดงการใชเสนผานศนยกลางเปนเสนก าหนดขนาด
10) รศมโคงนอก และรศมโคงใน จะเขยนแทนดวยตวอกษร R น าหนาตวเลขบอกขนาดและใชลกศรหวเดยวชทสวนโคง ดงแสดงรปท 2.20 11) การบอกขนาดรศมความโคงมาก การก าหนดตองก าหนดทศนยกลางแตพนทไมพอเขยน จะตองเขยนบอกขนาดหกเปนมมเพอยอสวนลงมา ดงแสดงรปท 2.20
รปท 2.19 แสดงการบอกขนาดรศมสวนโคง
รปท 2.20 แสดงการใชเสนผานศนยกลางเปนเสนก าหนดขนาด
![Page 13: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/13.jpg)
89
12) การบอกขนาดทลบมมชนงาน ถาลบมม 45 องศา ใหบอกความลกและมมไวบรรทดเดยวกน แตถาเปนมมอนทนอกเหนอมม 30 องศา ใหบอกขนาดความลกและมมตามต าแหนงจรง ดงแสดงรปท 2.21
รปท 2.21 แสดงการบอกขนาดทลบมมชนงาน
13) การบอกขนาดรองลมทเซาะรองไมตลอดถงปลายเพลา ดงแสดงรปท 2.22
รปท 2.22 แสดงการบอกขนาดรองลมทเซาะรองไมตลอดเพลา
14) การบอกขนาดรองลมทเซาะรองตลอดถงปลายเพลา ดงแสดงรปท 2.23
รปท 2.23 แสดงการบอกขนาดรองลมทเซาะรองตลอดเพลา
![Page 14: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/14.jpg)
90
15) รองลมทเขยนภาพดานบนดานเดยวใหบอกความสงของลมดวย ดงแสดงรป ท 2.24
รปท 2.24 แสดงการบอกขนาดลมทเขยนภาพดานบนดานเดยว
16) การบอกขนาดลมวงเดอน (Woodruff key) ดงแสดงรปท 2.25
รปท 2.25 แสดงการบอกขนาดลมวงเดอน
17) การก าหนดขนาดภาพตดครง ก าหนดโดยใชหวลกศรหวเดยว เสนบอกขนาดตองลากเลยเสนผานศนยกลาง ดงแสดงรปท 2.26
รปท 2.26 แสดงการบอกขนาดภาพตดครง
![Page 15: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/15.jpg)
91
18) การบอกขนาดสวนโคง เมอตองการเขยนภาพใหชดเจนใชวงกลมดวยเสนเตมบาง และเขยนเฉพาะสวนทตองการขยาย ดงแสดงรปท 2.27
รปท 2.27 แสดงการบอกขนาดเฉพาะสวน
19) การบอกลกษณะงานตอเนองกนใชหวลกศรหวเดยว บอกไปทางเดยวกได หรอจะบอกแบบสลบกนไปมากได โดยเสนบอกขนาดตองลากเลยเสนผานศนยกลาง ดงแสดงรป ท 2.28
รปท 2.28 แสดงการบอกขนาดลกษณะงานตอเนองกน
![Page 16: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/16.jpg)
92
20) ถาชนงานมขนาดหลายชวงเทาก น การบอกขนาดจะ ใชวธแบบงายกได หรอถาตองการแยกใหรวาระยะใดการบอกระยะหางของศนยกลางจดแรกกพอ ดงแสดงรปท 2.29
รปท 2.29 แสดงการบอกขนาดชนงานมขนาดหลายชวงเทากน
21) การบอกขนาดพกดความเผอในแบบงาน โดยบอกเปนโค ดงานสวมแลวไปเปดตารางคาพกดความเผอ ดงแสดงรปท 2.30
การบอกขนาดพกดความเผอของรควาน การบอกขนาดพกดความเผอของเพลา
รปท 2.30 แสดงการบอกขนาดพกดความเผอ
การบอกขนาดพกดความเผอของงานสวม
![Page 17: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/17.jpg)
93
2.5 ตวอยางการก าหนดขนาดในแบบงาน จากขอก าหนดตาง ๆ และสวนประกอบของการก าหนดขนาดทไดกลาวมาแลว ลวนแตมความจ าเปนทจะตองใชในงานเขยนแบบ ดงนนในการทจะน าเอาสวนตาง ๆ มาใชงานในการเขยนแบบจะตองน ามาใชใหตรงตามขอก าหนด เพอใหแบบงานม ความถกตองชดเจนตรงตามมาตรฐานของการเขยนแบบ ดงแสดงรปท 2.31, รปท 2.32 และรปท 2.33
รปท 2.31 แสดงการก าหนดขนาดในแบบงานจรง
![Page 18: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/18.jpg)
94
รปท 2.32 แสดงการก าหนดขนาดในแบบงานจรง
![Page 19: การก าหนดขนาด - KKNICkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214144314.pdf · 79 2.3 ข้อก าหนดการก าหนดขนาดเมื่อน](https://reader033.vdocuments.site/reader033/viewer/2022053002/5f062a897e708231d4169fc2/html5/thumbnails/19.jpg)
95
รปท 2.33 แสดงการก าหนดขนาดในแบบงานจรง