-
�हण ंदान�
�क�ारी आपणे मु�ाः िव��णीते ।
सा दशिभः मु�ािभः िन�मताः मालाः िव��णीते ।
एव� मु�ाः अिप िव��णीते । रिजया �ादशमु�ाः इच्ित ।
अतः �क�ारी तसयय एकां मालां एव� � े मु�े द�वती
अधुना जानातु । बालकाः कित मालाः एव� कित मु�ाः �ा�वनतः ।
म�ुाः दश म�ुाना ंमालाः
िवभ�ाः म�ुाः
रिजया �ादश रीमा स�दश
अजः चतु�वशितः
शमभःु प���शत्
गङगा एक��शत्
बालकान् �ेरयनत ु। त ेमु�ाः, अि�पे�टकायाः शलाकानां कु�लादीना ंच �योगं कुवरनतः दशानां–दशानां
समूह ंिनमारपयेयुः । यदा ते सवयमेव कुवरिनत तदा ते ां बंिबकसतराणां िवकासः भवित ।
रिजयया तथा च रीमया सवरम् आहतय कित मु�ाः सवीकक ताःः
-
रिजया
रीमा
अरे ! रिजयायाः समीपं एका माला तथा च � ेमु�े सतः । रीमायाः समीपम ्एका माला तथा च स� मु�ाः सिनत ।
सवर�थमं वयम् उ�टतानां मु�ानां युगपत् गणनां कुमरः ।
समीचीनम् ! भवान्
एतादकशम् अिप लेिखतुं श�ोित ।
अ� नव मु�ाः सिनत अतः अहम् अिसमन् को�के नव िलखािम ।
-
चलत,ु सवारः मालाः
एक�ीकक तय युगपत् गणयावः ।
अ� � ेमाले सतः । अतः अहम् अिसमन् को�के
"�ं" िलखािम ।
अह ंजातवती । रिजयायाः एव� रीमायाः समीपं सवरम् आहतय � ेमाले तथा च नव
मु�ाः सिनत ।
अभयाससय कालः
जानातु, रिजया शमभुः च कित मु�ाः सवीकक तवनतं ।
एतत् सतयम् अिसत । रिजयायाः तथा च रीमायाः समीप ंसवरम् आहतय नव�वशितः मु�ाः सिनत ।
रिजया
शमभुः
रिजया शमभुः च ----------------------------- मु�ाः सवीकक तवनतं ।
-
एका अनया माला
रीमायाः अजसय च मु�ाः
रीमा
अजः
रीमायाः पा�� स�दश तथा च अजसय पा�� चतु�वशितः मु�ाः
सिनत।
सतयम् ! अधुना
एतान् योजयत ु
मया सवारः अिप उ�टताः मु�ाः
युगपत ्गणियत�ाः सिनत ।
अ� एकादशिवभ�ाः मु�ाः सिनत । अहम् अिसमनको�के ेक िलखािनः
अह ंलघ-ुएकम् 1 इित संखयाम् अ� लेिखषयािम येन मया योिजता नूतना माला समकता भवेत ्।
दश- ब�टतािभः मु�ािभः एका माला िनम�यते । तदा एकां
मालाम् इतोऽिप योजियषयामः ।
-
समयक्! अधनुा वदत ुकित
मु�ाः अभवन ्ः
समयक् अिसत! अधुना
भवती सवारः मालाः गणयतु ।
अह ंमु�ायाः पे�टकायां एकं िलिखतवती ।
अह ंमालायाः को�के चतवा�र िलिखतवती ।
सतयम् । सवरमाहतय रीमायाः अजसय च पा�� एकचतवाारशत् मु�ाः
सिनत ।
अहो! रीमायाः अजसय च
पा�� सवरमाहतय चत�ः मालाः एका मु�ा च वतरते ।
-
ेक भवान् एतत् केनिचत् अपरेण पायेन कतु� श�ोित ः
िलिखतवा तथा च लखेन ंिवना अिप योजयत ु
जानातु, सवरमाहतय अ� कित मु�ाः सिनत ः
रीमा शमभुः
अहम् अपरेण पायेन एतत् ब�शी�ं कतु� श�ोिम। ब�सरलम् अिसत । य�द अजः रीमायय ित�ः मु�ाः ददाित, त�ह रीमायाः पा�� �वशितः मु�ाः भिवषयिनत । अजसय पा�� एक�वशितः मु�ाः अविश�ाः भिवषयिनत ।
अजः रिजया +
अ� सवरमाहतय -------------- कित मु�ाः सिनत । अ�सवरमाहतय -------------------- कितम�ुाः सिनत ।
कित अिधकाः म�ुाः सिनत ः
शमभुः अजः
अजः रिजया
शमभोः पा�� अजसय अपेेा ------------- मु�ाः अिधकाः सिनत ।
अजसय पा�� रिजयायाः अपेेा ---------- मु�ाः अिधकाः सिनत ।
-
(ग) गङगायाः पा�� रीमातः कित मु�ाः अिधकाः सिनत ः
गङगा
रीमा
गङगायाः पा�� एक��शत् मु�ाः सिनत । रीमायाः पा�� स�दशमु�ाः सिनत ।
�कनतु वयम् एकसयाः मु�ायाः स� मु�ाः कथं िनषकासियतुं
श�ुमःः
समयक्! अधुना गङगायाः
पा�� � ेमाले एकादश मु�ाः च भिवषयिनत ।
वयं गङगायाः एकां मालाम् उाटयामः ।
समरणाय, अह ं�ीन् कतरियषयािम तथा च
मालायु�े को�के लघ-ु�ं अिप लेिखषयािम ।
मु�ायाः को�के लघ-ुएकं िलखत ु। येन समरण ंभवेत् यत् सवरमाहतय एकादश मु�ाः सिनत ।
-
एतत् सरलम् अिसत । भवान् एकादशसु मु�ासु स�मु�ाः िनषकासियतुं श�ोित ।
अह ंमालायु�े को�के एकं िलिखतवती ।
आम् ! अह ंमु�ायाः
को�के चतवा�र िलिखतवती ।
अरे! एतत् तु ब�शी�म्
अभवत् । माला�यात् एकां मालां िनषकासयतु ।
गङगायाः पा�� रीमातः एका माला चत�ः मु�ाः च अिधकाः सिनत ।
समयक् ! गङगायाः
पा�� रीमातः चतुदरश मु�ाः अिधकाः सिनत ।
गङगा
रीमा
-
अभयाससय कालः
तनीशायाः पा�� स�दश अङकनयः सिनत । िसयायाः पा�� प��वशितः अङकनयः सिनत । सवरमाहतय कित अङकनयः सिनतः
य�द िसया ित�ः अङकनीः तनीशायय ददाित तदा तनीशायाः पा�� �वशितः अङकनयः भिवषयिनत । त तत एतसय योजन ंसरलम् अिसत ।
मुिनजायाः केायाम् आङ्लकथायाः �योदश पुसतकािन एव� िहनदीकथायाः �ा�वशितः पुसतकािन सिनत । सवरमाहतय कित कथायाः पुसतकािन सिनत ः
सा�याः पा�� �यो�वशितः फलािन आसन् । सा प�दश फलािन खा�दतवती । तसयाः पा�� कित फलािन अविश�ािनः
दलजीतसय पा�� प���शत् काचगुिलकाः सिनत । अर�वदसय पा�� प��वशितः काचगुिलकाः सिनत । तयोः पा�� सवरमाहतय कित काचगुिलकाः सिनतः
िनशायाः पा�� �ा��शत् वलयािन सिनत । सुखयाः पा�� ोोश वलयािन सिनत । िनशायाः पा�� सुखयाः कित वलयािन अिधकािन सिनतः
-
व�कटेशसय अअपाहारगकहम ्
िववरण प�सय िनमारण ेव�कटेशसय सहायता ंकरोत ु।
�पयकािण
ोोसा त3
�पमः त8
समपणूर-योगः
�पयकािण
इोली 15
काफ� 8
समपणूर-योगः
�पयकािण
दिधवोा त5
मरीिचका-तणोुलः 18
समपणूर-योगः
�पयकािण
सूपः त7
नूोअसः 15
समपणूर-योगः
अिसमन् अअयाये संयोजनसय ( ) तथा च नयूनीकरणसय (-) ���या बोिधता अिसत । �कनतु एतसय जानं भवेत ्यत् केवलं िवधेः िशेणेन सिङ�यायाः अवधारणातमकबोधसय च िवकासः न समभवित । एतसय कक ते आवआयकं अिसत यत् वयं एतादकशान् एव ��ान् बालकेभयः द�ः तथा च तान् वयकिअपकोपायान् अनवे�ु ं�ेरयामः ।
-
चलत ुअधनुा �कमिप ��णीमः
अहो ! �ितभाित भवती पुनः गकहकाय� �ा�वती ।
न ! अधुना मया अ� अङकनयः प�माजरकाः च
�ेत�ाः सिनत ।
अवआयम् ! अङकनयः ोोश�पयकाणां माजरकाः प�दश-
�पयकाणां च सिनत ।
अहो! ोोश-�पयकािण इतयु�े एकं दश�पयकसय धनप�म् एव� एक�पयकसय ो् नाणकािन ।
-
तदा, एतम् अहम् एतादकश ं
लेिखतुं श�ोिम ।
अह ंसवर�थमं समपूणारिन नाणकािन
युगपत् सथापयािम । मम पा�� एकादश नाणकािन सिनत। अथारत् दश�पयकसय धनप�ं तथा च एक�पयकसय एकं
नाणकम् ।
ब�समयक्! अधुना भवान् ��ु ंश�ोित यत ्अ� �ीिण
धनप�ािण सिनत ।
-
मया तुभयम् एक��शत् �पयकािण दात�ािन सिनत, �कनत ुमम पा�� चतवाारशत् �पयकािण सिनत ।
जानातु, भवती कित �पयकािण �ापसयित ।
अह ं.................... �पयकािण �ापसयािम ।
बालकाः ��ोोपयोिगनां धनप�ाणां सवयमेव िनमारणं कुयुरः, तेभयः वयं िविभ��कारकान् अभयासान् तथा च ��ोाः दातुं श�ुमः। यासु सरलतया गणियतु ंश�ुमः ।
-
अभयाससय कालः
शेखरसय पा�� �ा��शत् �पयकािण सिनत । सः स�दश �पयकाणां कनदकंु ��तवान् । तसय पा�� कित �पयकािण अविश�ािन ः
सोनीचतु�वशतेः �पयकाणां सुिप�कं तथा च ोोश-�पयकाणां शाकलसय पे�टकां ��तवती । तया कित �पयकािण दात�ािन भिवषयिनत ः
मम पा�� एकः सरलः पायः अिसत । य�द अह ं �ा��शतः �पयकेभयः
नाणक�यं तथा च स�दशभयः �पयकेभयः नाणक�यं िनषकासयािम त�ह मम पा�� अविश�ािन भविनत 3 – 15 �पयकािण
एतसय लेखनं िवना एव संयोजनसय
�यासं
फंटूशसय पा�� चतुः ि�ः �पयकािण आसन् । मेलायां सः एकोनचतवाारशत् �पयकािण �यीकक तवान् । अधुना तसय पा�� कित �पयकािण अविश�ािन ः
एतसय लेखनं िवना संयोजियतुं पायम् अिनवषयतु ।
-
�ादशपाठे �यु�ाः िविश�ाः शबदाः
िहनदी - संसकक तम ् - आङ्लम ्
1. मोती - मु�ा - Pearl
2. चंबीस - चतु�वशितः - Twenty four
3. प�तीस - प���शत् - Thirty five
4. इकतीस - एक��शत् - Thirty one
5. एक साथ - युगपत् - Together
6. िगनना - गणना - Count
7. नतीस - नव�वशितः - Twenty nine
8. अच्ा - समयक् - Nice
9. इकतालीस - एकचतवाारशत् - Forty one
10. िनकालना - िनषकासनम् - Expel
11. उाटन - उाटनम् - Inauguration
12. ्यारह - एकादश - Eleven
13. चंदह - चतुदरश - Fourteen
14. तेईस - �यो�वशितः - Twenty three
15. कंचा - काचगुिलका - Glass marble
16. ब�ीस - �ा��शत् - Thirty two
17. सोलह - ोोश - Sixteen
-
18. कय नटीन - अअपाहारगकहम् - Canteen
19. दही बड़ा - दिधवोा - Dahi badha
20. िमच� चावल - मरीिचका-तणोुलः - Mirchi chawal
21. कु् भी - �कमिप - Anything
22. लगता हय - �ितभाित - Feel
23. �फर - पुनः - Again
24. घर के िलए काम - गकहकायरम् - Homework
25. पन�ह - प�दश - Fifteen
26. ् - ो् - Six
27. सबस ेपहल े - सवर�थमम् - First
28. चालीस - चतवाारशत् - Forty
29. ब�ीस - �ा��शत् - Thirty two
30. स�ह - स�दश - Seventeen
31. िबसकुट - सुिप�कम् - Biscuit
32. िचपस - शाकलसय - Chips
33. चंसठ - चतुः ि�ः - Sixty four
34. खचर करना - �यीकरणम् - Spend