I.E.S. Suel – Fuengirola
Departamento de Ciencias Naturais www.iessuel.org/ccnn
A Hidrosfera:
parte líquida
da Terra
¿Que é a “atmosfera”?
A atmosfera é a envoltura gasosa que cubre a Terra…
…ou a envoltura gasosa que cubre un planeta
Xúpiter Atmosfera de Xúpiter
¿Que é a “atmosfera”?
Polo tanto, é facil deducir a definición desta outra palabra, Hidrosfera: É a masa de
auga que forma parte da superficie terrestre.
¿Como se orixinou a auga no noso “Planeta Azul”?
Os cometas están formados case na súa totalidade por xeo
Algúns penetran na nosa atmosfera e fúndense .
Os científicos estiman que o 14% da auga terrestre procede desta “chuvia” continua de cometas.
Cometa
Tendo en conta o anterior, podemos dicir que o 14% da auga ten orixe extraterrestre.
¿E o resto?
Cometa
Os científicos pensan que a Terra era un planeta moi quente cando se formou.
A Terra foi arrefriando pouco a pouco, pero ao principio a actividade volcánica era moi alta en todo o planeta
Os volcáns emiten varios gases, entre outros vapor de auga
Os volcáns emiten varios gases, entre outros, vapor de auga
Vapor de auga e gases emitidos polo volcán Kilawea (Hawaii)
Cando a Terra arrefriou máis, poido empezar a condensarse a auga, que ao principio só estaba en estado de vapor.
CONDENSACIÓN: é o
cambio de estado, de
gasoso a líquido.
Vapor
de agua
(gas)
Agua
líquida
condensación
Formáronse así os primitivos océanos
Millóns de anos despois xurdíu a primeira vida no mar
¿Hai auga noutros planetas?
En Venus, debido ás altas temperaturas, hai auga pero en estado gasoso. O vapor de auga de Venus está mesturado con varios gases, formando a atmosfera deste planeta.
En Mercurio parece que hai auga en forma de xeo no interior de cráteres non expostos ao Sol. Mercurio
Venus
Pénsase que en Marte houbo auga líquida no pasado, xa que observáronse canles secas. Ao
parecer hai auga sólida (xeo) nos polos.
Marte
A atmosfera marciana está formada por diversos gases e vapor de auga.
No resto dos planetas a auga aparece en forma de xeo, debido ás súas baixas temperaturas
Saturno
Neptuno Plutón (planeta anano)
Xúpiter
No noso satélite, a Lúa, os astronautas no atoparon nin rastro de auga.
Anos máis tarde, unha sonda espacial descubríu xeo nun polo lunar.
Eiquí podes ver o planeta azul, a túa casa, dende a Lúa.
A Terra é o único lugar do Sistema Solar con auga líquida na súa superficie
Mar Mediterráneo
Río Nilo
Delta do Nilo
Estreito de Xibraltar
Correntes mariñas
A Terra é o “Planeta Azul”. Boa parte da súa superficie está cuberta por mares e océanos.
Vexamos agora algúns datos da hidrosfera:
A Auga do noso planeta
97%
3%
A Auga do noso planeta
A auga salgada (97%), cun alto contido en sales minerais, está constituída pola auga de mares e océanos. Polo tanto, tamén coñécese coma AUGA OCEÁNICA.
A auga doce (3%), cun baixo contido en sales, está formada pola auga dos continentes (ríos, lagos, xeo e acuíferos subterráneos). Polo tanto, tamén é considerada AUGA CONTINENTAL.
A Auga do noso planeta
A auga doce
Só o 0,01% é para consumo humano
A maior parte da auga doce é xeo
79% XEO
Introduce a seguinte dirección na barra de busca do teu navegador para ver máis información sobre as augas doce e salgada: http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/upload/agua_distribucion.swf
CASQUETES POLARES (XEO)
Círculo polar Ártico
Círculo polar Antártico
ICEBERG
Terra firme cuberta de xeo acumulado durante miles de anos de nevadas
Dela despréndense os iceberg, enormes bloques de xeo que van flotando no mar
Parte que emerxe
Parte mergullada do iceberg
O choque cun iceberg provocou o afundimento do Titanic
Xa sabes que a auga é fonte de
vida…
… e polo tanto, de morte…
Para comprender mellor a súa importancia debemos estudar a auga
máis a fondo…
¿Sabías que…?
MOLÉCULA DE AUGA
Unha gota de auga ten 3000 billóns de moléculas
H2O
¿Lembras a fórmula da auga?
¿que quere dicir eso?
O
H H
Quere dicir que cada
molécula de auga ten un
átomo de osíxeno e
dous de hidróxeno
Dous átomos
de hidróxeno
Un átomo de osíxeno
MOLÉCULA
DE AUGA
O
H H
A auga ten dous polos: positivo e
negativo Aínda que en
conxunto é electricamente
neutra (non é positiva nin
negativa).
+
+
- -
POSITIVO
NEGATIVO
H2O
H2O
O
H H
+
+
- -
-
+
+ -
O
H
H
Os polos opostos
atráense
Cada molécula de auga é como un pequeno imán
Por iso as moléculas de auga atráense e únense entre si
Hai unhas
unións entre
as moléculas
de auga
¿Qué forza mantén unida unha gota de auga?
Hai unhas
unións entre
as moléculas
de auga
¿E que mantén unidas a todas as gotas dun lago?
A forza que mantén unida unha gota de auga non é a gravidade.
A forza de gravidade só fai caer á gota de auga...
Tamén a auga forma gotas cando “cae cara enriba”
(fotos tomadas xusto despois de caer
e rebotar unha gota)
A forza que mantén unidas as gotas de auga a un
vidro é a mesma: hai atracción positivo –
negativo entre as moléculas de auga e as do
vidro.
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
Cando a auga está líquida, as moléculas móvense, pero permanecen unidas
¿Como cres que podemos separar as moléculas de auga?
¡Quentándoas!
¡Quentándoas!
¡Evapóranse!
Lembra que: No estado gasoso, as
moléculas están moi separadas, e se moven
continuamente dun lado para outro.
Vapor de auga (gas)
Móvense continuamente
dun lado para outro.
Ás veces chocan entre si…
Móvense continuamente
dun lado para outro...
Ás veces chocan entre si
Móvense continuamente
dun lado para outro…
Se mueven continuamente de un
lado para otro.
Ás veces chocan entre si
Móvense continuamente
dun lado para outro.
Tamén chocan cos
bordos da pista
Tamén chocan coas paredes do recipiente que as contén.
Móvense continuamente
dun lado para outro.
Grazas á presión do vapor puidéronse crear os primeiros
vehículos autopropulsados
O
H H
+
+
- -
POSITIVO
NEGATIVO
¿Gustaríache saber máis cousas da auga? H2O
H H
H2O Dilatación anómala da auga Cando quentamos un corpo, este dilátase e, cando o arrefriamos, contráese. Pero coa auga isto non sucede así. Nun principio, se a auga se quenta, dilátase e se arrefría, contráese. Pero se a auga se conxela, entón tamén dilátase (aumenta de volume). Así, unha masa de xeo ten maior volume ca mesma masa de auga. Este feito coñécese como dilatación anómala da auga.
H
H2O Dilatación anómala da auga Esta propiedade é moi importante nos ecosistemas acuáticos. Por exemplo, nun lago de montaña, ao chegar o inverno, a auga conxélase. Pero como o xeo flota, só se conxela unha delgada capa de auga na superficie que actúa como illante impedindo que a masa de auga por debaixo do xeo se conxele. Grazas a isto, as plantas e os animais acuáticos poden sobrevivir en inverno.
H2O
O
H H
+
+
- -
POSITIVO
NEGATIVO
A auga é un bo disolvente de moitas substancias
Incluso a auga embotellada ten
substancias disoltas
H2O
O
H H
+
+
- -
POSITIVO
NEGATIVO
En realidade, só a auga destilada é totalmente pura
A auga é un bo disolvente de moitas substancias
Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se
disolven
SOLUTO
SOLUTO
SOLUTO
SOLUTO
SOLUTO
SOLUTO
Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se
disolven
SOLUTO
SOLUTO
SOLUTO
Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se
disolven
SOLUTO
SOLUTO
SOLUTO
Cando a auga líquida entra en contacto con algunhas substancias, estas se
disolven
Esto débese á atracción entre os polos negativos e positivos da auga e o soluto
SOLUTO
+
+ +
+ +
+
+ + +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+ +
+
+
+
- -
-
-
-
-
- -
- -
-
-
- -
- -
-
- -
-
-
-
-
-
- -
SOLUTO
- -
-
-
- -
SOLUTO
- -
-
-
- -
A auga disolve moitas substancias que coñeces
SOLUTO DISOLVENTE
(H2O)
Lembra que: DISOLUCIÓN = DISOLVENTE + SOLUTO
¿Non o sabes?
¿Cal delas é auga de mar?
Unha destas xerras contén auga destilada e outra auga de mar
Si non a probo, eu tampouco o sei!
Lembra que unha disolución é unha mestura homoxénea
O aspecto da auga salgada é o mesmo que o da auga destilada
¿Está marrón este río porque leva substancias disoltas?
¡Non! A súa cor débese a que leva moitas
partículas sólidas en suspensión
A auga como disolvente nos seres vivos
A auga permite que as plantas tomen do solo, grazas ás raíces, sales minerais disoltas.
Permite que substancias disoltas circulen por todo o noso organismo
Aparato Circulatorio
O Corazón é unha
bomba que impulsa o
sangue
CORAZÓN
A auga como disolvente nos seres vivos
Permite que expulsemos substancias tóxicas de refugallo disoltas nos ouriños.
A auga como disolvente nos seres vivos
A auga disolve o osíxeno, necesario para os animais
acuáticos
Branquias dun peixe
Opérculo
(baixo el están
as branquias)
Auga con osíxeno (O2)
As tartarugas marñnas saen a
respirar aire (teñen pulmóns)
A auga como disolvente nos seres vivos
A auga disolve o CO2 necesario
para que as algas fagan a fotosíntese.
Algas
O2
CO2
A auga como disolvente nos seres vivos
Importancia da auga nos seres vivos
Permite refrescarnos coa suor. Evita a hipertermia.
A suor é
principalmente
auga con sales
minerais disoltas
O ciclo da auga
Os ríos foron levando cara ao mar substancias disoltas, durante millóns de anos.
A auga do mar evapórase, pero non
se evaporan os sales.
H2O
H2O H2O H2O H2O H2O
AGUA
DE
MAR
REFINADO
Sal de
mesa pura
Obtención de sal nunha salina
Evaporación 36 g
Un litro de auga de mar ten disoltos entre 34 e 39 gramos de sales (e
non só sal común ou cloruro sódico)
Cristal de sal xema ou halita (cloruro sódico, NaCl)
H2O
NaCl
Na+ Cl-
Cloruro sódico (sal)
Ión cloro
Ión sodio
Cando unha sal entra en contacto coa auga, disólvese e ionízase. Neste caso, o cloro e o sodio sepáranse e quedan rodeados por moléculas de auga enfrontándose mediante polos opostos (de distinto signo)
Os dous ións sepáranse e son rodeados por moléculas de auga
Na +
+
+ + +
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+ +
+
+ -
-
-
-
-
-
- -
- -
-
-
- -
- -
-
- -
-
-
-
-
-
- - Cl - Cl -
Non só o sal de mesa (NaCl) está disolto na auga de mar. Esta contén máis ións disoltos.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Cloro Sodio Sulfato Magnesio Calcio Potasio
Na+ Mg2+ Ca++ K+ Cl- SO42-
Gra
mos/litro
O Cloro e o sodio son
os máis abundantes
Pero fíxache que hai outros
Flotabilidade: depende do grao de salinidade
FUNCIÓNS DA AUGA NA NATUREZA
A auga ten importantes funcións na natureza. Algunhas das máis importantes son: 1. Modela a paisaxe. 2. Condiciona o clima. 3. É fonte de enerxía. 4. Forma parte dos seres vivos. 5. Condiciona aos seres vivos.
1. Modela a paisaxe: A auga erosiona os materiais superficiais cando se move a gran velocidade, arrincando, desgastando e transportando os materiais de distintos tamaños como arxilas, areas e gravas, e dando lugar a formas erosivas, como as cárcavas nas zonas de interior ou os cantís costeiros.
1. Modela a paisaxe:
A auga líquida disolve diversas rochas (xesos, rochas calcarias e sales) provocando a aparición de formacións xeolóxicas peculiares como as covas calcarias coas súas estalactitas e estalagmitas, ou paisaxes erosionadas como os torcais (torcales, castel.).
1. Modela a paisaxe: A auga sólida formada pola acumulación de neve transformada en xeo, desprázase nos glaciarios polares e de montaña, erosionando os materiais do val e transportando e sedimentando ditos materiais erosionados.
A auga líquida introdúcese nas fendas das rochas provocando a súa rotura cando se conxela a baixas temperaturas, e inducindo a meteorización das rochas ou fragmentación en clastos (anacos de rocha) máis pequenos.
2. Condiciona o clima: Crecidas e inundacións: Nos climas húmidos, con intensas precipitacións, son frecuentes os desbordamentos dos ríos que destrúen as construcións humanas.
Secas: Nos climas con unha estación seca moi marcada, xéranse períodos con escasas precipitacións causantes da aridez do terreo e falta de vexetación. Para evitalo, o home intenta almacenar auga en encoros (= embalses) e presas para abastecerse neses períodos.
2. Condiciona o clima: Humedais: Son un dos ecosistemas máis dependentes da auga e moi relacionados cos acuíferos subterráneos. Marismas, deltas, estuarios son zonas inundadas que regulan o ciclo hidrolóxico e posúen unha gran biodiversidade (variedade de especies animais e vexetais).
Océanos e mares: As correntes oceánicas actúan como potentes termorreguladores, xa que as correntes quentes suavizan os climas extremadamente fríos, mentres que as correntes frías suavizan a calor das zonas máis cálidas (zonas tropicais e desérticas).
3. Fonte de enerxía: Enerxía hidráulica: É a enerxía producida pola caída dunha masa de auga dende un nivel alto a outro inferior. Utilízase dende hai moito tempo nos muíños de auga e nas norias, para mover engranaxes e aplicar a enerxía para triturar cereais, elevar materiais, etc.
Enerxía hidroeléctrica: Baséase na construcción de centrais hidroeléctricas nos encoros e presas para aproveitar o desnivel da auga e transformar a enerxía de caída da auga en enerxía eléctrica mediante o emprego de turbinas.
3. Fonte de enerxía: Enerxía mareomotriz: Aproveita a enerxía das correntes mariñas, das mareas e das ondas para transformala, mediante o uso de turbinas, en enerxía eléctrica.
Enerxía xeotérmica: Neste caso aprovéitase a enerxía interna da Terra para quentar auga que logo poderá ser usada na calefacción ou en fontes termais de piscinas. Cando as temperaturas son moi altas, tamén se pode transformar a calor en enerxía eléctrica.
4. Compoñente dos seres vivos: É o compoñente maioritario dos seres vivos e ten función termorreguladora, xa que absorbe a calor e, mediante a respiración e á suór, regula a temperatura dos seres vivos homeotermos, manténdoa constante.
Tamén ten unha función química, xa que a auga é o medio no que ocorren as reaccións químicas dos procesos vitais (respiración celular, dixestión, fotosíntese,…).
4. Compoñente dos seres vivos: Ten función transportadora, xa que a auga é o medio principal do transporte de nutrientes, substancias de refugallo, hormonas, gases, etc., e forma o sangue e a linfa dos animais e o zume (bruto e elaborado) das plantas.
A auga é un bo disolvente de numerosas moléculas (azucres, sales minerais, gases,…) e facilita os procesos dixestivos nos animais e a absorción de nutrientes a través das raíces das plantas.
5. Condiciona os seres vivos: A auga é esencial na producción de osíxeno (O2), xa que unha gran cantidade procede do fitoplancto e das algas mariñas que forman extensas pradeiras preto da superficie, onde poden realizar a fotosíntese. Ademáis son a orixe das cadeas tróficas mariñas.
A auga é unha das fontes da alimentación humana básica, grazas á pesca. É tamén unha importante fonte de numerosos recursos.
5. Condiciona os seres vivos: Moitos animais e plantas que viven fixos ao fondo mariño desenvolven estruturas para fixarse fortemente (filamentos pegañentos, estruturas filamentosas para atrapar os nutrientes das correntes mariñas,…).
A maioría dos peixes teñen forma hidrodinámica para vencer a resistencia ao desprazamento na auga, como aletas que dan estabilidade e movilidade, ou as branquias, estruturas moi repregadas imprescindibles na respiración.
Comparativa con otros usos
204,92
49,54 45,57
11,2
311,23
210,05
75,93
45,51
11,6
343,09
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Usos Domésticos
Usos Industriales
Agricultura Ganadería Total
Hm
3
Usos
Principales usos en Galicia-Costa
2001
2015
Usos da auga en Galicia (costa)
Usos da auga en Galicia (costa)
2001
65,84%
15,92%
14,64%
3,60%
Usos Domésticos
Usos Industriales
Agricultura
Ganadería
2015
67,49%
14,62%
3,73%
24,40%
Usos Domésticos
Usos Industriales
Agricultura
Ganadería
Para ver máis información sobre os usos da auga, introduce na barra de busca do teu navegador a seguinte dirección e consulta a información sobre os usos da auga: http://iespoetaclaudio.centros.educa.jcyl.es/sitio/upload/agua_recurso.swf
Contaminación das nosas
augas
Dos nosos ríos e outras augas continentais
Dos nosos mares
Contaminación dos nosos ríos
Por verteduras líquidas urbanas e industriais
Contaminación dos nosos ríos
Por residuos sólidos urbanos (RSI) e industriais
Afundimento do petrolero Prestige
Vertedura de fuel
A MAREA NEGRA do “chapapote”
Clic aquí para ir a las Actividades Interactivas
Tratamento das augas Para saber máis, preme nas seguintes ligazóns: http://www.aula2005.com/html/cn1eso/08hidrosfera/08hidrosferaes.htm http://recursos.cnice.mec.es/biosfera/alumno/1ESO/hidrosfe/contam.htm