2018 он
ГАЗАР НУТГИЙН ХЭМЖЭЭ:
109 472.3 кв.км
АГУУЛГА
• Аймгийн ерөнхий мэдээлэл
• Хүн амын үндсэн үзүүлэлт
• Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
• ААНБ-ын тооллогын үзүүлэлт
• Эрүүл мэндийн зарим үзүүлэлт
• Ажил эрхлэлтийн зарим үзүүлэлт
• Засаг даргын мөрийн хөтөлбөр
• Боловсролын зарим үзүүлэлт
• Мал аж ахуйн зарим үзүүлэлт
1
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
2
Дорноговь аймаг нь Монгол улсын хамгийн зүүн өмнөд хэсэгт
оршдог бөгөөд 14 сум, 64 багтай ба урд талаараа БНХАУ-тай, баруун
талаараа Дундговь, Өмнөговь, баруун хойд хэсгээр Говьсүмбэр, хойд
талаараа Хэнтий, зүүн талаараа Сүхбаатар аймгуудтай тус тус хиллэн
оршдог. Улаанбаатар хотоос 456 км зайтай. Монгол улсын хэмжээнд
хамгийн том 109.5 мянган кв.км нутаг дэвсгэртэй. Хүн амын дийлэнх
хувийг халхчууд эзэлдэг. 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар 68192 хүн
амтай, үүнээс 20972 хүүхэд багачууд амьдарч байна.
Уур амьсгал Эх газрын эрс тэс уур амьсгалтай, зуны улиралд +41 хэм хүртэл
халж, өвлийн улиралд -40 хэм хүртэл хүйтэрдэг. Салхины дундаж хурд 4,2-
4,6 м/сек, зарим үед 35 м/сек хүртэл ширүүсэх тохиолдол бий.
Дорноговь аймагт Богд хан уулын аймгийн Ихдулаан уулын хошуу,
Хан Хэнтий уулын аймгийн Оцол Сансар уул, Галшар уулын хошуудын
өмнөд талын хэсэг, Дарьганга хошууны баруун хэсгийг хамруулахаар заасан байна. БНМАУ-ын Бага Хурлын Тэргүүлэгчдиин 1931 оны 2 дугаар
сарын 7-ны өдрийн 5 дугаар тогтоолоор 13 аймаг байгуулахаар
шийдвэрлэсний нэг нь Дорноговь аймаг юм.
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
3
Ёс заншил, өв уламжлал
Дорноговь аймгийн онцлог соёлын биет бус өв:
• Монгол эх хэл болон аман уламжлал, илэрхийллүүд
• Монгол ардын язгуур урлаг
• Үндэсний уламжлалт зан үйл, ёслол, баяр наадам
• Байгалийн болон сав ертөнцийн тухай мэдлэг, заншил, уламжлалт арга
ухаан гэсэн соёлын биет бус өвийн ай савын ихэнхи төрлүүдээр өв
болон өвлөн уламжлагчид бүртгэгдсэн байдаг.
Нийт 343 СББӨ-ийг өвлөн уламжлагчид бүртгэлтэй байна. Ур
чадварын өндөр түвшинд эзэмшсэн өвлөн уламжлагчдаас Улсын ерөөлч,
магтаалчдын наадамд 10 удаа түрүүлсэн, Төрийн өргөмжлөлт, ерөөлч
магтаалч З.Чулуунбаатарыг нэрлэж болох юм. Одоо түүний гарын шавь
нар ардын уламжлалт ерөөл магтаал, халх тууль болон түүний зохиосон
магтаал, туулийг өвлөн уламжилж, СББӨ-ийг түгээн дэлгэрүүлэхэд хувь
нэмрээ оруулж байна.
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
4
Дорноговь аймгаас төрсөн алдартан:
- Ардын жүжигчин, зууны манлай бүжиг дэглээч Ц.Сэвжид
- Ардын зураач Л.Гаваа
- Ардын багш Ж.Лхамсүрэн
- Ардын жүжигчин Ц.Батчулуун
- Төрийн соёрхолт, ардын уран зохиолч, СГЗ Б.Догмид
- Ардын жүжигчин Д.Ухнаа
- Урлаг, соёлын гавьяат – 20
- Монгол улсын баатар – 6
- Монгол улсын Хөдөлмөрийн баатар – 8
- Системийн гавьяат – 41
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Биеийн тамир, спорт
• Биеийн тамир спортын байгууллага 1
• Нийт ажиллагчид 106
• Эмэгтэй 48
• Биеийн тамир, спортоор хичээллэгчид 24 330
• Спорт заал 29
• Цол, зэрэгтэй тамирчид 848
• Дасгалжуулагчид
• Эмэгтэй 306
• Олон улсын мастер 19
• Спортын мастер 222
• Цол зэрэгтэй шүүгчид 8
• Эмэгтэй 1
5
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Биеийн тамир, спорт
• Дорноговь аймгаас төрөн гарсан улсын цолтой бөхчүүд 6,
спортын гавьяат цолтон 2, олон улсын хэмжээний мастер 19,
спортын мастер 222, спортын дэд мастер 111, спортын зэрэг
цолтон 451, улсын шүүгч 23, зэрэгтэй шүүгч 145 байна.
• Сүүлийн 5 жилд тус аймгийн биеийн тамир, спортын салбар
олимпийн болон олимпийн бус спортын багийн, ганцаарчилсан,
үндэсний спортын төрлүүдээр баг, тамирчид улсад тогтмол
эхний дээгүүр байрт шалгарч байна.
• Тив, дэлхий, олон улс, монголын бүх ард түмний спартикад,
хүүхдийн спортын наадам, улсын аварга шалгаруулах
тэмцээнээс жилд 200 орчим медаль хүртэж байна.
6
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Биеийн тамир, спорт
• 2018 оны эхний 9 сарын байдлаар Өсвөрийн улсын аварга
шалгаруулах, Олон улс, тив, дэлхийн аварга шалгаруулах
тэмцээнд хөнгөн атлетик, жүдо бөх, чөлөөт бөх, үндэсний бөх,
үндэсний сур, волейбол, сагсан бөмбөг, таеквондо, теннис,
дугуй, шагай харваа, шатар, даам, пауэрлифтинг, жюү жицү,
эмнэг сургалт гэсэн 16-н төрлөөр 300 гаруй тамирчин ажилттай
оролцож 192 медаль хүртсэн.
• Насанд хүрэгчдийн Монгол улсын аварга шалгаруулах
тэмцээнд спортын 10 орчим төрлөөр шагай харваа, үндэсний
сур, сагсан бөмбөг, хөнгөн атлетик, ширээний теннис, эмнэг
сургалт, пауэрлифтинг, жюү жицү зэрэг төрлөөр 40 гаруй
медалыг хүртээд байна.
• Нийт 2018 онд УАШТ, ОУ, Тив, дэлхийгээс 192 медаль хүртсэн
амжилттай.
7
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
СОЁЛ, СҮМ ХИЙД
8
ҮЗҮҮЛЭЛТ 2017
Мэргэжлийн урлагын байгууллагын тоглолт 156
Мэргэжлийн урлагын байгууллагын үзэгчид 31 200
Нийтийн номын сан 15
Нийтийн номын сангийн суудал 335
Нийтийн номын сангийн байнгын уншигчид 36 424
Сүм хийд 8
- Будда 4
- Христ 1
- Бусад 3
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Нутгийн брэнд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ
9
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
10
Төрөл 2017
Техникийн хяналтын үзлэгт хамрагдсан авто
машин бүгд 13 364
Суудлын авто машин 11 304
Ачааны автобус 2 165
Автобус 462
Тусгай зориулалтын 1438
Ашигласан хугацаагаар
3 жил хүртэл 573
4-9 жил 2 935
10-аас дээш жил 10 064
ТЭЭВЭР
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
11
Төрөл 2017
Дотоодын барилгын байгууллагуудын гүйцэтгэсэн
барилга угсралт, их засварын ажил (сая.төг) 111 924.1
Ус түгээх цэгийн тоо 61
Зөөврийн ус хэрэглэдэг өрх 10 793
Ус тээврийн машины тоо 15
Хог устгах цэг 17
Хог тээврийн машины тоо 38
Халуун усны цэгийн тоо 28
БАРИЛГА, ОРОН СУУЦ, НИЙТИЙН АЖ АХУЙ
12
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Төрөл 2017
Ойн сан бүхий газар (мян.га) 116.9
Ойн модоор бүрхэгдсэн газар 55.8
Ой модыг огтолсон газар 0.0
Мод үржүүлгийн газар 0.01
Ой тэлэн ургах нөөц газар 0.0
Ойн сангийн бусад газар 0.0
Гадаргын ус нийт гол горхи 0
Булаг 332
Нуур, тойром 0
БАЙГАЛЬ ОРЧИН
13
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Төрөл 2017
Бүртгэгдсэн гэмт хэрэг бүгд 654
Хүний амь бие, эрүүл мэндийн эсрэг гэмт хэрэг 190
Хүүхэд гэр бүл, нийгмийн ёс суртахууны эсрэг гэмт хэрэг 17
Өмчлөх эрхийн эсрэг гэмт хэрэг 281
Малын хулгайн гэмт хэрэг 36
Тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөний аюулгүй байдал, ашиглалтын
журмын эсрэг гэмт хэрэг 59
Гэмт хэрэгт холбогдсон сэжигтэн, яллагдагч 522
Эмэгтэй 80
18 хүртэлх насны 16
Шүүхээр шийтгүүлсэн хүн 335
ГЭМТ ХЭРЭГ
14
АЙМГИЙН ЕРӨНХИЙ МЭДЭЭЛЭЛ
Төрөл 2017
МӨНГӨ, БАНК (сая.төг)
Иргэдийн хадгаламжийн үлдэгдэл 78 851.7
Зээлийн өрийн үлдэгдэл 202 085.1
Чанаргүй зээлийн өрийн үлдэгдэл 6 736.3
ТӨРИЙН САНХҮҮ (сая.төг)
Орон нутгийн төсвийн нийт орлого 24 516.0
Орон нутгийн төсвийн нийт зарлага 55 245.0
Улсын төсвөөс орон нутгийн төсөвт олгосон тусгай
зориулалтын шилжүүлэг 28 986.7
Улсын төсвөөс орон нутгийн хөгжлийн нэгдсэн сангийн
орлогын шилжүүлэг 2 307.0
МӨНГӨ, БАНК, ТӨРИЙН САНХҮҮ
ХҮН АМ
ХҮН АМЫН ТОО, НАСНЫ БҮЛГЭЭР, 2017 ОН,
СУМДААР
Сумдын нэр Нийт хүн ам 0-14 15-64 65+
Айраг 3811 1148 2528 135
Алтанширээ 1327 367 909 51
Даланжаргалан 2749 859 1778 112
Дэлгэрэх 1873 548 1233 92
Иххэт 2108 587 1424 97
Мандах 1587 445 1068 74
Өргөн 2004 554 1374 76
Сайхандулаан 1380 422 913 45
Улаанбадрах 1470 395 996 79
Хатанбулаг 2919 836 1974 109
Хөвсгөл 1573 466 1034 73
Эрдэнэ 2378 707 1573 98
Сайншанд 24772 7728 16039 1005
Замын-Үүд 18241 5910 12062 269
Нийт 68192 20972 44905 2315
15
НАСНЫ БҮЛГИЙН ЭЗЛЭХ ХУВЬ, ХҮЙСИЙН ХАРЬЦАА,
2017 ОН, СУМДААР
Сумдын нэр
Нийт хүн амд
хүүхдийн эзлэх
хувь
Хөгшидийн
эзлэх хувь
Хөдөлмөрийн
насны хүн амын
эзлэх хувь
Хүйсийн
харьцаа
Айраг 30.1 3.5 66.3 101.4
Алтанширээ 27.7 3.8 68.5 107.0
Даланжаргалан 31.2 4.1 64.7 104.8
Дэлгэрэх 29.3 4.9 65.8 102.9
Иххэт 27.8 4.6 67.6 101.9
Мандах 28.0 4.7 67.3 102.7
Өргөн 27.6 3.8 68.6 103.9
Сайхандулаан 30.6 3.3 66.2 118.7
Улаанбадрах 26.9 5.4 67.8 105.9
Хатанбулаг 28.6 3.7 67.6 103.4
Хөвсгөл 29.6 4.6 65.7 104.6
Эрдэнэ 29.7 4.1 66.1 105.9
Сайншанд 31.2 4.1 64.7 93.5
Замын-Үүд 32.4 1.5 66.1 103.6
Нийт 30.8 3.4 65.9 100.1
16
ХҮН АМ ХҮН АМ, СУМДААР, 1990-2017 ОН
Сумдын нэр 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2017
Айраг 3006 3212 3467 3462 3599 3612 3811
Алтанширээ 1532 1591 1547 1563 1303 1262 1327
Даланжаргалан 2183 2054 2332 2447 2581 2680 2749
Дэлгэрэх 1769 1872 1893 1755 1797 1851 1873
Иххэт 1210 3031 2701 2135 2144 2039 2108
Мандах 1743 1830 1905 1715 1508 1566 1587
Өргөн 1748 1897 2028 1837 1875 1889 2004
Сайхандулаан 1407 1301 1281 1319 1234 1292 1380
Улаанбадрах 1484 1695 1731 1580 1542 1431 1470
Хатанбулаг 2761 2851 3362 3090 3096 2752 2919
Хөвсгөл 1434 1527 1720 1542 1565 1518 1573
Эрдэнэ 2094 2373 2832 2512 2582 2340 2378
Сайншанд 19947 18085 18290 18272 21147 23191 24772
Замын-Үүд 1332 2415 5486 8353 13799 15702 18241
Сүмбэр 7345
Хажуу улаан 2401
Шивээ говь 1791
Нийт 55177 43551 50575 51582 59772 63125 68192
17
ХҮН АМ
ӨРХИЙН ТОО, СУМДААР, 2005-2017 ОН
Сумдын нэр 2005 2010 2015 2016 2017
Айраг 944 1114 1183 1184 1232
Алтанширээ 381 391 432 450 456
Даланжаргалан 563 827 919 930 947
Дэлгэрэх 445 486 534 551 556
Иххэт 657 728 702 708 732
Мандах 428 421 494 492 509
Өргөн 475 572 651 676 700
Сайхандулаан 355 374 436 461 462
Улаанбадрах 408 473 493 502 508
Хатанбулаг 783 917 884 932 965
Хөвсгөл 380 442 480 486 498
Эрдэнэ 684 739 765 785 781
Сайншанд 5121 6229 7087 7195 7369
Замын-Үүд 2344 4083 4958 4947 5129
Нийт 13968 17796 20018 20299 20844
18
ДОТООДЫН НИЙТ БҮТЭЭГДЭХҮҮН
19
2017 онд монгол улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 1.1%, төвийн
бүсийн 10.2% болох 297.4 тэрбум төгрөгийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж
байна.
Нэг хүнд ногдох
дотоодын нийт
бүтээгдэхүүн
4.4 сая төгрөг,
аж үйлдвэрийн
бүтээгдэхүүний
үйлдвэрлэлт
дүнгээр 51.6
тэрбумд хүрсэн
байна.
308,754.4
261,319.1 272,288.4
297,413.0
2014 2015 2016 2017
ДНБ /сая төг/
ДН
Б-д
эзл
эх с
ал
ба
рууд
ын
эзл
эх х
увь
ДОТООДЫН НИЙТ БҮТЭЭГДЭХҮҮН
20
ДНБ-ийг салбараар авч үзвэл: ХАА, ан агнуур, ойн аж ахуйн салбар 27.1%,
Аж үйлдвэр, барилгын салбар нь 17.3%, Үйлчилгээний салбар 55.5%-ийг
тус тус эзэлж байна. Нэг хүнд ногдох ДНБ нь 2014 онд 4.9 сая, 2015 онд
4.1 сая, 2016 онд 4.2 сая, 2017 онд 4.4 сая төгрөгт хүрсэн байна.
31.5 36.0 25.6 27.1
25.2 8.0 18.1 17.3
43.4 56.0 56.4 55.5
0.0
20.0
40.0
60.0
80.0
100.0
2014 2015 2016 2017
Хөдөө аж ахуй Үйлдвэрлэл Үйлчилгээ
АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГА
АЖ АХУЙН НЭГЖ БАЙГУУЛЛАГЫН ТОО
21
Сумдын нэр 1998 2006 2011 2016 Эрэмбэ
Айраг 25 27 43 53 III
Алтанширээ 15 17 18 22
Даланжаргалан 13 24 28 44 IV
Дэлгэрэх 10 16 17 22
Иххэт 26 26 26 30
Мандах 12 20 16 21
Өргөн 13 18 18 31 V
Сайхандулаан 8 15 12 21
Улаанбадрах 12 17 15 18
Хатанбулаг 10 25 16 29
Хөвсгөл 6 15 11 15 XIV хамгийн
бага
Эрдэнэ 15 21 21 19
Сайншанд 324 305 436 627 I хамгийн их
Замын-Үүд 35 129 150 269 II
Нийт 524 675 827 1221
АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГА – 2016 ОН
АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГА
22
Аж ахуйн нэгж, байгууллагын тоо
1221
Аж ахуйн нэгж 878
Төрийн бус байгууллага
171
Төсвийн байгууллага
172
2016 оны тооллогод хамрагдсан аж ахуйн нэгж, байгууллагыг төрлөөр нь
авч үзвэл: 71.9% нь аж ахуйн нэгж, 14.0% нь төрийн бус байгууллага,
14.1% нь төсвийн байгууллага байна.
АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГА
АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГА –ын
ажиллагчдын сарын дундаж цалин
23
903 800
төгрөг
1 017 400 төгрөг 780 200 төгрөг
ЭРҮҮЛ МЭНД
ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТ, 1995-2017
Үзүүлэлт 1995 2000 2005 2010 2015 2017
Их эмч 90 125 144 184 210 222
Эм зүйч 4 7 10 17 26 28
Ердийн өсөлт (хүн) 813 771 640 967 1317 1026
Нэг их эмчид ногдох хүн 522 407 367 317 301 304
Нэг сувилагчид ногдох хүн 280 346 326 315 304 265
1000 амьд төрөлтөд ногдох
нялхсын эндэгдлийн түвшин 0 0 0 13.9 12.3 9.0
Тав хүртэлх насны хүүхдийн
эндэгдлийн түвшин (1000
амьд төрөлт тутамд)
0 0 0 28.5 12.3 31.0
Үр хөндөлт 168 379 287 444 451 404
Халдварт өвчнөөр
өвчлөгчид 0 0 0 2532 1766 1374
24
ТӨРӨЛТ, НАС БАРАЛТЫН ТОО, СУМДААР
2017,2018 ОН Сумдын нэр
Төрөлт Нас баралт
2017 2018 2017 2018 Айраг 95 50 24 20
Алтанширээ 26 20 9 9
Даланжаргалан 54 33 23 18
Дэлгэрэх 33 22 7 9
Иххэт 33 29 10 8
Мандах 42 28 7 3
Өргөн 33 25 10 9
Сайхандулаан 23 22 10 7
Улаанбадрах 18 17 9 14
Хатанбулаг 47 30 18 12
Хөвсгөл 35 17 9 6
Эрдэнэ 50 24 12 6
Сайншанд 532 393 137 77
Замын-Үүд 365 299 75 46
Дүн 1386 1009 360 244
ЭРҮҮЛ МЭНД
25
НИЙГМИЙН ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТ
НИЙГМИЙН ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТ, 1995-2017 ОН
Үзүүлэлт 1995 2000 2005 2010 2015 2017
Төрөлт 1163 1114 1005 1346 1558 1395
Эмэгтэй 554 548 505 659 766 684
Нас баралт 350 343 365 379 362 362
Дундаж наслалт 63.85 62.68 64.54 67.31 70.71 70.6
Бүтэн өнчин хүүхдийн тоо 0 0 89 51 54 54
Хагас өнчин хүүхдийн тоо 0 0 875 736 673 748
Өрх толгойлсон эхийн тоо 0 0 1667 2377 2265 2267
18 хүртэлх насны хүүхэдтэй
өрх толгойлсон эх 823 1116 1370 1146 1205 1202
18 хүртэлх насны 4, түүнээс
дээш хүүхэдтэй өрх 0 0 0 0 511 782
26
Үзүүлэлт 2017
18 хүртэлх насны 4, түүнээс дээш хүүхэдтэй өрх 782
18 хүртэлх насны хүүхэдтэй өрх толгойлсон эх 1327
1000 хүнд ногдох төрөлт 20.6
1000 хүнд ногдох нас баралт 5.3
Хүн амын дундаж наслалт 70.6
Эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэн өвчтөн 16054
10 000 хүн амд ногдох хорт хавдараар шинээр
өвчлөгчид 0
Нас барагчид 12.9
НИЙГМИЙН ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТ
27
НИЙГМИЙН ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТ, 1995-2017 ОН
2016 2017
2166
60
695
968
2267
54
748
890
Өрх толгойлсон эхийн тоо
Бүтэн өнчин хүүхдийн тоо
Хагас өнчин хүүхдийн тоо
Өрх үүсгэн ганц биеэр амьдардаг өндөр настан
Ни
йгм
ий
н з
ар
им
үзү
үл
эл
т
НИЙГМИЙН ЗАРИМ ҮЗҮҮЛЭЛТ
28
ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТ, 2013-2017 ОН
29
Хэмжих
нэгж2013 2014 2015 2016 2017
хүн 42,342 42,603 39,882 45,643 47,996
хүн 28,563 28,712 27,126 31,178 33,439
Ажиллагчид хүн 26,330 24,816 23,333 28,079 31,415
Ажилгүй иргэд хүн 2,233 3,896 3,793 3,099 2,024
Бүртгэлтэй ажилгүй иргэд хүн 1,299 1,018 1,127 1,338 952
хувь 67.5 67.4 68.0 68.3 69.7
хувь 62.2 58.2 58.5 61.5 65.5
Ажилгүйдлийн түвшин хувь 7.8 13.6 14.0 9.9 6.1
хүн 21,884 21,800 20,694 23,315 25,508
хүн 13,703 13,164 12,691 14,525 16,083
хүн 12,671 11,995 11,038 13,500 15,315
Ажилгүй иргэд хүн 1,032 1,169 1,653 1,025 768
Бүртгэлтэй ажилгүй иргэд хүн 556.0 417.0 478.0 635.0 461.0
хувь 62.6 60.4 61.3 62.3 63.1
хувь 57.9 55.0 53.3 57.9 60.0
Ажилгүйдлийн түвшин хувь 7.5 8.9 13.0 7.1 4.8
Ажиллах хүчний оролцооны түвшин
Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин
Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин
Бүгдээс Эмэгтэй
Хөдөлмөрийн насын хүн ам
Эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам
Ажиллагчид
Бүгд
Хөдөлмөрийн насын хүн ам
Эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам
Ажиллах хүчний оролцооны түвшин
Нийт хүн амд хөдөлмөрийн насны
хүн амын эзлэх хувь, 2017 оноор
2017 оны хүн
ам, насны
ангиллаар
Ажилгүйдлийн
түвшин
ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ
30
7.8
13.6 14.0
9.9
6.1
0.0
5.0
10.0
15.0
2013 2014 2015 2016 2017
30.7%
63.4%
5.9%
0%
0-14 15-59 60+
ЗАСАГ ДАРГЫН МӨРИЙН ХӨТӨЛБӨР
2016-2020 онд хөгжүүлэх аймгийн засаг
даргын үйл ажиллагааны “Хөгжлийн төлөө
хамтдаа” хөтөлбөр
ЭДИЙН ЗАСАГ,
САНХҮҮГИЙН
ЧИГЛЭЛ
БАРИЛГА, ХОТ
БАЙГУУЛАЛТ, ДЭД
БҮТЦИЙГ
ХӨГЖҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ
ХҮНС, ХӨДӨӨ АЖ
АХУЙН ЧИГЛЭЛ
ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН
ЧИГЛЭЛ
БОЛОВСРОЛ, СОЁЛЫН
ЧИГЛЭЛ
БИЕИЙН ТАМИР
СПОРТЫН ЧИГЛЭЛ
ГЭР БҮЛ, ХҮҮХЭД
ЗАЛУУЧУУДЫН
ХӨГЖЛИЙН
ЧИГЛЭЛЭЭР
БАЙГАЛЬ, ОРЧИН,
НОГООН
ХӨГЖЛИЙН ЧИГЛЭЛ
АЯЛАЛ
ЖУУЛЧЛАЛЫН
ЧИГЛЭЛ
ТОГТВОРТОЙ,
ХАРИУЦЛАГАТАЙ,
ТӨРИЙН АЛБЫГ
ТӨЛӨВШҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ
ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН
ХЯНАЛТ- ШИНЖИЛГЭЭ,
ҮНЭЛГЭЭНИЙҮР ДҮНГ
ДЭЭШЛҮҮЛЭХ ЧИГЛЭЛ
ОЛОН НИЙТИЙН
ОРОЛЦООНД
ТҮШИГЛЭСЭН ГАМШГААС
ХАМГААЛАХ ЧИГЛЭЛ
ХУУЛЬ ЗҮЙН ЧИГЛЭЛ
ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТ,
НИЙГМИЙН
ХАМГААЛЛЫН ЧИГЛЭЛ
БАТЛАН ХАМГААЛАХ
ЧИГЛЭЛ
31
ГАДААД ХАРИЛЦААНЫ
ЧИГЛЭЛ
БОЛОВСРОЛ
БОЛОВСРОЛЫН ҮЗҮҮЛЭЛТ
Үзүүлэлт 2005/2006 2010/2011 2015/2016 2016/2017 2017/2018
ЕБСургуулийн тоо 20 22 22 22 22
ЕБС-д өдрийн ангид
суралцагчдын тоо (1000
хүн)
11.5 11.0 11.9 12.3 12.7
ЕБС-ийн хамран сургалтын
бохир жин (1-9 р анги) 96.3 93.5 97.2 96.4 97.6
ЕБС-ийн суралцагч-
багшийн харьцаа 0 20.6 20.1 20.5 20,3
СӨБ-ийн байгууллагын тоо 0 18 27 27 28
СӨБ-д хамрагдсан
хүүхдийн тоо (1000 хүүхэд) 0 2.6 4.7 5.2 5.5
СӨБ-д ажиллаж байгаа нэг
багшид ногдох хүүхэд 0 35.7 30.6 31.6 32.2
32
БОЛОВСРОЛ
Сургуулийн өмнөх боловсролын
байгууллагын үндсэн багш 167
Сургуулийн өмнөх боловсролын
байгууллагад хамрагдсан хүүхэд
5354
ЕБС-ийн
1 дүгээр
ангид
элсэгчид
1553
ЕБС-д суралцаж
байгаа малчин өрхийн
хүүхэд 2478,
үүнээс эмэгтэй 1284
2478
1284
ЕБС-д суралцаж байгаа малчин өрхийн хүүхэд
Нийт
Эмэгтэй
813
813 ЕБС-д суралцагчидаас дотуур байранд суух хүсэлт гаргасан
Амьдарч буй хүүхэд
214
597
Эмэгтэй
Нийт
Техникийн болон мэргэжлийн боловсролын сургалтын
байгууллагад суралцагчид 625
ЕБС-ийн
үндсэн багш
33
ЕБС, СӨБ-ИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ТОО,
СУМДААР, 2017\2018 ОН
БОЛОВСРОЛ
34
11 2 1 1 1 1 1 1 1 1
1 5 4
21 2 1 1 1 1 1 1 1 1
2 13 11
Айр
аг
Ал
танш
ир
ээ
Дал
анж
ар
гал
ан
Дэл
гэр
эх
Ихх
эт
Манд
ах
Өр
гөн
Сайха
нд
улаан
Ул
аанбад
рах
Хата
нбул
аг
Хөвсгө
л
Эрд
энэ
Сайнш
анд
Зам
ын-Ү
үд
ЕБС СӨБ
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
35
*Бодод шилжүүлэхдээ адуу, үхрийг 1 бод, тэмээг 1.5 бод, 6 хонь,
8 ямааг тус бүр 1 бод гэж тооцов.
МАЛЫН ТОО
Төрөл 2010 2011 2012 2013
Бодоор * 291399 327681 358996 405820
Толгойн тоо 1056778 1207381 1327930 1516371
Тэмээ 28121 30023 31446 32845
Адуу 77364 86458 95555 107025
Үхэр 40446 45646 50298 59393
Хонь 421260 477277 531494 611922
Ямаа 489587 567977 619137 705186
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
МАЛЫН ТОО
36
2017 оны жилийн эцсийн мал тооллогын дүнгээр Дорноговь аймгийн 14
сумын 64 багт 2.0 сая толгой мал тоолуулж 2016 оныхоос 248.7 мянган
толгой малаар буюу 14.2 хувиар өссөн байна. Мал сүрэг таван төрөл дээрээ
өссөн үзүүлэлттэй байна.
Төрөл 2014 2015 2016 2017
Бодоор * 450453 482352 461522 522205
Толгойн тоо 1686793 1801178 1752918
2001644
Тэмээ 34792 36082 37718 40724
Адуу 120832 131591 118650 133219
Үхэр 65436 69877 63003 72620
Хонь 690742 751388 758379 861478
Ямаа 774991 812240 775168 893603
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
37
ӨРХ, МАЛЧДЫН ТОО, НАСНЫ БҮТЭЦ, ТЭДНИЙ СОЁЛ,
АХУЙН БАЙДАЛ Төрөл 2008 2009 2010 2011 2012
Малтай өрх 4231 4441 4460 4554 4593
Малчин өрх 3305 3353 3395 3495 3552
Малчдын тоо 6914 6774 6750 6792 6858
16-34 насны 3164 3057 2971 2869 2787
35-аас тэтгэвэрт гарах хүртэл насны 2646 2701 2811 2948 3321
Тэтгэврийн насны 1104 1016 968 975 750
Нийт малчдаас эмэгтэй 3201 5453 4809 4598 4403
Насны бүрэлдэхүүн хувь 100 100 100 100 100
16-34 насны 45.8 45.1 44 42.2 40.6
35-аас тэтгэвэрт гарах хүртэл насны 38.3 40 41.6 43.4 48.4
Тэтгэврийн насны 15.9 14.9 14.4 14.4 11
Нийт малчдаас эмэгтэй хувь 46.3 80.5 71.2 67.6 64.2
Нэг малчин өрхөд ногдох малын тоо
/толгойгоор/ 282 289 276 306 338
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
38
ӨРХ, МАЛЧДЫН ТОО, НАСНЫ БҮТЭЦ, ТЭДНИЙ
СОЁЛ, АХУЙН БАЙДАЛ
Төрөл 2013 2014 2015 2016 2017
Малтай өрх 6 713 6 771 6 963 7 172 7 418
Малчин өрх 5 173 5 216 5 417 5 647 5 819
Малчдын тоо 9 226 9 449 9 588 9 846 9 594
16-34 насны 3 534 3 493 3 473 3 408 3 084
35-аас тэтгэвэрт гарах хүртэл насны 4 706 4 944 5 135 5 353 5 079
Тэтгэврийн насны 986 1 012 980 1 085 1 431
Нийт малчдаас эмэгтэй 4 382 4 408 4 378 4 503 4 315
Насны бүрэлдэхүүн хувь 100 100 100 100 100
16-34 насны 38.3 37 36.2 34.6 32.2
35-аас тэтгэвэрт гарах хүртэл насны 51 52.3 53.6 54.4 52.9
Тэтгэврийн насны 10.7 10.7 10.2 11 14.9
Нийт малчдаас эмэгтэй хувь 47.5 46.7 45.7 45.7 44.8
Нэг малчин өрхөд ногдох малын тоо /толгойгоор/ 320 354 379 409 456
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
39
Мал сүргийн бүтэц, 2017 он
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
40
Бог малын дотор хонин
сүрэг 43.0%, ямаан
сүрэг 44.6%-ийг тус
тус эзэлж байгаа нь
уламжлалт харьцаа
тэнцүү байгааг
илэрхийлж байна.
2.1% 6.7%
3.6%
43%
44.6%
2017 оны жилийн эцсийн мал тооллогын дүнгээр Дорноговь аймгийн
хэмжээнд 2 001 644 толгой мал тоологдсон байна.
40 724
133 219
861 478
893 603
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
41
Хатанбулаг 228 394
Дэлгэрэх 186 188
Даланжаргалан 174 714
Иххэт 167 214
Сайхандулаан 164 780
Хамгийн олон
малтай сумд
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
42
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
ХЭРЭГЛЭЭНИЙ БАРААНЫ ҮНЭ
43
НЭР ТӨРӨЛ хэмжих нэгж 2017
ГОЛ НЭРИЙН ЗАРИМ БАРААНЫ ЖИЛИЙН ДУНДАЖ ҮНЭ
ХОНИНЫ МАХ кг 7 833
ҮХРИЙН МАХ кг 8 458
ГУРИЛ кг 1 244
ЦАГААН БУДАА кг 2 121
ШИНГЭН СҮҮ литр 1 850
ЭЛСЭНЧИХЭР кг 2 124
ЦАХИЛГААН 1квт 116
ХАЛААЛТ 1м2 394
БЕНЗИН АИ-80 литр 1 557
ХАА-Н ЗАРИМ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ДУНДАЖ ҮНЭ ( мян.төг)
ЯМААНЫ ЦАГААН НООЛУУР мян.төг 59 200
ЯМААНЫ БОР НООЛУУР мян.төг 59 200
ХОНИНЫ НООСТОЙ НЭХИЙ мян.төг 3 100
ЯМААНЫ НООЛУУРТАЙ АРЬС мян.төг 23 333
44
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
ТАРИАЛСАН ТАЛБАЙ, ХУРААСАН УРГАЦ
Бэлтгэсэн, өвс хадлан 265.0
Төрөл 2017
ТАРИАЛСАН ТАЛБАЙ Нийт 105.5 - (га)
Хүнсний ногоо 67.4
Төмс 31.1
Тэжээлийн ургамал 7
ХУРААСАН УРГАЦ Нийт 719.8- (тонн)
Хүнсний ногоо 346.5
Төмс 100.3
Тэжээлийн ургамал 8
1356
4852
51695
1202
37869
770
26
38487
5309
35356
7073
37
28030
132284
8007
478
3438
22630
23819
2158
4067
240
Арха
нга
й
Баян-Ө
лги
й
Баянхонго
р
Бул
ган
Говь-А
лта
й
Говьсүм
бэр
Дарха
н-У
ул
Дорного
вь
Дорнод
Дунд
говь
Завха
н
Орхо
н
Өвөрха
нга
й
Өм
нөго
вь
Сүхб
аатар
Сэл
энгэ
Төв
Увс
Ховд
Хөвсгө
л
Хэнти
й
Ул
аанб
аатар
I
II III IV V Хам
гийн б
ага
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
45
349122
77292
165175
240647
102701
19185
14156
119613
211956
151497
179954
8856
342458
89623
267910
71730
345177
105288
110785
222615 280821
27082
Арха
нга
й
Баян-Ө
лги
й
Баянхонго
р
Бул
ган
Говь-А
лта
й
Говьсүм
бэр
Дарха
н-У
ул
Дорного
вь
Дорнод
Дунд
говь
Завха
н
Орхо
н
Өвөрха
нга
й
Өм
нөго
вь
Сүхб
аатар
Сэл
энгэ
Төв
Увс
Ховд
Хөвсгө
л
Хэнти
й
Ул
аанб
аатар
I II III IV V
XVI
Хам
гийн б
ага
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
46
564943
126837 212878
252007
68089
12584
38177
64788
165704
69677
160266
16579
276139
22705
200015
144785
274007
147269
158769
417173
288600
50275
Арха
нга
й
Баян-Ө
лги
й
Баянхонго
р
Бул
ган
Говь-А
лта
й
Говьсүм
бэр
Дарха
н-У
ул
Дорного
вь
Дорнод
Дунд
говь
Завха
н
Орхо
н
Өвөрха
нга
й
Өм
нөго
вь
Сүхб
аатар
Сэл
энгэ
Төв
Увс
Ховд
Хөвсгө
л
Хэнти
й
Ул
аанб
аатар
I
II
III IV V
XX Хам
гийн б
ага
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
47
2630741
867354 1257145
1658043
1054760
178340
134985
796544
851309
1603541
1608114
36289
2501419
572809
1638197
614303
2342812
1401146
1147767 2
438377
1949189
130316
Арха
нга
й
Баян-Ө
лги
й
Баянхонго
р
Бул
ган
Говь-А
лта
й
Говьсүм
бэр
Дарха
н-У
ул
Дорного
вь
Дорнод
Дунд
говь
Завха
н
Орхо
н
Өвөрха
нга
й
Өм
нөго
вь
Сүхб
аатар
Сэл
энгэ
Төв
Увс
Ховд
Хөвсгө
л
Хэнти
й
Ул
аанб
аатар
I
II III
IV
V
XVIII
Хам
гийн б
ага
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
48
1312938
811636
2500444
935404 2081564
169300
81936
826355
513296
1536039
1159523
34751
2233223
1665657
1025249
430712
1450763
1103081
1514509
1872629
1342369
94415
Арха
нга
й
Баян-Ө
лги
й
Баянхо
нго
р
Булга
н
Говь-А
лта
й
Го
вьсүм
бэр
Дарха
н-У
ул
Дорного
вь
Дорнод
Дунд
говь
Завха
н
Орхо
н
Өвөрха
нга
й
Өм
нөго
вь
Сүхб
аата
р
Сэлэнгэ
Төв
Увс
Ховд
Хөвсгө
л
Хэнти
й
Улаанб
аата
р
Хам
гийн б
ага
I
II
III
IV
V
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙ
49
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
ЭРГЭЛИЙН ЗОО
Äîðíîãîâü àéìãèéí Õàòàíáóëàã ñóìûí Ýðãýëèéí çîî íü óðòààðàà 60 ãàðóé êì, ºðãºíººðºº 20
ãàðóé êì ¿ðãýëæèëñýí áàéãàëèéí ñîíèí òîãòîöòîé, ïàëåíòëîãèéí îëäâîð èõòýé, ýðòíèé
àìüòäûí ¿ëäýãäýë á¿õèé íóóðûí õóðäàñ ãàçàð þì. Ýðãýëèéí çîî íü ýíãýð òàëààñàà àëñààñ
àãñàõ íàëóó õàðèí àð òàëààñàà ýãö èðìýã á¿õèé 20 îð÷èì ìåòðèéí àíäàð õàíàí ýðýã áîëîí
¿ðãýëæèëäýã þì.
50
ХҮРЭЭТИЙН СУХАЙ
Дорноговь аймгийн Сайхандулаан сумын нутагт сумаасаа зүүн тийш 20 км
зайд Хүрээтийн сухай гэх байгалийн үзэсгэлэнт тогтоц оршино. Монгол
Улсын Улаан номд бүртгэгдсэн говийн ховор ургамал сухай модны төгөл
байдаг.
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
51
БҮРДЭНЭ БУЛАГ МӨНХИЙН АМ
Дорноговь аймгийн Эрдэнэ сумаас 38 км зайтай Адрамгийн уулын баруун хэсэгт ар тийш харсан
хайлаас модтой аманд байдаг мөнхийн устай булаг юм. Уг уулын аманд ан амьтан төрөл бүрийн
хорхой, мөлхөгчид элбэг байлаг хөлгүй ус бололтой. Нэгэн домгоос үзвэл: Нэгэн цагт хагархай
Мөнх гэдэг хүн алга болж хэд хоногийн дараа булгийн усан дээр малгай, тамхины уут зэрэг нь
хөвж байсан учир энэ хүний нэрээр нэрлэсэн гэх. Ер нь энэ булаг нь гүнзгий ширгэдэггүй. Учир
нь мөнх устай гэснээс нэрлэгдсэн байж болох учиртай. Энд байгалийн янз бүрийн элемент,
хортой, хоргүй аварга болон суман могой элбэг байдаг гэдэг.
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
52
ИХ НАРТЫН ХАД
Дорноговь аймгийн Даланжаргалан сумын байгалийн сонин тогтоц бүхий энэ газрыг
1996 онд Монгол Улсын Их Хурлын 44 дүгээр тогтоолоор ’’Байгалийн нөөц’’ газрын
зэрэглэлээр улсын тусгай хамгаалалтанд авсан хуурай энэ бүс нь байгалийн ер
бусын бүлгэмдлийг тэтгэдэг юм.
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
53
НҮДЭНГИЙН ХОНХОР
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
54
Дорноговь аймгийн Айраг сумын газар нүдэнгийн хийдийн туурь, хадны завсраас гардаг
ходоодонд сайн рашаан, тойрмоос нь хужир ургадаг хужрыг нь малчид өвөл ашигладаг зэрэг
онцлогтой. Мөн өвөлжөө хаваржаа бууцтай , ундны сайн устай. Зүүн талд нь хөх өндөрийн
тахилгатай овоотой. Уг овоог нутгийн иргэд жил бүр тахидаг. Цайдмын тойром болон
Нүдэнгийн орчмоор байгалийн сонин дүрс тогтоц бүхий хад чулуутай. Үнэг , хярс гэх мэт ан
амьтадтай. Нүдэнгийн хийд 1960-аад он хүртэл ном хурж байсан. Одоо бурхан шүтээн нь
Гандан хийхэд байдаг. Нүдэнгийн хийдэд Равжаа хутагт Түгээмэл элбэгтийн 2-р оны хавар
/1852/ Далантүрүүгийн рашаан орох замдаа морилон саатаж байсан гэсэн яриа байдаг.
Нүдэнгийн хадны ходоодонд сайн рашааныг зөвхөн эрэгтэй хүн очиж авдаг бөгөөд хэрэв
эмэгтэй хүн авбал ус нь ширгэдэг онцлогтой.
Дорноговь аймгийн Дэлгэрэх сумын Аманшанд багийн нутаг дэвсгэрт байдаг
бөгөөд байгалийн үзэсгэлэнт тогтоц бүхий 6 талт чулуулгаар бүрдсэн байгалийн
ховор дурсгалт газар юм.
Цонжийн чулуу шиг хэлбэртэй хүрмэн чулууд Завхан аймгийн Завхан гол эрэгт
нэгэн газарт байдаг байна. Гэхдээ тэр нь Цонжийн чулуу шиг босоо бус харин
хураасан мэт хэвтээ байрлалтай.
55
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
ЦОНЖЫН ХАД
Дорноговь аймгийн Улаанбадрах сумын Áàÿíáîãä óóë нь Ìýðãýí âàíãèéí õîøóó
1800-ààä îíû äóíä ¿åýñ ýõëýí Áàÿí-Óëààíû óóëûã õîøóóíû ñ¿ëä îâîî áîëãîæ
òàõèæ ø¿òýæ áàéæýý.
Ìýðãýí âàí Àíàíä-Î÷èð íî¸í, îëîí õ¿ðýýíèé Ãýðãýíòèâ áàãø ëàì õî¸ð íèéëýýä
Áàÿí-Óëààí ãýäýã íýðèéã ººð÷ëºí Áàÿíáîãä ãýæ íýðëýæýý.
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
БАЯНБОГД УУЛ
56
Дорноговь аймгийн Айраг сумын Цагаан дэлийн агуй нь малталтаас үүссэн газрын доод
давхаргын амнаас доош 4-5 метр өргөн 8-9м гүн буух тавцантай бөгөөд эргэн тойрон гэр
хэлбэрийн хөндийтэй. Уг хөндийгөөс цааш тахиралдсан нарийн нүхтэй том дургираг гэр
хэлбэрийн хөндийнүүдтэй бөгөөд жилийн 4-нм улиралд мөстэй устай байдаг. Уг агуйн орчим
нь хайгуур жоншны ордуудтай бөгөөд иргэн хууль бусаар амных нь болон дотор ханын
жоншийг нь ашиглаж эвдэж сүйтгэсэн. Уг агуй нь улсад дотроо том амьтны соёо, сүг зураг,
байдаг байсан бөгөөд бүрэн судлагдаагүй.
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
ЦАГААН ДЭЛИЙН АГУЙ
57
Дорноговь аймгийн Хатанбулаг сумын нутагт цагаан зандан мод ургасан байдаг.
Уг мод нь дэлхий хэмжээнд 2 ш байдаг гэлцэнэ. Энэхүү мод уулын жалганд хэзээ ,
ямар замаар ургасаныг хэн ч мэдэхгүй бөгөөд аймгийн нутаг дэвсгэрт түүнтэй
ижил төрлийн мод ургадаггүй.
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
ЦАГААН ЗАНДАН МОД
58
Дорноговь аймагтай холбоотой ВЭБ
хуудсууд
http://www.dornogovi.gov.mn
http://www.dornogovi.nso.mn
ДОРНОГОВЬ АЙМАГ
59