download-thesis.com · web view2.تعیین سن بلوغ شرعی مصرحه در قانون به...

دانلود متن کامل درdownload-thesis.com

دانشگاه آزاد اسالمی واحد دامغان

پایان نامه

برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته حقوق خصوصی

موضوع :

سن بلوغ دختران در حقوق ایران با مطالعهتطبیقی

استاد راهنما :

جناب آقای دکتراحمد رضا بهنیافر

استاد مشاور :

جناب آقای دکتر علیرضا حسنی

دانشجو :

……………………

91زمستان

ا

http://download-thesis.com/


تقدیر و تشکر

بر خود الزم می دانم که از اس��تادان گرانق��در جن��اب آقای دکتر احمد رضابهنیافر ک��ه راهنم��ایی اینج��انب را

ب



در پایان نامه حاض��ر پذیرفتن��د و همچ��نین جن��اب آق��ای دکتر علیرضا حس��نی ب��ه عن��وان اس��تاد مش��اور ک��ه ب��ا ارشادات خویش م��را م��ورد لط��ف خ��ود ق��رار دادن��د ، کم��ال تق��دیر و تش��کر را داش��ته باش��م و ب��ا س��پاس فروان از تمامی اساتید محترمی که در این ام��ر م��را

یاری نمودند.

تقدیم به

پدر فداکار و مادر مهربانم که آرامش و آس��ایش را درمحیط زندگی برایم فراهم نموده اند .

و با تشکر و سپاس

ج



که در تمام مراحل زن��دگی و دراز همسر ارجمندم راه کس��ب علم و دانش مش��وّق و پش��تیبانم ب��وده

است .

چکیده

این پژوهش در سه فصل ت��دوین ش��ده اس��ت در فص��ل اول بل��وغ دخ��تران و عالئم و انواع آن و در فصل دوم سن بلوغ و بررس��ی مش��کالت نوجوان��ان در این دوران و در فصل سوم س��ن بل��وغ دخ��تران در حق��وق ای��ران ب��ا مطالع��ه

تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته شده است.

بلوغ مرحله ای از زندگی است که ت��وام ب��ا تح��والت جس��می و روحی ب��ارزی می باشد که نوجوان هنگام گذر از دوران کودکی به بزرگس��الی آن را تجرب��ه می کن��د . دوران بل��وغ ، دوران حک��ومت سرنوش��ت انس��ان اس��ت و این ک��ه کودک چگونه از آن دوره بگذرد به تمامی به نوع برخ��ورد او ب��ا مراح��ل بل��وغ بستگی ندارد بلکه نوع روابط والدین با او و تاثیری که ب��ر س��اختار زن��دگی او می گذراند دارای اهمیت زیاد است . کلید والدین برای تربیت موثر فرزن��دان در این دوره براب��ری و اح��ترام متقاب��ل اس��ت . اگ��ر چ��ه دوره بل��وغ ، م��رز

د



12 ت��ا 10مشخصی از نظ�ر س��نی ن��دارد ام��ا معم��وال س��ن بل��وغ دخ��تران از سالگی شروع و تا آخرین سالهای دهه دوم زن��دگی ک��ه رش��د جس��مانی کم و

بیش کامل می شود ، ادامه می یابد .

اینکه خداوند متعال نیز برای زمان بلوغ ، سن تعیین نفرم�ود . بلک��ه آن را ب�ه آزمایش و قدرت طفل بر زناشویی و نکاح موکول ک��رده اس��ت ب��ه این دلی��ل

است که شرایط جغرافیایی جهان در نظر گرفته شده است .

بلوغ ، ّسن بلوغ ، دختر ، والدین ، حقوق ایران .واژگان کلیدی :

فهرست مطالب

عنوان صفحه

1.......................................................................................مقدمه

1.........................................................................الف: بیان مسئله

3.................................................................ب : سوال های تحقیق

فصل اول : مفاهیم و تعریف

6..........................................................مبحث اول : مفاهیم و تعریف

6.........................................................................گفتار اول : بلوغ

7.................................................................الف : مفهوم لغوی بلوغ

7................................................................ب: مفهوم پزشکی بلوغ

9......................................................ج : مفهوم حقوقی و فقهی بلوغه



10......................................................................د : مفهوم نوجوانی

10..................................................................گفتار دوم : انواع بلوغ

10.......................................................................الف : بلوغ جسمی

11......................................................................بلوغ زود رس.113......................................................................بلوغ دیر رس.213..................................................آثار و اختالل های این دو بلوغ.3

15.........................................................................ب : بلوغ جنسی

15............................................................خصایص اولیه جنسی.115...........................................................خصایص ثانویه جسمی.2

15..............................................................الف : خصایص دختران

16.................................................................ب: خصایص پسران

16.........................................................................ج: بلوغ روانی

16.......................................تفاوت فرد بالغ و نابالغ در بلوغ روانی.116...........................................................................امنیت-1-117................................................................اعتماد به نفس-1-217...............................................................اصول اجتماعی-1-317.........................................................................استقالل-1-418.............................................................احترام به دیگران-1-518........................................................................وابستگی-1-618...............................................................قضاوت منطقی-1-718..................................................................تجربه و تغییر-1-818............................................................................ترس-1-918.........................................................................ناامیدی-1-1019.............................................................................تفکر-1-11

و



19..................................................................همانند سازی-1-1219...................................................................تصویر ذهنی-1-1319....................................................................درک متقابل-1-1419....................................................................گوش کردن-1-1520...................................................................تصمیم گیری-1-1620.......................................................................مسئولیت-1-1720............................................................................نظم -1-1820....................................................................انتقاد پذیری-1-1920.......................................................مهارت های اجتماعی -1-20

20.......................................................د : بلوغ اقتصادی و اجتماعی

20......................................................................بلوغ اقتصادی.121......................................................................بلوغ اجتماعی.2

22.....................................................................ه� : بلوغ شرعی

24........................نظر علمای شیعه و سنی درباره سن بلوغ شرعی.1

24.............................................................مبحث دوم : عالئم بلوغ

24.......................................گفتار اول : عالئم بلوغ در دوران نوجوانی

24............................................................الف : عالئم بلوغ جسمی

25................................................................ب: عالئم بلوغ جنسی

26......................................................گفتار دوم : روانشناسی بلوغ

26......................................الف: عالئم بلوغ روحی در دوران نوجوانی

27......................................................مشکالت عاطفی و روانی.128...................................................................عقب نشینی-1-128..................................................................همانند سازی-1-2

ز



28....................................................................برون افکنی-1-328...........................................................................جبران-1-428..................................................توجیه برای کارهای ناپسند-1-529.............................................................تمایالت سرکوفته-1-629.......................................نمونه ای از مشکالت عاطفی و روانی.2

30...................................................ب: نقش والدین در دوران بلوغ

31...................................................روابط بین فرزندان و والدین.132....................................روش های والدین به هنگام بلوغ دختران.2

32..................................................تجربیات گذشته والدین-2-133......................................................والدین و نوع شادی-2-233.................................................والدین و اوقات فراغت-2-334.....................................................تقویت حس قداست-2-434...........................................................قاعدگی دختران-2-534..............................................................دانش هیجانی-2-634................................................................عقل و خرد-2-734................................................................بیان مطالب-2-835.............................................................کنترل نوجوان-2-9

35........................ج: شخصیت و جنبه های مختلف آن در دوره بلوغ

35...................................................پیدایش و تحول شخصیت.136............................................حس استقالل و تشخیص طلبی.2

36................................................................- کشش تقلید2-1

36............................................................- کشش مخالفت2-2

36...................د: شیوه های تربیتی غیر موثر در برخورد با نوجوانان

39.............................ه� : کلید تربیت موثر: برابری و احترام متقابل

ح



فصل دوم : سن بلوغ دختران و معیارهای آن

42...........................................................مبحث اول : سن بلوغ

43..................................................گفتار اول : سن بلوغ دختران

45...................................................الف : شروع بلوغ در دختران

46............................................................ب: معیار و علل بلوغ

47.......................................................گفتار دوم : تغییرات بلوغ

47...........................................................الف: تغییرات جسمی

47.....................................................................شکل بدن .148...........................................................................پوست.248...........................................................................دندان .348........................................................................قاعدگی .448................................................................................مو.5

49..............................................................ب : تغییرات روحی

49...........................................................مرحله قبل از بلوغ.149.......................... ساله10-14تغییرات روحی و روانی دختران .250.......................... ساله15-19تغییرات روحی و روانی دختران .3

51...........................................ج : تغییر در کمیت و کیفیت دروس

51.....................................................د: تغییر در نگرش به زمان

51..............................................ه� : تغییر در نگرش به ارزش ها

52.............................................مبحث دوم : بهداشت دوران بلوغ

52..................................................گفتار اول : بهداشت جسمی

52............................................................الف : نکات بهداشتی

ط



52................................................................نظافت پوست .153........................................................دوران عادت ماهیانه .253.....................................................................موهای زاید.353....................................................محافظت از دست و پاها.453..........................................................................مطالعه.553...........................................................................ورزش.654............................................................خواب و استراحت.7

54........................................................ب: تغذیه در دوران بلوغ

55...................................................اختالالت رفتاری در تغذیه.157....................رفتارهای نوجوان و ارتباط با وزن و ظاهر فیزیکی.257........................................عوارض رژیم غذایی در دوره بلوغ.3

58.......................................................ج : ورزش در دوران بلوغ

58.......................................................فواید جسمی و روانی.159.......................................................ورزش و عادت ماهانه.2

59.....................................................گفتار دوم : بهداشت روانی

60....................................................الف : بحران هویت نوجوان

60..................................................................همانند سازی.161.....................................................................عزت نفس.261.................................................................استقالل طلبی.362...................................................................بحران هویت.4

62...........................................................ب : خودپنداری و جرم

63................................................خانواده های دختران بزهکار.163....................................................................خودشناسی.2

64...............................................................ج: تحوالت عاطفی

ي



66........................................... عملی –د : بحران وسواس فکری

66.....................................................ه� : ناسازگاری در نوجوان

فصل سوم : سن بلوغ دختران در حقوق ایران با مطالعهتطبیقی

69.............................................مبحث اول : بلوغ در حقوق ایران

69......................................................گفتار اول : تاریخچه بلوغ

71...............................الف : بلوغ در قبل از اسالم و ناظهور اسالم

72...............................................................ب : بلوغ در ایران

75...............................................................ج : بلوغ در قانون

77....................................................بلوغ در اصطالح حقوقی.177..........................................................صغیر غیر ممیز -1-178.................................................................صغیر ممیز-1-283........................................................................حضانت .2

83.................................................- حضانت افراد بالغ رشید2-1

84...........................................................- حضانت سفیهان2-2

84..............................................................نکاح قبل از بلوغ.386....................................... قانون مجازات اسالمی 227ماده .4

86.................................................................د: حقوق سیاسی

86..............................................................ه� : حقوق اجتماعی

87.......................................................گفتار دوم : بلوغ در قرآن

87..................................................................الف : آیات بلوغ

ك



87............................................................. سوره نساء6آیه .190............................................................... سوره حج5آیه .292.......................................................... سوره مومن67آیه .392......................................................... سوره قصص14آیه .494..................................................... سوره نور 58 و 59آیه .5

96................................................................ب : احادیث بلوغ

96...................................................اخبار بلوغ از طرق خاصه.196................................................حدیث از هشام بن سالم-1-197.................................................حدیث از امام علی )ع( -1-297......................................................حدیث از ابوالبختری-1-397....................................................اخبار بلوغ از طرق عامه.298.............................................حدیث از پیامبر اکرم )ص(-1-198.............................................حدیث از پیامبر اکرم )ص(-1-298..........................................سه مرحه رشد از دیدگاه پیامبر .3......................................................................جمع بندی .4

100

..........................................................ج : بلوغ در نهج البالغه101

.......................................مبحث دوم : بلوغ در حقوق انگلستان 102

.......................................................گفتار اول : تاریخچه بلوغ102

........................................................الف : بلوغ در انگلستان 105

ل



...................................................................بلوغ جنسی .1105

......................مقایسه عالئم بلوغ در دختران ایرانی و انگلیسی.2106

................................................ب : بلوغ زودرس در انگلستان108

..................گفتار دوم : نظرات دانشمندان انگلیسی در مورد بلوغ109

................................................الف : نظریه محیط گرایی داک109

..............................................ب : نظریه کردار شناختی هایند 110

....................................................ج : بلوغ در قانون انگلستان110

..................................................................حقوق کیفری.1112

..................................................................حقوق مدنی .2112

.................................................................- حقوق رای 2-1113

.............................................................- حقوق مالکانه 2-2113

..........................................................- حقوق دادخواهی 2-3113

م



................................................................- وصیت نامه 2-4113

..............................................................- موارد متفرقه2-5113

.......................................................د : حضانت در انگلستان 114

.........................................................................پیشنهادات 115

........................................................................نتیجه گیری 116

......................................................................منابع و ماخذ 117

Abestract...........................................................................123

ن



مقدمه

در ضرورت شناخت بلوغ ، این وصیت امام علی )ع( به فرزند بزرگ��وارش ام��امحسن )ع ( که فرموده است.

» همانا ضمیر نوج�وان ب�ه س��ان زمین خ�الی ، ش��خم زده و آم�ده ای اس�ت ک�ه عاری از هر علف و گیاهی است . هر بذری که در آن بیفکن��د ، ب�ه راح��تی آن را در آغوش خود می کشد و به بهترین وج��ه آن را می پروران��د . ل��ذا پیش از آنک��ه دلت سخت شود و عقلت و به ناروا مشغول گردد ) و نسبت به پ��ذیرش حق��ایق

کافی می باشد . در عصر حاض��راز1مقاوم شود ( به ترتیب تو مبادرت نمودم « هر چهار نفر جمعیت جهان ، یک نفر نوجوان می باشد . این نوجوانان بایستی از دوره ده ساله عبور نمایند . شالوده و زیر بن��ای زن��دگی آین��ده آنه��ا در این دوران شکل می گیرد . مشکالت و دام های مختلف جسمی ، روانی ، اجتماعی همانن��د بسیاری از بیماری های عفونی و اعتیاده��ا آنه��ارا نش��انه گرفت��ه اس��ت . بن��ابراین آموزش صحیح ، مناسب و به موقع این بخش عظیم جامعه ، ض�روری و اجتن�اب ناپذیر است . از طرفی ، عدم سازگاری و تحوالت س��ریع جنس��ی این دوران ب��ر رفتار و کردار نوجوان تاثیر می گذارد که معم��والً هم��راه اض��طراب ، تش�ویش و

2احساس عجیب و ناامنی می باشد .

الف ( بیان مسئله

بلوغ فرآیندی بیولوژیک و شامل تغییرات جسمانی است که نوجوان هنگ��ام گ��ذر از دوران ک��ودکی ب��ه بزرگس��الی آن را تجرب��ه می کن��د . مشخص��ه اص��لی دوره نوجوانی را با مفاهیمی چون رسیدگی ، بل��وغ و ت��ازه ب��الغ مش��خص ک��رده ان��د . منظ��ور از رس��یدگی ، وض��عیتی اس��ت ک��ه ف��رد از نظ��ر خصوص��یات جس��می ، عاطفی ، اجتماعی و فکری و روانی به مرحله ای رسیده است که رشد یافته به حساب می آید . اگر چه هماهنگی و تعادل بین تمام این ویژگی ه��ا ممکن اس��ت هنوز به طور کامل حاصل نشده باشد . اما در صورتی که فرد روی هم رفته ب��ه

. نهج البالغه 1.19و18 ، صص1385. صانعی ، نیر السادات ، راهنمای جامع دختران نوجوان ، نشر اندیشمند ، چاپ اول ، 2

1



تعادل نسبی در رشد این خصوصیات رسیده باشد او را رشد یافته به ش��مار میآوریم .

منظور از بلوغ ، رسیدن به وضعیتی است که فرد به احساس توان��ایی جنس��ی و قدرت تولید مثل نائل می گردد . دستیابی ب��ه این احس��اس ، از ابت��دای بل��وغ ت��ا شکل گیری آن که با رشد خصوصیات جنسی اولیه و ثانویه همراه اس��ت ، دو ت��ا چهار سال طول می کشد و فرد بین ک��ودکی و نوج��وانی در نوس��ان اس��ت . این سالهای ابتدای بلوغ تا شکل گیری کامل نوجوانی را دوره بلوغ یا دوره نوج��وانی

س��الگی را در ب��ر می گ��یرد .20 الی 18 ت��ا 13 الی 11می نامیم که سال های س��الگی11البته از آنجا که برخی از نوجوانان دخ��تر ، پیش از رس��یدن ب��ه س��ن

س��الگی ب��ه15بالغ می شوند و رسیدن به بلوغ در برخی نوجوانان پسر تا س��ن تاخیر می افتد با طیف وسیعی از تفاوت سنی در دوره نوجوانی مواجه هستیم .

، که در نیم قرن اخیر مورد استفاده ق�رار گرفت�ه ، و ب�ا ن�وعی1اصطالح نوجوان معانی ضمنی منفی همچون » غیر قابل کن��ترل « و « متعارض��ی « ن��یز هم��راه است ، چندان مقبول خ��ود نوج��وان نیس��ت و ب��ه همین جهت ب��رخی از نهاده��ای اجتم��اعی ای��ران و از جمل��ه » س��ازمان ملی نوجوان��ان « دوره نوج��وانی را ب��ه عنوان بخش اول جوانی ب��ه حس��اب آورده و مش��مول فع��الیت ه��ای خ��ود را ب��ه

س��الگی ک��ه آن را پای��ان قطعی دوره29 سال به ب��اال ، ت��ا س��ن 11افراد سنین جوانی به حساب می آورن��د ، اختص��اص داده و اص��طالح جوان��ان را ب��رای اف��راد

ساله به کار می گیرند .29 تا 11سنین

اصطالح دیگری که آن را هم در معنای نوجوان و معادل آن به کار گرفته ش��ده ، است که بیشتر مفهوم حقوقی آن مورد نظر اس�ت و ش�امل3ه بالغ2اصطالح تاز

.4 سال می شود که هنوز به سن قانونی نرسیده اند18تمام نوجوانان زیر

در این پایان نامه به تحوالت سن بلوغ در دختران در مناطق مختل��ف جغرافی��ایی و شرایط آب و هوایی و ب��ا توج��ه ب��ه تغذی��ه و ب��ا مطالع��ه تط��بیقی در بعض��ی از

1.Teenage . 12

32 . juvenile ، ص1379. لطف آبادی ، حسین ، روانشناسی رشد کاربردی ) نوجوانی و جوانی ( ، نشر اسپید ، چاپ اول ، 4

13.

2



کشورها و به شیوه ای خاص پرداخته ایم . و همچنین در فص��ل اول مشخص��ه ی فرد نابالغ از نظر روحی روانی را بیان و به افراد می گوییم چگونه می توانند ب�ر آن غلبه و به بصیرت عقالنی برسند . در فصل دوم ب��ه وال��دین توص��یه می ک��نیم ک��ه س��عی کنن��د نوجوان��ان را در این دوره بح��رانی درک کنن��د و سرکش��ی ه��ا و مخالفت های نوجوان��ان در این دوره را ب��ه ص��ورت عالئم رش��د و از خصوص�یات دوره نوجوانی تعبیر کنند و آن را مقدمه قطعی یک واقعه نگران کننده ک��ه آین��ده نوجوان را تهدید می کند ندانند و از آنجا ک��ه بس��یاری از عالئم بل��وغ ناش��ناخته و مجهول مانده است آن را بی��ان و درص��دد مش��خص ک��ردن بس��یاری از این عالئم هستیم و همانطور که نوجوانان بخش قابل ت��وجهی از جمعیت جه�ان و ب��ه وی�ژه کشورهای در حال توسعه مانند ایران را تشکیل می دهند در فصل سوم به بلوغ در ایران توجه خاصی شده و با مطالعه تطبیقی فرآیند بلوغ را بهتر می شناسیم

.

ب( سوال های تحقیق

. آیا پیشرفت تکنولوژی و همچنین آب و هوا در بلوغ زودرس تاثیر دارد ؟1

. چرا در حقوق کیفری سن مسئولیت و بلوغ پائین است ؟ آیا سن تغی��یر یافت��ه2است ؟

. مش��کالت نوجوان��ان در دوره بل��وغ چیس��ت ؟ راهکاره��ای برخ��ورد ب��ا این3مشکالت چیست ؟

فرضیه های تحقیق

- پیشرفت تکنولوژی و شرایط آب و هوایی گرم به طور کلی محی��ط در بل��وغ1زودرس تاثیر دارد .

.تعیین سن بلوغ شرعی مص��رحه در ق��انون ب��ه عن��وان مالک س��نی پ��ذیرش2 مسئولیت کیفری و ازدواج منطب��ق ب��ا روح و فلس��فه حق��وق ک��ودک نیس��ت . در سال های اخیر برای پایین بودن سن بلوغ و مسئولیت در حقوق کیفری ت��دابیری

اتخاذ شده است .

3



.در دوران بلوغ تصمیم گیری مشکل تر ، بدخلقی ها بیشتر ، روابط وال�دین و3 فرزندان پر تنش تر است.

اهداف تحقیق

- ض��رورت خ��اص ب��ه بررس��ی مش��کالت نوجوان��ان در دوره بل��وغ و دادن1راهکارهای مناسب به والدین و جامعه برای برخورد با نوجوانان .

- مشخص نمودن خالء های قانونی موجود و راهکارهایی ب��رای ح��ل مش��کالت2نوجوانان بزهکار.

- پیشنهاد ایجاد محیط هایی برای آشنایی بیش��تر نوجوان��ان ب��ا این دوره مهم و3حساس زندگی و جلوگیری از مشکالت رفتاری نوجوان در سنین باالتر

- توجه ب�ه بل��وغ فک��ری در تص�میم گ�یری ه�ای قض��ایی در رابط�ه ب�ا نوج�وان4بزهکار .

4



فصل اولبلوغ

مبحث اول: مفاهیم و تعریف

اگرچه والدین از ابتدای تاریخ از جوانان خود ش��کایت داش��تند ش��کی نیس��ت ک��ه طی کردن دوران نوجوانی آسان تر ب��ود، زم��انی ک��ه س��رعت زن��دگی پ��ایین ت��ر، انتخاب ها کمتر، نقش جنس ها کامالً مشخص و معین و نفوذ و فش��ار و وس��ایل ارتباط جمعی تقریباً صفر بود. شاید م��ا، در آرزوی زم��ان »س��اده ت��ری« باش��یم ولی آنچه مسلم است آن روزها برای همیشه رفته اند. امروزه مرز میان دختری و زنیت، به طور قابل مالحظه ای محو و کدر شده است. صرف نظر از اینکه آیا دخ��تری واقع��اً فراین��د ف��یزیکی بل��وغ را آغ��از ک��رده فش��ارهای اجتم��اعی ب��رای خودنمایی هرگز به این شدت نبود. همین فش��ارها چ��الش عظیمی ب��رای رابط��ه مادر- دختر به وجود می آورد و این در موقعیتی اس��ت ک��ه دختره��ا س��عی دارن��د معنی و مفهومی برای هیجانات تند، آرزوها و خواسته های احساسی عمیق خ��ود

. در این مبحث با مفهوم بلوغ به طور مشخص آشنا می شویم.1پیدا کنند

گفتار اول: بلوغ

45، ص1385- نور تراپ، کریستین، مترجم توران دخت، تمدن، دختران نوجوان، نشر فلسفه، چاپ آرین، 16

5



بلوغ مرحله ای از زندگی است که توأم با تح��والت جس�می و روحی ب��ارزی می باشد. عده ای می گویند در طول عمر هر انسانی سه نقطه ی حیاتی وجود دارد که عبارتست از تول��د، ازدواج و م��رگ. ولی در این اظه��ار نظ��ر مرحل��ه ی بل��وغ نادیده گرفته شده زی��را بل��وغ قب��ل از ازدواج رخ می ده��د و اگ��ر بل��وغی در ک��ار

.1نباشد ازدواج ممکن نخواهد بود

الف( مفهوم لغوی بلوغ

از نظر لغوی، بلوغ در زبان فارسی به مفه��وم »رس��یدن ب��ه س��ن رش��د« »م��رد.2شدن«، »زن شدن«، »رسیدگی«، »پختگی و به حد کمال رسیدن« می باشد

بنابراین، به مرحل��ه ای از رش��د و تکام��ل در مس��یر زن��دگی شخص��ی اطالق می گردد که منج��ر ب�ه تغ�یرات خ�اص جس�مانی وی می ش��ود و او را ب�رای ب�اروری

جنسی توانمند می سازد.

از نظر دانشمندان علوم طبیعی، بلوغ دوران تحول ناگهانی و تکام��ل بیول��وژیکی موجود می باشد ک��ه در این دوران ب��ا آن تغی��یراتی را در ح��االت روحی، روانی و رفتارهای وی پدی��د می آورد. ب��ه عب��ارتی دیگ��ر، دوران بل��وغ را می ت��وان دوران اکتساب تدریجی زمان باروری دانست. دوره ای که تغی��یرات تک��املی در مغ��ز و

.3غدد فرد، منجر به تغییرات جسمانی، روحی، روانی و رفتاری وی می گردد

ب( مفهوم پزشکی بلوغ

بلوغ فرایند شگفتی است مشتمل بر یک رشته تغییرات هورمونی در بدن و مغز دختر. اگرچه بسیاری از مردم، بلوغ را دوره ای می دانن��د ک��ه ب��ا اولین قاع�دگی

.12، ص1383- گوهری، مریم، تنباکویی، محمدرضا، از بلوغ تا یائسگی، چاپ اول، نشر تربیت، تهران، 1. 16، ص1385 - صانعی، نیر السادات، راهنمای جامع دختران نوجوان، چاپ اول، نشر اندیشمند، 2.16 - همان، ص3

6



دختر شروع می شود ولی این واژه ارتباط با کل توالی رش��د دارد ک��ه منج��ر ب��ه بلوغ زایشی و بلوغ جنسیتی می گردد. نش��انه ه��ای ف��یزیکی آن اف��زایش رش��د، بزرگ شدن سینه، موهای زیر بغل و جاهای دیگر و بوی بدن است ک��ه در نتیج��ه ی فعال شدن غده های برون ریز در آن مناطق ظاهر می ش��ود. اولین قاع��دگی

در پایان این فرایند صورت می گیرد.

کل این توالی حدود چهار سال یا چهار سال و نیم طول می کشد، اگرچه بعض��ی از دخترها خیلی زودتر به بلوغ می رسند تغییرات هورم��ونی در مغ��ز ش��روع می ش��ود. ب��ه م��دت هش��ت س��ال از ک��ودکی ت��ا قب��ل از بل��وغ دو هورم��ون ب��ه ن��ام

، هورمون محرک فولیکول- کهFsH هورمون جسم زرد و ،LHگنادوتروپسین ها- تخمدان ها را تحریک می کنند، ابتدا در سطح خیلی پ��ایین و در ب��دن ق��رار دارن��د در سن یازده سالگی باال می آیند و در همان س��طحی ک��ه در زن بع��د از دوره ی

یائسگی دیده می شود، قرار می گیرند!

باال آمدن سطح این هورمون ها چند ماه قبل از بزرگ شدن سینه ه��ا اتف��اق می افتد و آن زمانی است که هیپوتاالموس شروع به آزاد کردن هورمون آزاد کنن��ده

از FsH و LHگنادوتروپسین می کند. آن هم به نبه خود سبب آزاد شدن هورمون هیپوف��یز می ش��ود ک��ه س��بب رش��د فولیک��ول تخم��دانی و تولی��د اس��تروژن و تستوسترون می شود. استروژن رشد سینه، رش��د اس��تخوان و توزی��ع چ��ربی در جنس مؤنث را سبب می شود و تستوسترون س��بب تحری��ک جنس��ی و اف��زایش ترشح غدد سبابه و ایجاد آکنه می گردد. مدتی طول می کشد ت��ا تخم��ک گ��ذاری به طور منظم صورت گیرد. در این زمان، عادات ماهیانه ی دختر، معموالً ب��دون

تخمک گذاری است و می تواند غیر منظم و شدید باشد.

باال آمدن سطح این هورمون ها چند ماه قبل از بزرگ شدن سینه ه��ا اتف��اق می افتد و آن زمانی است که هیپوتاالموس شروع به آزاد کردن هورمون آزاد کنن��ده

FSH و LHگنادوتروپسین می کند. آن هم به نوبه خود سبب ازاد شدن هورم��ون

از هیپوف��یز می ش��ود ک��ه س��بب رش��د فولیک��ول تخم��دانی و تولی��د اس��تروژن و تستوسترون می شود. استروژن رشد سینه، رش��د اس��تخوان و توزی��ع چ��ربی در جنس مونث را س��بب می ش��ود و تستوس��ترون س��بب تحری��ک جنس و اف��زایش

7



ترشح غدد سبابه و ایجاد اکنه می گردد. مدتی طول می کشد ت��ا تخم��ک گ��ذاری به طور منظم ص��ورت می گ��یرد. در این زم��ان، ع��ادات ماهیان��ه دخ��تر، معم��وال

درص��د50 ت��ا 25بدون تخمک گذاری است و می تواند غیر منظم و شدید باش��د. سال اول قاعدگی دوره های بدون تخمک گذاری دارن��د. عوام��ل4دختران برای

گوناگونی در عملکرد غده هیپوفیز و هیوتاالموس و درنتیجه زمان شروع قاعدگی تاثیر می گذارند. این عوامل می تواند هیجانات و باوره��ای ق��وی، س��اختار ب��دن، رژیم غذایی، پویایی خانوادگی و ضمنا ساختار ژنتیکی باشند. ت��ا چه��ل س��ال بع��د عملکرد زایشی و قاعدگی دختر و سپس زن باز هم متاثر از این عوامل از جمله افکار و هیجاناتش خواهد بود. هر زنی که به هنگام استرس، قاعدگی اش دیر ی��ا زود رخ دهد یا اصال اتفاق نیفتد باید علت را خودش بداند. شروع دوران بل��وغ در دختران بسیار متفاوت است، در بعضی بسیار زود و در برخی دیر است. ولی ب��ا همه پستی و بلندی ها، بلوغ فرایند طبیعی زن��دگی اس��ت ک��ه ب��ه ن��درت نی��از ب��ه

.1درمان دارویی دارد

ج( مفهوم حقوقی و فقهی بلوغ

بلوغ در فقه رسیدن طف�ل اس�ت ب�ه ح�ال احتالم )در م�رد( و حیض ی�ا حم�ل در مورد زنان. عالمات بلوغ عبارت است از: الف( روئی��دن م��وی عان��ه ب( روئی��دن

35موی صورت ج( احتالم د( گذشتن پ��انزده س��ال قم��ری از ت��اریخ تول��د )م��اده (2قانون جزا

عالمات بلوغ اناث عارت است از:

الف( حیض

ب( حمل

3سال قمری از تاریخ تولد9ج( گذشتن

47 و46 - نورتراپ کریستین، مترجم توران دخت، تمدن، همان، ص1 بررسی شده3 - مواد قانونی در فصل 2، ص1367 - جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، نشر گنج دانش، چاپ احمدی، چاپ دوم، پاییز 3

8



بلوغ در اصالح حقوقی س��نی اس��ت ک��ه قانون��ا ش��خص ط��بیعی می توان��د اداره رسیدن ش��خص 1 کارهای خود را برعهده بگیرد و از حقوق مدنی برخوردار گردد.

به سن معینی است که در آن عادتا از نظ��ر جس��می و روحی ب��ه ح��د کم��ال می 2رسد و می تواند به طور مستقل در دارایی و حقوق مالی خویش تصرف کند.

د( مفهوم نوجوانی: در فرهنگ و بستر آمده است »نوجوانی انتقال از مرحل��ه ی آخر ک�ودکی ب�ه مرحل�ه بالن��دگی و کم��ال اس��ت« ی�ادوره ای از جری��ان ت�دریجی زندگی را نوجوانی می گوید که با تحول عمیق دذر جسم و روان و قدرت تجسم

و تخیل زیادی همراه است.

مرحله ی بلوغ جنسی در شرایط تحول بهنجار در دوره ی نوجوانی به وق��وع می س��الگی ش��روع می12پیوندد. دوره نوجوانی مرز مشخصی ندارد اما تقریب��ا از شود و تا آخر دوره ی دوم زندگی انسان ادامه می یابد.

س��الگی و دوره ی15 تا10س��ازمان بهداش��ت جه��انی دوره ی نوج��وانی را از .3 سالگی تخمین زده است25 تا 16جوانی را از

گفتار دوم: انواع بلوغ

مسئله ی بلوغ یک پدیده ی چند بعدی است. لذا ضروری ب��ه نظ��ر می رس��د ک��ه این پدی��ده ی مهم ک��ه در ط�ول عم�ر انس�ان ب��ه وج�ود می آی��د ازابع�اد مختل��ف جس��می، روانی، اقتص��ادی، ش��رعی و جنس��ی و ... م��ورد بحث و بررس��ی ق��رار

گیرد.

الف: بلوغ جسمی

اگر در کاربرد کلمه ی بلوغ از شرط یا قیدی استفاده نشود، اغلب مقصود بل��وغ ت��ا5/12جسمی است. در این هنگام سرعت رشد ق��د در نوجوان��ان پس��ر می��ان

سالگی ب��ه ح��داکثر خ��ود خواه��د5/14 تا5/10 سالگی و در دختران نیز از 5/14.4رسید

177، ص 1370 - ساکت، محمدحسین، شخصیت و اهلیت در حقوق مدنی، مشهد، نشر مولف، 175، ص 1377 - فصیحی زاده، علیرضا، اذن و آثار حقوقی آن، قم، نشر دفتر تبلیغات اسالمی، چاپ اول، 24، ص1381 - اکبری، ابوالقاسم، مشکالت نوجوانی و جوانی، نشر ساواالن، چاپ اول، پاییز 320، ص 1364 - شعاری نژاد، علی اکبر،روانشناسی رشد، نشر اطالعات، چاپ پنجم، 4

9



روانشناسان رشد دوره ی نوجوانی و بلوغ را به یک نوع جهش تعب��یر نم��وده ان��د لذا، نوجوان به علت عدم اطالع از این تحوالت جسمی اغلب غ��افلگیر می ش��ود که ممکن است تناس��بی هم بین ان��دامهای مختل��ف وج��ود نداش��ته باش��د و ح��تی بعضی از اندامها مانند دست و پا درازتر از س��ایر قس��مت ه��ا و بی ق��واره رش��د کنند، همین امر ممکن اس��ت، رواب��ط نوج��وان ب��ا اطرافی��ان خصوص��ا وال��دین را دچاراش��کال کن��د. تغی��یرات رش��دی و تک��املی ک��ه در دوره ی نوج��وانی در ب��دن انس��ان ب��ه وج��ود می آی��د عبارتن��د از: اف��زایش س��ریع وزن، تغی��یرات ب��دنی و فیزیولوژیکی کامال آش��کار و محس��وس ب��ه وجودآم��دن بعض��ی ازاض��طراب ه��ای حرکتی در نتیجه ظهور تغییرات ب��دنی و ف��یزیولوژیکی در اف��راد اس��ت، اش��تهای فوق العاده به غذا، شدت سریع خصایص جنسی که در دختران دوسال زودت��ر از پسران است، نامتعادل شدن کیفیت کار غدد برای مدتی، رشد و نمو اس��تخوانی تقریبا کامل و بلندی قد که به حداکثر می رس��د. همچ��نین رش��د س��ریع قلب ن��یز

.1هنگام نوجوانی به وجود می آید

- بلوغ زودرس1

از نظر پزشکی بلوغ زودرس به م��واردی اطالق می ش��ود ک��ه ب��ه علت اختالالت جسمی )موروثی یا اکتسابی( تغییرات شدیدی از نظر بروز صفات ثانویه جنسی به وجود آمده و گاهی آث��ار بل��وغ ب��ه ط��ور بیم��اری در س��نین پ��ایین در ک��ودک ی��ا

. هرچن��د دخ��ترانی ک��ه بل��وغ زودرس دارن��د آرامشش��ان2نوجوان ظاهر می گردد بیشتر است،اعتماد به نفس بیشتری دارندو کمتر مضطرب می شوند و احساس

.3ایمنی بیشتری می کنند و در یک کلمه به طور خالصه سازگاری بیش��تری دارند )از نظر پزشکی »بلوغ زودرس« به دو نوع »حقیقی و کاذب« تقسیم می شود. بلوغ زودرس حقیقی به مواردی اطالق می شود که عامل ایج��اد آن ی��ا تغی��یرات سرشتی )یا موروثی( بدون ضایعه جسمی مشخص باش��د و ی��ا این ک��ه اختالالتی درمغز در اثر تومورها، آنفالیت،هیدروسفالی و غیره به وجود آی��د. بل��وغ زودرس

11 - اکبری، ابوالقاسم، همان، ص1148، ص1378 - صبور اردوبادی، احمد، بلوغ و سالمتی نوجوانان، نشر رسالت قلم، چاپ دوم، 212 - اکبری، ابوالقاسم، همان، ص3

10



کاذب به مواردی اطالق می گردد که صفات ثانویه جنسی ه علت ب��روز پرک��اریو یاتومورهای غدد فوق کلیوی، تخمدان و یا بیضه ها زودتر بروز نماید.

حال آنکه م��وارد خفی��ف بل��وغ زودرس ک��ه در اث��ر عوام��ل تغذی��ه ای، اجتم��اعی، ف��رهنگی و خ��انوادگی ب��روز نم��وده و م��وجب اختالالت و مش��کالت بس��یاری ب��ه خصوص در جوامع غربی شده اس��ت، چن��دان م��ورد توج�ه نیس��ت و چ��ه بس��ا در مواردی به علت همگ��انی ب��ودن این اختالل ام��ری ط��بیعی ن��یز قلم��داد گ��ردد. از عوامل مهمی که عالوه بر شرایط جغرافیایی و منطق��ه ای ب��ر زم��ان آغ��از بل��وغ موثر بوده و می توانند موجب اختالل در آن شوند تغذیه، شرایط روانی و تربیتی حاکم بر محیط خانوادگی و اجتماعی است. اف��راط در ص��رف غ��ذاهای مق��وی و محرک به علت افزایش تحریات عصبی می تواند ب��ه بل��وغ زودرس منج��ر ش��ود. این امر خصوصا در خانواده ه��ای مرف��ه ک��ه علی رغم تغذی��ه از این ن��وع غ��ذاها، فعالیت بدنی کمتری داشته و مواد مذکور به مصرف سوخت و ایجاد انرژی الزم برای انقباضات عضالنی و فعالیت بدنی نمی رسند چشم گ��یرتر اس��ت. همچ��نین به نظر می رسد کمبود کلسیم و منیزیم در رژیم غذایی )که در ش��یر و لبنی��ات و بعضی سبزیجات فراوان هستند( و متقابال مصرف بیش تر مواد غذایی فسفردار )مانند گوشت و تخم مرغ( به تدریج باعث ب��اال رفتن تحریک��ات عص��بی و تق��ویت قوای جنسی شده و در بلوغ زودرس موثر باش��د. از این رو اعت��دال در تغذی��ه از فسفر و کلسیم نه تنها باعث رشد صحیح ب��دن و اس��کلت و دن��دان ه��ا می ش��ود بلکه در تعادل عصبی و هم آهنگی رشد جسمی و روانی نیز ت��اثیر بس��زایی دارد. تاثیر تربیت خانوادگی و محیط اجتماعی را ن��یز در بل��وغ می ت��وان ب��ه وض��وح در جوامع فاسد مشاهده کرد، به طوری که آگاهی زود و بی موقع کودک از مس��ایل جنس��ی و همچ��نین آزادی عم��ل در رواب��ط بین زن و م��رد ب��ه علت اف��زایش تحریک��ات روانی ناش��ی از آن، ب��ه ت��دریج ب��اعث ترش��ح زودرس هورم��ون ه��ای جنس��ی و بل��وغ زودرس می گ��ردد. آث��ار و نت��ایج این ام��ر در اختالف بین جوام��ع شهری و روستایی و همچنین در فرهنگ های مختلف از نظر س��ن پی��دایش بل��وغ

کامال مشهود است.

- بلوغ دیررس 2

11



در بلوغ دیررس وقتی غدد جنسی با وجود قدم نهادن نوجوان به س��نین مناس��ب بلوغ، هنوز به هم��ان ش��کل دورن طف��ولیت ب��اقی مان��ده، ب��ه م��وازات رش��د ق��د انقالب روحی با منشا تغییرات هورم��ونی و تح��والت جس��می مربوط��ه عقب می

س��الگی هن��وز18افتد و چه بسا دیده می شود که این قبی��ل اف��راد مثال در س��ن مثل یک کودک فکری ساده دارند. البته در این میان باید افرادی را که منشا نژاد

بدون اینکه دچار بلوغ دیررس شده باشند- دارای رش��د زی��اد ب��دنی–و یا وراثت .1هستند، استثنا نمود

- اثار و اختالل های این دو بلوغ:3

اث��ار و نت��ایج بل��وغ و اختالل ه��ای آن در دو ن��وع زودرس و دی��ررس، از لح��اظ دو پدیده ملموس و محسوس رشد قد و رشد فکری بخوبی قابل بررسی است: در مورد رشد قد مقدمتا باید اشاره نمود که رشد طولی استخوان های دراز )مانن��د استخوان های ران و بازو( که با افزایش قد مره��ون آن هاس��ت ناش��ی از عم��ل استخوان سازی غضروف های اتصالی واقع بین س��ر و تن��ه اس��تخوان ه��ا اس��ت. هورمون ه��ای جنس��ی ض��من این ک�ه فع�الیت غض��روف ه��ای اتص��الی مزب��ور را تسریع و تشدید می نمایند و م��وجب رش��د چش��مگیر ق��د مق��ارن ای��ام بل��وغ می گردند، از طرف دیگر با فراهم آوردن عوامل استخوانی شدن و رس��وب کلس��یم در خود غضروف های اتصالی باالخره آن ها را از کار می اندازند. بن��ابراین ب��ا در نظر گرفتن عوامل موثر دیگر مانند نژاد و زمینه خانوادگی )وراثت( رشد قد می

تواند به عنوان معیاری برای زمان ظهور بلوغ به شمار رود.

در صورتی که بلوغ زودتر از موعد صورت گیرد، بس��ته ش��دن زودرس غض��روف های اتصالی موجب کوتاه تر مان�دن ق�د از ح�د ط��بیعی آن می ش��ود. متق�ابال در کسانی که دچار بلوغ دیررس هستند، عدم ترشح به موقع هورمون ه��ای جنس��ی ب�اعث دیرت��ر بس��ته ش�دن غض��روف ه�ای اتص��الی اس��تخوان ه��ای دراز و حف�ظ استعداد رشد و افزایش قد تا سنین باالتر گردیده، و در نتیجه عوام��ل هورم��ونی دیگ��ر خصوص��ا هورم��ون »نم��و« م��وجب رش��د اس��تخوان ه��ای دراز و اف��زایش

ناموزون قد می شوند..154 - صبور اردوبادی، احمد، همان، ص1

12



رشد فکری نیز مشابه رشد قامت، با آغاز بل��وغ و ترش��ح هورم��ون ه��ای جنس��ی تسریع می شود و اگر بلوغ به موقع روی بدهد، پا به پای رش��د ط�بیعی جس�می، رشد فکری هم آهنگ با آن شروع و ادامه می یابد و به این گون��ه س��ایر تح��والت نیز به موقع در وجودش رخ می دهد. ولی در افرادی که زودت��ر ب��الغ می ش��وند، خودآگ��اهی و توج��ه ب��ه خ��ود و تغی��یرات وض��ع روانی بیش��تر ش��دن و بی��داری و

ولو مسایل مهم��ل و مض��ر–حساسیت به موضوعات و مسایل خاص بعداز بلوغ بر شرایط سنی او باشد- زودتر آغاز می گردد. در حالت کلی نمی توان گفت که بل��وغ زودرس از وس��ایل و عوام��ل انحط��اط روحی و انح��راف در رش��د فک��ری است، زیرا نقش آن فقط به تقویت و ظهور زودرس و آغاز تحریک و بی��داری در رشد فکری خاص دوران بعد از بلوغ محدود می شود منتهی جهت حرکت آن، به

.1شرایط و علل و عوامل موجود در خانواده، مدرسه و اجتماع بستگی دارد

همچنین تاثیر بلوغ دیررس و زودرس در می��ان دخ��تران کم��تر از پس��ران اس��ت. هرچند که تفاوت بین دختران زودرس و دی��ررس چن��دان مش��خص نیس��ت، لیکن باگذشت زمان ممکن است تغییراتی در آن ها ایجاد گردد. رشد یافتگی در می��ان دخ��تران امتی��ازی ب��رای آن ه��ا محس��وب نخواه��د ش��د. در دوره ه��ای ابت��دایی، راهنمایی و دبیرستان دخترانی که به سن بل��وغ می رس��ند از لح��اظ خصوص��یات مثبت مانن��د دوس��تی، توان��ایی ره��بری، ش��وق و اش��تیاق و بذل��ه گ��ویی از س��وی

.2همساالنشان رتبه باالیی می گیرند

ب( بلوغ جنسی

اگر فرد به مرحله ای برسد که قادر به ایفای نقش جنسی شود و قادر ب�ر تولی��د مثل نیز باشد، اصطالحا می گویند که به بلوغ جنسی رسیده است. رشد جسمی و پختگی جنسی بر فرایندهای زیستی و هورمونی استوارند، و هدف آن ها سوق دادن فرد در جهت کسب توانایی تولید مثل است که در م��ورد دخ��تران ب��ا اولین

عادات ماهانه امکان باروری به وجود می آید.

- خصایص اولیه جنسی1

.153 تا49 - همان، صص1.12 - اکبری، ابوالقاسم، همان، ص2

13



خصایص اولیه ی جنسی از دوران کودکی قابل مشاهده است و به ت��دریج ب��اعث بیداری جنسی در افراد می گردد. در دختران اولین قاعدگی احتماال ب��ا احس��اس درد، ناراحتی و حالت تهوع نیز همراه است. نوجوان با مش��اهده ی چ��نین پدی��ده ی جدیدی در وجودشان به شدت نگران و ناراحت می شوند و به همراه نگ��رانی

هایی، احساس گناه و خجالت می کنند.

- خصایص ثانویه جسمی2

فهرست خصایص این مرحله که نوج��وان از نظ��ر جس��می ب��ه مرحل��ه آم��ادگی وتوانایی ایفای نقش می رسد، عبارتند از:

الف- در دختران به صورت بزرگ شدن ناگهانی سینه، لگن خاصره، رویش م�ویزهاری و زیربغل و جوشهای صورت، که در دختران این جوشها بیشتر است.

ب- در پسران صفات ثانویه با رویش موی زهاری، زیر بغل و ص��ورت هم��راه ب��ا تغییر ناگهانی صدا )دورگه شدن(، جوشهای صورت و ب��زرگ ش��دن بی��نی هم��راه است. از میان مجموعه تغییرات دوره ی نوجوانی، رشد جنسی مهمترین و بحث انگیزترین موضوع است، زی��را ن��ه تنه��ا ب��رای خ��ود نوج��وان بلک��ه ب��رای وال��دین، معلمان، متخصصان بهداشت و جامع��ه ن��یز بحث انگ��یز اس��ت ل��ذا در این زمین��ه مهم و اساسی وظایف والدین ب��رای دادن آموزش��ی ه��ا و اطالع��ات مرب��وط ب��ه

.1مسایل جنسی بسیار مورد توجه متخصصان است

بلوغ روانی

بلوغ روانی یعنی پخته شدن از نظر روحی که انسان ق��درت تش��خیص مس��ایل و تمییز مصلحت زندگی پیدا کند. به تعبیر دیگر، فرد با برخ�ورداری از بل��وغ روانی، قادر به قبول مسئولیتهای اجتماعی مانند پذیرش شغل، تشکیل خانواده و ایف��ای نقش محوله باشد و قدرت رویارویی با مشکالت پیچیده زندگی را به دس��ت می آورد. برای رسیدن به این مرحله سن مشخصی وجود ندارد. عوامل خانوادگی و تربیتی با هم ب��رای بل��وغ موثرن��د. در نتیج��ه انس��انها در س��نین مختلفی ب��ه بل��وغ روانی خواهند رسید و تعیین سن خاص یا مشترکی برای افراد که هم زمان و ب��ا

.13 - اکبری، ابوالقاسم، همان، ص1

14



هم به بلوغ روانی برسند کار دشواری است. شاید بیشتر انسانها هرگز ب��ه رش��د.1روانی و یا بلوغ روانی کامل نرسند

- تفاوت فرد بالغ و نابالغ در بلوغ روانی1

% می باشد و بالغ با50- در یک فرد بالغ بهنجار درجه ی امنیت نسبی شاید 1-1 % ناامنی خ��ود را اداره کن��د. ام��ا در ف��رد ناب��الغ م��یزان50قدرت خود می تواند

احساس ناامنی چنان زیاد است که فرد خود را قادر به اداره ی آن نمی بیند. در نتیجه به فرد دیگر که او را واحد قدرت می پندارد وابسته می شود ت��ا ام��نیت را

از او کسب کند.

- کودک انسان اعتماد و عزت نفس واقعی ن��دارد. ب��ه عب��ارتی توان��ایی ه��ای1-2 خود را نمی شناسد و به خود احترام نمی گذارد. در مسیر رشد طبیعی و بهنجار به آرامی با این توانمندی ها آشنا می شود و با حمایت و تشویق والدین آن ها را به کار می گیرد. یک انسان بالغ واق��ع بینان��ه توانمن��دی خ��ود را می شناس��د و در

مواجهه با واقعیت های زندگی آن ها را به کار می گیرد.

از سوی دیگر اگر در مقابل برخی واقعیت ه��ا خ��ود را ن��اتوان دی��د نمی ش��کند وخرد نمی شود.

- یک فرد بالغ از نظر روانی نه تنها از اصول درون روانی که دارد پیروی می1-3 کند بلکه از اصول اجتماعی که به صورت قانون در چهارچوب نظام اجتماعی ب��ر

او عرضه می شود پیروی می نماید.

اما در فرد نابالغ از نظر روانی یا این اصول و بای��دها در ذهنش درونی نش��ده ی��ا آن قدر تکانه های )می خواهم( در او قوی عمل می کن��د ک��ه بای��دها و اص��ول را

زیر پا می گذارد.

چنین انسانی قادر به کار باثبات و مناسبات اجتماعی باثبات نمی باشد.

- ام��نیت روانی در ک��ودک از طری��ق گ��رفتن عناص�ر مختل��ف مانن��د عش��ق و1-4 خدمات در روان او ایجاد می شود. این امنیت باعث ق��وام و اس��تحکام »من« او


15



می شود. در یک مسیر بهنجار با افزایش قدرت من، در انسان خاصیت دهن��دگی ایجاد می شود، اما فرد نابالغ بزرگسال مانند دوران کودکی از دیگران صرفا می گیرد و دریافت کننده است این در روان تولی��د ام��نیت و ق��درت واقعی نمی کن��د یعنی فرد مستقل و قوی نمی شود بلکه احساس امنیت او وابسته به دیگ��ری ی��ا دیگ��رانی ک��ه از آن ه��ا می گ��یرد ب��اقی می مان��د و در این سیس��تم وابس��ته، من

.1انسان نه تنها قدرت پیدا نمی کند بلکه به تدریج ضعیف تر می شود

- در یک فرد بالغ از نظر روانی هم احترام بر خویشتن وجود دارد هم احترام1-5بر دیگری اما در فرد نابالغ مسئله به صورت دیگری است.

- فرد نابالغ مانند کودک ب��ه وال��دی حم��ایت کنن��ده نی��از دارد و در ی��ک گ��روه1-6 مندی بین خود و گروه نمی بیند و به آن وابسته است اما در یک فرد بالغ از نظر

روانی تمامیت فردی و استقالل فردی خود او جدا از گروه هم حفظ می شود.

- یک فرد بالغ از نظر روانی می تواند واقعیت را تا حدی تشخیص دهد. و در1-7 نهایت براساس واقعیت، یعنی منطقی قضاوت و عمل کند اما در یک ف��رد ناب��الغ

از نظر روانی اغلب کارهایش نامتناسب با واقعیت و غیرمنطقی می باشد.

- فرد نابالغ از نظر روانی جسارت تجربه و تغییر کردن ندارد. ترسو اس��ت و1-8خود را قادر به اداره ی واقعیت جدید نمی بیند.

- فرد نابالغ از نظر روانی ترس های ذهنی زیادی از جمل��ه ت��رس از اش��تباه،1-9 ترس از شکست، ترس از قضاوت دیگران، ترس از مورد پرخاش و آسیب واقع

شدن و ترس از ترک شدن وطرد شدن دارد.

- فرد نابالغ از نظر روانی تحمل ناکامی ندارد و زود احساس شکس��ت می1-10 کند و دچار ناامیدی، بی انگیزگی و افسردگی می شود ام��ا اگ��ر ف��رد ب��الغ تم��ام جنبه های یک واقعیت به ظاهر ناکام کننده نباشد را درک کند در می یابد ک��ه ن��ه تنها می تواند ناکام کننده نباشد بلک��ه می توان��د بس��تر مناس��بی ب��رای گ��ام ه��ای

بعدی باشد.

.8-15، ص1388 - مفیدی، آذردخت، بلوغ دوم، بلوغ روانی، نشر قطره، چاپ اول، 1

16



- فرد نابالغ به جای واقعیت با تخیل و خی�ال ه�ای خ�ودش زن�دگی می کن�د1-11 چون توان رویارویی و اداره کردن واقعیت ها را در خود نمی بین��د ام��ا ف��رد ب��الغ عالوه ب��ر تخی��ل از تفک��ر منطقی و س��امان ده ک��ه در ارتب��اط ب��ا واقعیت اس��ت

استفاده می کند.

- در دوران بلوغ نوجوان قهرمان اجتماعی برای خود درست می کند یع��نی1-12 از اجتماع بیرون از خانه فرد ی��ا اف��رادی را انتخ��اب ک��رده، آن ه��ا را ای��ده آل��یزه کرده و برای خود قهرمان می سازد. این قهرمان می تواند یک هنرپیشه باشد ی�ا یک فوتبالیست یا یک دانشمند و ... این مسئله ی مهم در رشد بهنجار با رس��یدن نوجوان به دوران بزرگسالی حل می شود، به این صورت که فرد بالغ به صورت واقع بینانه ضعف و قدرت دیگری را تشخیص می دهد و سعی می کن��د ب��ا نق��اط

.1قدرت دیگری همانند سازی کند یعنی همانندسازی بخشی

- فرد نابالغ تصویری که از خود در ذهن دارد ی��ا خودش��یفتگی اس��ت ی��ا بی1-13ارزشی و حقارت.

یعنی تصویر واقعی خود را نمی بیند و همچنین همه پدیده ها یا س��فید هس��تند ی��ا.2سیاه. یا بد هستند یا خوب و حد و وسطی ندارد

- ف��رد ناب��الغ هم��دلی ک��ردن ب��ا دیگ��ران را ن��دارد و نمی توان��د خ��ود را در1-14موقعیت عاطفی دیگران قرار داده و آن ها را درک کند.

- فرد نابالغ نمی تواند به دیگران گوش کند و اغلب در پی گفتن است.1-15

- فرد نابالغ قادر به تفکر منطقی و سیس��تماتیک نیس��ت و بیش ت��ر از روی1-16 عاطفه تصمیم می گ��یرد و بع��د ب��رای تص��میم اش ب��ه دنب��ال توص��یه عقالنی می گردد و بیش تر قضاوت هایش در رابطه با انسان های دیگر فرافکنی احساسات

خودآگاه و ناخودآگاهش می باشد.

- فرد نابالغ مسئولیت اعمال خود را نمی پ��ذیرد و ت��رس ش��دید از پ��ذیرش1-17مسئولیت دارد و در قبال خود و دیگران نمی تواند تعهدی بپذیرد.

1 - partial identification.15-35 - مفیدی، اذردخت، همان، 2

17



- نظم، پشتکار و تداوم در کارهایش وجود ندارد کاری را ب��ا انگ��یزه ش��روع1-18 می کند ولی قادر به ادامه ی آن نیست چون انگ��یزه بیش ت��ر در حیط��ه عاطف��ه

قرار می گیرد.

- فرد نابالغ شادی کودکانه را به رضایت بالغانه ت��رجیح می ده��د و توان��ایی1-19پذیرش انتقاد از خود را ندارد.

- فرد نابالغ فاقد مهارت های اجتماعی است یا در این زمینه بسیار ض��عیف1-20.1است

د- بلوغ اقتصادی و اجتماعی

- بلوغ اقتصادی زمانی رخ می دهد که فرد از نظر اقتصادی و ت��امین مخ��ارج و1 اداره ی امور زندگی مستقل شود و به اصطالح بتواند از نظر اقتصادی روی پای خود بایستد و به خود متکی شود. در چنین شرایطی فرد درصدد تشکیل خانواده

و ازدواج است.

با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه، سن چنین بلوغی رو ب��ه اف��زایش است. زیرا جوانان از نظر اقتصادی در تنگناهای خاصی قرار گرفت��ه ان��د. از ی��ک سو، کشش های غریزی آن ه��ا را ب��ه س��مت ت��امین نیازه��ای ط��بیعی و تقاض��ای همسر، تشکیل خانواده و مستقل شدن سوق می دهد و از سوی دیگر، به دلی��ل پیچیدگی صنعتی و شهرنشینی و نیاز جوامع به تخص��ص ه��ای در ح��ال گس��ترش، امکان رسیدن جوانان به بلوغ اقتصادی ضعیف ت��ر و مح��دودتر می ش��ود. وج��ود چنین پدیده هایی باعث آش��فتگی وض��عیت روحی و ب��االخره تع�ارض جوان��ان می

شود.

در اروپا سن بلوغ بر اثر عوامل مختلف چهار سال کمتر شده در حالی ک��ه س��ن بلوغ اقتصادی و اجتماعی افزایش یافته است و م��یزان تف��اوت بین این دو بل��وغ

.2سال رسیده است10یعنی بلوغ جنسی و اقتصادی به حدود

.38-62 - همان، صص1.19 - اکبری ابوالقاسم، همان، ص2

18



- بلوغ اجتماعی: انسان موجودی اجتماعی است و نمی تواند ب��دون ارتب��اط ب��ا2 افراد جامعه به زندگی خ��ود ادام�ه ده��د. ارتب�اط ب��ا اف�راد جامع�ه، در رفت��ار ه��ر انسانی موثر است و موجب شکوفایی ابع��اد وج��ودی انس��ان می گ��ردد. اس��الم، گ�رایش ب��ه جامع��ه را م��ورد تاکی��د ق��رار داد و رهب��انیت را ممن��وع ک��رده اس��ت. »نوجوان در دوران نوجوانی و جوانی به بلوغ اجتماعی می رسد. سن بلوغ، سن معاشرت و دوستی هاست. تفاوتی که دوستی ها و معاشرت های این مرحله ب��ا دوران قبل دارد دیرپایی آن اس��ت. ب�ه همین نظ�ر و هم ب�ه خ�اطر همانندس��ازی های این سن باید او را مراقبت نمود. تدریجا از تعلق و وابستگی خ��انوادگی ره��ا می ش��وند و ب��ه س��وی معاش��ران و اجتم��اع روی می آورن��د و ب��ا جم��ع و جامع��ه وفادار و مانوس می گردند و رفتارشان تدریجا باوقار و متین می گردد. در بل��وغ اجتماعی این مهم اس��ت ک��ه آن ه��ا دارای ع��زت نفس و اعتم��اد ب��ه نفس و ن��یز

.1ارزیاب باشند. به هر صدایی از جا بر نخیزند و هر دعوتی را پاسخ مثبت ندهند

معاشرت با دوستان در صورتی که براساس اصول صحیح پی ریزی شده باش��د، موجب تحکیم شخصیت و تقویت ارزش های اخالقی و معن��وی ج��وان می ش��ود. ارتباط با دوستان خوب و مورد اعتماد نوجوان را در زمینه های مختلف یاری می دهد. به عکس اگر نوجوان با دوستان آلوده به مفاس��د اخالقی معاش��رت داش��ته باشد، از مسیر اصلی خارج شده، در ورطه فساد و گمراهی و انحراف می افت��د

.2و راه گریزی نیست

پیاژه جامعه پذیری یا رشد اجتماعی کودکان را به س��ه مرحل��ه تقس��یم می کن��د، مرحله نخست را خودمداری یا خودمیان بینی می نامند. در این مرحل��ه انگ��یزش اجتماعی خارج در کودک تاثیری ندارد، در مرحله دوم کوشش می کند که روابط اجتماعی واقعی برقرار کند و مرحله سوم دادوس��تد اجتم��اعی بوج��ود می آی��د و کودک با دیگران رفتار احترام آمیز و متقابل دارد، البته سن مربوط به هری��ک از این مراحل در گروههای اجتماعی-اقتصادی و فرهنگ های مختل��ف، تف��اوت دارد.

3

.12، ص132 - مجله پیوند، شماره 1.71، ص1385 - البرزی، زهرا، بلوغ و ازدواج، نشر پل، چاپ اول، تهران، 2146، ص 1364 - پارسا، محمد، روان شناسی رشد کودک، تهران، نشر پیوند، چاپ اول، 3

19



هـ- بلوغ شرعی

س��ال9 سال قم��ری و ب��رای دخ��تران 15فقه شیعه و سنی بلوغ را برای پسران س��الگی و17قمری در نظر گرفته است، در حالی که فقه حنفی دخ��تران را در

سالگی ب�الغ می دان��د. فق�ه م��الکی ن��یز بل��وغ را ب��ه س��ن19 تا 18پسران را در وابسته نمی داند. چنانچه شرایط بدنی پسر و دختر مساعد باشد و قبل از چ��نین سن هایی آثار و عالیم بل��وغ یع��نی محتلم ش��دن در پس��ران و ع��ادت ماهیان��ه در دختران مشاهده گردد؛ آن ها مکلف ش��ده ان��د. ل��ذا در چ��نین ح��التی ی��ک س��ری مسایل شرعی ب��ر آن ه��ا واجب خواه��د ش��د، و آن ه��ا نبای��د از چ��نین واقع��ه ای نگران شوند زیرا با ایج��اد آم��ادگی جنس��ی و ب��روز چ��نین ح��التی ب��ه آن ه��ا نوی��د

آمادگی پدر و مادر شدن به منظور بقای نسل داده می شود.

در گذش��ته بعض��ی از علم��ای ب��زرگ م��ا ف��را رس��یدن دوران بل��وغ و تکلی��ف فرزندانشان را جشن می گرفتند و بزرگ��ان را دع��وت می کردن��د ت��ا در مراس��م باشکوهی از او به عنوان فرد بالغی نام ببرند و به وی تبری��ک بگوین��د. ب��ه عن��وام مثال، سید بن طاووس که یکی از برجسته ترین علمای قرن ششم بود و توفیق تشرف به خدمت حضرت ولی عصر )عجل الله تعالی فرجه الشریف( را داش��ت در کتابی به نام کشف المحجه در قسمتی از گفتارش در خصوص دوران بل��وغ و تکلیف،خطاب به فرزن��دش چ��نین می گوی��د: »اگ��ر من ب��ا م��راحم و عن��ایتی ک��ه خداوند مرحمت فرموده، زنده بمانم روز تشرف تو را به سن تکلیف )بلوغ( عید

.«1قرار می دهم و یکصد و پنجاه دینار صدقه خواهم داد

با آنکه در روایات اسالمی بلوغ شرعی براساس بلوغ جسمی پای��ه گ��ذاری ش��ده است ، از انجا که آب و هوا ، نژاد و مزاج ، و دیگ��ر ش��رایط ط��بیعی و اجتم�اعی در تقدم و تاخر عادت ماهیانه دختران و احتالم پس��ران م��وثر اس��ت ، قانونگ��ذار اسالم ، بلوغ شرعی را با مقیاس سن نیز معین کرد . و دخترانی را که تا آخر نه سالگی عادت ماهانه و پسرانی را که تا پایان پانزده س��الگی احتالم ندی��ده ان��د ، نیز بالغ شناخته است و آنان را به انجام دادن فرایض و ت��رک محرّم��ات ، مکل��ف


20



کرده و از حق��وق اجتم��اعی و آزادی در تص��رفات م��الی و دیگ��ر مزای��ای ق��انونی .1برخوردار ساخته است

نکته قابل توجه اینکه در همه من��اطق جه�ان و ب�ا در نظ�ر گ�رفتن تم�ام ش��رایط ط��بیعی و اجتم��اعی ، دخ��تران زودت��ر از پس��ران ب��ه بل��وغ ط��بیعی می رس��ند و فع��الیت غ��دد جنس��ی در آن��ان قب��ل از پس��ران آغ��از می ش��ود . بل��وغ ط��بیعی ، استعدادهای نهفته آدمی را به فعلیت می رساند و نوج��وان را شایس��ته تکلی��ف و الیق مسئولیت می سازد . بدین ترتیب تقدم بلوغ شرعی دختران بر پس��ران ب��ر اساس صالحیّت طبیعی و به مع��نی هم��اهنگی ق��وانین تش��ریع ب��ا ق��وانین تک��وین

2است .

نظر علمای شیعه و سنی درباره سن بلوغ شرعی -1

هیچ کس از فقهای شیعه معتقد نیست که بلوغ در دخ��تران از ده س��الگی تج��اوز می کند . اختالفی که وجود دارد این اس��ت ک��ه دخ��تران در ن��ه س��الگی ب��الغ می شوند و یا در ده سالگی . شهید ثانی در مسالک می فرماید : هم��ه فقه��ای اه��ل سنت در بلوغ زن با ما مخالف هستند و معتقدن��د ک��ه بل��وغ زن کم ت��ر از پ��انزده

3سال نیست و در زاید بر آن با یکدیگر اختالف دارند .

مبحث دوم: عالئم بلوغ

بلوغ مرحله ای از زندگی است که یک فرد به توانایی کامل برای تولید مث��ل می ما4رسد و همانند سایر هم جنسانش نشانه های بالغ بودن در او ظاهر می گردد

در این مبحث به نشانه های بلوغ چه از نظر جسمی و چه روحی را بررس��ی میکنیم.

گفتار اول: عالئم بلوغ در دوران نوجوانی ( با نگرش به منابع اسالمی ،2. بی ریا ، ناصر ، آقا تهرانی ، مرتضی ، .. .) ودیگران ( ، روانشناسی رشد )1

.1039 ، ص 1375تهران ، نشر سمت ، چاپ اول ، .www.aviny.com. سبحانی نیا ، محمد ، تقدم بلوغ شرعی دختران بر پسران ، سایت .2 ،80 ، ص 1380. مرعشی ، سید محمد حسن ، بلوغ دختران ، تهران ، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسالمی ، 3

.248 ، ص 1به نقل از کتاب مسالک االفهام شهید ثانی ، ج .16، ص1389 - صیونیت، منوچهر، بلوغ پسران و سالمتی مردان، نشر علم و شادی، چاپ اول، 4

21



الف( بلوغ جسمی در دوران نوجوانی

برای هر جنس )مذکر- مونث( تا ده سال فاصله زم��انی ب��رای رس��یدن ب��ه بل��وغ جنسی کامل وجود دارد. همساالن در ارتباط با یکدیگر، مق��رراتی دارن��د ک��ه ه��ر عضو گروه ملزم به رع��ایت آنهاس��ت و آن��ان ک��ه از نظ��ر جس��مانی رش��د ک��افی ندارند در این گروه ه��ا پذیرفت��ه نمی ش��وند. ت��اثیر رش��د س��ریع و ی��ا ع��دم رش��د جسمانی کافی، برای پسران به مراتب بیش از دختران اس��ت. ف��ردی ک��ه رش��د جس��مانی س��ریعتری نس��بت ب��ه همس��االنش دارد، در دوران نوج��وانی، بلن��دتر، سنگیت تر و باالخره قویتر از دیگ��ران اس��ت، گرچ�ه آن��ان ک�ه از نظ��ر جس��مانی عقب ترند در اینده از او سبقت بگیرند. نوجوانی که از نظر جسمانی از دیگ��ران برتر است، در امور ورزشی سرآمد بوده و در نتیجه بیشتر مورد توجه همس��االن خویش است. بعالوه نوجوانانی که رشد س��ریعتری نس��بت ب��ه دیگ��ران دارن��د در مقایسه با آنان که از نظر جسمانی رشد کافی نیافته اند، افرادی ارام��تر، س��اده

.1تر و با اخالق خوش می باشند. البته عکس این نظریه نیز صحیح است

ب( عالئم بلوغ جنسی در دوران نوجوانی

مراحل تکامل جنسی بلوغ در دختران عبارتست از:

: قبل از بلوغ1مرحله

: شروع رشد و تکام��ل جوان��ه زی��ر آرئ��ول )هال��ه پس��تان( ع��ریض ش��دن2مرحله آرئول همراه با ظاهر شدن مقادیر کمی مو در ناجی��ه لب ه��ای دس��تگاه تناس��لی

خارجی و زیر بغل آن.

: افزایش اندازه بافت قابل لمس پستان و هاله پستان، افزایش موه��ای3مرحلهزبر در ناحیه شرمگاهی و زیر بغل، ظهور بوی ویژه بدن.

: افزایش بیش��تر در ان��دازه پس��تان و هال��ه پس��تان ک��ه ب��اعث برآم��دگی4مرحله.2بیشتر پستان می شود

36، ص1377 - خلیلی شورینی، سیاوش، روانشناسی نوجوانی، نشر یادواره کتاب، چاپ اول، 1، ص1383 - علی محمدیان، معصومه، جمال، اشرف السادات، بهداشت بلوغ دختران، نشر جوانه، چاپ اول، 2

15.

22



گفتار دوم: روانشناسی بلوغ

بل��وغ دوران دگرگ��ونی عظیمی اس��ت. در این دوران ن��ه تنه��ا تغی��یرات جس��می مهمی در نوجوانان پدیدار می گردد بلکه اغلب دگرگونی های برجسته اجتم��اعی چون روابط او با پدر و مادر، همبازیها و سایر افراد تاثیر گ��ذار در زن��دگی او ن��یز در همین سنین به وجود می آیند و در این رون��د، هم��ه کس��انی ک��ه ب��ه ن��وعی در

.1مورد او نگران هستند با دلواپسی های بسیار دست به گریبان می شوند

الف( عالئم بلوغ روحی در دوران نوجوانی

به عقیده گروهی نقطه زمانی پیدایش غری�زه جنس�ی را در ک�ودک ش��روع بل��وغ می گوین��د. این دوره منش��ا تغی��یرات زی��ادی در وج��ود ش��خص می باش��د. بل��وغ موجب می شود که شخص بگونه ای متفاوت رفتار و احس��اس نمای��د و نگ��اهش نسبت به جهان تغییر کند. برخورد او نسبت به دیگران و خودش عوض شود. م��ا تماشاچیان، پاها و دستهایش را می بینیم که دراز ش��ده ان��د و ق��دش را ک��ه بلن��د شده یا کوتاه مانده ولی قدرت آن را نداریم که در ذهن ی��ک دخ��تر و پس��ر نف��وذ کنیم و ارزوهای پنهان او را به هنگام مطالعه سرگذشت دانشمندان، مخترعین و ی��ا خلبان��ان بفهمیم و ی��ا قهرم��ان ذه��نی ی��ک دخ��تر، اعم از حقیقی و تخیلی را بشناسیم و اشتیاق او برای کارهای گروهی یا عالقه ب��ه لب��اس و نقاش��ی را درک کنیم. شاید بتوانیم تاب خوردن نوجوان را بین دو حالت فعالیت شدید جس��می و بی حالی به چشم ببینیم و گاهی هم از مشاهده آن سخت دچار اضطراب شویم ولی تغییرات شیمیایی درون بدن او که انرژی را ایج��اد و مص��رف می کنن��د غ��یر قابل مشاهده هستند. مشاهده رفتار ظاهری نوجوان��ان هنگ��امی ارزش پی��دا می کند که والدین به حد کافی شکیبایی به خرج دهن��د و انگ��یزه ه��ای درونی آنه��ا را

- اشمیل، جان، مترجم پروین قائمی، فضل الله شاهلویی پور،روانشناسی بلوغ، تهران، نشر حسام، چاپ19، ص1375چهارم،

23



درک کنند. اگر پدر و مادر راه و رسم این بازی را یاد بگیرند. بسیاری از مس��ائل قابل حل هستند. دیر به رختخواب رفتن و دی��ر از خ�واب برخاس��تن ی��ک نوج��وان می تواند حاالت روحی روز او را نشان دهد و احتیاج به تجزیه و تحلیل دارد. اگر انگیزه و علل روی��ازدگی و اض��طراب نوج��وان از این ک��ه نکن��د بفهمن��د! و خ�رده گیری های متع��دد او را نس��بت ب��ه خ��واهر و ب��رادر کوچک��ترش بشناس��یم و درک کنیم، از مشاهده آنها مضطرب نخواهیم شد. هنگ��امی ک��ه نوج��وان در موقعی��تی قرار می گیرد که اگر مدتها قبل قرار می گرفت وج��ودش ب��ه هزارپ��اره تقس��یم می شد و کف نفس ستایش انگیزی از خود نش��ان می داد و زم��انی ک��ه تف��اوت بین حق و باطل را به خوبی در مورد موضوعی تش��خیص می ده��د ک��ه قبالح��د و مرز آن برایش مخدوش بود، وقتی که همدردی و همفکری نس��بت ب��ه موقعی��تی نشان می دهد که بهیچ وجه نفعی برایش در برندارد آن وقت است که ما حقیقتا به خودمان دست مریزاد می گوییم و همین مسائل در رشد وج��ود دارد ک��ه آنه��ا را با متر و کیلو نمی شود اندازه گرفت! اغلب نوجوانان مراحل بلوغ را به ط��ور ط��بیعی و ب��دون درد و ن��اراحتی از س��ر می گذرانن��د و م��ردان و زن��انی کارآم��د،

.1خوشبخت و موفق خواهند شد

.25-27 - همان، ص1

24



25



منابع و مآخذ :

آکو چکیان ، شهال ، جوان و آرامش روان ) مسئولیت دینی و بحران هویت.1.1386نوجوان ( ، نشر حوزه و دانشگاه ، چاپ چهارم ،

اکبری ، ابوالقاسم ، مشکالت نوجوانی و جوانی ، نشر ساداالن ، چاپ.2. 1381اول ، پاییز

.1385البرزی ، زهرا ، بلوغ و ازدواج ، تهران ، نشر پل ، چاپ اول ، .3 اودلو ، دوریس ، مترجم : کاظم سامی ، محمود ریاضی ، سیری در بلوغ ،.4

.1354نشر توس ، احدی ، حسن ، نوجوانان و جوانان ) مقاالت برگزیده ( ، نشر عروج ،.5

.1373اصفهان ، چاپ اول ، آملی ، احمد ، از بلوغ شرعی تا بلوغ قانونی ، مجله حقوقی و قضایی ،.6

.1377دادگستری ، ایزدی ، سیروس ، مسائل نوجوانی ، تهران ، نشر چاپخش ، چاپ اول ،.7

1351. اشمیل ، جان ، مترجم پروین قائمی ، فضل الله شاهلوئی پور ،.8

.1375روانشناسی بلوغ ، تهران ، نشر حسام ، چاپ چهارم ، ابوالقاسمی ، شهنام ، روان شناسی رشد ، نشر دانشگاه آزاد اسالمی.9

1386تنکابن ، چاپ اول ، .2امام خمینی ، تحریر الوسیله ، ج .10 با2بی ریا ، ناصر ، آقا تهرانی ، مرتضی و دیگران ، روان شناسی رشد .11

.1375نگرش به منابع اسالمی ، تهران ، نشر سمت ، چاپ اول ، .1368باالیان ، مسروب ، روان شناسی بلوغ ، نشر مشعل ، چاپ سوم ، .12

26



پارسا ، محمد ، روان شناسی رشد کودک ، تهران ، نشر پیوند ، چاپ اول ،.131364.

تقی زاده ، محمد احسان ، باد بی آرام نوجوانی ، اصفهان ، نشر یکتا ،.14.1379چاپ اول ،

جی موریس ، استیون ای ، الیاس ، توبیاس ، فریدلندر ، برایان اس ،.15 پرورش هوش هیجانی نوجوانان ، مترجم : فیروزه کاوسی ف تهران، نشر

.1387رشد ، چاپ اول ، چگینی ، سودابه ، بلوغ در دختران و پسران ، نشر طراوت ، چاپ اول ،.16

1387. خلیلی شوریین ، سیاوش ، روانشناسی نوجوانی ، نشر یادواره کتاب ، چاپ.17

.1377اول ، دینک مایر ، دران ، مک کی ، گری ، مترجم : مهدی قراچه داغی ، پدر و.18

.1379مادر، نوجوان ، نشر پیک بهار ، چاپ اول ، .1381دشتی ، محمد ، ترجمه نهج البالغه ، قم ، نشر حضور ، چاپ اول ، .19.1390، 130رحیمی ، حسین ، مجله گزارش هفتگی ، شماره .20 رمضانی ،محمود ، صیقل ، یزدان ، سلیمی ، مهدی ، حقوق جزای انگلستان.21

.1382، تهران ، نشر بهنامی ، چاپ اول ، زرب ، جانت ، مترجم : غالمعلی افروز ، کامران علوی ، روشهای ارزیابی و.22

رفتاری نوجوانان ، تهران ، نشر دانشگاه تهران ، چاپ–درمان شناختی .1381اول ،

ساکت ، محمد حسین ، شخصیت و اهلیت در حقوق مدنی ، مشهد ،.23.1370نشرمولف ،

سیف ، سوسن ، کدیور، پروین ، کرمی نوری ، رضا ، لطف آبادی ، حسین ،.24.1373 ، تهران ، نشر سمت ، چاپ پنجم ، 1روانشناسی رشد

س. ف . پادفیلد ، مترجم : صفر بیگ زاده آروق ، حقوق انگلیس به زبان.25.1377ساده ،تهران ، نشر حقوقدان ، جلد اول ، چاپ اول ،

شعاری نژاد ، علی اکبر ، روانشناسی رشد ، نشر اطالعات ، چاپ پنجم ،.261364.

27



شامبیاتی ، هوشنگ ، بزهکاری اطفال و نوجوانان ، تهران ، نشر مجد و.27.1385ژوبین ، چاپ چهاردهم ،

، قم ، نشر1شهید اول ، لمعه دمشقیه ، مترجم : علی شیروانی ، جلد .28.1382دارالفکر ، چاپ بیست و دوم ،

، قم ، نشر2شهید اول ، لمعه دمشقیه ، مترجم : علی شیروانی ، جلد .29.1382دارالفکر ، چاپ بیست و دوم ،

شیخ صدوق ، خصال ، مترجم : آیه الله کمره ای ، نشر کتابخانه اسالمیه ،.30.1362چاپ چهارم ،

شفیع آبادی ، عبدالله ، مبانی روانشناسی رشد ، تهران ، نشر چهر ، چاپ.31.1373ششم ،

صبور اردوبادی ، احمد ، بلوغ و سالمتی نوجوانان ، نشر رسالت قلم ، چاپ.32.1378دوم ،

صانعی ، نیر السادات ، راهنمایجامع دختران نوجوان ، تهران ، نشر.33.1385اندیشمند ، چاپ اول ،

صالحی ، جاوید ، بزهکاری اطفال و نوجوانان ، تهران ، نشر میزان ، چاپ.341386اول ،

صیونت ، منوچهر ، بلوغ پسران و سالمتی مردان ، نشر علم و شادی ،.35.1389چاپ اول ،

صمدی، فرزانه ، بلوغ و دگرگونی های آن ، قم ، نشر ایران نگین ، چاپ.361382سوم ،

صالحی ، جاوید ، کودکان و نوجوانان بزهکار و ناسازگار ، تهران ، نشر.37.1382بهنامی ، چاپ اول ،

ضوابطی ، مهدی ، مبانی مشکل شناسی ) کودکی و نوجوانی ( ، نشر فردا.38.1365، چاپ اول ،

علی محمدیان ، معصومه ، جمال ، اشرف السادات ، بهداشت بلوغ دختران.39.1383، نشر جوانه رشد ، چاپ اول ،

فورد ، جودی ، مترجم : نفیسه معتکف ، تبسم برشرار نوجوانی ، تهران ،.40.1376نشر معانی ، چاپ اول ،

28



فصیحی زاده ، علیرضا ، اذن و آثار حقوقی آن ، قم ، نشر دفتر تبلیغات.41.1377اسالمی ، چاپ اول ،

فهیمی ، فاطمه ، زن و حقوق مالی ، تهران ، نشر خرسندی ، چاپ دوم ،.421390.

فاضل ، جواد ، سخنان امام علی )ع( از نهج البالغه ..43 فلسفی ، محمد تقی ، جوان از نظر عقل و احساسات ، جلد اول ، تهرن ،.44

1344نشر معارف اسالمی ، چاپ سیزدهم ، نوجوانی ، تهران ، نشر سروا ،2فرجاد ، محمد علی ، روانشناسی رشد .45

.1376چاپ اول ، فقیهی ، علی نقی ، جوان و آرامش روان ) مسئولیت دینی و بحران هویت.46

.1386نوجوان ( ، نشر حوزه و دانشگاه ، چاپ چهارم ، قربانی ، فرج الله ، قوانین و مقررات اساسی مدنی ، تهران ، نشر دانشور.47

، چاپ چهاردهم . کرمانی ، محمد صادق ، آیا ایرانی ها کوتاه قدتر شده اند ؟ ) مقاله تحقیقی.48

.290( نشریه تهران ، امروز ، ویژه نامه کاظم زاده ، علی ، تفاوت حقوقی زن و مرد در نظام حقوقی ایران ،.49

.1382تهران ، نشر میزان ، چاپ اول ، کریمی ، قئم ، بلوغ دختران ، تهران ، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد.50

.1380اسالمی ، گوهری مریم ، تنباکویی ، محمدرضا ، از بلوغ تا یائسگی ، تهران ، نشر.51

.1383تربت ، چاپ اول ، لنگرودی ، محمد جعفر ، ترمینولوژی حقوق ، نشر گنج دانش ، چاپ دوم ،.52

.1367پائیز لطف آبادی ، حسین ، روانشناسی رشد کاربردی ) نوجوانی و جوانی ( نشر.53

.1379اسپید ، چاپ اول ، مهدی ، مهریزی ،بلوغ دختران ، تهران ، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد.54

.1380اسالمی ،

29



موسوی غروری ، سید جواد ، مترجم سید علی اصغر غروری ، مبانی.55 حقوق در اسالم ) رساله بلوغ ( ، اصفهان ، نشر جهاد دانشگاهی ، چاپ

.1373اول ، مک کوی ، کاتلین ، ویبلزمن ، چارلز ، مترجم مهدی قراچه داغی ، مدیریت.56

.1387بحران های دوران نوجوانی ، نشر پیک بهار ، چاپ اول ، معتمدی ، زهرا ، رفتار با نوجوان ، تهران ، نشر لک لک ، چاپ چهارم ،.57

1373.. مفیدی ، آذر دخت ، بلوغ دوم ، بلوغ روانی ، نشر قطره ، چاپ اول ،.58

1388. مرعشی ، سید محمد حسن ، بلوغ دختران ، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد.59

.1380اسالمی ، تهران ، ، نشر دارالکتب اسالمیه ،3مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، جلد .60

1361. محمودی ، عباسعلی ، بلوغ دختران ، تهران ، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد.61

.1380اسالمی ، ، نشر دارالکتب اسالمیه ،20مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، جلد .62

1388. ، نشر دارالکتب اسالمیه ،16مکارم شیرازی ، ناصر ، تفسیر نمونه ، جلد .63

1388. ناعمی ، علی محمد ، روان شناسی نوجوانی و جوانی ) تحوالت ، مسایل ،.64

.1387راهبردها ( ، نشر بیهق ، چاپ اول ، نظری ، توکلی ، سعید ، حضانت کودکان در فقه اسالمی ، تهران ، نشر.65

.1385سمت ، چاپ اول ، نورتراب ، کریستین ، مترجم توران دخت تمدن ، دختران نوجوان ، نشر.66

.1385فلسفه ،

30



ب( کتب عربی

. قرآن مجید1

. نهج البالغه2

، قم ،2. شهید اول ، لمعه دمشقیه ، مترجم : علی شیروانی ، جلد 3 .1383نشر دارالفکر ، چاپ بیست و دوم ،

. شیخ صدوق ، خصال ، مترجم :آیه الله کمره ای ، نشر کتابخانه4 .1362اسالمیه ، چاپ چهارم ،

سایت های اینترنتی

سبحانی نیا ، محمد ، تقدم بلوغ شرعی دختران بر پسران ، سایت.1www.Aviny.com

www.salamat iranhealevs parpstari.comسلحشور ، ماندانا ، سایت .2

www.hawzah.netغفوری غروی ، سایت.3

www.agemajoroty.mhtشرافتی ، سمیه ، سایت نوسانان سن بلوغ.4

www. Madadkariejtemaii . netسایت مددکاری اجتماعی .5

31



Abstract

This research is codified in three chapter, in the first chapter adolescence of

girls and its signs and types of that and in the second chapter adolescence age

and study about teenager’s problems in this age and in the third chapter

adolescence age of girls in Iran rights by adaptational study is studied.

Adolescence is a step of the life that is conjugated with somatic and emotional

evolutions that the teenager experiment it in the time of passing from childhood

to adulthood. Adolescence era is the period of administration of human’s

destination and the matter that the child how passes this period all of that isn’t

depend of the kind of his\her behavior against Adolescence steps but the kind of

parents relationship with the child and its effect on his\her life structure is very

important.

Although Adolescence period has no specified border but generally adolescence

age of girls begins from 10-12 years old and will continue till the last years of

second decade of the life that physical growth is completed more or less.

Key words :Adolescence, girl, parents, Iran rights, England

32



Islamic Azad University

Dissertation

adolescence age of girls in Iran rights byadolescence age of girls in Iran rights by

adaptational study is studied.adaptational study is studied.

Supervisor:

Dr. Behniafar

Consultant:

Dr. Alireza Hasani

Student:

…………………………

Winter, 1391

1


download-thesis.com · web view2.تعیین سن بلوغ شرعی مصرحه در قانون به...

Documents