dokumenti strategjik dhe plani i veprimit për shëndetin sek sual … 2017 - 2021... ·...

Dokumenti StrategjikDhe Plani i VePrimit Për

ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS2017-2021

Dokumenti StrategjikDhe Plani i VePrimit PërShënDetin SekSual Dhe riProDhueS2017-2021

Miratuar me Urdhër të Ministrit të Shëndetësisë Nr.529, datë 1.12.2016Ky dokument strategjik dhe plani i tij i veprimit u përgatitën në emër të Qeverisë së Shqipërisë nga Ministria e Shëndetësisë dhe institucionet e varësisë, në konsultim me përfaqësues(e) të organizatave të shoqërisë civile dhe të organizatave kombëtare dhe ndërkombëtare që punojnë dhe mbështesin funksionimin e mekanizmave koordinuese ndërsektoriale për problemet madhore të shëndetit publik, në Shqipëri.

Shtypi: Shtypshkronja “Pegi”

ISBN: 978-9928-228-48-2

Falënderime Dokumenti Strategjik dhe Plani i Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 është hartuar nga Ministria e Shëndetësisë me kontributin e Grupit të Punës, ngritur me Urdhër të Ministrit të Shëndetësisë Nr. 336, datë 4.08.2015.

Ky dokument strategjik u mbështet në të gjitha fazat përgatitore deri në finalizimin e saj, përfshirë planin e veprimit 2017-2021 dhe kostimin, nga partnerët ndërkombëtarë UNFPA, WHO, UNICEF, UNAIDS në kuadër të Programit të Bashkëpunimit midis Qeverisë Shqiptare dhe Kombeve të Bashkuara 2012 - 2016. Një falënderim i veçantë shkon për Qeverinë Zvicerane për mbështetjen financiare të ofruar në procesin e hartimit të këtij dokumenti strategjik.

Ministria e Shëndetësisë dëshiron të falenderojë grupin teknik të punës për përgatitjen e dokumentit strategjik dhe planit të veprimit 2017-2021: Znj. Milva Ekonomi, Dr. Gazmend Bejtja, Dr. Nedime Ceka, Dr. Gentiana Qirjako, Dr. Edi Tushe, Dr.Eliona Demaliaj, Dr. Lindita Myzyri, Dr. Nurie Çaushi, Dr. Albana Adhami dhe Znj. Ana Lipe. Falenderime të veçanta shkojnë për ekspertët dhe teknikët e fushës, në nivel qendror dhe lokal, të cilët dhanë kontribute të vyera në procesin e konsultimit. Ministria e Shëndetësisë dëshiron të falenderojë mbështetjen e vazhdueshme teknike të zyrës së UNFPA në Tiranë përgjatë procesit të hartimit, diskutimit, rishikimit, editimit, printimit dhe shpërndarjes së këtij Dokumenti. Falenderime për Fondacionin NESMARK për bashkërendimin në përgatitjen e këtij dokumenti strategjik.

PërmbajtjaI. Parathënie .................................................................................................................................................... 7

II. Hyrja ........................................................................................................................................................... 13

1. Analiza e Situatës së Shëndetit Seksual dhe Riprodhues ...........................................................................21

1.1. Shëndeti amtar ...................................................................................................................................21

1.2. Planifikimi familjar ..............................................................................................................................25

1.3. Shëndeti i të porsalindurit, foshnjës dhe fëmijës ................................................................................ 29

1.4. Shëndeti i adoleshentit .......................................................................................................................32

1.5. Tumoret e traktit riprodhues ..............................................................................................................34

1.6. Dhuna ndaj grave dhe fëmijëve ..........................................................................................................37

1.7. Infeksionet Seksualisht të Transmetueshme, HIV dhe AIDS ................................................................40

1.8. Infertiliteti ...........................................................................................................................................43

1.9. E-shëndetësia ......................................................................................................................................45

2. Vizioni, Prioritetet dhe Objektivat Strategjike ............................................................................................ 47

3. Analiza Financiare dhe Kostoja ................................................................................................................... 72

4. Monitorimi, Vlerësimi (MV) dhe Zbatimi i Strategjisë ................................................................................ 74

Aneksi 1: Plani i veprimit .................................................................................................................................79

Aneksi 2: Të dhëna demografike ....................................................................................................................137

Aneksi 3: Dokumente ndërkombëtare ...........................................................................................................159

i. ParathënieShëndeti seksual dhe riprodhues është konsideruar në nivel ndërkombëtar si një nga komponentët më me rëndësi për zhvillimin njerëzor. Ai përcakton shëndetin në përgjithësi të popullatës, mirëqenien dhe zhvillimin e gjithë vendit.

Përkufizimi i shëndetit riprodhues i adoptuar në Konferencën Ndërkombëtare për Popullsinë dhe Zhvillimin (ICPD) përbën një hap përpara në konceptin e riprodhimit dhe seksualitetit. Ndërsa pikëpamjet e mëparshme lidheshin ngushtë vetëm me objektiva demografike, ICPD-ja vendosi nevojat e individëve në qendër të zhvillimit. Kjo jo vetëm zgjeroi komponentët e shëndetit riprodhues përtej viteve riprodhuese, por përfshiu një kontekst të gjerë social-kulturor lidhur me rolet gjinore, respektimin dhe mbrojtjen e të drejtave njerëzore për riprodhimin dhe seksualitetin.

Një sjellje e shëndetshme riprodhuese dhe seksuale ka ndikim pozitiv të drejtpërdrejtë mbi gjeneratat e ardhshme. Planifikimi familjar, kujdesi amtar, foshnjor dhe fëmijëror cilësor dhe eficient pakëson numrin e shtatzënive të padëshiruara, aborteve, parandalon vdekshmërinë dhe sëmundshmërinë amtare, ul incidencën e infeksioneve seksualisht të transmetueshme përfshirë edhe infektimin me HIV, si dhe mbron shëndetin e fëmijës dhe adoleshentit. Këto janë ndër mjetet më kosto-efikase për të përmirësuar shëndetin, mirëqenien e gruas, fëmijës, adoleshentit, familjes, komunitetit dhe shoqërisë.

Ministria e Shëndetësisë është e angazhuar të përmirësojë gjendjen e shëndetit riprodhues të individëve në Shqipëri, në veçanti grave, fëmijëve dhe të rinjve. Synimi i këtij dokumenti të dytë të strategjik për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 është të përmirësojë shëndetin seksual dhe riprodhues të popullatës së Shqipërisë, dhe t’i ofrojë qytetarëve mundësinë e barabartë për të ushtruar të drejtat e tyre riprodhuese dhe seksuale. Dokumenti Strategjik dhe Plani i Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 është zhvilluar mbi bazën e politikave dhe programeve të qeverisë për një jetë më të mirë dhe të shëndetshme të popullatës në Shqipëri, duke ofruar një sistem kujdesi shëndetësor cilësor që ofron akses të plotë dhe garanton qëndrueshmëri financiare, me një qasje të integruar në kujdesin shëndetësor, duke e bashkërenduar me politikat e sportit, mbrojtjes sociale, sigurisë në punë, ruajtjes së mjedisit, planifikimit dhe rregullimit të territorit, përfshirë transportin dhe komunikacionin. Gjithashtu ky dokument strategjik reflekton programin e qeverisë për mbështetjen e funksionimin e mekanizmave koordinuese ndërsektoriale për problemet madhore të shëndetit publik.

Ky dokument strategjik është pjesë integrale e Strategjisë Sektoriale të Shëndetit 2016-2020, teknikisht të mbështetur nga OBSH, prioritetet strategjike të së cilës reflektohen në kuadrin zhvillimor multisektorial dhe ndërsektorial të Strategjisë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2015-2020.Dokumenti Strategjik nga ana programatike reflekton angazhimin e vendit për të arritur Objektivat Globale të Zhvillimit të Qëndrueshëm 2015-2030, i përgjigjet realitetit socio-ekonomik dhe demografik të vendit, si dhe reflekton arritjet dhe nevojat e prioritetet e sektorit shëndetësor në të ardhmen.

Viti 2015 shënoi dy dekada angazhimi të vendit në qasjen e konceptit të integruar të shëndetit seksual dhe riprodhues miratuar në Konferencën Ndërkombëtare për Popullsinë dhe Zhvillimin (ICPD, Kajro 2014). Ky vit ishte edhe kulmimi i përpjekjeve globale për plotësimin e synimeve të vendosura në Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjeçarit (MDG) dhe vendosjen e synimeve të reja për Zhvillimin e Qëndrueshëm 2015-2030.

Ministri i Shëndetësisë i Republikës së Shqipërisë, së bashku me Ministrat e Shëndetësisë dhe përfaqësues

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS8të nivelit të lartë të vendeve të tjera anëtare të Rajonit të Europës të OBSH, shprehën vullnetin politik në Sesionin e 66-të të Komitetit Rajonal të OBSH për Europën, në Kopenhagen, 12-15 shtator 2016, përmes Rezolutës EUR/RC66/R7, për të zbatuar në kontekstin e cdo vendi, Planin e Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues: Drejt përmbushjes së Axhendës për Zhvillim të Qëndrueshëm në Europë 2030 – Të mos mbetet asnjë prapa! Përmes kësaj Rezolute i bëhet thirrje të gjitha vendeve anëtare që të zbatojnë Planin Europian të Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 dhe të reduktojnë barrën e shëndetit të dobët për popullatat e tyre, duke i kushtuar vëmendje të vecantë shtresave vulnerabël, të dizavantazhuara dhe grupeve të popullatës që janë vështirësisht të arritshme. Ky Plan Veprimi synon të përshpejtojë progresin për realizimin e potencialit të plotë nga gjithsecili lidhur me mirëqenien dhe shëndetin seksual e riprodhues, në linje me Politikën Kuadër të OBSH për Europën për Shëndet dhe Mirëqenie 2020. Objektivat e këtij dokumenti strategjik që synojnë të plotësojnë nevojat e shëndetit seksual dhe riprodhues të popullsisë kanë tre prioritete kryesore.Së pari ato janë pjesë e objektivave për Zhvillim të Qëndrueshëm të OKB-së. Nga 17 objektivat madhore të kësaj strategjie, tre lidhen me shëndetin riprodhues: përmirësimi i shëndetit amtar, promovimi i barazisë gjinore dhe lufta kundër HIV dhe AIDS. Vendet anetare te OKB kane miratuar tashme synimin qe ne 2030 (OzhQ 5 – Targeti 5.6) te sigurojne aksesin universal ne shendetin seksual dhe riprodhues dhe te drejtat riprodhuese sikurse eshte rene dakord ne perputhje me Programin e Veprimit te Konferences Nderkombetare mbi Popullaten dhe Zhvillimin dhe Platformen per Veprim te Beijing, si dhe dokumentat e konkluzioneve te Konferencave rishikuese perkatese. Këto objektiva janë të pranishme edhe në këtë dokument strategjik, sepse ato përfshijnë nevojat aktuale të vendit për shëndetin seksual dhe riprodhues, të identifikuara gjatë procesit të hartimit të saj. Ato ofrojnë gjithashtu një pikë hyrje për të adresuar variabla dhe indikatorë që përfshijnë gjithë komponentët e çështjeve të ndërthurura të shëndetit riprodhues si: fertiliteti, gjinia, dhuna, edukimi seksual, dhe faktorë të tjerë me ndikime direkte për shëndetin e individit gjatë gjithë ciklit të jetës.

Së dyti, nevoja për t’iu përgjigjur realitetit socio-ekonomik, demografik dhe prioriteve aktuale të lidhura me shëndetin riprodhues të vendit. Përmbajtja e kësaj strategjie dhe plani 5-vjeçar i veprimit të saj nuk synon të plotësojë përfundimisht të gjitha aktivitetet që nevojiten për një shëndet optimal seksual dhe riprodhues, por është një udhërrëfyes me një pamje të qartë se ku kërkohet të arrihet, duke patur parasysh nevojat prioritare shëndetësore, socio-demografike, kulturore dhe politikat e strategjisë kombëtare të Shqipërisë për integrim dhe zhvillim, për të arritur një shëndet më të mirë seksual dhe riprodhues të të gjithë individëve në Shqipëri, me fokus në grupet më vulnerabël dhe të margjinalizuara.

Së treti, të ecim përpara mbi arritjet që janë bërë në fushën e shëndetit seksual dhe riprodhues deri në momentin aktual. Ashtu si tregon edhe analiza e situatës së shëndetit riprodhues e bërë gjatë përgatitjes së strategjisë, janë bërë arritje në tregues të shëndetit seksual dhe riprodhues si: ulja e vdekshmërisë dhe sëmundshmërisë amtare, fëminore, përmirësimi i gjendjes së ushqyerjes, vaksinimit etj., por ende duhet punuar më shumë për përmirësimin e mëtejshëm të këtyre treguesve.

Dokumenti strategjik dhe plani i veprimit pritet të ofrojë kornizën kombëtare për promocionin dhe zbatimin e programeve të shëndetit riprodhues, si dhe ofrimin e shërbimeve të integruara të shëndetit seksual dhe riprodhues. Ministria e Shëndetësisë synon të ofrojë kujdes për shëndetin seksual dhe riprodhues të përballueshëm, të barabartë, të arritshëm dhe gjithëpërfshirës për çdo individ nëpërmjet paketës së integruar të shërbimeve shëndetësore, e cila përcakton shërbimet e shëndetit seksual dhe riprodhues në të gjitha nivelet e ofrimit të kujdesit shëndetësor në vendin tonë.

Dokumenti strategjik jep drejtime si të zbatohen këto politika shëndetësore me ndërhyrjet e parashikuara. Ajo përcakton hapat si të shpejtohet progresi në arritjen e objektivave kombëtare dhe ndërkombëtare për integrim dhe zhvillim të qëndrueshëm, dhe fokusohet në pakësimin e pabarazive në shëndetin riprodhues, shëndetin e gruas, foshnjës, fëmijës dhe të rinjve.

Ministria e Shëndetësisë e ka të qartë se në mënyrë që të arrihet çdo individ, në veçanti çdo grua, fëmijë dhe i ri, duhet investuar në ndërhyrje thelbësore për shëndetin dhe jetesën e tyre, si dhe duhet punuar në bashkëpunim të ngushtë me gjithë partnerët tanë kombëtar dhe ndërkombëtar. Për këtë duhet theksuar se dokumenti strategjik ka një plan veprimi 5-vjeçar me aktivitete të detajuara dhe të buxhetuara, që do të ndihmojnë të adresohen ndërhyrjet më prioritare dhe optimale të lidhura me shëndetin seksual dhe riprodhues për këto vite.

92017-2021

Plani i veprimit ka identifikuar 4 objektiva madhore strategjike që lidhen me shëndetin seksual dhe riprodhues të popullatës sipas fushave të mëposhtme: planifikimi familjar dhe shëndeti amtar; shëndeti i të porsalindurit, foshnjës, fëmijës dhe adoleshentit; sëmundshmëria e sistemit riprodhues (sëmundjet tumorale, infeksionet seksualisht të transmetueshme, HIV dhe AIDS dhe infertiliteti); E-shëndetësia (shëndetësia elektronike). Dokumenti strategjik ka për qëllim të përmirësojë shëndetin riprodhues nëpërmjet aktiviteteve që rrjedhin nga këto objektiva madhore strategjike:

1. Pakësimi i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë amtare. 2. Pakësimi i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë të të porsalindurit, foshnjës, fëmijës dhe adoleshentit. 3. Nxitja dhe promovimi i një shëndeti të mirë riprodhues dhe seksual. 4. Rritja e prevalencës së metodave moderne të kontracepsionit nëpërmjet promocionit, rritjes së

aksesit dhe cilësisë së shërbimeve të planifikimit familjar. 5. Ulja e incidencës së infeksioneve seksualisht të transmetueshme, HIV dhe AIDS.6. Kapja e hershme, parandalimi dhe trajtimi i kancereve të traktit riprodhues.7. Zhvillimi dhe zbatimi i masave ndërsektoriale që të sigurohet aksesi dhe cilësia e shërbimeve të

shëndetit seksual dhe riprodhues. 8. Nxitja dhe promovimi i aktiviteteve në komunitet dhe familje, i praktikave dhe vlerave që përmirësojnë

shëndetin riprodhues në të gjithë komponentët që ai përfshin dhe janë të ndërlidhur me njëri-tjetrin si p.sh.: shëndeti amtar, foshnjor e fëmijëror, planifikimi familjar dhe ulja e aborteve, shtatzënive të padëshiruara, shëndeti i adoleshentit etj. Prandaj këto ndërhyrje të parashikuara në strategji janë të integruara dhe gjithëpërfshirëse.

Për sa u tha më sipër, për këto synime madhore janë parashikuar objektiva specifike me aktivitete përkatëse në nivelin e sistemit shëndetësor, të familjes dhe komunitetit që përfshijnë edhe një kontekst të gjerë social-kulturor të secilës çështje shëndetësore të parashikuar për zgjidhje.

Ky dokument i dytë strategjik i shëndetit seksual dhe riprodhues 2017-2021 është produkt i një procesi të gjatë pune, konsultash me shumë aktorë në nivel kombëtar dhe rajonal. Dokumenti i përgatitur është përfundimi i një vizioni të arritur mbas një analize të thellë të situatës dhe nevojave për shëndetin riprodhues, i kryer nga Ministria e Shëndetësisë në bashkëpunim me ekspertë dhe specialistë të fushës së shëndetit seksual dhe riprodhues në të gjitha nivelet e kujdesit, si dhe nga disa institucione shëndetësore.

Çështjet prioritare të strategjisë janë nxjerrë nga idetë dhe konceptet që kanë dalë nga takime me ekspertë të nivelit kombëtar dhe rajonal, personel shëndetësor, anëtarë të komunitetit, OJF-të dhe anëtarë të tjerë të përfshirë në ofrimin e shëndetit seksual dhe riprodhues në vend. Të gjitha të dhënat e paraqitura në këtë dokument janë nxjerrë nga dokumentet zyrtare statistikore, raporte, studime dhe dokumente të tjera zyrtare që japin të dhëna mbi situatën e shëndetit seksual dhe riprodhues në vendin tonë.

Synimi përfundimtar i dokumentit strategjik dhe planit të aktiviteteve për zbatimin e saj është të ofrojë drejtimet për fuqizimin e ndërhyrjeve të shëndetit seksual dhe riprodhues, si dhe të lehtësojë arritjen e shëndetit të përmirësuar seksual dhe riprodhues, mirëqenien dhe cilësinë e jetës të të gjithë individëve në vend. Plani strategjik, bashkëngjitur dokumentit, është gjithashtu në linjë me angazhimet kombëtare dhe zhvillimin e Strategjisë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2015-2020. Për këtë arsye aktivitetet janë orientuar në disa drejtime kryesore strategjike lidhur me sistemin shëndetësor:• Përmirësimi i kornizës ligjore dhe rregulluese.• Përmirësimi i informacionit dhe të dhënave për përcaktimin e prioriteteve dhe nevojave.• Rritja e aksesit dhe cilësisë së shërbimeve shëndetësore.• Edukimi i profesionistëve për aftësi dhe kompetenca më të mira.• Forcimi i promocionit shëndetësor.• Forcimi i sistemit të monitorim-vlerësimit dhe përgjegjshmërisë.

Këto drejtime strategjike ndihmojnë që zbatimi i aktiviteteve të jetë i integruar dhe gjithëpërfshirës, dhe njëkohësisht ofrojnë pavarësi dhe autonomi për ndërhyrje specifike në çdo fushë të shëndetit riprodhues. Korniza strategjike dhe plani promovon gjithashtu pjesëmarrjen e komunitetit dhe nxit mbështetjen e sektorit privat.

Ministria e Shëndetësisë do të koordinojë zbatimin e këtij dokumenti strategjik dhe do të marrë përgjegjësinë

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS10e saj në supervizimin dhe monitorimin e tij, në bashkëpunim me gjithë aktorët kyç dhe organizmat që punojnë në fushën e shëndetit seksual dhe riprodhues në vendin tonë. Ky proces do të bëhet i mundur edhe nga kostot e vlerësuara të aktiviteteve që do të alokohen për çdo vit. Çdo mundësi do të merret parasysh që të realizohet mobilizimi i burimeve të nevojshme për arritjen e objektivave në përfundim të strategjisë.

Dokumenti strategjik është përgatitur që të jetë sa më i qartë dhe i kuptueshëm. Ai nuk ofron një listë të shtrirë gjithëpërfshirëse të të gjitha çështjeve të shëndetit riprodhues që mund të hasen në Shqipëri, por synon të mbështetet në fushat kryesore prioritare (ku mund të marrim edhe përmirësime të rëndësishme në shëndetin e popullatës për 5 vitet e zbatimit të strategjisë) brenda një agjende për shëndetin seksual dhe riprodhues, si dhe të drejtojë ndërhyrjet dhe përpjekjet e të gjithë ofruesve të kujdesit për shëndetin seksual dhe riprodhues në 5 vitet e ardhshme.

Detyrat janë sfiduese dhe burimet të kufizuara, prandaj nevojiten të merren vendime të vështira. Por, ato janë të nevojshme sepse reflektojnë realitetin dhe janë marrë mbi bazën e situatës dhe eksperiencave të atyre që punojnë në fushën e shëndetit seksual dhe riprodhues në vendin tonë, si dhe evidencave bashkëkohore e rekomandimeve ndërkombëtare.

ShkurtimeaDShSh Anketa Demografike Shëndetësore Shqiptare (ADHS)aiDS Sindroma e Imunodeficiencës së Fituarart Terapia Anti Retrovirale (Anti Retroviral Therapy)BB (WB) Banka BotëroreCrC Konventa mbi të Drejtat e FëmijësCeDaW Konventa mbi Eliminimin e të gjitha Formave të Diskriminimit ndaj GruasDalY Vitet e Jetës të Axhustuara për PaaftësiDrShP Drejtoria Rajonale e Shëndetit Publikejl Europa JuglindoreFSDkSh Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit ShëndetësorgDP (PPB) Produkti i Përgjithshëm BrutogV Grupet VullnetarehiV Virusi i Imunodeficiencës HumanehPV Human Papilloma VirusiCPD Konferenca Ndërkombëtare mbi Popullsinë dhe Zhvilliminiek Informimi, Edukimi dhe Komunikimiira Infeksionet Akute Respiratoreirt Infeksionet e Traktit RiprodhuesiSF Indeksi Sintetik i FekonditetitiSt Infeksionet Seksualisht të TransmetueshmeiShP Instituti i Shëndetit PublikkB/ un Kombet e Bashkuarake Kontracepsioni i Emergjencëskogj Klinika Obstetrike GjinekologjikekShP Kujdesi Shëndetësor ParësorkShSr Komiteti i Shëndetit RiprodhuesleB Lista Esenciale e BarnavelmiS Sistemi i Informacionit të Menaxhimit LogjistikmaS Ministria e Arsimit dhe SportitmB Ministria e BujqёsisёmtCt Transmetimi Vertikal nga Nëna tek Fëmija mF Ministria e Financavem&e- mV Monitorimi dhe VlerësimimF Mjeku i Familjes mDg Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjeçarit (Milenium Developmen Goals)miSF Menaxhimi i Integruar i Sëmundjeve të FëmijërisëmmSr Ministria e Mirëqenies Sociale dhe Rinisë

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS12mSh Ministria e ShëndetësisëoBSh (Who) Organizata Botërore e ShëndetësisëojF Organizatat JofitimprurëseoZhQ Objektivat e Zhvillimit të QëndrueshëmPF Planifikimi FamiljarPPkPtnF

Protokollet e Praktikës KlinikeParandalimi i Transmetimit nga Nёna tek Fёmija

QSh Qendra ShëndetësoreQktgj Qendra Kombёtare e Transfuzionit tё GjakutrtD Testi i Diagnozës së ShpejtërSl Raporti i Sekseve në LindjeSiml Sistemi i Informacionit dhe Menaxhimit LogjistikSjk Sëmundje jo të KomunikueshmeShSr Shëndeti Seksual dhe RiprodhuesunFPa Fondi i Kombeve të Bashkuara për PopullatëunhCr Komisioni i Lartë i Kombeve të Bashkuara për RefugjatëuniCeF Fondi i Kombeve të Bashkuara për FëmijëtuSaiD Agjencia e Shteteve të Bashkuara të Amerikës për Zhvillimin Ndërkombëtar

(United States Agency for International Development)VCt Këshillimi dhe Testimi Vullnetar për HIV dhe AIDS (Voluntary Counselling and

Testing)

ii. hyrjaArsyet përse duhej ky dokumentDokumenti Strategjik dhe Plani i Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 është strategjia e dytë e përgatitur nga Ministria e Shëndetësisë, e cila ka për qëllim përmirësimin dhe arritjen e standardit më të lartë të shëndetit riprodhues për të gjithë individët e vendit me fokus të veçantë shëndetin e gruas, fëmijës dhe adoleshentit. Shëndeti seksual dhe riprodhues shihet si një nga fushat me rëndësi të zhvillimit njerëzor, i cili përcakton jo vetëm shëndetin por edhe mirëqenien dhe zhvillimin e përgjithshëm të popullsisë.

Ministria e Shëndetësisë në programet e saj për përmirësimin e shëndetit të popullatës e konsideron prioritet përmirësimin e shëndetit riprodhues, në veçanti të gruas, fëmijës dhe të rinjve. Strategjia e dytë e shëndetit seksual dhe riprodhues dhe plani i saj i veprimit mbështetet mbi vizionin e qeverisë për shëndet cilësor dhe universal për të gjithë rezidentët shqiptarë.

Dokumenti strategjik paraqet qëllimin e ministrisë për përmirësimin e shëndetit seksual dhe riprodhues, duke studiuar dhe analizuar alternativat e mundshme, duke përcaktuar rrugët për arritjen e qëllimit dhe kontrollin për realizimin e tij.

Shqipëria mbështet dhe zbaton konceptin e një shëndeti riprodhues të integruar dhe gjithëpërfshirës të përkufizuar nga OBSH-ja dhe miratuar në Planin e Veprimit të Konferencës Ndërkombëtare për Popullsinë dhe Zhvillimin (ICDP), Kajro 1994:

“Shëndeti riprodhues është një gjendje e mirëqenies së plotë fizike, mendore dhe shoqërore e lidhur me sistemin riprodhues, funksionet dhe proceset e tij. Ai nënkupton aftësinë e njerëzve për t’u riprodhuar dhe lirinë e tyre për të vendosur mbi mënyrën dhe kohën e riprodhimit.

Kujdesi për shëndetin është një grup metodash, teknikash dhe shërbimesh që kontribuojnë në shëndetin riprodhues dhe mirëqenien, duke parandaluar dhe zgjidhur problemet e shëndetit riprodhues. Ai gjithashtu përfshin shëndetin seksual, qëllimi i të cilit është përmirësimi i jetës dhe i marrëdhënieve personale, dhe jo vetëm këshillimi dhe kujdesi i lidhur me riprodhimin dhe infeksionet seksualisht të transmetueshme”.

Ky dokument i dytë strategjik për shëndetin seksual dhe riprodhues është një rishikim dhe përditësim i Dokumentit të parë Strategjik të Shëndetit Riprodhues 2009-2015 që reflekton arritjet, problemet, sfidat që ka situata e shëndetit riprodhues dhe seksual, si dhe çështje të reja kritike që do të adresohen gjatë periudhës kohore që përfshin dokumenti strategjik i ri.

Nevoja për hartimin e këtij dokumenti strategjik është për të riparë arritjet në komponentët e shëndetit riprodhues të përfshira në strategjinë e parë, dhe përfshin disa problematika dhe sfida që kanë dalë edhe në kuadrin e rekomandimeve ndërkombëtare për shëndetin seksual dhe riprodhues.

Dokumenti strategjik ofron një kornizë ndërhyrjesh prioritare të integruara midis komponentëve të ndryshëm të shëndetit riprodhues. Ndërhyrjet dhe objektivat e strategjisë mbështeten mbi rekomandimet

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS14ndërkombëtare të lidhura me Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm, Shëndet për të Gjithë 2020 (OBSH), Planin Ndërkombëtar të Veprimit të Popullsisë dhe Zhvillimit ICPD + 20, Strategjinë e OBSH-së për Shëndetin e Nënës dhe Fëmijës për rajonin europian, si dhe Planin e Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues të OBSH për Rajonin e Europës: Drejt përmbushjes së Axhendës për Zhvillim të Qëndrueshëm në Europë 2030 – Të mos mbetet asnjë prapa!

Në nivel ndërkombëtar, shëndeti seksual dhe riprodhues shikohet si një nga komponentët më të rëndësishëm për zhvillimin human. Ai përcakton shëndetin në përgjithësi të popullatës. Një sjellje e shëndetshme riprodhuese siguron një impakt pozitiv mbi gjeneratat e ardhshme. Një planifikim familjar eficient pakëson numrin e shtatzënive të padëshiruara dhe abortet, incidencën e IST-ve përfshirë HIV dhe AIDS, mbron shëndetin e nënës dhe fëmijës, të të rinjve dhe është një nga ndërhyrjet më kosto- efektive për përmirësimin e shëndetit dhe mirëqenies së grave, burrave, fëmijëve, të rinjve dhe gjithë komunitetit.

Dokumenti strategjik aktual është zhvilluar në përputhje të plotë me konceptet ekzistuese kombëtare, politikat, strategjitë, programet dhe projektet e shëndetit publik, asistencës sociale, arsimit, rinisë, të drejtave njerëzore, luftës kundër dhunës në familje dhe trafikimit të qenieve njerëzore.

Nga ana programatike ky dokument strategjik reflekton tre prioritete kryesore. 1-mbështet angazhimin e vendit për të arritur Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm, në harmoni me Strategjinë Kuadër të OBSh për Shëndetin në Europë 2020dhe në vijim të politikës së qeverisë për mbrojtjen dhe përmirësimin e shëndetit të shqiptarëve; 2-i përgjigjet realitetit demografik dhe socio-ekonomik të shëndetit riprodhues dhe; 3-reflekton arritjet në sistemin shëndetësor për kujdesin në shëndetin seksual dhe riprodhues, dhe mangësive që kërkojnë vëmendje për t’u zgjidhur për të përmirësuar këtë situatë në 5 vitet e ardhshme.

Dokumenti është mbështetur mbi një analizë të arritjeve dhe problematikave që lidhen me kujdesin për shëndetin seksual dhe riprodhues, veçanërisht për ato kategori që kanë më shumë nevojë siç janë gratë, fëmijët dhe të rinjtë.

Procesi filloi me vlerësimin e gjendjes aktuale, me një analizë të thellë të arritjeve pozitive dhe problemeve në fushën e shëndetit riprodhues që përfshinte plani parë i veprimit të strategjisë së shëndetit seksual dhe riprodhues. Gjithashtu analiza e situatës u formulua edhe në bazë të drejtimeve strategjike të parashikuara për 5 vitet e ardhshme.

Gjatë 5 viteve të kaluara janë kryer një sërë ndërhyrjesh për të përmirësuar shëndetin seksual dhe riprodhues në vendin tonë. Është zhvilluar një bazë ligjore për komponentë të ndryshëm të shëndetit seksual dhe riprodhues, janë zbatuar disa progame kombëtare në partnership me shoqërinë civile, organizma kombëtare dhe ndërkombëtare, janë zbatuar ndërhyje për informim, edukim dhe komunikim të kryera në nivel komuniteti dhe familjeje, për ndryshimin e sjelljeve për shëndetin riprodhues, seksual, planifikimin familjar, shëndetin amtar dhe të fëmijës, IST-të, HIV dhe AIDS, kanceret e traktit riprodhues, etj.

Me mbështetjen e asistencës ndërkombëtare, në bashkëpunim dhe partnership me shoqërinë civile, organizatat publike, organizatat e profesionistëve shëndetësorë, personeli që ofron kujdes shëndetësor për shëndetin riprodhues është trajnuar për komponentë të ndryshëm si planifikimi familjar, shëndeti amtar, kapja dhe parandalimi i IST-ve, HIV dhe AIDS, kancereve të traktit riprodhues, shëndeti foshnjor dhe i fëmijës.

Por, Shqipëria me gjithë ndryshimet pozitive që ka bërë këto 20 vitet e fundit në drejtim të përmirësimit të disa prej treguesve të shëndetit riprodhues, ende është nën nivelet e rajonit europian. Indikatorët e vdekshmërisë perinatale, amtare dhe fëminore konsiderohen ndër më të lartët në rajon.

Aksesi dhe përdorimi nga popullsia e metodave moderne të planifikimit familjar ende është i ulët dhe aborti ende përdoret si metodë për planifikimin familjar. Incidenca e Infeksioneve Seksualisht të Transmetueshme është në rritje veçanërisht te moshat e reja. Po kështu edhe incidenca e kancerit të gjirit dhe të qafës së mitrës është në rritje.

Të drejtat e adoleshentëve për aftësi edukuese për stilin e jetës dhe shërbime të shëndetit riprodhues nuk ofrohen plotësisht. Pasojat e dhunës në familje dhe pabarazitë gjinore ndikojnë mbi shëndetin e grave dhe fëmijëve.

152017-2021

Dokumenti Strategjik dhe Plani i Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 synon të mbulojë fushat me rëndësi dhe prioritare për shëndetin seksual dhe riprodhues, me ndërhyrje në secilën prej tyre që është e integruar dhe gjithëpërfshirëse. Këto fusha janë:

• Mëmësia e sigurt: kujdesi para konceptimit, kujdesi prenatal, natal dhe postnatal, parandalimi i problemeve të të porsalindurit dhe anomalive kongenitale.

• Planifikimi familjar: e drejta për shëndetin riprodhues, opsionet për metodat kontraceptive. • Shëndeti i foshnjës dhe fëmijës: përmirësimi i gjendjes nutricionale, parandalimi i sëmundjeve të

parandalueshme infektive, rritja dhe zhvillimi i shëndetshëm.• Shëndeti i adoleshentëve: shëndeti seksual dhe riprodhues i adoleshentëve, edukimi për aftësitë

për jetën, parandalimi dhe menaxhimi i Infeksioneve Seksualisht të Transmetueshme, HIV dhe AIDS.• Dhuna ne familje: kapja, parandalimi dhe manaxhimi i dhunës tek gratë dhe fëmijët nga personeli

kujdesit shëndetësor. • Kanceret e traktit riprodhues: parandalimi dhe menaxhimi i IST-ve, HIV dhe AIDS. Shërbimet

diagnostikuese dhe trajtuese.• Infertiliteti: parandalimi i infertilitit, diagnoza dhe shërbime trajtimi.• Shëndetësia elektronike

Për secilën nga fushat prioritare janë vendosur objektiva specifike me indikatorë dhe targete. Mbi bazën e objektivave dhe targeteve të vendosura është përpunuar një plan veprimi i cili përfshin edhe koston e tyre financiare.

Dokumenti Strategjik i Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 ofron drejtime që zbërthejnë angazhimet e MSH-së në plane strategjike për plotësimin e nevojave të shëndetit seksual dhe riprodhues të popullatës. Ajo synon të:

• Ofrojë objektiva dhe ndërhyrje specifike në fushat e ndërlidhura të shëndetit seksual dhe riprodhues që të përmirësohen nevojat dhe shëndeti i popullatës.

• Identifikojë burimet financiare për zhvillimin dhe menaxhimin e ndërhyrjeve.• Ofrojë drejtime për përmirësimin e cilësisë dhe performancës së shërbimeve të ofruara të shëndetit

seksual dhe riprodhues.• Ofrojë drejtime në IEK, ndryshimin në sjellje dhe mobilizimin e komunitetit.• Ofrojë drejtime në mbledhjen e informaciont lidhur me SHSR, avokati dhe përgjegjshmëri lidhur me

shëndetin seksual dhe riprodhues.

Dokumenti strategjik përmban 4 objektiva kryesore, ku për secilin janë përcaktuar objektivat specifike dhe aktivitetet me indikatorët përkatës. Bazuar në indikatorët dhe setin e objektivave specifike është hartuar plani i veprimit. Ai përshkruan aktivitetet korresponduese përkatëse të përshtatura ndaj disa drejtimeve strategjike si:

• Përmirësimi i aksesit dhe cilësisë së shërbimeve.• Përmirësimi i kornizës rregulluese dhe legjislative.• Përmirësimi i gjendjes shëndetësore mbi bazën e prioriteteve.• Trajnimi i profesionistëve të kujdesit shëndetësor.• Përmirësimi i informacionit mbi treguesit e SHSR-së.• Forcimi dhe përmirësimi i monitorimit, vlerësimit dhe përgjegjshmërisë.

Në përgjithësi Dokumenti Strategjik dhe Plani i Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 inicion masa me një afat 5-vjeçar që janë hartuar për të përmirësuar shëndetin riprodhues në vend. Dokumenti synon të adresojë:

• Nivelet ende të larta të vdekshmërisë dhe sëmundshmërisë amtare, neonatale dhe foshnjore.• Numrin ende të ulët të përdorimit të metodave moderne të kontracepsionit. • Aftësitë jo të kënaqshme për jetën të adoleshentëve dhe aksesin e paktë të tyre për shërbime të

shëndetit seksual dhe riprodhues.• Numrin në rritje të kancereve të traktit riprodhues dhe IST-ve. • Shërbime të papërshtatshme për parandalimin dhe trajtimin e infertilitetit.• Pasojat serioze të dhunës mbi shëndetin e gruas dhe fëmijës.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS16Plani i veprimit përmban edhe buxhetin e të gjitha aktiviteteve. Kostoja totale e përllogaritur për planin e veprimit 5-vjeçar është 17.281.516.000 lekë. Ndarja buxhetore sipas objektivave strategjike është listuar në tabelën 1 më poshtë:

Tabela 1: Buxheti i Dokumentit Strategjik dhe Planit të Veprimit Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 sipas objektivave

Objektivat A.Buxheti i nevojshëm

(Lekë)

B.Buxheti i shtetit i

planifikuar (Lekë)

C. Donatorë (Lekë)

D.Hendeku financiar (Lekë) D=A-(B+C)

1. Sigurimi i mbijetesës, ruajtja dhe përmirësimi i shëndetit dhe mirëqenies të të porsalindurit, foshnjës, fëmijës së vogël dhe adoleshentit

3.645.010.000 1.083.660.000 1.217.020.000 1.344.330.000

2. Përmirësimi i shëndetit dhe sigurimi i mirëqenies së gruas

12.872.450.000 10.337.000.000 1.174.350.000 1.361.100.000

3.Infertiliteti 69.230.000 3.350.000 0 65.880.0004.Planifikimi familjar 509.520.000 481.890.000 27.630.000 05.Kanceret e traktit riprodhues 175.106.000 10.276.000 15.730.000 149.100.0006.hiV dhe aiDS 10.200.000 2.450.000 7.750.000 0 total 17.281.516.000 11.918.626.000 2.442.480.000 2.920.410.000

Dokumenti strategjik synon të arrijë zbatimin e një kujdesi cilësor për shëndetin riprodhues për gjithë popullatën duke targetuar grupet më vulnerabël si gratë, fëmijët, duke punuar efektivisht me sektorë të ndryshëm dhe partnerë, si dhe duke krijuar lidhje midis komponentëve të ndryshëm të shëndetit riprodhues në një paketë të integruar. Qëllimi është të mbështeten njerëzit në arritjen dhe mbajtjen e njohurive, aftësive dhe vlerave për një shëndet të mirë riprodhues, përmirësuar cilësinë, aksesin, integrimin e shërbimeve të shëndetit riprodhues, dhe duke ndikuar mbi determinantët kulturor dhe social për shëndetin riprodhues. Duhet theksuar se për arritjen e objektivave dhe targeteve të shëndetit seksual dhe riprodhues duhen përpjekje të përbashkëta jo vetëm nga sektori shëndetësor por edhe nga të gjithë aktorët e tjerë që janë të përfshirë në këtë fushë si komuniteti, shoqëria civile, sektori privat dhe partnerë të tjerë ndërkombëtar dhe kombëtar.

Dokumenti i ri strategjik do të ndihmojë të koordinojë dhe zbatojë ndërhyrje ndërsektoriale në shkallë të gjerë si:

• Aktivitetet për përmirësimin e cilësisë së kujdesit shëndetësor për gratë e moshës riprodhuese, mëmësinë e sigurt, shëndetin e të porsalindurit, foshnjës dhe fëmijës, shëndetin e të rinjve, si dhe përmirësimin e situatës shëndetësore të popullatës lidhur me problemet e traktit riprodhues.

• Aktivitetet të lidhura me strategji të tjera ndërsektoriale (p.sh. Plani Kombëtar i Veprimit për Rininë).• Aktivitetet për komunikimin dhe këshillimin për ndryshimet në sjellje në familje dhe komunitet.

Dokumenti strategjik u zhvillua në përputhje me konceptet, strategjitë, programet dhe projektet mbi shëndetin publik, të drejtat njerëzore, përfshirjen dhe mbështetjen sociale për grupet më të margjinalizuara dhe vulnerabël. Bazuar në këto prioritete, Ministri i Shëndetësisë me Urdhrin nr. 336, datë 4.6.2015 ngriti një grup-pune për hartimin e Dokumentit Strategjik dhe Planit të Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues.

Ministria e Shëndetësisë është e angazhuar të implementojë një qasje të integruar dhe gjithëpërfshirëse të SHSR-së gjatë gjithë ciklit të jetës me gjithë sfidat finaciare dhe institucionale. Megjithëse nevojat individuale ndryshojnë në stade të ndryshme të jetës, ngjarjet në secilën fazë kanë implikime të rëndësishme për mirëqenien e ardhshme të individëve.

Arsyeja për integrim dhe gjithëpërfshirje është të rritet efektiviteti i sistemit të kujdesit shëndetësor që të plotësohen nevojat e njerëzve për kujdes universal, të aksesueshëm, të pranueshëm dhe përshtatshëm me qendër klientin. Kjo përfshin parandalimin e sëmundjes, ofrimin e informacionit dhe këshillimit, depistimit,

172017-2021

kujdesit diagnostikues dhe kurues, dhe referimin për probleme të ndryshme të shëndetit seksual dhe riprodhues.

Integrimi i shërbimeve duhet të fillohet nga pika e shërbimit të ofruar-qendra shëndetësore, në nivelet e sektorit shëndetësor dhe brenda proceve të planifikimit të sistemit shëndetësor. Në pikën e shërbimit shëndetësor, integrimi kërkon që personeli shëndetësor të ketë njohuritë dhe aftësitë për të ofruar shërbime të shëndetit seksual dhe riprodhues, dhe të referojnë pacientët për shërbimet e tjera të nevojshme që nuk ofrohen në këtë qendër.Në përfundim mund të thuhet se zbatimi i Dokumentit Strategjik dhe Planit të Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues synon të realizojë:

• Krijimin e një mjedisi politik dhe shërbimesh të integruara që të mbështesin të drejtat riprodhuese dhe përmirësimin e shëndetit seksual dhe riprodhues për të gjithë individët.

• Garantimin e një mbulese universale, të barabartë, të arritshme me shërbime të integruara dhe cilësore të shëndetit seksual dhe riprodhues, dhe informacionit lidhur me të.

• Motivimin dhe mbështetjen për çiftet dhe individët që të investojnë dhe mbrojnë shëndetin e tyre riprodhues dhe seksual gjatë gjithë fazave të jetës së tyre.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS18Konteksti shqiptar i strategjive dhe politikave lidhur me shëndetin seksual dhe riprodhuesProgrami i qeverisë 2013-2017 synon: një qasje të integruar në kujdesin shëndetësor, rritjen e rolit të shëndetit publik dhe programeve të parandalimit e të promocionit shëndetësor.

Dokumenti Strategjik dhe Plani i Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues është në përputhje me Strategjinë Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2015-2020. Vizioni i strategjisë synon “Kujdes shëndetësor universal cilësor dhe në kohë për gjithë personat që banojnë në Shqipëri”.

Objektivat strategjike në fushën e shëndetësisë janë të formuluara si më poshtë:

1. Përmirësimi i cilësisë së kujdesit shëndetësor duke garantuar akses të plotë për të gjithë personat që jetojnë në Shqipëri, mbështetur në një sistem të qëndrueshëm financiar.

2. Rritja e numrit të viteve të shëndetshme të jetës së popullsisë shqiptare.3. Modernizimi i infrastrukturës dhe rritja e sigurisë dhe cilësisë së kujdesit spitalor. 4. Rritja e cilësisë dhe sigurisë së barnave në përputhje me standardet europiane.5. Zhvillimi i një qasjeje të integruar dhe më të mirëkoordinuar të kujdesit shëndetësor.6. Rritja e transparencës dhe përgjegjshmërisë dhe rikthimi i besimit të publikut të gjerë në sistemin e

kujdesit shëndetësor.

Disa nga këto strategji dhe aktivitete të parashikuara për shëndetin në SKIZH II 2015-2020 mund të lidhen edhe me Dokumentin Strategjik dhe Planin e Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 si:

2.1 Nxitja e rolit të shëndetit publik dhe programeve parandaluese dhe promovimit shëndetësor. 2.2 Ulja e përqindjes së vdekshmërisë foshnjore. 2.3 Ulja e përqindjes së vdekshmërisë amtare. 2.4 Rritja e numrit të testimeve dhe konsultimeve në Qendrat e Testimit dhe Këshillimit për HIV dhe AIDS. 3.4 Hartimi dhe zbatimi i saktë dhe shkencor i protokolleve dhe procedurave standarde. 5.1 Zhvillimi i mekanizmave të bashkërendimit ndërsektorial për çështjet madhore të shëndetësisë që kanë të bëjnë me përdorimin e drogave, abuzimin me alkoolin, duhanpirjen, sigurinë rrugore dhe kequshqyerjen, sëmundjet infektive, menaxhimin strategjik të kimikateve, mbrojtjen e fëmijëve, referimin e rasteve dhe problemet që lidhen me dhunën në familje; mbajtja e mbulesës vaksinale te fëmijët në 99 % në 2020.

Në hartimin e Dokumentit Strategjik dhe Planit të Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021, janë vlerësuar me kujdes objektivat dhe aktivitetet e përcaktuara në disa dokumente ekzistuese të politikës shëndetësore, politikave sociale, politikave të zhvillimit të rajoneve dhe planeve të integrimit europian si Strategjia Kombëtare Ndërsektoriale për Decentralizimin dhe Qeverisjen Vendore 2015-2020, Programi Kombëtar për Kontrollin e Kancerit 2011-2020, Plani Kombëtar për Zhvillimin e Shërbimeve të Shëndetit Mendor 2013-2022, Plani Kombëtar i Veprimit për Rininë 2015-2020, Strategjia Kombëtare dhe Plani i Veprimit për HIV dhe AIDS 2015-2019, Strategjia Kombëtare për Mbrojtjen Sociale 2015-2020, Plani Kombëtar i Veprimit për Integrimin e Romëve dhe Egjiptianëve 2015-2020, Strategjia Kombëtare për Luftën ndaj Drogave të Paligjshme 2012-2016, Plani Kombëtar për Integrimin Europian 2015-2020, Plani i Racionalizimit të Spitaleve, Strategjia “Axhenda Dixhitale e Shqipërisë 2015-2020”, Plani Kombëtar për Zhvillimin e Sistemit të Urgjencave Mjekësore (2014-2019), Strategjia Antikorrupsion dhe Plani i Veprimit 2015-2020.

Ky dokument është i harmonizuar me Programin Kombëtar për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve jo të Transmetueshme 2016-2020, duke iu përgjigjur përparësive strategjike të përcaktuara në Strategjinë Sektoriale të Shëndetit 2017-2021.

Dokumenti i politikës shëndetësore për shëndetin seksual dhe riprodhues afirmon shëndetin si një e drejtë njerëzore, shëndetin si kontribues për zhvillim dhe integrim, dhe si një prioritet dhe interes i çdo qytetari.

192017-2021

Konteksti Europian dhe Ndërkombëtar për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues

1. Strategjia e OBSH-së për Europën, Shëndeti 2020

53 vendet e rajonit europian, në seancën e Komitetit Rajonal të OBSH-së për Europën, në shtator 2012 kanë miratuar një kuadër të ri të politikave shëndetësore për rajonin të mbështetura në vlera dhe prova, Shëndeti 2020. Synimet e përbashkëta janë “përmirësimi i konsiderueshëm i shëndetit dhe mirëqenies së popullsive, reduktimi i pabarazive në gjendjen shëndetësore, forcimi i shëndetit publik dhe sigurimi i sistemeve shëndetësore të përqendruara te njerëzit, që janë universale, të drejta, të qëndrueshme dhe me cilësi të lartë”.

2. Objektivat e Zhvillimit Global të Qëndrueshëm (OKB) 2015-2030

Samiti për Zhvillimin e Qëndrueshëm, shtator 2015, miratoi nga 193 shtetet anëtare të OKB-së, programin “Ta transformojmë botën: Programi për zhvillim të qëndrueshëm, 2030”.

OZHQ-të janë ambicioze në madhësinë dhe qëllimin e tyre dhe konsistojnë në 17 Objektiva për zhvillim të qëndrueshëm dhe 169 tregues të synuar që janë të aplikueshëm për çdo vend të pasur dhe të varfër, duke marrë parasysh sfidat ekonomike, sociale dhe ambientale në botë.

Ato ndryshojnë nga Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjeçarit që i paraprinin duke u fokusuar jo vetëm në plotësimin e nevojave të botës së varfër por edhe në zhvillimin e qëndrueshëm, që është zhvillimi që plotëson nevojat aktuale pa kompromentuar aftësinë e gjeneratave të ardhshme dhe plotësimin e nevojave të tyre .

Në fushën e shëndetit dhe të drejtave riprodhuese, OZHQ-të përfshijnë disa objektiva dhe targete me rëndësi si ato të lidhura me shëndetin, edukimin dhe barazinë gjinore (objektivat 3, 4, 5). Kjo kupton aksesin ndaj shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues, edukimin gjithëpërfshirës për riprodhimin dhe seksualitetin, si dhe aftësimin që çdo njeri të marrë vendime për shëndetin e tij.

3. Investimi në fëmijët: Strategjia Europiane e Shëndetit të Fëmijës dhe Adoleshentit 2015–2020 Komiteti Rajonal për Europën WHO, Sesioni 64, Kopenhagen, Danimark, 15–18 shtator 2014

Synimet dhe objektivat e strategjisë janë:• Të aftësojë fëmijët dhe adoleshentët në rajonin europian të OBSH-së që të realizojnë potencialin e

tyre të plotë për shëndet, zhvillim dhe mirëqenie.• Të pakësojë peshën e sëmundjeve të parandalueshme dhe vdekshmërisë foshnjore dhe fëminore.

4. Korniza për Veprime për Ndjekjen/Zbatimin e Programit të Veprimit të Konferencës Ndërkombëtare mbi Popullsinë dhe Zhvillimin përtej 2014 (Kombet e Bashkuara shkurt 2014)

Programi i ICPD-së, brenda këtyre 20 vjetëve adresoi një numër të gjerë çështjesh që ndikojnë në një zhvillim të qëndrueshëm. Ai përcaktoi në qendër të vëmendjes (dhe rekomandoi) shëndetin seksual dhe riprodhues dhe të drejtat riprodhuese, përfshirë midis të tjerash shëndetin amtar, shëndetin e adoleshentit, shëndetin seksual dhe riprodhues, parandalimin dhe kontrollin e IST-ve, HIV dhe AIDS, barazinë gjinore dhe fuqizimin e gruas. Në shtator 2014 Kombet e Bashkuara rishikuan arritjet e ICPD-së, Kajro, pas 20 vjetëve dhe riformuluan një Plan të Ri Veprimi përtej 2014 që synon të arrijë disa nga objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm. Gjithashtu Programi i Veprimit i Rishikuar adresoi edhe çështje të tjera që tashmë janë një problem i shëndetit publik si rritja e sëmundjeve jo të komunikueshme dhe moshimi.

5. Strategjia Globale për Shëndetin e Grave, Fëmijëve dhe Adoleshentëve (2016-2030)

Strategjia “Çdo grua, çdo fëmijë” e lançuar nga Sekretari Përgjithshëm i OKB-Së Ban Ki-Moon është një

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS20lëvizje globale që mobilizon dhe fuqizon veprimet ndërkombëtare dhe kombëtare nga qeveritë, organizmat multilateralë, sektorin privat dhe shoqërinë civile që të adresojë sfidat madhore shëndetësore me të cilat përballen gratë dhe fëmijët në botë.

Strategjia Globale për Shëndetin e Grave dhe Fëmijëve pas 2015 është një përditësim i strategjisë së mëparshme globale “Çdo grua, çdo fëmijë” të Kombeve të Bashkuara për arritjen e objektivave të mijëvjeçarit. Kjo strategji e përditësuar përfshin një hark kohor 15-vjeçar të mbështetur mbi Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm 2015-2030, dhe synon shpejtimin e përmirësimit të shëndetit të grave, fëmijëve dhe adoleshentëve.

6. Plani i Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues 2017-2021: Drejt permbushjes se Axhendes per Zhvillim te Qendrueshem ne Europe 2030 - Te mos mbetet asnje prapa!

Plani i Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues 2017-2021: Drejt permbushjes së Axhendës për Zhvillim të Qëndrueshëm në Europë 2030, synon që në rajonin europian të OBSH-së deri në vitin 2021 të arrihet që, të gjithë njerëzit të jenë të aftësuar dhe të mbështeten në arritjen e potencialit të tyre të plotë për shëndet dhe mirëqenie seksuale dhe riprodhuese; Qëllimi dhe objektivat e planit të veprimit janë:

I. 1- Mundësimi i të gjithë njerëzve për të marrë vendime të informuara rreth shëndetit të tyre seksual dhe riprodhues dhe sigurimi që të drejtat e njeriut të respektohen, mbrohen dhe plotësohen.

2- Sigurimi që të gjithë njerëzit të gëzojnë standardin më të lartë të arritshëm të mirëqenies dhe shëndetit seksual e riprodhues.3- Garantimi i aksesit universal në shëndetin seksual dhe riprodhues dhe eliminimi i pabarazive.Më shumë informacion mbi përmbajtjen e këtyre dokumenteve mund të gjendet në anekset e këtij dokumenti, ose në referencat që ka dokumenti.

1. Analiza e Situatës së Shëndetit Seksual dhe Riprodhues

1.1. Shëndeti amtar Qëllimi i kujdesit për shëndetin amtar është që: Çdo grua të ketë një shtatzëni dhe lindje të sigurt, dhe çdo foshnjë të lindë e gjallë dhe e shëndetshme.

Kujdesi amtar cilësor dhe mëmësia e sigurt, kuptojnë se:• Çdo shtatzëni duhet të jetë e dëshiruar.• Çdo grua shtatzënë dhe foshnja e saj duhet të kenë akses për kujdes të aftë shëndetësor dhe, duhet

të ketë mundësi të marrë kujdes për veten ose për foshnjën e saj kur ka komplikacione, probleme shëndetësore gjatë shtatzënisë, lindjes apo periudhës pas lindjes.

Vdekshmëria amtare reflekton pabarazitë në akses për kujdes për shëndetin riprodhues midis të pasurve dhe të varfërve, pabarazitë brenda vendit midis zonave rurale dhe urbane që mund të prekin më shumë popullatat vulnerabël dhe grupet minoritare/pakicat etnike.

Situata aktuale në rajon lidhur me shëndetin amtarSipas raportimit të OBSH-së për vitin 20151:

• Çdo ditë vdesin afërsisht 830 gra nga shkaqe të lidhura me shtatzëninë dhe lindjen.• Vdekshmëria amtare është më e lartë në gratë që jetojnë në zonat rurale dhe në komunitetet më të

varfëra.• Norma mesatare e vdekshmërisë amtare për rajonin europian të OBSH-së, nga shifrat zyrtare të

raportuara nga vendet, është pakësuar nga 35 vdekje për 100.000 lindje gjallë në vitin 1990, në 16 vdekje për 100.000 lindje gjallë në vitin 2008. Por brenda vendeve të këtij rajoni shihen luhatje të mëdha në shifra2.

• Për vitin 2015 rajoni europian ka një vdekshmëri amtare 16/100.000 lindje të gjalla. 3 .

• Midis viteve 2016 dhe 2030, si pjesë e Axhendës për Zhvillim të Qëndrueshëm, synimi është të pakësohet norma globale e vdekshmërisë amtare në më pak se 70 për 100.000 lindje të gjalla1

.• Komplikacionet madhore që llogariten përafërsisht 75% të gjitha vdekjeve amtare janë3 :

hemoragjia e rëndë (hemoragjia gjatë dhe pas lindjes)infeksionet (zakonisht pas lindjes)presioni i lartë arterial gjatë shtatzënisë (pre-eclampsia dhe eclampsia) komplikacionet pas lindjesaborti i pasigurt

Situata e shëndetit amtar në ShqipëriSipas të dhënave operative të Ministrisë së Shëndetësisë, niveli i vdekshmërisë amtare (numri i vdekjeve amtare për 100.000 lindje të gjalla) në Shqipëri ka rënë dyfish në dekadën e fundit. Kështu, ajo u ul nga 22.7 (viti 1990) në 11.8 vdekje për 100.000 lindje gjallë (viti 2013)5.Bazuar në të dhënat e Ministrisë së Shëndetësisë, shkaqet kryesore të vdekshmërisë amtare janë gjakderdhja (hemorragjitë), infeksionet pas lindjes, pre-eklampsia dhe eklampsia gjatë shtatzënisë.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS22Sëmundjet amtareNë të njëjtën linjë me përmirësimin e indikatorëve të shëndetit të fëmijëve, sëmundjet amtare kanë pësuar gjithashtu rënie në Shqipëri nga 87 në 18 DALY për 100.000 në vitin 1990 dhe 2010.Në vitin 1990, barra e sëmundjeve amtare në Shqipëri ishte më e larta në rajonin e EJL-së (me rreth 85 DALY për 100.000), duke zënë 0.3% të barrës totale të sëmundjeve te femrat. Në vitin 2010, sëmundjet amtare në Shqipëri ishin më të ulëta se në Serbi, Maqedoni dhe Malin e Zi, por më të larta sesa në Kroaci dhe Bosnje-Hercegovinë5.

Kujdesi antenatal dhe postnatalPothuajse të gjitha lindjet (99%) në Shqipëri gjatë viteve 2006-2013 u asistuan nga punonjës shëndetësor të kualifikuar5. Sipas statistikave zyrtare, prevalenca e lindjeve cezariane ishte 19% gjatë periudhës kohore 2006-2012. Por gjasat janë që ky të jetë një nënvlerësim i prevalencës së vërtetë, duke marrë parasysh faktin se ka raste të lindjeve cezariane në spitalet private të cilat nuk raportohen në Ministrinë e Shëndetësisë. Gjatë kësaj periudhe, 83% e të porsalindurve në Shqipëri kanë kryer një vizitë postnatale brenda dy ditëve nga lindja5.

Indeksi i përqendrimit si matës i pabarazisëSipas raportimeve të ADHS-së 2008/09 (SDSHSH) dhe bazuar në llogaritjet e BB-së, kujdesi antenatal ishte në mënyrë domethënëse më i përqendruar te më të pasurit (indeksi i përqendrimit: 0.14,P<0.01). Ndihma nga stafi i kualifikuar në lindje ishte më e përqendruar ndër të pasurit, ndonëse në një shkallë më të ulët (indeksi ipërqëndrimit 0.003, P<0.01) 5.

lindshmëria Sipas INSTAT, në vitin 2001, Indeksi Sintetik i Fekonditetit (ISF) ka qenë 2,3 fëmijë për grua. Në vitet në vazhdim shënohet një rënie e tij. Në vitin 2008, u vu re një rënie e ISF-së nën nivelin e zëvendësimit, si tregoi anketa e ADHS-së, përkatësisht 1,6 fëmijë për grua. Ky indeks vazhdon të mbetet nën 2,1 fëmijë për grua edhe gjatë viteve në vazhdim5.

Numri i lindjeveGratë në Shqipëri po lindin gjithmonë e më pak fëmijë duke ngadalësuar kështu shtesën natyrore të popullsisë 2014. Në vendin tonë norma bruto e lindjeve llogaritet mesatarisht 12 lindje për një mijë banorë gjatë vitit 20106.

Lindjet sipas statistikave të INSTAT rezultojnë të jenë në rritje nga viti 2010 deri në 2014, duke shkuar nga 33.810 lindje në vit, në 35.760 lindje në vit6. Po të krahasojmë vitin 2010 me vitin 2014, norma bruto e lindjeve në shumicën e qarqeve ka pësuar rritje6.

Mosha mesatare në martesën e parë është 23 vjeç për gratë dhe 29 për burrat. Krahasimet me censusin e vitit 2011 sugjerojnë që mosha në martesën e parë është rritur lehtë si për gratë dhe për burrat9.Pothuajse të gjitha lindjet në Shqipëri asistohen nga personeli shëndetësor i kualifikuar, dhe 99 % e tyre në vitin 2013 ishin në maternitete dhe shtëpi lindjeje6.

Patologjia e barrësNumri i grave shtatzënë me probleme gjatë shtatzënisë ka pësuar rritje mbas vititi 2011-2014, nga 9.140 raste në 9.614 raste respektivisht. Në këto patologji vendin e parë e zënë anemitë që kanë pësuar një rritje, nga 2.605 raste në vitin 2010 në 2.807 raste në vitin 20149.

Shërbimet e shëndetit amtar në ShqipëriShërbimet shëndetësore të kujdesit për gruan ofrohen në tre nivelet e kujdesit shëndetësor dhe janë të integruara në shërbimet tona shëndetësore si më poshtë:

1. Në Kujdesin Shëndetësor Parësor:Fshati: - Ambulancat - Qendrat shëndetësore Qyteti - Konsultoret e gruas - Qendrat e planifikimit familjar

232017-2021

Detyrat e Konsultoreve të Gruas në KSHP janë: • Ndjekja antenatale e gruas shtatzënë • Edukimi shëndetësor për shëndetin riprodhues, PF• Parandalimi, zbulimi, trajtimi dhe ndjekja e patologjive në sistemin riprodhues• Këshillimi dhe ofrimi i metodave kontraceptive

2. Në kujdesin spitalorNë të gjitha spitalet e rrethit ekzistojnë repartet e maternitetit-neonatologjisë.

Spitalet Universitare Obsterik-Gjinekologjik “Mbretëresha Geraldine” dhe “Koço Gliozheni” në Tiranë ofrojnë nivelin më të lartë të kujdesit obstetrik gjinekologjik në vend.

Përmirësimi i cilësisë së ofrimit të kujdesit shëndetësor për gruan, kujdesi për mëmësinë e sigurt:Gjatë periudhës 2010-2015, shërbimet e kujdesit shëndetësor për gruan i janë nënshtruar një procesi reformimi dhe përmirësimi të cilësisë, ku ndër të tjerat mund të përmenden:

a) Hartimi dhe miratimi i udhërrëfyesve dhe protokolleve klinike kombëtare të ndjekjes së gruas shtatzënë edhe pas lindjes, ushqyerjes së gruas gjatë shtatzënisë dhe ushqyerjes me gji, dhe PPK-të përkatëse të miratuara nga Ministri i Shëndetësisë (Urdhri i Ministrit të Shëndetësisë nr. 62 datë 15.2.2014 “Për miratimin e standardeve të cilësisë dhe udhërrëfyesve e protokolleve të praktikës klinike të konsultores së gruas dhe fëmijës në kujdesin shëndetësor parësor; Urdhër i Ministrit të Shëndetësisë Nr. 157, datë 21.4.2014 për “Miratimin e protokolleve të praktikës klinike për konsultoret e gruas dhe fëmijës në kujdesin shëndetësor parësor- Ushqyerja e gruas shtatzënë, foshnjës dhe fëmijës së vogël”.

b) Përfundimi i setit të indikatorëve të monitorimit dhe performancës për shërbimet e konsultores së gruas dhe fëmijës, miratuar me Urdhër të Ministrit të Shëndetësisë Nr.470 datë 3.9.2013 “Për miratimin e indikatorëve për monitorimin e performancës së konsultoreve të nënës dhe fëmijës në kujdesin shëndetësor parësor”.

Përmirësimi i cilësisë së kujdesit perinatal për gruan në kujdesin shëndetësor spitalora) Në bashkëpunim me OBSH/UNFPA-në është hartuar paketa e trajnimit “Kujdesi Efektiv Perinatal” për

personelin e materniteteve të vendit. Kjo paketë e trajnimeve është pjesë e programit të edukimit në vazhdim për çertifikimin e personelit shëndetësor. Janë trajnuar personeli i disa materniteve rajonale në Shkodër, Vlorë, Korçë, Kukës, Durrës e Tiranë.

b) Për kujdesin spitalor në maternitetet dhe repartet e pediatrisë së spitaleve janë përpiluar 15 protokolle klinike kombëtare për obstetrikën dhe neonatologjinë, si dhe 27 protokolle klinike për pediatrinë. Këto protokolle shërbejnë për rritjen e cilësisë së shërbimit, dhe përpilimi i tyre bëhet duke u mbështetur në evidenca mjekësore ndërkombëtare të bazuara shkencërisht dhe të përshtatura në kontekstin kombëtar. Këto protokolle janë përpiluar nga ekspertë shqiptarë të mbështetur nga ekspertë ndërkombëtarë, dhe janë të akredituara nga Qendra Kombëtare e Cilësisë, Sigurisë dhe Akreditimit të Institucioneve Shëndetësore.

c) Në bashkëpunim me OBSH-në në vitin 2013 është adaptuar protokolli për vlerësimin e cilësisë së kujdesit për nënën dhe të porsalindurin në maternitete-kujdesi spitalor. Ky protokoll është një mjet i unifikuar për të vlerësuar cilësinë e shërbimeve të kujdesit për lindjen dhe foshnjën e porsalindur mbi bazën e standardeve ndërkombëtare.

Në vitin 2015 u bë rishikimi paketës bazë të shërbimeve të KSHP-së, lidhur me ndryshimet e mbështetura në udhërrëfyesit dhe PPK-të e reja. Pjesë e përditësimit dhe rishikimit ishte edhe shërbimi i kujdesit shëndetësor për gruan shtatzënë dhe shëndetin riprodhues që ofron paketa. Paketa u miratua me VKM nr. 285, datë 2.7.2015 “Mbi miratimin e paketës së shërbimeve shëndetësore në kujdesin shëndetësor parësor që financohet nga fondi i sigurimit të detyrueshëm të kujdesit shëndetësor”.

Abortet INSTAT në botimin e saj Femra dhe Meshkuj në Shqipëri 2015 raporton se numri i aborteve gjatë periudhës 2004-2013 pothuajse është përgjysmuar në vlerë absolute. Në vitin 2004 ky numër ishte afërsisht 10,5 mijë ndërkohë që në vitin 2013 ishte afërsisht 6,6 mijë. Gjatë kësaj periudhe kjo rënie ka qenë pothuaje lineare nga viti në vit. Gjithashtu kemi një rritje të raportit lindje/abort nga 3,9 në 2004 në 5,4 në vitin 20137.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS24Nëse krahasojme dy llojet e aborteve ndër vite vihet re një rritje gjithmonë e më madhe e aborteve spontane kundrejt atyre me ndërprerje, i cili është një abort me kërkesën e gruas. Abortet spontane në vitin 2009 përbënin 48,1 % ndërsa në vitin 2013 ato shkojnë në 67,2 % të numrit total të aborteve. Pra ka një rritje me 1,4 herë për një periudhë 4-vjeçare6.

Sipas vendbanimit të gruas vihet re se përqindja më e lartë e aborteve kryhet nga gratë të cilat jetojnë në zonat urbane, konkretisht 61,1 % për vitin 20136. Gjithashtu shihet një tendencë në rritje e aborteve në zonat rurale nga viti 2009-20136.

Të dhënat e mbledhura mbi abortin për vitin 2014 sipas Institutit të Shëndetit Publik, i cili bën survejancën e abortit duke mbledhur të dhëna nga skedat personale të aborteve të kryera tregojnë se një përqindje e vogël (10 përqind) e aborteve në Shqipëri janë kryer në sektorin privat (spitalet private sepse në sektorin privat aborti lejohet të kryhet vetëm në spitale, jo në klinika private) (Instituti i Shëndetit Publik 2014).

Gjatë periudhës kohore 2014-2015 Ministria e Shëndetësisë ka përfunduar dhe miratuar nga Ministri i Shëndetësisë me Urdhër nr. 491, datë 17.11.2015 “Udhërrëfyesin e praktikës klinike për abortin e sigurt” dhe Fletët informative për marrjen e pëlqimit të pacientit në spital për abortin kirurgjik, metodën e kyretazhit dhe abortin mjekësor. Ky udhërrëfyes që bazohet mbi rekomandimet dhe evidencat bashkëkohore të metodave të abortit të sigurt, do të përdoret nga të gjitha shërbimet që ofrojnë abort në vendin tonë (duhet kujtuar se që nga viti 2015 në vendin tonë liçencohen për të kryer aborte vetëm niveli i kujdesit spitalor publik dhe privat, dhe jo më klinikat private). Aborti selektiv, mungesa e ekuilibrit midis dy sekseve në lindje në ShqipëriTreguesit lidhur me raportin gjinor në lindje tregojnë numrin e djemve të lindur të gjallë për 100 vajza të lindura. Niveli natyror i raportit gjinor në lindje është rreth 105 dhe mjaft konsistent ndërmjet vendeve. Raporti gjinor në lindje në Europë është në nivelin natyror të 105 djemve për 100 vajza.Në Shqipëri, raporti i lindjes së meshkujve shënon një mesatare prej 111.7 për 100 lindje vajzash, për periudhën 2008–2010. Ndërkaq, norma botërore është 105 lindje djemsh për 100 lindje vajzash, dhe studimi vërteton se ky ekuilibër në Shqipëri është prishur pikërisht për shkak të shtimit të rasteve të abortit selektiv11.

Problematika lidhur me shëndetin e gruas• Vdekshmëria amtare dhe foshnjore, tregues i vlerësimit të shëndetit të nënës dhe fëmijës, me gjithë

përmirësimet që ka, mbetet e lartë krahasuar me vendet e tjera të rajonit europian. • Vërehen dallime në vdekshmërinë amtare që lidhen me pabarazitë social-ekonomike dhe nivelin e

varfërisë midis rajoneve të vendit. Këta tregues janë më të lartë në zonat verilindore të vendit, midis familjeve që janë më të varfëra dhe me nivel më të ulët arsimimi.

Po kështu problemet me këtë situatë lidhen me: • Aftësitë dhe njohuritë jo të mira dhe në nivel bashkëkohor të personelit shëndetësor, për të kryer

aktivitetet e kërkuara lidhur me kujdesin shëndetësor për nënën dhe fëmijën sipas standardeve ndërkombëtare.

• Mungesën në standarde, udhëzime, protokolle referimi e ndjekje të gruas gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes.

• Mungesën e burimeve njerëzore dhe infrastrukturës, veçanërisht në disa zona të largëta rurale. • Vëmendjen e pamjaftueshme ndaj popullatës së pashërbyer, grupeve vulnerabël, pakicave minoritare,

etj.• Njohuritë e mangëta në familje dhe komunitet lidhur me nevojat e veçanta të këtyre grupeve

vulnerabël, faktorët e lidhur me pozitën, kulturën, statusin social dhe ekonomik të grave, si dhe moskontrollin e jetës së tyre për të marrë vendime lidhur me shëndetin e tyre.

• Nivelin jo të duhur të përfaqësimit të grave në procesin e vendimmarrjes për shëndetin e tyre, pabarazitë në respektimin e të drejtave të grave që thellohen edhe nga vëmendja e pamjaftueshme e shoqërisë, komunitetit në edukimin e meshkujve mbi norma dhe vlera që lidhen me çështje të pabarazisë gjinore si brenda familjes, ashtu edhe në jetën shoqërore.

• Numrin ende në shifra të larta të aborteve në Shqipëri dhe nënraportimi tyre.• Rritjen e raportit të lindjes te meshkujt krahasuar me femrat që flet për mundësinë e abortit selektiv,

çka kërkon marrjen e vendimeve dhe propozimin e ndërhyrjeve të duhura për të parandaluar këtë fenomen, që në të ardhmen mund të bëhet më i thelluar dhe të çojë në disbalanca demografike dhe gjinore.

252017-2021

Referencat

1. Maternal WHO: Fact sheet N°348, Updated November 20152. WHO Europe Maternal and newborn health Data and statistics3. World Health Statistics, Cause-specific mortality and morbidity. Maternal mortality, Data by WHO

region 4. Raporti Shëndetësor Kombëtar, Gjendja Shëndetësore e Popullatës Shqiptare Tiranë, 2014. ISHP,

UNICEF 5. INSTAT, Shqipëria në shifra 20146. INSTAT, Femra dhe meshkuj në Shqipëri 20157. INSTAT, Vjetari Statistikor Rajonal 20158. INSTAT, Perspektiva Gjinore në Shqipëri - Analiza Gjinore, Census 20119. MSH, Drejtoria e Përparimit Shëndetësor, Kontrollit të Cilësisë dhe Jetësimit të Prioriteteve, sektori i

monitorimit dhe vlerësimit të treguesve shëndetësor10. INSTAT, Popullsia dhe dinamikat e saj në Shqipëri, horizonte të reja demografike 201411. “Raporti i paekuilibruar në lindje midis dy sekseve në Shqipëri”, i prezantuar nga Ministria e

Shëndetësisë, me mbështetjen e organizatave UNFPA dhe World Vision, 19 dhjetor 2012, Tiranë

1.2. Planifikimi familjar E drejta për Planifikim Familjar (PF) është miratuar zyrtarisht në Konferencën e Kombeve të Bashkuara në vitin 1966, megjithatë niveli i shtatzënive të paplanifikuara ende mbetet një shqetësim madhor global, veçanërisht te moshat e reja. Planifikimi Familjar ka një ndikim të rëndësishëm në shëndetin riprodhues pasi ai vepron në tre komponentë që janë:

• Shëndeti i nënës duke distancuar lindjet; mënjanuar shtatzënitë e paplanifikuara nëpërmjet përdorimit të metodave kontraceptive.

• Shëndeti i fëmijës duke i krijuar mundësi reale nënës për përkujdesjen ndaj fëmijës. • Mbrojtja nga sëmundjet seksualisht të transmetueshme, HIV dhe AIDS nëpërmjet edukimit

shëndetësor dhe mjeteve kontraceptive që ndikojnë në parandalimin e tyre.

Për shumë gra, përfshirë edhe ato që dëshirojnë të kenë fëmijë, kontracepsioni nuk është një zgjidhje; është një e drejtë dhe nevojë bazë shëndetësore. Sipas specialistëve të shëndetësisë, planifikimi familjar vullnetar duke përdorur metoda të sigurta dhe efektive kontraceptive, ofron përfitime të mëdha në aspektin shëndetësor ekonomik dhe social për familjet dhe komunitetin1.

Në nivel botëror në vitin 2015, 64% e grave të martuara ose në bashkëjetesë përdornin një formë kontracepsioni. Të paktën 1 në dhjetë gra të martuara në shumë rajone të botës kanë nevoja të paplotësuara për PF. Në gjithë botën në vitin 2015, 12% e grave të martuara ose në bashkëjetesë kanë nevoja të paplotësuara për PF6.

Prevalenca e metodave specifike ndryshon gjerësisht në botë. Të dhënat për vitin 2015 tregojnë se sterilizimi femëror dhe DIU-ja janë metodat më të shpeshta që përdorin gratë e martuara ose ato që bashkëjetojnë në botë. Në vitin 2015, 19% e grave të martuara ose atyre që bashkëjetojnë përdornin sterilizimin femëror dhe 14% DIU-në. Në vitin 2015 në nivel botëror, metodat afatshkurtra janë më pak të përdorura: 9% e grave përdornin pilulën, 8% kondomin mashkullor dhe shumë më pak kontracepsionin injektabël. Në botë vetëm 6% e grave të martuara ose që bashkëjetojnë përdornin metodën e tërheqjes6.

Të dhëna për situatën e përdorimit të kontraceptivëve në ShqipëriAktualisht, niveli i përdorimit të metodave moderne kontraceptive është ende i ulët krahasuar me vende të tjera, dhe larg objektivave të vendosura nga Ministria e Shëndetësisë. Sipas të dhënave te Studimit Demografik dhe Shëndetësor (ADHS, 2008/09) rezultoi se njohuritë mbi metodat e planifikimit familjar janë thuajse të plota në Shqipëri, ku rreth 99% e të intervistuarve të moshës 15-49 vjeç njohin të paktën një metodë të planifikimit familjar (moderne apo tradicionale). Në përgjithësi, femrat (sidomos ato të martuara) kanë më shumë njohuri dhe informacion se meshkujt për sa u përket këtyre metodave2,3.

Sipas ADHS-së 2008-09 raportohet që vetëm 10.6% e grave të martuara kanë përdorur një metodë moderne kontraceptive, kundrejt 58.7% që kanë përdorur një metodë tradicionale. Kjo shifër nënkupton një rritje të vogël të shkallës mbizotëruese të kontraceptivëve modern me 8% në krahasim me vitin 20022,3. Mes grave të

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS26reja të martuara të grup-moshës 15-29 vjeç, përqindja e atyre që përdorin kontraceptivët modern është disi më e lartë në vitin 2008-09 me 12.9%. Përdorimi aktual i kontraceptivëve modern nga gratë jo të martuara por seksualisht aktive ka qenë mjaft më i lartë në atë kohë me 28.7%2,3. Për vitin 2014, Sistemi i Informacionit dhe Menaxhimit Logjistik (SIML) i Institutit të Shëndetit Publik raportoi që nga të katër metodat, DIU-ja ishte më e përdorura (34%), e ndjekur nga pilulat (25%), injeksionet dhe prezervativët që përdoren më rrallë (secila me rreth 20%)3,4. Sipas ISHP-së, përdorimi i metodave moderne të kontraceptivëve nuk është rritur këto 2-3 vitet e fundit4. Është vënë re përdorim i qëndrueshëm, por në disa raste është treguar rënie e përdorimit të tyre. Shkalla e Mbulimit me Kontraceptivë (CPR) është jo më shumë se 4-5% sipas raportimeve të SIML në ISHP4,5.

Edhe pse lindshmëria dhe indeksi sintetik i fekonditetit ka pësuar rënie të vazhdueshme, lindshmëria në moshë specifike nën 20 vjeç është rritur nga 0.016 në vitin 1989 në 0.018 në vitin 2001 dhe 0.020 në vitin 2011. Nga ana tjetër, edhe pse numrat absolut të lindjeve nga adoleshentet janë relativisht të vegjël - 2.8 mijë në vitin 2011 dhe po bien për shkak të shifrave në rënie të grave të grup-moshës 15-19 vjeç, tendenca në rritje e lindshmërisë te adoleshentet është diçka që kërkon vëmendje nga politikëbërësit e fushës së shëndetësisë 2,3.

Aksesi i adoleshentëve në metoda moderne kontraceptive nga sektori publik paraqet vështirësi sepse ky grup nuk i frekuenton këto shërbime për arsye se ato ofrohen në klinika dhe maternitete dhe akoma më pak në qendrat shëndetësore në zonat rurale. Në treg funksionojnë dy operatorë të tjerë si: NESMARK, organizatë social-marketingu që ofron prezervativë, dhe sektori privat që ofron prezervativë, kontraceptivë oralë, kontraceptivë të emergjencës dhe DIU3. Edhe nga këta dy sektorë raportohet përdorim i ulët i kontraceptivëve. Në disa raste të dhënat tregojnë që të rinjtë përdorin metodat kontraceptive të urgjencës në mënyrë të gabuar, por për këtë moshë nuk ka të dhëna për IST-të, abortin dhe shtatzëninë e padëshiruar4. Shpjegimi për rënien e lindshmërisë, ndërsa ka rënë përdorimi i kontraceptivëve, ndoshta kërkon studime specifike kërkimore për të gjetur arsyen e duhur3.

Nevojat e paplotësuara për Planifikim Familjar Në rajonin europian, nevojat e paplotësuara për PF luhaten nga 5-23%6. Në Shqipëri, 13% e femrave të martuara kanë një nevojë të paplotësuar për planifikim familjar, 3% për distancim të lindjeve dhe 9% për kufizim të lindjeve. Nevoja e paplotësuar për planifikim familjar është më e lartë te femrat më të reja të grup-moshës 15-29 vjeç (17-18%)2.

Sikurse u përmend, treguesit e planifikimit familjar të analizuar nga të dhënat e sistemit të informacionit LMIS, flasin gjithsesi për ulje të përdorimit të metodave moderne kontraceptive. Në analizën e tre viteve të fundit kjo rënie në përdorim shpjegohet me arsyet dhe problemet që ka vetë sistemi lidhur me: sasitë e prokuruara, disponueshmërinë e fondeve të nevojshme, mungesën për një periudhë prej gati dy vjet të metodave te caktuara si rasti i Depo-proverës 3,4.

Mungesa në disa raste e kontraceptivëve në nivel qendror, si dhe problemet me ofrimin e shërbimit të PF-së nga personeli shëndetësor, janë disa nga shkaqet për një përdorim të ulet të metodave moderne kontraceptive. Nga ana tjetër, duhet të kemi parasysh edhe faktin që një pjesë e popullatës pajiset me metodën direkt në farmaci duke shmangur shërbimin publik falas, me mendimin se këto të fundit janë më pak cilësore.

Vlerësimi i performancës do të ishte një nxitje për ta rritur interesin për këtë shërbim. Monitorimi dhe vlerësimi i vazhdueshëm i hallkave të funksionimit të sistemi të menaxhimit të kontraceptiveve do të ndihmojë në përmirësimin e ofrimit të shërbimit të PF-së, dhe do të minimizojë mungesën e tyre në këtë nivel.

Shërbimet e Planifikimit FamiljarShërbimet e Planifikimit Familjar kanë filluar aktivitetin me VKM. Nr. 226, datë 27.5.1992 ku u miratuan aktivitetet e PF-së dhe aborti u bë i ligjshëm.

Aktualisht shërbimet e PF-së në Shqipëri, që ofrohen në sistemin shëndetësor publik, janë të shpërndara në tre nivelet e kujdesit shëndetësor:

• Niveli i kujdesit shëndetësor parësor: në 426 qendra shëndetësore në qytet e fshat.• Spitalet: qendrat e PF-së të përfshira në maternitetet e rretheve në sistemin shëndetësor publik. • Qendrat e grave pranë spitaleve Universitare Obstetrik-Gjinekologjik në Tiranë (materniteti “Nëna

Geraldinë” dhe ai “Koço Gliozheni”).

272017-2021

Qendrat e Planifikimit Familjar që gjenden të integruara në qendrat shëndetësore në Kujdesin Shëndetësor Parësor janë të furnizuara me disa lloje kontraceptivësh modern (pilula, injeksion, spirale dhe prezervativ ) që ofrohen falas. Sektorë të tjerë të rëndësishëm në ofrimin e metodave moderne kontraceptive janë: sektori privat, ku metodat moderne ofrohen sipas çmimeve të tregut; sektori i marketingut social që ofron metoda moderne me çmime të subvencionuara, si dhe sektori i OJF-ve (ato OJF që punojnë në fushën e shëndetit seksual dhe riprodhues) që ofron metoda moderne kontraceptive falas për grupet e margjinalizuara dhe vulnerabël, përfshirë edhe të rinjtë.

Shërbimet e planifikimit familjar tashmë janë pjesë integruese e Paketës Bazë të Shërbimeve të Kujdesit Shëndetësor Parësor që u rishikua dhe u miratua me VKM Nr. 101, datë 4.2.2015. Në paketë është përcaktuar qartë shërbimi i planifikimit familjar, ku përfshihen: këshillimi dhe shpërndarja e kontraceptivëve modern, shërbimet që duhen ofruar në komunitet, standardet që duhet të këtë ky shërbim, pajisjet dhe metodat moderne kontraceptive që duhet të ketë qendra dhe dokumentacioni mjekësor i unifikuar.

Nga viti 1996 në sektorin publik metodat kontraceptive janë ofruar falas, nëpërmjet mbështetjes nga USAID dhe UNFPA. Në qershor të vitit 2003 u miratua Strategjia e parë Kombëtare e Sigurimit të Kontraceptivëve që synoi arritjen e pavarësisë kontraceptive dhe që nga viti 2010 e në vijim, qeveria shqiptare siguron 100% mbulesën kontraceptive për sektorin publik pa qenë e varur nga ndihma e donatorëve të huaj.

Në janar 2016, Ministri i Shëndetësisë miratoi Udhërrëfyesin dhe Protokollet e Planifikimit Familjar me urdhër nr. 25, datë 22.1.2016 si standard kombëtar për ofrimin e shërbimeve të planifikimit familjar në të gjitha nivelet e kujdesit shëndetësor. Udhërrëfyesi dhe Protokollet bazohen në praktikat e rekomandimet më të fundit të mbështetura në evidenca dhe të pranuara në nivel ndërkombëtar, si dhe të përshtatura nga një grup ekspertësh lokal sipas situatës në Shqipëri në fushën e planifikimit familjar. Ato do të shërbejnë si standard për shërbimet e PF-së në të gjithë sektoret e ofrimit të tyre, nga qendra shendetësore deri në shërbimet referuese-maternitetet, pra, në çdo vend ku ofrohet shërbim i planifikimit familjar.

Masat dhe aktivitetet e zbatuara që nga viti 2012 në fushën e planifikimit familjar janë orientuar nga Strategjia Kombëtare e Sigurisë së Kontraceptivëve 2012 - 2016 (SKSK 2012-2016), e cila ka synuar të sigurojë që burrat dhe gratë shqiptare të mund të zgjedhin, të marrin dhe përdorin kontraceptivë dhe shërbime të planifikimit familjar me cilësi të lartë, sa herë që të duan për planifikimin e familjeve të tyre. Strategjia Kombëtare e Sigurimit të Kontraceptivëve për periudhën 2017 – 2021 synon përmirësimin e aksesit, kërkesës dhe cilësisë së shërbimeve të planifikimit familjar, me qëllim uljen e numrit të aborteve dhe përmirësimin e shëndetit të nënës dhe fëmijës.

Programi i qeverisë (2013-2017) për shëndetësinë synon ofrimin e një mbulimi universal për kujdesin shëndetësor për gjithë shqiptarët rezidentë, ku asnjë individ të mos mbetet pa kujdes shëndetësor për mungesë të mjeteve të nevojshme financiare, si dhe rritjen e rolit të shëndetit publik dhe programeve të parandalimit e të promocionit shëndetësor.

Urdhri nr. 510 datë 21.11.2014 i Ministrit të Shëndetësisë ndryshoi parashikimin e fazës së dytë (2014-2016) të sigurimit të kontraceptivëve të targetuar vetëm për grupet më të rrezikuara të popullatës për shërbimet shëndetësore publike, në zbatim të Dokumentit Strategjik Kombëtar “Për sigurimin e kontraceptivëve për periudhën 2012-2016”. Urdhri përcakton se për periudhën e parashikuar të zbatimit të strategjisë (2015-2016) të gjithë kontraceptivët e përdorur në sektorin publik do të sigurohen falas për gjithë popullsinë në nevojë, sikurse është vepruar për periudhën e fazës së parë.

Me mbështetjen e USAID-it dhe UNFPA-së, në Institutin e Shëndetit Publik është ngritur dhe funksionon Sistemi i Informacionit dhe Menaxhimit Logjistik (SIML) përmes të cilit grumbullohen statistika për shërbimet, si dhe informacion logjistik mbi metodat moderne kontraceptive. Kjo i jep mundësi Ministrisë së Shëndetësisë të përllogarisë nevojat kombëtare për kontracepsion modern, të parandalojë gjendjet e mungesave dhe stok-out për metodat moderne kontraceptive, si dhe të monitorojë ecurinë, progresin dhe mbarëvajtjen e programit kombëtar të planifikimit familjar.

Detyrat me të cilat operon sistemi janë: parashikimi i nevojave për blerjet vjetore, prokurimi, regjistrimi dhe magazinimi i kontraceptivëve, plan-shpërndarja sipas nevojave të rretheve dhe monitorimi i gjithë hallkave

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS28të procesit. SIML është tashmë një sistem i konsoliduar. Ai është i kompjuterizuar në nivel rrethi (DSHP-je) dhe raportimi elektronik shkon nga 75-80% për 36 rrethet; pjesa tjetër për arsye objektive nuk është pjesë e sistemit elektronik. Ministria e Shëndetësisë me mbështetjen e UNFPA-së po punon për të adoptuar konceptin e “Total Market Approach”/Qasja Tërësore e Tregut që merr në konsideratë rolin e sektorit publik, të sektorit privat dhe të organizatave joqeveritare në sigurimin e furnizimit të vazhdueshëm të popullatës me kontraceptivë. Në këtë mënyrë, krijohet mundësia që e gjithë popullata, përfshirë grupet e margjinalizuara apo të nënshërbyera të popullatës, të kenë akses në shërbime cilësore të PF-së .

Problematika e PF-së në Shqipëri

• Fertiliteti dhe lindshmëria në Shqipëri kanë rënë dhe vazhdojnë të bien ndjeshëm.• Madhësia ideale e familjes është duke u ulur.• Të dhënat e fundit të INSTAT-it sugjerojnë se ka një rritje të lindshmërisë te grup-moshat e

adoleshentëve.• Përdorimi i metodave moderne kontraceptive mbetet ende në nivel të ulët. • Nevojat e paplotësuara për kontracepsionin janë ende në përqindje të lartë te gratë e moshës

riprodhuese.• Aktiviteti seksual te të rinjtë është shtuar.• Shërbimet e planifikimit familjar janë të shtrira deri në nivel qendre shëndetësore dhe jo në nivel

ambulancash. • Megjithëse aksesi gjeografik është rritur ndjeshëm, ende ka nevojë të punohet për përmirësimin e

cilësisë së shërbimeve.• Prej vitit 2009 nuk janë ndërmarrë programe trajnimi mbarëkombëtare në fushën e PF-së.• Prej vitit 2011 nuk janë ndërmarrë fushata ndërgjegjësuese në fushën e PF-së.• Ende ka mangësi në kapacitetet e specialistëve të SIML, si dhe ofruesve të shërbimeve të PF-së në

fushën e raportimit dhe parashikimit të nevojave për kontracepsion.• Mungon një strategji formale për ndarjen e tregut të kontraceptivëve në Shqipëri.• Mungojnë të dhëna për shitjet e kontraceptivëve nga sektori privat. • Mungojnë të dhëna nëse largimi nga tregu i disa produkteve kontraceptive të ofruara nga marketingu

social NESMARK, është zëvendësuar nga sektori privat.

Referencat1. Global perspectives on unplanned pregnancies a framework for action from the world contraception

day (wcd) coalition 2. Studimi demografik dhe shëndetësor shqiptar 2008/093. INSTAT “Të rinjtë në Shqipëri, sfidat në kohët që ndryshojnë”, nëntor 20154. Buletini i Shëndetit Nr. 1 2014. Tiranë, Instituti i Shëndetit Publik5. WHO Europe. Family planning6. Trends in contraceptive use 2015 United Nations ST/ESA/SER.A/349

292017-2021

1.3. Shëndeti i të porsalindurit, foshnjës dhe fëmijës

1.3.1. Shëndeti i të porsalindurit

Treguesi i vdekshmërisë neonatale (TVN) i një vendi përdoret gjerësisht si një tregues i shëndetit publik, cilësisë së shërbimeve shëndetësore, shpërndarjes së pasurisë dhe standardit të përgjithshëm të jetesës1.

Shëndeti i të porsalindurit në botë

Periudha neonatale/porsalindurit, 28 ditët e para të jetës, është koha më e brishtë për mbijetesën e një fëmije. Sipas të dhënave të OBSH-së, në vitin 2015 ndodhën 2.7 milionë vdekje, ose afërsisht 45% të të gjitha vdekjeve të fëmijëve nën 5 vjeç, prej këtyre rreth 1 milion vdekje neonatale ndodhën në ditën e parë të lindjes dhe rreth 2 milionë në javën e parë të lindjes2 .

Zvogëlimi vdekshmërisë neonatale është me rëndësi jo vetëm sepse pjesa e vdekjeve të fëmijëve deri 5 vjeç që ndodh në periudhën neonatale është në rritje si në botë dhe në vendin tonë, ndërsa pjesa tjetër e vdekjeve të fëmijëve nën 5 vjeç është në ulje, por edhe sepse ndërhyrjet shëndetësore që adresojnë shkaqet madhore të vdekjeve neonatale në përgjithësi ndryshojnë nga ato që duhet të adresohen për vdekjet e tjera të fëmijëve deri 5 vjeç2.

Më shumë se 80% e të gjitha vdekjeve të të porsalindurve vijnë nga tri gjendje të parandalueshme dhe të trajtueshme: komplikacionet nga prematuriteti, vdekjet të lidhura me lindjen, (përfshirë asfiksinë në lindje) dhe infeksionet neonatale. Komplikacionet e prematuritetit janë aktualisht shkaku i dytë i vdekjeve nën 5 vjeç3.

Pjesa më e madhe e vdekjeve të të porsalindurve (73%) ndodhin brenda 7 ditëve të para të jetës, dhe kërkojnë të njëjtat investime në sistemin shëndetësor që nevojiten për të përmirësuar edhe shëndetin amtar. Për të parandaluar dhe trajtuar këto shkaqe ekzistojnë ndërhyrje kosto-efektive të vërtetuara nga evidencat shkencore. Përmirësimi i cilësisë së kujdesit rreth kohës së lindjes shpëton shumë jetë, por kjo kërkon punonjës të trajnuar dhe të pajisur mirë, përfshirë aftësitë e mamive, si dhe ekzistencën e mjeteve e pajisjeve esenciale 3.

Shëndeti i të porsalindurit në ShqipëriNë Shqipëri, pavarësisht përmirësimit të dukshëm të treguesit të vdekshmërisë neonatale në vitet e fundit, ai mbetet relativisht i lartë dhe i pandryshueshëm (7 ‰)4. Përmirësimi i vdekshmërisë neonatale është i ngadaltë edhe pse lindjet në institucionet shëndetësore janë shumë të larta.

Megjithëse në vite është vërejtur një ulje e ndjeshme e vdekshmërisë foshnjore, pjesa që zë në të vdekshmëria neonatale bëhet çdo vit dhe më e lartë (aktualisht zë rreth 75% të vdekshmërisë foshnjore)5. Kjo sugjeron se ndërhyrjet në shëndetin e të porsalindurit duhet të jenë prioritare.

Sipas statistikave të Ministrisë së Shëndetësisë për vdekshmërinë neonatale, vdekjet e javës së parë pas lindjes (0-6 ditë) përbëjnë rreth 80 % të vdekjeve neonatale6. Por vdekshmëria neonatale ndryshon edhe sipas burimeve të raportimit të saj nga MSH-ja, OBSH-ja, ADHS, etj.

Sëmundjet neonatale

Sipas ISHP (2014), sëmundjet neonatale kanë pësuar rënie të konsiderueshme në Shqipëri gjatë dy dekadave të shkuara7. Në total, në vitin 1990 këto sëmundje zinin 4.5% të barrës totale të sëmundjeve, ndërsa në vitin 2010 vetëm 2.0% 4.

Barra e sëmundshmërisë neonatale ka rënë respektivisht për meshkujt dhe femrat nga 1.479 DALY në vitin 1990 në 616 në vitin 2010 (meshkujt) dhe nga 1.091 DALY në vitin 1990 në 481 në vitin 2010 (femrat). Megjithatë barra e sëmundjeve neonatale mbetet ndër më të lartat në rajon (Global Burden Disease GBD survey WHO 2010)4.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS30Shërbimet shëndetësore të kujdesit neonatal Shërbimi neonatologjik në vendin tonë sipaas niveleve të kujdesit shëndetësor ofrohet në:

• KSHP-qendrat shëndetësore dhe ambulancat në fshat dhe konsultoret e fëmijës në qytet që ndjekin kujdesin për mirërritjen dhe zhvillimin e fëmijës nga 0-6 vjeç.

• Kujdesin spitalor neonatologjik të ofruar brenda reparteve të materniteteve të spitaleve të rretheve.• Niveli më i lartë i kujdesi neonatal ofrohet në Spitalet Obstetrik-Gjinekologjik: “Mbretëresha

Geraldine” dhe “Koço Gliozheni” në Tiranë.

Gjatë viteve 2011-2014 një numër raportesh nga vlerësimi i drejtpërdrejtë i situatës, tregojnë se cilësia e shërbimeve të ofruara për kujdesin shëndetësor të të porsalindurit është e pamjaftueshme7. Në këto vleresime përshkruhet cilësia e shërbimeve si nën standarde, ku:

a) trajtimi i rasteve të zakonshme dhe ndërlikimeve shpesh është në mospërputhje me standardet ndërkombëtare dhe praktikat e vërtetuara të sigurta (jo kritere diagnostike, mbitrajtim, shtrime të panevojshme në repartin e kujdesit të veçantë, përdorim barnash me efektivitet të paprovuar);

b) mungon integrimi dhe vazhdimësia e kujdesit midis profesionistëve dhe shërbimeve, dhe ka sistem referimi të parregulluar mirë (nuk ka një përcaktim të qartë të rolit dhe përgjegjësisë në shërbimin shëndetësor dhe profesionistëve të shëndetit në varësi të nivelit të shërbimeve, dallim të qartë midis institucioneve publike dhe atyre private);

c) infrastruktura, furnizimet, pajisjet (dallime të rëndësishme në pajisjen e spitaleve me mjete bazë, ku mirëmbajtja e tyre është problem, furnizime jo të plota, veçanërisht laboratorike) dhe facilitetet higjienike janë shpesh herë të mangëta, çka krijon situata që nuk lejojnë respektimin e zinxhirëve të kujdesit;

d) profesionistët paraqesin në shumë raste dije dhe aftësi të cunguara dhe jo të përditësuara, keqpërdorin/abuzojnë me teknologjinë që zotërojnë, nuk respektojnë zinxhirët e kujdesit, janë të pamotivuar dhe të painteresuar për karrierë, stafi shpesh i mangët dhe shpërndarja e tij jo e përpjestuar, etj7 .

Këto rrethana e rrezikojnë shëndetin e të porsalindurit, shkaktojnë përdorim joeficient të burimeve dhe shpenzime të panevojshme nga pacientët, që rezultojnë me zgjidhje të papërshtatshme dhe jo të menjëhershme të situatave urgjente shëndetësore vërtet reale7.

E gjithë kjo do të thotë mundësi të humbura për 1) reduktimin e vdekshmërisë dhe sëmundshmërisë afatgjatë 2) përvojë të kënaqshme me lindjen 3) kosto-efektivitet 4) nxitje të profesionalizmit, etj.

Një situatë e tillë është rrjedhojë e ndërthurjes së shumë faktorëve që lidhen me 1) sistemin shëndetësor, 2) administrimin lokal dhe 3) qëndrimin e mbajtur nga vetë profesionistët.

Gjithsesi, përjashtuar dobësitë që paraqet sistemi shëndetësor në vend dhe burimeve të kufizuara, është e mundur që të arrihet një përmirësim 30–50% i vdekshmërisë neonatale përmes një organizimi më të mirë, përdorimit të udhëzuesëve klinik dhe pjesëmarrjes aktive të personelit8.

Studimet tregojnë se shumë vdekje neonatale janë potencialisht të parandalueshme ose të shmangshme, dhe në disa vende të botës është ulur vdekshmëria neonatale jo detyrimisht prej teknologjisë së sofistikuar dhe investimeve financiare, por përdorimit më të mirë burimeve ekzistuese1,9.

Për përmirësimin e cilësisë së shërbimeve të neonatologjisë dhe rritjen e aftësive dhe njohurive të personelit shëndetësor, MSH-ja në bashkëpunim me OBSH/UNFPA/USAID ka përgatitur 2 dokumente: “Kujdesi efektiv perinatal” (OBSh) dhe “Reanimacioni i të porsalindurit”, të cilat mund të shërbejnë për përmirësimin e praktikave. Ato duhet të përfshihen si mjete të edukimit të vazhdueshëm të personelit, dhe të bëhen të detyrueshme për të gjithë personelin e çdo institucioni shëndetësor që kujdeset për nënën dhe të porsalindurin. Trajnimi duhet të jetë gjithëpërfshirës në qoftë se dëshirojmë të ndryshojmë këto praktika. P.sh. në trajnimin për reanimacionin e të porsalindurit të kryer në maternitetin e Tiranës në vitin 2011 mori pjesë vetëm 66.8% e stafit, (nga të cilët 100% prej Neonatologjisë; 40.1% e stafit të Obstetrikës, prej të cilëve vetëm 16.7% e primarëve; 63.7% e mamive, por vetëm 25% e krye/mamive; - çka nuk u shoqërua me përmirësim të menjëhershëm të praktikave siç edhe pritej8,9,10.

312017-2021

Problemet me shëndetin e të porsalindurit • Indikatorët e shëndetit të të porsalindurit në vend nuk duket se japin një tablo të besueshme të

vdekshmërisë dhe sëmundshmërisë neonatale, për të parashikuar ndërhyrjet e mundshme hap pas hapi.

• Ka probleme me organizimin, shpërndarjen dhe rajonalizimin e burimeve (njerëzore dhe teknologjike). • Stafi neonatal është i pakët, relativisht i vjetër në moshë dhe profesioni përgjithësisht i padëshiruar.• Njohuritë dhe aftësitë e personelit që kujdeset për shëndetin e të porsalindurit kanë mangësi. Mund

të kryhen trajnime të shpeshta dhe të përsëritura të personelit, por pa reflektim në praktikat e përditshme në kujdesin e të porsalindurit. Për këtë nevojitet përmirësimi i kurrikula-ve dhe nxitja e pjesëmarrjes aktive të personelit. Trajnimi duhet të jetë gjithëpërfshirës (njohuri dhe përgjegjshmëri), i vazhdueshëm (mundësisht i detyrueshëm) dhe i matshëm (indikatorët e cilësisë, performancës së punës së personelit).

• Sistemi i referimit është i shkëputur, nuk përcjell informacion të rëndësishëm dhe shpesh i improvizuar dhe i përcaktuar nga dëshira dhe presioni i pacientit, duke shkaktuar mbingarkesë të padobishme të spitaleve qendrore (universitare kryesisht) dhe mospërdorim efikas të burimeve të qendrave dhe spitaleve të rrethit.

• Mungojnë mekanizmat rregullues për zbatimin e protokolleve të trajtimit dhe referimit, auditimin dhe vlerësimin e indikatorëve të cilësisë të aprovuar nga MSH-ja, që shoqërohen me incentivat/penalizimet qoftë individuale apo kolektive.

• Nuk janë të qarta ndarjet e detyrave dhe kompetencat për ofrimin e kujdesit sipas çdo niveli shërbimi, veçanërisht në planifikimin e teknologjisë së përshtatshme për funksionin e çdo niveli.

• Mungojnë struktura të përshtatshme për një kujdes holistik, multiprofesional për problemet e mundshme afatgjata të fëmijëve me rrezik të lartë. Megjithëse raportimet se fëmijët e lindur me peshë të vogël tregojnë një numër relativisht të ulët, një grup i tillë fëmijësh, rreth 20% e tyre, rrezikojnë probleme të zhvillimit psiko-motor, probleme të mushkërive, sëmundshmëri të lartë në moshën e të rriturit, etj.

• Mungon depistimi për të paktën disa sëmundje që konsiderohen më të shpeshta në vendin tonë si hipotiroidizmi, mungesa e G-6PhD, fibroza cistike, dëgjimi, etj. Kjo do të kishte një vlerë parandaluese të konsiderueshme dhe shpenzime shumë më efektive në sistemin tonë shëndetësor.

Referencat 1. Lawn, J, Cousens, S, Bhutta, Z, Darmstadt, G, Martines, J, and Paul, V. Why are 4 million newborn

babies dying each year?. Lancet. 2004; 364: 399–4012. WHO, neonatal health Global Health Observatory (GHO) data 3. World Health Organization Every Newborn: an action plan to end preventable deaths Every Newborn

Action Plan - World Health Organization WHO Health in 2015: from MDGs to SDGs, December 2015 4. Raport shëndetësor kombëtar, gjendja shëndetësore e popullatës shqiptare Tiranë, 2014. ISHP,

UNICEF 5. Mortality rate - infant (per 1;000 live births) in Albania www.tradingeconomics.com /albania/

mortality-rate-infant-per-1-000-live...albania mortality rate infant per 1 000 live births wb data World Bank Indicators - Albania – Mortality

6. MSH, Drejtoria e Përparimit Shëndetësor, Kontrollit të Cilësisë dhe Jetësimit të Prioriteteve, sektori monitorimi vlerësimit të treguesve shëndetësor

7. Adoption of the WHO assessment tool on the quality of hospital care for mothers and newborns in Albania. (Mersini E, Novi S, Tushe E, Gjoni M, Burazeri G. Acta Inform Med. 2012; 20:226-34. Albania Success story, WHO Regional Office for Europe, Copenhagen 2011, available at http://www.euro.who.int/_data/assets /pdf_file /0016/154141 / e95980.pdf Maternal, Newborn and Child Health Care Reform, Albania final project technical Report, October 2007 to July 2012.)

8. Fauveau V, et al. Int J Gynecol Obstet 2006; 94 (2):179–84; Althabe F, et al. Paed. Perinat. Epidem. 2008; 22(Suppl 1):42–60)

9. Tushe E et al. 8th WCPM, 2007; Make Every Mother and Child Count. Geneva: WHO, 2005.; Bullough C, et al BJOG 2005;112:1180–8)

10. E.Tushe, et al ; NRP: Results of a program” 7. National Conference of AAP)

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS321.4. Shëndeti i adoleshentit

Situata e shëndetit të adoleshentëve në botëFokusimi mbi shëndetin e adoleshentit është thelbësor për të patur një themel të fortë për arritjen e objektivave të zhvillimit të qëndrueshëm të vendit. Adoleshentët janë të ekspozuar ndaj një sërë rreziqesh dhe vuajnë nga sëmundje dhe çrregullime të ndryshme që janë në rritje si p.sh. sëmundjet mendore, dëmtimet nga aksidentet rrugore, anemia nga pamjaftueshmëria e hekurit, HIV dhe AIDS, përdorimi i duhanit, alkoolit dhe drogave.

Megjithëse shifrat e vdekshmërisë tek adoleshentët janë më të ulëta krahasuar me ato të grup- moshave të tjera, shumë prej shkaqeve të vdekjeve të tyre janë të parandalueshme. Shumë sjellje të shëndetshme që mësohen në adoleshencë kanë impakt afatgjatë gjithë jetën1.

Në botë shifrat e vdekshmërisë së adoleshentëve janë ulur midis viteve 2000 dhe 2012, me një numër global vdekjesh që u ulën nga 1.5 milionë -1.3 milionë. OBSH-ja deklaron se shkaqet madhore të vdekjeve dhe sëmundjeve në adoleshentët si shëndeti mendor, përdorimi i substancave dhe problemet lidhur me ushqyerjen, nuk kanë marrë vëmendjen e duhur në politikat kombëtare të vendeve1.

Shëndeti i adoleshentëve në Shqipëri Shqipëria konsiderohet si një vend i rajonit europian me popullatë të re. Lidhur me shëndetin e adoleshentëve ka pak të dhëna të viteve të fundit.Studimi i kryer nga INSTAT me mbështetjen e UNFPA-së “Të rinjtë në Shqipëri, sfidat në kohët që ndryshojnë”, (2015), paraqiti të dhëna lidhur me të rinjtë në Shqipëri, problematika të tyre lidhur me shëndetin, kushtet e jetesës, arsimin, punësimin etj2.

Numri i të rinjve të grup-moshës 15-29 vjeç nga Censusi i Popullsisë dhe Banesave i vitit 2011 u llogarit në 704 mijë, duke përfaqësuar vetëm një të katërtën (25, 2%) e të gjithë popullsisë. Me rreth 363 mijë meshkuj dhe djem të grup-moshës 15-29 vjeç kundrejt rreth 342 mijë femrave dhe vajzave të kësaj grup-moshe, meshkujt me 51,5% janë vetëm pak më shumë të përfaqësuar mes të rinjve krahasuar me të gjithë popullsinë. Mbipërfaqësimi më i madh i meshkujve është në grup-moshën 20-24 vjeç (52,6% kundrejt 47, 4% femra)2.

Shkaqet e vdekjesNga viti 2001 deri në vitin 2011, statistikat jetësore tregojnë numrin e vdekjeve të të rinjve që luhatet në rreth 800 në vit. Që atëherë, numri duket se ka rënë. Ndërkohë që shkaqet kryesore të vdekjeve për personat mbi 50 vjeç janë sëmundjet e qarkullimit të gjakut dhe kanceri, të rinjtë përgjithësisht bëhen viktima ndaj faktorëve të jashtëm. Në vitin 2010, shkaqet e jashtme llogaritin 55.8 % të vdekjeve të të rinjve të moshës 15 deri në 29 vjeç. Dëmtimet e jashtme, helmimet dhe aksidentet janë shkaqet kryesore të vdekjes së të rinjve2.

Një grup faktorësh të parandalueshëm të rrezikut si: duhanpirja, abuzimi me alkool, dieta e pashëndetshme dhe mungesa e aktivitetit fizik, kanë ndikim të madh në rritjen e vërejtur të barrës totale të sëmundjeve jo të transmetueshme si kanceri, sëmundjet e zemrës, mëlçisë dhe mushkërive. Parandalimi i sjelljeve të tilla si duhanpirja, abuzimi me alkoolin, dieta e pashëndetshme dhe promovimi i aktivitetit fizik te të rinjtë shqiptarë mbeten sfidat kryesore 2.

Studimi i fundit mbi Sjelljet e shëndetshme te fëmijët e moshës shkollore 11, 13 dhe 15 vjeç , i kryer në të gjitha vendet e Europës, synon të japë një panoramë mbi sjelljet e adoleshentëve, shëndetin dhe stilin e jetesës në kontekstin e tyre social. Gjithashtu, studimi synon rritjen e të kuptuarit sesi vetë të rinjtë e perceptojnë shëndetin e tyre3.

• Problemet e lidhura me ushqyerjen, shëndetin oral, inaktivitetin fizik, shëndetin seksual, grindjet janë disa nga gjetjet e studimit për Shqipërinë. Me rritjen e moshës, ulet konsumi i mëngjesit nga 64% (për 11-vjeçarët) në 34% për adoleshentët 15-vjeçar. Gjithashtu, mbipesha dhe obeziteti ulen me rritjen e moshës. Ajo shkon nga 30% në 15% te djemtë 11-vjeçarë.

• Lidhur me shëndetin oral, Shqipëria konsiderohet një vend me prevalencë të ulët të larjes së dhëmbëve më shumë se një herë në ditë. Kështu, niveli i larjes së dhëmbëve më shumë se një herë në ditë vajza/djem varion nga 61/47% te 11-vjeçarët, në 67/45% te 15-vjeçarët.

• Lidhur me jetën sedentare, 15-vjeçarët shqiptarë renditen të dytët në Europë, pas Moldavisë. Kështu

332017-2021

75% e vajzave dhe 73% e djemve 15 vjeç shohin televizor më shumë se dy orë në ditë gjatë ditëve të javës.

• Për sa i përket shëndetit seksual, në Shqipëri konstatohet një disbalancë shumë e ndjeshme në raportin djem/vajza lidhur me kryerjen e marrëdhënieve seksuale. Kështu, 39% e djemve 15-vjeçarë raportojnë se kanë kryer marrëdhënie seksuale kundrejt 2% të vajzave të të njëjtës moshë. Nga ana tjetër, 63% e djemve 15-vjeçarë raportuan se kishin përdorur kondom gjatë marrëdhënies së fundit seksuale kundrejt 35% të vajzave të kësaj moshe.

• Gjithashtu, 24% e djemve 15-vjeçarë në Shqipëri janë përfshirë në grindje gjatë vitit të fundit, duke u renditur në vendin e dytë në Europë pas të rinjve armenë3.

Shërbimet për adoleshentët në ShqipëriAktualisht në Shqipëri shërbimet shëndetësore specifike për adoleshentët janë të pjesshme. Ministria e Shëndetësisë, mbështetur nga UNICEF-i, mundësoi ngritjen e shërbimeve miqësore për të rinjtë në disa zona të vendit në periudhën 2000-2008. Më pas, qendrat e këshillimit dhe testimit konfidencial për HIV DHE AIDS dhe IST, të ngritura brenda strukturave të Drejtorive të Shëndetit Publik, inkorporuan funksione të shërbimeve miqësore për të rinjtë. Disa OJF janë mështetur nga MSh-ja për ofrimin e shërbimeve për të rinjtë, veçanërisht për toksiko-dependentët, shëndetin mendor dhe planifikimin familjar.

Shërbimi shëndetësor në shkolla është një shërbim i financuar nga Ministria e Shëndetësisë, me objekt promovimin e shëndetit. Shërbimi shëndetësor në shkolla përfshin edhe kujdesin për shëndetin oral. Ekzistojnë diferenca në burime njerëzore, dhe rrjedhimisht edhe në cilësinë e shërbimit mes Tiranës dhe rajoneve të tjera të Shqipërisë, ashtu sikurse edhe midis zonave urbane dhe zonave rurale.

Në Paketën e Shërbimeve të Kujdesit Shëndetësor Parësor, janë të pershkruara disa përgjegjësi të mjekut të familjes dhe personelit të infermierëve në raport me shëndetin e adoleshentëve.

Problemet me situatën e adoleshentëve• Adoleshentët kanë probleme shëndetësore që lidhen me stilin e jetës si probleme me të ushqyerin,

shëndetin oral, sjellje të rrezikshme seksuale dhe përfshirjen në grindje fizike. • Mungojnë të dhëna periodike dhe studime në vazhdimësi mbi shëndetin e adoleshentëve.• Shërbimet shëndetësore për të rinjtë janë të pjesshme dhe të papërcaktuara qartë për shëndetin e

adoleshentëve. • Ka mungesë udhëzimesh, protokollesh dhe standardesh për këto shërbime.• Personeli shëndetësor është i patrajnuar mjaftueshëm për ofrimin e shërbimeve të adoleshentëve.

Referencat1. Health in 2015: from MDGs, Millennium Development Goals to SDGs, Sustainable Development

Goals.1.Global Health. 2. Health Priorities.3.Conservation of Natural Resources. 4.Organizational Objectives. I.World Health Organization.ISBN 978 92 4 156511 0 (NLM classification: WA 530)© World Health Organization 2015

2. Të rinjtë në Shqipëri, sfidat në kohët që ndryshojnë. INSTAT nëntor 20153. J. Inchley, D. Currie, T. Young, O.Samdal, T. Torsheim, L. Augustson, F. Mathison, A. Aleman-Diaz,

M. Molcho, M. Weber, V. Barnekow. Growing up unequal: gender and socioeconomic differences in young people’s health and well-being. Health Behaviour in School-aged Children (hbsc) study: International report from the 2013/2014 survey. WHO Regional Office for Europe; 2016.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS341.5. Tumoret e traktit riprodhues

Në shkallë botërore, kanceri i gjirit dhe i qafës së mitrës janë ndër kanceret më të shpeshtë te gratë, dhe një nga shkaqet kryesore të vdekjeve të shkaktuara nga kanceri në përgjithësi. Kanceri i gjirit është kanceri i dytë më i shpeshtë në botë, dhe kanceri më i shpeshtë te gratë me rreth 1.67 milionë raste të reja të diagnostikuara në vitin 2012 (25% të të gjitha kancereve)9. Është kanceri më i shpeshtë si në vendet e zhvilluara dhe ato më pak të zhvilluara. Edhe pse disa faktorë rreziku për kanceret e gjirit janë të mirë dokumentuara, përsëri, te pjesa më e madhe e grave që paraqiten me kancer të gjirit nuk mund të identifikohen faktorët specifik të rrezikut10. Rreth 21% e të gjitha vdekjeve nga kanceri gjirit në botë lidhen me faktorë të stilit të jetesës të tillë si: përdorimi i alkoolit, mbipesha dhe obeziteti, si dhe mungesa e aktivitetit fizik. OBSH-ja promovon kontrollin e kancerit të gjirit brenda kontekstit të një programi kontrolli të kancereve, dhe të integruar në parandalimin dhe kontrollin e sëmundjeve jo të komunikueshme2.

Kanceri i qafës së mitrës është sëmundje e parandalueshme, por në botë është një nga shkaqet kryesore të vdekjeve te gratë, duke qenë përgjegjës për më shumë se 270.000 vdekje në vit, 85% e të cilave ndodhin në vendet në zhvillim. Projeksionet tregojnë se në 10 vitet e ardhshme kanceri cervical do të rritet me pothuajse 25 %11. Shkaku kryesor për kancerin e qafës së mitrës është një infeksion kronik ose persistent me një ose më shumë tipa “me rrezik të lartë” (ose onkogjenik) të human papilloma virus (HPV).Asambleja Botërore e Shëndetësisë në vitin 2013 e identifikoi kancerin cervical midis ndërhyrjeve prioritare, në planin e veprimit për parandalimin dhe kontrollin e sëmundjeve jo të komunikueshme në planet shëndetësore të vendeve. Aftësia në rritje e mundësive dhe alternativave të teknologjive depistuese si inspeksioni pamor me acid acetic (VIA) dhe testimi për HPV, si dhe vaksinat e reja kundër human papilloma virus (HPV) mund të ndihmojnë të rritet ndjeshëm parandalimi i këtij kanceri3.

Situata e kancereve të traktit riprodhues në ShqipëriKanceri i gjirit është kanceri më i shpeshtë mes femrave në Shqipëri. Të dhënat bazuar në shërbimet shëndetësore dhe të dhënat e vdekshmërisë dëshmojnë një rritje të qëndrueshme të këtij kanceri në Shqipëri gjatë viteve të fundit. Ky është një fenomen që vërehet edhe në shumicën e vendeve në zhvillim. Veç rritjes së moshës mesatare të popullsisë, kjo prirje shpjegohet edhe me faktorë të tjerë të lidhur me urbanizimin, si ndryshimi i sjelljes riprodhuese dhe ushqyerja12.

Kanceri i qafës së mitrës mbetet kanceri i dytë më i shpeshtë te femrat e reja të moshës riprodhuese (15-44 vjeç) dhe në mënyrë të tërthortë mund të demostrohet një rritje e rrezikut për prekjen nga ky kancer si pasojë e prirjeve në rritje për t’u ekspozuar ndaj shkaktarit të tij, virusit të papilomës humane (HPV).

Incidenca e standardizuar sipas moshës (45/100.000) për kancerin e gjirit është më ulët se në vendet mesdhetare të Bashkimit Europian, por mjaft më e lartë se vendet e Mesdheut Lindor (të tilla si Turqia, Egjipti apo Tunizia). Kjo incidencë për kancerin e qafës së mitrës (7/100.000) është e ngjashme me vendet e Bashkimit Europian dhe sërish më e lartë se vendet e Mesdheut Lindor13.

Raporti vdekshmëri/incidencë që pasqyron kapacitetet për kapje të hershme dhe trajtim për kancerin e gjirit, vlerësohet të jetë 0.35 për kancerin e gjirit dhe 0.4 për kancerin e qafës së mitrës. Këta tregues, megjithëse në shumë raste më të lartë se vendet e Mesdheut Lindor, janë më të ulët se në vendet mesdhetare të BE-së (përkatësisht 0.19 dhe 0.25)5.

Diametri i kancerit të gjirit në momentin e diagnozës është një tregues i rëndësishëm i lidhur me kapjen herët të këtij kanceri. Megjithëse ende në vendin tonë ky kancer kapet shpesh në stade të avancuara, analiza e të dhënave për periudhën 2006-2013 dëshmon se ndërsa proporcioni i kancerit të kapur me diametër deri 2 cm ka mbetur i njëjtë, është pakësuar në minimum (nga 14% në vitet 2006-2010 në 3% në vitet 2011-2013) proporcioni i kancerit të gjirit të identifikuar në diametër mbi 5 cm.

Treguesit epidemiologjik për kancerin e qafës së mitrës janë me të ulët sesa ato të kancerit të gjirit, por ka dy elemente që e bëjnë kancerin e qafës së mitrës një prioritet: a) mosha e re e shfaqjes së sëmundjes krahasuar me kanceret e tjerë, dhe humbjet shumë të mëdha në terma të viteve të humbura të jetës, dhe b) kosto-efektiviteti i kapjes së hershme (depistimit) është shumë i favorshëm - më i favorshmi mes gjithë kancereve.

352017-2021

Evidencat shkencore për kancerin e qafës së mitrës dëshmojnë efektivitetin më të lartë mes gjithë programeve të njohura të depistimit në uljen e vdekshmërisë. Mbulesa me shërbime depistimi mbi qafën e mitrës është indikatori i vetëm nga programet e depistimit, i përfshirë në indikatoret bazë të kontrollit të sëmundjeve kronike të OBSH-së.

Një princip i përgjithshëm i prioritizimit mes dy depistimeve do të ishte: përfitimet nga programi i depistimit për kancerin e gjirit dhe nga ai i qafës së mitrës do të ishin të barabarta nëse vdekshmëria nga kanceri i gjirit do të ishte rreth 3 herë më e lartë se ajo nga kanceri i qafës së mitrës në të njëjtat grup-mosha. Situata në Shqipëri përputhet me këtë princip.

Shërbimet e kapjes, parandalimit dhe trajtimit të kancereve të traktit riprodhuesPërmirësimi i shërbimeve dhe ngritja e programeve të depistimit për kancerin e qafës së mitrës dhe kancerin e gjirit janë konsideruar prioritete në Programin Kombëtar të Kontrollit të Kancerit, 2011-2020. Megjithëse ende Shqipëria nuk ka programe të organizuara të depistimit si për kancerin e gjirit ashtu edhe për kancerin e qafës së mitrës, përpjekjet e kryera gjatë 5 viteve të fundit kanë sjellë disa përparime lidhur me kapacitet në nivele të ndryshme të sistemit shëndetësor.

Diagnoza dhe trajtimi i kancerit ofrohen në princip pa pagesë, por shumica e shërbimeve (përfshi, leximin e mamografive, PAP-testin, kolposkopinë dhe biopsinë) janë të përqendruara në Spitalet Universitare në Tiranë. Kështu, një vlerësim i kryer në vitin 2013 me mbështetjen e UNFPA-së në sistemin shëndetësor lidhur me kancerin e qafës së mitrës, dëshmoi se kapacitetet depistuese dhe diagnostikuese rezultuan të munguara në shumicën dërmuese të rajoneve të vendit dhe të mangëta në nivel vendi14.

Edhe pse gjatë 5 viteve të fundit janë bërë përpjekje për të forcuar kapacitetet e menaxhimit multidisiplinar të rasteve me kancer gjiri, nevojat mbeten ende shumë të larta. Kështu, rreth 20 radiologë, teknikë mamografie, patologë, kirurgë, psikologë dhe infermierë janë trajnuar jashtë vendit. Rritja e barrës së kancereve në sistemin shëndetësor, si edhe rritja e kapaciteteve demostrohet në një analizë të volumit të shërbimeve pranë shërbimit Onkologjik në QSUT. Kështu në vitin 2014 krahasuar me 2013 janë regjistruar 26.6% më shumë pacientë të shtruar, 42.8% më shumë konsulta ambulatore, 7.3% më shumë pacientë të trajtuar me radioterapi, 22.1% më shumë ekzaminime biopsi dhe citologji, 7% më shumë ekzaminime radiologjike dhe endoskopike, 55% më shumë ekzaminime imuno-histokimike për pacientët e shtruar.

Depistimi oportunist i kancerit të qafës së mitrës që ekziston në Shqipëri, është i varur nga fushatat josistematike të informimit publik dhe në interesin sporadik të individëve. Ende nuk ka sisteme mbikqyrjeje apo të sigurimit të cilësisë në këtë fushë. Megjithatë, në nëntor të vitit 2014 është ofruar një kurs trajnimi i akredituar mbi teknikat e organizimit dhe menaxhimit të programeve të depistimit për 40 përfaqësues të strukturave të shëndetit publik nga të gjitha rrethet e vendit.

Çdo vit kryhen 5.000-10.000 PAP-teste (pa kontroll të cilësisë), ndërkohë që nevojat janë për disa herë më tepër. Leximi i PAP-testeve kryhet vetëm në Tiranë. Megjithëse leximi është i centralizuar, sërish numri i PAP-testeve është i ulët për të siguruar një nivel të pranueshëm të cilësisë profesionale6. Kolposkopia (një ekzaminim relativisht i thjeshtë dhe i nevojshëm për diagnozën pas një Pap-testi primar pozitiv) kryhet pothuaj vetëm në Tiranë. Gjithashtu, edhe trajtimi i lezioneve cervikale prekanceroze (me LEEP-një procedurë e thjeshtë, e lirë dhe që mund të kryhet në kushte ambulatore) kryhet vetëm në Tiranë. Në shërbimet e kujdesit shëndetësor parësor, prej vitit 2012 ka filluar të aplikohet në masë të gjerë procedura e ekzaminimit klinik të gjirit si një teknikë e kapjes së hershme të kancerit të gjirit. Janë rritur kapacitetet në qendrat shëndetësore pas trajnimit të rreth 800 mjekëve dhe infermierëve.Ndërkohë që bëhet pak ose aspak lidhur me depistimin e kancerit të qafës së mitrës. Personeli që punon në këto shërbime nuk është i trajnuar në këtë fushë.

Është pranuar përgjithësisht në takimet e specialistëve dhe në udhëzuesit klinik se, nga njëra anë duhen centralizuar në Tiranë shërbimet e diagnozës përfundimtare dhe të trajtimit përfundimtar të kancerit (me qëllim rritjen e standardeve të cilësisë), dhe nga ana tjetër duhen bërë përpjekje për të shpërndarë gjeografikisht shërbimet e ekzaminimeve të thjeshta si ekzaminimi klinik i gjirit për kancerin e gjirit, apo marrja e mostrave laboratorike vaginale për kancerin e qafës së mitrës, pranë qendrave të gruas apo në qendrat shëndetësore. Ndërkohë edhe shërbime të tilla si mamografia për kancerin e gjirit apo kolposkopia dhe trajtimi i lezioneve prekanceroze mund të ofrohen në nivel spitali rajonal, me qëllim aksesin e lehtë nga ana e grave.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS36Dy njësi të lëvizshme të mamografisë kanë filluar të ofrojnë shërbimet e tyre falas gjatë vitit 2015 për zonat ku nuk ka mamografi stacionare, duke përmirësuar aksesin (me rreth 4.000 ekzaminime në vit) për gratë e qyteteve të vogla dhe fshatrave në këtë shërbim të kapjes së hershme të kancerit të gjirit. Volumi i ekzaminimeve në mamografitë stacionare në vend vijon të ngelet i ulët me rreth 2-4 ekzaminime në ditë, ndërkohë që si mundësitë ashtu edhe nevojat janë për shumë më tepër.

Njohuritë në popullatën e grave në moshë riprodhuese mbi kapjen e hershme të kancerit të gjirit dhe atij të qafës së mitrës kanë ardhur në rritje, ndërkohë që aktivitetet e informimit publik dhe ato të avokatisë përmes përfshirjes së gjithë aktorëve të rëndësishëm në proces janë duke u intensifikuar. Vlen të përmendet firmosja e “Deklaratës së Urtësisë” nga një numër i madh personash publik, përfshirë ministra dhe deputetë, kryesisht gra.

Në vitin 2014 u rishikua dhe aprovua paketa e shërbimeve në kujdesin shëndetësor parësor (VKM nr. 101, datë 4.2.2015) duke përfshirë tashmë edhe aktivitete të lidhura me kapjen e hershme të kancerit të gjirit dhe kancerit të qafës së mitrës. Është hartuar dhe miratuar udhëzuesi mbi depistimin dhe kapjen e hershme të kancerit të gjirit në shërbimet e kujdesit shëndetësor parësor Urdhër Ministri Nr. 284, datë 2.7.2015. Në vijim, sapo ka përfunduar përpilimi i udhëzuesve dhe protokolleve të kapjes së hershme të kancerit të qafës së mitrës, dhe është në proces miratimi i këtyre dokumenteve nga Ministria e Shëndetësisë. Është pranuar se testet e reja të depistimit, të bazuara në identifikimin e HPV-së, mund të fillojnë të përdoren masivisht edhe në Shqipëri.

Problematikat• Për kanceret e traktit riprodhues janë reduktuar barrierat financiare, burokratike dhe gjeografike

lidhur me aksesin në shërbimet e kapjes së hershme. • Është mundësuar ofrimi falas i testeve apo ekzaminimeve të kapjes së hershme, ndërkohë që më

shumë përpjekje nevojiten për menaxhimin e integruar të rasteve.• Infomacioni për evidentimin e rasteve të vdekjeve nga kanceret e traktit riprodhues, nevojitet të

plotësohet dhe standardizohet bazuar në ICD10 dhe në regjistrin kombëtar të kancerit. Fushatat sensibilizuese janë akoma jo të shënjestruara siç duhet.

• Nevojitet përmirësimi i aftësive të punonjësve të shëndetësisë në të gjithë zinxhirin e kujdesit, përfshirë parandalimin.

• Vijon mungesa e programeve të kontrollit të cilësisë së shërbimeve ekzistuese të depistimit dhe kapjes së hershme.

Referencat1. GLOBOCAN 2012.Breast cancer 2. WHO | Breast cancer: prevention and control www.who.int/cancer/detection/.../index2.html 3. WHO.Comprehensive cervical cancer control. A guide to essential practice - Second Publication date:

December 2014, iSBn: 978 92 4 154895 4. Kanceri i gjirit. Kapja e hershme dhe ndjekja e gruas pas diagnozës. 2013. A. Ylli K. Filipi, J. Lakrori

ISBN 978-9928-4195-8-35. The EUROMED CANCER network: state-of-art of cancer screening programmes in non-EU

Mediterranean countries. Giordano L, Bisanti L, Salamina G, Ancelle Park R, Sancho-Garnier H, Espinas J, Berling C, Rennert G, Castagno R, Dotti M, Jaramillo L, Segnan N; Euromed Cancer working group (Members listed at the end of the paper). Eur J Public Health. 2016 Feb;26(1):83-9. doi: 10.1093/eurpub/ckv107. Epub 2015 Jun 13

6. Raport mbi vlerësimin e kapaciteteve të shërbimeve të anatomisë patologjike dhe gjinekologjisë me qëllim depistimin e kancerit të qafës së mitrës në spitalet rajonale në 12 qarqet e Shqipërisë, nëntor 2013

372017-2021

1.6. Dhuna ndaj grave dhe fëmijëve

Dhuna ndaj grave dhe fëmijëve në botëNë nivel botëror, dhuna vazhdon të jetë një nga shkaqet kryesore të vdekjeve për grup-moshat 15-44 vjeç. Fëmijët dhe gratë konsiderohen si grupet me rrezik më të madh për t’u dhunuar, si brenda familjes ashtu edhe në mjedise të tjera. Shifrat aktuale të ofruara nga OBSH-ja tregojnë se 1 në 3 (35%) gra në botë kanë provuar një lloj dhune fizike dhe/ose seksuale nga partneri intim, apo nga një partner joseksual gjatë jetës së tyre. Në gjithë botën pothuajse 1/3 (30%) e grave që kanë patur një marrëdhënie intime raportojnë se kanë provuar një formë të dhunës fizike dhe/ose seksuale nga partneri i tyre intim15.

Faktorët e shoqëruar me rrezik të rritur të ushtrimit të dhunës përfshijnë arsimimin e ulët, keqtrajtimin e fëmijës ose ekspozimin ndaj dhunës në familje, përdorimin e alkoolit, qëndrimet që e pranojnë dhe i nënshtrohen dhunës dhe pabarazisë gjinore1.

Pasojat e dhunës ndaj gruas mund të çojnë në pasoja të rënda shëndetësore si dëmtime, trauma (42% e grave që kanë provuar dhunë nga partneri intim raportojnë një dëmtim si pasojë e dhunës) shtatzëni të padëshiruara, aborte, lindje me peshë të ulët, lindje preterm, IST, HIV dhe AIDS. Gjithashtu, format e dhunës çojnë në depresion, çrregullime të stresit, gjumit, të të ngrënit, dhimbje koke, barku, çrregullime gastrointenstinale, etj. dhe deri në vetëvrasje1.

Fëmijët që rriten në familje ku ka dhunë mund të kenë një sërë problemesh të sjelljes dhe emocionale si dhe probleme të rritjes. Dhuna nga partneri intim shoqërohet edhe me rritje të vdekshmërisë dhe sëmundshmërisë foshnjore dhe fëminore (p.sh. kequshqyerja, sëmundje diarreike, etj.) 1.

Sipas evidencave të OBSH-së për vitin 2014, një e katërta e të gjithë të rriturve raportuan se ishin abuzuar kur ishin fëmijë, 1 në 5 gra dhe 1 në 13 burra raportuan se ishin abuzuar seksualisht kur ishin fëmijë16. Pasojat e keqtrajtimit të fëmijës përfshijnë shëndetin fizik dhe mendor gjatë gjithë jetës, dhe ngadalësojnë zhvillimin ekonomik dhe social të vendit. Parandalimi i keqtrajtimit të fëmijës kërkon një qasje multisektoriale. Programet efektive të parandalimit mbështesin prindërit dhe mësojnë aftësitë e prindërimit pozitiv.

Dhuna ndaj grave dhe fëmijëve në ShqipëriNë Shqipëri, dhuna ndaj fëmijëve dhe grave konsiderohet si një çështje prioritare për t’u adresuar. Gjetjet e disa studimeve në Shqipëri kanë treguar një prevalencë të lartë të keqtrajtimit të fëmijëve. Studimi i ACE-së17, tregoi se format më të shpeshta të abuzimit gjatë fëmijërisë ishin ato fizike (40%), psikologjike (50%), seksuale (6%), dhe të qenurit dëshmitarë të keqtrajtimit të nënës (rreth 30%), duke paraqitur nivelin më të lartë të keqtrajtimit në këtë popullsi krahasuar me 9 vendet e tjera që kanë kryer studimin ACE. Nivele edhe më të larta të abuzimit të fëmijëve paraqiten në studimin BECAN në Shqipëri (Studim Epidemiologjik Ballkanik mbi Abuzimin dhe Neglizhencën e Fëmijëve)18.

Prevalenca e abuzimit fizik ishte 59%, prevalenca e abuzimit psikologjik ishte edhe më e lartë - 69%, ndërsa prevalenca e ngacmimit seksual dhe abuzimit seksual ishte 11% dhe 4.9% respektivisht. Nga ana tjetër, raportimi i neglizhimit ishte 26%.

Sipas rezultateve të marra nga studimet në lidhje me qëndrimet ndaj disiplinimit të fëmijëve, është gjetur se 28.6% e pjesëmarrësve mendonin se fëmijët duhet të qëllohen për gabimet që ata bëjnë, ndërsa 7.7% e tyre u shprehën se ata i godasin fëmijët e tyre me rrip ose objekte të rënda19.

Një tjetër studim i kryer nga Terre des hommes (2015)20 për dhunën seksuale te fëmijët brenda rrethit të besimit, vuri në dukje nevojën e ndërgjegjësimit të fëmijëve dhe mbarë komunitetit për këtë dukuri. Nga ana tjetër, studimi theksoi nevojën për përmirësime të mëtejshme të sistemit të mbrojtjes së fëmijëve nga abuzimi seksual.

Sipas studimit të kryer nga INSTAT (2013)21 për dhunën ndaj grave, në të cilin janë intervistuar gra të moshës 18-55 vjeç, 58.2% e tyre raportuan se kishin përjetuar “ever - një herë” dhunë psikologjike gjatë martesës/lidhjes së tyre, 23,7% dhunë fizike dhe 7.9% dhunë seksuale. Nga ana tjetër, aktualisht (gjatë 12 muajve të fundit), 52.8% e tyre përjetonin dhunë psikologjike, 14,7% dhunë fizike dhe 5% dhunë seksuale.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS38Shërbimet shëndetësore që ofrojnë këshillim, parandalim e trajtim për dhunënNë zbatim të Ligjit Nr 9669, datë 18.12.2006 “Për Dhunën në Familje” neni 7, çdo qendër shëndetësore në kujdesin shëndetësor parësor, shërbimet e urgjencave të spitaleve dhe maternitetet e spitaleve të rretheve duhet të: •Depistojnë dhe këshillojnë për dhunë dhe abuzim; ofrojnë në çdo kohë ndihmë mjekësore dhe psikologjike për viktimat e dhunës në familje; bëjnë në çdo kohë ekzaminimet e nevojshme. •Evidentojnë rastet e dhunës në familje në dokumentacionin përkatës mjekësor të miratuar nga Ministria e Shëndetësisë. •Pajisin viktimën me raportin mjekësor përkatës, si dhe ta referojnë dhe orientojnë atë pranë shërbimeve të tjera të mbështetjes dhe mbrojtjes nga dhuna në familje.

Në kuadër të legjislacionit mbi dhunën në familje/dhunën ndaj fëmijës, Ministria e Shëndetësisë zbaton disa urdhra Ministri dhe vendime si më poshtë:

• Urdhër Nr. 13 Datë 23.1.2008 i Ministrit të Shëndetësisë për “Pajisjen e personave të dhunuar në marrëdhëniet famijare me raportin përkatës” .

• Urdhër Nr. 14 datë 23.1.2008 i Ministrit të Shëndetësisë për “Evidentimin e rasteve të dhunës në marrëdhëniet familjare, në regjistrin dhe kartelën individuale për viktimat e dhunës”.

• Urdhër Nr.15 datë 24.1.2008 i Ministrit të Shëndetësisë për “Trajtimin mjekësor në institucionet shëndetësore publike të personave të dhunuar në marrëdhëniet familjare”.

• Urdhër Nr.410 datë 12.7.2010 i Ministrit të Shëndetësisë për “Riorganizimin e shërbimit shëndetësor dhe psiko-social për personat e dhunuar në marrëdhëniet familjare, të paraqitur në institucionet shëndetësore ” urdhëron personelin shëndetësor të ofrojë në çdo kohë ndihmë mjekësore dhe psiko-sociale për personat e dhunuar, të zbatojnë protokollin e miratuar nga Ministria e Shëndetësisë për parandalimin, trajtimin dhe referimin e të gjitha rasteve të dhunës të paraqitura në institucionet shëndetësore.

• Në zbatim të të gjitha këtyre akteve ligjore, personeli shëndetësor ofron kujdes shëndetësor të veçantë parandalues dhe trajtim për personat e dhunuar, dhe në veçanti për gratë dhe fëmijët.

Çështjet e dhunës ndaj gruas dhe fëmijës janë pjesë e Paketës Bazë të Shërbimeve të Kujdesit Shëndetësor Parësor e cila ofrohet nga shërbimet e kujdesit shëndetësor parësor në fshat dhe qytet. Gjithashtu janë pjesë e integruar e shërbimeve të shëndetit riprodhues që ofrohen në këtë paketë, që u rishikua dhe u miratua me VKM nr. 101, datë 4.2.2015.

Për përmirësimin e kapaciteteve të punonjësve të kujdesit shëndetësor dhe personelit mbështetës që punon në shërbimet e kujdesit shëndetësor lidhur me parandalimin dhe trajtimin e dhunës në familje, dhunës ndaj fëmijës, dallimet gjinore dhe mosdiskriminimin, deri në shkurt 2014 janë trajnuar 4.400 punonjës të shëndetësisë.

Në vitin 2011 u përfundua Udhërrëfyesi për parandalimin e dhunës me bazë gjinore. Ky është një protokoll i unifikuar për kapjen, parandalimin, trajtimin dhe referimin e viktimave të dhunës me bazë gjinore nga personeli i kujdesit shëndetësor. Një kapitull i këtij udhërrëfyesi trajton çështjet e kapjes, parandalimit dhe trajtimit të dhunës ndaj fëmijës. Udhërrëfyesi zbatohet nga i gjithë sistemi shëndetësor në trajtimin e dhunës në shërbimet që ofrojnë.Në vitin 2011, në kuadrin e riorganizimit të shërbimit shëndetësor në shkolla, u përfundua dhe paketa e trajnimit për personelin shëndetësor në shkolla e cila përmbante edhe modulin lidhur me kapjen,parandalimin dhe trajtimin e dhunës ndaj fëmijës.

Pas miratimit të Vendimit nr. 327, datë 25.5.2014 të Këshillit të Ministrave për “Përcaktimin e formatit dhe mënyrës së mbledhjes dhe raportimit të të dhënave nga ofruesit e shërbimeve të kujdesit shëndetësor, publik ose privat, që mundëson standardizimin e informacionit shëndetësor i cili do të raportohet nga të gjithë ofruesit e kujdesit shëndetësor, publik dhe privat, që ushtrojnë veprimtarinë në Republikën e Shqipërisë”. Një pjesë e informacionit shëndetësor që u përfshi në këtë VKM është edhe informacioni mbi rastet e dhunës që duhet të raportohen nga institucionet tona shëndetësore pika 2.31.Në të gjitha Drejtoritë e Shëndetit Publik të rretheve janë rivendosur persona përgjegjes për dhunën dhe barazinë gjinore. Duke filluar nga viti 2012 është vendosur edhe raportimi nga Drejtoritë e Shëndetit Publik të rretheve lidhur me rastet e dhunës të paraqitura në shërbimet shëndetësore.

392017-2021

Në të gjitha rrethet është rivendosur sistemi i raportimit të rasteve të dhunës nga DSHP-të e rretheve, për vitin 2013 janë raportuar 440 raste dhune të trajtuara nga personeli shëndetësor dhe për periudhën janar-shtator 2014 janë 198 raste të raportuara. Ndërsa për vitin 2015 shikohet një rënie e ndjeshme e raportimit të rasteve të dhunës me rreth 36 raste, të cilat janë raste që u paraqitën vetë si viktima të dhunës dhe jo të depistuara apo kapura nga personeli shëndetësor.

Problematikat lidhur me dhunën

• Megjithëse ekziston baza ligjore që e detyron personelin shëndetësor që të këshillojë, depistojë dhe raportojë dhunën, numri i rasteve të raportimit nga personeli shëndetësor ka ardhur duke u ulur.

• Personeli kryesisht trajton vetëm rastet kur viktima paraqitet me dëshirën e saj dhe kërkon ndihmë shëndetësore.

• Çështjet e dhunës seksuale nuk trajtohen nga personeli i KSHP-së, sepse ato janë në kompetenca të mjekut ligjor që ka varësi nga Ministria e Drejtësisë.

• Aktualisht ky sistem nuk ofron udhëzime të qarta për menaxhimin e rasteve te fëmijëve të dhunuar. • Personeli i qendrës shëndetësore dhe i kujdesit spitalor nuk ka udhëzime, protokolle, rregullore të

shkruara që të asistojnë në identifikimin dhe klasifikimin e çështjeve për mbrojtjen e fëmijës nga keqtrajtimi, dhuna, abuzimi dhe neglizhenca.

• Nuk ka një koordinim të mirëvendosur midis institucioneve që trajtojnë çështjet e dhunës ndaj fëmijëve dhe grave.

• Ka nevojë për kualifikime shtesë të personelit shëndetësor për identifikimin, kapjen e hershme dhe trajtimin e personave të dhunuar.

• Sistemi i informacionit shëndetësor kombëtar që përfshin regjistrimin, dokumentimin, mbledhjen dhe përpunimin e të dhënave mbi rastet e dhunës, nuk është i plotë.

• Mungojnë programe specifike të edukimit dhe promocionit shëndetësor për rritjen e ndërgjegjësimit të komunitetit për të sfiduar tabutë, për të denoncuar dhunën në familje tek organet e policisë dhe strukturat e kujdesit shëndetësor dhe social.

Referencat1. WHO: Violence against Women, intimate partner and sexual violence against women, Fact sheet

N°239, Updated January 20162. WHO: Child maltreatment, Fact sheet N°150, Updated December 2014 3. Qirjako G., Burazeri G., Sethi D., Miho V. Prevalenca e Përvojave Negative gjatë Fëmijërisë së të Rinjve

Shqiptar. Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH); 2012.4. Hazizaj A, Çoku B, Cenko E, Haxhiymeri E. Case-based surveillance study (CBSS) on violence against

children in Albania. Tirana: Children’s Human Rights Centre of Albania (CRCA); 20135. Luarasi I, Fuga A, Pilika A, Gadeshi E. [Study about victims of domestic violence and sexual assault in

Albania.] Tirana: Eldora; 20136. Burazeri G.,Qirjako G., Tahsini I. Child sexual abuse in the circle of trust. Terre des Hommes, 20157. N. Haarr R. Domestic Violence in Albania National population-based Survey. National Institute of

Statistics of Albania (INSTAT); 2013

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS401.7. Infeksionet Seksualisht të Transmetueshme, HIV dhe AIDSInfeksionet Seksualisht të Transmetueshme (IST) janë ndër shkaktarët kryesorë të semundjeve akute apo kronike me rrjedhojë infertilitetin, paaftësinë afatgjatë dhe vdekjen në femrat e moshës riprodhuese.

IST-të në botë

Çdo vit ka rreth 357 milionë infeksione të reja me 1 prej 4 llojeve të IST-ve: chlamydia, gonorrhoea, syphilis dhe trichomoniasis. Pjesa më e madhe e rasteve të IST-ve nuk ka simptoma ose ka vetëm simptoma të lehta dhe mund të mos dallohet si IST. Shenjat më të shpeshta të IST-ve përfshijnë: sekrecionet vaginale te femra, sekrecionet uretrale ose djegiet te burrat, ulcera genitale dhe dhimbje barku. Në disa raste IST-të mund të kenë pasoja të rënda të shëndetit riprodhues përtej impaktit të menjëhershëm që kanë (p.sh. infertiliteti, transmetimi nënë-fëmijë). Rezistenca ndaj barnave, veçanërisht për gonorrenë, është një kërcënim madhor në përpjekjet globale për të pakësuar impaktin e IST-ve në botë.

OBSH-ja ka zhvilluar norma dhe standarde globale për parandalimin dhe trajtimin e IST-ve, forcimin e sistemeve të survejancës dhe monitorimit, dhe drejton kërkimet globale për IST. OBSH-ja rekomandon që çdo vend:

• Të përshkallëzojë shërbimet efektive të IST-ve, duke përfshirë: menaxhimin dhe këshillimin e rastit të IST-së; testimin për sifiliz dhe trajtim, në veçanti te gratë shtatzënë; vaksinimin për hepatit B dhe HPV.

• Të promovojë strategji që forcojnë impaktin e parandalimit të IST-ve, duke përfshirë: integrimin e shërbimeve të IST-ve në sistemet ekzistuese shëndetësore; promovimin e shëndetit seksual; vlerësimin e barrës së IST-ve; monitorimin dhe përgjigjen ndaj rezistencës mikrobike.

• Të mbështesë dhe zhvillojë teknologjitë e reja për parandalimin e IST-ve.

Infeksionet Seksualisht të Transmetueshme në ShqipëriBazuar në të dhënat e Survejancës Sindromike të vendosur me mbështetjen e UNFPA-së, për periudhën 2010-2014 raportohet një rritje e numrit të IST-ve që varion nga 12 - 40% 1. Kjo survejancë përfshin raportimin e sindromave kryesore të lidhura me infeksionet seksualisht të transmetueshme dhe raportohet kryesisht për femrat. Ndërsa në lidhje me meshkujt, ka mangësi dhe nënraportim, pavarësisht se burimi i informacionit përfshin shërbimet e Obstetrik-Gjinekologjisë, Urologjisë, Infektivit dhe Dermatologjisë.

Sipas survejancës laboratorike, konstatohet se shkaktari më i shpeshtë është Gardnerella Vaginalis (14.52% të rasteve) e ndjekur nga Ureaplasma Urealyticum (8.51% të rasteve), Trichomonas Vaginalis (4.15%), Herpes Simplex (1.07%) etj. Gjithsesi, këto të dhëna nuk tregojnë qartë shkaktarët kryesor, për shkak se kapacitetet diagnostikuese për Chlamydia Trachomatis dhe Neisseria Gonorrhea janë tepër të ulëta1. Studime të veçanta në femrat e moshës riprodhuese lidhur me këta shkaktarë të veçantë siç janë Chlamydia trachomatis kanë treuar një prevalencë prej 7.5%. Ndërsa në studimin për Neisseria gonorrea dhe Chlamydia trachomatis te studentet femra, prevalenca ishte respektivisht 7.1% dhe 3.3% 1.

SifiliziPas njё periudhё tё gjatё tё zhdukjes sё sifilizit nё Shqipёri, ai u rishfaq në fillim të viteve 90. Më pas numri i rasteve ka ardhur duke u rritur, duke arritur kulmin nё vitin 2014 kur shifra arriti nё 124 raste ose e shprehur në formë incidence, ishte 3.04 për 100.000 banorë. Kjo shifër tregon një rritje dramatike të kësaj sëmundje po të krahasohet me incidencën 0.85 për 100.000 banorë në vitin 2010. Pёr sa i pёrket shpёrndarjes sё rasteve me sifiliz sipas gjinisё, 72% e tyre janё meshkuj dhe 28% janё femra. Transmetimi vertikal ose nga nёna e infektuar tek fёmija ёshtё shfaqur pёr herё tё parё nё vitin 2013, me dy rastet e para me sifiliz kongenital te dy bebe tё porsalindura nga nёna me sifiliz1. Sipas grup-moshave, sifilizi haset në 2% të rasteve në grup-moshën 0-14 vjeç, në 9% të rasteve në grup-moshën 15-24 vjeç, në 68% të rasteve në grup-moshën 25-49 vjeç dhe në 14% të rasteve në moshën mbi 50 vjeç1.

Hepatiti viral B dhe C Shqipëria mbetet ende një vend me prevalencë të ndërmjetme deri në të lartë të hepatitit viral B (HBV) në popullatën e përgjithshme, pavarësisht uljeve që kanë ndodhur vitet e fundit. Kjo prevalencë llogaritet të jetë 7-9%, ndërsa prevalenca e hepatitit C (HCV) është në shifrat 1-1.5%2. Grup-mosha më e prekur rezulton të jetë ajo 25-44 vjeç për të dy tipat e Hepatitit, ndërkohë që konstatohet që po shkojnë drejt zeros rastet me hepatit në grup-moshën 0-18 vjeç, fakt ky që i detyrohet mbulesës së lartë vaksinale në vend ndaj HBV-së (>

412017-2021

95% ) dhe programeve shtesë të vaksinimit për këtë grup-moshë1,3.

Meshkujt janë më të prekur se femrat për të dy tipat e hepatiteve virale B dhe C. Kështu për periudhën 5 vjeçare, 2010-2014 janë raportuar 676 raste me HBV, nga të cilat 231 (34.2%) janë femra dhe 445 (65.8%) janë meshkuj, dhe për HCV-në janë raportuar 203 raste, nga të cilat 128 (63%) janë meshkuj dhe 75 ose 37% janë femra1.

Rrethet me incidencën më të lartë janë Berati, Durrësi, Shkodra,Tirana,Vlora, rrethe këto që kanë edhe popullsinë më të madhe. Pjesa më e madhe e rasteve jetojnë në zonat urbane krahasuar me ato rurale. Grupet më të rrezikuara janë personat që kanë kontakt me personat e prekur me këto sëmundje, personeli shëndetësor, personat që marrin transfuzione të shumta të gjakut, përdoruesit e drogave, MSM, gratë shtatzënë, popullata rome1, 4,5.

Sistemi i survejancës bazuar në rastin është vendosur fillimisht vetëm në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza” në vitin 2003 dhe më pas në Spitalin e Durrësit. Në vitin 2010 ky sistem është vendosur në të gjithë vendin bazuar edhe në rritjen e kapaciteteve diagnostike laboratorike.

Në vendin tonë testimi për hepatitin B dhe C mund të kryhet në çdo laborator mikrobiologjik/imunologjik në sektorin publik, siç janë laboratoret mikrobiologjike pranë Drejtorive të Shëndetit Publik në rrethe, spitale, qendra të këshillimit e testimit vullnetar për HIV dhe IST, si dhe në laboratore apo klinika private. Çdo person që rezulton pozitiv, edhe nëse s’ka shenja klinike, udhëzohet të ndiqet nga mjeku specialist përkatës, i cili sugjeron kryerjen e testeve të mëtejshme. Por përsëri ka mangësi në ofrimin e testimit dhe ndjekjes së rastit në të gjithë vendin, pavarësisht zgjerimit të listës së barnave të rimbursueshme me barna për trajtimin e hepatitit kronik, miratimit të protokolleve përkatëse dhe zgjerimit të shërbimeve.

“Udhëzuesi për testimin e gruas shtatzënë për disa agjentë infektiv: HIV, Sifiliz, Hepatit B dhe Rubeola”, miratuar nga Ministri i Shëndetësisë me Urdhër nr. 305, datë 15.7.2015 i krijon mundësinë çdo gruaje shtatzënë të mund të depistohet falas në të gjithë vendin për HBV, HIV, Sifiliz dhe Rubeolë. Ky hap duhet të çojë në parandalimin efikas të transmetimit të këtyre sëmundjeve nga nëna tek fëmija.

Programi i vaksinimit ndaj Hepatitit B i futur në vendin tonë në vitin 1993, dhe më pas i përforcuar në vitin 2000 për fëmijët e porsalindur në 24 orët e para të jetës, vazhdon të ruajë një mbulesë të lartë mbi 95%. Programi i vaksinimit të adoleshentëve në vitet e mëtejshme ka bërë që prevalenca e sëmundjes të jetë drejt zeros në moshën 0-18 vjeç3.

Gjatë viteve të fundit janë ofruar edhe programe vaksinimi për punonjësit e shëndetësisë, studentët e Fakultetit të Mjekësisë dhe grupe të tjera si përdoruesit e drogave, personat të cilët kryejnë dializë apo transplante, si dhe transfuzione të përsëritura të gjakut.

Aktualisht po punohet për përfundimin e planit strategjik të veprimit për kontrollin e hepatitit viral B dhe C, i cili përfshin aspekte të parandalimit, kontrollit dhe diagnozës së hershme dhe trajtimit.

hiV dhe aiDS HIV dhe AIDS vazhdon të mbetet një nga sfidat e rëndësishme të shëndetit publik. Sipas të dhënave të ISHP-së, deri në nëntor 2015 janë regjistruar 870 raste të raportuara me HIV dhe AIDS në Shqipëri. Të dhënat ekzistuese dëshmojnë se në Shqipëri nuk ka epidemi të gjeneralizuar apo të përqendruar të infeksionit HIV. Bazuar në të dhënat aktuale, Shqipëria vijon të mbetet një vend me prevalencë të ulët të infeksionit HIV. Nga përllogaritjet rezulton se prevalenca e HIV-it në vendin tonë është 0.03 % dhe incidenca është 0.003%. Ndonëse prevalenca e infeksionit HIV është e ulët, vihet re një tendencë në rritje e numrit të rasteve të reja në vitet e fundit. Numri i personave që kanë rezultuar HIV pozitiv për vitin 2015 (nëntor 2015) është 87 persona, ku midis tyre raportohet edhe një fëmijë, ndërsa numri total i fëmijëve të infektuar shkon në 40. Në Shqipëri, rreth 50% e rasteve janë diagnostikuar në stadin AIDS6.

Ministria e Shëndetësisë në bashkëpunim me ISHP-në dhe UNFPA-në po ndërton Programin e Parandalimit të Transmetimit të HIV-it nga Nëna tek Fëmija. Si hap i parë i këtij programi u hartua “Udhëzuesi për testimin e gruas shtatzënë për disa agjentë infektiv: HIV, Sifiliz, Hepatit B dhe Rubeola”, miratuar nga Ministri i Shëndetësisë me Urdhër nr. 305, datë 15.7.2015, dhe është pjesë e paketës së kujdesit shëndetësor për mjekun e familjes të rishikuar dhe miratuar në vitin 2015.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS42Kujdesi dhe mbështetja ndaj personave që jetojnë me HIV dhe AIDS

Trajtimi dhe kujdesi ndaj personave me HIV dhe AIDS ofrohet vetëm në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, kryesisht në Shërbimin e Sëmundjeve Infektive dhe Shërbimin e Pediatrisë, si dy shërbime ku ofrohet kujdes i drejtpërdrejtë, si dhe në shërbime të tjera ndihmëse, si ai i Imazherisë, Shërbimit të Laboratorëve Klinik dhe Shërbimit të Mikrobiologjisë, Shërbimit të Imunologjisë dhe të Farmacisë.

Preparatet antiretrovirale të linjës së parë të mjekimit sigurohen falas nga një fond i posaçëm i Ministrisë së Shëndetësise dhe prokurohen përmes UNICEF-it. UNICEF është përgjegjës për prokurimin e gjithë sasisë së barnave ARV, mbështetur në listë-kërkesat e përpiluara nga QSUT-ja çdo vit.

Që prej vitit 2008, projekti i Fondit Global ka siguruar blerjen e preparateve ARV të linjës së dytë. Mjekimi me ARV u ofrohet falas personave që jetojnë me HIV dhe AIDS në Shqipëri që prej vitit 2004, dhe deri në nëntor 2015, numri i personave të trajtuar me këtë terapi është 408 (392 të rritur dhe 16 fëmijë).

Këshillimi dhe Testimi Vullnetar dhe KonfidencialQendrat e Këshillimit dhe Testimit Vullnetar për HIV janë shërbime që ofrohen për të gjithë personat që duan të njohin statusin e tyre për HIV, shoqëruar me një këshillim profesional për të ndihmuar klientët të përshtaten me rezultatin e testimit. Aktualisht, në të gjithë vendin funksionojnë 14 qendra të testimit dhe këshillimit vullnetar për HIV. Me gjithë përpjekjet për rritjen e numrit të testimeve vullnetare, ende niveli i tyre mbetet mjaft i ulët dhe kërkon mbështetjen e këtyre qendrave, si dhe ndërtimin e qendrave të tjera në çdo rreth të vendit apo pranë shërbimeve të tjera shëndetësore për të përmirësuar aksesin ndaj testimit.

Ndryshimet e epidemisë së HIV dhe AIDS në vendin tonë çuan në një seri ndërhyrjesh:1. Rishikimi i Ligjit Nr.9952, datë 14.7.2008 për “Parandalimin dhe kontrollin e HIV dhe AIDS”, i ndryshuar,

dhe përgatitja e udhëzuesve përkatës të parandalimit në institucione të mbyllura, arsimore dhe ato të kujdesit shëndetësor”.

2. Aprovimi i strategjisë për “Parandalimin dhe kontrollin e HIV dhe AIDS në Shqipëri 2015-2019” së bashku me planin e veprimit të buxhetuar.

3. Fuqizimi i Qendrave të Këshillimit dhe Testimit Vullnetar në të gjitha prefekturat e vendit (2008 e në vazhdim) duke mundësuar më shumë akses për testim dhe këshillim për HIV, hepatit dhe IST të tjera.

4. Kryerja e studimeve biologjike dhe të sjelljes në grupe të ndryshme të rrezikut si PDI, MSM etj.5. Hartimi dhe miratimi i udhëzuesit kombëtar për parandalimin e agjentëve infektiv HIV, Hepatit, Sifiliz

dhe Rubeola te gratë shtatzënë .6. Krahas testimit vullnetar po punohet edhe në drejtim të rritjes së testimit të iniciuar nga ofruesit e

kujdesit shëndetësor.7. Bashkëpunimi më i mirë me strukturat e shërbimit social, shoqërinë civile, strukturat arsimore dhe

ato të pushtetit lokal në lidhje me fëmijët që jetojnë me HIV.

Problemet lidhur me IST-të, HIV dhe AIDS në Shqipëri• Mungesa e një përqasjeje të integruar e IST-ve, HIV dhe AIDS me shërbimet e shëndetit riprodhues. • Numri i ulët i testimeve vullnetare dhe të rekomanduara nga shërbimet e kujdesit shëndetësor parësor.• Përdorimi i ulët i prezervativit.• Informacioni i cunguar i shëndetit riprodhues dhe seksual në të gjitha hallkat e edukimit • Stigma për HIV dhe AIDS pengon testimin vullnetar, dhe në veçanti fëmijët me HIV dhe AIDS

stigmatizohen në institucionet e kujdesit dhe ato arsimore.

Referencat 1. Sistemi Madhor Bazuar në Sëmundje (14-Sh) sistemi i survejancës së sëmundjeve infektive, ISHP2. Epidemiology of hepatitis B virus infection in Albania.Resuli B, Prifti S, Kraja B, Nurka T, Basho M,

Sadiku E.World J Gastroenterol. 2009 Feb 21;15(7):849-523. Programi Kombëtar i Imunizimit, ISHP4. Hepatitis B virus infection in health care workers in Albania: a country still highly endemic for

HBV infection. Kondili LA, Ulqinaku D, Hajdini M, Basho M, Chionne P, Madonna E, Taliani G, Candido A, Dentico P, Bino S, Rapicetta M. Infection. 2007 Apr;35(2):94-7

5. Albania BioBSS report,2005,2008,20116. Raporti i Programit Kombëtar të HIV/AIDS, 1 dhjetor 2015

432017-2021

1.8. InfertilitetiInfertiliteti është paaftësia e arritjes së një shtatzënie klinike pas kryerjes së marrëdhënieve seksuale të rregullta, të pambrojtura në një çift seksualisht aktiv për më shumë se 12 muaj (kur nuk ka arsye të tjera si ushqyerja me gji ose amenorrhea pas lindjes).

Trajtimi i infertilitetit është i gjatë, i kushtueshëm dhe arritja e rezultateve kërkon kohë dhe aftësi profesionale. Kërkesa për shërbime që trajtojnë infertilitetin është në rritje për shkak të rritjes së incidencës së infertilitetit primar dhe sekondar në popullatë. Infertiliteti bashkëshortor shkakton shumë pasoja psikologjike dhe sociale, dhe megjithëse nuk ndikon drejtpërdrejt në shëndetin fizik të individit, impakti në shoqëri është i gjerë.

Prevalenca e infertilitetit bashkëshortorVihet re rritje e prevalencës së infertilitetit primar dhe sekondar, jo vetëm në vendin tonë por dhe në nivel global. Kjo prevalencë vjen në rritje dhe mendohet se do të vazhdojë të ketë një trend të tillë rritjeje për shkak të shtimit të faktorëve që veprojnë mbi të. Infertiliteti është i lidhur edhe me faktorë të stilit të jetesës si pesha trupore, duhanpirja dhe stresi.

Në Shqipëri, për shkak të mungesës së një database të sëmundshmërisë, kemi vështirësi për përcaktimin e qartë të prevalencës së infertilitetit. Duke studiuar vendet e rajonit, shohim që incidenca e infertilitetit primar është 2-5%, kurse e atij sekondar është 18%. Në vendet me zhvillim të ulët ekonomiko-social, apo në ato raste kur faktorët etiologjik apo ato predispozues veprojnë në mënyrë të gjerë, incidenca e infertilitetit mund të shkojë deri në 25%.

OBSh-ja raporton 168 milionë çifte në periudhën e riprodhimit me probleme të infertilitetit primar dhe /ose sekondar, kryesisht në vendet në zhvillim3. OBSH-ja thekson se impakti psiko-social dhe socio-ekonomik i mospasjes së një fëmije është më i madh tek individët, çiftet dhe komunitetet, ku është më e vështirë diagnoza dhe trajtimi për shkaqe ekonomike.

Terapia konservative e trajtimit të infertilitetit bashkëshortor është një terapi e zgjatur dhe e kushtueshme. Njohja e protokolleve të përdorimit të medikamenteve, llojet e medikamenteve dhe doza e tyre nga personeli mjekësor është domosdoshmëri dhe nevojë urgjente, por shpeshherë kostoja është e papërballueshme nga të gjitha çiftet. Në botë, pas një periudhe aplikimi prej 30 vitesh të IVF-së dhe 15 vitesh të ICSI-së (injektimi intracitoplazmik i spermës), duhet të pranojmë që vetëm një pjesë e vogël e popullësisë botërore, ashtu edhe asaj në vendin tonë, përfiton nga teknologjitë e reja të riprodhimit. Kostoja e menaxhimit të infertilitetit përcaktohet nga përqindja e pacientëve që kërkojnë trajtim për infertilitet (në vend dhe jashtë), impakti i tij në popullatë dhe cilësia e trajtimit (kostoja totale e shoqërisë, shtatzënitë multiple, efektet anësore dhe shëndeti i fëmijës).

IST-të dhe infeksionet e traktit të riprodhimit janë një nga shkaqet kryesore të shkaktimit të infertilitetit bashkëshortor primar apo sekondar, prandaj lind nevoja e parandalimit dhe trajtimit të tyre.

Kryerja jo e sigurt e lindjeve apo e ndërprerjeve vullnetare të shtatzënisë për sa i përket kushteve të asepsisë, është një hallkë e rëndësishme problematike e infertilitetit bashkëshortor. Nuk kemi raste të raportuara të ndonjë rasti të tillë që është komplikuar me infertilitetin primar apo sekondar së fundmi, megjithatë nevojitet kontroll i rreptë mbi këto procedura, rritje e nivelit të kontrollit apo investimeve mbi sterilitetin e instrumenteve dhe ambienteve ku kryhen këto procedura.

Problemet lidhur me infertilitetin• Aktualisht mungojnë të dhënat dhe shërbimet e standardizuara për infertilitetin. Rekomandimet e

OBSH-së theksojnë identifikimin e veçantë të nevojës për akses universal të trajtimeve që mjekojnë infertilitetin në vendet në zhvillim, si dhe rëndësinë e një baze të dhënash të rasteve mjekësore të çifteve të trajtuara në mënyrë konservative, apo me anë të teknikave të riprodhimit të asistuar për mjekimin e infertilitetit.

• Mungojnë ndërhyrje parandaluese lidhur me infertilitetin. Infertiliteti bashkëshortor është një bashkim sëmundjesh dhe si i tillë mjekimi është i kushtueshëm, prandaj lind nevoja e vendosjes së theksit

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS44mbi parandalimin. Parandalimi është çelësi i suksesit, si në të gjitha sëmundjet mjekësore, edhe në rastin e infertilitetit bashkëshortor. Këshillimi i adoleshentëve, njohja me problemet e infertilitetit në moshë të hershme, njohja e të rinjve me traktin e tyre genital-riprodhues, IST-të, mbrojtja dhe edukimi, janë një hap i rëndësishëm për parandalimin e infertilitetit. Edukimi i çifteve për të njohur infertilitetin primar dhe sekondar, drejtimi i tyre drejt mjekut, heqja e frikës për diagnozën apo stigmën, janë disa nga hapat e parandalimit dhe trajtimit të tij.

• Ende personeli i kujdesit shëndetësor, duke filluar nga KSHP-ja, nuk ka njohuri të plota dhe aftësi për këshillimin lidhur me infertilitetin, shkaqet dhe parandalimin e tij, veçanërisht për moshat e reja.

• Mungon njohja e mirë e problematikave të infertilitetit bashkëshortor nga ana e personelit mjekësor, si dhe mosnjohja e terapive të fundit apo teknikave të riprodhimit të asistuar nga ana e tyre.

• Ka mangësi në trajnime dhe certifikim të personelit mjekësor të përfshira në edukimin në vazhdim. • Sistemi i referimit lidhur me trajtimin e infertilitetit nuk është evidentuar qartë. • Mungon një database mbi sëmundshmërinë në Shqipëri në përgjithësi, si dhe i rasteve me infertilitet

bashkëshortor primar apo sekondar, që bën që rastet të mos raportohen dhe terapia e marrë të mos evidentohet.

• Nuk evidentohen rastet që i janë nënshtruar teknikave të riprodhimit të asistuar. • Mungojnë vlerësime, studime mbi pengesat në aksesimin e kujdesit dhe trajtimeve të infertilitetit, si

dhe raportimi i komplikacioneve të hasura në këtë rrugë. • Të gjitha qendrat e trajtimit të infertilitetit nuk janë të certifikuara sipas standardeve ndërkombëtare,

gjë që sjell pasiguri për cilësinë e trajtimit të çifteve në këto qendra, si dhe mungesë kontrolli të aftësive dhe performancës së tyre.

• Nuk ka protokolle të unifikuara për të gjitha klinikat për trajtimin konservativ të infertilitetit bashkëshortor, si dhe nuk ka kritere të qarta për rastet e çifteve që u duhen nënshtruar teknikave të riprodhimit të asistuar. OBSH-ja ka filluar procesin e përditësimit të Udhëzuesit Global për diagnozën, menaxhimin dhe ndërhyrjet për trajtimin e infertilitetit. Ky Udhëzues duhet të implementohet edhe në sistemin tonë shëndetësor publik, në mënyrë që të unifikohet trajtimi i infertilitetit nga të gjitha klinikat në vend, të mirëmenaxhohet procesi, të mirëdiagnostikohet problemi dhe të kemi raportim të saktë të rasteve që kanë kërkuar trajtim konservativ apo instrumental.

• Çertifikimi i laboratorëve, kryerja e plotë e të gjitha ekzaminimeve laboratorike hormonale apo gjenetike, si dhe monitorimi i cilësisë së punës së tyre nuk bëhet në të gjithë vendin. Shpeshherë, puna për të patur rezultate të mjekimit të infertilitetit pengohet nga mungesa e rezultateve të sakta laboratorike, apo kostos së lartë që kërkon. Investimet në kërkimet shkencore, laboratorët, shërbimet, trajtimin për infertilitetin bashkëshortor, janë përfitim për individin dhe gjithë shoqërinë.

• Mungon një qendër terciare publike për infertilitetin bashkëshortor që kryen mjekim konservativ, apo trajtim me metodat e riprodhimit të asistuar.

• Ka mangësi në ligjshmërinë tonë për shëndetin seksual dhe riprodhues, teknikat e riprodhimit të asistuar, etj. Nevojitet rishikimi i legjislacionit tonë dhe ballafaqimi me legjislacionin europian.

• Mosha në rritje e shtatzënisë së parë të individëve ka bërë që incidenca e infertilitetit të rritet. Shpeshherë kjo detyrohet nga ana ekonomike, prandaj kërkohen edhe politika socio-ekonomike që lehtësojnë mirërritjen e fëmijëve, të cilat do të çojnë në parandalimin e infertilitetit.

Referencat1. WHO sexual and reproductive health, Infertility is a global public health issue 2. DHS Comparative Reports No. 9, Infecundity, Infertility, and Childlessness in Developing Countries

Shea O. Rutstein, ORC Macro Calverton, Maryland, USA, Iqbal H. Shah, World Health Organization Geneva, Switzerland September 2004

3. National, Regional, and Global Trends in Infertility Prevalence Since 1990: A Systematic Analysis of 277 Health Surveys. Mascarenhas MN, Flaxman SR, Boerma T, Vanderpoel S, Stevens GA (2012) PLoS Med 9(12): e1001356. doi:10.1371/journal.pmed.1001356

4. ART fact sheet (July 2014) ART fact sheet - European Society of Human Reproduction ... https://www.eSHSRe...European Society of Human Reproduction and Embr...

452017-2021

1.9. e-shëndetësia Strategjia ndërsektoriale “Axhenda dixhitale e Shqipërisë 2015-2020” përcakton si drejtime themelore të zhvillimit të teknologjive të informacionit dhe komunikimit: a) Shtimin dhe promovimin e shërbimeve elektronike për qytetarët dhe administratën.b) Përdorimin në edukim për të kapërcyer hendekun dixhital dhe për të aftësuar rininë; përmirësimin dhe zgjerimin e kapaciteteve njerëzore, në mënyrë që të rritet numri i përdoruesve dhe të promovohet zhvillimi i ofruesve të e-shërbimeve.c) Konsolidimin e infrastrukturës dixhitale në të gjithë territorin e Republikës së Shqipërisë.

Deri në vitin 2014 janë zbatuar disa projekte në fushën e teknologjisë së informacionit e të komunikimit, si: projekti i telemjekësisë së Shqipërisë, i zbatuar që nga viti 2012; sistemi informativ për vaksinimin i pilotuar në qarkun e Shkodrës, si dhe disa përpjekje në funksion të mirë-administrimit të skemës së sigurimeve shëndetësore.

Duke nisur nga viti 2014, nisi zbatimi i një serie masash nën programin e-shëndetësisë

Shëndeti elektronik në Shqipëri – Regjistrat kombëtar elektronik të shëndetit, një projekt i financuar përmes kredisë austriake, sanksionuar me Ligjin nr. 69/2014, datë 7.3.2014 “Mbi ratifikimin e marrëveshjes së eksportit të kredisë së butë mes Qeverisë së Republikës së Shqipërisë, duke vepruar Ministria e Financave në emër të Republikës së Shqipërisë dhe UniCredit Bank Austria AG, për financimin e projektit “Shëndeti elektronik në Shqipëri – Regjistrat kombëtar elektronik të shëndetit”. Ligji është botuar në Fletoren Zyrtare Nr.115, datë 25 korrik 2014.

Është krijuar njësia e zbatimit të projektit “Shëndeti elektronik në Shqipëri – Regjistrat kombëtar elektronik të shëndetit”, sipas Urdhrit të Ministrit të Shëndetësisë nr.458 datë 24.10.2014. Objektivi kryesor i projektit është zhvillimi i një sistemi të integruar të rekordeve elektronike të shëndetit në të gjithë vendin, i cili duhet të plotësojë nevojat e 79 institucioneve shëndetësore publike në të gjithë vendin, më konkretisht të 4 spitaleve universitare në Tiranë, 11 spitaleve rajonale, 25 spitaleve bashkiake, 39 poliklinikave dhe 3 institucioneve të Ministrisë së Shëndetësisë.

Produktet e pritshme:• Rekorde elektronike shëndetësore të krijuara në të gjithë vendin.• Informacion mjekësor i integruar nga të gjithë ofruesit e shërbimeve.• Histori mjekësore për çdo pacient.Projekti është i ndarë në 2 faza: Faza e parë e projektit ka përfunduar në maj 2015. Në fund të fazës së parë, u zbatua projekti në 8 qendrat e para shëndetësore sipas përcaktimeve kontraktuale dhe u ngrit Qendra e të Dhënave në Agjencinë Kombëtare të Shoqërisë së Informacionit.Faza e dytë nisi zbatimin në shtator 2015 dhe vazhdon deri në fund të vitit 2016. Në fund të kësaj faze, projekti do të shtrihet në 71 institucionet shëndetësore të mbetura.

Sistemi i menaxhimit të informacionit spitalor Ministria e Shëndetësisë ka firmosur një marrëveshje huaje me Bankën Botërore. Realizimi i sistemit të menaxhimit të informacionit spitalor është një nga 4 komponentët e marrëveshjes. Disa nga aktivitetet kryesore të zhvillimit të këtij komponenti janë:

• Ngritja e Qendrës Kombëtare të Informacionit Shëndetësor.• Përmirësimi i sistemeve të informacionit shëndetësor në spitalet rajonale.• Vendosja e metodave të reja të pagesave në spitale.• Përmirësimi i sistemit të informacionit në Fondin e Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor,

në drejtim të automatizmit të pagesave.• Vendosja e interoperabilitetit mes sistemeve të informacionit brenda sistemit shëndetësor dhe

sistemeve të informacionit jashtë sistemit shëndetësor.

Një pjesë e rëndësishme e këtij projekti është zhvillimi i një master plani për e-shëndetësinë 2015-2019. Projekti do të shtrihet në periudhën 2015-2021.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS46Receta elektronikeFaza pilot e projektit të “Recetës elektronike” u përmbyll në Durrës në nëntor 2015. Projekti u shtri në 74 farmaci dhe 18 qendra shëndetësore në qarkun Durrës (ish-rrethi Durrës). Shtrirja në të gjithë vendin do të realizohet në periudhën 2016-2019. Qëllimi është zëvendësimi i përshkrimit të recetës përmes letrës me përshkrimin përmes recetës elektronike, duke mundësuar aksesin në rrjet nga të gjithë palët e përfshira: mjekët, pacientët dhe farmacistët.

Firma eletronikeMinistria e Shëndetësisë ka nisur zbatimin e projektit “Vendosja e firmës elektronike nga qytetarët dhe profesionistët e shëndetësisë gjatë përdorimit të shërbimeve elektronike të shëndetit”, financuar nga Fondi për Zhvillimin e Rajoneve. Projekti do të shërbejë për firmosjen elektronike të dokumenteve mjekësore, si p.sh. recetën elektronike, etj. Projekti është parashikuar të realizohet në periudhën 2015-2016. Sistemi i informacionit i Programit të Kontrollit Mjekësor Bazë për shtetasit shqiptar të grup-moshës 40-65 vjeçNë vitin 2015 nisi zbatimin Programi Kombëtar i Kontrollit Mjekësor Bazë për shtetasit shqiptar të grup-moshës 40-65 vjeç. Në bazë të të dhënave të popullsisë nga INSTAT, popullata target arrin në rreth 940.000 qytetarë. Aktiviteti mjekësor mbështetet nga aplikimi i shërbimit të e-shëndetësisë që konsiston në krijimin e rekordeve të shëndetit për çdo qytetar të grup-moshës 40-65 vjeç, ruajtjen e tyre, si dhe monitorimin dhe vlerësimin e vazhdueshëm të procesit të kontrollit mjekësor bazë. Rekordet elektronike në format IHE përfshijnë: rezultatet e kontrollit mjekësor, analizat klinike-biokimike, EKG-në. Rekordet identifikohen nga numri unik i identifikimit të shtetasve shqiptar.

Problematikat• Sisteme informacioni ekzistuese të paintegruara.• Probleme me klasifikimin/kodimin e sëmundjeve dhe shkaqeve të vdekjeve. Përdorimi i sistemeve të• vjetra të klasifikimit (ICD9), trajnimi i mangët i personelit shëndetësor lidhur me kodifikimin; mungesë

e auditimit të kodifikimit.• Sfida në harmonizimin e projekteve të financuara nga donatorë me njëri-tjetrin dhe me projekte të

financuata nga buxheti i shtetit.• Sfida në harmonizimin e mendimit të specialistëve të teknologjive të informacionit dhe komunikimit

me mendimin e specialistëve të shëndetit publik dhe mjekësisë klinike.• Mungesë e kulturës së politikëbërjes bazuar në evidencë.• Mangësi në llogaridhënie dhe përgjegjshmëri.• Mbizotërim i zgjidhjeve afatshkurtra ndaj zgjidhjeve afatgjata.

2. Vizioni, Prioritetet dhe Objektivat Strategjike

Qëllimi

• Përmirësimi i statusit të shëndetit seksual dhe riprodhues i të gjithë popullatës duke rritur aksesin e barabartë për shërbime universale të shëndetit riprodhues, përmirësuar cilësinë, efiçiencën, efektivitetin e shërbimeve dhe përmirësuar përgjigjen e tyre ndaj nevojave të popullatës.

• Përmirësimi i gjendjes dhe zvogëlimi i pabarazive të shëndetit seksual dhe riprodhues për të gjithë individët në Shqipëri.

• Ofrimi i shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues universal, të integruara, cilësore që janë të aksesueshme, efektive, të pranueshme dhe të sigurta për individët, familjet dhe komunitetet.

Ndërhyrjet e planifikuara në Dokumentin Strategjik dhe Planin e Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 synojnë të:

• Mbështesin individët dhe çiftet në arritjen e objektivave të tyre për shëndetin seksual dhe riprodhues.• Parandalojnë shtatzënitë e padëshiruara dhe me rrezik të lartë.• Ofrojnë akses për shërbime të abortit të sigurta.• Pakësojnë vdekshmërinë dhe sëmundshmërinë amtare, perinatale e foshnjore dhe fëminore.• Parandalojnë IST-të, HIV dhe AIDS.• Përmirësojë shëndetin seksual dhe riprodhues të të rinjve.• Nxisin pjesëmarrjen aktive të burrave në planifikimin familjar dhe mbrojtjen e shëndetit seksual dhe

riprodhues.• Parandalojnë dhe menaxhojnë me eficiencë infertilitetin.• Ofrojnë mbrojtje nga dhuna dhe praktika të tjera të dëmshme të lidhura me shëndetin seksual dhe

riprodhues.• Ofrojnë për çdo individ akses për shërbime cilësore, të arritshme, të pranishme dhe të përshtatshmepër

shëndetin seksual dhe riprodhues.• Përmirësojnë cilësinë e informimit, edukimit, këshillimit dhe komunikimit mbi shëndetin seksual dhe

riprodhues.

Parimet e Dokumentit StrategjikParimet e DokumentiT Strategjik dhe Planit të Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021 mbështeten mbi prioritetet dhe problematikat e vendit, si dhe në vizionin, politikat dhe proritetet e “Shëndet për të gjithë 2020”, në linjë me synimet dhe objektivat kombëtare të Strategjisë II Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim 2015-2020 dhe atyre ndërkombëtare të parashikuara në dokumentet e mëposhtme:

• Axhendën për Zhvillimin e Qëndrueshëm deri në vitin 2030. • Strategjinë globale për shëndetin e grave, fëmijëve dhe adoleshentëve (2016-2030).

ViZioniTë mundësohen dhe mbështeten individët në arritjen e potencialit të plotë për shëndetin dhe mirëqenien seksuale dhe riprodhuese; të respektohen, mbrohen dhe plotësohen të drejtat e tyre seksuale dhe riprodhuese; si dhe të reduktohen pabarazitë në shëndetin dhe të drejtat e tyre seksuale dhe riprodhuese.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS48• Strategjinë europiane për shëndetin seksual dhe riprodhues 2017-2021.• Strategjinë europiane për shëndetin e fëmijës dhe adoleshentit (2016-2020). • Planin aktual të OBSH-së për Europën për shëndetin seksual dhe riprodhues 2017-2021.

Më poshtë prezantohen parimet kryesore të strategjisë: • Shëndeti një e drejtë njerëzore. Gjithkush ka të drejtën të arrijë standardin më të lartë të shëndetit

seksual dhe riprodhues; sa më mirë respektohen të drejtat njerëzore, aq më efektive dhe ndihmëse ato janë për forcimin e sistemeve shëndetësore, shpërndarjen e kujdesit shëndetësor dhe përmirësimin e shëndetit. Shëndeti është një gjendje e mirëqenies së plotë fizike, mendore dhe sociale dhe jo vetëm mungesë e sëmundjes ose paaftësisë .

• Qasja e ciklit të jetës. Shëndeti dhe sëmundjet e të rriturit i kanë rrënjët në shëndetin dhe eksperiencat në stadet e mëparshme të jetës, dhe në mënyrë sistematike reflektojnë faktorët ekonomik, social, ambiental, biomjekësor, si dhe faktorët e tjerë me rëndësi që kanë ndikim mbi shëndetin.

• Barazia dhe aksesueshmëria. Ndërhyrjet e përcaktuara nxisin aksesin e barabartë për shërbime cilësore të shëndetit riprodhues me vëmendje të veçantë ndaj të rinjve, të varfërve, grupeve të grave, fëmijëve vulnerabël, në veçanti në zonat rurale dhe më pak të shërbyera.

• Barazia gjinore në aksesin e shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues.• Qasja bazuar në evidenca shkencore. Të gjitha ndërhyrjet për shëndetin riprodhues duhet të ofrohen

me standardin më të lartë të cilësisë dhe sigurisë, dhe shërbimet të ofrohen mbi praktikat më të mira të evidencave shkencore.

• Vazhdimësia e kujdesit. Ofrimi i vazhdimësisë së kujdesit të ofruar që përfshin ciklin e jetës nga adoleshenca, kujdesin para konceptimit, shtatzënisë, lindjes, pas lindjes, periudhën neonatale, foshnjore dhe nëpërmjet të gjitha niveleve të shërbimit.

• integrimi. Integrimi i shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues, sa më shumë të aksesueshme nga popullata. Ndërhyrjet e prioritizuara kanë një qasje të integruar për arsye të lidhjeve të ndryshme midis aspekteve të ndryshme të SHSR-së, ndërhyrjet në një fushë do të kenë impakt pozitiv te të tjerët. Shërbimet e shëndetit riprodhues, planifikimit familjar, kujdesit amtar, foshnjor, fëmijëror dhe adoleshentit, janë pjesë e shërbimeve shëndetësore të ofruara duke filluar nga KSHP-ja.

• Partnershipi dhe bashkëpunimi ndërsektorial. Promovimi i partnershipit, koordimi dhe programet e përbashkëta midis aktorëve të ndryshëm, financat, bujqësia, mjedisi, arsimi mirëqenia sociale.

• Përfshirja dhe pjesëmarrja komunitare që të arrihet mbështetja në maksimum, promovimi dhe mbështetja e iniciativave të individëve, komuniteteve dhe OJF-ve, në mbrojtjen dhe mbajtjen e standardeve më të larta të SHSR-së.

Objektivat Strategjike: 1. Përmirësimi i shëndetit dhe sigurimi i mirëqenies së gruas.2. Sigurimi i mbijetesës, ruajtja dhe përmirësimi i shëndetit dhe mirëqenies të të porsalindurit, foshnjës,

fëmijës së vogël dhe adoleshentit.3. Parandalimi, kapja dhe trajtimi i kancereve të traktit riprodhues, IST-ve, HIV dhe AIDS. 4. Menaxhimi, monitorimi dhe vlerësimi efektiv i shërbimeve shëndetësore përmes Shëndetësisë

elektronike (E-health).Për arritjen e këtyre objektivave strategjike janë vendosur objektiva specifike që synojnë:

• Fuqizimin e shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues, me një qasje gjatë gjithë ciklit të jetës, bazuar në evidenca dhe me vizion drejt mbulimit universal.

• Përmirësimin e cilësisë së shërbimeve të kujdesit amtar, të të porsalindurit, foshnjës dhe fëmijës në të gjitha nivelet e kujdesit.

• Integrimin e shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues.• Përcaktimin dhe zbatimin e paketave kryesore të shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues, të

bazuara në evidenca, në veçanti për kujdesin amtar, neonatal, fëmijëror, kujdesin ndaj adoleshentit, planifikimin familjar, IST-të, HIV dhe AIDS, kanceret e traktit riprodhues, dhuna me bazë gjinore, infertiliteti, etj.

• Zbatimin e programeve për ndryshimin në sjellje në nivel individi, familjeje dhe komuniteti, edukimin e aftësive për jetën lidhur me shëndetin seksual dhe riprodhues.

• Fuqizimin e bashkëpunimit ndërsektorial dhe partneriteteve për të siguruar shërbime cilësore të shëndetit seksual dhe riprodhues, përfshirë këtu edhe ato çështje/fusha të cilat adresohen nga sektorë të tjerë përveç shëndetësisë si: dhuna me bazë gjinore, mbrojtja e fëmijës, edukimi i të rinjve, etj.

• Përmirësimin e sistemit të informacionit, mbledhjes, analizës së të dhënave dhe procesit të

492017-2021

monitorimit të situatës së shëndetit seksual dhe riprodhues, disagregimin e indikatorëve sipas gjinisë, moshës, vendbanimit, statusit social-ekonomik, ose përkatësisë etnike.

• Zgjerimin e shërbimeve të shëndetit seksual dhe riprodhues për personat me nevoja të veçanta, grupet vulnerabël dhe të margjinalizuara, për të pakësuar pabarazitë në marrjen e shërbimeve shëndetësore në çdo nivel.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS50OBjEKTIVI STRATEGjIK 1: PëRMIRëSIMI I SHëNDETIT DHE

Sigurimi i mirëQenieS Së gruaS a) ShënDeti amtar

Drejtimet strategjike për arritjen e objektivave• Adresimi i pabarazive në akses dhe cilësi të kujdesit shëndetësor amtar. • Sigurimi i mbulesës universale për shërbime të kujdesit amtar të integruara në shëndetin riprodhues,

shëndetin e të porsalindurit, foshnjës dhe fëmijës.• Adresimi i të gjitha shkaqeve të vdekshmërisë, sëmundshmërisë amtare dhe paaftësive të lidhura me

to.• Fuqizimi i sistemit shëndetësor për t’iu përgjigjur nevojave dhe prioriteteve të grave dhe vajzave.

Objektivi specifik 1: Rritja e aksesit dhe përmirësimi i cilësisë për shërbime dhe kujdes amtar të barabartë për çdo grua, të integruara në shërbimet e shëndetit riprodhues (kujdesin para konceptimit, gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes) duke filluar nga KSHP-ja (mbulimi universal).

Aktivitetet:1. Integrimi i shërbimeve për të gjitha gratë gjatë periudhës prenatale, të shtatzënisë, lindjes dhe pas

lindjes me shëndetin e të porsalindurit, PF-në, ushqyerjen, sëmundjet infektive, shëndetin seksual dhe riprodhues për të ofruar shërbime kosto-efektive, miqësore për gratë, të ndjeshme ndaj barazisë gjinore.

2. Përcaktimi dhe zbatimi i planeve për nevojat e institucioneve shëndetësore që ofrojnë kujdes amtar dhe perinatal lidhur me infrastrukturën, burimet njerëzore, pajisjet mjekësore, transportin dhe komunikacionin.

3. Zbatimi i paketës së shërbimeve të kujdesit antenatal, natal dhe postnatal sipas karakteristikave dhe nevojave social-ekonomike të zonave të ndryshme me prioritet zonat verilindore dhe zonat rurale.

4. Ofrimi i shërbimeve amtare të integruara në shërbimet e shëndetit riprodhues për të mbuluar popullatën e vështirë për t’u arritur, si dhe komunitetet rome dhe egjiptiane.

5. Përmirësimi dhe përforcimi i kornizës ligjore dhe rregullatore për shërbimet e kujdesit amtar. Ofrimi i kujdesit shëndetësor amtar (paralindja, lindja dhe paslindja) pa pagesë për çdo grua në çdo nivel të kujdesit.

6. Zhvillimi i legjislacionit, rregulloreve për shërbimet private që ofrojnë kujdes amtar (licencimi dhe rilicencimi, monitorimi i performancës së tyre). Përgatitja e standardeve, rregulloreve dhe udhëzimeve të unifikuara me ato të përcaktuara nga MSH-ja, me synimin e partneritetit publik - privat në ofrimin e shërbimeve shëndetësore cilësore.

7. Rifreskimi dhe zhvillimi i dokumentacionit të unifikuar për përdorim në shërbimet e kujdesit amtar publik dhe privat (kartela, regjistra, fletore, etj.).

8. Zhvillimi i një sistemi shpërblimi dhe motivimi bazuar në performancën e personelit shëndetësor që ofron shërbime për kujdesin amtar, veçanërisht në zonat rurale.

9. Përditësimi dhe zbatimi i udhërrëfyesve dhe protokolleve të miratuara nga Ministria e Shëndetësisë

SYnimetDeri në Vitin 2021

• Reduktimi i vdekshmërisë amtare me 0.4 % më pak se niveli i vitit 2015. • Përqindja e grave që marrin kujdes prenatal >98%.• Përqindja e lindjeve të asistuara nga personel i kualifikuar shёndetёsor >99%.• Përqindja e grave shtatzënë që kryejnë 7 vizita bazë të kujdesit antenatal >95%. • Përqindja e nënave që kryejnë të paktën një kontroll pas lindjes > 95%. • Përqindja e lindjeve të asistuara nga një personel i kualifikuar shëndetësor > 98%.• Pakësimi i përqindjes së komplikacioneve obstetrike me 40% nga niveli aktual.• Pakësimi i përqindjes së lindjeve me seksio - cezaria me 5% nga niveli aktual.• Pakësimi i përqindjes së aborteve të induktuara me 30% nga niveli aktual.• Të paktën 90% e familjeve dhe komuniteteve njohin të paktën 3 shenja rreziku për komplikacionet

lidhur me shtatzëninë, lindjen dhe periudhën pas lindjes.

512017-2021

për kujdesin para konceptimit, kujdesin antenatal, perinatal, kujdesin pas lindjes për punonjësit e kujdesit shëndetësor parësor dhe spitalor.

10. Përmirësimi i kujdesit intrapartum të ofruar nga shërbimet e materniteteve publike (me fokus të veçantë në përdorimin korrekt të partogramës dhe protokollet standarde për menaxhimin e komplikacioneve sipas udhëzimeve të OBSH-së).

11. Hartimi i protokolleve për shëndetin amtar në emergjencat civile. 12. Ngritja e kapaciteteve dhe aftësive profesionale e të gjithë stafit shëndetësor të kujdesit shëndetësor

parësor dhe spitalor për shëndetin dhe kujdesin amtar në emergjencat civile. 13. Zbatimi i protokolleve të depistimit rutinë, analizës dhe diagnozës së anomalive gjenetike, problemeve

të lidhura me shtatzëninë, HIV dhe AIDS, IST-të gjatë shtatzënisë.14. Zhvillimi i një strategjie efektive për burimet njerëzore të nevojshme për shëndetin amtar dhe

perinatal (përcaktimi i kategorive të stafit për kujdesin amtar dhe perinatal) duke përfshirë në veçanti zonat rurale dhe ato ku ka mungesa në personel shëndetësor.

15. Përcaktimi i protokolleve prenatale për këshillimin dhe ekzaminimin gjenetik dhe menaxhimin e sëmundjeve kryesore gjenetike.

16. Vendosja e sistemit të referimit në gjithë vendin për kapjen, menaxhimin dhe/ose referimin e rasteve me rrezik të lartë dhe komplikacioneve gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes, nga komuniteti tek qendra shëndetësore në KSHP, spitalet e qarkut; ndarja e përgjegjësive të stafit midis niveleve të referimit.

17. Trajnimi (edukimi i vazhdueshëm) i personelit shëndetësor mjek dhe mami lidhur me kujdesin prekoncepsional, prenatal dhe postnatal.

18. Përcaktimi i standardeve dhe përmirësimi i organizimit (përfshirë këtu numrin e punonjësve të shëndetësisë) të shërbimeve shëndetësore të kujdesit amtar në çdo nivel.

19. Përditësimi dhe përmirësimi i cilësisë së kurrikulave universitare të Fakultetit të Mjekësisë dhe të Infermierisë lidhur me kujdesin amtar.

20. Vendosja e sistemit kombëtar të auditimit të vdekjeve amtare (sipas modelit të OBSH-së) për të analizuar me urgjencë çdo vdekje amtare të ndodhur, si dhe sëmundshmërinë e rëndë amtare (“near-miss” events).

Objektivi specifik 2: Përmirësimi i gjendjes nutricionale të gruas para, gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes.

Aktivitetet:1. Ofrimi i shërbimeve dhe këshillimit lidhur me nutricionin për gruan në moshën riprodhuese, gjatë

shtatzënisë, pas lindjes në laktacion, të integruara në paketën bazë të KSHP-së.2. Zbatimi i normave, udhërrëfyesve dhe protokolleve të ushqyerjes së gruas para konceptimit, në

shtatzëni dhe pas lindjes të miratuara nga Ministria e Shëndetësisë.3. Zbatimi i protokolleve për kapjen, parandalimin dhe trajtimin e mangësive nutricionale gjatë

shtatzënisë dhe pas lindjes.4. Ofrimi falas/i rimbursueshëm i hekurit dhe acidit folik për gratë me anemi gjatë periudhës së

shtatzënisë dhe pas lindjes, si dhe i jodit për çdo grua shtatzënë për pakësimin e mangësive nga mikronutrientët .

5. Përfshirja e edukimit për ushqyerjen e vajzave dhe grave në kurrikulat shkollore. 6. Vendosja e një seti indikatorësh kombëtar për monitorimin e gjendjes nutricionale të gruas gjatë dhe

pas shtatzënisë (anemia, mbipesha, nënpesha, mungesa e jodit, hekurit, etj.).7. Promovimi i programeve për ndryshimin në sjellje lidhur me ushqyerjen e gruas para konceptimit, në

periudhën para lindjes, gjatë lindjes dhe pas lindjes në laktacion.8. Trajnimi i punonjësve të KSHP-së lidhur me informimin dhe edukimin e gruas dhe familjes për

ushqyerjen, veçanërisht në periudhën prenatale dhe postnatale, si dhe ushqyerjen e fëmijës me gji.

Objektivi specifik 3: A) Pakësimi i përdorimit të abortit si metodë për kontrollin e shtatzënisë B) Ofrimi i kujdesit cilësor për abortin e sigurt; C) Parandalimi i abortit selektiv.

Aktivitetet:1. Përcaktimi i protokolleve të unifikuara për abortin e sigurt në shërbimet shëndetësore publike dhe

private.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS522. Kryerja e studimit për vlerësimin e cilësisë dhe zbatimin e kritereve të kryerjes së aborteve në

institucionet shëndetësore publike dhe private.3. Përmirësimi i cilësisë së shërbimeve të abortit me pajisje/mjete dhe barna. Futja e teknikave

bashkëkohore dhe zbatimi i rekomandimeve të OBSH-së për abortin e sigurt dhe kujdesin pas abortit në shërbimet shëndetësore publike dhe private.

4. Përfshirja në kurrikulat e Fakultetit të Mjekësisë dhe të Infermierisë e moduleve të trajnimit mbi abortin e sigurt.

5. Zhvillimi i fushatave informuese me synim rritjen e ndërgjegjësimit publik mbi abortin selektiv.6. Ngritja dhe trajnimi i grupeve vullnetare (GV) në komunitet për të dialoguar dhe për të krijuar një

mjedis të përshtatshëm për ndryshimin e qëndrimeve lidhur me abortin selektiv.

Objektivi specifik 4: Edukimi dhe informimi i gruas, familjes dhe komunitetit për rëndësinë e kujdesit shëndetësor para konceptimit, gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes.

Aktivitetet:1. Forcimi i partneritetit midis shërbimeve shëndetësore të kujdesit amtar dhe komunitetit. 2. Informimi dhe zhvillimi i kapaciteteve të grave, burrave, familjeve dhe komuniteteve për të njohur

rreziqet dhe nevojat për kujdesin amtar. 3. Ngritja e komiteteve të shëndetit në nivel lokal (bashki) për përcaktimin e procedurave për mbështetjen

e gruas gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes. 4. Hartimi i programeve komunitare IEK për përfshirjen e gruas dhe komunitetit në ndjekjen dhe kujdesin

e duhur amtar.5. Forcimi i kapaciteteve të personelit shëndetësor në komunitet (mjekë, mami, infermiere) dhe grupe

të tjera mbështetëse (arsimtarët, OJF lokale, etj.) për kujdesin shëndetësor gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes.

6. Hartimi i strategjisë së komunikimit për mëmësinë e sigurt.7. Zhvillimi i paketës së unifikuar të materialeve informuese për popullatën lidhur me kujdesin për

shëndetin amtar.8. Kryerja e studimeve cilësore për hartimin e strategjive për ndryshimin e sjelljeve që iu adresohen

pengesave, praktikave pozitive dhe negative lidhur me shëndetin amtar.9. Trajnimi i punonjësve të promocionit shëndetësor lidhur me mesazhet për mëmësinë e sigurt,

kujdesin amtar dhe komunikimin ndërpersonal duke synuar barazinë gjinore.

Objektivi specifik 5: Përmirësimi i sistemit të mbledhjes dhe analizës së informacionit, me synim monitorimin e cilësisë së shërbimeve për shëndetin amtar.

Aktivitetet:1. Përcaktimi dhe përditësimi i indikatorëve të shëndetit amtar, bazuar në indikatorët e OBSH-së dhe

EUROSTAT. 2. Ngritja e një sistemi kombëtar të mbledhjes së informacionit për treguesit e shëndetit amtar si pjesë

e sistemit të informacionit shëndetësor, me të dhëna të disagreguara.3. Krijimi i regjistrit kombëtar për të dhënat mbi shkaqet e çdo vdekjeje amtare të analizuar nëpërmjet

sistemit të auditimit të OBSH-së, si dhe të rasteve me sëmundshmëri të rëndë amtare nëpërmjet qasjes së raportimit të rasteve të rënda, pothuajse pranë vdekjes (near miss cases reporting approach) .

4. Zbatimi i mjetit për vlerësimin/auditimin e cilësisë së kujdesit amtar të adoptuar sipas rekomandimeve të OBSH-së në të gjitha maternitetet e vendit.

5. Trajnimi i punonjësve të shërbimeve të sistemit të informacionit shëndetësor dhe shërbimeve të kujdesit amtar për treguesit e shëndetit amtar.

6. Forcimi dhe përdorimi i shërbimeve të telemedicinës nga maternitetet për përmirësimin e cilësisë së shëndetit amtar dhe neonatal.

7. Forcimi në nivel qendror (QKCSA-ISH) dhe lokal (pranë DSHP-ve, sektori i monitorim-vlerësimit) i sistemit të supervizionit dhe monitorimit të shërbimeve të kujdesit gjatë shtatzënisë, lindjes dhe pas lindjes. Vendosja e listave të kontrollit për monitorimin e cilësisë së shërbimeve amtare.

8. Rishikimi dhe zbatimi i sistemit të unifikuar të indikatorëve për vlerësimin e performancës së shërbimeve shëndetësore të kujdesit amtar që ofrohen në KSHP, të miratuara nga Ministria e Shëndetësisë.

532017-2021

B) PlaniFikimi Familjar

Qëllimi i ndërhyrjeve të PF-së: të përmirësohet shëndeti i popullsisë, në veçanti shëndeti i gruas, duke ulur nevojat e paplotësuara për planifikimin familjar dhe duke rritur aksesin e cilësinë e shërbimeve në të gjitha nivelet në mënyrë që të:

• Arrihet një shëndet i mirë riprodhues për çdo individ, për të përmirësuar cilësinë e jetës dhe pakësuar varfërinë.

• Mbështeten individët dhe çiftet të vendosin lirshëm dhe me përgjegjësi mbi numrin dhe hapësirën për të patur fëmijë, si dhe të kenë akses për informim, shërbime dhe mjete për ta siguruar këtë.

• Reduktohet vdekshmëria dhe sëmundshmëria amtare, foshnjore dhe fëminore.• Reduktohen shtatzënitë e padëshiruara, të paplanifikuara dhe të ulet përdorimi aborteve si mjet për

PF.• Parandalohen IST-të, HIV dhe AIDS.• Promovohet barazia gjinore dhe të drejtat riprodhuese dhe seksuale.

Drejtimet strategjike për arritjen e objektivave specifike për PF• Sigurimi i kushteve optimale për çiftet dhe individët që të arrijnë funksionet e tyre riprodhuese dhe

seksuale.• Rritja e aksesit dhe përdorimit të shërbimeve të përballueshme dhe cilësore të PF-së në nivel të çdo

njësie administrative, të integruara në shërbimet e tjera të SHSR-së.• Fuqizimi dhe rritja e aftësive dhe njohurive të ofruesve të shërbimeve shëndetësore për të ofruar

shërbime cilësore të PF-së.• Sigurimi i vazhdueshëm i metodave kontraceptive për shërbimet shëndetësore.• Rritja e nivelit të njohurive të popullatës mbi përfitimet dhe përparësitë e PF-së; fuqizimi,

ndërgjegjësimi dhe rritja e pjesëmarrjes së burrave, grave dhe të rinjve në marrjen e vendimeve për shëndetin e tyre seksual dhe riprodhues.

• Përmirësimi/forcimi i sistemit të informacionit dhe i mekanizmave të monitorimit, vlerësimit dhe raportimit për të siguruar vendimmarrje të bazuar në të dhëna dhe shpërndarje më të mirë të shërbimeve të PF-së.

Objektivi specifik 1: Rritja e aksesit për shërbime të përballueshme dhe cilësore të PF-së, duke ofruar

llojshmëri të metodave moderne të kontracepsionit për çdo individ që dëshiron t’i përdorë ato, duke marrë në konsideratë përcaktuesit social të shëndetit, dhe duke u fokusuar veçanërisht te metodat që preferohen dhe përdoren më shumë nga popullata e zonave rurale, ajo vulnerabël dhe grupet më pak të shërbyera.

Aktivitetet

1. Zhvillimi dhe adaptimi i standardeve të shërbimeve të PF-së bazuar mbi evidencat dhe rekomandimet e OBSH-së, UNFPA-së për ofrimin e shërbimeve të PF-së, përfshirë përcaktimin e shërbimeve të referimit.

2. Zgjerimi i shërbimeve të PF-së dhe ofrimi i një game metodash kontraceptive, përfshirë kontracepsionin e emergjencës deri në nivelin më të ulët të mundshëm të ofrimit të shërbimit shëndetësor për çdo individ që ka nevojë, në veçanti në zonat rurale dhe të largëta, si dhe te popullatat më pak të shërbyera p.sh. romët, egjiptianët etj.

3. Integrimi i shërbimeve të PF-së me shërbimet e SHSR-së në të gjitha nivelet. 4. Përcaktimi i paketës së shërbimeve të PF-së për çdo nivel shërbimi sipas ndarjes së re administrative

territoriale.


• Prevalenca e përdorimit të metodave moderne të kontracepsionit të rritet me 30% nga niveli Aktual.

• Përqindja e shërbimeve shëndetësore në KSHP që ofrojnë këshillim dhe metoda moderne kontracepsioni në gjithë vendin të arrijë 95% .

• Përqindja e personelit të KSHP-së (mami, mjek familjeje) të trajnuar në edukimin në vazhdim në dhënien e metodave kontraceptive dhe këshillimin >80%.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS545. Certifikimi periodik për cilësinë e QSH-ve që ofrojnë planifikim familjar dhe personel të trajnuar në

këto qendra.6. Sigurimi i furnizimit të mjaftueshëm, të vazhdueshëm dhe ofrimi i zgjedhjes për disa metoda moderne

mikse të PF-së nga shërbimet shëndetësore publike. 7. Zbatimi i udhërrëfyesit dhe protokolleve të standardizuara të praktikës klinike për PF, të miratuara nga

MSH-ja për të siguruar ofrimin e shërbimeve cilësore në sektorin publik, të përshtatshme me nevojat e kategorive të ndryshme të popullatës.

8. Trajnimi i personelit shëndetësor për zbatimin e udhërrëfyesit dhe protokolleve të standardizuara të praktikës klinike për PF.

9. Hartimi i listave të standardizuara të pajisjeve, mjeteve të nevojshme për ofrimin e PF-së sipas niveleve të shërbimit.

Objektivi specifik 2: Krijimi i një mjedisi mbështetës dhe nxitës për përdorimin e shërbimeve të PF-së nga të gjithë ata që kanë nevojë.

Aktivitetet1. Vendosja e një minimumi metodash mikse të kontraceptivëve në çdo nivel të shërbimit shëndetësor

publik të PF-së, duke synuar rritjen e përdorimit të kontraceptivëve modern afatgjatë (p.sh., kontracepsioni post-abort, kontracepsioni post-partum, DIU-ja, kontracepsioni i urgjencës).

2. Sigurimi në vazhdimësi i fondeve nga buxheti i MSH-së për blerjen çdo vit të kontraceptivëve të nevojshëm për shërbimet e PF-së në sektorin publik.

3. Forcimi i Programit Kombëtar të Planifikimit Familjar (kontraceptivë dhe shërbime falas për çdo shtetas në nevojë, në të gjithë territorin).

Objektivi specifik 3: Fuqizimi i partneritetit privat-publik në furnizimin dhe ofrimin e produkteve dhe shërbimeve të PF-së.

Aktivitetet1. Zhvillimi i një plani bashkëpunimi me sektorin privat, në furnizimin dhe ofrimin e produkteve dhe

shërbimeve të PF-së për pakësimin e nevojave të paplotësuara për planifikim familjar. 2. Ofrimi i aksesit të OJF-ve për kontraceptivët e prokuruar në sektorin publik, duke eliminuar barrierat

e panevojshme në vendosjen në treg të produkteve kontraceptive.

Objektivi specifik 4: Nxitja dhe mbështetja e aktiviteteve për komunikimin, për ndryshimin në sjellje, për rritjen e njohurive, ndërgjegjësimin për përdorimin e metodave të PF-së nga individët, familjet, komunitetet.

Aktivitetetet1. Hartimi i strategjive të komunikimit për të rritur ndërgjegjësimin e publikut për të drejtat lidhur me

zgjedhjen dhe marrjen e vendimeve për planifikimin familjar, kontracepsionin, shëndetin seksual dhe riprodhues.

2. Kryerja e fushatave kombëtare të përvitshme për planifikimin familjar me mesazhe të targetuara specifike.

3. Trajnimi i gazetarëve dhe zhvillimi i fushatave në media që targetojnë komunitetet rurale dhe të margjinalizuara.

4. Përmirësimi i njohurive dhe ndryshimi i sjelljeve mbi kontracepsionin modern në veçanti midis të rinjve, dhe forcimi i rolit të burrave në shëndetin riprodhues dhe planifikimin familjar.

5. Kryerja e aktiviteteve të avokatisë (duke targetuar politikanë, lider të komunitetit dhe anëtarë të këshillave bashkiake) lidhur me PF-në dhe përfitimet e tij për shëndetin e çdo individi.

6. Përfshirja e edukimit për PF-në në kurrikulat shkollore, duke e lidhur me të drejtat seksuale dhe riprodhuese të ndjeshme nga ana gjinore.

7. Trajnimi i mësuesve mbi metodat e mësimdhënies për çështje të planifikimit familjar. 8. Trajnimi i personelit shëndetësor në të gjitha nivelet e shërbimit, për këshillimin, komunikimin,

promocionin shëndetësor, edukimin e komunitetit lidhur me PF-në. 9. Kryerja e vlerësimeve të rregullta për të monitoruar programet e IEK-së dhe ato për ndryshimin e

sjelljeve lidhur me PF-në.

552017-2021

Objektivi specifik 5: Përmirësimi i njohurive, qëndrimeve dhe aftësive të personelit të kujdesit shëndetësor që të ofrojnë shërbime cilësore për PF dhe kontracepsionin sipas nivelit të kujdesit dhe shërbimeve që ata punojnë.

Aktivitetet 1. Përgatitja e paketës/moduleve për edukimin në vazhdim lidhur me PF-në, për personelin shëndetësor

sipas niveleve të shërbimeve të PF-së që ofrohen. 2. Rishikimi dhe përditësimi i kurrikulave universitare të Fakultetit të Mjekësisë dhe Fakultetit të

Shkencave Teknike Mjekësore lidhur me PF-në. 3. Standardizimi i roleve, përgjegjësive, kualifikimit të personelit që ofron shërbim të PF-së sipas nivelit

të shërbimit në mënyrë që të vlerësohet perfomanca dhe eficienca e personelit shëndetësor në ofrimin e shërbimeve të PF-së.

Objektivi specifik 6: Përmirësimi i sistemit të mbledhjes dhe përpunimit të informacionit, monitorimit, vlerësimit dhe raportimit për PF.

Aktivitetet1. Rishikimi dhe përmirësimi i sistemit statistikor efektiv në të gjitha institucionet shëndetësore që

ofrojnë PF (treguesit, logjistika, kartelat dhe regjistrat për dokumentim, etj.). Përzgjedhja dhe përfshirja e indikatorëve të PF-së për monitorimin e aksesit dhe cilësisë së shërbimeve të PF-së.

2. Trajnimi i stafit shëndetësor për analizën dhe interpretimin e të dhënave (trajnim i personelit të logjistikës, mbledhjes e përpunimit të statistikave, sistemit të LMIS për kontraceptivët lidhur me PF-në).

3. Zhvillimi i listave të kontrollit dhe kornizës për supervizimin e personelit që ofron shërbime të PF-së. Zhvillimi i mjetit për supervizionim për çdo nivel shërbimi. Përcaktimi i roleve për menaxhimin, koordinimin, supervizimin dhe trajnimin e supervizorëve.

4. Përcaktimi dhe përditësimi rregullisht i infrastrukturës për monitorimin dhe vlerësimin e shërbimit të PF-së në të gjitha nivelet e ofruara. Zhvillimi, zbatimi dhe përditësimi rregullisht i planeve për monitorimin dhe vlerësimin në nivel qendror dhe në shërbimet shëndetësore publike në rrethe.

5. Përmirësimi dhe fuqizimi i sistemit të informacionit për menaxhimin logjistik (LMIS) të kontraceptivëve. Rishikimi dhe përditësimi i moduleve për procedurat e standardizuara dhe udhëzimet mbi logjistikën, ruajtjen, transportin, mirëmbajtjen, prokurimin dhe shpërndarjen, inventarizimin, si dhe kontrollin dhe mbajtjen e niveleve të stokut për çdo metodë kontraceptive të ofruar nga shërbimet shëndetësore publike në të gjitha nivelet.Trajnimi periodik i personelit që punon në sistemin e LMIS në nivel qendror dhe lokal.

6. Përmirësimi i aksesit ndaj të dhënave të PF-së. Prodhimi i raporteve periodike mbi monitorimin, vlerësimin dhe shpërndarjen e tyre.

7. Kryerja e studimeve shkencore mbi prevalencën e përdorimit të kontraceptivëve dhe identifikimin e barrierave të mospërdorimit të metodave të PF-së.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS56OBjEKTIVI STRATEGjIK 2: SIGURIMI I MBIjETESëS, RUAjTjA DHE

PëRMIRëSIMI I SHëNDETIT DHE MIRëQENIES Të Të PORSALINDURIT, FOSHNjëS, FëMIjëS Së VOGëL DHE ADOLESHENTIT

Strategjia për përmirësimin e shëndetit të të porsalindurit, fëmijës dhe adoleshentit synon fuqizimin e kujdesit me një qasje sipas ciklit të jetës, me ndërhyrje për:

• Fuqizimin dhe përmirësimin e cilësisë së shërbimeve shëndetësore.• Redukimin e pabarazive dhe arritjen me shërbime të çdo të porsalinduri, fëmije, adoleshenti.• Përmirësimin e informacionit, të dhënave dhe treguesve për shëndetin dhe zhvillimin e foshnjës,

fëmijës dhe adoleshentit për të forcuar vendimmarrjen dhe rritur përgjegjshmërinë.

Gjithashtu, ndërhyrjet e përshkruara për shëndetin e foshnjës, fëmijës dhe adoleshentit kanë marrë parasysh edhe rekomandimet/prioritetet në nivel global, si kujdesi për të porsalindurin, anomalitë kongjenitale, sëmundjet jo të komunikueshme (sëmundjet kronike respiratore-astma, sëmundjet e fituara të zemrës, diabeti, obeziteti) traumat dhe lëndimet.

Drejtimet strategjike që mbështesin përmirësimin e shёndetit dhe zhvillimin e fëmijëve dhe adoleshentëve synojnë:

• Zhvillimin e politikave dhe programeve të harmonizuara ndërsektoriale, si dhe rregullimet ligjore që forcojnë shëndetin dhe zhvillimin e fëmijës.

• Hartimin dhe zbatimin e ndërhyrjeve sektoriale dhe ndërsektoriale të fokusuara mbi parandalimin, si dhe ndërhyrjet e hershme (qasja e ciklit të jetës).

• Ofrimin e shërbimeve efektive, eficiente dhe të integruara të kujdesit shëndetësor që të plotësohen nevojat e fëmijëve dhe adoleshentëve në mënyrë holistike. Integrimi duhet të adresojë jo vetëm nivelet e kujdesit (parësor, spitalor) por edhe ciklin e jetës (shtatzënia, lindja, paslindja, fëmijëria, adoleshenca.), që të ofrohen ndërhyrjet e duhura në një “one stop shop”.

• Fuqizimin e sistemeve dhe shërbimeve të integruara, si dhe ndërhyrjeve komunitare për arritjen e mbulimit universal nëpërmjet gjetjes së alternativave për ofrimin e shërbimeve në veçanti për komunitetet e margjinalizuara.

• Rritjen e kompetencave të personelit shëndetësor për ofrimin e kujdesit cilësor të barabartë për fëmijët dhe adoleshentët, respektimin e të drejtave të tyre dhe garantimin e barazisë gjinore.

• Promovimin e pjesëmarrjes komunitare për zbatimin dhe zgjerimin e ndërhyrjeve për përmirësimin e shëndetit dhe mirëqenies të fëmijës dhe adoleshentit. Përfshirjen e fëmijëve dhe të rinjve me nevoja të veçanta dhe atyre që jetojnë në rrethana të ndryshme kulturore, etnike, rajonale, social-ekonomike.

• Fuqizimin e sistemit të informacionit dhe përmirësimit të sistemit të monitorimit, të shëndetit të fëmijës dhe adoleshentit.

• Mobilizimin e burimeve dhe forcimin e aleancave strategjike dhe partneriteteve për arritjen e ndërhyrjeve sa më efektive, lidhur me shëndetin e fëmijës dhe adoleshentit.


• Ulja e vdekshmërisë foshnjore me 0.4% më pak nga niveli i vitit 2015 (6.3/1000 LGJ burimi MSH).• Ulja e vdekshmërisë fëminore deri 5 vjeç me 0.4% më pak nga niveli vitit 2015 (7.1/1000 LGJ, burimi

MSH).• Ulja e vdekshmërisë të të porsalindurit < 4 për 1000 lindje gjallë viti 2015( 5 /1000 LGJ, burimi MSH).• Ulja e vdekshmërisë perinatale me 0.4% më pak se niveli vitit 2015 ( 7.4/1000 LGJ, burimi MSH).• Përqindja e lindjeve të feto-morto <10 % (target global).• Të paktën 1/2 e bebeve që nuk marrin frymë spontanisht në lindje të jenë të reanimuara me maskë

dhe me ventilim. • Të paktën gjysma e të porsalindurve stabël preterm, ose bebe që peshojnë më pak se 2.000 gr, të

marrin kujdesin “nëna kangur” dhe kujdes tjetër mbështetës. • Të paktën gjysma e të porsalindurve me infeksione të mundshme bakteriale të marrin terapi me

antibiotikë. • Përqindja e fëmijëve të ushqyer eskluzivisht vetëm me gji, 6 muajt e parë të jetës të jetë > 70%

(niveli aktual 39%).

572017-2021

• Përqindja e fëmijëve 6-muajsh që fillojnë në kohë ushqyerjen komplementare 80% (niveli aktual 65%).

• Përqindja e fëmijëve që vazhdojnë ushqyerjen me gji në vitin e dytë të jetës të jetë 70% (niveli aktual 60%).

• Reduktimi i sëmundjeve akute respiratore me 30% të nivelit aktual te fëmijët deri në 5 vjeç.• Reduktimi i sëmundjeve diarreike me 30% të nivelit aktual te fëmijët 0-5 vjeç.• Përqindja e fëmijëve të vaksinuar me vaksinat e kalendarit kombëtar > 98%. • Përqindja e të porsalindurve që vizitohen në shtëpi brenda 48 orëve pas daljes nga materniteti

>80%.• Përqindja e fëmijëve 0-6 vjeç, që kryejnë vizitat e monitorimit dhe vlerësimit të rritjes sipas paketës

së shërbimeve të KSHP-së >80%.• Përqindja e adoleshentëve të moshave 11-18 vjeç, që kanë kryer vizitat e monitorimit dhe vlerësimit

të rritjes dhe zhvillimit sipas udhërrëfyesve dhe PPK-ve për KSHP-në >80 %.

a) ShënDeti i të PorSalinDurit

Objektivi specifik 1: Sigurimi i kujdesit efektiv fillestar për të porsalindurin. Sigurimi i kujdesit cilësor esencial për çdo grua dhe bebe gjatë kësaj periudhe kritike duke filluar menjëherë pas lindjes, gjatë ditës së parë dhe duke vazhduar në intervalet kritike në javën e parë të jetës deri në 28 ditë e më tej.

Aktivitetet1. Përgatitja e paketave të ndërhyrjeve për ofrimin e kujdesit bazë dhe shtesë për gratë dhe të porsalindurit

për parandalimin ose trajtimin e shkaqeve kryesore të vdekshmërisë, të provuara dhe rekomanduara nga evidencat ndërkombëtare dhe OBSH, të përshtatura me situatën e sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë neonatale të vendit. Paketat gjithëpërfshirëse për kujdesin për shëndetin amtar dhe neonatal të jenë pjesë e sistemit universal të kujdesit të ofruar për çdo individ.

2. Zhvillimi dhe zbatimi i një pakete për kujdesin emergjent për të porsalindurin për çdo nivel shërbimi. Kostoja e paketës së ndërhyrjeve për kujdesin neonatal dhe alokimi i fondeve nga buxheti i MSH/FSDKSH-së të përfshira në financimet për shëndetin e grave dhe fëmijëve.

3. Sigurimi i mjeteve, pajisjeve dhe barnave të duhura për ofrimin e kujdesit shtesë për foshnjat me nevoja të veçanta, të sëmura (ose të vogla për moshën gestacionale dhe/ose preterm).

4. Trajnimi i personelit shëndetësor për kompetenca dhe aftësi, si dhe pajisja me mjetet e nevojshme për ofrimin e kujdesit për foshnjën e porsalindur të shëndoshë, si dhe të të porsalindurve me nevoja të veçanta, sipas nivelit të shërbimit ku ato punojnë.

5. Rritja e ndërgjegjësimit në komunitet dhe familje për të kuptuar se koha rreth lindjes së fëmijës dhe java e parë e jetës është thelbësore për të shpëtuar jetën e nënës dhe të të porsalindurit, dhe ndërgjegjësimi për përgjegjshmërinë për krijimin e kushteve që çdo grua dhe i porsalindur të mund të marrin të drejtën e tyre për kujdes dhe shëndet.

Objektivi specifik 2: Përmirësimi i cilësisë së kujdesit shëndetësor të ofruar për të porsalindurin. Arritja e çdo gruaje dhe të porsalinduri për të pakësuar pabarazitë në kujdesin e ofruar.

Aktivitetet1. Përcaktimi i nevojave për mbulimin universal me shërbime shëndetësore për çdo nënë dhe foshnjë

të porsalindur.2. Zhvillimi dhe përditësimi i politikave, udhëzimeve dhe standardeve për komponentët e paketës së

ndërhyrjeve të përgatitura për kujdesin për të porsalindurin, si dhe mjeteve supervizionuese për kujdesin për të porsalindurin. Të gjitha politikat, udhëzuesit, për komponentët e paketës së ndërhyrjeve të përgatitura, protokollet, mjetet dhe manualet e trajnimit për kujdesin për të porsalindurin duhet të përditësohen, ose kur nevojitet të përgatiten të reja.

3. Përditësimi rregullisht (çdo 2 vjet) i politikave dhe udhëzimeve kombëtare për ndërhyrjet rreth kujdesit të vazhdueshëm për gratë dhe fëmijët, mbi bazën e evidencave globale dhe nevojave të vendit në bashkëpunim me shoqatat e profesionistëve, Fakultetin e Mjekësisë, Infermierisë, institucionet

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS58trajnuese dhe aktorë të tjerë.

4. Rishikimi i udhëzimeve ekzistuese për vizitat e kujdesit postnatal sipas rekomandimeve të reja të OBSH-së dhe UNICEF-it (sistemi i vizitave në shtëpi).

5. Përcaktimi i sistemit të përmirësimit të vazhdueshëm të cilësisë dhe adoptimi e përforcimi i zbatimit të normave dhe standardeve për kujdes me cilësi të lartë, të respektueshëm për nënën dhe të porsalindurin. Zhvillimi/përditësimi i mjeteve supervizore të cilësisë së ofruar për kujdesin neonatal sipas nivelit të shërbimit, përfshirë listat e kontrollit.

6. Përfshirja në listën esenciale të barnave për vendin e barnave të nevojshme esenciale (përfshirë edhe teknologjitë esenciale) për shëndetin e grave dhe të porsalindurit, dhe sigurimi zinxhir i pandërprerë i furnizimit për të gjitha institucionet që ofrojnë kujdes shëndetësor për të porsalindurin.

7. Sigurimi, shpërndarja e barabartë dhe mirëmbajtja e barnave esenciale, mjeteve, pajisjeve për kujdesin për neonatin. Rishikimi dhe përditësimi i listës/dokumenteve për barnat kryesore, pajisjeve dhe mjeteve të nevojshme për paketën e kujdesit për të porsalindurin, sipas niveleve të kujdesit. Trajnimi i personelit shëndetësor për përdorimin e tyre.

8. Pasja e ekipeve multidisiplinare në institucionet e kujdesit shëndetësor spitalor për të porsalindurit, dhe sigurimi për të qenë të aftë të menaxhojnë komplikacionet amtare dhe neonatale, si dhe pasja e infrastrukturës bazë optimale. Vlerësimi i nevojave për specialist si neonatolog, anestezist, infermierë dhe neonatologë etj., në shërbimet e kujdesit spitalor për të porsalindurit dhe plotësimi tyre.

9. Hartimi i kurrikulave për trajnimin e detyrueshëm në edukimin në vazhdim të personelit shëndetësor që ofron kujdes për të porsalindurin, si dhe përcaktimi i kuadrit rregullator për certifikimin dhe ricertifikimin periodik të gjithë personelit të trajnuar që ofron kujdes për foshnjën e porsalindur.

10. Përgatitja dhe zbatimi i planit të zhvillimit për burimet njerëzore që mbulon edukimin/trajnimin, akreditimin, normat, shpërndarjen, kompetencat, aftësitë, komunikimin dhe qëndrimin për gruan dhe të porsalindurin, si dhe krijimin e kushteve të punës, për një ambient të sigurt dhe të respektueshëm.

11. Optimizimi i performancës së stafit ofron shërbim për kujdesin amtar, foshnjën e porsalindur duke deleguar detyrat te personeli i kujdesit infermieror/mami, me trajnimin dhe mbështetjen e duhur të rolit të personelit shëndetësor që punon në komunitet.

12. Përmirësimi i kurrikulave universitare për mamitë, infermieret, mjekët e familjes për kujdesin për të porsalindurin. Përmbajtja e kujdesit esencial për të porsalindurin duhet të përfshijë: kujdesin bazë esencial për të porsalindurin, reanimacionin neonatal, identifikimin e neonatit të sëmurë dhe referimin.

13. Zhvillimi dhe përditësimi i politikave standarde dhe mekanizmave koordinues për të mbështetur aktivitetet e kujdesit për të porsalindurin. Fuqizimi i mekanizmave koordinues dhe monitorues për kujdesin për të porsalindurin.

14. Hartimi i bazës ligjore, rregulloreve për sigurimin e cilësisë në shërbimin amtar dhe neonatal, si në sektorët publik dhe ato privat. Rregullimet duhet të përfshijnë sigurimin e aksesit universal për shërbime shëndetësore për gratë dhe fëmijët pa pengesa financiare, informimin urgjent mbi vdekjet amtare dhe perinatale, qasjen specifike për infeksionin HIV dhe ushqyerjen e foshnjës, zbatimin e lejes për mëmësinë e sigurt, mbrojtjen e grave shtatzënë dhe atyre që ushqejnë me gji në vendet ku punojnë, si dhe zbatimin e kodit ndërkombëtar dhe ligjit për mbrojtjen dhe ushqyerjen me gji.

15. Identifikimi i partnershipeve publike dhe private, me institucione private dhe organizata për ofrimin e paketës së ndërhyrjeve për kujdesin neonatal sipas standardeve dhe rregulloreve të miratuara. Ndërtimi i kapaciteteve të duhura për ofruesit e institucioneve private nëpërmjet ofrimit të standardeve, udhëzimeve, protokolleve, mjeteve, dokumentacioneve të miratuara nga MSH-ja.

16. Kryerja rregullisht nga personeli i KSHP-së e vizitës së kontrollit pas lindjes, brenda 48 orëve të para në javën e parë, si dhe ofrimi i kujdesit të veçantë për neonatët preterm, prematur, me peshë të ulët lindjeje dhe të sëmurë. Rishikimi dhe përditësimi i detyrave dhe përbërjes së personelit për kujdesin shëndetësor për të porsalindurin, për çdo nivel kujdesi dhe institucioni të ofruar, duke filluar nga KSHP-ja dhe planifikimi tyre, në mënyrë që të ofrohen në vazhdimësi 24 orë në ditë dhe 7 ditë në javë. Përcaktimi i sistemit të vizitave në shtëpi për të porsalindurin. Përcaktimi i dokumentacionit, mjeteve dhe formularëve të raportimit mbi monitorim dhe vlerësimin lidhur me vizitat në shtëpi.

17. Monitorimi dhe përmirësimi i cilësisë së kujdesit të ofruar nga të gjitha institucionet publike dhe private (maternitetet), nëpërmjet survejancës së vdekjeve amtare, perinatale, neonatale, raportimi i vdekjeve të ndodhura (përfshirë vdekjet fetale, feto morto) dhe supervizionimi periodik i këtyre institucioneve. Institucionalizimi i survejancës së vdekjeve amtare dhe perinatale në përgjigje, përfshirë lajmërimin urgjent brenda 24 orëve të vdekjeve amtare dhe neonatale. Përdorimi i teknologjisë së informacionit mund të ndihmojë në monitorimin e vdekjeve në kohë reale, si p.sh. telefonat celular.

18. Vlerësimi i cilësisë së materniteve publike dhe private të vendit mbi bazën e mjetit të adoptuar nga

592017-2021

OBSH-ja për auditimin klinik. Përmirësimi i cilësisë së materniteteve të spitaleve të rretheve, me infrastrukturën dhe pajisjet e nevojshme që të ofrojnë kujdesin e duhur për nënat dhe foshnjat.

19. Motivimi i stafit që ofron shërbimin e kujdesit amtar dhe neonatal. Gjetja e qasjeve inovative si trajnime akreditimi, edukimi në vazhdim për përmirësimin e aksesit dhe cilësisë së kujdesit, përdorimi i incentivave si pagesa financiare, bonuse, etj.

20. Zhvillimi i strategjive për përfshirjen e sektorit privat në rritjen e avokatisë për vdekjet amtare dhe nonatale, si dhe zhvillimi i teknologjive (ofrimi i barnave, pajisjeve mjekësore, ofrimi i shërbimeve nga specialistë privat, etj.) të reja për të përmirësuar rezultatet e shëndetit amtar dhe neonatal .

21. Rritja e financimit për kujdesin shëndetësor për të porsalindurin. Përcaktimi i kostos financiare për shpenzimet për kujdesin amtar dhe neonatal. Kryerja e aktiviteteve të avokatisë për rritjen e fondeve për kujdesin neonatal nga MSH-ja dhe gjithë partnerët dhe organizmat.

22. Kryerja çdo 2 vjet e analizave për pengesat e ndryshme, përfshirë edhe ato financiare për arritjen e mbulesës së plotë të paketave të ndërhyrjeve efektive për kujdesin cilësor për nënën dhe foshnjën e porsalindur, si dhe zhvillimi i ndërhyrjeve kombëtare për të hequr këto pengesa.

Objektivi specifik 3: Fuqizimi i rolit të prindërve, familjeve dhe komuniteteve për të kërkuar akses dhe kujdes cilësor, dhe përmirësimi i praktikave të kujdesit në shtëpi për të porsalindurin. Rritja e fuqisë, ndërgjegjësimi i prindërve, shoqërisë civile, komunitetit dhe mediave për të ofruar informacion dhe për të ndryshuar normat lidhur me kujdesin për të porsalindurin nëpërmjet ndërhyrjeve me bazë komunitare.

Aktivitetet

1. Hartimi i programeve IEK dhe ndërhyrjeve komunitare për të përmirësuar kërkesën për shërbime, përgatitjen për lindje dhe praktikat esenciale për kujdesin neonatal, përfshirë vizitat në shtëpi dhe grupet e mbështetjes së nënave.

2. Hartimi i strategjive të komunikimit në nivel institucioni shëndetësor në KSHP dhe në komunitet për vizitat në shtëpi, komunikimi ndërpersonal për promovimin e ndërhyrjeve lidhur me kujdesin neonatal për të mobilizuar anëtarët e komunitetit të adoptojnë praktika të shëndetshme shëndetësore, ndryshimi i normave sociale në familje, mbështetja sociale dhe adresimi i pengesave për akses. Aktivitete të orientuara ndaj komunitetit të kategorizuara në katër fusha.

3. Rritja e ndërgjegjësimit për të drejtat, nevojat, përgjegjësitë dhe problemet e mundshme lidhur me shëndetin nënë - i porsalindur.

4. Zhvillimi i kapaciteteve për të qenë të shëndetshëm, për të marrë vendime të shëndetshme dhe për t’ju përgjigjur urgjencave amtare dhe neonatale.

5. Fuqizimi i mbështetjes sociale midis grave, familjeve dhe komuniteteve, si dhe lidhjeve me shërbimin shëndetësor.

6. Përmirësimi i cilësisë së kujdesit duke forcuar ndërveprimin midis shërbimeve shëndetësore me gratë, familjet dhe komunitetet, si dhe përgjigjja ndaj nevojave të tyre.

7. Aktivitete edukimi, informimi dhe komunikimi me gratë, burrat, adoleshentët, në këtë kontekst përfshirja edhe e vjehrrave që në disa zona kanë një rol të rëndësishëm në vendimmarrje në familje, në kujdesin për gruan shtatzënë pas lindjes, foshnjën dhe fëmijën e vogël.

8. Ndërgjegjësimi i burrave për rolin e tyre në kujdesin për gruan dhe foshnjën (përfshirja në aktivitete në familje për të shoqëruar gratë shtatzënë në vizitat e tyre, vizitat në shtëpi dhe aktivitete komunitare për të mbështetur shëndetin e familjes).

9. Mobilizimi komunitar, me fokus te veçante në zonat rurale me akses të ulët ndaj shërbimeve shëndetësore, nëpërmjet aktivizimit të grupeve të mbështetjes me gratë shtatzënë, nënat që ushqejnë me gji, etj.

10. Ofrimi dhe përdorimi i teknologjive të reja si telefoni celular për lidhjen midis komuniteteve dhe institucioneve shëndetësore për të arritur zonat e largëta, shpërndarja e mesazheve shëndetësore në këto zona, vendosja e linjave për ndihmë, këshillim dhe monitorimin real të lindjeve, vdekjeve amtare, foshnjore dhe fëminore.

11. Zhvillimi i një strategjie për avokatinë dhe komunikimi mbi shëndetin e të porsalindurit, e aplikueshme në nivel institucioni të KSHP-së dhe maternitete, komuniteti duke përfshirë vizitat në shtëpi.

12. Kryerja e analizave në vazhdimësi për pengesat në arritjen e cilësisë së shërbimeve amtare dhe të të porsalindurit, dhe praktikat e kujdesit jo të duhur në shtëpi nga gratë, familjet, komunitetet për të përcaktuar dhe planifikuar ndërhyrjet e përshtatshme.

13. Adaptimi i qasjeve ndërsektoriale për të përmirësuar kërkesën për shërbime në komunitete më

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS60pak të shërbyera si p.sh. transferimi i kushtëzuar i parave dhe ndihmave financiare për familjet dhe komunitetet që kanë pamundësi të kenë akses për kujdes shëndetësor

14. Përfshirja e sektorit privat për të mbështetur fushata komunikimi në media që të ndryshohen normat e kujdesit ndaj të porsalindurit, si dhe promovimi zero tolerancë për vdekjet e parandalueshme të kësaj grup-moshe.

Objektivi specifik 4: Përmirësimi i sistemit të regjistrimit të lindjeve dhe vdekjeve për të porsalindurit, numërimi i çdo lindjeje gjallë ose vdekur/feto morto, dhe çdo vdekjeje neonatale. Çdo i porsalindur duhet të regjistrohet, si dhe çdo vdekje amtare dhe foshnjë e lindur vdekur duhet të numërohet .

Aktivitetet1. Rishikimi, përzgjedhja dhe zhvillimi i indikatorëve kyç lidhur me shëndetin neonatal në indikatorët

shëndetësor. 2. Zhvillimi i një minimumi seti të dhënash perinatale dhe adoptimi i mjeteve për mbledhjen e të

dhënave për monitorimin e indikatorëve të rezultateve lidhur me shëndetin neonatal. 3. Standardizimi i mënyrës së raportimit të shkaqeve të vdekjeve neonatale nga institucionet

shëndetësore. Institucionalizimi i survejancës së vdekjeve amtare dhe perinatale e lidhur kjo edhe me rishikimin e vdekjeve perinatale dhe marrjen e veprimeve që të adresohen faktorë të parandalueshëm.

4. Zhvillimi i formularëve specifik për vdekjet perinatale të raportuara nga institucionet shëndetësore dhe përfshirja në to i të dhënave mbi feto morto, moshën gestacionale dhe peshën në lindje bashkë me komplikacionet amtare.

5. Rishikimi dhe fuqizimi i sistemit të supervizionit dhe monitorimi i vlerësimit për përmirësimin e cilësisë së kujdesit për shëndetin neonatal. Forcimi i mekanizmave për supervizionin e kujdesit perinatal. Përfshirja e treguesve të shëndetit neonatal për vlerësimin e performancës së kujdesit të ofruar nga shërbimi shëndetësor. Analizimi i problemeve të paaftësisë te neonatët (retinopatitë e prematuritetit, shurdhësia, dhe paraliza cerebrale, etj.) si dhe i komplikacioneve të sëmundshmërisë perinatale.

6. Auditimi i brendshëm periodik i performancës së materniteteve (bordet e cilësisë) lidhur me shëndetin perinatal, si dhe planifikimi i ndërhyrjeve të ardhshme bazuar në gjetjet.

7. Zhvillimi i një plani periodik për monitorimin dhe vlerësimin që të përmbajë synimet, rezultatet dhe indikatorët e impaktit të matura periodikisht.

8. Rishikimi i treguesve për ofrimin e shërbimit të nënës dhe të porsalindurit, si dhe integrimi tyre në sistemin e mbledhjes rutinë të indikatorëve të monitorimit dhe vlerësimit të cilësisë.

9. Zhvillimi i strategjive për përfshirjen e sektorit privat në përmirësimin e mbledhjes dhe cilësinë e sistemit të regjistrimit të lindjeve dhe vdekjeve, si dhe zhvillimi i mekanizmave inovative me teknologji të reja për mbledhjen e të dhënave (p.sh. nëpërmjet telefonisë së lëvizshme).

10. Unifikimi i sistemit raportues të treguesve të shëndetit neonatal në institucionet private. Kryerja e vizitave supervizore në spitalet private dhe klinika që të monitorohet progresi, të identifikohen problemet, si dhe diskutimi/negocimi i zgjidhjeve.

B) ShënDeti i FëmijëS

Objektivi specifik 1: Pakësimi i kequshqyerjes së foshnjës dhe fëmijës së vogël nëpërmjet ofrimit të praktikave të ushqyerjes optimale të rekomanduara nga OBSH/UNICEF.

Aktivitetet

1. Zbatimi i udhëzimeve dhe PPK-ve të përgatitura mbi ushqyerjen e foshnjës dhe fëmijës së vogël nga të gjitha shërbimet e KSHP-së. Protokollet dhe udhërrefyesit të përgatitur dhe miratuar nga MSH-ja për ushqyerjen, t’u shpërndahen të gjitha institucioneve që ofrojnë kujdes për fëmijën.

2. Fuqizimi dhe zgjerimi i iniciativës “institucione shëndetësore mike të foshnjës”. Përfshirja e të gjitha materniteteve të vendit në certifikimin si “spitale mike të foshnjave”. Vlerësimi periodik i spitaleve/materniteteve “mike të foshnjave“. Shtrirja e vlerësimit edhe për shërbimet e KSHP-së, si dhe për institucionet shëndetësore private që ofrojnë kujdes shëndetësor për fëmijën. Kryerja çdo 3 vjet e procesit të ricertifikimit të institucioneve.

612017-2021

3. Zbatimi dhe përforcimi i ligjit shqiptar për mbrojtjen dhe nxitjen e ushqyerjes me gji. Rishikimi i mekanizmave të kontrollit të zbatimit të ligjit nga inspektorati shtetëror shëndetësor .

4. Ndjekja e rritjes dhe zhvillimit nëpërmjet sistemit të vizitave në shtëpi për fëmijët me nevoja specifike, për kapjen e kequshqyerjes te fëmijët në grupet vulnerabël, fëmijët me paaftësi, si dhe referimi tyre për ndjekje dhe trajtim.

5. Përcaktimi i normave ditore të ushqyerjes për çerdhet, kopshtet dhe shkollat që ofrojnë drekë. 6. Rishikimi dhe përditësimi i treguesve të ushqyerjes me gji dhe i ushqyerjes së foshnjave dhe fëmijëve

të vegjël në sistemin kombëtar të statistikave shëndetësore, bazuar në indikatorët standard global.7. Vlerësimi periodik i praktikave të ushqyerjes së foshnjave dhe fëmijëve të vegjël (survejime

kombëtare). Vendosja e treguesve të ushqyerjes me gji dhe ushqyerjes komplementare në sistemin e monitorimit dhe vlerësimit të performancës dhe cilësisë së institucioneve të kujdesit shëndetësor për nënën dhe fëmijën.

8. Reduktimi i anemisë dhe mangësive të tjera të mikronutrientëve te fëmijët. Zhvillimi i protokolleve për parandalimin dhe trajtimin e anemisë nga mungesa e hekurit te fëmijët. Ofrimi i shtesave me mikronutrientë hekur, acid folik, dhe jod te gratë shtatzënë dhe fëmijët e vegjël 0-3 vjeç.

9. Trajnimi dhe certifikimi i personelit shëndetësor lidhur me këshillimin për ushqyerjen e foshnjës dhe fëmijës dhe çështjet gjinore lidhur me të, si dhe përdorimi i kurbave të rritjes si mjet i unifikuar për vlerësimin e gjendjes së kequshqyerjes së fëmijës.

10. Vendosja e programeve kompjuterike për vlerësimin e kurbave të rritjes, matjeve antropometrike për personelin e KSHP-së që monitoron gjendjen nutricionale të fëmijës (programet e OBSH- Anthro software).

11. Hartimi dhe zbatimi i programeve kombëtare për informimin, edukimin, komunikimin lidhur me rëndësinë e ushqyerjes në rritjen dhe zhvillimin e fëmijës, si dhe edukimi i familjes dhe komunitetit mbi praktikat e ushqyerjes optimale të foshnjës dhe fëmijës së vogël. Përgatitja dhe shpërndarja e materialeve informuese në nivel familjeje dhe komuniteti mbi praktikat e ushqyerjes së foshnjave dhe fëmijëve të vegjël.

12. Promovimi i ushqyerjes së shëndetshme dhe i stilit të shëndetshëm të jetës te fëmijët e moshës shkollore. Zbatimi me faza në të gjithë vendin i “Iniciativës europiane për shkolla me aktivitet fizik dhe ushqyerje të shëndetshme” (HEPS).

Objektivi specifik 2: Nxitja dhe mbështetja e një rritje dhe zhvillimi të shëndetshëm gjatë fëmijërisë së hershme.

Aktivitetet1. Zbatimi i PPK-ve të hartuara dhe miratuara për ndjekjen e rritjes dhe zhvillimit të fëmijës në të gjithë

shërbimet e KSHP-së së vendit. Udhërrëfyesit dhe protokollet e praktikës klinike për mirërritjen dhe zhvillimin e fëmijës, të përditësuara dhe miratuara gjatë vitit 2014, të kostohen, adoptohen dhe përdoren nga të gjitha institucionet shëndetësore (publike dhe private) që ndjekin foshnjën dhe fëmijën e vogël.

2. Zgjerimi i shërbimeve të qendrave të specializuara të mirërritjes dhe zhvillimit të fëmijës, në 2 rajone të tjera përveç Tiranës.

3. Zbatimi i programeve të edukimit, informimit dhe promocionit të prindërve për zhvillimin e hershëm konjitiv dhe psiko-social të fëmijëve, me vëmendje të veçantë ndaj grupeve të fëmijëve me nevoja të veçanta dhe në disavantazh social.

4. Trajnimi periodik i personelit shëndetësor në sistemin e edukimit në vazhdim, lidhur me praktikat e mirërritjes dhe zhvillimit në fëmijërinë e hershme sipas problematikave gjinore.

5. Bashkëpunimi me shërbimet e tjera të kujdesit ndaj fëmijës në komunitet lidhur me vlerësimin, trajtimin dhe ndjekjen multidisiplinare të rasteve të fëmijëve me probleme të shëndetit dhe zhvillimit. Përcaktimi i rregulloreve, mënyrave të bashkëpunimit dhe detyrave të ndara, etj.

Objektivi specifik 3: Pakësimi i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë te fëmijët nga sëmundjet e parandalueshme me vaksinat, infeksionet e rrugëve të frymëmarrjes, sëmundjet jo të komunikueshme. Zhvillimi i kujdesit promocional, parandalues dhe kurativ për të mbrojtur foshnjat dhe fëmijët e vegjël nga sëmundjet dhe paaftësitë.Aktivitetet

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS621. Ruajtja e mbulesës vaksinale, vaksinimi i plotë në kohë i të gjithë fëmijëve sipas kalendarit kombëtar

të vaksinimit. Zgjerimi i skemës së kalendarit të vaksinimit nëpërmjet futjes së vaksinave të reja. Hartimi, miratimi dhe zbatimi i planit strategjik të vaksinimit.

2. Përgatitja dhe miratimi i standardeve kombëtare dhe strukturës së vaksinimit. 3. Vendosja e programit të vizitave në shtëpi për kontrollin e shëndetit të fëmijës, me objektiva të qarta

sipas moshës dhe problemeve të identifikuara (zhvillimi i udhëzuesve dhe i mjeteve përkatëse). Shpeshtësia e vizitave e rregulluar sipas rrezikut që paraqet rasti.

4. Hartimi dhe zbatimi i protokolleve kombëtare për ndjekjen dhe trajtimin e sëmundjeve kronike jo të komunikueshme (diabeti, astma, obeziteti, etj.) infeksionet akute respiratore, sëmundjet infektive te fëmijët sipas çdo niveli kujdesi të ofruar.

5. Zhvillimi dhe shpërndarja e materialeve për IEK-në në nivel komuniteti dhe QSH-je lidhur me sëmundjet kryesore të fëmijërisë, menaxhimin e fëmijëve me sëmundje kronike lindur me peshë të ulët.

6. Rishikimi dhe përditësimi i PPK-ve mbi menaxhimin e integruar të sëmundjeve të fëmijërisë (MISF), kostoja e tij dhe trajnimi i detyrueshëm i gjithë personelit të KSHP-së për MISF-në.

7. Përcaktimi i listës bazë të barnave dhe pajisjeve esenciale për çdo nivel kujdesi për urgjencat pediatrike dhe situatat mjekësore më të zakonshme te fëmijët (sipas PPK-ve të MISF-së dhe PPK-ve të tjera pediatrike), si dhe përfshirja e tyre në planet buxhetore për çdo institucion.

8. Institucionalizimi i MISF-së në kurrikulat universitare të shëndetësisë (mjekësi, infermieri, shëndet publik, etj).

9. Trajnimi nga MF-ja për njohuritë dhe aftësitë për të vlerësuar, diagnostikuar dhe njohur fëmijën e sëmurë. Përfshirja e trajnimit për kujdesin pediatrik në trajnimet për mjekun e familjes dhe infermierin e QSH-së në KSHP.

10. Vendosja në sistemin e vlerësimit të performancës së QSH-së në KSHP i procesit të auditimit të diagnozave të fëmijëve me sëmundje të rënda, të ndjekura, të trajtuara dhe referuara nga personeli shëndetësor.

11. Vendosja e një sistemi të unifikuar të shkëmbimit të informacionit dhe referimit për trajtimin e fëmijës së sëmurë nga niveli parësor në atë spitalor dhe anasjelljtas.

12. Rishikimi i sistemit të survejancës së defekteve të lindura në Shqipëri, monitorimi i situatës së defekteve të lindura, analiza e tyre dhe hartimi ndërhyrjeve për përmirësimin e situatës.

Objektivi specifik 4: Përmirësimi i cilësisë së shërbimit të kujdesit shëndetësor për fëmijët .

Aktivitetet1. Riorganizimi i shërbimit parandalues dhe kurues për fëmijën në KSHP në qytet. Kthimi i pediatrit të

KF-së në pediatër të familjes. Pediatri në shërbimet e KSHP-së në qytet të shërbejë në shërbimin e konsultorit të fëmijës dhe në shërbimin pediatrik për fëmijën e sëmurë (aktualisht janë të ndarë).

2. Rishikimi i përshkrimit të detyrave dhe përgjegjësive të pediatrit të familjes për ta bërë përgjegjës për ofrimin e kujdesit parandalues dhe kurues.

3. Akreditimi i shërbimeve të pediatrisë të spitaleve publike dhe jopublike nëpërmjet hartimit dhe vënies në zbatim të mjeteve për përmirësimin e cilësisë dhe sigurisë në kujdesin shëndetësor.

4. Trajnimi dhe edukimi i koordinatorëve të cilësisë dhe survejorëve të brendshëm mbi cilësinë dhe sigurinë e kujdesit shëndetësor për foshnjën dhe fëmijën, si dhe akreditimi tyre.

5. Përmirësimi i financimit të shërbimeve pediatrike të kujdesit për fëmijët 0-14 vjeç dhe zbatimi i DRG -ve(diagnosis related groups).

6. Vendosja e treguesve të unifikuar sipas indikatorëve ndërkombëtar mbi sëmundshmërinë dhe vdekshmërinë e fëmijës ( ICD10).

Objektivi specifik 5: Plotësimi i nevojave të fëmijëve me paaftësi dhe nevoja të veçanta shëndetësore. Aktivitetet

1. Vendosja e sistemeve të ndjekjes për kapjen e hershme të foshnjave me rrezik të lartë dhe fëmijët me paaftësi, përfshirë fëmijët me probleme të shëndetit mendor midis qendrave të KSHP-së dhe spitaleve pediatrike.

2. Përgatitja, financimi dhe zbatimi i paketës së shërbimeve për fëmijët me nevoja të veçanta dhe

632017-2021

fëmijët autik. 3. Identifikimi dhe regjistrimi i fëmijëve me paaftësi dhe nevoja të veçanta që kanë nevojë për trajtime

shëndetësore dhe shërbime rehabilitimi. Kujdesi për fëmijët me paaftësi të integruar në shërbimet e KSHP-së.

4. Trajnimi i personelit të KSHP-së (mjeku i familjes, infermierë, konsultori i fëmijës) lidhur me kapjen e hershme të problemeve të shëndetit mendor të fëmijëve.

5. Zhvillimi dhe zbatimi i programeve të përbashkëta për kujdesin në fëmijërinë e hershme, shërbimet e tjera të kujdesit për fëmijën pranë bashkive për monitorimin dhe ndjekjen e problematikave të fëmijëve me paaftësi dhe nevoja të veçanta shëndetësore dhe familjeve të tyre.

Objektivi specifik 6: Pakësimi dhe parandalimi i pasojave shëndetësore dhe psikologjike të keqtrajtimit ndaj fëmijës nëpërmjet programeve parandaluese.

Aktivitetet

1. Mbledhja periodike e infomacionit nga personeli shëndetësor mbi dhunën e depistuar ndaj fëmijës. Rishikimi i formularëve, regjistrave të mbledhjes së informacionit mbi dhunën ndaj fëmijës për depistimin e dhunës (faktorët e rrezikut si mosha, gjinia dhe determinantët socio- ekonomik) nga personeli shëndetësor.

2. Standardizimi i përkufizimit të keqatrajtimit të fëmijës sipas OBSH-së dhe organizmave të tjera të Kombeve të Bashkuara, në bashkëpunim me të gjithë institucionet që mbledhin të dhëna për keqtrajtimin e fëmijës.

3. Kryerja e survejimeve te fëmijët e moshës shkollore për shëndetin mendor dhe mirëqenien si pasojë e keqtrajtimit.

4. Rishikimi dhe përditësimi PPK-ve mbi keqtrajtimin ndaj fëmijës, si dhe zbatimi i tyre nga i gjithë personel i KSH-së që ndjek mirërritjen dhe zhvillimin e fëmijës. Përfshirja e depistimit të keqtrajtimit të fëmijës në programin e vizitave në shtëpi.

5. Përfshirja e indikatorëve të depistimit të keqtrajtimit të fëmijës në kriteret e vlerësimit të performancës së institucioneve shëndetësore publike që ofrojnë kujdes për fëmijën (QSH-të, maternitetet, urgjencat e spitaleve, etj).

6. Trajnimi i certifikuar periodik/edukimi në vazhdim mbi keqtrajtimin ndaj fëmijës për personelin shëndetësor të të gjitha niveleve, parandalimi i tij nëpërmjet edukimit, këshillimit lidhur me prindërimin pozitiv, trajnimit të personelit të spitaleve, urgjencave, si dhe lidhur me sindromën e shkundjes së bebit dhe njohjen e shenjave etj.

7. Zhvillimi i programeve në shkolla në bashkëpunim me MAS për të mësuar fëmijët të njohin shenjat e dhunës, abuzimit dhe keqtrajtimit, si dhe trajnimi i personelit shëndetësor në shkolla, mësuesit, psikologët etj., për kapjen e hershme të problemeve dhe pasojave shëndetësore të keqtrajtimit të fëmijëve.

8. Zbatimi i fushatave për ndryshimin e sjelljeve të disiplinimit të dhunshëm familjar (duke përfshirë të gjitha format e ndëshkimit trupor), si dhe prindërimi pozitiv në bashkëpunim me partnershipe multisektoriale.

9. Zbatimi i Agjendës Kombëtare për të Drejtat e Fëmijëve 2016-2020 lidhur me parandalimin e keqtrajtimit të fëmijëve (abuzimi fizik, emocional, seksual dhe neglizhimi).

10. Përmirësimi i të dhënave lidhur me keqtrajtimin e fëmijëve nëpërmjet kryerjes së studimeve shkencore, periodike që trajtojnë çështjen e dhunës ndaj fëmijëve, bazuar në instrumente dhe metodologji standarde (HBSC, ACE, etj).

C) ShënDeti i aDoleShentit

Strategjia për shëndetin e adoleshentit synon rritjen e kujdesit shëndetësor ndaj adoleshentit duke rritur aksesin e tyre në shërbimet e kujdesit shëndetësor. Ndërhyrjet janë parashikuar për:

• Përmirësimin e cilësisë së shërbimeve shëndetësore të adoleshentëve të ofruara brenda paketës bazë të KSHP-së.

• Rritjen e aksesit për informacion rreth shëndetit të adoleshentit duke përdorur mjedise të tilla si shkollat.

• Edukimin e adoleshentëve mbi Shëndetin Seksual dhe Riprodhues, që permban informacion të qartë

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS64sipas moshës, që adreson identitetin seksual dhe gjinor, dhe kërkon respektimin e të drejtave të njeriut dhe mbështet barazinë gjinore.

Prioritetet strategjike • Përmirësimi i shëndetit seksual dhe riprodhues i adoleshentëve nëpërmjet përmirësimit të njohurive,

qëndrimeve dhe sjelljeve lidhur me shëndetin seksual dhe riprodhues, i ndjeshëm mbi baza gjinore te të rinjtë.

• Pakësimi i IST-ve, HIV dhe AIDS te të rinjtë.• Përmirësimi i nutricionit tek adoleshentët, pakësimi kequshqyerjes te vajzat dhe djemtë e rinj,

pakësimi i prevalencës së anemisë nga deficienca e hekurit për vajzat dhe djemtë adoleshentë.• Ulja e numrit të shtatzënive në moshat e reja dhe rritja e përdorimit të metodave kontraceptive

moderne.• Përmirësimi i shëndetit mendor dhe adresimi i duhur i problemeve mendore të adoleshentëve.• Parandalimi i dhunës dhe abuzimit tek adoleshentët, përfshirë dhunën me bazë gjinore.• Parandalimi i përdorimit dhe abuzimit me substancat të tilla si duhani, alkooli dhe drogat.• Promovimi i ndryshimeve në sjellje tek adoleshentët për parandalimin e SJK-ve si diabeti, sëmundjet

kardiovaskulare, obeziteti dhe paaftësitë.

Objektivi specifik 1: Përmirësimi i sistemit shëndetësor dhe shërbimeve që ofrohen për adoleshentët duke i bërë ato miqësore për të rinjtë, me theks kryesor në KSHP.

Aktivitetet

1. Ofrimi i një pakete shërbimesh e cila përfshin informim, këshillim, diagnozë, përkujdesje, trajtim dhe përmbushje të nevojave të adoleshentëve përmes rrjetit të integruar të shërbimeve, bazuar në sistemin e referimit dhe nivelin e kujdesit të ofruar.

2. Zhvillimi i ndryshimeve ligjore dhe rregullatore lidhur me përfshirjen e grup-moshës së adoleshentëve 14-18 vjeç, në shërbimet shëndetësore pediatrike të ofruara në KSHP dhe atë spitalor (aktualisht shërbimi shëndetësor pediatrik ofron kujdes për fëmijën deri 14 vjeç).

3. Rihapja brenda sistemit aktual të kujdesit shëndetësor e qendrave miqësore për të rinjtë sipas modelit “Shërbime shëndetësore për të rinjtë”, të cilat do të ofrojnë informacione, këshillime, aktivitete parandaluese dhe referime në lidhje me parandalimin e sjelljeve me rrezik te të rinjtë.

4. Zhvillimi i një rrjeti shërbimesh të integruara shëndetësore për adoleshentët, dhe fuqizimi i vazhdimësisë së kujdesit përfshirë shëndetin mendor, oral, seksual etj.

5. Hartimi i planeve nga çdo QSH për arritjen/mbulimin e adoleshentëve. Sigurimi i mbështetjes së duhur logjistike, infrastrukturës, pajisjeve, barnave, vaksinave, aftësive të duhura etj. për të lehtësuar shpërndarjen e shërbimeve në të gjitha nivelet e kujdesit.

6. Zhvillimi i paketës së standardeve dhe pajisjeve bazë, dokumenteve, barnave dhe materialeve të nevojshme për ofrimin e shëndetit të adoleshentit për çdo QSH në KSHP .

7. Përcaktimi përpjestimor i shërbimeve që do të ofrohen në nivel komuniteti, në nivel QSH-je dhe në nivel të qendrave të specializuara për adoleshentët.

8. Zhvillimi dhe prioritizimi i paketës së shërbimeve sipas tematikave madhore: shëndeti seksual dhe riprodhues, shëndeti mendor, abuzimi me substancat adiktive, duhanin e alkoolin, ushqyerja dhe aktiviteti fizik, dëmtimet dhe dhuna, HIV dhe IST.

9. Përfshirja e shërbimeve shëndetësore të adoleshentëve brenda financimit të buxhetit kombëtar sipas modelit të kujdesit shëndetësor, që të arrihet aksesi për këtë grup ndaj shërbimeve shëndetësore.

10. Fuqizimi i Qendrave Rajonale të Planifikimit Familjar (PF) dhe Testimit dhe Këshillimit Vullnetar (QTKV) për HIV dhe AIDS me qëllim nxitjen e të rinjve që të marrin shërbimet social-shëndetësore të ofruara nga këto qendra.

Objektivi specifik 2: Aftësimi i profesionistëve të shëndetësisë për të ofruar shërbime cilësore për adoleshentët. Zhvillimi i kompetencave të punonjësve të shëndetësisë për ofrimin e paketave të shërbimeve për adoleshentët: protokolle, module edukimi në vazhdim, të drejtat dhe detyrimet, mekanizma monitorimi dhe supervizimi.

652017-2021

Aktivitetet1. Trajnimi i personelit shëndetësor të KSHP-së në edukimin në vazhdim për ofrimin e shërbimeve

për adoleshentët dhe ndjekjen e menaxhimin e problemeve shëndetësore, si dhe të zhvillimit për adoleshentët mbi bazën edhe të ndryshimeve gjinore.

2. Aftësimi i profesionistëve të shëndetësisë për të ndërvepruar me prindërit, përfaqësues të komuniteteve dhe shoqerisë civile për çështje lidhur me shëndetin e adoleshentëve.

3. Përgatitja e moduleve të trajnimit për “shërbimet miqësore të adoleshentëve” dhe rritjen e zhvillimin e adoleshentit.

4. Zhvillimi i udhëzimeve dhe protokolleve teknike për shëndetin dhe zhvillimin e adoleshentit në KSHP dhe adaptimi tyre në gjithë vendin.

5. Trajnimi i personelit të shërbimeve shëndetësore dhe edukatorëve mbi këshillimin dhe menaxhimin e problemeve të shëndetit dhe zhvillimin e adoleshentit, përfshirë aftësitë për të shtuar empatinë, aftësitë për edukim me bashkëmoshatarët, si dhe aftësi menaxhimi për sjelljet e tyre.

6. Përgatitja e materialeve informuese për personelin shëndetësor lidhur me shëndetin dhe zhvillimin e adoleshentit për çdo QSH.

7. Trajnimi i personelit shëndetësor në shkolla mbi bazën e paketës së promocionit shëndetësor me 12 çështje të miratuara nga MSH-ja.

Objektivi specifik 3: Zhvillimi i kompetencave shëndetësore të adoleshentëve dhe të rinjve: a. njohuri dhe informacion i ndjeshëm nga ana gjinore rreth shëndetit; b. informacion rreth shërbimeve shëndetësore.

Aktivitetet

1. Rishikimi dhe fuqizimi i programeve të aftësisë për jetën në nivelin e arsimit 9-vjeçar dhe të mesëm. 2. Forcimi i shërbimit social-shëndetësor në sistemin parauniversitar. Hartimi i Manualit mbi Sjelljet e

Shëndetshme te të Rinjtë.3. Përfshirja e adoleshentëve në aktivitete sociale dhe procese vendimmarrjeje që nxisin pjesëmarrjen

dhe përgjegjësinë sociale duke përdorur qasjen me pjesëmarrje të komunitetit. 4. Integrimi i çështjeve të shëndetit të adoleshentit dhe aftësive për jetën në aktivitete kurrikulare dhe

extrakurrikulare në shkolla. Vendosja dhe mbajtja e lidhjeve midis personelit shëndetësor në shkolla dhe mësuesve.

5. Zbatimi i programeve të veçanta informuese dhe edukuese për parandalimin e IST-ve, HIV dhe AIDS te të rinjtë, përmes një bashkëpunimi të koordinuar dhe efektiv të strukturave shëndetësore, edukuese dhe shoqërisë civile.

6. Zhvillimi i fushatave ndërgjegjësuese që promovojnë stilin e jetesës së shëndetshme, zvogëlimin e sjelljeve me rrezik (marrëdhëniet seksuale të pambrojtura, përdorimi i duhanit, alkoolit, drogat, lojërat e fatit, ushqyerja, aktivitetet fizike, etj.) dhe përdorimin e shërbimeve ekzistuese social-shëndetësore.

7. Nxitja e krijimit të komiteteve lokale ndërinstitucionale me përfaqësues nga komuniteti, personeli shëndetësor, pushteti vendor, arsimtar, OJF-të etj me synim adresimin e çështjeve shëndetësore të adoleshentëve.

8. Zhvillimi i programeve specifike për adoleshentët në disavantazh, si ata me aftësi të kufizuara, emigrantët, popullatat rome dhe egjiptiane, etj.

9. Hartimi i strategjisë së komunikimit për median lidhur me promovimin e shëndetit dhe zhvillimit të adoleshentit.

Objektivi specifik 4: Përmirësimi i sistemit të informacionit shëndetësor për adoleshentët me synim monitorimin e situatës shëndetësore të tyre dhe vlerësimin e cilësisë së shërbimeve shëndetësore për adoleshentët.

Aktivitetet

1. Vendosja në indikatorët e sistemit të informacionit shëndetësor e një sistemi bazë të dhënash për shëndetin e adoleshentit të ndara sipas gjinisë, moshës, vendndodhjes së tyre, etnisë, etj.

2. Forcimi i sistemit të monitorim-vlerësimit të cilësisë së shërbimeve për adoleshentin. Përcaktimi i indikatorëve të supervizimit dhe vlerësimi i cilësisë, mbulesës, kostos së shërbimeve të adoleshentit

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS66dhe ndërhyrjeve të tjera.

3. Shpërndarja e informacionit mbi shëndetin e adoleshentit, praktikat më të mira të kujdesit nëpërmjet përdorimit të teknologjive të reja të informacionit.

4. Kryerja e kërkimeve shkencore periodike për shëndetin e adoleshentit si pjesë e rrjeteve të studimeve ndërkombëtare (HBSC, ACE, ESPAD).

Objektivi specifik 5: Promovimi dhe forcimi i bashkëpunimit ndërsektorial midis sektorëve të ndryshëm për shëndetin dhe zhvillimin e adoleshentit.

Aktivitetet

1. Fuqizimi dhe zgjerimi i rolit të Komitetit të Shëndetit Riprodhues si koordinues dhe bashkëpunues për të mbështetur nismat lidhur me shëndetin dhe zhvillimin e adoleshentit.

2. Identifikimi i partnerëve të mundshëm dhe aktorëve social (p.sh. OJF-të, organizata rinore, sektori privat, media etj.) për të krijuar aleanca dhe për të mbështetur zbatimin e ndërhyrjeve për shëndetin e adoleshentit. Zhvillimi dhe hartimi i planeve të përbashkëta të veprimit midis sektorëve të ndryshëm qeveritar (MMSR, Ministria Arsimit dhe Shkencës, etj).

672017-2021

OBjEKTIVI STRATEGjIK 3: PARANDALIMI, KAPjA DHE MENAXHIMI I KANCEREVE Të TRAKTIT RIPRODHUES, IST-ve, HIV dhe AIDS.

a) kanCeret e traktit riProDhueS

Objektivi specifik 1: Krijimi i një Programi Kombëtar të Depistimit të Kancerit të GjiritAktivitetet

1. Hartimi i programeve të ndërgjegjësimit në popullatë për parandalimin dhe kapjen e hershme të kancerit të gjirit.

2. Ngritja e shërbimeve të depistimit duke përmirësuar kapacitetet në pajisje të mamografisë dhe imazheri të tjera, burimeve njerëzore të specializuara, citologji/biopsi.

3. Forcimi i kapaciteteve në zinxhirin e follow-up.4. Përmirësimi i aftësive menaxheriale në administrimin e Programit Kombëtar të Depistimit të Kancerit

të Gjirit.

Objektivi specifik 2: Forcimi i kapaciteve diagnostike të kancerit të qafës së mitrës.Aktivitetet

1. Përgatitja e burimeve njerëzore të specializuara në marrjen dhe kryerjen e citologji/biopsi-së, dhe në virologji.

2. Hartimi dhe miratimi i protokolleve të depistimit dhe diagnozës së kancerit të qafës së mitrës.

Objektivi specifik 3: Përmirësimi i sistemit të informacionit shëndetësor për kanceret.Aktivitetet

1. Ngritja dhe konsolidimi i njësisë së regjistrit të kancerit. 2. Krijimi i platformës informatike për ngritjen e regjistrit të kancerit.3. Hartimi i raporteve periodike mbi situatën e kancerit të gjirit dhe të qafës së mitrës, bazuar në të

dhënat e marra nga regjistri shëndetësor.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS68B) INFEKSIONET SEKSUALISHT Të TRANSMETUESHME, HIV DHE AIDS


• Të mbahet prevalenca e HIV dhe AIDS në popullatën e përgjithshme nën 0.1% deri në 2021.• Të mbahet prevalenca e HIV dhe AIDS në popullatat me rrezik të lartë nën 1% deri në 2021.• Të konsolidohet sistemi kombëtar i survejancës dhe i kontrollit të IST-ve.

Objektivi 1: Reduktimi i transmetimit të virusit HIV nga nëna tek fëmija dhe sigurimi i kujdesit të duhur për fëmijët që jetojnë me HIV dhe AIDS.

Aktivitetet:

1. Hartimi i protokollit të menaxhimit kombëtar për kujdesin, trajtimin dhe ndjekjen e fëmijëve që jetojnë me HIV.

2. Hartimi i protokollit të plotë të parandalimit të infeksionit HIV nga nëna tek fëmija.3. Implementimi i programeve të informim-edukim-komunikimit për parandalimin e transmetimit të

HIV-it nga nëna tek fëmija. 4. Hartimi dhe zbatimi i akteve nënligjore në lidhje me çështjet që kontribuojnë për të reduktuar

transmetimin e HIV-it nga nëna tek fëmija. 5. Forcimi i kapaciteteve shëndetësore në nivel lokal për parandalimin e transmetimit nga nëna tek

fëmija.6. Përforcimi i sistemeve të monitorimit të zbatueshmërisë së programeve.

Objektivi 2: Parandalimi i IST-ve dhe përmirësimi i cilësisë së programeve të parandalimit.1. Organizimi i fushatave kombëtare periodike për parandalimin dhe kontrollin e IST-ve.2. Organizimi i takimeve informuese me të rinj për parandalimin e IST-ve dhe përdorimin e shërbimeve

shëndetësore për të rinjtë. 3. Forcimi i kapaciteteve të profesionistëve të kujdesit shëndetësor mbi mënyrën e raportimit të IST-ve.

Objektivi 3: Forcimi i kapaciteteve shëndetësore për parandalimin dhe trajtimin e IST-ve.

1. Trajnimi i punonjësve të edukimit dhe promocionit shëndetësor mbi parandalimin e IST-ve dhe stigmën ndaj personave që vuajnë nga IST-të.

2. Trajnimi i profesionistëve shëndetësor që punojnë në kujdesin shëndetësor parësor mbi parandalimin dhe trajtimin e përshtatshëm të IST-ve.

C) inFertiliteti

Strategjitë për infertilitetin synojnë: • Rritjen e ndërgjegjësimit mbi infertilitetin dhe shërbimet që ofrohen.• Forcimin e burimeve njerëzore që ofrojnë këto shërbime.• Rritjen e kërkimeve dhe gjenerimin e informacionit mbi infertilitetin.

Ndërhyrjet do të synojnë parandalimin e infertilitetit dhe ofrimin e diagnozës dhe trajtimit të tij me prioritet:

• Ndërhyrjet për të parandaluar infertilitetin nëpërmjet pakësimit të IST-ve, abortit të pasigurt, infeksioneve postpartum, etj.

• Mbrojtjen e të drejtave të njeriut për riprodhim, për të marrë këshillim dhe diagnostikim, si dhe trajtim cilësor për infertilitetin.

• Përfshirjen e diagnostikimit dhe trajtimit të infertilitetitit si komponent standard i paketave të kujdesit shëndetësor.

692017-2021

• Informimin e popullatës rreth infertilitetit, mitet dhe konceptet e gabuara lidhur me shkaqet dhe trajtimin e tij.

Objektivi specifik 1: Rritja e ndërgjegjësimit në popullatë mbi shkaqet e infertilitetit primar dhe sekondar, me synim uljen e incidencës dhe prevalencës së tij midis grave dhe burrave të moshës riprodhuese.

Aktivitetet

1. Hartimi i programeve/fushatave informuese të targetuara për grupe të ndryshme popullate, si adoleshentët, burrat dhe gratë e moshës riprodhuese, për njohjen e shkaqeve të infertilitetit dhe parandalimin e tyre.

2. Zhvillimi i programeve shëndetësore që promovojnë një stil jetese të shëndetshme, si mjete efikase parandalimi të infertilitetit.

3. Zhvillimi i programeve të ndryshimit të sjelljes së partnerëve lidhur me trajtimin e infertilitetit, kërkimin e ndihmës mjekësore, stigmatizimin, etj.

4. Sigurimi i lindjes dhe abortit të sigurt; rishikimi i procedurave të kontrollit për sterilizmin e instrumenteve kirurgjike dhe rritja e investimeve në to.

Objektivi specifik 2: Rritja e aksesit dhe cilësisë së shërbimeve shëndetësore për menaxhimin e infertilitetit

Aktivitetet

1. Hartimi i protokolleve, udhëzimeve dhe standardeve kombëtare për trajtimin e infertilitetit mashkullor dhe femëror.

2. Ngritja e një qendre kombëtare në shërbimet shëndetësore publike të nivelit terciar për trajtimin e infertilitetit me teknikat e riprodhimit të asistuar, në një sistem të përcaktuar referimi në nivel rajonal dhe kombëtar.

3. Trajnimi i specialistëve të qendrave publike kombëtare mbi teknikat moderne të riprodhimit të asistuar.

4. Pajisja e spitaleve rajonale me teknologjinë e duhur për të depistuar dhe menaxhuar infertilitetin mashkullor dhe femëror.

5. Zhvillimi i udhëzimeve lidhur me çështje etike dhe sociale për disa procedura klinike, si dhe çështjet financiare të riprodhimit të asistuar.

6. Forcimi i kapaciteteve të personelit shëndetësor mbi protokollet dhe standardet e diagnostikimit dhe trajtimit të infertilitetit.

7. Forcimi i kapaciteteve të personelit shëndetësor në KSHP mbi rritjen e aftësive dhe njohurive për patologjitë kryesore që shkaktojnë infertilitetin.

8. Përditësimi i kurrikulave lidhur me infertilitetin dhe teknikat e riprodhimit të asistuar në fakultetet e Mjekësisë dhe Infermierisë.


• Vendosja e sistemit të mbledhjes së të dhënave mbi regjistrimin dhe raportimin e shkaqeve të infertilitetit.

• Ofrimi i trajtimit të specializuar për infertilitetin dhe teknikave të riprodhimit të asistuar në shërbimet shëndetësore publike të nivelit terciar.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS70Objektivi specifik 3: Përmirësimi dhe zbatimi i legjislacionit mbi shëndetin riprodhues lidhur me

çështjet e infertilititetit

Aktivitetet1. Zhvillimi i rregulloreve dhe standardeve kombëtare pë menaxhimin e infertilitetit, përfshirë

teknologjitë e riprodhimit të asistuar.2. Pakësimi i pabarazive në akses për trajtim të sigurt dhe efektiv të infertilitetit. Rishkimi i kostos për

trajtimin e çifteve infertile me probleme social-ekonomike. 3. Përcaktimi i udhëzimeve, rregulloreve, mbi çështjet kritike, ligjore dhe etike që lidhen me cilësinë e

kujdesit në shërbimet publike dhe private, që ofrojnë teknologjitë e riprodhimit të asistuar.

Objektivi specifik 4: Rritja e bashkëpunimit ndërsektorial për ndërhyrje mbështetëse sociale dhe ekonomike me qëllim përmirësimin e faktorëve social, që në mënyrë direkte apo indirekte çojnë në infertilitet bashkëshortor.

Aktivitetet

1. Bashkëpunimi dhe partneriteti me sektorë të tjerë dhe partnerë ndërkombëtar e kombëtar për zhvillimin e politikave sociale dhe ekonomike për:

• gjetjen e shkaqeve, adresimin e mangësive lidhur me infertilitetin, mundësive për bashkëpunim.• gjetjen e mundësisë për uljen e kostos së protokolleve të mjekimit konservativ për infertilitetin.

Objektivi specifik 5: Përmirësimi i sistemit të mbledhjes dhe analizës së informacionit shëndetësor, me synim monitorimin dhe vlerësimin e situatës së infertilitetit Aktivitetet

1. Përmirësimi i sistemit të informacionit shëndetësor lidhur me të dhënat mbi infertilitetin primar dhe sekondar në Shqipëri (nëpërmjet aplikimit të E-Health).

2. Hartimi i udhëzuesit të indikatorëve standard për infertilitetin dhe zhvillimi i modelit të raportimit periodik të tyre.

3. Vendosja e sistemit të monitorimit për raportimin e komplikacioneve të hasura gjatë trajtimeve medikamentoze dhe/ose instrumentale të infertilitetit.

4. Rritja e kontrollit mbi qendrat private apo shtetërore që merren me trajtimin e infertilitetit për protokollet e përdorura, cilësinë dhe certifikimin e laboratorëve të riprodhimit të asistuar, zbatimin e legjislacionit, si dhe kryerja e procedurave të riprodhimit të asistuar vetëm në rastet e nevojshme.

5. Kryerja e kërkimeve shkencore që synojnë të mbrojnë shëndetin riprodhues dhe fertilitetin e punonjëve në vendet e punës.

712017-2021

OBjEKTIVI STRATEGjIK 4: MENAXHIMI, MONITORIMI DHE VLERëSIMI eFektiV i ShërBimeVe ShënDetëSore PërmeS ShënDetëSiSë

elektronike (e-health)Qëllimi: Rritja e aksesit të shtetasve në shërbimet e shëndetit riprodhues dhe ofrimi i shërbimeve cilësore dixhitale.

Objektivi specifik 1: Përmirësimi i infrastrukturës dixhitale në sektorin e shëndetësisë me qëllim rritjen e cilësisë së shërbimeve të shëndetit riprodhues.

Aktivitetet

1. Ngritja e sistemit të mbledhjes dhe raportimit të të dhënave nga ofruesit e shërbimeve të kujdesit shëndetësor, publik ose privat.

2. Ngritja e sistemit të regjistrimit dhe kontrollit të barnave.3. Ngritja e sistemit të gjurmimit të barnave mjekësore: Track and Trace.4. Ngritja e sistemit informatik për menaxhimin e spitaleve.5. Ngritja e sistemit të regjistrimit të imunizimit dhe inventarit të vaksinave.6. Ngritja e sistemit kombëtar portal për pacientët dhe i shërbimeve elektronike për qytetarët.7. Ngritja e sistemit të monitorimit të indikatorëve të performancës së sistemit shëndetësor.8. Ngritja e sistemit të menaxhimit të stafit dhe aseteve mjekësore.9. Ngritja e shërbimit online për menaxhimin rajonal të ekzaminimeve të avancuara mjekësore.10. Realizimi i nënshkrimit elektronik të dokumenteve mjekësore.

Objektivi specifik 2: Shtimi dhe promovimi i shërbimeve elektronike, shërbimeve për qytetarët dhe biznesin. Rritja e transparencës dhe përmirësimi i shërbimeve sipas parimeve të iniciativës “Open Government Partnership”.

Aktivitetet

1. Zbatimi i projektit “E-Health – Rekordi elektronik Shëndetësor Kombëtar”. 2. Aplikimi i recetës elektronike (e-Prescription) në të gjithë Shqipërinë.3. Zhvillimi, përmirësimi i portalit www.e-Albania.al, shtimi i shërbimeve me pagesë online, krijimi i

versionit mobile etj. 4. Promovimi i shërbimeve elektronike për qytetarët dhe biznesin të ofruara nëpërmjet platformës

qeveritare të ndërveprimit dhe shtimi i shërbimeve të reja në portalin qeveritar e-Albania.al, shtimi i shërbimeve me pagesë online etj.

3. Analiza Financiare dhe Kostoja

Burimet financiare

Kostoja totale e përllogaritur për zbatimin e kësaj strategjie dhe planit të veprimit është rreth 17 miliardë e 281 milionë e 516 mijë lekë. Burimet e përcaktuara për Ministrinë e Shëndetësisë në programet “Shërbime të Kujdesit Spitalor” dhe “Shërbime të Kujdesit Shëndetësor Parësor” mbulojnë rreth 67% të kostos së përllogaritur për këtë strategji.

Kostoja financiare e mbuluar nga buxheti i miratuar për Ministrinë e Shëndetësisë, për çdo vit buxhetor përkatës, është përfshirë brenda parashikimeve të tavaneve të shpenzimeve buxhetore për periudhën afatmesme e më tej. Burimet financiare nga donatorët mbulojnë rreth 14% të kostos së strategjisë. Hendeku financiar i pambuluar në buxhet është 17% dhe është pjesë e bisedimeve me donatorë.

Kostoja e planit të veprimit për zbatimin e strategjisë është realizuar, bazuar në metodologjinë dhe praktikën e planifikimit buxhetor, më konkretisht duke i konsideruar shpenzimet e projekteve të trupëzuara në produkte dhe ato jashtë projekteve. Një metodologji e tillë është në përputhje me sistemin e planifikimit buxhetor afatmesëm në Republikën e Shqipërisë, siç parashikohet në ligjin organik të buxhetit të shtetit dhe në udhëzimet përkatëse të Ministrisë së Financave.

Kostoja dhe buxhetimi i planit të veprimit të kësaj strategjie është mbështetur në elementet e mëposhtme:

• Kostot për zbatimin e strategjisë konsiderojnë jo vetëm shpenzimet kapitale por edhe ato korente, të cilat janë konsideruar për garantimin e kapaciteteve të nevojshme për implementinim e strategjisë.

• Kostot e parashikuara për t’u financuar nga donatorët janë konsideruar si shpenzime kapitale, do të përdoren për kualifikime, fushata promocionale etj., në përputhje me udhëzimet përkatëse të Ministrisë së Financave.

• Buxhetimi i strategjisë është parashikuar brenda kornizës së rritjes së buxhetit për sektorin e shëndetësisë me mesatarisht 5% çdo vit për periudhën e veprimit të strategjisë.

Objektivat A.Buxheti i nevojshëm

(Lekë)

B.Buxheti i shtetit i planifikuar (Lekë)


D.Hendeku financiar (Lekë)

D=A-(B+C)

1. Mbijetesa, shëndeti dhe mirëqenia e të porsalindurit, foshnjës, fëmijës së vogël dhe adoleshentit

3.645.010.000 1.083.660.000 1.217.020.000 1.344.330.000

2. Shëndeti dhe mirëqenia e gruas 12.872.450.000 10.337.000.000 1.174.350.000 1.361.100.000

3. Infertiliteti 69.230.000 3.350.000 0 65.880.000

4. ,Planifikimi familjar 509.520.000 481.890.000 27.630.000 0

5.Kanceret e traktit riprodhues 175.106.000 10.276.000 15.730.000 149.100.000

6. hiV dhe aiDS 10.200.000 2.450.000 7.750.000 0

Totali 17.281.516.000 11.918.626.000 2.442.480.000 2.920.410.000

732017-2021

ObjektivatA.Buxheti i nevojshëm

(Lekë)B.Buxheti i shtetit i planifikuar (Lekë)


D.Hendeku financiar (Lekë) D=A-(B+C)

1. Shëndeti dhe mirëqenia e gruas

12.872.450.000 10.337.000.000 1.174.350.000 1.361.100.000

2.Planifikimi familjar 509.520.000 481.890.000 27.630.000 03. Mbijetesa, shëndeti dhe

mirëqenia e të porsalindurit, foshnjës, fëmijës së vogël

dhe adoleshentit

3.645.010.000 1.083.660.000 1.217.020.000 1.344.330.000

4.Kanceret e traktit riprodhues

175.106.000 10.276.000 15.730.000 149.100.000

5. hiV dhe aiDS 10.200.000 2.450.000 7.750.000 0

6. Infertiliteti 69.230.000 3.350.000 0 65.880.000

Totali 17.281.516.000 11.918.626.000 2.442.480.000 2.920.410.000

Financimi i ndërhyrjeve të parashikuara në dokumentin strategjik do të marrë në konsideratë edhe dallimet midis treguesve rajonal shëndetësor të vendit si: pabarazitë gjeografike dhe social-ekonomike, popullatat më pak të shërbyera të përmenduara në analizën e situatës së shëndetit seksual dhe riprodhues të kësaj strategjie.

Masa të tjera që propozohen të ndërmerren në Dokumentin Strategjik dhe Planin e Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021, për të përmirësuar shpërndarjen e barabartë financiare për shëndetin riprodhues në sektorin shëndetësor përfshijnë:

• Përmirësimin e alokimit të burimeve, përdorimit dhe përgjegjëshmërisë së fondeve që të tërhiqet financimi i mëtejshëm.

• Rajonalizimine alokimit të burimeve për shërbime që kanë impakt më të mirë.• Mobilizimin e burimeve nga partnerët ndërkombëtar dhe agjenci e organizma të tjera joqeveritare. • Shtimin e burimeve financiare për rajonet ku ka probleme social-ekonomike dhe popullata më pak të

shërbyera, si ato verilindore dhe zonat suburbane në qytetet e mëdha.

4. Monitorimi, Vlerësimi (MV) dhe Zbatimi i Strategjisë

Procesi i monitorimit dhe vlerësimit është mjaft me rëndësi për të vlerësuar arritjen e objektivave të përshkruara në strategji.

Aktivitetet e vlerësimit do të targetojnë proceset e veçanta të parashikuara për zbatimin e planit të veprimit, efektet e tyre dhe impaktin mbi shëndetin seksual dhe riprodhues të individëve në Shqipëri. Për monitorimin e aktiviteteve të planit të veprimit të strategjisë, vlerësimet e impaktit do të fokusohen kryesisht në vlerësimin e shtrirjes me të cilin janë arritur objektivat, synimet dhe indikatorët (proces, output, outcome).

Për sa më sipër, do të zhvillohet një plan për MV-në. Kjo do të përfshijë zhvillimin e kornizës së MV-së për të ndjekur progresin në implementimin e ndërhyrjeve dhe matjen e performancës. Synimet specifike, indikatorët e impaktit, procesit dhe rezultatit do të përcaktohen dhe maten në afate kohore të përcaktuara. Gjatë periudhës pesëvjeçare të zbatimit të strategjisë do të kryhen vlerësime afatmesme dhe në fund të përfundimit të saj.

Korniza e përcaktuar e MV-së do të synojë në plotësimin e nevojave për informacion për aktorë të ndryshëm, politikëbërës, shoqërinë civile, organizatat, institucionet kërkimore, partnerët ndërkombëtar dhe publikun në përgjithësi. Vlerësimi do të bëhet mbi bazën e një seti indikatorësh cilësor dhe sasior të SHSR-së.

Objektiv specifik i sistemit të MV-së të strategjisë është të promovohen vendime të bazuara në evidencë në të gjitha nivelet. Në mënyrë që të arrihet ky objektiv, të gjithë aktorët e përfshirë në zbatimin e kësaj strategjie do të nxiten të:

• Sigurojnë dhe ofrojnë të dhënat në kohën e duhur.• Analizojnë të dhënat, shpërndarjen, dhe nxitjen e përdorimit të tyre nga të gjithë aktorët. • Sigurojnë aksesin dhe ruajtjen e të dhënave nga përdoruesit e ndryshëm.

Aktivitetet e MV-së lidhur me shëndetin seksual dhe riprodhues do të lidhen me sisteme të tjera të MV-së që ka MSH-ja për të siguruar ofrimin e duhur të të dhënave më të disagreguara, që të lehtësohet monitorimi në të gjitha nivelet (rajonal, rreth, institucion shëndetësor).

Të dhëna të përshtatshme, të mbledhura saktë dhe të besueshme për një periudhë të caktuar kohe, do të bëjnë të mundur të vlerësohen nevojat, burimet, aktivitetet, rezultatet. Gjithashtu, mbledhja dhe analiza e tё dhënave do tё shërbejnë për të identifikuar ndërhyrjet e nevojshme specifike në grupe të caktuara të popullatës.

OBSH-ja rekomandon një listë të shkurtër me 15 indikatorë për shëndetin seksual dhe riprodhues, që janë të miratuara ndërkombëtarisht. Për monitorimin dhe vlerësimin e Dokumentit Strategjik dhe Planin i Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues, mund të zgjidhen disa prej këtyre indikatorëve që është e mundur të mblidhen gjatë periudhës 5-vjeçare të zbatimit të strategjisë, dhe bashkë me to mund të shtohen edhe indikatorë të tjerë kombëtar dhe ndërkombëtar sipas veçorive specifike që ka strategjia për vendin. Gjithashtu, indikatorët duhet të vlerësojnë edhe synimet e vendosura për arritjen e Objektivave Globale të Zhvillimit të Qëndrueshëm. Këta indikatorë të grupuar sipas disa fushave prioritare janë dhënë në aneksin e strategjisë. Lista e indikatorëve të zhvilluar plotëson nevojat për informacionin e nevojshëm për aktorë të ndryshëm. Megjithatë, indikatorët duhen rishikuar periodikisht për t’u siguruar se kjo plotëson informacionin e kërkuar.

752017-2021

Shpërndarja dhe komunikimi i të dhënave. Për këtë nevojitet hartimi i një strategjie për avokatinë, sensibilizimi dhe shpërndarja e të dhënave të vlerësuara nga sistemi i MV-së të dokumentit strategjik, si dhe feedback-u i vazhdueshëm nga nivelet më të ulëta deri në nivelin qendror. Raportimet duhet të përfshijnë:

• Raportimin e progresit në çdo 4 muaj.• Raportimin vjetor të progresit.• Përgatitjen e raporteve për analiza të thella duke përdorur të dhënat e gjeneruara nga sistemi i MV-

së, kërkimet e kryera dhe vlerësimet e parashikuara në dokumentin strategjik.• Raporte vlerësimi duke filluar nga niveli bazë i zbatimit, niveli ndërmjetës dhe i fundit i zbatimit të

dokumentit strategjik.

Korniza institucionale dhe zbatimi i dokumentit strategjik

Një nga hapat me rëndësi është vlerësimi periodik i zbatimit të dokumentit strategjik. Kjo do të ndihmojë të identifikohen anët e forta dhe dobësitë e ndërhyrjeve. Më tej do të vendoset sistemi treguesve të SHSR-së për vlerësimin e dokumentit, si dhe përshtatja e tyre në sistemin kombëtar të informacionit shëndetësor statistikor për të siguruar monitorimin efektiv të zbatimit të tij.

MSH-ja do të shpërndajë dokumentin strategjik dhe do të hartojë plane zbatimi në nivel qendror dhe rajonal. Kjo do të bëj të mundur zbatimin e ndërhyrjeve të kostuara, do të identifikojë fushat prioritare dhe mangësitë ku donatorët, organizatat teknike dhe partnerë të tjerë implementues mund të kontribuojnë.

Çështje që duhen patur parasysh në implementimin e Dokumentit Strategjik dhe Planin e Veprimit të Shëndetit Seksual dhe Riprodhues 2017-2021:1) Financim i qëndrueshëm dhe i posaçëm për këtë dokument strategjik. Kjo mund të arrihet nëpërmjet ndërhyrjeve tё mëposhtme:

• Përfshirja e shëndetit seksual dhe riprodhues nё planet shëndetësore, procesin e zhvillimit tё politikave dhe strategjive të vendit - Strategjia e Shëndetësisë, Strategjia II Kombëtare për Integrim dhe Zhvillim 2015-2020).

• Përfshirja e shëndetit seksual dhe riprodhues nё planet shëndetësore ndersektoriale. • Prioritizimi i shërbimeve tё shëndetit seksual dhe riprodhues në paketat e shërbimeve shëndetësore

për të gjitha nivelet e kujdesit shëndetësor.• Përfshirja e shpenzimeve për shërbimet e SHSR-së në planet e PBB-së për arritjen e aksesit universal

për shërbimet e integruara të SHSR-së.• Përcaktimi i mekanizmave të financimit që mbrojnë edhe grupet më të margjinalizuara dhe vulnerabël.

2) Zhvillimi i burimeve njerëzore. Në këtë fushë kërkohen këto aktivitete:• Përcaktimi i nevojave për të gjitha nivelet e shërbimit për stafin, kapaciteteve, aftësive teknike dhe

detyrave të punës për të gjitha nivelet e kujdesit shëndetësor.• Zhvillimi i vazhdueshëm profesional i personelit shëndetësor; tё përfshihet nё ndërhyrjet e shëndetit

riprodhues tё planifikuara në planin e veprimit.• Vlerësimi dhe përmirësimi i mjedisit tё punës dhe kushteve tё punësimit. • Motivimi i personelit. Formulimi i strategjive për të motivuar dhe mbajtur personelin e aftë.

3) Ofrimi i shërbimeve cilësore. Në këtë drejtim janë të nevojshme këto aktivitete:• Përcaktimi i standardeve për sigurimin e kujdesit cilësor për shëndetin riprodhues. • Vlerësimi, zgjerimi dhe aplikimi në nivel të vendit i aktiviteteve të dëshmuara efektive. • Zhvillimi, adaptimi, monitorimi i udhëzimeve dhe standardeve për shërbimet e shëndetit riprodhues

në sektorin publik dhe privat, për tё rritur ofrimin dhe shfrytëzimin e shërbimeve shëndetësore në fushën e shëndetit riprodhues.

4) Shfrytëzimi i shërbimeve. Në këtë drejtim kërkohen këto aktivitete:• Kërkime për të identifikuar pengesat për shfrytëzimin e shërbimeve shëndetësore të shëndetit

seksual dhe riprodhues, dhe përcaktimin e masave për tejkalimin e tyre.• Përdorimi i modeleve gjithëpërfshirëse duke siguruar pjesëmarrjen e komunitetit, institucionet e

sektorit publik, privat dhe OJQ-të në mënyrë që të tejkalohen pengesat, si dhe për të promovuar shfrytëzimin e duhur të shërbimeve tё ofruara shëndetësore.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS765) Përmirësimi i sistemit të informacionit: Aktivitetet që kërkohen:

• Sigurimi i sistemit të mirëfilltë të raportimit për indikatorët e SHSR-së. • Grumbullimi dhe analiza e të dhënave të shëndetit riprodhues, performancës së shërbimeve të

ofruara; rritja e aftësive të personelit që siguron mbledhjen dhe analizën e tyre.• Vendosja e prioriteteve mbi bazën e tё dhënave, konsultimi me institucionet që ofrojnë të dhënat në

mënyrë që ato të jenë të disagreguara/të ndara sipas gjinisë, statusit social-ekonomik, vendndodhjes gjeografike dhe etnisë, si dhe më tepër vëmendje të veçantë ndaj grupeve më pak të shërbyera dhe vulnerabël.

6) Mobilizimi dhe përkrahja politike. Aktivitetet kryesore në këtë fushë janë:• Avokatia te politikëbërësit dhe vendimmarrësit për të financuar fushën e shëndetit seksual dhe

riprodhues, duke përdorur për këtë tё dhënat e kosto-përfitimit, të drejtat njerëzore dhe detyrimet institucionale.

• Avokimi dhe mobilizimi i shoqërisë civile, i personave me influencë, personelit shëndetësor, ekspertëve ligjor, grupeve të mbrojtjes së të drejtave të njeriut, OJQ-ve, mediave për tё përkrahur implementimin e dokumentit strategjik.

7) Krijimi i mekanizmave përkrahëse ligjore dhe rregulluese. Aktivitetet e nevojshme janë: • Rishikimi dhe nëse nevojitet edhe ndryshimi i ligjeve, politikave për të siguruar qasjen e plotë dhe

të barabartë (aksesi universal) në shërbime, informimi dhe edukimi për shëndetin seksual dhe riprodhues.

• Vendosja e kornizës ligjore për shëndet riprodhues, aktet nënligjore, rregullore, standardet, udhërrëfyes dhe protokolle në pëputhje edhe me standardet e BE-së dhe ato ndërkombëtare për të drejtat e njeriut.

8) Fuqizimi i vlerësimit dhe përgjegjësisë: Aktivitetet e nevojshme në këtë fushë:• Vendosja dhe përforcimi i mekanizmave të monitorimit dhe vlerësimit bazuar në planifikime të qarta

për çfarë do të arrihet me një set indikatorësh dhe afatesh kohore, personat, organizmat përgjegjëse.• Krijimi i mekanizmave efektive të përgjegjësisë dhe llogaridhënies në nivel të institucioneve

shëndetësore dhe shoqërisë civile (Komiteti i Shëndetit Riprodhues, komitete lokale, takime periodike me komunitetin, seminare me grupe të caktuara, etj).

PartneritetetAngazhimet politike dhe partnershipet në të gjitha nivelet janë thelbësore për arritjen e bashkëpunimit të nevojshëm ndërsektorial. Të gjithë aktorët në nivel ndërkombëtar, kombëtar dhe lokal përfshirë ofruesit publik dhe privat, programet e ndryshme dhe përfaqësues nga grupet e grave, të rinjve dhe komuniteteve, duhen përfshirë aktivisht që nga stadet e para të zbatimit të dokumentit strategjik.

Përfshirja e ministrive të tjera të linjës si ajo e Arsimit dhe Sporteve, Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, Financës, etj., si dhe pushtetit lokal është me shumë rëndësi. Duhen adresuar dhe vendosur bashkëpunime me programe të tjera që lidhen me shëndetin seksual dhe riprodhues.

Organizmi për zbatimin e Dokumentit Strategjik dhe Planit të Veprimit për Shëndetin Seksual dhe Riprodhues 2017-2021

Organizmi i caktuar nga MSH-ja për ndjekjen e procesit të zbatimit të strategjisë do jetë Komiteti Kombëtar i Shëndetit Riprodhues. Fillimisht KSHSR-ja është ngritur në vitin 2006 me urdhër të Ministrit të Shëndetësisë, mbështetur mbi nenin 21 të Ligjit Nr.8876, Datë 4.4.2002 “Për Shëndetin Riprodhues” dhe riorganizuar me urdhër të Ministrit të Shëndetësisë në vitin 2010. Vitet e fundit KKSHSR nuk ka funksionuar, çka kërkon të rishikohet dhe riorganizohet anëtarësia dhe detyrat e tij në kuadrin edhe të zbatimit të këtij dokumenti strategjik.

Ky Komitet si organ këshillimor ka për qëllim kryesor: • Ndjekjen e situatës shëndetësore për shëndetin seksual dhe riprodhues.• Hartimin dhe ndjekjen e zbatimit të politikave dhe strategjive për shëndetin seksual dhe riprodhues.• Rishikimin dhe monitorimin e zbatimit të legjislacionit aktual në fushën e shëndetit seksual dhe

riprodhues.• Përgatitjen dhe miratimin e standardeve, normave për akreditimin e shërbimeve shëndetësore të

772017-2021

kujdesit për shëndetin seksual dhe riprodhues.• Shqyrtimin dhe aprovimin e projekteve dhe programeve kombëtare të shëndetit seksual dhe

riprodhues.

KSHSR-ja gjatë procesit të zbatimit të dokumentit strategjik do të koordinojë zbatimin e ndërhyrjeve, hartimin e planit strategjik për MV-në, duke përfshirë shpërndarjen e tij, mobilizimin e burimeve, zhvillimin e udhëzimeve, standardeve, mjeteve, si dhe të ofrojë platformat për shpërndarjen dhe shkëmbimin e praktikave që kanë impakt të lartë në shëndetin seksual dhe riprodhues, rezultatet e MV-së; krijimin e mundësive për kërkime dhe metoda inovative, për zbatimin e dokumentit strategjik, si dhe harmonizimin e politikave ligjeve dhe rregulloreve.

Referencat për KSHSR-nëKSHSR-ja i miratuar me urdhër të Ministrit të Shëndetësisë do të përfshijë profesionistë të ndryshëm mjekësor, të shëndetit publik, përfaqësues nga ministritë e linjës, partner ndërkombëtar dhe kombëtar lidhur me SHSR-në, përfaqësues nga shoqëria civile dhe media që të lehtësohet planifikimi, zbatimi dhe monitorimi në nivel qendror.

Përgjegjësitë e kShSr-së gjatë zbatimit të strategjisë. kShSr-ja duhet të ketë përgjegjësitë e mëposhtme:

• Të ndjekë situatën e shëndetit seksual dhe riprodhues duke bërë vlerësimin e treguesve të sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë amtare dhe fëminore, treguesve të planifikimit familjar, kancereve të traktit riprodhues, IST-ve, HIV dhe AIDS, dhunës dhe barazisë gjinore.

• Të analizojë dhe japë rekomandime mbi të gjitha çështjet, lidhur me ofrimin e shërbimeve të SHSR, monitorimin dhe promovimin e aksesit në shërbime, për të lehtësuar dhe nxitur zhvillimin dhe zbatimin e mekanizmave të sigurimit të cilësisë.

• Të ofrojë rekomandime dhe propozojë vendimet për SHSR, për t’u miratuar dhe zbatuar nga MSH-ja • Të bashkëpunojë me komitete të tjera teknike për të arritur një qasje gjithëpërfshirëse të SHSR.• Të mbështesë informimin, shpërndarjen e raporteve, informacioneve, etj. për SHSR-në, përfshirë

minutat e mbledhjes, të dhënat për situatën e SHSR-së (raportet periodike, materialet periodike, etj.) përfshirë edhe njoftimet për shtyp për mediat.

• Të ofrojë mbështetje dhe ndihmë teknike në zhvillimin e ndërhyrjeve të përfshira në strategji, programe, politika, standarde, procedura dhe plane të MSH-së, avokati për mobilizmin e burimeve për realizimin e aktiviteteve të SHSR.

• Të caktojë ngritjen e komiteteve nënteknike për detyra të caktuara specifike sipas fushave të ndryshme të SHSR.

• Të rekomandojë ndryshime në anëtarësinë dhe përfshirjen e personave, teknikë dhe këshilltarë shtesë nëse nevojitet.

Nënkomitetet teknike të KSHSR-sëPër ndarjen e detyrave KSHSR-ja mund të kërkojë ngritjen e nënkomiteteve sipas fushave të SHSR-së për kujdesin amtar, kujdesin foshnjor, fëmijëror, PF-së, kanceret e traktit riprodhues, IST-ve, HIV dhe AIDS dhe dhunën. Këto nënkomitete do të zhvillojnë:

• Një paketë gjithëpërfshirëse të SHSR për t’u ofruar në nivele të ndryshme të kujdesit shëndetësor. • Mjetet për supervizionin e duhur të ofrimit të shërbimeve të SHSR.• Listën e mjeteve dhe pajisjeve për t’u ofruar në shërbimet e SHSR-së sipas niveleve të kujdesit

shëndetësor.• Përditësimin e standardeve të ofrimit të shërbimeve dhe udhëzimeve e protokolleve të nevojshme

për SHSR.• Përshkrimin e detyrave (job aids) për personelin në të gjitha nivelet e shërbimeve të SHSR. • Mekanizmat e MV-së për ndërhyrjet e parashikuara në strategjinë e SHSR në të gjitha nivelet.

Përbërja e KSHSR-së,Drejtuesi: Ministri ose zv. Ministri i MSH-së

• Sekretarja e KSHSR-së përgatit dhe koordinon punën për mbledhjen e KSHSR-së, zgjidhet nga kryetari i KSHSR-së.

• Përfaqësues të nënkomiteteve teknike të propozuara nga kryetari i KSHSR-së dhe miratuar nga Ministri i Shëndetësisë.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS78• Përfaqësues nga drejtoritë në MSH, që mbulojnë çështjet e SHSR (kujdesit shëndetësor, spitalor,

ekonomik, farmaceutik, burimet njerëzore, etj.).• Përfaqësues të institucioneve shëndetësore në nivel qendror ( ISHP, QKEC, QKCSSH).• Përfaqësues i Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësor. • Përfaqësues nga Fakulteti Mjekësisë dhe Infermierisë.• Përfaqësues nga 2 Spitalet Obstetrik-Gjinekologjik, Tiranë; Shefi i shërbimit të Neonatologjisë, Tiranë;

Përfaqësues i Spitalit Pediatrik, QSUT ”Nënë Tereza” Tiranë.• Përfaqësues i Ministrisë së Arsimit dhe Sportit, Ministrisë së Mirëqenies Sociale dhe Rinisë, Ministrisë

së Kulturës, Financës, etj. • Përfaqësues i Zyrës UNFPA, UNICEF, OBSH, UNIADS, USAID etj. në Shqipëri.• Përfaqësues nga Urdhrat e Mjekut, Infermierit.• Përfaqësues nga shoqëria civile, media, etj.

Gjatë periudhës 5-vjeçare të zbatimit të strategjisë KSHSR-ja duhet të mblidhet rregullisht çdo 3-4 muaj.

792017-2021

Anek

si 1

: Pla

ni i

vepr

imit

90

Anek

si 1

: Pla

ni i

vepr

imit

Pë

rshk

rimi

K

osto

ja

Mbu

limi

O

bjek

tivi/

obje

ktiv

i sp

ecifi

k Ve

prim

tarit

ë Ko

sto

tota

le

Shpe

nzim

et

oper

ativ

e Sh

penz

imet

ka

pita

le

Buxh

eti i

sh

tetit

PBA

-së

Dona

torë

He

nde

ku

Fina

ncia

r 1.

Përm

irësi

mi i

shën

detit

dhe

sigu

rimi i

mirë

qeni

es së

gru

as

1.1.

Rrit

ja e

aks

esit

dhe

përm

irësim

i i c

ilësis

ë pë

r sh

ërbi

me

dhe

kujd

es

amta

r të

bara

bart

ë pë

r çd

o gr

ua, t

ë in

tegr

uara

në

shër

bim

et e

sh

ënde

tit ri

prod

hues

(k

ujde

sin e

pa

rako

ncep

timit,

gja

të

shta

tzën

isë, l

indj

es d

he

pasli

ndje

s) d

uke

fillu

ar

nga

KSHP

-ja, (

mbu

limi

univ

ersa

l).

1. In

tegr

imi i

shër

bim

eve

për t

ë gj

itha

grat

ë gj

atë

periu

dhes

pr

enat

ale

të sh

tatz

ënisë

, lin

djes

dh

e pa

slind

jes m

e sh

ënde

tin e

të

pors

alin

durit

, PF-

në, u

shqy

erje

n,

sëm

undj

et in

fekt

ive,

shën

detin

rip

rodh

ues d

he se

ksua

l, si

dhe

për

të o

frua

r shë

rbim

e ko

sto-

efek

tive,

m

iqës

ore

për g

ratë

të n

djes

hme

ndaj

bar

azisë

gjin

ore.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.50

0.00

0

2. P

ërca

ktim

i dh

e zb

atim

i i

plan

eve

për

nevo

jat

e in

stitu

cion

eve

shën

detë

sore

, që

of

rojn

ë ku

jdes

am

tar

dhe

perin

atal

lid

hur

me

infr

astr

uktu

rën,

bu

rimet

nj

erëz

ore,

pa

jisje

t m

jekë

sore

, tr

ansp

ortin

dhe

ko

mun

ikac

ioni

n.

750.

000.

000

500.

000.

000

250.

000.

000

300.

000.

000

45

0.0

00.0

0 0

3. Z

batim

i i p

aket

ës së

shër

bim

eve

të k

ujde

sit a

nten

atal

, nat

al d

he

post

nata

l, si

pas k

arak

teris

tikav

e dh

e ne

voja

ve so

cial

-eko

nom

ike

të

zona

ve të

ndr

yshm

e, m

e pr

iorit

et

zona

t ver

ilind

ore

dhe

zona

t rur

ale.

10.5

01.7

50.0

00

10.5

01.7

50.0

00

10

.001

.750

.000

50

0.00

0.00

0

4. O

frim

i i sh

ërbi

mev

e am

tare

të

inte

grua

ra n

ë sh

ërbi

met

e

shën

detit

ripr

odhu

es, p

ër të

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS80

91

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

mbu

luar

, pop

ulla

tën

e vë

shtir

ë pë

r t’u

arr

itur,

si dh

e ko

mun

itete

t ro

me

dhe

egjip

tiane

.

mës

ipër

m

5. P

ërm

irësim

i dhe

për

forc

imi i

ko

rnizë

s lig

jore

dhe

rreg

ulla

tore

pë

r shë

rbim

et e

kuj

desit

am

tar.

Ofr

imi i

kuj

desit

shën

detë

sor

amta

r (pa

ralin

dja,

lind

ja d

he

pasli

ndja

) pa

page

së p

ër ç

do g

rua

në ç

do n

ivel

të k

ujde

sit.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

6. Z

hvill

imi i

legj

islac

ioni

t, rr

egul

lore

ve p

ër sh

ërbi

met

priv

ate,

që

ofr

ojnë

kuj

des a

mta

r(lic

enci

mi

dhe

rilic

enci

mi,

mon

itorim

i I

perf

orm

ancë

s së

tyre

).Për

gatit

ja e

st

anda

rdev

e, rr

egul

lore

ve d

he

udhë

zimev

e të

uni

fikua

ra m

e at

o të

për

cakt

uara

nga

MSH

-ja, m

e sy

nim

in e

par

tner

itetit

pub

lik-

priv

at n

ë of

rimin

e sh

ërbi

mev

e sh

ënde

tëso

re c

ilëso

re.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

7.Ri

fres

kim

i dh

e zh

villi

mi

i do

kum

enta

cion

it të

un

ifiku

ar

për

përd

orim

në

shër

bim

et e

kuj

desit

am

tar

publ

ik

dhe

priv

at

(kar

tela

, re

gjist

ra, f

leto

re, e

tj.).

420.

000.

000

42

0.00

0.00

0 20

.000

.000

40

0.00

0.00

0

8. Z

hvill

imi i

një

sist

emi s

hpër

blim

i dh

e m

otiv

imi b

azua

r në

perf

orm

ancë

n e

pers

onel

it sh

ënde

tëso

r që

ofro

n sh

ërbi

me

për k

ujde

s am

tar,

veça

nëris

ht n

ë zo

nat r

ural

e.

Pa k

osto

92

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

9. P

ërdi

tësim

i dhe

zbat

imi i

ud

hërr

efye

sve

dhe

prot

okol

leve

të

mira

tuar

a ng

a M

inist

ria e

Sh

ënde

tësis

ë, p

ër k

ujde

sin p

ara

konc

eptim

it, k

ujde

sin a

nten

atal

, pe

rinat

al, k

ujde

sin p

aslin

djes

për

pu

nonj

ësit

e ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r pa

rëso

r dhe

spita

lor.

1.25

0.00

0 1.

250.

000

1.25

0.00

0

10. P

ërm

irësim

i i k

ujde

sit

intr

apar

tum

të o

frua

r nga

sh

ërbi

met

e m

ater

nite

teve

pub

like

(me

foku

s të

veça

ntë

në

përd

orim

in k

orre

kt të

par

togr

amës

dh

e pr

otok

olle

t sta

ndar

de p

ër

men

axhi

min

e k

ompl

ikac

ione

ve

sipas

udh

ëzim

eve

të O

BSH-

së).

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

11.H

artim

i i p

roto

kolle

ve p

ër

shën

detin

am

tar n

ë em

ergj

enca

t ci

vile

.

250.

000

250.

000

250.

000

12.

Ngr

itja

e ka

paci

tete

ve

dhe

aftë

sive

prof

esio

nale

e g

jithë

sta

fit

shën

dete

sor,

të k

ujde

sit sh

ënde

tëso

r pa

rëso

r dh

e sp

italo

r, pë

r sh

ënde

tin

dhe

kujd

esin

am

tar

në e

mer

gjen

cat

civi

le.

200.

000.

000

200.

000.

000

200.

000.

000

13. Z

batim

i i p

roto

kolle

ve të

de

pist

imit

rutin

ë, a

naliz

ës d

he

diag

nozë

s së

anom

aliv

e gj

enet

ike,

pr

oble

mev

e të

lidh

ura

me

shta

tzën

inë,

HIV

dhe

AID

S, IS

T-të

gj

atë

shta

tzën

isë.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mës

ipër

m

812017-2021

92

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

9. P

ërdi

tësim

i dhe

zbat

imi i

ud

hërr

efye

sve

dhe

prot

okol

leve

të

mira

tuar

a ng

a M

inist

ria e

Sh

ënde

tësis

ë, p

ër k

ujde

sin p

ara

konc

eptim

it, k

ujde

sin a

nten

atal

, pe

rinat

al, k

ujde

sin p

aslin

djes

për

pu

nonj

ësit

e ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r pa

rëso

r dhe

spita

lor.

1.25

0.00

0 1.

250.

000

1.25

0.00

0

10. P

ërm

irësim

i i k

ujde

sit

intr

apar

tum

të o

frua

r nga

sh

ërbi

met

e m

ater

nite

teve

pub

like

(me

foku

s të

veça

ntë

në

përd

orim

in k

orre

kt të

par

togr

amës

dh

e pr

otok

olle

t sta

ndar

de p

ër

men

axhi

min

e k

ompl

ikac

ione

ve

sipas

udh

ëzim

eve

të O

BSH-

së).

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

11.H

artim

i i p

roto

kolle

ve p

ër

shën

detin

am

tar n

ë em

ergj

enca

t ci

vile

.

250.

000

250.

000

250.

000

12.

Ngr

itja

e ka

paci

tete

ve

dhe

aftë

sive

prof

esio

nale

e g

jithë

sta

fit

shën

dete

sor,

të k

ujde

sit sh

ënde

tëso

r pa

rëso

r dh

e sp

italo

r, pë

r sh

ënde

tin

dhe

kujd

esin

am

tar

në e

mer

gjen

cat

civi

le.

200.

000.

000

200.

000.

000

200.

000.

000

13. Z

batim

i i p

roto

kolle

ve të

de

pist

imit

rutin

ë, a

naliz

ës d

he

diag

nozë

s së

anom

aliv

e gj

enet

ike,

pr

oble

mev

e të

lidh

ura

me

shta

tzën

inë,

HIV

dhe

AID

S, IS

T-të

gj

atë

shta

tzën

isë.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mës

ipër

m


93

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

14. Z

hvill

imi i

një

stra

tegj

ie e

fekt

ive

për b

urim

et n

jerë

zore

të

nevo

jshm

e pë

r shë

ndet

in a

mta

r dh

e pe

rinat

al (p

ërca

ktim

i i

kate

goriv

e të

staf

it pë

r kuj

desin

am

tar d

he p

erin

atal

), du

ke

përf

shirë

në

veça

nti z

onat

rura

le

dhe

ato

ku k

a m

unge

sa n

ë pe

rson

el sh

ënde

tëso

r.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

15. P

ërca

ktim

i i p

roto

kolle

ve

pren

atal

e pë

r kës

hilli

min

dhe

ek

zam

inim

in g

jene

tik, s

i dhe

m

enax

him

in e

sëm

undj

eve

krye

sore

gje

netik

e.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

16.

Vend

osja

e s

istem

it të

ref

erim

it në

gj

ithë

vend

in

për

kapj

en,

men

axhi

min

dh

e/os

e re

ferim

in

e ra

stev

e m

e rr

ezik

të

la

rtë

dhe

kom

plik

acio

neve

gj

atë

shta

tzën

isë,

lindj

es

dhe

pas

lindj

es,

nga

kom

unite

ti te

k qe

ndra

shë

ndet

ësor

e në

KSH

P, s

pita

let

e qa

rkut

; nda

rja e

pë

rgje

gjës

ive

të s

tafit

mid

is ni

vele

ve

të re

ferim

it.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.

000.

000

17. T

rajn

imi (

eduk

imi i

va

zhdu

eshë

m) i

per

sone

lit

shën

detë

sor,

mje

këve

dhe

mam

ive

lidhu

r me

kujd

esin

pre

konc

epsio

nal,

pren

atal

dhe

pos

tnat

al.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

14

më

sipër

.

18. P

ërca

ktim

i i st

anda

rdev

e dh

e 25

0.00

0 25

0.00

0

25

0.00

0

94

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

përm

irësim

i i o

rgan

izim

it (p

ërfs

hirë

kë

tu n

umrin

e p

unon

jësv

e të

sh

ënde

tësis

ë) të

shër

bim

eve

shën

detë

sore

të k

ujde

sit a

mta

r në

çdo

nive

l. 19

. Për

ditë

simi d

he p

ërm

irësi

mi i

ci

lësis

ë së

kur

rikul

ave

univ

ersit

are

të F

akul

tetit

të M

jekë

sisë

dhe

të

Infe

rmie

risë

lidhu

r me

kujd

esin

am

tar t

ë fa

kulte

tit të

mje

kësis

ë dh

e in

ferm

ieris

e, li

dhur

me

kujd

esin

am

tar.

Pa k

osto

20. V

endo

sja e

sist

emit

kom

bëta

r të

aud

itim

it të

vde

kjev

e am

tare

(s

ipas

mod

elit

të O

BSH-

së) p

ër të

an

alizu

ar m

e ur

gjen

cë ç

do v

dekj

e am

tare

të n

dodh

ur, s

i dhe

së

mun

dshm

ërin

ë e

rënd

ë am

tare

(“

near

-miss

” ev

ents

).

250.

000

250.

000

250.

000

1.2.

Për

mirë

simi i

gj

endj

es n

utric

iona

le të

gr

uas p

ara,

gja

të

shta

tzën

isë, l

indj

es d

he

pasli

ndje

s.

1. O

frim

i i sh

ërbi

mev

e dh

e kë

shill

imit

lidhu

r me

nutr

icio

nin

për g

ruan

në

mos

hën

ripro

dhue

se

gjat

ë sh

tatz

ënisë

, pas

lindj

es n

ë la

ktac

ion,

të in

tegr

uara

në

pake

tën

bazë

të K

SHP-

së.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.

500.

000

2. Z

batim

i i n

orm

ave,

ud

hërr

ëfye

sve

dhe

prot

okol

leve

të

ushq

yerje

s së

grua

s par

a ko

ncep

timit,

në

shta

tzën

i dhe

pa

slind

jes,

të m

iratu

ara

nga

Min

istria

e S

hënd

etës

isë.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. Z

batim

i i p

roto

kolle

ve p

ër

250.

000

250.

000

25

0.00

0

832017-2021

94

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

përm

irësim

i i o

rgan

izim

it (p

ërfs

hirë

kë

tu n

umrin

e p

unon

jësv

e të

sh

ënde

tësis

ë) të

shër

bim

eve

shën

detë

sore

të k

ujde

sit a

mta

r në

çdo

nive

l. 19

. Për

ditë

simi d

he p

ërm

irësi

mi i

ci

lësis

ë së

kur

rikul

ave

univ

ersit

are

të F

akul

tetit

të M

jekë

sisë

dhe

të

Infe

rmie

risë

lidhu

r me

kujd

esin

am

tar t

ë fa

kulte

tit të

mje

kësis

ë dh

e in

ferm

ieris

e, li

dhur

me

kujd

esin

am

tar.

Pa k

osto

20. V

endo

sja e

sist

emit

kom

bëta

r të

aud

itim

it të

vde

kjev

e am

tare

(s

ipas

mod

elit

të O

BSH-

së) p

ër të

an

alizu

ar m

e ur

gjen

cë ç

do v

dekj

e am

tare

të n

dodh

ur, s

i dhe

së

mun

dshm

ërin

ë e

rënd

ë am

tare

(“

near

-miss

” ev

ents

).

250.

000

250.

000

250.

000

1.2.

Për

mirë

simi i

gj

endj

es n

utric

iona

le të

gr

uas p

ara,

gja

të

shta

tzën

isë, l

indj

es d

he

pasli

ndje

s.

1. O

frim

i i sh

ërbi

mev

e dh

e kë

shill

imit

lidhu

r me

nutr

icio

nin

për g

ruan

në

mos

hën

ripro

dhue

se

gjat

ë sh

tatz

ënisë

, pas

lindj

es n

ë la

ktac

ion,

të in

tegr

uara

në

pake

tën

bazë

të K

SHP-

së.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.

500.

000

2. Z

batim

i i n

orm

ave,

ud

hërr

ëfye

sve

dhe

prot

okol

leve

të

ushq

yerje

s së

grua

s par

a ko

ncep

timit,

në

shta

tzën

i dhe

pa

slind

jes,

të m

iratu

ara

nga

Min

istria

e S

hënd

etës

isë.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. Z

batim

i i p

roto

kolle

ve p

ër

250.

000

250.

000

25

0.00

0


95

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

kapj

en, p

aran

dalim

in d

he tr

ajtim

in

e m

angë

sive

nutr

icio

nale

gja

të

shta

tzën

isë d

he p

as li

ndje

s.

4. O

frim

i fal

as i

rimbu

rsue

shëm

i he

kurit

dhe

aci

dit f

olik

, për

gra

të

me

anem

i gja

të p

eriu

dhës

së

shta

tzën

isë d

he p

aslin

djes

, si d

he i

jodi

t për

çdo

gru

a sh

tatz

ënë

për

pakë

simin

e m

angë

sive

nga

mik

ronu

trie

ntët

.

900.

000.

000

900.

000.

000

90

0.0

00.0

0 0

5.Pë

rfsh

irja

e ed

ukim

it pë

r us

hqye

rjen

e va

jzav

e dh

e gr

ave

në

kurr

ikul

at sh

kollo

re.

Pa k

osto

6. V

endo

sja e

një

seti

indi

kato

rësh

ko

mbë

tar p

ër m

onito

rimin

e

gjen

djes

nut

ricio

nale

të g

ruas

(a

nem

ia, m

bipe

sha,

nën

pesh

a,

mun

gesa

e jo

dit,

heku

rit, e

tj.).

250.

000

250.

000

25

0.00

0

7. P

rom

ovim

i i p

rogr

amev

e pë

r nd

yshi

min

në

sjellj

e lid

hur m

e us

hqye

rjen

e gr

uas,

par

a ko

ncep

timit

në p

eriu

dhën

par

a lin

djes

, gja

të li

ndje

s dhe

pas

lindj

es

në la

ktac

ion.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.

000.

000

8. T

rajn

imi i

pun

onjë

sve

të K

SHP-

së

lidhu

r m

e in

form

imin

dhe

edu

kim

in

e gr

uas

dhe

fam

iljes

për

ush

qyer

jen,

ve

çanë

risht

në

periu

dhën

pre

nata

le

dhe

post

nata

le, s

i dhe

ush

qyer

jen

e fë

mijë

s me

gji.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

14

më

sipër

.

1.3

A) P

akës

imi i

1.

Për

cakt

imi i

pro

toko

lleve

të

250.

000

250.

000

25

0.00

0

852017-2021

96

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

përd

orim

it të

abo

rtit

si m

etod

ë pë

r kon

trol

lin e

sh

tatz

ënisë

B) O

frim

i i

kujd

esit

cilë

sor p

ër

abor

tin e

sigu

rt; C

) Pa

rand

alim

i i a

bort

it se

lekt

iv.

unifi

kuar

a pë

r abo

rtin

e si

gurt

në

shër

bim

et sh

ënde

tëso

re p

ublik

e dh

e pr

ivat

e.

2. K

ryer

ja e

stud

imit

për v

lerë

simin

e

cilë

sisë

dhe

zbat

imin

e k

riter

eve

të k

ryer

jes s

ë ab

orte

ve n

ë in

stitu

cion

et sh

ënde

tëso

re, p

ublik

e dh

e pr

ivat

e.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. P

ërm

irësim

i i c

ilësis

ë së

sh

ërbi

mev

e të

abo

rtit

me

pajis

je,

mje

te d

he b

arna

. Fut

ja e

tekn

ikav

e ba

shkë

koho

re d

he zb

atim

i i

reko

man

dim

eve

të O

BSH-

së p

ër

abor

tin e

sigu

rt d

he k

ujde

sin p

as

abor

tit, n

ë të

gjit

ha sh

ërbi

met

sh

ënde

tëso

re p

ublik

e dh

e pr

ivat

e,

që o

froj

në a

bort

in.

13.6

00.0

00

10.0

00.0

00

3.60

0.00

0 8.

000.

000

5.

600.

000

4. P

ërfs

hirja

në

kurr

ikul

at e

Fak

ulte

tit

të

Mje

kësis

ë dh

e In

ferm

ieris

ë të

m

odul

eve

të tr

ajni

mit,

të p

ërga

titur

a ng

a O

BSH-

ja m

bi a

bort

in e

sigu

rt.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

5. Z

hvill

imi

i fu

shat

ave

info

rmue

se

me

syni

m r

ritje

n e

ndër

gjeg

jësim

it pu

blik

mbi

abo

rtin

sele

ktiv

.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.50

0.00

0

6. N

gritj

a dh

e tr

ajni

mi i

gru

peve

vu

llnet

are

(GV)

në

kom

unite

t për

të

dia

logu

ar d

he p

ër të

krij

uar n

jë

mje

dis t

ë pë

rsht

atsh

ëm p

ër

ndry

shim

in e

qën

drim

eve

lidhu

r m

e ab

ortin

sele

ktiv

.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.50

0.00

0


97

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

1.4.

Edu

kim

i dhe

in

form

imi i

gru

as, f

amilj

es

dhe

kom

unite

tit p

ër

rënd

ësin

ë e

kujd

esit

shën

detë

sor p

ara

konc

eptim

it, g

jatë

sh

tatz

ënisë

, lin

djes

dhe

pa

s lin

djes

1.

Forc

imi

i pa

rtne

ritet

it m

idis

shër

bim

eve

shën

detë

sore

të k

ujde

sit

amta

r dhe

kom

unite

tit.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

2.

Info

rmim

i dh

e zh

villi

mi

i ka

paci

tete

ve

të

grav

e,

burr

ave,

fa

milj

eve

dhe

kom

unite

teve

për

të

njoh

ur

rrez

iqet

dh

e ne

voja

t pë

r ku

jdes

in a

mta

r.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. N

gritj

a e

kom

itete

ve t

ë sh

ënde

tit

në

nive

l lo

kal

(bas

hki)

për

përc

aktim

in

e pr

oced

urav

e pë

r m

bësh

tetje

n e

grua

s gj

atë

shta

tzën

isë, l

indj

es d

he p

as li

ndje

s.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

4. H

artim

i i p

rogr

amev

e ko

mun

itare

IE

K pë

r për

fshi

rjen

e gr

uas d

he

kom

unite

tit n

ë nd

jekj

en d

he

kujd

esin

e d

uhur

am

tar.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

5. F

orci

mi i

kap

acite

teve

të

pers

onel

it sh

ënde

tëso

r në

kom

unite

t (m

jekë

, mam

i, in

ferm

iere

) dhe

gru

pe

të tj

era

mbë

shte

tëse

(ars

imta

rët,

OJF

loka

le, e

tj.) p

ër k

ujde

sin

shën

detë

sor g

jatë

shta

tzën

isë,

lindj

es d

he p

as li

ndje

s.

47.0

00.0

00

47.0

00.0

00

47..0

00.0

00

6. H

artim

i i st

rate

gjisë

së

kom

unik

imit

për m

ëmës

inë

e sig

urt.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

7. Z

hvill

imi i

pak

etës

së u

nifik

uar t

ë m

ater

iale

ve in

form

uese

për

po

pulla

tën,

lidh

ur m

e ku

jdes

in p

ër

250.

000

250.

000

25

0.00

0

98

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

shën

detin

am

tar.

8. K

ryer

ja e

stud

imev

e ci

lëso

re p

ër

hart

imin

e st

rate

gjiv

e pë

r nd

rysh

imin

e sj

ellje

ve q

ë iu

ad

reso

hen

peng

esav

e, p

rakt

ikav

e po

zitiv

e dh

e ne

gativ

e lid

hur m

e sh

ënde

tin a

mta

r.

300.

000

300.

000

300.

000

9.

Traj

nim

i i

puno

njës

ve

të

prom

ocio

nit

shën

detë

sor

lidhu

r m

e m

esaz

het

për

mëm

ësin

ë e

sigur

t, ku

jdes

in

amta

r dh

e ko

mun

ikim

in

ndër

pers

onal

duk

e sy

nuar

bar

azin

ë gj

inor

e.

2.15

0.00

0 2.

150.

000

2.15

0.00

0

1.5.

Për

mirë

simi i

sis

tem

it të

mbl

edhj

es

dhe

anal

izës s

ë in

form

acio

nit,

me

syni

m

mon

itorim

in e

cilë

sisë

së

shër

bim

eve

për

shën

detin

am

tar.

1. P

ërca

ktim

i dhe

për

ditë

simi i

in

dika

torë

ve të

shën

detit

am

tar,

bazu

ar n

ë in

dika

torë

t e O

BSH-

së

dhe

EURO

STAT

.

300.

000

300.

000

300.

000

2. N

gritj

a e

një

siste

mi k

ombë

tar t

ë m

bled

hjes

së in

form

acio

nit p

ër

treg

uesit

e sh

ënde

tit a

mta

r si p

jesë

e

siste

mit

të in

form

acio

nit

shën

detë

sor,

me

të d

hëna

të

disa

greg

uara

.

250.

000

250.

000

250.

000

3. K

rijim

i i r

egjis

trit

kom

bëta

r pë

r të

dh

ënat

mbi

shk

aqet

e ç

do v

dekj

eje

amta

re

të

anal

izuar

në

përm

jet

siste

mit

të a

uditi

mit

të O

BSH-

së,

si dh

e të

ras

teve

me

sëm

unds

hmër

i të

rënd

ë am

tare

nëp

ërm

jet

qasje

s së

ra

port

imit

të

rast

eve

të

rënd

a,

poth

uajse

pra

në v

dekj

es (

near

miss

E-he

alth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivi 1

ak

tivite

ti 8

872017-2021

98

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

shën

detin

am

tar.

8. K

ryer

ja e

stud

imev

e ci

lëso

re p

ër

hart

imin

e st

rate

gjiv

e pë

r nd

rysh

imin

e sj

ellje

ve q

ë iu

ad

reso

hen

peng

esav

e, p

rakt

ikav

e po

zitiv

e dh

e ne

gativ

e lid

hur m

e sh

ënde

tin a

mta

r.

300.

000

300.

000

300.

000

9.

Traj

nim

i i

puno

njës

ve

të

prom

ocio

nit

shën

detë

sor

lidhu

r m

e m

esaz

het

për

mëm

ësin

ë e

sigur

t, ku

jdes

in

amta

r dh

e ko

mun

ikim

in

ndër

pers

onal

duk

e sy

nuar

bar

azin

ë gj

inor

e.

2.15

0.00

0 2.

150.

000

2.15

0.00

0

1.5.

Për

mirë

simi i

sis

tem

it të

mbl

edhj

es

dhe

anal

izës s

ë in

form

acio

nit,

me

syni

m

mon

itorim

in e

cilë

sisë

së

shër

bim

eve

për

shën

detin

am

tar.

1. P

ërca

ktim

i dhe

për

ditë

simi i

in

dika

torë

ve të

shën

detit

am

tar,

bazu

ar n

ë in

dika

torë

t e O

BSH-

së

dhe

EURO

STAT

.

300.

000

300.

000

300.

000

2. N

gritj

a e

një

siste

mi k

ombë

tar t

ë m

bled

hjes

së in

form

acio

nit p

ër

treg

uesit

e sh

ënde

tit a

mta

r si p

jesë

e

siste

mit

të in

form

acio

nit

shën

detë

sor,

me

të d

hëna

të

disa

greg

uara

.

250.

000

250.

000

250.

000

3. K

rijim

i i r

egjis

trit

kom

bëta

r pë

r të

dh

ënat

mbi

shk

aqet

e ç

do v

dekj

eje

amta

re

të

anal

izuar

në

përm

jet

siste

mit

të a

uditi

mit

të O

BSH-

së,

si dh

e të

ras

teve

me

sëm

unds

hmër

i të

rënd

ë am

tare

nëp

ërm

jet

qasje

s së

ra

port

imit

të

rast

eve

të

rënd

a,

poth

uajse

pra

në v

dekj

es (

near

miss

E-he

alth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivi 1

ak

tivite

ti 8


99

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

case

s rep

ortin

g ap

proa

ch).

4. Z

batim

i i m

jetit

për

vle

rësim

in,

audi

timin

e c

ilësis

ë së

kuj

desit

am

tar t

ë ad

optu

ar si

pas

reko

man

dim

eve

të O

BSH-

së n

ë të

gj

itha

mat

erni

tete

t e v

endi

t.

250.

000

250.

000

250.

000

5. T

rajn

imi i

pun

onjë

sve

të

shër

bim

eve

të in

form

acio

nit

shën

detë

sor d

he sh

ërbi

mev

e të

ku

jdes

it am

tar p

ër si

stem

in e

tr

egue

sve

të sh

ënde

tit a

mta

r.

E-he

alth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivi 1

ak

tivite

ti 8

6. F

orci

mi d

he p

ërdo

rimi i

sh

ërbi

mev

e të

tele

med

icin

ës n

ga

mat

erni

tete

t për

për

mirë

simin

e

cilë

sisë

së sh

ënde

tit a

mta

r dhe

ne

onat

al.

Pa k

osto

7. F

orci

mi n

ë ni

vel q

endr

or

(QKC

SA-IS

H) d

he lo

kal (

pran

ë DS

HP-v

e, se

ktor

i i m

onito

rim-

vler

ësim

it) i

siste

mit

të

supe

rviz

ioni

t dhe

mon

itorim

it të

sh

ërbi

mev

e të

kuj

desit

gja

të

shta

tzën

isë, l

indj

es d

he p

as li

ndje

s.

Vend

osja

e li

stav

e të

kon

trol

lit p

ër

mon

itorim

in e

cilë

sisë

së

shër

bim

eve

amta

re.

7.80

0.00

0 7.

800.

000

7.80

0.00

0

8. R

ishik

imi d

he zb

atim

i i si

stem

it të

uni

fikua

r të

indi

kato

rëve

për

vl

erës

imin

e p

erfo

rman

cës s

ë sh

ërbi

mev

e sh

ënde

tëso

re të

500.

000

500.

000

500.

000

100

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

kujd

esit

amta

r, që

ofr

ohen

në

KSHP

të m

iratu

ara

nga

Min

istria

e

Shën

detë

sisë.

2.

Plan

ifiki

mi f

amilj

ar

2.

1. R

ritja

e a

kses

it pë

r sh

ërbi

me

të

përb

allu

eshm

e dh

e ci

lëso

re të

PF-

së, d

uke

ofru

ar ll

ojsh

mër

i të

met

odav

e m

oder

ne të

ko

ntra

ceps

ioni

t për

çdo

in

divi

d që

dës

hiro

n t’i

pë

rdor

ë at

o, d

uke

mar

rë

në k

onsid

erat

ë pë

rcak

tues

it so

cial

të

shën

detit

, dhe

duk

e u

foku

suar

veç

anër

isht t

e m

etod

at q

ë pr

efer

ohen

dh

e pë

rdor

en m

ë sh

umë

nga

popu

llata

e zo

nave

ru

rale

, ajo

vul

nera

bël

dhe

grup

et m

ë pa

k të

pa

shër

byer

a.

1. Z

hvill

imi d

he a

dopt

imi

stan

dard

eve

të sh

ërbi

mev

e të

PF-

së, b

azua

r mbi

evi

denc

at d

he

reko

man

dim

et e

OBS

H-s

ë, U

NFP

A-së

, për

ofr

imin

e sh

ërbi

mev

e të

PF-

së p

ërfs

hirë

për

cakt

imin

e

shër

bim

eve

të re

ferim

it.

250.

000

250.

000

250.

000

2. Z

gjer

imi i

shër

bim

eve

të P

F-së

dh

e of

rimi i

një

gam

e m

etod

ash

kont

race

ptiv

e, p

ërfs

hirë

ko

ntra

ceps

ioni

n e

emer

gjen

cës

deri

në n

ivel

in m

ë të

ulë

t të

mun

dshë

m të

ofr

imit

të sh

ërbi

mit

shën

detë

sor p

ër ç

do in

divi

d që

ka

nevo

jë, n

ë ve

çant

i në

zona

t rur

ale

dhe

të la

rgët

a, si

dhe

te p

opul

lata

t m

ë pa

k të

shër

byer

a p.

sh. r

omët

, eg

jiptia

nët e

tj.

435.

000.

000

435.

000.

000

43

4.40

0.00

0 60

0.00

0

3. In

tegr

imi i

shër

bim

eve

të P

F-së

m

e sh

ërbi

met

e S

HSR-

së n

ë të

gj

itha

nive

let.

250.

000

250.

000

250.

000

4. P

ërca

ktim

i i p

aket

ës së

sh

ërbi

mev

e të

PF-

së p

ër ç

do n

ivel

sh

ërbi

mi,

sipas

nda

rjes s

ë re

ad

min

istra

tive

terr

itoria

le.

250.

000

250.

000

250.

000

5. C

ertif

ikim

i per

iodi

k pë

r cilë

sinë

e Q

SH-v

e që

ofr

ojnë

pla

nifik

im

fam

iljar

dhe

per

sone

l të

traj

nuar

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

892017-2021

100

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

kujd

esit

amta

r, që

ofr

ohen

në

KSHP

të m

iratu

ara

nga

Min

istria

e

Shën

detë

sisë.

2.

Plan

ifiki

mi f

amilj

ar

2.

1. R

ritja

e a

kses

it pë

r sh

ërbi

me

të

përb

allu

eshm

e dh

e ci

lëso

re të

PF-

së, d

uke

ofru

ar ll

ojsh

mër

i të

met

odav

e m

oder

ne të

ko

ntra

ceps

ioni

t për

çdo

in

divi

d që

dës

hiro

n t’i

pë

rdor

ë at

o, d

uke

mar

rë

në k

onsid

erat

ë pë

rcak

tues

it so

cial

të

shën

detit

, dhe

duk

e u

foku

suar

veç

anër

isht t

e m

etod

at q

ë pr

efer

ohen

dh

e pë

rdor

en m

ë sh

umë

nga

popu

llata

e zo

nave

ru

rale

, ajo

vul

nera

bël

dhe

grup

et m

ë pa

k të

pa

shër

byer

a.

1. Z

hvill

imi d

he a

dopt

imi

stan

dard

eve

të sh

ërbi

mev

e të

PF-

së, b

azua

r mbi

evi

denc

at d

he

reko

man

dim

et e

OBS

H-s

ë, U

NFP

A-së

, për

ofr

imin

e sh

ërbi

mev

e të

PF-

së p

ërfs

hirë

për

cakt

imin

e

shër

bim

eve

të re

ferim

it.

250.

000

250.

000

250.

000

2. Z

gjer

imi i

shër

bim

eve

të P

F-së

dh

e of

rimi i

një

gam

e m

etod

ash

kont

race

ptiv

e, p

ërfs

hirë

ko

ntra

ceps

ioni

n e

emer

gjen

cës

deri

në n

ivel

in m

ë të

ulë

t të

mun

dshë

m të

ofr

imit

të sh

ërbi

mit

shën

detë

sor p

ër ç

do in

divi

d që

ka

nevo

jë, n

ë ve

çant

i në

zona

t rur

ale

dhe

të la

rgët

a, si

dhe

te p

opul

lata

t m

ë pa

k të

shër

byer

a p.

sh. r

omët

, eg

jiptia

nët e

tj.

435.

000.

000

435.

000.

000

43

4.40

0.00

0 60

0.00

0

3. In

tegr

imi i

shër

bim

eve

të P

F-së

m

e sh

ërbi

met

e S

HSR-

së n

ë të

gj

itha

nive

let.

250.

000

250.

000

250.

000

4. P

ërca

ktim

i i p

aket

ës së

sh

ërbi

mev

e të

PF-

së p

ër ç

do n

ivel

sh

ërbi

mi,

sipas

nda

rjes s

ë re

ad

min

istra

tive

terr

itoria

le.

250.

000

250.

000

250.

000

5. C

ertif

ikim

i per

iodi

k pë

r cilë

sinë

e Q

SH-v

e që

ofr

ojnë

pla

nifik

im

fam

iljar

dhe

per

sone

l të

traj

nuar

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0


101

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

në k

ëto

qend

ra.

6. S

igur

imi i

furn

izim

it të

m

jaft

uesh

ëm, t

ë va

zhdu

eshë

m d

he

ofrim

i i zg

jedh

jes p

ër d

isa m

etod

a m

oder

ne m

ikse

të P

F-së

nga

sh

ërbi

met

shën

detë

sore

pub

like.

40.0

00.0

00

40.0

00.0

00

40

.000

.000

7. Z

batim

i i u

dhër

rëfy

esit

dhe

prot

okol

leve

të st

anda

rdizu

ara

të

prak

tikës

klin

ike

për P

F, të

m

iratu

ara

nga

MSH

-ja p

ër të

sig

urua

r ofr

imin

e sh

ërbi

mev

e ci

lëso

re n

ë se

ktor

in p

ublik

, të

përs

htat

shm

e m

e ne

voja

t e

kate

goriv

e të

ndr

yshm

e të

po

pulla

tës.

6.00

0.00

0 6.

000.

000

6.00

0.00

0

8. T

rajn

imi i

per

sone

lit sh

ënde

tëso

r pë

r zba

timin

e u

dhër

rëfy

esit

dhe

prot

okol

leve

të st

anda

rdizu

ara

të

prak

tikës

klin

ike

për P

F.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mës

ipër

m.

9. H

artim

i i li

stav

e të

st

anda

rdizu

ara

të p

ajisj

eve,

m

jete

ve të

nev

ojsh

me

për o

frim

in

e PF

-së

sipas

niv

elev

e të

shër

bim

it.

250.

000

250.

000

250.

000

2.2.

Krij

imi i

një

mje

disi

mbë

shte

tës d

he n

xitë

s pë

r për

dorim

in e

sh

ërbi

mev

e të

PF-

së n

ga

të g

jithë

ata

që

kanë

ne

vojë

.

1. V

endo

sja e

një

min

imum

i m

etod

ash

mik

se të

ko

ntra

cept

ivëv

e në

çdo

niv

el të

sh

ërbi

mit

shën

detë

sor p

ublik

të

PF-s

ë, d

uke

synu

ar si

dom

os rr

itjen

e

përd

orim

it të

kon

trac

eptiv

ëve

mod

ern

afat

gjat

ë (p

.sh:

, ko

ntra

ceps

ioni

pos

t-ab

ort,

kont

race

psio

ni p

ost-

part

um, D

IU-

250.

000

250.

000

250.

000

102

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

ja, k

ontr

acep

sioni

i ur

gjen

cës)

. 2

Sigu

rimi

në v

azhd

imës

i i

fond

eve

nga

buxh

eti i

MSH

-së

për b

lerje

n çd

o vi

t të

kon

trac

eptiv

ëve

të n

evoj

shëm

pë

r sh

ërbi

met

e P

F-së

në

sekt

orin

pu

blik

.

Përf

shirë

në

kost

on e

Ak

tivite

tit 6

O

bjek

tivi 1

3. F

orci

m i

Prog

ram

it Ko

mbë

tar t

ë Pl

anifi

kim

it Fa

milj

ar (k

ontr

acep

tivë

dhe

shër

bim

fala

s për

çdo

shte

tas q

ë ka

nev

ojë

në të

gjit

hë te

rrito

rin).

Në

varë

si të

st

udim

it

2.3.

Fuq

izim

i i

part

nerit

etit

priv

at-

publ

ik n

ë fu

rnizi

min

dhe

of

rimin

e p

rodu

ktev

e dh

e sh

ërbi

mev

e të

PF-

së

2.4.

Nxi

tja d

he

mbë

shte

tja e

ak

tivite

teve

për

ko

mun

ikim

in,

ndry

shim

in n

ë sje

llje,

pë

r rrit

jen

e nj

ohur

ive,

nd

ërgj

egjë

simin

, për

1. Z

hvill

imi i

një

pla

ni

bash

këpu

nim

i me

sekt

orin

priv

at

në fu

rnizi

min

dhe

ofr

imin

e

prod

ukte

ve d

he sh

ërbi

mev

e të

PF-

së, p

ër p

akës

imin

e n

evoj

ave

të

papl

otës

uara

për

pla

nifik

im

fam

iljar

.

500.

000

500.

000

500.

000

2. O

frim

i i a

kses

it të

OJF

-ve

për

kont

race

ptiv

ët e

pro

kuru

ar n

ë se

ktor

in p

ublik

, duk

e el

imin

uar

barr

iera

t e p

anev

ojsh

me

në

vend

osje

n në

treg

të p

rodu

ktev

e ko

ntra

cept

ive.

Pa k

osto

1. H

artim

i i st

rate

gjiv

e të

ko

mun

ikim

it pë

r të

rritu

r nd

ërgj

egjë

simin

e p

ublik

ut p

ër të

dr

ejta

t lid

hur m

e zg

jedh

jen

dhe

mar

rjen

e ve

ndim

eve

për P

F-në

, ko

ntra

ceps

ioni

n, sh

ënde

tin se

ksua

l dh

e rip

rodh

ues.

250.

000

250.

000

250.

000

912017-2021

102

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

ja, k

ontr

acep

sioni

i ur

gjen

cës)

. 2

Sigu

rimi

në v

azhd

imës

i i

fond

eve

nga

buxh

eti i

MSH

-së

për b

lerje

n çd

o vi

t të

kon

trac

eptiv

ëve

të n

evoj

shëm

pë

r sh

ërbi

met

e P

F-së

në

sekt

orin

pu

blik

.

Përf

shirë

në

kost

on e

Ak

tivite

tit 6

O

bjek

tivi 1

3. F

orci

m i

Prog

ram

it Ko

mbë

tar t

ë Pl

anifi

kim

it Fa

milj

ar (k

ontr

acep

tivë

dhe

shër

bim

fala

s për

çdo

shte

tas q

ë ka

nev

ojë

në të

gjit

hë te

rrito

rin).

Në

varë

si të

st

udim

it

2.3.

Fuq

izim

i i

part

nerit

etit

priv

at-

publ

ik n

ë fu

rnizi

min

dhe

of

rimin

e p

rodu

ktev

e dh

e sh

ërbi

mev

e të

PF-

së

2.4.

Nxi

tja d

he

mbë

shte

tja e

ak

tivite

teve

për

ko

mun

ikim

in,

ndry

shim

in n

ë sje

llje,

pë

r rrit

jen

e nj

ohur

ive,

nd

ërgj

egjë

simin

, për

1. Z

hvill

imi i

një

pla

ni

bash

këpu

nim

i me

sekt

orin

priv

at

në fu

rnizi

min

dhe

ofr

imin

e

prod

ukte

ve d

he sh

ërbi

mev

e të

PF-

së, p

ër p

akës

imin

e n

evoj

ave

të

papl

otës

uara

për

pla

nifik

im

fam

iljar

.

500.

000

500.

000

500.

000

2. O

frim

i i a

kses

it të

OJF

-ve

për

kont

race

ptiv

ët e

pro

kuru

ar n

ë se

ktor

in p

ublik

, duk

e el

imin

uar

barr

iera

t e p

anev

ojsh

me

në

vend

osje

n në

treg

të p

rodu

ktev

e ko

ntra

cept

ive.

Pa k

osto

1. H

artim

i i st

rate

gjiv

e të

ko

mun

ikim

it pë

r të

rritu

r nd

ërgj

egjë

simin

e p

ublik

ut p

ër të

dr

ejta

t lid

hur m

e zg

jedh

jen

dhe

mar

rjen

e ve

ndim

eve

për P

F-në

, ko

ntra

ceps

ioni

n, sh

ënde

tin se

ksua

l dh

e rip

rodh

ues.

250.

000

250.

000

250.

000


103

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

përd

orim

in e

met

odav

e të

PF-

së n

ga in

divi

dët,

fam

iljet

, kom

unite

tet.

2. K

ryer

ja e

fush

atav

e ko

mbë

tare

të

për

vits

hme

për p

lani

fikim

in

fam

iljar

me

mes

azhe

të ta

rget

uara

sp

ecifi

ke.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.50

0.00

0

3. T

rajn

imi i

gaz

etar

ëve

dhe

zhvi

llim

i i fu

shat

ave

në m

edia

që

targ

etoj

në k

omun

itete

t rur

ale

dhe

të m

argj

inal

izuar

a.

480.

000

480.

000

480.

000

4. P

ërm

irësim

i i n

johu

rive

dhe

ndry

shim

i i sj

ellje

ve m

bi

kont

race

psio

nin

mod

ern

në

veça

nti m

idis

të ri

njve

, dhe

forc

imi

i rol

it të

bur

rave

në

shën

detin

rip

rodh

ues d

he p

lani

fikim

in

fam

iljar

.

Pa k

osto

5.

Krye

rja

e ak

tivite

teve

të

av

okat

isë

(duk

e ta

rget

uar

polit

ikan

ë, li

der t

ë ko

mun

itetit

dhe

an

ëtar

ë të

kë

shill

ave

bash

kiak

e)

lidhu

r me

PF-n

ë dh

e pë

rfiti

met

e ti

j pë

r shë

ndet

in e

çdo

indi

vidi

. .

Pa k

osto

6. P

ërfs

hirja

e e

duki

mit

për

PF-n

ë në

ku

rrik

ulat

sh

kollo

re,

duke

e

lidhu

r m

e të

dre

jtat

seks

uale

dhe

rip

rodh

uese

të

ndje

shm

e ng

a an

a gj

inor

e.

Pa k

osto

7. T

rajn

imi i

mës

uesv

e m

bi

met

odat

e m

ësim

dhën

ies p

ër

çësh

tje të

pla

nifik

imit

fam

iljar

.

5.20

0.00

0 5.

200.

000

5.20

0.00

0

8. T

rajn

imi i

per

sone

lit sh

ënde

tëso

r 5.

200.

000

5.20

0.00

0

2.20

0.00

0 3.

000.

000

104

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

në të

gjit

ha n

ivel

et e

shër

bim

it, p

ër

kësh

illim

in, k

omun

ikim

in,

prom

ocio

nin

shën

detë

sor,

eduk

imin

e k

omun

itetit

lidh

ur m

e PF

-në

9.

Krye

rja

e vl

erës

imev

e të

rr

egul

lta

për

të

mon

itoru

ar

prog

ram

et e

IEK

-së

dhe

ato

për

ndry

shim

in e

sje

lljev

e lid

hur

me

PF-n

ë.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

2.5

Përm

irësim

i i

njoh

uriv

e,

qënd

rimev

e dh

e af

tësiv

e të

per

sone

lit

të k

ujde

sit s

hënd

etës

or q

ë të

of

rojn

ë sh

ërbi

me

cilë

sore

pë

r PF

dh

e ko

ntra

ceps

ioni

n sip

as

nive

lit

të

kujd

esit

dhe

shër

bim

eve

që

ata

puno

jnë.

1. P

ërga

titja

e p

aket

ës, m

odul

eve

për e

duki

min

në

vazh

dim

lidh

ur m

e PF

-në

për p

erso

nelin

shën

detë

sor,

sipas

niv

elev

e të

shër

bim

eve

të P

F-së

që

ofro

hen.

250.

000

250.

000

250.

000

2. R

ishik

imi d

he p

ërdi

tësim

i i

kurr

ikul

ave

univ

ersit

are

të

Faku

ltetit

të M

jekë

sisë

dhe

Faku

ltetit

të S

hken

cave

Tek

nike

M

jekë

sore

lidh

ur m

e PF

-në.

Pa k

osto

3. S

tand

ardi

zimi i

role

ve,

përg

jegj

ësiv

e, k

ualif

ikim

it të

pe

rson

elit

që o

fron

shër

bim

të P

F-së

, sip

as n

ivel

it të

shër

bim

it në

m

ënyr

ë që

të v

lerë

sohe

t pe

rfom

anca

dhe

efic

ienc

a e

pers

onel

it sh

ënde

tëso

r në

ofrim

in

e sh

ërbi

mev

e të

PF-

së.

250.

000

250.

000

250.

000

2.6.

Për

mirë

simi i

sis

tem

it të

mbl

edhj

es

dhe

përp

unim

it të

1. R

ishik

imi d

he p

ërm

irësim

i i

siste

mit

stat

istik

or e

fekt

iv n

ë të

gj

itha

inst

ituci

onet

shën

detë

sore

,

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

932017-2021

104

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

në të

gjit

ha n

ivel

et e

shër

bim

it, p

ër

kësh

illim

in, k

omun

ikim

in,

prom

ocio

nin

shën

detë

sor,

eduk

imin

e k

omun

itetit

lidh

ur m

e PF

-në

9.

Krye

rja

e vl

erës

imev

e të

rr

egul

lta

për

të

mon

itoru

ar

prog

ram

et e

IEK

-së

dhe

ato

për

ndry

shim

in e

sje

lljev

e lid

hur

me

PF-n

ë.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

2.5

Përm

irësim

i i

njoh

uriv

e,

qënd

rimev

e dh

e af

tësiv

e të

per

sone

lit

të k

ujde

sit s

hënd

etës

or q

ë të

of

rojn

ë sh

ërbi

me

cilë

sore

pë

r PF

dh

e ko

ntra

ceps

ioni

n sip

as

nive

lit

të

kujd

esit

dhe

shër

bim

eve

që

ata

puno

jnë.

1. P

ërga

titja

e p

aket

ës, m

odul

eve

për e

duki

min

në

vazh

dim

lidh

ur m

e PF

-në

për p

erso

nelin

shën

detë

sor,

sipas

niv

elev

e të

shër

bim

eve

të P

F-së

që

ofro

hen.

250.

000

250.

000

250.

000

2. R

ishik

imi d

he p

ërdi

tësim

i i

kurr

ikul

ave

univ

ersit

are

të

Faku

ltetit

të M

jekë

sisë

dhe

Faku

ltetit

të S

hken

cave

Tek

nike

M

jekë

sore

lidh

ur m

e PF

-në.

Pa k

osto

3. S

tand

ardi

zimi i

role

ve,

përg

jegj

ësiv

e, k

ualif

ikim

it të

pe

rson

elit

që o

fron

shër

bim

të P

F-së

, sip

as n

ivel

it të

shër

bim

it në

m

ënyr

ë që

të v

lerë

sohe

t pe

rfom

anca

dhe

efic

ienc

a e

pers

onel

it sh

ënde

tëso

r në

ofrim

in

e sh

ërbi

mev

e të

PF-

së.

250.

000

250.

000

250.

000

2.6.

Për

mirë

simi i

sis

tem

it të

mbl

edhj

es

dhe

përp

unim

it të

1. R

ishik

imi d

he p

ërm

irësim

i i

siste

mit

stat

istik

or e

fekt

iv n

ë të

gj

itha

inst

ituci

onet

shën

detë

sore

,

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0


105

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

info

rmac

ioni

t, m

onito

rimit,

vle

rësim

it dh

e ra

port

imit

për P

F-në

.

që o

froj

në P

F (t

regu

esit,

logj

istik

a,

kart

elat

dhe

regj

istra

t për

do

kum

entim

, etj)

. Për

zgje

dhja

dhe

pë

rfsh

irja

e in

dika

torë

ve të

PF-

së

për m

onito

rimin

e a

kses

it dh

e ci

lësis

ë së

shër

bim

eve

të P

F-së

. 2.

Tra

jnim

i i st

afit

shën

detë

sor p

ër

anal

izën

dhe

inte

rpre

timin

e të

dh

ënav

e (t

rajn

im i

pers

onel

it të

lo

gjist

ikës

, mbl

edhj

es e

për

puni

mit

të st

atist

ikav

e, si

stem

it të

LM

IS-s

ë pë

r kon

trac

eptiv

ët li

dhur

me

PF-

në).

3.10

0.00

0 3.

100.

000

3.10

0.00

0

3. Z

hvill

imi i

list

ave

të k

ontr

ollit

dh

e ko

rnizë

s për

supe

rvizi

onin

e

pers

onel

it që

ofr

on sh

ërbi

me

të

PF-s

ë. Z

hvill

imi i

mje

tit p

ër

supe

rviz

ioni

m p

ër ç

do n

ivel

sh

ërbi

mi.

Përc

aktim

i i ro

leve

për

m

enax

him

in, k

oord

inim

in,

supe

rviz

imin

dhe

traj

nim

in e

su

perv

izorë

ve.

Pa k

osto

4. P

ërca

ktim

i dhe

për

ditë

simi

rreg

ullis

ht i

infr

astr

uktu

rës p

ër

mon

itorim

in d

he v

lerë

simin

e

shër

bim

it të

PF-

së n

ë të

gjit

ha

nive

let e

ofr

uara

. Zhv

illim

i, zb

atim

i dh

e pë

rditë

simi r

regu

llish

t i

plan

eve

për m

onito

rimin

dhe

vl

erës

imin

, në

nive

l qen

dror

dhe

në

shër

bim

et sh

ënde

tëso

re p

ublik

e në

rret

he.

Pa k

osto

5. P

ërm

irësim

i dhe

fuqi

zim

i i

250.

000

250.

000

250.

000

106

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

siste

mit

të in

form

acio

nit p

ër

men

axhi

min

logj

istik

(LM

IS) t

ë ko

ntra

cept

ivëv

e. R

ishik

imi d

he

përd

itësim

i i m

odul

eve

për

proc

edur

at e

stan

dard

izuar

a dh

e ud

hëzim

et m

bi lo

gjist

ikën

, rua

jtjen

, tr

ansp

ortin

, mirë

mba

jtjen

, pr

okur

imin

dhe

shpë

rnda

rjen,

in

vent

arizi

min

, si d

he k

ontr

ollin

dh

e m

bajtj

en e

niv

elev

e të

stok

ut

për ç

do m

etod

ë ko

ntra

cept

ive

të

ofru

ar n

ga sh

ërbi

met

shën

detë

sore

pu

blik

e në

të g

jitha

niv

elet

.Tra

jnim

i pe

riodi

k i p

erso

nelit

që

puno

n në

sis

tem

in e

LM

IS n

ë ni

vel q

endr

or

dhe

loka

l. 6.

Për

mirë

sim i

akse

sit n

daj t

ë dh

ënav

e të

PF-

së. P

rodh

imi i

ra

port

eve

perio

dike

mbi

m

onito

rimin

dhe

vle

rësim

in, s

i dhe

sh

përn

darja

tyre

.

5.04

0.00

0 5.

040.

000

5.

040.

000

7. K

ryer

ja e

stud

imev

e sh

kenc

ore

mbi

pre

vale

ncën

e p

ërdo

rimit

të

kont

race

ptiv

ëve

dhe

iden

tifik

imin

e

barr

iera

ve të

mos

përd

orim

it të

m

etod

ave

të P

F-së

.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

Shën

deti

i të

pors

alin

durit

3.1:

Si

gurim

i i

kujd

esit

efek

tiv

fille

star

pë

r të

po

rsal

indu

rin.

Sigu

rimi

i ku

jdes

it ci

lëso

r es

enci

al

për

çdo

grua

dh

e be

be

gjat

ë kë

saj

periu

dhe

1.

Përg

atitj

a e

pake

tave

të

nd

ëryr

jeve

pë

r of

rimin

e

kujd

esit

bazë

dhe

sht

esë

për

grat

ë dh

e të

po

rsal

indu

rit,

për

para

ndal

imin

ose

tr

ajtim

in

e sh

kaqe

ve

krye

sore

të

vd

eksh

mër

isë

të

prov

uara

dh

e

250.

000

250.

000

250.

000

952017-2021

106

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

siste

mit

të in

form

acio

nit p

ër

men

axhi

min

logj

istik

(LM

IS) t

ë ko

ntra

cept

ivëv

e. R

ishik

imi d

he

përd

itësim

i i m

odul

eve

për

proc

edur

at e

stan

dard

izuar

a dh

e ud

hëzim

et m

bi lo

gjist

ikën

, rua

jtjen

, tr

ansp

ortin

, mirë

mba

jtjen

, pr

okur

imin

dhe

shpë

rnda

rjen,

in

vent

arizi

min

, si d

he k

ontr

ollin

dh

e m

bajtj

en e

niv

elev

e të

stok

ut

për ç

do m

etod

ë ko

ntra

cept

ive

të

ofru

ar n

ga sh

ërbi

met

shën

detë

sore

pu

blik

e në

të g

jitha

niv

elet

.Tra

jnim

i pe

riodi

k i p

erso

nelit

që

puno

n në

sis

tem

in e

LM

IS n

ë ni

vel q

endr

or

dhe

loka

l. 6.

Për

mirë

sim i

akse

sit n

daj t

ë dh

ënav

e të

PF-

së. P

rodh

imi i

ra

port

eve

perio

dike

mbi

m

onito

rimin

dhe

vle

rësim

in, s

i dhe

sh

përn

darja

tyre

.

5.04

0.00

0 5.

040.

000

5.

040.

000

7. K

ryer

ja e

stud

imev

e sh

kenc

ore

mbi

pre

vale

ncën

e p

ërdo

rimit

të

kont

race

ptiv

ëve

dhe

iden

tifik

imin

e

barr

iera

ve të

mos

përd

orim

it të

m

etod

ave

të P

F-së

.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

Shën

deti

i të

pors

alin

durit

3.1:

Si

gurim

i i

kujd

esit

efek

tiv

fille

star

pë

r të

po

rsal

indu

rin.

Sigu

rimi

i ku

jdes

it ci

lëso

r es

enci

al

për

çdo

grua

dh

e be

be

gjat

ë kë

saj

periu

dhe

1.

Përg

atitj

a e

pake

tave

të

nd

ëryr

jeve

pë

r of

rimin

e

kujd

esit

bazë

dhe

sht

esë

për

grat

ë dh

e të

po

rsal

indu

rit,

për

para

ndal

imin

ose

tr

ajtim

in

e sh

kaqe

ve

krye

sore

të

vd

eksh

mër

isë

të

prov

uara

dh

e

250.

000

250.

000

250.

000


107

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

kriti

ke,

duke

fil

luar

m

enjë

herë

pa

s lin

djes

, gj

atë

ditë

s së

par

ë, d

he

duke

va

zhdu

ar

në

inte

rval

et k

ritik

e në

jav

ën

e pa

rë t

ë je

tës

deri

në 2

8 di

të e

më

tej.

reko

man

duar

a ng

a ev

iden

cat

ndër

kom

bëta

re

dhe

OBS

H-ja

, të

pë

rsht

atur

a m

e sit

uatë

n e

sëm

unds

hmër

isë d

he v

deks

hmër

isë

neon

atal

e të

ve

ndit.

Pa

keta

t gj

ithëp

ërfs

hirë

se

për

kujd

esin

pë

sh

ënde

tin

amta

r dh

e ne

onat

al

të

jenë

pje

së e

sist

emit

univ

ersa

l të

ku

jdes

it të

ofr

uar p

ër ç

do in

divi

d.

2. Z

hvill

imi d

he z

batim

i i n

jë p

aket

e pë

r ku

jdes

in

emer

gjen

t pë

r të

po

rsal

indu

rin

për

çdo

nive

l sh

ërbi

mi.

Kost

oja

e pa

ketë

s së

nd

ërhy

rjeve

për

kuj

desin

neo

nata

l dh

e al

okim

i i fo

ndev

e ng

a bu

xhet

i i

MSH

/FSD

KSH

-së

të

përf

shira

në

fin

anci

met

për

shë

ndet

in e

gra

ve

dhe

fëm

ijëve

.

3. S

igur

imi i

mje

teve

dhe

bar

nave

të

duh

ura

për o

frim

in e

kuj

desit

sh

tesë

për

fosh

njat

me

nevo

ja të

ve

çant

a, të

sëm

ura

(ose

të v

ogla

pë

r mos

hën

gest

acio

nale

dhe

/ ose

pr

eter

m).

123.

800.

000

123.

800.

000

23

.000

.000

100.

800

.00 0

4. T

rajn

imi i

per

sone

lit

shën

detë

sor p

ër k

ompe

tenc

a dh

e af

tësi,

si d

he p

ajisj

a m

e m

jete

t e

nevo

jshm

e pë

r ofr

imin

e k

ujde

sit

për f

oshn

jën

e po

rsal

indu

r të

shën

dosh

ë, si

dhe

të të

po

rsal

indu

rve

me

nevo

ja të

2.65

0.00

0 2.

650.

000

2.65

0.00

0

108

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

veça

nta,

sipa

s niv

elit

të sh

ërbi

mit

ku a

to p

unoj

në.

5. R

ritja

e n

dërg

jegj

ësim

it në

ko

mun

itet d

he fa

milj

e pë

r të

kupt

uar s

e ko

ha rr

eth

lindj

es së

fë

mijë

s dhe

java

e p

arë

e je

tës

ësht

ë th

elbë

sore

për

të sh

pëtu

ar

jetë

n e

nënë

s dhe

të të

po

rsal

indu

rit, d

he n

dërg

jegj

ësim

i pë

r për

gjeg

jshm

ërin

ë pë

r krij

imin

e

kush

teve

që

çdo

grua

dhe

i po

rsal

indu

r të

mun

d të

mar

rin të

dr

ejtë

n e

tyre

për

kuj

des d

he

shën

det.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

3.2.

Për

mirë

simi i

cilë

sisë

së k

ujde

sit sh

ënde

tëso

r të

ofru

ar p

ër të

po

rsal

indu

rin.

Arrit

ja e

çdo

gru

aje

dhe

të

të p

orsa

lindu

ri pë

r të

pakë

suar

pab

araz

itë n

ë ku

jdes

in e

ofr

uar.

1. P

ërca

ktim

i i n

evoj

ave

për

mbu

limin

uni

vers

al m

e sh

ërbi

me

shën

detë

sore

për

çdo

nën

ë dh

e fo

shnj

ë të

por

salin

dur.

250.

000

250.

000

250.

000

2. Z

hvill

imi d

he p

ërdi

tësim

i i

polit

ikav

e, u

dhëz

imev

e dh

e st

anda

rdev

e pë

r kom

pone

ntët

e

pake

tës s

ë nd

ërhy

rjeve

të

përg

atitu

ra p

ër k

ujde

sin p

ër të

po

rsal

indu

rin, s

i dhe

mje

teve

su

perv

izio

nues

e pë

r kuj

desin

për

të

por

salin

durin

. Të

gjith

a po

litik

at,

udhë

zues

it, p

ër k

ompo

nent

ët e

pa

ketë

s së

ndër

hyrje

ve të

pë

rgat

itura

, pro

toko

llet,

mje

tet

dhe

man

uale

t e tr

ajni

mit

për

kujd

esin

për

të p

orsa

lindu

rin d

uhet

të

për

ditë

sohe

n, o

se k

ur n

evoj

itet

të p

ërga

titen

të re

ja.

250.

000

250.

000

250.

000

972017-2021

108

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

veça

nta,

sipa

s niv

elit

të sh

ërbi

mit

ku a

to p

unoj

në.

5. R

ritja

e n

dërg

jegj

ësim

it në

ko

mun

itet d

he fa

milj

e pë

r të

kupt

uar s

e ko

ha rr

eth

lindj

es së

fë

mijë

s dhe

java

e p

arë

e je

tës

ësht

ë th

elbë

sore

për

të sh

pëtu

ar

jetë

n e

nënë

s dhe

të të

po

rsal

indu

rit, d

he n

dërg

jegj

ësim

i pë

r për

gjeg

jshm

ërin

ë pë

r krij

imin

e

kush

teve

që

çdo

grua

dhe

i po

rsal

indu

r të

mun

d të

mar

rin të

dr

ejtë

n e

tyre

për

kuj

des d

he

shën

det.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

3.2.

Për

mirë

simi i

cilë

sisë

së k

ujde

sit sh

ënde

tëso

r të

ofru

ar p

ër të

po

rsal

indu

rin.

Arrit

ja e

çdo

gru

aje

dhe

të

të p

orsa

lindu

ri pë

r të

pakë

suar

pab

araz

itë n

ë ku

jdes

in e

ofr

uar.

1. P

ërca

ktim

i i n

evoj

ave

për

mbu

limin

uni

vers

al m

e sh

ërbi

me

shën

detë

sore

për

çdo

nën

ë dh

e fo

shnj

ë të

por

salin

dur.

250.

000

250.

000

250.

000

2. Z

hvill

imi d

he p

ërdi

tësim

i i

polit

ikav

e, u

dhëz

imev

e dh

e st

anda

rdev

e pë

r kom

pone

ntët

e

pake

tës s

ë nd

ërhy

rjeve

të

përg

atitu

ra p

ër k

ujde

sin p

ër të

po

rsal

indu

rin, s

i dhe

mje

teve

su

perv

izio

nues

e pë

r kuj

desin

për

të

por

salin

durin

. Të

gjith

a po

litik

at,

udhë

zues

it, p

ër k

ompo

nent

ët e

pa

ketë

s së

ndër

hyrje

ve të

pë

rgat

itura

, pro

toko

llet,

mje

tet

dhe

man

uale

t e tr

ajni

mit

për

kujd

esin

për

të p

orsa

lindu

rin d

uhet

të

për

ditë

sohe

n, o

se k

ur n

evoj

itet

të p

ërga

titen

të re

ja.

250.

000

250.

000

250.

000


109

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

3. P

ërdi

tësim

i rre

gulli

sht (

çdo

2 vj

et) i

pol

itika

ve d

he u

dhëz

imev

e ko

mbë

tare

, për

ndë

rhyr

jet r

reth

ku

jdes

it të

vaz

hdue

shëm

për

gra

të

dhe

fëm

ijët m

bi b

azën

e

evid

enca

ve g

loba

le d

he n

evoj

ave

të v

endi

t, në

bas

hkëp

unim

me

shoq

atat

e p

rofe

sioni

stëv

e,

Faku

ltetin

e M

jekë

sisë,

In

ferm

ieris

ë, in

stitu

cion

et

traj

nues

e dh

e ak

torë

të tj

erë.

500.

000

500.

000

50

0.00

0

4. R

ishik

imi i

udh

ëzim

eve

ekzis

tues

e pë

r vizi

tat e

kuj

desit

po

st-n

atal

sipa

s rek

oman

dim

eve

të

reja

të O

BSH

-së

dhe

UN

ICEF

-it

(sist

emi i

vizi

tave

në

shtë

pi).

250.

000

250.

000

25

0.00

0

5. P

ërca

ktim

i i si

stem

it të

pë

rmirë

simit

të v

azhd

uesh

ëm të

ci

lësis

ë, d

he a

dopt

imi e

për

forc

imi

i zba

timit

të n

orm

ave

dhe

stan

dard

eve

për k

ujde

s me

cilë

si të

la

rtë,

rtë

resp

ektu

eshë

m p

ër

nënë

n dh

e të

por

salin

durin

. Zh

villi

mi d

he p

ërdi

tësim

i i m

jete

ve

supe

rvizo

re të

cilë

sisë

së o

frua

r për

ku

jdes

in n

eona

tal s

ipas

niv

elit

të

shër

bim

it, p

ërfs

hirë

list

at e

ko

ntro

llit.

5.70

0.00

0 5.

700.

000

5.

700.

000

6. P

ërfs

hirja

në

listë

n es

enci

ale

të

barn

ave

për

vend

in e

bar

nave

të

nevo

jshm

e es

enci

ale

(për

fshi

rë e

dhe

tekn

olog

jitë

esen

cial

e),

për

shën

detin

e

grav

e dh

e të

250.

000

250.

000

25

0.00

0

110

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

pors

alin

durit

, dh

e sig

urim

i zin

xhir

i pa

ndër

prer

ë i f

urni

zimit

për t

ë gj

itha

inst

ituci

onet

që

of

rojn

ë ku

jdes

sh

ënde

tëso

r për

të p

orsa

lindu

rin.

7. S

igur

imi,

shpë

rnda

rja e

ba

raba

rtë

dhe

mirë

mba

jtja

e ba

rnav

e es

enci

ale,

mje

teve

, pa

jisje

ve p

ër k

ujde

sin p

ër

neon

atin

. Rish

ikim

i dhe

për

ditë

simi

i list

ës, d

okum

ente

ve p

ër b

arna

t kr

yeso

re, p

ajisj

eve

dhe

mje

teve

të

nevo

jshm

e pë

r pak

etën

e k

ujde

sit

për t

ë po

rsal

indu

rin si

pas n

ivel

eve

të k

ujde

sit. T

rajn

imi i

per

sone

lit

shën

detë

sor p

ër p

ërdo

rimin

e ty

re.

10.2

50.0

00

10.2

50.0

00

5.

250.

000

5.

000.

000

8. P

asja

e e

kipe

ve m

ultid

isipl

inar

e në

in

stitu

cion

et e

kuj

desit

shë

ndet

ësor

sp

italo

r pë

r të

po

rsal

indu

rit,

dhe

sigur

imi

për

të

qenë

të

af

të

të

men

axho

jnë

kom

plik

acio

net

amta

re

dhe

neon

atal

e,

si dh

e pa

sja

e in

fras

truk

turë

s ba

zë

optim

ale.

Vl

erës

imi i

nev

ojav

e pë

r sp

ecia

list

si ne

onat

olog

, an

este

zist,

infe

rmie

rë

dhe

neon

atol

ogë

etj.,

në

shër

bim

et e

ku

jdes

it sp

italo

r pë

r të

por

salin

durit

dh

e pl

otës

imi t

yre

250.

000

250.

000

25

0.00

0

9. H

artim

i i k

urrik

ulav

e pë

r tr

ajni

min

e d

etyr

uesh

ëm n

ë ed

ukim

in n

ë va

zhdi

m të

per

sone

lit

shën

detë

sor q

ë of

ron

kujd

es p

ër të

250.

000

250.

000

250.

000

992017-2021

110

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

pors

alin

durit

, dh

e sig

urim

i zin

xhir

i pa

ndër

prer

ë i f

urni

zimit

për t

ë gj

itha

inst

ituci

onet

që

of

rojn

ë ku

jdes

sh

ënde

tëso

r për

të p

orsa

lindu

rin.

7. S

igur

imi,

shpë

rnda

rja e

ba

raba

rtë

dhe

mirë

mba

jtja

e ba

rnav

e es

enci

ale,

mje

teve

, pa

jisje

ve p

ër k

ujde

sin p

ër

neon

atin

. Rish

ikim

i dhe

për

ditë

simi

i list

ës, d

okum

ente

ve p

ër b

arna

t kr

yeso

re, p

ajisj

eve

dhe

mje

teve

të

nevo

jshm

e pë

r pak

etën

e k

ujde

sit

për t

ë po

rsal

indu

rin si

pas n

ivel

eve

të k

ujde

sit. T

rajn

imi i

per

sone

lit

shën

detë

sor p

ër p

ërdo

rimin

e ty

re.

10.2

50.0

00

10.2

50.0

00

5.

250.

000

5.

000.

000

8. P

asja

e e

kipe

ve m

ultid

isipl

inar

e në

in

stitu

cion

et e

kuj

desit

shë

ndet

ësor

sp

italo

r pë

r të

po

rsal

indu

rit,

dhe

sigur

imi

për

të

qenë

të

af

të

të

men

axho

jnë

kom

plik

acio

net

amta

re

dhe

neon

atal

e,

si dh

e pa

sja

e in

fras

truk

turë

s ba

zë

optim

ale.

Vl

erës

imi i

nev

ojav

e pë

r sp

ecia

list

si ne

onat

olog

, an

este

zist,

infe

rmie

rë

dhe

neon

atol

ogë

etj.,

në

shër

bim

et e

ku

jdes

it sp

italo

r pë

r të

por

salin

durit

dh

e pl

otës

imi t

yre

250.

000

250.

000

25

0.00

0

9. H

artim

i i k

urrik

ulav

e pë

r tr

ajni

min

e d

etyr

uesh

ëm n

ë ed

ukim

in n

ë va

zhdi

m të

per

sone

lit

shën

detë

sor q

ë of

ron

kujd

es p

ër të

250.

000

250.

000

250.

000


111

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

pors

alin

durin

, si d

he p

ërca

ktim

i i

kuad

rit rr

egul

lato

r për

cer

tifik

imin

dh

e ric

ertif

ikim

in p

erio

dik

të g

jithë

pe

rson

elit

të tr

ajnu

ar q

ë of

ron

kujd

es p

ër fo

shnj

ën e

por

salin

dur.

10. P

ërga

titja

dhe

zbat

imi i

pla

nit

të zh

villi

mit

për b

urim

et n

jerë

zore

që

mbu

lon

eduk

imin

, tra

jnim

in,

akre

ditim

in, n

orm

at, s

hpër

ndar

jen,

ko

mpe

tenc

at, a

ftës

itë,

kom

unik

imin

dhe

qën

drim

in p

ër

grua

n dh

e të

por

salin

durin

, si d

he

kriji

min

e k

usht

eve

të p

unës

për

nj

ë am

bien

t të

sigur

t dhe

të

resp

ektu

eshë

m.

50.0

00.0

00

30.0

00.0

00

20.0

00.0

00

50.0

00.

000

11. O

ptim

izim

i i p

erfo

rman

cës s

ë st

afit

ofro

n sh

ërbi

m p

ër k

ujde

sin e

në

nës,

fosh

një

e po

rsal

indu

r, du

ke

dele

guar

det

yrat

te p

erso

neli

i ku

jdes

it in

ferm

iero

r, m

ami,

me

traj

nim

in d

he m

bësh

tetje

n e

duhu

r të

rolit

të p

erso

nelit

shën

detë

sor

që p

unon

në

kom

unite

t. sh

ënde

tëso

r.

Pa k

osto

12. P

ërm

irësim

i i k

urrik

ulav

e un

iver

sitar

e pë

r mam

itë,

infe

rmie

rët,

mje

kët e

fam

iljes

për

ku

jdes

in p

ër të

por

salin

durin

. Pë

rmba

jtja

e ku

jdes

it es

enci

al p

ër

të p

orsa

lindu

rin d

uhet

të p

ërfs

hijë

ku

jdes

in b

azë

esen

cial

për

të

pors

alin

durin

, rea

nim

acio

nin

neon

atal

, ide

ntifi

kim

in e

neo

natit

250.

000

250.

000

25

0.00

0

112

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

të së

mur

ë dh

e re

ferim

in.

13. Z

hvill

imi d

he p

ërdi

tësim

i i

polit

ikav

e, st

anda

rdev

e dh

e m

ekan

izmav

e ko

ordi

nues

për

të

mbë

shte

tur a

ktiv

itete

t e k

ujde

sit

për t

ë po

rsal

indu

rin. F

uqizi

mi i

m

ekan

izmav

e ko

ordi

nues

dhe

m

onito

rues

për

kuj

desin

për

të

pors

alin

durin

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

14.

Hart

imi

i ba

zës

ligjo

re,

rreg

ullo

reve

për

sig

urim

in e

cilë

sisë

në s

hërb

imin

am

tar

dhe

neon

atal

, si

në s

ekto

rët

publ

ik d

he a

to p

rivat

. Rr

egul

limet

du

het

të

përf

shijn

ë sig

urim

in

e ak

sesit

un

iver

sal

për

shër

bim

e sh

ënde

tëso

re,

për

grat

ë dh

e fë

mijë

t pa

pen

gesa

fin

anci

are,

in

form

imin

ur

gjen

t m

bi

vdek

jet

amta

re

dhe

perin

atal

e,

qasje

n sp

ecifi

ke

për

infe

ksio

nin

HIV

dh

e us

hqye

rjen

e fo

shnj

ës,

zbat

imin

e

leje

s pë

r m

ëmës

inë

e sig

urt,

mbr

ojtje

n e

grav

e sh

tatz

ënë

dhe

atyr

e që

ush

qejn

ë m

e gj

i në

vend

et

ku p

unoj

në,

si dh

e zb

atim

in e

kod

it nd

ërko

mbë

tar

dhe

ligjit

pë

r m

broj

tjen

dhe

ushq

yerje

n m

e gj

i.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

15. I

dent

ifiki

mi i

par

tner

ship

eve

publ

ike

dhe

priv

ate

me

inst

ituci

one

priv

ate

dhe

orga

niza

ta p

ër o

frim

in

e pa

ketë

s së

ndër

hyrje

ve p

ër

kujd

esin

neo

nata

l sip

as

stan

dard

eve

dhe

rreg

ullo

reve

të

250.

000

250.

000

25

0.00

0

1012017-2021

112

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

të së

mur

ë dh

e re

ferim

in.

13. Z

hvill

imi d

he p

ërdi

tësim

i i

polit

ikav

e, st

anda

rdev

e dh

e m

ekan

izmav

e ko

ordi

nues

për

të

mbë

shte

tur a

ktiv

itete

t e k

ujde

sit

për t

ë po

rsal

indu

rin. F

uqizi

mi i

m

ekan

izmav

e ko

ordi

nues

dhe

m

onito

rues

për

kuj

desin

për

të

pors

alin

durin

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

14.

Hart

imi

i ba

zës

ligjo

re,

rreg

ullo

reve

për

sig

urim

in e

cilë

sisë

në s

hërb

imin

am

tar

dhe

neon

atal

, si

në s

ekto

rët

publ

ik d

he a

to p

rivat

. Rr

egul

limet

du

het

të

përf

shijn

ë sig

urim

in

e ak

sesit

un

iver

sal

për

shër

bim

e sh

ënde

tëso

re,

për

grat

ë dh

e fë

mijë

t pa

pen

gesa

fin

anci

are,

in

form

imin

ur

gjen

t m

bi

vdek

jet

amta

re

dhe

perin

atal

e,

qasje

n sp

ecifi

ke

për

infe

ksio

nin

HIV

dh

e us

hqye

rjen

e fo

shnj

ës,

zbat

imin

e

leje

s pë

r m

ëmës

inë

e sig

urt,

mbr

ojtje

n e

grav

e sh

tatz

ënë

dhe

atyr

e që

ush

qejn

ë m

e gj

i në

vend

et

ku p

unoj

në,

si dh

e zb

atim

in e

kod

it nd

ërko

mbë

tar

dhe

ligjit

pë

r m

broj

tjen

dhe

ushq

yerje

n m

e gj

i.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

15. I

dent

ifiki

mi i

par

tner

ship

eve

publ

ike

dhe

priv

ate

me

inst

ituci

one

priv

ate

dhe

orga

niza

ta p

ër o

frim

in

e pa

ketë

s së

ndër

hyrje

ve p

ër

kujd

esin

neo

nata

l sip

as

stan

dard

eve

dhe

rreg

ullo

reve

të

250.

000

250.

000

25

0.00

0


113

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

mira

tuar

a. N

dërt

imi i

kap

acite

teve

të

duh

ura

për o

frue

sit e

in

stitu

cion

eve

priv

at, n

ëpër

mje

t of

rimit

të st

anda

rdev

e,

udhë

zimev

e, p

roto

kolle

ve,

mje

teve

, dok

umen

taci

onev

e të

m

iratu

ara

nga

MSH

-ja.

16. K

ryer

ja rr

egul

lisht

nga

pe

rson

eli i

KSH

P-së

, e v

izitë

s të

kont

rolli

t pas

lind

jes,

bre

nda

48

orëv

e të

par

a, n

ë ja

vën

e pa

rë, s

i dh

e of

rimi i

kuj

desit

të v

eçan

të p

ër

neon

atët

pre

term

, pre

mat

ur, m

e pe

shë

të u

lët l

indj

eje

dhe

të

sëm

urë.

Rish

ikim

i dhe

për

ditë

simi i

de

tyra

ve d

he p

ërbë

rjes s

ë pe

rson

elit

për k

ujde

sin

shën

detë

sor p

ër të

por

salin

durin

, pë

r çdo

niv

el k

ujde

si dh

e in

stitu

cion

i të

ofru

ar, d

uke

fillu

ar

nga

KSHP

-ja d

he p

lani

fikim

i tyr

e,

në m

ënyr

ë që

të o

froh

en n

ë va

zhdi

mës

i 24

orë

në d

itë d

he 7

di

të n

ë ja

vë.

Përc

aktim

i i si

stem

it të

vizi

tave

në

shtë

pi p

ër të

por

salin

durin

. Pë

rcak

timi i

dok

umen

taci

onit,

m

jete

ve d

he fo

rmul

arëv

e të

ra

port

imit

mbi

mon

itorim

, vl

erës

imin

, lid

hur m

e vi

zitat

në

shtë

pi .

608.

750.

000

608.

750.

000

60

8.75

0.00

0

17.

Mon

itorim

i dh

e pë

rmirë

simi

i ci

lësis

ë së

kuj

desit

të

ofru

ar n

ga t

ë 10

0.00

0.00

0 10

0.00

0.00

0

10

0.00

0.00

0

114

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

gjith

a in

stitu

cion

et

publ

ike

dhe

priv

ate

(mat

erni

tete

t),

nëpë

rmje

t su

rvej

ancë

s së

vd

ekje

ve

amta

re,

perin

atal

e,

neon

atal

e,

rapo

rtim

i i

vdek

jeve

të

nd

odhu

ra

(për

fshi

rë

vdek

jet

feta

le,

feto

-mor

to),

dhe

supe

rviz

ioni

mi

perio

dik

i kë

tyre

in

stitu

cion

eve.

Inst

ituci

onal

izim

i i

surv

ejan

cës

së v

dekj

eve

amta

re d

he

perin

atal

e në

pë

rgjig

je,

përf

shirë

la

jmër

imin

urg

jent

bre

nda

24 o

rëve

të

vde

kjev

e am

tare

dhe

neo

nata

le.

Përd

orim

i i

tekn

olog

jisë

së

info

rmac

ioni

t m

und

të n

dihm

ojë

në

mon

itorim

in

e vd

ekje

ve

në

kohë

re

ale,

p.s

h. te

lefo

nat c

elul

ar.

18. V

lerë

simi i

cile

sisë

së

mat

erni

teve

pub

like

dhe

priv

ate

të

vend

it, m

bi b

azën

e m

jetit

të

adop

tuar

nga

OBS

H-ja

për

au

ditim

in k

linik

. Për

mirë

simi i

ci

lësis

ë së

mat

erni

tete

ve të

sp

itale

ve të

rret

heve

lidh

ur m

e in

fras

truk

turë

n dh

e pa

jsije

t e

nevo

jshm

e, q

ë të

ofr

ojnë

kuj

desin

e

duhu

r për

nën

at d

he fo

shnj

at.

720.

000

720.

000

720.

000

19. M

otiv

imi i

staf

it që

ofr

on

shër

bim

in e

kuj

desit

am

tar d

he

neon

atal

. Gje

tja e

qas

jeve

in

ovat

ive

si tr

ajni

me

akre

ditim

i, ed

ukim

i në

vazh

dim

për

pë

rmirë

simin

e a

kses

it dh

e ci

lësis

ë së

kuj

desit

, për

dorim

i i in

cent

ivav

e

336.

000.

000

336.

000.

000

33

6.0

00.0

0 0

1032017-2021

114

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

gjith

a in

stitu

cion

et

publ

ike

dhe

priv

ate

(mat

erni

tete

t),

nëpë

rmje

t su

rvej

ancë

s së

vd

ekje

ve

amta

re,

perin

atal

e,

neon

atal

e,

rapo

rtim

i i

vdek

jeve

të

nd

odhu

ra

(për

fshi

rë

vdek

jet

feta

le,

feto

-mor

to),

dhe

supe

rviz

ioni

mi

perio

dik

i kë

tyre

in

stitu

cion

eve.

Inst

ituci

onal

izim

i i

surv

ejan

cës

së v

dekj

eve

amta

re d

he

perin

atal

e në

pë

rgjig

je,

përf

shirë

la

jmër

imin

urg

jent

bre

nda

24 o

rëve

të

vde

kjev

e am

tare

dhe

neo

nata

le.

Përd

orim

i i

tekn

olog

jisë

së

info

rmac

ioni

t m

und

të n

dihm

ojë

në

mon

itorim

in

e vd

ekje

ve

në

kohë

re

ale,

p.s

h. te

lefo

nat c

elul

ar.

18. V

lerë

simi i

cile

sisë

së

mat

erni

teve

pub

like

dhe

priv

ate

të

vend

it, m

bi b

azën

e m

jetit

të

adop

tuar

nga

OBS

H-ja

për

au

ditim

in k

linik

. Për

mirë

simi i

ci

lësis

ë së

mat

erni

tete

ve të

sp

itale

ve të

rret

heve

lidh

ur m

e in

fras

truk

turë

n dh

e pa

jsije

t e

nevo

jshm

e, q

ë të

ofr

ojnë

kuj

desin

e

duhu

r për

nën

at d

he fo

shnj

at.

720.

000

720.

000

720.

000

19. M

otiv

imi i

staf

it që

ofr

on

shër

bim

in e

kuj

desit

am

tar d

he

neon

atal

. Gje

tja e

qas

jeve

in

ovat

ive

si tr

ajni

me

akre

ditim

i, ed

ukim

i në

vazh

dim

për

pë

rmirë

simin

e a

kses

it dh

e ci

lësis

ë së

kuj

desit

, për

dorim

i i in

cent

ivav

e

336.

000.

000

336.

000.

000

33

6.0

00.0

0 0


115

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

si pa

gesa

fina

ncia

re, b

onus

e, e

tj.

20. Z

hvill

imi i

stra

tegj

ive

për

përf

shirj

en e

sekt

orit

priv

at n

ë rr

itjen

e a

voka

tisë

për v

dekj

et

amta

re d

he n

eona

tale

, dhe

zh

villi

mi i

tekn

olog

jive

(ofr

imi i

ba

rnav

e pa

jisje

ve m

jekë

sore

, of

rimi i

shër

bim

eve

nga

spec

ialis

të

priv

at, e

tj.) p

ër të

për

mirë

suar

re

zulta

tet e

shën

detit

am

tar d

he

neon

atal

.

Pa k

osto

shte

se

21. R

ritja

e fi

nanc

imit

për k

ujde

sin

shën

detë

sor p

ër të

por

salin

durin

. Pë

rcak

timi i

kos

tos f

inan

ciar

e pë

r sh

penz

imet

për

kuj

desin

am

tar d

he

neon

atal

. Kry

erja

e a

ktiv

itete

ve të

av

okat

isë p

ër rr

itjen

e fo

ndev

e pë

r ku

jdes

in n

eona

tal

nga

MSH

-ja.

Do të

pë

rcak

tohe

t në

fund

të

prog

ram

it 20

21.

22. K

ryer

ja ç

do d

y vj

et e

ana

lizav

e pë

r pe

nges

at

e nd

rysh

me,

pë

rfsh

irë e

dhe

ato

finan

ciar

e pë

r ar

ritje

n e

mbu

lesë

s së

pl

otë

të

pake

tave

të

ndër

hyrje

ve e

fekt

ive,

pë

r ku

jdes

in c

ilëso

r pë

r në

nën

dhe

fosh

njën

e

pors

alin

dur,

si dh

e zh

villi

min

e n

dërh

yrje

ve k

ombë

tare

pë

r të

hequ

r kët

o pe

nges

a.

400.

000

400.

000

400.

000

3.3.

Fu

qizi

mi

i ro

lit

të

prin

dërv

e,

fam

iljev

e dh

e ko

mun

itete

ve

për

të

kërk

uar

akse

s dh

e ku

jdes

ci

lëso

r, dh

e pë

rmirë

simi

i pr

aktik

ave

të k

ujde

sit n

ë

1.

Hart

imi

i pr

ogra

mev

e IE

K dh

e nd

ërhy

rjeve

ko

mun

itare

pë

r të

pë

rmirë

suar

kër

kesë

n pë

r sh

ërbi

me,

pë

rgat

itjen

për

lin

dje

dhe

prak

tikat

es

enci

ale

për

kujd

esin

ne

onat

al,

përf

shirë

vizi

tat n

ë sh

tëpi

dhe

gru

pet

250.

000

250.

000

400.

000

1052017-2021

116

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

shtë

pi

për

të

pors

alin

durin

. Rr

itja

e fu

qisë

, nd

ërgj

egjë

simi

i pr

indë

rve,

sh

oqër

isë

civi

le,

kom

unite

tit

dhe

med

iave

pë

r të

of

ruar

in

form

acio

n dh

e pë

r të

nd

rysh

uar

norm

at

lidhu

r m

e ku

jdes

in

për

të

pors

alin

durin

në

përm

jet

ndër

hyrje

ve

me

bazë

ko

mun

itare

.

e m

bësh

tetje

s së

nëna

ve.

2. H

artim

i i st

rate

gjiv

e të

ko

mun

ikim

it në

niv

el in

stitu

cion

i sh

ënde

tëso

r në

KSHP

dhe

në

kom

unite

t për

vizi

tat n

ë sh

tëpi

, ko

mun

ikim

in n

dëpe

rson

al, p

ër

prom

ovim

in e

ndë

rhyr

jeve

lidh

ur

me

kujd

esin

neo

nata

l, pë

r të

mob

ilizu

ar a

nëta

rët e

kom

unite

it të

ado

ptoj

në p

rakt

ika

të

shën

dets

hme

shën

detë

sore

, nd

rysh

imin

e n

orm

ave

soci

ale

në

fam

ilje,

mbë

shte

tjen

soci

ale

dhe

adre

simi i

pen

gesa

ve p

ër a

kses

. Ak

tivite

te të

orie

ntua

ra n

daj

kom

unite

tit të

kat

egor

izuar

a në

4

fush

a.

25.2

50.0

00

25.2

50.0

00

25

0.00

0

25.0

00.

000

3. R

ritja

e n

dërg

jegj

ësim

it pë

r të

drej

tat,

nevo

jat,

përg

jegj

ësitë

dhe

pr

oble

met

e m

unds

hme

lidhu

r me

shën

detin

nën

ë - i

por

salin

dur.

4.Zh

villi

mi i

kap

acite

teve

për

të q

enë

të sh

ënde

tshë

m, p

ër të

mar

rë

vend

ime

të sh

ënde

tshm

e dh

e pë

r t’j

u pë

rgjig

jur u

rgje

ncav

e am

tare

dhe

ne

onat

ale.

5.Fu

qizim

i i m

bësh

tetje

s soc

iale

m

idis

grav

e, fa

milj

eve

dhe

kom

unite

teve

, si d

he li

dhje

ve m

e sh

ërbi

min

shën

detë

sor.

6.Pë

rmirë

simi i

cilë

sisë

së k

ujde

sit


117

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

duke

forc

uar n

dërv

eprim

in m

idis

shër

bim

eve

shën

detë

sore

me

grat

ë,

fam

iljet

dhe

kom

unite

tet,

si dh

e pë

rgjig

jja n

daj n

evoj

ave

të ty

re.

7. A

ktiv

itete

edu

kim

i, in

form

imi d

he

kom

unik

imi

me

grat

ë,

burr

at,

adol

eshe

ntët

, në

kë

të

kont

ekst

pë

rfsh

irja

edhe

e v

jehr

rave

që

në

disa

zo

na

kanë

nj

ë ro

l të

rë

ndës

ishëm

në

ve

ndim

mar

rje

në

fam

ilje,

në

ku

jdes

in

për

grua

n sh

tatz

ënë

pas

lindj

es,

fosh

njën

dhe

fë

mijë

n e

vogë

l.

30.0

00.0

00

30.0

00.0

00

30

.00

0.00

0

8. N

dërg

jegj

ësim

i i b

urra

ve p

ër

rolin

e ty

re n

ë ku

jdes

in p

ër g

ruan

dh

e fo

shnj

ën (p

ërfs

hirja

në

aktiv

itete

në

fam

ilje

për t

ë sh

oqër

uar g

ratë

shta

tzën

ë në

vi

zitat

e ty

re, v

izita

t në

shtë

pi d

he

aktiv

itete

kom

unita

re p

ër të

m

bësh

tetu

r shë

ndet

in e

fam

iljes

).

30.0

00.0

00

30.0

00.0

00

30.0

00.0

00

9.

Mob

ilizim

i ko

mun

itar,

me

foku

s te

ve

çant

e

në

zona

t ru

rale

me

akse

s të

ulë

t nd

aj

shër

bim

eve

shën

detë

sore

, në

përm

jet

aktiv

izim

it të

gr

upev

e të

m

bësh

tetje

s m

e gr

atë

shta

tzën

ë,

nëna

t që

us

hqej

në m

e gj

i, et

j

30.0

00.0

00

30.0

00.0

00

30.0

00.0

00

10.

Ofr

imi

dhe

përd

orim

i i

tekn

olog

jive

të

reja

si

tele

foni

ce

lula

r pë

r lid

hjen

m

idis

Përf

shirë

tek

stra

tegj

ia e

pr

omoc

ioni

t

118

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

kom

unite

teve

dh

e in

stitu

cion

eve

shën

detë

sore

për

të a

rritu

r zon

at e

la

rgët

a, s

hpër

ndar

ja e

mes

azhe

ve

shën

detë

sore

në

kë

to

zona

, ve

ndos

ja

e lin

jave

pë

r nd

ihm

ë,

kësh

illim

dhe

mon

itorim

in r

eal

të

lindj

eve,

vd

ekje

ve

amta

re,

fosh

njor

e dh

e fë

min

ore.

11.

Zhvi

llim

i i

një

stra

tegj

ie

për

avok

atin

ë dh

e ko

mun

ikim

i m

bi

shën

detin

e

të

pors

alin

durit

, e

aplik

uesh

me

në n

ivel

ins

tituc

ioni

të

KSHP

-së

dhe

mat

erni

tete

, ko

mun

iteti

duke

për

fshi

rë v

izita

t në

sh

tëpi

.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

12.

Krye

rja

e an

aliza

ve

në

vazh

dim

ësi

për

peng

esat

në

ar

ritje

n e

cilë

sisë

së s

hërb

imev

e am

tare

dhe

të të

por

salin

durit

, dhe

pr

aktik

at e

kuj

desit

jo t

ë du

hur

në

shtë

pi

nga

grat

ë,

fam

iljet

, ko

mun

itete

t pë

r të

për

cakt

uar

dhe

plan

ifiku

ar

ndër

hyrje

t e

përs

htat

shm

e

400.

000

400.

000

40

0.00

0

13.

Adap

timi

i qa

sjeve

nd

ërse

ktor

iale

për

të

përm

irësu

ar

kërk

esën

pë

r sh

ërbi

me

në

kom

unite

te m

ë pa

k të

shë

rbye

ra s

i p.

sh.

tran

sfer

imi

i ku

shtë

zuar

i

para

ve,

ndih

mav

e fin

anci

are

fam

iljev

e dh

e ko

mun

itete

ve

që

Pa k

osto

1072017-2021

118

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

kom

unite

teve

dh

e in

stitu

cion

eve

shën

detë

sore

për

të a

rritu

r zon

at e

la

rgët

a, s

hpër

ndar

ja e

mes

azhe

ve

shën

detë

sore

në

kë

to

zona

, ve

ndos

ja

e lin

jave

pë

r nd

ihm

ë,

kësh

illim

dhe

mon

itorim

in r

eal

të

lindj

eve,

vd

ekje

ve

amta

re,

fosh

njor

e dh

e fë

min

ore.

11.

Zhvi

llim

i i

një

stra

tegj

ie

për

avok

atin

ë dh

e ko

mun

ikim

i m

bi

shën

detin

e

të

pors

alin

durit

, e

aplik

uesh

me

në n

ivel

ins

tituc

ioni

të

KSHP

-së

dhe

mat

erni

tete

, ko

mun

iteti

duke

për

fshi

rë v

izita

t në

sh

tëpi

.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

12.

Krye

rja

e an

aliza

ve

në

vazh

dim

ësi

për

peng

esat

në

ar

ritje

n e

cilë

sisë

së s

hërb

imev

e am

tare

dhe

të të

por

salin

durit

, dhe

pr

aktik

at e

kuj

desit

jo t

ë du

hur

në

shtë

pi

nga

grat

ë,

fam

iljet

, ko

mun

itete

t pë

r të

për

cakt

uar

dhe

plan

ifiku

ar

ndër

hyrje

t e

përs

htat

shm

e

400.

000

400.

000

40

0.00

0

13.

Adap

timi

i qa

sjeve

nd

ërse

ktor

iale

për

të

përm

irësu

ar

kërk

esën

pë

r sh

ërbi

me

në

kom

unite

te m

ë pa

k të

shë

rbye

ra s

i p.

sh.

tran

sfer

imi

i ku

shtë

zuar

i

para

ve,

ndih

mav

e fin

anci

are

fam

iljev

e dh

e ko

mun

itete

ve

që

Pa k

osto


119

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

kanë

pam

undë

si të

ken

ë ak

ses

për

kujd

es sh

ënde

tëso

r 14

. Pë

rfsh

irja

e se

ktor

it pr

ivat

për

të

mbë

shte

tur

fush

ata

kom

unik

imi

në

med

ia,

që

të

ndry

shoh

en

norm

at

e ku

jdes

it nd

aj

të

pors

alin

durit

, si

dhe

prom

ovim

i ze

ro

tole

ranc

ë pë

r vd

ekje

t e

para

ndal

uesh

me

të

kësa

j gr

up-

mos

he.

Pa k

osto

3.4.

Për

mirë

simi i

sist

emit

të r

egjis

trim

it të

lin

djev

e dh

e vd

ekje

ve

për

të

pors

alin

durit

, nu

mër

imi

i çd

o lin

djej

e gj

allë

os

e vd

ekur

(fe

to-m

orto

) dh

e çd

o vd

ekje

neo

nata

le.

Çdo

i por

salin

dur

duhe

t të

regj

istro

het,

si dh

e çd

o vd

ekje

am

tare

dhe

fosh

një

e lin

dur

vdek

ur d

uhet

të

num

ëroh

et.

1.

Rish

ikim

i, pë

rzgj

edhj

a dh

e zh

villi

mi

i in

dika

torë

ve k

yç l

idhu

r m

e sh

ënde

tin

neon

atal

në

in

dika

torë

t e sh

ënde

tëso

rë.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

2. Z

hvill

imi i

një

min

imum

i set

i të

dhën

ash

perin

atal

e dh

e ad

optim

i m

jete

ve

për

mbl

edhj

en

e të

dh

ënav

e,

për

mon

itorim

in

e in

dika

torë

ve t

ë re

zulta

teve

lid

hur

me

shën

detin

neo

nata

l.

250.

000

250.

000

250.

000

3.

Stan

dard

izim

i i

mën

yrës

së

ra

port

imit

të s

hkaq

eve

të v

dekj

eve

neon

atal

e ng

a in

stitu

cion

et

shën

detë

sore

. In

stitu

cion

aliz

imi

i su

rvej

ancë

s së

vd

ekje

ve

amta

re

dhe

perin

atal

e e

lidhu

r kj

o ed

he

me

rishi

kim

in

e vd

ekje

ve

perin

atal

e dh

e m

arrje

n e

vepr

imev

e që

të a

dres

ohen

fakt

orë

të p

aran

dalu

eshe

m.

250.

000

250.

000

250.

000

4. Z

hvill

imi

i fo

rmul

arëv

e sp

ecifi

k 25

0.00

0 25

0.00

0

250.

000

1092017-2021

120

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

për

vdek

jet

perin

atal

e të

ra

port

uara

ng

a in

stitu

cion

et

shën

detë

sore

, dhe

për

fshi

rja n

ë to

e

të

dhën

ave

mbi

fe

to-m

orto

, m

osha

ges

taci

onal

e dh

e pe

sha

në

lindj

e ba

shkë

me

kom

plik

acio

net

amta

re.

5. R

ishik

imi d

he f

uqizi

mi i

sis

tem

it të

sup

ervi

zioni

t dh

e m

onito

rimi

i vl

erës

imit

për

përm

irësim

in

e ci

lësis

ë së

kuj

desit

për

shë

ndet

in

neon

atal

. Fo

rcim

i i

mek

aniz

mav

e pë

r su

perv

izion

in

e ku

jdes

it

perin

atal

. Për

fshi

rja e

tre

gues

ve t

ë sh

ënde

tit n

eona

tal

për

vler

ësim

in

e pe

rfor

man

cës

së

kujd

esit

të

ofru

ar n

ga s

hërb

imi

shën

detë

sor.

Anal

izim

i i

prob

lem

eve

të

paaf

tësis

ë te

ne

onat

ët

(ret

inop

atitë

e

prem

atur

itetit

, sh

urdh

ëria

dhe

par

aliza

cer

ebra

le,

etj.)

si

dhe

i ko

mpl

ikac

ione

ve t

ë së

mun

dshm

ërisë

per

inat

ale.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

6. A

uditi

mi i

bre

ndsh

ëm p

erio

dik

i pe

rfor

man

cës

së

mat

erni

tete

ve

(bor

det

e ci

lësis

ë)

lidhu

r m

e sh

ënde

tin

perin

atal

, si

dhe

plan

ifiki

mi

i nd

ërhy

rjeve

të

ar

dhsh

me

bazu

ar n

ë gj

etje

t.

250.

000

250.

000

250.

000

7. Z

hvill

imi i

një

pla

ni p

erio

dik

për

mon

itorim

in d

he v

lerë

simin

që

të

përm

bajë

syn

imet

rez

ulta

tet

dhe

indi

kato

rët

e im

pakt

it, t

ë m

atur

a

250.

000

250.

000

25

0.00

0


121

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

perio

diki

sht.

8.

Rish

ikim

i i tr

egue

sve

për

ofrim

in

e sh

ërbi

mit

të

nënë

s dh

e të

po

rsal

indu

rit, s

i dhe

inte

grim

i tyr

e në

sist

emin

e m

bled

hjes

rut

inë

të

indi

kato

rëve

të

m

onito

rimit

dhe

vler

ësim

it të

cilë

sisë.

250.

000

250.

000

250.

000

9.

Zhvi

llim

i i

stra

tegj

ive

për

përf

shirj

en

e se

ktor

it pr

ivat

në

pë

rmirë

simin

e

mbl

edhj

es

dhe

cilë

sinë

e sis

tem

it të

reg

jistr

imit

të

lindj

eve

dhe

vdek

jeve

, dhe

zhv

illim

i m

ekan

izmav

e in

ovat

ive

me

tekn

olog

ji të

rej

a pë

r m

bled

hjen

e

të

dhën

ave

(p.s

h.

nëpë

rmje

t te

lefo

nisë

së lë

vizs

hme)

.

1.50

0.00

0 1.

500.

000

1.

500.

000

10. U

nifik

imi i

sist

emit

rapo

rtue

s të

tr

egue

sve

të s

hënd

etit

neon

atal

në

inst

ituci

onet

pr

ivat

e.

Krye

rja

e vi

zitav

e su

perv

izore

në

sp

itale

t pr

ivat

e dh

e kl

inik

a që

të

m

onito

rohe

t pr

ogre

si,

të

iden

tifik

ohen

pr

oble

met

, si

dhe

disk

utim

i/neg

ocim

i i zg

jidhj

eve.

2.00

0.00

0 2.

000.

000

2.

000.

000

4.Sh

ënde

ti i f

ëmijë

s

4.1.

Pak

ësim

i i

kequ

shqy

erje

s së

fosh

njës

dh

e fë

mijë

s së

vogë

l, në

përm

jet o

frim

it të

pr

aktik

ave

të u

shqy

erje

s op

timal

e të

re

kom

andu

ara

nga

1. Z

batim

i i u

dhëz

imev

e dh

e PP

K-ve

të

për

gatit

ura

mbi

ush

qyer

jen

e fo

shnj

ës d

he fë

mijë

s së

vogë

l nga

të

gjith

a sh

ërbi

met

e K

SHP-

së.

Prot

okol

let d

he u

dhër

rëfy

esit

e pë

rgat

itur d

he m

iratu

ar n

ga M

SH-ja

pë

r ush

qyer

jen,

t’u

shpë

rnda

hen

në

4.00

0.00

0 4.

000.

000

4.00

0.00

0

122

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

OBS

H/U

NIC

EF.

gj

ithë

inst

ituci

onet

që

ofro

jnë

kujd

es

për f

ëmijë

n.

2.

Fuq

izim

i dhe

zgj

erim

i i in

icia

tivës

“i

nstit

ucio

ne s

hënd

etës

ore

mik

e të

fo

shnj

ës”.

Pë

rfsh

irja

e të

gj

ithë

mat

erni

tete

ve

të

vend

it në

ce

rtifi

kim

in

si “s

pita

le

mik

e të

fo

shnj

ave”

. Vl

erës

imi

perio

dik

i sp

itale

ve/m

ater

nite

teve

“m

ike

të

fosh

njav

e“. S

htrir

ja e

vle

rësim

it ed

he

për

shër

bim

et e

KSH

P-së

, si d

he p

ër

inst

ituci

onet

sh

ënde

tëso

re

priv

ate

që o

froj

në k

ujde

s sh

ënde

tëso

r pë

r fë

mijë

n.

Krye

rja

çdo

3 vj

et

e pr

oces

it të

ric

ertif

ikim

it të

inst

ituci

onev

e.

3.50

0.00

0 3.

500.

000

3.50

0.00

0

3. Z

batim

i dhe

për

forc

imi i

ligj

it sh

qipt

ar p

ër m

broj

tjen

dhe

nxitj

en

e us

hqye

rjes m

e gj

i. Ri

shik

imi i

m

ekan

izmav

e të

kon

trol

lit të

zb

atim

it të

ligj

it ng

a in

spek

tora

ti sh

tetë

ror s

hënd

etës

or.

2.00

0.00

0 2.

000.

000

2.00

0.00

0

4. N

djek

ja e

rritj

es d

he zh

villi

mit

nëpë

rmje

t sist

emit

të v

izita

ve n

ë sh

tëpi

për

fëm

ijët m

e ne

voja

sp

ecifi

ke, p

ër k

apje

n e

kequ

shqy

erje

s te

fëm

ijët n

ë gr

upe

vuln

erab

ël, f

ëmijë

t me

paaf

tësi

dhe

refe

rimi t

yre

për n

djek

je d

he

traj

tim.

250.

000

250.

000

250.

000

5. P

ërca

ktim

i i n

orm

ave

dito

re të

25

0.00

0 25

0.00

0

25

0.00

0

1112017-2021

122

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

OBS

H/U

NIC

EF.

gj

ithë

inst

ituci

onet

që

ofro

jnë

kujd

es

për f

ëmijë

n.

2.

Fuq

izim

i dhe

zgj

erim

i i in

icia

tivës

“i

nstit

ucio

ne s

hënd

etës

ore

mik

e të

fo

shnj

ës”.

Pë

rfsh

irja

e të

gj

ithë

mat

erni

tete

ve

të

vend

it në

ce

rtifi

kim

in

si “s

pita

le

mik

e të

fo

shnj

ave”

. Vl

erës

imi

perio

dik

i sp

itale

ve/m

ater

nite

teve

“m

ike

të

fosh

njav

e“. S

htrir

ja e

vle

rësim

it ed

he

për

shër

bim

et e

KSH

P-së

, si d

he p

ër

inst

ituci

onet

sh

ënde

tëso

re

priv

ate

që o

froj

në k

ujde

s sh

ënde

tëso

r pë

r fë

mijë

n.

Krye

rja

çdo

3 vj

et

e pr

oces

it të

ric

ertif

ikim

it të

inst

ituci

onev

e.

3.50

0.00

0 3.

500.

000

3.50

0.00

0

3. Z

batim

i dhe

për

forc

imi i

ligj

it sh

qipt

ar p

ër m

broj

tjen

dhe

nxitj

en

e us

hqye

rjes m

e gj

i. Ri

shik

imi i

m

ekan

izmav

e të

kon

trol

lit të

zb

atim

it të

ligj

it ng

a in

spek

tora

ti sh

tetë

ror s

hënd

etës

or.

2.00

0.00

0 2.

000.

000

2.00

0.00

0

4. N

djek

ja e

rritj

es d

he zh

villi

mit

nëpë

rmje

t sist

emit

të v

izita

ve n

ë sh

tëpi

për

fëm

ijët m

e ne

voja

sp

ecifi

ke, p

ër k

apje

n e

kequ

shqy

erje

s te

fëm

ijët n

ë gr

upe

vuln

erab

ël, f

ëmijë

t me

paaf

tësi

dhe

refe

rimi t

yre

për n

djek

je d

he

traj

tim.

250.

000

250.

000

250.

000

5. P

ërca

ktim

i i n

orm

ave

dito

re të

25

0.00

0 25

0.00

0

25

0.00

0


123

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

ushq

yerje

s për

çer

dhet

, kop

shte

t dh

e sh

kolla

t që

ofro

jnë

drek

ë.

6. R

ishik

imi d

he p

ërdi

tësim

i i

treg

uesv

e të

ush

qyer

jes m

e gj

i dhe

i u

shqy

erje

s së

fosh

njav

e dh

e fë

mijë

ve të

veg

jël n

ë sis

tem

in

kom

bëta

r të

stat

istik

ave

shën

detë

sore

, baz

uar n

ë in

dika

torë

t sta

ndar

d gl

obal

.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.50

0.00

0

7. V

lerë

simi p

erio

dik

i pra

ktik

ave

të

ushq

yerje

s së

fosh

njav

e dh

e i

fëm

ijëve

të v

egjë

l (su

rvej

ime

kom

bëta

re).

Vend

osja

e tr

egue

sve

të u

shqy

erje

s me

gji d

he

ushq

yerje

s kom

plem

enta

re n

ë sis

tem

in e

mon

itorim

it dh

e vl

erës

imit

të p

erfo

rman

cës d

he

cilë

sisë

së in

stitu

cion

eve

të

kujd

esit

shën

detë

sor p

ër n

ënën

dh

e fë

mijë

n.

250.

000

250.

000

250.

000

8. R

eduk

timi i

ane

misë

dhe

m

angë

sive

të tj

era

të

mik

ronu

trie

ntëv

e te

fëm

ijët.

Zhvi

llim

i i p

roto

kolle

ve p

ër

para

ndal

imin

dhe

traj

timin

e

anem

isë n

ga m

unge

sa e

hek

urit

te

fëm

ijët.

Ofr

imi i

shte

save

me

mik

ronu

trie

nt h

ekur

, aci

d fo

lik, d

he

jod

te g

ratë

shta

tzën

a dh

e te

fë

mijë

t e v

egjë

l 0-3

vje

ç.

80.0

00.0

00

80.0

00.0

00

80

.00

0.00

0

9. T

rajn

imi d

he c

ertif

ikim

i i

pers

onel

it sh

ënde

tëso

r lid

hur m

e kë

shill

imin

për

ush

qyer

jen

e

50.0

00.0

00

50.0

00.0

00

50.0

00.0

00

124

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

fosh

njës

dhe

fëm

ijës d

he ç

ësht

jet

gjin

ore

lidhu

r me

të, s

i dhe

pë

rdor

imi i

kur

bave

të rr

itjes

si

mje

t i u

nifik

uar p

ër v

lerë

simin

e

gjen

djes

së k

equs

hqye

rjes s

ë fë

mijë

s.

10. V

endo

sja e

pro

gram

eve

kom

pjut

erik

e pë

r vle

rësim

in e

ku

rbav

e të

rritj

es, m

atje

ve

antr

opom

etrik

e pë

r per

sone

lin e

KS

HP-s

ë që

mon

itoro

n gj

endj

en

nutr

icio

nale

të fë

mijë

s (pr

ogra

met

e

OBS

H- A

nthr

o so

ftw

are)

.

2.80

0.00

0

2.80

0.00

0

2.80

0.00

0

11. H

artim

i dhe

zbat

imi i

pr

ogra

mev

e ko

mbë

tare

për

in

form

imin

, edu

kim

in,

kom

unik

imin

lidh

ur m

e rë

ndës

inë

e us

hqye

rjes n

ë rr

itjen

dhe

zh

villi

min

e fë

mijë

s, si

dhe

edu

kim

i i f

amilj

es, k

omun

itetit

, mbi

pr

aktik

at e

ush

qyer

jes o

ptim

ale

të

fosh

njës

dhe

fëm

ijës s

ë vo

gël.

Përg

atitj

a dh

e sh

përn

darja

e

mat

eria

leve

info

rmue

se n

ë ni

vel

fam

iljej

e dh

e ko

mun

iteti,

mbi

pr

aktik

at e

ush

qyer

jes s

ë fo

shnj

ave

dhë

fëm

ijëve

të v

egjë

l.

6.00

0.00

0 6.

000.

000

6.00

0.00

0

12. P

rom

ovim

i i u

shqy

erje

s së

shën

dets

hme

dhe

stili

t të

shën

dets

hëm

të je

tës t

e fë

mijë

t e

mos

hës s

hkol

lore

. Zba

timi m

e fa

za,

në të

gjit

hë v

endi

n, i

“Ini

ciat

ivës

eu

ropi

ane

për s

hkol

la m

e ak

tivite

t

15.0

00.0

00

15.0

00.0

00

15.0

00.0

00

1132017-2021

124

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

fosh

njës

dhe

fëm

ijës d

he ç

ësht

jet

gjin

ore

lidhu

r me

të, s

i dhe

pë

rdor

imi i

kur

bave

të rr

itjes

si

mje

t i u

nifik

uar p

ër v

lerë

simin

e

gjen

djes

së k

equs

hqye

rjes s

ë fë

mijë

s.

10. V

endo

sja e

pro

gram

eve

kom

pjut

erik

e pë

r vle

rësim

in e

ku

rbav

e të

rritj

es, m

atje

ve

antr

opom

etrik

e pë

r per

sone

lin e

KS

HP-s

ë që

mon

itoro

n gj

endj

en

nutr

icio

nale

të fë

mijë

s (pr

ogra

met

e

OBS

H- A

nthr

o so

ftw

are)

.

2.80

0.00

0

2.80

0.00

0

2.80

0.00

0

11. H

artim

i dhe

zbat

imi i

pr

ogra

mev

e ko

mbë

tare

për

in

form

imin

, edu

kim

in,

kom

unik

imin

lidh

ur m

e rë

ndës

inë

e us

hqye

rjes n

ë rr

itjen

dhe

zh

villi

min

e fë

mijë

s, si

dhe

edu

kim

i i f

amilj

es, k

omun

itetit

, mbi

pr

aktik

at e

ush

qyer

jes o

ptim

ale

të

fosh

njës

dhe

fëm

ijës s

ë vo

gël.

Përg

atitj

a dh

e sh

përn

darja

e

mat

eria

leve

info

rmue

se n

ë ni

vel

fam

iljej

e dh

e ko

mun

iteti,

mbi

pr

aktik

at e

ush

qyer

jes s

ë fo

shnj

ave

dhë

fëm

ijëve

të v

egjë

l.

6.00

0.00

0 6.

000.

000

6.00

0.00

0

12. P

rom

ovim

i i u

shqy

erje

s së

shën

dets

hme

dhe

stili

t të

shën

dets

hëm

të je

tës t

e fë

mijë

t e

mos

hës s

hkol

lore

. Zba

timi m

e fa

za,

në të

gjit

hë v

endi

n, i

“Ini

ciat

ivës

eu

ropi

ane

për s

hkol

la m

e ak

tivite

t

15.0

00.0

00

15.0

00.0

00

15.0

00.0

00


125

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

fizik

dhe

ush

qyer

je të

sh

ënde

tshm

e” (H

EPS)

. 4.

2. N

xitja

dhe

m

bësh

tetja

e n

jë rr

itje

dhe

zhvi

llim

i të

shën

dets

hëm

gja

të

fëm

ijëris

ë së

her

shm

e.

1. Z

batim

i PPK

-ve

të h

artu

ara

dhe

mira

tuar

a pë

r ndj

ekje

n e

rritj

es

dhe

zhvi

llim

it të

fëm

ijës n

ë të

gj

itha

shër

bim

et e

KSH

P-së

të

vend

it. U

dhër

rëfy

esit

e pr

otok

olle

t e

prak

tikës

klin

ike

për m

irërr

itjen

dh

e zh

villi

min

e fë

mijë

s, të

pë

rditë

suar

a dh

e m

iratu

ara

gjat

ë vi

tit 2

014,

të k

osto

hen,

ado

ptoh

en

dhe

përd

oren

nga

të g

jitha

in

stitu

cion

et sh

ënde

tëso

re

(pub

like

dhe

priv

ate)

që

ndje

kin

fosh

njën

dhe

fëm

ijën

e vo

gël.

8.00

0.00

0 8.

000.

000

8.00

0.00

0

2.

Zgje

rimi

i sh

ërbi

mev

e të

qe

ndra

ve

të

spec

ializ

uara

të

m

irërr

itjes

dh

e zh

villi

mit

të

fëm

ijës,

në

2 ra

jone

të tj

era

përv

eç

Tira

nës .

550.

000.

000

150.

000.

000

400.

000.

000

50.0

00.0

00

50

0.0

00.0

0 0

3. Z

batim

i i p

rogr

amev

e të

ed

ukim

it, in

form

imit

dhe

prom

ocio

nit t

ë pr

indë

rve

për

zhvi

llim

in e

her

shëm

kon

jitiv

dhe

ps

iko-

soci

al të

fëm

ijëve

, me

vëm

endj

e të

veç

antë

nda

j gru

peve

të

fëm

ijëve

me

nevo

ja te

veç

anta

, dh

e në

disa

vant

azh

soci

al.

6.00

0.00

0 6.

000.

000

6.00

0.00

0

4. T

rajn

imi p

erio

dik

i per

sone

lit

shën

detë

sor n

ë sis

tem

in e

ed

ukim

it në

vaz

hdim

lidh

ur m

e

31.0

00.0

00

31.0

00.0

00

31

.000

.000

126

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

prak

tikat

e m

irërr

itjes

dhe

zh

villi

mit

në fë

mijë

rinë

e he

rshm

e,

sipas

pro

blem

atik

ave

gjin

ore.

5.

Bas

hkëp

unim

i me

shër

bim

et e

tje

ra të

kuj

desit

nda

j fëm

ijëve

në

kom

unite

t lid

hur m

e vl

erës

imin

, tr

ajtim

in d

he n

djek

jen

mul

tidisi

plin

are

të ra

stev

e të

fë

mijë

ve m

e pr

oble

me

të sh

ënde

tit

dhe

zhvi

llim

it. P

ërca

ktim

i i

rreg

ullo

reve

, mën

yrav

e të

ba

shkë

puni

mit,

det

yrav

e të

nda

ra,

etj.

300.

000

300.

000

300.

000

4.3.

Pak

ësim

i i

sëm

unds

hmër

isë d

he

vdek

shm

ërisë

te fë

mijë

t, ng

a së

mun

djet

e

para

ndal

uesh

me

me

vaks

inat

, inf

eksio

net e

rr

ugëv

e të

fr

ymëm

arrje

s,

sëm

undj

et jo

të

kom

unik

uesh

me.

Zh

villi

mi

i kuj

desit

pr

omoc

iona

l, pa

rand

alue

s dhe

kur

ativ

pë

r të

mbr

ojtu

r fos

hnja

t dh

e fë

mijë

t e v

egjë

l nga

së

mun

djet

dhe

pa

aftë

sitë.

1. R

uajtj

a e

mbu

lesë

s vak

sinal

e,

vaks

imi i

plo

të n

ë ko

hë i

të g

jithë

fë

mijë

ve si

pas k

alen

darit

kom

bëta

r të

vak

sinim

it. Z

gjer

imi i

skem

ës së

ka

lend

arit

të v

aksin

imit

nëpë

rmje

t fu

tjes s

ë va

ksin

ave

të re

ja. H

artim

i, M

iratim

i dhe

Zba

timi i

Pla

nit

Stra

tegj

ik të

vak

sinim

it.

2.02

0.00

0 2.

020.

000

2.

020.

000

2. P

ërga

titja

dhe

mira

timi i

st

anda

rdev

e ko

mbë

tare

dhe

st

rukt

urës

së v

aksin

imit.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

1.

3. V

endo

sja e

pro

gram

it të

viz

itave

në

shtë

pi p

ër k

ontr

ollin

e sh

ënde

tit

të fë

mijë

s, m

e ob

jekt

iva

të q

arta

sip

as m

oshë

s dhe

pro

blem

eve

të

iden

tifik

uara

(zhv

illim

i i

udhë

zues

ve d

he i

mje

teve

pë

rkat

ëse)

. Shp

esht

ësia

e v

izita

ve

e rr

egul

luar

sipa

s rre

zikut

që

para

qet r

asti.

800.

000.

000

800.

000.

000

800.

000.

000

1152017-2021

126

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

prak

tikat

e m

irërr

itjes

dhe

zh

villi

mit

në fë

mijë

rinë

e he

rshm

e,

sipas

pro

blem

atik

ave

gjin

ore.

5.

Bas

hkëp

unim

i me

shër

bim

et e

tje

ra të

kuj

desit

nda

j fëm

ijëve

në

kom

unite

t lid

hur m

e vl

erës

imin

, tr

ajtim

in d

he n

djek

jen

mul

tidisi

plin

are

të ra

stev

e të

fë

mijë

ve m

e pr

oble

me

të sh

ënde

tit

dhe

zhvi

llim

it. P

ërca

ktim

i i

rreg

ullo

reve

, mën

yrav

e të

ba

shkë

puni

mit,

det

yrav

e të

nda

ra,

etj.

300.

000

300.

000

300.

000

4.3.

Pak

ësim

i i

sëm

unds

hmër

isë d

he

vdek

shm

ërisë

te fë

mijë

t, ng

a së

mun

djet

e

para

ndal

uesh

me

me

vaks

inat

, inf

eksio

net e

rr

ugëv

e të

fr

ymëm

arrje

s,

sëm

undj

et jo

të

kom

unik

uesh

me.

Zh

villi

mi

i kuj

desit

pr

omoc

iona

l, pa

rand

alue

s dhe

kur

ativ

pë

r të

mbr

ojtu

r fos

hnja

t dh

e fë

mijë

t e v

egjë

l nga

së

mun

djet

dhe

pa

aftë

sitë.

1. R

uajtj

a e

mbu

lesë

s vak

sinal

e,

vaks

imi i

plo

të n

ë ko

hë i

të g

jithë

fë

mijë

ve si

pas k

alen

darit

kom

bëta

r të

vak

sinim

it. Z

gjer

imi i

skem

ës së

ka

lend

arit

të v

aksin

imit

nëpë

rmje

t fu

tjes s

ë va

ksin

ave

të re

ja. H

artim

i, M

iratim

i dhe

Zba

timi i

Pla

nit

Stra

tegj

ik të

vak

sinim

it.

2.02

0.00

0 2.

020.

000

2.

020.

000

2. P

ërga

titja

dhe

mira

timi i

st

anda

rdev

e ko

mbë

tare

dhe

st

rukt

urës

së v

aksin

imit.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

1.

3. V

endo

sja e

pro

gram

it të

viz

itave

në

shtë

pi p

ër k

ontr

ollin

e sh

ënde

tit

të fë

mijë

s, m

e ob

jekt

iva

të q

arta

sip

as m

oshë

s dhe

pro

blem

eve

të

iden

tifik

uara

(zhv

illim

i i

udhë

zues

ve d

he i

mje

teve

pë

rkat

ëse)

. Shp

esht

ësia

e v

izita

ve

e rr

egul

luar

sipa

s rre

zikut

që

para

qet r

asti.

800.

000.

000

800.

000.

000

800.

000.

000


127

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

4. H

artim

i dhe

zbat

imi i

pr

otok

olle

ve k

ombë

tare

për

nd

jekj

en d

he tr

ajtim

in e

së

mun

djev

e kr

onik

e jo

të

kom

unik

uesh

me

(dia

beti,

ast

ma,

ob

ezite

ti, e

tj.),

infe

ksio

net a

kute

re

spira

tore

, sëm

undj

et in

fekt

ive

te

fëm

ijët s

ipas

çdo

niv

el k

ujde

si të

of

ruar

.

250.

000

250.

000

250.

000

5. Z

hvill

imi d

he sh

përn

darja

e

mat

eria

leve

për

IEK-

në, n

ë ni

vel

kom

unte

ti dh

e Q

SH-je

, lid

hur m

e së

mun

djet

kry

esor

e të

fëm

ijëris

ë,

men

axhi

min

e fë

mijë

ve m

e së

mun

dje

kron

ike,

lind

ur m

e pe

shë

të u

lët.

330.

000

330.

000

33

0.0 00

6. R

ishik

imi d

he p

ërdi

tësim

i i P

PK-

ve m

bi m

enax

him

in e

inte

grua

r të

sëm

undj

eve

të fë

mijë

risë

(MIS

F),

kost

oja

e tij

dhe

traj

nim

i i

dety

rues

hëm

i gj

ithë

pers

onel

it të

KS

HP-s

ë pë

r MIS

F-në

.

11.2

00.0

00

11.2

00.0

00

11

.20

0.00

0

7. P

ërca

ktim

i i li

stës

baz

ë të

ba

rnav

e dh

e pa

jisje

ve e

senc

iale

pë

r çdo

niv

el k

ujde

si, p

ër u

rgje

ncat

pe

diat

rike

dhe

situa

tat m

jekë

sore

m

ë të

zako

nshm

e te

fëm

ijët,

(sip

as

PPK-

ve të

MIS

F-së

dhe

PPK

-ve

të

tjera

ped

iatr

ike)

si d

he p

ërfs

hirja

e

tyre

në

plan

et b

uxhe

tore

për

çdo

in

stitu

cion

.

250.

000

250.

000

250.

000

8. In

stitu

cion

alizi

mi i

MIS

F-së

në

kurr

ikul

at u

nive

rsita

re të

Pa

kos

to

128

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

shën

detë

sisë

(mje

kësi,

infe

rmie

ri,

shën

det p

ublik

, etj.

). 9.

Tra

jnim

i ng

a M

F-ja

për

njo

hurit

ë dh

e af

tësit

ë pë

r të

vl

erës

uar,

diag

nost

ikua

r dh

e nj

ohur

fëm

ijën

e së

mur

ë.

Përf

shirj

a e

traj

nim

it pë

r ku

jdes

in p

edia

trik

në

traj

nim

et p

ër

mje

kun

e fa

milj

es d

he in

ferm

ierin

e

QSH

-së

në K

SHP.

80.0

00.0

00

80.0

00.0

00

80

.00

0.00

0

10. V

endo

sja n

ë sis

tem

in e

vle

rësim

it të

per

form

ancë

s së

QSH

-ve

në K

SHP,

i p

roce

sit t

ë au

ditim

it të

dia

gnoz

ave

të fë

mijë

ve m

e së

mun

dje

të rë

nda

të

ndje

kura

, tr

ajtu

ara,

re

feru

ara

nga

pers

onel

i shë

ndet

ësor

.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mëp

osht

ëm

11.V

endo

sja

e nj

ë sis

tem

i të

un

ifiku

ar

të

shkë

mbi

mit

të

info

rmac

ioni

t dh

e re

ferim

it pë

r tr

ajtim

in e

fëm

ijës

së s

ëmur

ë ng

a ni

veli

parë

sor

në a

të s

pita

lor

dhe

anas

jellj

tas.

12. R

ishik

imi i

sist

emit

të

surv

ejan

cës s

ë de

fekt

eve

të li

ndur

a në

Shq

iper

i, m

onito

rimi i

situ

atës

së

def

ekte

ve të

lind

ura,

ana

liza

e ty

re d

he h

artim

i i n

dërh

yrje

ve p

ër

përm

irësim

in e

situ

atës

.

10.8

80.0

00

10.8

80.0

00

10

.880

.000

4.4.

Për

mirë

simi i

ci

lësis

ë së

shër

bim

it të

ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r për

1. R

iorg

anizi

mi i

shër

bim

it pa

rand

alue

s dhe

kur

ues p

ër

fëm

ijën

në K

SHP

në q

ytet

. Kth

imi i

250.

000

250.

000

25

0.00

0

1172017-2021

128

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

shën

detë

sisë

(mje

kësi,

infe

rmie

ri,

shën

det p

ublik

, etj.

). 9.

Tra

jnim

i ng

a M

F-ja

për

njo

hurit

ë dh

e af

tësit

ë pë

r të

vl

erës

uar,

diag

nost

ikua

r dh

e nj

ohur

fëm

ijën

e së

mur

ë.

Përf

shirj

a e

traj

nim

it pë

r ku

jdes

in p

edia

trik

në

traj

nim

et p

ër

mje

kun

e fa

milj

es d

he in

ferm

ierin

e

QSH

-së

në K

SHP.

80.0

00.0

00

80.0

00.0

00

80

.00

0.00

0

10. V

endo

sja n

ë sis

tem

in e

vle

rësim

it të

per

form

ancë

s së

QSH

-ve

në K

SHP,

i p

roce

sit t

ë au

ditim

it të

dia

gnoz

ave

të fë

mijë

ve m

e së

mun

dje

të rë

nda

të

ndje

kura

, tr

ajtu

ara,

re

feru

ara

nga

pers

onel

i shë

ndet

ësor

.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mëp

osht

ëm

11.V

endo

sja

e nj

ë sis

tem

i të

un

ifiku

ar

të

shkë

mbi

mit

të

info

rmac

ioni

t dh

e re

ferim

it pë

r tr

ajtim

in e

fëm

ijës

së s

ëmur

ë ng

a ni

veli

parë

sor

në a

të s

pita

lor

dhe

anas

jellj

tas.

12. R

ishik

imi i

sist

emit

të

surv

ejan

cës s

ë de

fekt

eve

të li

ndur

a në

Shq

iper

i, m

onito

rimi i

situ

atës

së

def

ekte

ve të

lind

ura,

ana

liza

e ty

re d

he h

artim

i i n

dërh

yrje

ve p

ër

përm

irësim

in e

situ

atës

.

10.8

80.0

00

10.8

80.0

00

10

.880

.000

4.4.

Për

mirë

simi i

ci

lësis

ë së

shër

bim

it të

ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r për

1. R

iorg

anizi

mi i

shër

bim

it pa

rand

alue

s dhe

kur

ues p

ër

fëm

ijën

në K

SHP

në q

ytet

. Kth

imi i

250.

000

250.

000

25

0.00

0


129

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

fëm

ijët.

pedi

atrit

të K

F-së

në

pedi

atër

të

fam

iljes

. Ped

iatr

i në

shër

bim

et e

KS

HP-s

ë në

qyt

et të

shër

bejë

në

shër

bim

in e

kon

sulto

rit të

fëm

ijës,

dh

e në

shër

bim

in p

edia

trik

për

fë

mijë

n e

sëm

urë

(akt

ualis

ht ja

në

të n

darë

). 2.

Rish

ikim

i i p

ërsh

krim

it të

de

tyra

ve d

he p

ërgj

egjë

sive

të

pedi

atrit

të fa

milj

es p

ër ta

bër

ë pë

rgje

gjës

për

ofr

imin

e k

ujde

sit

para

ndal

ues d

he k

urue

s.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. A

kred

itim

i i sh

ërbi

mev

e të

pe

diat

risë

të sp

itale

ve p

ublik

e dh

e jo

publ

ike

nëpë

rmje

t har

timit

dhe

vëni

es n

ë zb

atim

të m

jete

ve, p

ër

përm

irësim

in e

cilë

sisë

dhe

sigur

isë

në k

ujde

sin sh

ënde

tëso

r.

4.80

0.00

0 4.

800.

000

4.

800.

000

4. T

rajn

imi d

he e

duki

mi i

ko

ordi

nato

rëvë

të c

ilësis

ë dh

e su

rvej

orëv

e të

bre

ndsh

ëm, m

bi

cilë

sinë

dhe

sigur

inë

e ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r për

fosh

njën

dhe

fë

mijë

n e

tyre

, si d

he a

kred

itim

i i

tyre

.

3.50

0.00

0 3.

500.

000

3.

500.

000

5. P

ërm

irësim

i i fi

nanc

imit

të

shër

bim

eve

pedi

atrik

e të

kuj

desit

pë

r fëm

ijët 0

-14

vjeç

, zba

timi i

DR

G-d

iagn

osis

rela

tetd

gro

ups.

Kost

o pj

esër

isht J

ACA

6. V

endo

sja e

treg

uesv

e të

un

ifiku

ar si

pas i

ndik

ator

ëve

ndër

kom

bëta

r mbi

2.50

0.00

0

2.50

0.00

0

2.50

0.00

0

130

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

sëm

unds

hmër

inë

dhe

vdek

shm

ërin

ë e

fëm

ijës (

ICD1

0).

4.5.

Plo

tësim

i i n

evoj

ave

të fë

mijë

ve m

e pa

aftë

si dh

e ne

voja

të v

eçan

ta

shën

detë

sore

.

1. V

endo

sja e

sist

emev

e të

nd

jekj

es p

ër k

apje

n e

hers

hme

të

fosh

njav

e m

e rr

ezik

të la

rtë,

dhe

fë

mijë

t me

paaf

tësi

përf

shirë

fë

mijë

t me

prob

lem

e të

shën

detit

m

endo

r, m

idis

Qen

drav

e të

KSH

P-së

dhe

spita

leve

ped

iatr

ike.

250.

000

250.

000

250.

000

2. P

ërga

titja

, fin

anci

mi d

he zb

atim

i i p

aket

ës së

shër

bim

eve

për

fëm

ijët m

e ne

voja

të v

eçan

ta d

he

fëm

ijët a

utik

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. Id

entif

ikim

i dhe

regj

istrim

i i

fëm

ijëve

me

paaf

tësi

dhe

nevo

ja të

ve

çant

a, q

ë ka

në n

evoj

ë pë

r tr

ajtim

e sh

ënde

tëso

re d

he

shër

bim

e re

habi

litim

i. Ku

jdes

i për

fë

mijë

t me

paaf

tësi

të in

tegr

uar n

ë sh

ërbi

met

e K

SHP-

së.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

4. T

rajn

imi i

per

sone

lit të

KSH

P-së

(M

jeku

i fa

milj

es, i

nfer

mie

rë,

kons

ulto

ri i f

ëmijë

s) li

dhur

me

kapj

en e

her

shm

e të

pro

blem

eve

të sh

ënde

tit m

endo

r të

fëm

ijëve

.

31.0

00.0

00

31.0

00.0

00

31.0

00.0

00

5. Z

hvill

imi d

he zb

atim

i i

prog

ram

eve

të p

ërba

shkë

ta p

ër

kujd

esin

në

fëm

ijërin

ë e

hers

hme,

sh

ërbi

met

e tj

era

të k

ujde

sit p

ër

fëm

ijën

pran

ë ba

shki

ve p

ër

mon

itorim

in d

he n

djek

jen

e pr

oble

mat

ikav

e të

fëm

ijëve

me

250.

000

250.

000

250.

000

1192017-2021

130

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

sëm

unds

hmër

inë

dhe

vdek

shm

ërin

ë e

fëm

ijës (

ICD1

0).

4.5.

Plo

tësim

i i n

evoj

ave

të fë

mijë

ve m

e pa

aftë

si dh

e ne

voja

të v

eçan

ta

shën

detë

sore

.

1. V

endo

sja e

sist

emev

e të

nd

jekj

es p

ër k

apje

n e

hers

hme

të

fosh

njav

e m

e rr

ezik

të la

rtë,

dhe

fë

mijë

t me

paaf

tësi

përf

shirë

fë

mijë

t me

prob

lem

e të

shën

detit

m

endo

r, m

idis

Qen

drav

e të

KSH

P-së

dhe

spita

leve

ped

iatr

ike.

250.

000

250.

000

250.

000

2. P

ërga

titja

, fin

anci

mi d

he zb

atim

i i p

aket

ës së

shër

bim

eve

për

fëm

ijët m

e ne

voja

të v

eçan

ta d

he

fëm

ijët a

utik

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. Id

entif

ikim

i dhe

regj

istrim

i i

fëm

ijëve

me

paaf

tësi

dhe

nevo

ja të

ve

çant

a, q

ë ka

në n

evoj

ë pë

r tr

ajtim

e sh

ënde

tëso

re d

he

shër

bim

e re

habi

litim

i. Ku

jdes

i për

fë

mijë

t me

paaf

tësi

të in

tegr

uar n

ë sh

ërbi

met

e K

SHP-

së.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

4. T

rajn

imi i

per

sone

lit të

KSH

P-së

(M

jeku

i fa

milj

es, i

nfer

mie

rë,

kons

ulto

ri i f

ëmijë

s) li

dhur

me

kapj

en e

her

shm

e të

pro

blem

eve

të sh

ënde

tit m

endo

r të

fëm

ijëve

.

31.0

00.0

00

31.0

00.0

00

31.0

00.0

00

5. Z

hvill

imi d

he zb

atim

i i

prog

ram

eve

të p

ërba

shkë

ta p

ër

kujd

esin

në

fëm

ijërin

ë e

hers

hme,

sh

ërbi

met

e tj

era

të k

ujde

sit p

ër

fëm

ijën

pran

ë ba

shki

ve p

ër

mon

itorim

in d

he n

djek

jen

e pr

oble

mat

ikav

e të

fëm

ijëve

me

250.

000

250.

000

250.

000


131

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

paaf

tësi

dhe

me

nevo

ja të

veç

anta

sh

ënde

tëso

re d

he fa

milj

eve

të

tyre

. 4.

6. P

akës

imi d

he

para

ndal

imi i

pas

ojav

e sh

ënde

tëso

re d

he

psik

olog

jike

të

keqt

rajti

mit

ndaj

fë

mijë

s, n

ëpër

mje

t pr

ogra

mev

e pa

rand

alue

se.

1. M

bled

hja

perio

dike

e in

fom

acio

nit

nga

pers

onel

i sh

ënde

tëso

r m

bi

dhun

ën

e de

pist

uar

ndaj

fë

mijë

s.

Rish

ikim

i i

form

ular

ëve,

reg

jistr

ave

të m

bled

hjes

së

info

rmac

ioni

t m

bi

dhun

ën n

daj

fëm

ijës

për

depi

stim

in

e dh

unës

(fa

ktor

ët

e rr

ezik

ut

si m

osha

, gj

inia

dh

e de

term

inan

tët

soci

o-ek

onom

ik)

nga

pers

onel

i sh

ënde

tëso

r.

5.41

0.00

0 5.

410.

000

5.

410.

000

2. S

tand

ardi

zimi i

për

kufiz

imit

të

keqa

traj

timit

të fë

mijë

s sip

as

OBS

H-së

dhe

org

aniz

mav

e të

tjer

a të

Kom

beve

të B

ashk

uara

, në

bash

këpu

nim

me

të g

jithë

in

stitu

cion

et q

ë m

bled

hin

të d

hëna

pë

r keq

traj

timin

e fë

mijë

s.

250.

000

250.

000

250.

000

3. K

ryer

ja e

surv

ejim

eve

te fë

mijë

t e

mos

hës s

hkol

lore

për

shën

detin

m

endo

r dhe

mirë

qeni

en si

pas

ojë

e ke

qtra

jtim

it.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0

4. R

ishik

imi d

he p

ërdi

tësim

i i P

PK-

ve m

bi k

eqtr

ajtim

in n

daj f

ëmijë

s,

dhe

zbat

imi t

yre

nga

i gjit

hë

pers

onel

i i K

SH-s

ë që

ndj

ek

mirë

rritj

en d

he zh

villi

min

e fë

mijë

s.

Përf

shirj

a e

depi

stim

it të

ke

qtra

jtim

it të

fëm

ijës n

ë pr

ogra

min

e v

izita

ve n

ë sh

tëpi

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

132

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

5. P

ërfs

hirja

e in

dika

torë

ve të

de

pist

imit

të k

eqtr

ajtim

it të

fë

mijë

s, n

ë kr

itere

t e v

lerë

simit

të

perf

orm

ancë

s së

inst

ituci

onev

e sh

ënde

tëso

re p

ublik

e që

ofr

ojnë

ku

jdes

për

fëm

ijën

(QSH

-të,

m

ater

nite

tet,

urgj

enca

t e

spita

leve

) etj.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

6. T

rajn

imi i

cer

tifik

uar p

erio

dik,

ed

ukim

i në

vazh

dim

mbi

ke

qtra

jtim

in n

daj f

ëmijë

s (di

stan

ce

lear

ning

) për

per

sone

lin

shën

detë

sor t

ë të

gjit

ha n

ivel

eve,

pa

rand

alim

i i ti

j nëp

ërm

jet

eduk

imit,

kës

hilli

mit

lidhu

r me

prin

dërim

in p

oziti

v, tr

ajni

mit

të

pers

onel

it të

spita

leve

, ur

gjen

cave

,si d

he li

dhur

me

sindr

omën

e sh

kund

jes s

ë be

bit,

njoh

jen

e sh

enja

ve, e

tj.

112.

000.

000

112.

000.

000

11

2.0

00.0

0 0

7. Z

hvill

imi i

pro

gram

eve

në sh

kolla

në

bas

hkëp

unim

me

MAS

për

të

mës

uar f

ëmijë

t të

njoh

in sh

enja

t e

dhun

ës, a

buzim

it dh

e ke

qtra

jtim

it,

si dh

e tr

ajni

mi i

per

sone

lit

shën

detë

sor n

ë sh

kolla

, mës

uesit

, ps

ikol

ogët

etj.

, për

kap

jen

e he

rshm

e të

pro

blem

eve

dhe

paso

jave

shën

detë

sore

të

keqt

rajti

mit

të fë

mijë

ve.

1.70

0.00

0 1.

700.

000

1.70

0.00

0

8. Z

batim

i i fu

shat

ave

për

ndry

shim

in e

sjel

ljeve

të

disip

linim

it të

dhu

nshë

m fa

milj

ar

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.

000.

000

1212017-2021

132

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

5. P

ërfs

hirja

e in

dika

torë

ve të

de

pist

imit

të k

eqtr

ajtim

it të

fë

mijë

s, n

ë kr

itere

t e v

lerë

simit

të

perf

orm

ancë

s së

inst

ituci

onev

e sh

ënde

tëso

re p

ublik

e që

ofr

ojnë

ku

jdes

për

fëm

ijën

(QSH

-të,

m

ater

nite

tet,

urgj

enca

t e

spita

leve

) etj.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

6. T

rajn

imi i

cer

tifik

uar p

erio

dik,

ed

ukim

i në

vazh

dim

mbi

ke

qtra

jtim

in n

daj f

ëmijë

s (di

stan

ce

lear

ning

) për

per

sone

lin

shën

detë

sor t

ë të

gjit

ha n

ivel

eve,

pa

rand

alim

i i ti

j nëp

ërm

jet

eduk

imit,

kës

hilli

mit

lidhu

r me

prin

dërim

in p

oziti

v, tr

ajni

mit

të

pers

onel

it të

spita

leve

, ur

gjen

cave

,si d

he li

dhur

me

sindr

omën

e sh

kund

jes s

ë be

bit,

njoh

jen

e sh

enja

ve, e

tj.

112.

000.

000

112.

000.

000

11

2.0

00.0

0 0

7. Z

hvill

imi i

pro

gram

eve

në sh

kolla

në

bas

hkëp

unim

me

MAS

për

të

mës

uar f

ëmijë

t të

njoh

in sh

enja

t e

dhun

ës, a

buzim

it dh

e ke

qtra

jtim

it,

si dh

e tr

ajni

mi i

per

sone

lit

shën

detë

sor n

ë sh

kolla

, mës

uesit

, ps

ikol

ogët

etj.

, për

kap

jen

e he

rshm

e të

pro

blem

eve

dhe

paso

jave

shën

detë

sore

të

keqt

rajti

mit

të fë

mijë

ve.

1.70

0.00

0 1.

700.

000

1.70

0.00

0

8. Z

batim

i i fu

shat

ave

për

ndry

shim

in e

sjel

ljeve

të

disip

linim

it të

dhu

nshë

m fa

milj

ar

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.

000.

000


133

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

(duk

e pë

rfsh

irë të

gjit

ha fo

rmat

e

ndës

hkim

it tr

upor

), si

dhe

prin

dërim

i poz

itiv

në b

ashk

ëpun

im

me

part

ners

hipe

t mul

tisek

toria

le.

9. Z

batim

i i A

gjen

dës K

ombë

tare

pë

r të

Drej

tat e

Fëm

ijëve

201

6-20

20 li

dhur

me

para

ndal

imin

e

keqt

rajti

mit

të fë

mijë

ve (a

buzim

i fiz

ik, e

moc

iona

l, se

ksua

l dhe

ne

glizh

imi).

Pjes

erish

t nga

do

nato

re d

he

pjes

ërish

t nga

bu

xhet

i i

shte

tit

10. P

ërm

irësim

i i të

dhë

nave

lidh

ur

me

keqt

rajti

min

e fë

mijë

ve

nëpë

rmje

t kry

erje

s së

stud

imev

e sh

kenc

ore,

per

iodi

ke q

ë tr

ajto

jnë

çësh

tjen

e dh

unës

seks

uale

nda

j fë

mijë

ve, b

azua

r në

inst

rum

ente

dh

e m

etod

olog

ji st

anda

rde

(HBS

C,

ACE,

etj)

.

6.60

0.00

0 6.

600.

000

60

0.00

0

6.00

0.00

0

5.Sh

ënde

ti ad

oles

hent

it

5.1.

Për

mirë

simi i

sis

tem

it sh

ënde

tëso

r dh

e sh

ërbi

mev

e që

of

rohe

n pë

r ad

oles

hent

ët, d

uke

i bë

rë a

to m

iqës

ore

për t

ë rin

jtë, m

e th

eks k

ryes

or

në K

SHP.

1.O

frim

i i n

jë p

aket

e sh

ërbi

mes

h e

cila

për

fshi

n in

form

im, k

ëshi

llim

, di

agno

zë, t

rajti

m d

he p

ërku

jdes

je

në p

ërm

bush

je të

nev

ojav

e të

ad

oles

hent

ëve,

për

mes

rrje

tit të

in

tegr

uar t

ë sh

ërbi

mev

e, b

azua

r në

siste

min

e re

ferim

it dh

e ni

velin

e

kujd

esit

të o

frua

r.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

2. Z

hvill

imi

i nd

rysh

imev

e lig

jore

dh

e rr

egul

lato

re

lidhu

r m

e pë

rfsh

irjen

e

grup

-mos

hës

së

adol

eshe

ntëv

e 14

-18

vjeç

, në

sh

ërbi

met

shë

ndet

ësor

e pe

diat

rike

Pa k

osto

134

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

të o

frua

ra n

ë KS

HP d

he a

të s

pita

lor

(akt

ualis

ht

shër

bim

i sh

ënde

tëso

r pe

diat

rik o

fron

kuj

des

për

fëm

ijën

deri

14 v

jeç)

. 3.

Rih

apja

bre

nda

siste

mit

aktu

al të

ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r e q

endr

ave

miq

ësor

e pë

r të

rinjtë

sipa

s m

odel

it “S

hërb

ime

shën

detë

sore

pë

r të

rinjtë

”, të

cila

t do

të o

froj

në

info

rmac

ione

, kës

hilli

me,

akt

ivite

te

para

ndal

uese

dhe

refe

rime

në

lidhj

e m

e pa

rand

alim

in e

sjel

ljeve

m

e rr

ezik

te të

rinj

të.

Pjes

ë e

stra

tegj

iseë

së

rinisë

. 24

3,00

0,00

0

4. Z

hvill

imi i

një

rrje

ti sh

ërbi

mes

h të

inte

grua

ra sh

ënde

tëso

re p

ër

adol

eshe

ntët

, dhe

fuqi

zimi i

va

zhdi

mës

isë së

kuj

desit

për

fshi

rë

shën

detin

men

dor,

oral

, sek

sual

et

j.

363.

130.

000

363.

130.

000

30

3.13

0.00

0 60

.000

.000

5. H

artim

i i p

lane

ve n

ga ç

do Q

SH

për a

rritj

en/m

bulim

in e

ad

oles

hent

ëve.

Sig

urim

i i

mbë

shte

tjes s

ë du

hur l

ogjis

tike,

in

fras

truk

turë

s, p

ajisj

eve,

bar

nave

, va

ksin

ave,

aft

ësiv

e të

duh

ura,

etj.

, pë

r të

leht

ësua

r shp

ërnd

arje

n e

shër

bim

eve

në të

gjit

hë n

ivel

et e

ku

jdes

it.

250.

000

250.

000

250.

000

6. Z

hvill

imi i

pak

etës

së

stan

dard

eve

dhe

pajis

jeve

baz

ë,

doku

men

teve

, bar

nave

dhe

m

ater

iale

ve të

nev

ojsh

me

për

250.

000

250.

000

250.

000

1232017-2021

134

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

të o

frua

ra n

ë KS

HP d

he a

të s

pita

lor

(akt

ualis

ht

shër

bim

i sh

ënde

tëso

r pe

diat

rik o

fron

kuj

des

për

fëm

ijën

deri

14 v

jeç)

. 3.

Rih

apja

bre

nda

siste

mit

aktu

al të

ku

jdes

it sh

ënde

tëso

r e q

endr

ave

miq

ësor

e pë

r të

rinjtë

sipa

s m

odel

it “S

hërb

ime

shën

detë

sore

pë

r të

rinjtë

”, të

cila

t do

të o

froj

në

info

rmac

ione

, kës

hilli

me,

akt

ivite

te

para

ndal

uese

dhe

refe

rime

në

lidhj

e m

e pa

rand

alim

in e

sjel

ljeve

m

e rr

ezik

te të

rinj

të.

Pjes

ë e

stra

tegj

iseë

së

rinisë

. 24

3,00

0,00

0

4. Z

hvill

imi i

një

rrje

ti sh

ërbi

mes

h të

inte

grua

ra sh

ënde

tëso

re p

ër

adol

eshe

ntët

, dhe

fuqi

zimi i

va

zhdi

mës

isë së

kuj

desit

për

fshi

rë

shën

detin

men

dor,

oral

, sek

sual

et

j.

363.

130.

000

363.

130.

000

30

3.13

0.00

0 60

.000

.000

5. H

artim

i i p

lane

ve n

ga ç

do Q

SH

për a

rritj

en/m

bulim

in e

ad

oles

hent

ëve.

Sig

urim

i i

mbë

shte

tjes s

ë du

hur l

ogjis

tike,

in

fras

truk

turë

s, p

ajisj

eve,

bar

nave

, va

ksin

ave,

aft

ësiv

e të

duh

ura,

etj.

, pë

r të

leht

ësua

r shp

ërnd

arje

n e

shër

bim

eve

në të

gjit

hë n

ivel

et e

ku

jdes

it.

250.

000

250.

000

250.

000

6. Z

hvill

imi i

pak

etës

së

stan

dard

eve

dhe

pajis

jeve

baz

ë,

doku

men

teve

, bar

nave

dhe

m

ater

iale

ve të

nev

ojsh

me

për

250.

000

250.

000

250.

000


135

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

ofrim

in e

shën

detit

të a

dole

shen

tit

për ç

do Q

SH n

ë KS

HP .

7. P

ërca

ktim

i për

pjes

timor

i sh

ërbi

mev

e që

do

të o

froh

en n

ë ni

vel k

omun

iteti,

në

nive

l të

QSH

-ve

dhe

në

nive

l të

qend

rave

të

spec

ializ

uara

për

ado

lesh

entë

t.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

8. Z

hvill

imi d

he p

riorit

izim

i i

pake

tës s

ë sh

ërbi

mev

e sip

as

tem

atik

ave

mad

hore

: shë

ndet

i se

ksua

l dhe

ripr

odhu

es, s

hënd

eti

men

dor,

abuz

imi m

e su

bsta

ncat

ad

iktiv

e, d

uhan

in e

alk

oolin

, us

hqye

rja d

he a

ktiv

iteti

fizik

, dë

mtim

et d

he d

huna

, HIV

-i dh

e IS

T-të

.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.

500.

000

9. P

ërfs

hirja

e sh

ërbi

mev

e sh

ënde

tëso

re të

ado

lesh

entë

ve

bren

da fi

naci

mit

të b

uxhe

tit

kom

bëta

r sip

as m

odel

it të

kuj

desit

sh

ënde

tëso

r, që

të a

rrih

et a

kses

i pë

r ket

ë gr

up n

daj s

hërb

imev

e.

Shën

detë

sore

.

Pa k

osto

10. F

uqizi

mi i

Qen

drav

e Ra

jona

le të

Pl

anifi

kim

it Fa

milj

ar (P

F) d

he

Test

imit

dhe

Kësh

illim

it Vu

llnet

ar

(QTK

V) p

ër H

IV d

he A

IDS

me

qëlli

m

nxitj

en e

të ri

njve

të m

arrin

sh

ërbi

met

soci

al-s

hënd

etës

ore

të

ofru

ara.

Përf

shirë

në

stra

tegj

inë

e rin

isë

5,00

0,00

0

5.2.

Aft

ësim

i i

prof

esio

nist

ëve

të

1. T

rajn

imi i

per

sone

lit sh

ënde

tëso

r të

KSH

P-së

në

eduk

imin

në

5.20

0.00

0 5.

200.

000

5.20

0.00

0

136

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

shën

detë

sisë

për t

ë of

ruar

shër

bim

e ci

lëso

re

për a

dole

shen

tët.

Zhvi

llim

i i k

ompe

tenc

ave

të p

unon

jësv

e të

sh

ënde

tësis

ë pë

r ofr

imin

e

pake

tave

të

shër

bim

eve

për

adol

eshe

ntët

: pr

otok

olle

, mod

ule

eduk

imi n

ë va

zhdi

m, t

ë dr

ejta

t dhe

det

yrim

et,

mek

anizm

a m

onito

rimi

dhe

supe

rvizi

mi.

vazh

dim

për

ofr

imin

e sh

ërbi

mev

e pë

r ado

lesh

entë

t dhe

ndj

ekje

n e

men

axhi

min

e p

robl

emev

e sh

ënde

tëso

re, s

i dhe

të zh

villi

mit

për a

dole

shen

tët m

bi b

azën

edh

e të

ndr

yshi

mev

e gj

inor

e.

2. A

ftës

imi i

pro

fesio

nist

ëve

të

shën

detë

sisë

për t

ë nd

ërve

prua

r m

e pr

indë

rit, p

ërfa

qësu

es të

ko

mun

itete

ve d

he sh

oqer

isë

civi

le

për ç

ësht

je li

dhur

me

shën

detin

e

adol

eshe

ntëv

e.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mës

ipër

m

3. P

ërga

titja

e m

odul

eve

të

traj

nim

it pë

r shë

rbim

et m

iqës

ore

të a

dole

shen

tëve

dhe

rritj

en e

zh

villi

min

e a

dole

shen

tit.

250.

000

250.

000

250.

000

4. Z

hvill

imi i

udh

ëzim

eve

dhe

prot

okol

leve

tekn

ike

për s

hënd

etin

dh

e zh

villi

min

e a

dole

shen

tit n

ë KS

HP d

he a

dapt

imi t

yre

në g

jithë

ve

ndin

.

250.

000

250.

000

250.

000

5. T

rajn

imi p

ër p

erso

nelin

e

shër

bim

eve

shën

detë

sore

dhe

ed

ukat

orët

mbi

kës

hilli

min

dhe

m

enax

him

in e

pro

blem

eve

të

shën

detit

dhe

zhvi

llim

in e

ad

oles

hent

it, p

ërfs

hirë

aft

ësitë

për

të

shtu

ar e

mpa

tinë,

aft

ësitë

për

ed

ukim

me

bash

këm

osha

tarë

t, si

dhe

aftë

si m

enax

him

i për

sjel

ljet e

ty

re.

5.20

0.00

0 5.

200.

000

5.20

0.00

0

6.

Përg

atitj

a e

mat

eria

leve

Ko

sto

e

1252017-2021

136

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

shën

detë

sisë

për t

ë of

ruar

shër

bim

e ci

lëso

re

për a

dole

shen

tët.

Zhvi

llim

i i k

ompe

tenc

ave

të p

unon

jësv

e të

sh

ënde

tësis

ë pë

r ofr

imin

e

pake

tave

të

shër

bim

eve

për

adol

eshe

ntët

: pr

otok

olle

, mod

ule

eduk

imi n

ë va

zhdi

m, t

ë dr

ejta

t dhe

det

yrim

et,

mek

anizm

a m

onito

rimi

dhe

supe

rvizi

mi.

vazh

dim

për

ofr

imin

e sh

ërbi

mev

e pë

r ado

lesh

entë

t dhe

ndj

ekje

n e

men

axhi

min

e p

robl

emev

e sh

ënde

tëso

re, s

i dhe

të zh

villi

mit

për a

dole

shen

tët m

bi b

azën

edh

e të

ndr

yshi

mev

e gj

inor

e.

2. A

ftës

imi i

pro

fesio

nist

ëve

të

shën

detë

sisë

për t

ë nd

ërve

prua

r m

e pr

indë

rit, p

ërfa

qësu

es të

ko

mun

itete

ve d

he sh

oqer

isë

civi

le

për ç

ësht

je li

dhur

me

shën

detin

e

adol

eshe

ntëv

e.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mës

ipër

m

3. P

ërga

titja

e m

odul

eve

të

traj

nim

it pë

r shë

rbim

et m

iqës

ore

të a

dole

shen

tëve

dhe

rritj

en e

zh

villi

min

e a

dole

shen

tit.

250.

000

250.

000

250.

000

4. Z

hvill

imi i

udh

ëzim

eve

dhe

prot

okol

leve

tekn

ike

për s

hënd

etin

dh

e zh

villi

min

e a

dole

shen

tit n

ë KS

HP d

he a

dapt

imi t

yre

në g

jithë

ve

ndin

.

250.

000

250.

000

250.

000

5. T

rajn

imi p

ër p

erso

nelin

e

shër

bim

eve

shën

detë

sore

dhe

ed

ukat

orët

mbi

kës

hilli

min

dhe

m

enax

him

in e

pro

blem

eve

të

shën

detit

dhe

zhvi

llim

in e

ad

oles

hent

it, p

ërfs

hirë

aft

ësitë

për

të

shtu

ar e

mpa

tinë,

aft

ësitë

për

ed

ukim

me

bash

këm

osha

tarë

t, si

dhe

aftë

si m

enax

him

i për

sjel

ljet e

ty

re.

5.20

0.00

0 5.

200.

000

5.20

0.00

0

6.

Përg

atitj

a e

mat

eria

leve

Ko

sto

e


137

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

info

rmue

se

për

pers

onel

in

shën

detë

sor

lidhu

r m

e sh

ënde

tin

dhe

zhvi

llim

in e

ado

lesh

entit

për

çd

o Q

SH.

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mës

ipër

m

7. T

rajn

imi i

per

sone

lit

shën

detë

sor n

ë sh

kolla

mbi

baz

ën

e pa

ketë

s së

prom

ocio

nit

shën

detë

sor m

e 12

çës

htje

të

mira

tuar

a ng

a M

SH-ja

.

21.6

00.0

00

21.6

00.0

00

21.6

00.0

00

5.3.

Zhv

illim

i i

kom

pete

ncav

e sh

ënde

tëso

re të

ad

oles

hent

ëve

dhe

të të

rin

jve

(a. n

johu

ri dh

e in

form

acio

n i n

djes

hëm

ng

a an

a gj

inor

e rr

eth

shën

detit

; b.

info

rmac

ion

rret

h sh

ërbi

mev

e sh

ënde

tëso

re)

1. R

ishik

imi d

he fu

qizim

i i

prog

ram

eve

të a

ftës

isë p

ër je

tën

në n

ivel

in e

ars

imit

9-vj

eçar

dhe

të

mes

ëm.

Pa k

osto

2. F

orci

mi i

shër

bim

it so

cial

-sh

ënde

tëso

r në

siste

min

pa

raun

iver

sitar

. Har

timi i

Man

ualit

m

bi S

jellj

et e

Shë

ndet

shm

e te

të

Rinj

të.

4.25

0.00

0 4.

250.

000

25

0.00

0 4.

000.

000

3. P

ërfs

hirja

e a

dole

shen

tëve

në

aktiv

itete

soci

ale

dhe

proc

ese

vend

imm

arrje

je q

ë nx

isin

pjes

ëmar

rjen

dhe

përg

jegj

ësin

ë so

cial

e du

ke p

ërdo

rur q

asje

n m

e pj

esëm

arrje

të k

omun

itetit

.

1.62

0.00

0 1.

620.

000

72

0.00

0 90

0.00

0

4.In

tegr

imi i

çës

htje

ve të

shën

detit

të

ado

lesh

entit

dhe

aft

ësiv

e pë

r je

tën

në a

ktiv

itete

kur

rikul

are

dhe

ekst

raku

rrik

ular

e në

shko

lla.

Vend

osja

dhe

mba

jtja

e lid

hjev

e m

idis

pers

onel

it sh

ënde

tëso

r në

shko

lla d

he m

ësue

sve.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.50

0.00

0

5. Z

batim

i i p

rogr

amev

e të

veç

anta

Ko

sto

e

1272017-2021

138

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

info

rmue

se d

he e

duku

ese

për

para

ndal

imin

e IS

T-ve

dhe

HIV

dhe

AI

DS te

të ri

njtë

, për

mes

një

ba

shkë

puni

mi t

ë ko

ordi

nuar

dhe

ef

ektiv

të st

rukt

urav

e sh

ënde

tëso

re, e

duku

ese

dhe

shoq

ërisë

civ

ile.

përf

shirë

në

aktiv

itetin

e

mës

ipër

m

6.

Zhvi

llim

i i

fush

atav

e nd

ërgj

egjë

sues

e që

pr

omov

ojnë

st

ilin

e je

tesë

s së

shë

ndet

shm

e,

zvog

ëlim

in

e sje

lljev

e m

e rr

ezik

(m

arrë

dhën

iet

seks

uale

të

pa

mbr

ojtu

ra,

përd

orim

i i

duha

nit,

alko

olit,

dr

ogat

, lo

jëra

t e

fatit

, us

hqye

rja,

aktiv

itete

t fiz

ike,

et

j.)

dhe

përd

orim

in

e sh

ërbi

mev

e ek

zistu

ese

soci

al-s

hënd

etës

ore.

Pa k

osto

7. N

xitja

e k

rijim

it të

kom

itete

ve

loka

le n

dërin

stitu

cion

ale

me

përf

aqës

ues n

ga k

omun

iteti,

pe

rson

eli s

hënd

etës

or, p

usht

eti

vend

or, a

rsim

tar,

OJF

-të

etj m

e sy

nim

adr

esim

in e

çës

htje

ve

shën

detë

sore

të a

dole

shen

tëve

.

Pa k

osto

8. Z

hvill

imi i

pro

gram

eve

spec

ifike

pë

r ado

lesh

entë

t në

disa

vant

azh,

si

ata

me

paaf

tësi,

em

igra

ntët

, po

pulla

tat r

ome

dhe

egjip

tiane

etj.

4.80

0.00

0 4.

800.

000

4.80

0.00

0

9. H

artim

i i st

rate

gjisë

së

kom

unik

imit

për m

edia

n, li

dhur

me

prom

ovim

in e

shën

detit

dhe

zh

villi

min

e a

dole

shen

tit.

1.00

0.00

0 1.

000.

000

1.00

0.00

0


139

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekti

vi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erati

ve

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xheti

i sh

tetit

PBA

-së

Dona

torë

He

nde

ku

Fina

ncia

r 5.

4 Pë

rmirë

simi

i sis

tem

it të

in

form

acio

nit

shën

detë

sor

për

adol

eshe

ntët

m

e sy

nim

m

onito

rimin

e

situa

tës

shën

detë

sore

të

tyre

dhe

vl

erës

imin

e

cilë

sisë

së

shër

bim

eve

shën

detë

sore

pë

r ado

lesh

entë

t. .

5.5.

Pro

mov

imi d

he

forc

imi i

bas

hkëp

unim

it nd

ërse

ktor

al m

idis

sekt

orëv

e të

ndr

yshë

m,

për s

hënd

etin

dhe

1.

Vend

osja

në

in

dika

torë

t e

siste

mit

të

info

rmac

ioni

t sh

ënde

tëso

r e

një

siste

mi b

azë

të

dhën

ash

për

shën

detin

e

adol

eshe

ntit

të n

dara

sip

as g

jinisë

, m

oshë

s,

vend

ndod

hjes

së

ty

re,

etni

së, e

tj.

500.

000

500.

000

500.

000

2. F

orci

mi i

sist

emit

të m

onito

rim-

vler

ësim

it të

cilë

sisë

së sh

ërbi

mev

e pë

r ado

lesh

entin

. Për

cakti

mi i

in

dika

torë

ve të

supe

rvizi

mit

dhe

vler

ësim

i i c

ilësis

ë, m

bule

sës,

ko

stos

së sh

ërbi

mev

e të

ad

oles

henti

t dhe

ndë

rhyr

jeve

të

tjera

.

10.0

80.0

00

10.0

80.0

00

10

.080

.000

3. S

hpër

ndar

ja e

info

rmac

ioni

t mbi

sh

ënde

tin e

ado

lesh

entit

, pra

ktika

t m

ë të

mira

të k

ujde

sit n

ëpër

mje

t pë

rdor

imit

të te

knol

ogjiv

e të

reja

të

info

rmac

ioni

t.

5.04

0.00

0 5.

040.

000

5.

040.

000

4. K

ryer

ja e

kër

kim

eve

shke

ncor

e pe

riodi

ke p

ër sh

ënde

tin e

ad

oles

henti

t si p

jesë

e rr

jete

ve të

st

udim

eve

ndër

kom

bëta

re (H

BSC,

AC

E, E

SPAD

).

2.63

0.00

0 2.

630.

000

63

0.00

0 2.

000.

000

1. F

uqizi

mi d

he zg

jerim

i i ro

lit të

Ko

mite

tit të

Shë

ndeti

t Rip

rodh

ues,

si

koor

dinu

es d

he b

ashk

ëpun

ues

për t

ë m

bësh

tetu

r nism

at li

dhur

m

e sh

ënde

tin d

he zh

villi

min

e

adol

eshe

ntit.

7.50

0.00

0 7.

500.

000

50

0.00

0

7.00

0.00

0

140

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

zhvi

llim

in e

ado

lesh

entit

. 2.

Iden

tifik

imi i

par

tner

ëve

të

mun

dshë

m d

he a

ktor

ëve

soci

al

(p.s

h. O

JF-t

ë, o

rgan

izata

t rin

ore,

se

ktor

i priv

at, m

edia

etj.

) për

të

kriju

ar a

lean

ca d

he p

ër të

m

bësh

tetu

r zba

timin

e n

dërh

yrje

ve

për s

hënd

etin

e a

dole

shen

tit.

Zhvi

llim

i dhe

har

timi i

pla

neve

të

përb

ashk

ëta

të v

eprim

it m

idis

sekt

orëv

e të

ndr

yshë

m q

ever

itarë

(M

MSR

, Min

istria

Ars

imit,

etj)

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

6.Ka

ncer

et e

trak

tit

ripro

dhue

s

6.1.

Krij

imi i

një

Pro

gram

i Ko

mbë

tar t

ë De

pist

imit

të

Kanc

erit

të G

jirit

1. H

artim

i i p

rogr

amev

e të

nd

ërgj

esim

it në

pop

ulla

të p

ër

para

ndal

imin

dhe

kap

jen

e he

rshm

e të

kan

cerit

të g

jirit.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

2.

000.

000

1.00

0.00

0

2. N

gritj

a e

shër

bim

eve

të

depi

stim

it du

ke p

ërm

irësu

ar

kapa

cite

tet n

ë pa

jisje

të

mam

ogra

fisë

dhe

imaz

heriv

e të

tje

ra, b

urim

eve

njer

ëzor

e të

sp

ecia

lizua

ra, c

itolo

gji/b

iops

i.

149.

100.

000

2.10

0.00

0 14

7.00

0.00

0

14

9.1

00.0

0 0

3. F

orci

mi i

kap

acite

teve

në

zinxh

irin

e fo

llow

-up.

Pa

kos

to

4. P

ërm

irësim

i i a

ftës

ive

men

axhe

riale

në

adm

inist

rimin

e

Prog

ram

it Ko

mbë

tar t

ë De

pist

imit

të K

ance

rit të

Gjir

it.

480.

000

480.

000

480.

000

6.2.

For

cim

i i k

apac

iteve

di

agno

stik

e të

kan

cerit

të

qaf

ës së

mitr

ës

1. P

ërga

titja

e b

urim

eve

njer

ëzor

e të

spec

ializ

uara

në

mar

rjen

dhe

krye

rjen

e ci

tolo

gji/b

iops

i-së,

në

14.0

00.0

00

14.0

00.0

00

14.0

00.0

00

1292017-2021

140

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

zhvi

llim

in e

ado

lesh

entit

. 2.

Iden

tifik

imi i

par

tner

ëve

të

mun

dshë

m d

he a

ktor

ëve

soci

al

(p.s

h. O

JF-t

ë, o

rgan

izata

t rin

ore,

se

ktor

i priv

at, m

edia

etj.

) për

të

kriju

ar a

lean

ca d

he p

ër të

m

bësh

tetu

r zba

timin

e n

dërh

yrje

ve

për s

hënd

etin

e a

dole

shen

tit.

Zhvi

llim

i dhe

har

timi i

pla

neve

të

përb

ashk

ëta

të v

eprim

it m

idis

sekt

orëv

e të

ndr

yshë

m q

ever

itarë

(M

MSR

, Min

istria

Ars

imit,

etj)

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

6.Ka

ncer

et e

trak

tit

ripro

dhue

s

6.1.

Krij

imi i

një

Pro

gram

i Ko

mbë

tar t

ë De

pist

imit

të

Kanc

erit

të G

jirit

1. H

artim

i i p

rogr

amev

e të

nd

ërgj

esim

it në

pop

ulla

të p

ër

para

ndal

imin

dhe

kap

jen

e he

rshm

e të

kan

cerit

të g

jirit.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

2.

000.

000

1.00

0.00

0

2. N

gritj

a e

shër

bim

eve

të

depi

stim

it du

ke p

ërm

irësu

ar

kapa

cite

tet n

ë pa

jisje

të

mam

ogra

fisë

dhe

imaz

heriv

e të

tje

ra, b

urim

eve

njer

ëzor

e të

sp

ecia

lizua

ra, c

itolo

gji/b

iops

i.

149.

100.

000

2.10

0.00

0 14

7.00

0.00

0

14

9.1

00.0

0 0

3. F

orci

mi i

kap

acite

teve

në

zinxh

irin

e fo

llow

-up.

Pa

kos

to

4. P

ërm

irësim

i i a

ftës

ive

men

axhe

riale

në

adm

inist

rimin

e

Prog

ram

it Ko

mbë

tar t

ë De

pist

imit

të K

ance

rit të

Gjir

it.

480.

000

480.

000

480.

000

6.2.

For

cim

i i k

apac

iteve

di

agno

stik

e të

kan

cerit

të

qaf

ës së

mitr

ës

1. P

ërga

titja

e b

urim

eve

njer

ëzor

e të

spec

ializ

uara

në

mar

rjen

dhe

krye

rjen

e ci

tolo

gji/b

iops

i-së,

në

14.0

00.0

00

14.0

00.0

00

14.0

00.0

00


141

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

viro

logj

i. 2.

Har

timi d

he m

iratim

i i

prot

okol

leve

të d

epist

imit

dhe

diag

nozë

s së

kanc

erit

të q

afës

së

mitr

ës.

250.

000

250.

000

250.

000

6.3.

Për

mirë

simi i

sis

tem

it të

info

rmac

ioni

t sh

ënde

tëso

r për

ka

ncer

et

1.N

gritj

a dh

e ko

nsol

idim

i i n

jësis

ë së

regj

istrit

të k

ance

rit.

5.03

2.00

0

5.03

2.00

0 5.

032.

000

2. K

rijim

i i p

latf

orm

ës in

form

atik

e pë

r ngr

itjen

e re

gjist

rit të

kan

cerit

Ko

sto

në

aktiv

itein

e

mës

ipër

m

3. H

artim

i i ra

port

eve

perio

dike

m

bi si

tuat

ën e

kan

cerit

të g

jirit

dhe

të q

afës

së m

itrës

, baz

uar n

ë të

dh

ënat

e m

arra

nga

regj

istri

shën

detë

sor.

3.02

4.00

0 3.

024.

000

3.02

4000

7. IS

T, H

IV d

he A

IDS

7.1.

Red

uktim

i i

tran

smet

imit

të v

irusit

HI

V ng

a në

na te

k fë

mija

dh

e sig

urim

i i k

ujde

sit të

du

hur p

ër fë

mijë

t që

jeto

jnë

me

HIV

dhe

AIDS

1. H

artim

i i p

roto

kolli

t të

men

axhi

mit

kom

bëta

r për

ku

jdes

in, t

rajti

min

dhe

ndj

ekje

n e

fëm

ijëve

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

2. H

artim

i i p

roto

kolli

t të

plot

ë të

pa

rand

alim

it të

infe

ksio

nit H

IV n

ga

nëna

tek

fëm

ija.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

1.

500.

000

1.50

0.00

0

3. Im

plem

entim

i i p

rogr

amev

e të

in

form

im-e

duki

m-k

omun

ikim

it pë

r pa

rand

alim

in e

tran

smet

imit

të

HIV-

it ng

a në

na te

k fë

mija

.

250.

000

250.

000

250.

000

4.Ha

rtim

i dhe

zbat

imi i

akt

eve

nënl

igjo

re n

ë lid

hje

me

çësh

tjet q

ë ko

ntrib

uojn

ë pë

r të

redu

ktua

r tr

ansm

etim

in e

HIV

-it, n

ga n

ëna

tek

fëm

ija.

Pa k

osto

142

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

5.

Forc

imi i

kap

acite

teve

sh

ënde

tëso

re n

ë ni

vel l

okal

për

pa

rand

alim

in e

tran

smet

imit

nga

nëna

tek

fëm

ija.

6.

Përf

orci

mi i

sist

emev

e të

m

onito

rimit

të zb

atue

shm

ërisë

së

prog

ram

eve.

7.2.

Par

anda

limi i

IST-

ve

dhe

përm

irësim

i i

cilë

sisë

së p

rogr

amev

e të

par

anda

limit.

1. O

rgan

izim

i i fu

shat

ave

kom

bëta

re p

erio

dike

për

pa

rand

alim

in d

he k

ontr

ollin

e IS

T-ve

.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

2. O

rgan

izim

i i ta

kim

eve

info

rmue

se m

e të

rinj

për

pa

rand

alim

in e

IST-

ve d

he

përd

orim

in e

shër

bim

eve

shën

detë

sore

për

të ri

njtë

.

3.Fo

rcim

i i k

apac

itete

ve të

pr

ofes

ioni

stëv

e të

kuj

desit

sh

ënde

tëso

r mbi

nev

ojën

dhe

m

ënyr

ën e

rapo

rtim

it të

IST-

ve.

7.3.

For

cim

i i

kapa

cite

teve

sh

ënde

tëso

re p

ër

para

ndal

imin

dhe

tr

ajtim

in e

IST-

ve.

1. T

rajn

imi i

pun

onjë

sve

të

eduk

imit

dhe

prom

ocio

nit

shën

detë

sor m

bi p

aran

dalim

in e

IS

T-ve

dhe

stig

mën

nda

j per

sona

ve

që v

uajn

ë ng

a IS

T-të

.

700.

000

700.

000

70

0.00

0

2. T

rajn

imi i

pro

fesio

nist

ëve

shën

detë

sorë

që

puno

jnë

në

kujd

esin

shën

detë

sor p

arës

or, m

bi

para

ndal

imin

dhe

traj

timin

e

përs

htat

shëm

të IS

T-ve

.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

8.In

fert

ilite

ti

8.1.

Rr

itja

e 1.

Har

timi i

pro

gram

eve/

fush

atav

e 60

0.00

0 60

0.00

0

600.

000

1312017-2021

142

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

5.

Forc

imi i

kap

acite

teve

sh

ënde

tëso

re n

ë ni

vel l

okal

për

pa

rand

alim

in e

tran

smet

imit

nga

nëna

tek

fëm

ija.

6.

Përf

orci

mi i

sist

emev

e të

m

onito

rimit

të zb

atue

shm

ërisë

së

prog

ram

eve.

7.2.

Par

anda

limi i

IST-

ve

dhe

përm

irësim

i i

cilë

sisë

së p

rogr

amev

e të

par

anda

limit.

1. O

rgan

izim

i i fu

shat

ave

kom

bëta

re p

erio

dike

për

pa

rand

alim

in d

he k

ontr

ollin

e IS

T-ve

.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

2. O

rgan

izim

i i ta

kim

eve

info

rmue

se m

e të

rinj

për

pa

rand

alim

in e

IST-

ve d

he

përd

orim

in e

shër

bim

eve

shën

detë

sore

për

të ri

njtë

.

3.Fo

rcim

i i k

apac

itete

ve të

pr

ofes

ioni

stëv

e të

kuj

desit

sh

ënde

tëso

r mbi

nev

ojën

dhe

m

ënyr

ën e

rapo

rtim

it të

IST-

ve.

7.3.

For

cim

i i

kapa

cite

teve

sh

ënde

tëso

re p

ër

para

ndal

imin

dhe

tr

ajtim

in e

IST-

ve.

1. T

rajn

imi i

pun

onjë

sve

të

eduk

imit

dhe

prom

ocio

nit

shën

detë

sor m

bi p

aran

dalim

in e

IS

T-ve

dhe

stig

mën

nda

j per

sona

ve

që v

uajn

ë ng

a IS

T-të

.

700.

000

700.

000

70

0.00

0

2. T

rajn

imi i

pro

fesio

nist

ëve

shën

detë

sorë

që

puno

jnë

në

kujd

esin

shën

detë

sor p

arës

or, m

bi

para

ndal

imin

dhe

traj

timin

e

përs

htat

shëm

të IS

T-ve

.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.00

0.00

0

8.In

fert

ilite

ti

8.1.

Rr

itja

e 1.

Har

timi i

pro

gram

eve/

fush

atav

e 60

0.00

0 60

0.00

0

600.

000


143

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

ndër

gjeg

jësim

it në

po

pulla

të m

bi s

hkaq

et e

in

fert

ilite

tit

prim

ar

dhe

seko

ndar

, m

e sy

nim

ulje

n e

inci

denc

ës

dhe

prev

alen

cës

së

tij

mid

is gr

ave

dhe

burr

ave

të

mos

hës r

ipro

dhue

se.

info

rmue

se të

targ

etua

ra p

ër

grup

e të

ndr

yshm

e po

pulla

te, s

i ad

oles

hent

ët, b

urra

t dhe

gra

të e

m

oshë

s rip

rodh

uese

, për

njo

hjen

e

shka

qeve

të in

fert

ilite

tit d

he

para

ndal

imin

e ty

re.

2.

Zhvi

llim

i i

prog

ram

eve

shën

detë

sore

që

prom

ovoj

në n

jë s

til

jete

se

të

shën

dets

hme,

si

mje

te

efik

ase

para

ndal

imi t

ë in

fert

ilite

tit.

Përf

shirë

në

kost

on e

ar

tivite

tit 1

.

3. Z

hvill

imi i

pro

gram

eve

të

ndry

shim

it të

sjel

ljes s

ë pa

rtne

rëve

lid

hur m

e tr

ajtim

in e

infe

rtili

tetit

, kë

rkim

in e

ndi

hmës

mje

këso

re,

stig

mat

izim

in, e

tj.

Përf

shirë

në

kost

on e

ar

tivite

tit 1

4. S

igur

imi i

lind

jes d

he a

bort

it të

sig

urt;

rishi

kim

i i p

roce

dura

ve të

ko

ntro

llit p

ër st

erili

zmin

e

inst

rum

ente

ve k

irurg

jike

dhe

rritj

a e

inve

stim

eve

në to

.

Përf

shirë

në

kost

on e

ar

tivite

tit 1

8.2.

Rrit

ja e

aks

esit

dhe

cilë

sisë

së

shër

bim

eve

shën

detë

sore

pë

r m

enax

him

in e

infe

rtili

tetit

1. H

artim

i i p

roto

kolle

ve,

udhë

zimev

e dh

e st

anda

rdev

e ko

mbë

tare

për

traj

timin

e

infe

rtili

tetit

mas

hkul

lor d

he

fem

ëror

.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

2. N

gritj

a e

një

qend

re k

ombë

tare

në

shër

bim

et sh

ënde

tëso

re

publ

ike,

të n

ivel

it te

rcia

r për

tr

ajtim

in e

infe

rtili

tetit

me

tekn

ikat

e

ripro

dhim

it të

asis

tuar

, në

një

siste

m të

për

cakt

uar r

efer

imi n

ë

35.5

00.0

00

1.00

0.00

0 34

.500

.000

35

.50

0.00

0

1332017-2021

144

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

nive

l raj

onal

dhe

kom

bëta

r. 3.

Tra

inim

i i sp

ecia

listë

ve të

qe

ndra

ve p

ublik

e ko

mbë

tare

mbi

te

knik

at m

oder

ne të

ripr

odhi

mit

të

asist

uar.

900.

000

900.

000

90

0.0 00

4. P

ajisj

a e

spita

leve

rajo

nale

me

tekn

olog

jinë

e du

hur p

ër të

de

pist

uar d

he m

enax

huar

in

fert

ilite

tin m

ashk

ullo

r dhe

atë

fe

mër

or.

1.68

0.00

0 1.

680.

000

1.

680.

000

5. Z

hvill

imi i

udh

ëzim

eve

lidhu

r me

çesh

tje e

tike

dhe

soci

ale

për d

isa

proc

edur

a kl

inik

e, si

dhe

çës

htje

t fin

anci

are

të ri

prod

him

it të

as

istua

r.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

6. F

orci

mi i

kap

acite

teve

të

pers

onel

it sh

ënde

tëso

r mbi

pr

otok

olle

t dhe

stan

dard

et e

di

agno

stik

imit

dhe

traj

timit

të

infe

rtili

tetit

.

Kost

o e

përf

shirë

në

aktiv

itetin

4

më

sipër

.

7. In

tegr

imi s

hërb

imev

e të

pa

rand

alim

it dy

tëso

r të

infe

rtili

tetit

në

shër

bim

et e

KSH

P-së

.

2.50

0.00

0 2.

500.

000

2.

500.

000

8 Fo

rcim

i i k

apac

itete

ve të

pe

rson

elit

shën

detë

sor n

ë KS

HP

mbi

rritj

en e

aft

ësiv

e dh

e nj

ohur

ive

për p

atol

ogjit

ë kr

yeso

re q

ë sh

kakt

ojnë

infe

rtili

tetin

.

18.0

00.0

00

18.0

00.0

00

18

.00

0.00

0

9. P

ërdi

tësim

i i k

urrik

ulav

e lid

hur

me

infe

rtili

tetin

dhe

tekn

ikat

e

Pa k

osto


145

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

ripro

dhim

it të

asis

tuar

, në

Faku

ltete

t e M

jekë

sisë

dhe

Infe

rmie

risë.

8.

3. P

ërm

irësim

i dhe

zb

atim

i i le

gjisl

acio

nit

mbi

shën

detin

rip

rodh

ues l

idhu

r me

çësh

tjet e

infe

rtili

titet

it

1. Z

hvill

imi i

rreg

ullo

reve

dhe

st

anda

rdev

e ko

mbë

tare

për

m

enax

him

in e

infe

rtili

tetit

, pë

rfsh

irë te

knol

ogjit

ë e

ripro

dhim

it të

asis

tuar

250.

000

250.

000

25

0.00

0

2. P

akës

imi i

pab

araz

ive

në a

kses

pë

r tra

jtim

të si

gurt

dhe

efe

ktiv

të

infe

rtili

tetit

. Rish

kim

i i k

osto

s për

tr

ajtim

in e

çift

eve

infe

rtile

me

prob

lem

e so

cial

-eko

nom

ike.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3.Pë

rcak

timi

i ud

hëzi

mev

e,

rreg

ullo

reve

mbi

çës

htje

t kr

itike

, lig

jore

dh

e et

ike,

që

lid

hen

me

cilë

sinë

e ku

jdes

it në

sh

ërbi

met

pu

blik

e dh

e pr

ivat

e që

of

rojn

ë te

knol

ogjit

ë e

ripro

dhim

it të

as

istua

r.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

8.4.

Rrit

ja e

ba

shkë

puni

mit

ndër

sekt

oria

l për

nd

ërhy

rje m

bësh

tetë

se

soci

ale

dhe

ekon

omik

e m

e që

llim

për

mirë

simin

e

fakt

orëv

e so

cial

, që

në

mën

yrë

dire

kte

apo

indi

rekt

e ço

jnë

në

infe

rtili

tet

bash

kësh

orto

r

1 Ba

shkë

puni

mi

dhe

part

nerit

eti

me

sekt

orë

të t

jerë

dhe

par

tner

ë nd

ërko

mbë

tar

e ko

mbë

tar

për

zhvi

llim

in e

pol

itika

ve s

ocia

le d

he

ekon

omik

e pë

r:

•gj

etje

n e

shka

qeve

, ad

resim

in e

man

gësiv

e lid

hur

me

infe

rtili

tetin

, m

undë

sive

për

bash

këpu

nim

. •

gjet

jen

e m

undë

sisë

250.

000

250.

000

25

0.00

0

146

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

për

ulje

n e

kost

os s

ë pr

otok

olle

ve

të

mje

kim

it ko

nser

vativ

pë

r inf

ertil

itetin

.

8.5

Përm

irësim

i i

siste

mit

të m

bled

hjes

dh

e an

alizë

s së

info

rmac

ioni

t sh

ënde

tëso

r, m

e sy

nim

m

onito

rimin

dhe

vl

erës

imin

e si

tuat

ës së

in

fert

ilite

tit

1. P

ërm

irësim

i i si

stem

it të

in

form

acio

nit s

hënd

etës

or li

dhur

m

e të

dhë

nat m

bi in

fert

ilite

tin

prim

ar d

he se

kond

ar n

ë Sh

qipë

ri (n

ëpër

mje

t apl

ikim

it të

E-H

ealth

).

E-he

alth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivit

1 ak

tivite

ti 8

shën

deti

i në

nës

2. H

artim

i i u

dhëz

uesit

të

indi

kato

rëve

stan

dard

për

in

fert

ilite

tin d

he zh

villi

mi i

mod

elit

të ra

port

imit

perio

dik

të ty

re.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. V

endo

sja e

sist

emit

të

mon

itorim

it pë

r rap

ortim

in e

ko

mpl

ikac

ione

ve të

has

ura

gjat

ë tr

ajtim

eve

med

ikam

ento

ze

dhe/

ose

inst

rum

enta

le të

in

fert

ilite

tit.

E-he

alth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivit

1 ak

tivite

ti 8

shën

deti

i në

nës

4. R

ritja

e k

ontr

ollit

mbi

qen

drat

pr

ivat

e ap

o sh

tetë

rore

që

mer

ren

me

traj

timin

e in

fert

ilite

tit p

ër

prot

okol

let e

për

doru

ra, c

ilësin

ë dh

e ce

rtifi

kim

in e

labo

rato

rëve

të

ripro

dhim

it të

asis

tuar

, zba

timin

e

legj

islac

ioni

t, si

dhe

krye

rja e

pr

oced

urav

e të

ripr

odhi

mit

të

asist

uar v

etëm

në

rast

et e

E -h

ealth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivit

1 ak

tivite

ti 8

shën

deti

i në

nës

1352017-2021

146

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

për

ulje

n e

kost

os s

ë pr

otok

olle

ve

të

mje

kim

it ko

nser

vativ

pë

r inf

ertil

itetin

.

8.5

Përm

irësim

i i

siste

mit

të m

bled

hjes

dh

e an

alizë

s së

info

rmac

ioni

t sh

ënde

tëso

r, m

e sy

nim

m

onito

rimin

dhe

vl

erës

imin

e si

tuat

ës së

in

fert

ilite

tit

1 . P

ërm

irësim

i i si

stem

it të

in

form

acio

nit s

hënd

etës

or li

dhur

m

e të

dhë

nat m

bi in

fert

ilite

tin

prim

ar d

he se

kond

ar n

ë Sh

qipë

ri (n

ëpër

mje

t apl

ikim

it të

E-H

ealth

).

E-he

alth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivit

1 ak

tivite

ti 8

shën

deti

i në

nës

2. H

artim

i i u

dhëz

uesit

të

indi

kato

rëve

stan

dard

për

in

fert

ilite

tin d

he zh

villi

mi i

mod

elit

të ra

port

imit

perio

dik

të ty

re.

250.

000

250.

000

25

0.00

0

3. V

endo

sja e

sist

emit

të

mon

itorim

it pë

r rap

ortim

in e

ko

mpl

ikac

ione

ve të

has

ura

gjat

ë tr

ajtim

eve

med

ikam

ento

ze

dhe/

ose

inst

rum

enta

le të

in

fert

ilite

tit.

E-he

alth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivit

1 ak

tivite

ti 8

shën

deti

i në

nës

4. R

ritja

e k

ontr

ollit

mbi

qen

drat

pr

ivat

e ap

o sh

tetë

rore

që

mer

ren

me

traj

timin

e in

fert

ilite

tit p

ër

prot

okol

let e

për

doru

ra, c

ilësin

ë dh

e ce

rtifi

kim

in e

labo

rato

rëve

të

ripro

dhim

it të

asis

tuar

, zba

timin

e

legj

islac

ioni

t, si

dhe

krye

rja e

pr

oced

urav

e të

ripr

odhi

mit

të

asist

uar v

etëm

në

rast

et e

E -h

ealth

e

përf

shirë

në

kost

on e

ob

jekt

ivit

1 ak

tivite

ti 8

shën

deti

i në

nës


147

Përs

hkrim

i

Kos

toja

M

bulim

i

Obj

ektiv

i/ob

jekt

ivi

spec

ifik

Vepr

imta

ritë

Kost

o to

tale

Sh

penz

imet

op

erat

ive

Shpe

nzim

et

kapi

tale

Bu

xhet

i i

shte

tit P

BA-s

ë Do

nato

rë

Hend

eku

Fi

nanc

iar

nevo

jshm

e.

5. K

ryer

ja e

kër

kim

eve

shke

ncor

e që

syno

jnë

të m

broj

në sh

ënde

tin

ripro

dhue

s dhe

fert

ilite

tin e

pu

nonj

ëve

në v

ende

t e p

unës

.

3.00

0.00

0 3.

000.

000

3.

000.

000

1372017-2021

Aneksi 2: Të dhëna demografike Popullsia mesatare banuese në vitin 2015 shënon një rënie prej 5 300 banorësh në krahasim me vitin 2014. Në vitin 2015, popullsia mesatare banuese ka shënuar një rënie prej 0,18 % në krahasim me atë të vitit 2014.

Dy komponentët kryesorë përbërës të popullsisë janë: shtesa natyrore e popullsisë dhe migracioni neto. Shtesa natyrore e popullsisë është zvogëluar në krahasim me një vit më parë me rreth 31 %, si rezultat i uljes së numrit të lindjeve me 8,5 % dhe rritjes së numrit të vdekjeve me 8,5 % krahasuar me vitin 2014.Nga ana tjetër komponenti i dytë, migracioni neto shënon vlerën prej -17 000 gjatë vitit 2015, duke dhënë kështu një impakt të konsiderueshëm në zvogëlimin e popullsisë 1.

POPULLSIA DHE NORMA E RRITJES VJETORE, 2001-2015

LINDJE, VDEKJE DHE MIGRACIONI NETO, 2010-2015

0,00-0,10-0,20-0,30-0,40-0,50-0,60-0,70-0,80-0,90

3.100

3.050

3.000

2.950

2.900

2.850

2.800

30.000

20.000

10.000

0

-10.000

-20.000

-30.000

2010 2011 2012

Migracioni neto

2013 2014 2015

2001 2002 2003 2004 2005

Mijë

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

PopullsiaNorma e rritjesvjetore të popullsisë

Shtesa natyrore

Burimi INSTAT : Shqipëria në Shifra 2015.

Piramida e popullsisë jep një pamje të qartë të popullsisë sipas grup-moshës dhe gjinisë. Grafiku pasqyron piramidat e popullsisë për dy vite, 2005 dhe 2015. Gjatë kësaj periudhe 10-vjeçare vihet re qartë një tendencë drejt plakjes së popullsisë - zvogëlim i bazës së piramidës si rezultat i uljes së numrit të lindjeve, dhe rritje në pjesën e sipërme të piramidës si rezultat i rritjes së jetëgjatësisë.Në vitin 2015, në totalin e popullsisë mesatare të Shqipërisë të rinjtë (0-14 vjeç) zënë 18,1%, ndërsa të moshuarit (65+ vjeç) zënë 12,6 % të popullsisë gjithsej 1.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS138PIRAMIDA E POPULLSISË, 2015

85+80-8475-7970-7465-6055-5950-5445-4940-4435-3930-3425-2920-2415-1910-14

5-90-4

Femra 2005

200.000 200.000150.000 150.000100.000 100.00050.000 50.0000

Meshkuj 2005 Femra 2015 Meshkuj 2015

Burimi INSTAT : Shqipëria në Shifra 2015.

Piramida e popullsisë sipas moshës 1979, 2001, 2015 dhe 2031Population pyramids, by age 1979, 2001, 2015, and 2031

Meshkuj-Men

1979 2001

2015 2031

Femra-Women Meshkuj-Men Femra-Women

Meshkuj-Men Femra-WomenMeshkuj-Men Femra-Women

80-84

70-74

60-64

50-54

40-44

30-34

20-24

10-14

0-4

80-84

70-74

60-64

50-54

40-44

30-34

20-24

10-14

0-4

80-84

70-74

60-64

50-54

40-44

30-34

20-24

10-14

0-4

80-84

70-74

60-64

50-54

40-44

30-34

20-24

10-14

0-4

Burimi: INSTAT

1392017-2021

tregueS krYeSor Për PoPullSinë e ShQiPëriSëNjësia 2013 2014 2015

jetgjatësia viteMeshkuj 76,0 76,4 76,1Femra 80,3 80,3 79,7Indeksi sintetik i fekonditetit për grua 1,76 1,78 1,7

Mosha mesatare në lindje vite 27,3 27,2 27,2

martesat për 1000banorë

8,2 8,2 8,7Divorcet 1,3 1,5 1,8

Indeksi sintetik i fekonditetit (ISF) i cili është një tregues i standardizuar që tregon numrin mesatar të fëmijëve që një grua në moshë riprodhuese pritet të lindë, për vitin 2015 shënon 1,67 fëmijë. Kjo do të thotë se 100 femra pritet të lindin 167 fëmijë nëse normat e lindshmërisë sipas grup-moshës janë këto të vitit referues, 2015.

Ky indeks është nën normën e zëvendësimit, 2,1 fëmijë për grua, që do të thotë se një çift nuk arrin të zëvendësojë veten. Nëse shohim lindshmërinë sipas grup-moshave, lindshmëria ka rënë për të gjitha grup-moshat, por kryesisht kjo rënie ka qenë më e madhe për grup-moshat e mëdha 40-44 vjeç, e cila ka sjellë një rënie të lehtë të moshës mesatare në lindje. Në vitin 2015 femrat lindin mesatarisht 26,7 vjeç, krahasuar me vitin 2014 ku kjo moshë ishte 27,2 vjeç 2.

Indeksi sintetik i fekondimit, 2006-2015Total Fertility rate, 2006-2015

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

2.20

2.00

1.80

1.60

1.40

1.20

1.00

ISF-TFR

Burimi; INSTAT, Femra dhe meshkuj 2015

VdekjetGjatë vitit 2015 numri i vdekjeve ishte 22,4 mijë. Kjo rritje është afërsisht 8% krahasuar me një vit më parë. Kjo rritje kryesisht vjen nga një raportim më i mirë i vdekjeve nga gjendja civile. Vdekjet sipas grup-moshave tregojnë se në të gjitha grup-moshat meshkujt kanë një % më të lartë të vdekjeve, duke përjashtuar grup-moshën e fundit mbi 80 vjeç. Kjo ndodh pasi jetëgjatësia e meshkujve është më e ulët sesa ajo e femrave. Në vendin tonë për vitin 2015 meshkujt jetojnë mesatarisht 4 vite më pak se femrat2.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS140Vdekshmëria perinatale, foshnjore dhe fëminore

Vdekshmëria foshnjore INSTAT raporton se për vitin 2015 vdekshmëria foshnjore është 7,8 për djemtë dhe 6,3 për vajzat. Ky tregues për meshkujt ka mbetur në të njëjtat shifra krahasuar më një vit më parë, ndërkohë për vajzat ka një përmirësim duke e krahasuar me vitin 2014 i cili ishte 8,0 2.

Vdekshmëria foshnjore për 1000 lindjeInfant deaths per 1000 live births

20

18

16

14

12

10

8

6

4

2

0

%

2006Meshkuj MenFemra Women

13,7 12,5 11,6 10,7 10,0 9,29,29,910,611,312,2 8,2

9,5 9,28,0 6,5

7,8 7,88,0 6,3

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Burimi: INSTAT

Sikurse shihet, niveli i vdekshmërisë foshnjore për të dy gjinitë në Shqipëri, në vitin 2015, u raportua në shifrën 7.2 për 1 000 lindje të gjalla nga INSTAT-i dhe 6.3 për 1 000 lindje të gjalla nga Ministria e Shëndetësisë. Në të kundërt, sipas vlerësimeve të OKB-së (raporti IGME UN Inter-agency Group for Child Mortality Estimation, 2015), vdekshmëria foshnjore e përgjithshme në Shqipëri në vitin 2015 ishte 13 vdekje për 1 000 lindje të gjalla, shifër që është shumë më e lartë se raportimet zyrtare të INSTAT-it, apo të Ministrisë së Shëndetësisë 4.

Në Shqipëri, pavarësisht përmirësimit të dukshëm të treguesit të vdekshmërisë neonatale në vitet e fundit, ai mbetet relativisht i lartë dhe i pandryshueshem (7 ‰)4. Përmirësimi i vdekshmërisë neonatale është i ngadaltë, edhe pse lindjet në institucionet shëndetësore janë shumë të larta.

Megjithëse në vite është vërejtur një ulje e ndjeshme e vdekshmërise foshnjore, pjesa që zë në të vdekshmëria neonatale, bëhet çdo vit dhe më e lartë (aktualisht zë rreth 75% të vdekshmërisë foshnjore). Kjo sugjeron se ndërhyrjet në shëndetin e të porsalindurit duhet të jenë prioritare.

1412017-2021

10.5

10

9.5

9

8.5

8

7.5

7

6.5

62006 2008 2010 2012 2014

Burimi: Banka Botërore, Shqipëria vdekshmëria neonatale

Sipas statistikave të Ministrisë së Shëndetësisë për vdekshmërinë neonatale, vdekjet e javës së parë pas lindjes (0-6 ditë) përbëjnë rreth 80 % të vdekjeve neonatale

40

30

20

10

0

25-45%45-55%

55-75%

1993 1998 2003 2008

Fig. Përpjestimi i vdekjeve neonatale në vdekshmërinë foshnjore (Burimi Ministria e Shëndetësisë)

Vdekshmëria e fëmijëve nën pesë vjeç. Sipas të dhënave operative të Ministrisë së Shëndetësisë, vdekshmëria nën 5 vjeç është ulur nga 20,7 (për 1 000 lindje të gjalla) në vitin 2002 në 7,1 në vitin 2015. Megjithatë, ashtu sikurse për vdekshmërinë foshnjore, ekziston një nënraportim i ndjeshëm nga të dhënat zyrtare të institucioneve shqiptare si pasojë e nënregjistrimit të numrit të vdekjeve4. Nga kjo pikëpamje, sipas raporteve të OKB-së, (IGME UN Inter-agency Group for Child Mortality Estimation 2015), vdekshmëria nën 5 vjeç në Shqipëri për vitin 2015 ishte 15 dhe 13, respektivisht për meshkujt dhe femrat. Megjithatë, në të dy gjinitë vërehet një ulje pothuaj trefish krahasuar me vitin 1990.

lindjetNumri i lindjeve gjatë vitit 2015 është afërsisht 32,7 mijë lindje. Raporti gjinor në lindje është 1,1 që tregon se në 100 lindje vajzash lindin 110 djem. Ky raport është më i lartë se raporti natyral i cili është 1,06 që tregon një preferencë për lindjet e gjinisë mashkullore 2.Në vlera absolute, rënia e numrit të lindjeve krahasuar me vitin 2014 është afërsisht 3 mijë lindje. Për lindjet meshkuj kemi një rënie 8%, ndërkohë për lindjet femra rënia është 9%.


Raporti gjinor në lindjeSex ratio at birth

2006 2007 2008 2009

Raporti natyror - Natural ratioRaporti gjinor në lindje - Sex ratio at birth

2010 2011 2012 2013 2014 2015

1,16

1,14

1,12

1,1

1,08

1,06

1,04

1,02

1

Burimi: INSTAT

Raporti gjinor sipas rradhës së lindjes, 2015Sex ratio by birthorder of births, 2015

rradha e lindjesBirthorder

Meshkujmen

FemraWomen

Raporti gjinorSex ratio

1 7,519 7,047 106,72 5,593 5,144 108,73 2,043 1,746 117,04+ 669 531 126,0Mungojnë

1,618 1,518 106,6Missing

Burimi: INSTAT, Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile

1432017-2021

Lindjet dhe abortetLive births and abortions

VitetYears

lindjeLife births

AborteAbortions

Raporti i abortitAbortion rate

Lidhja: Lindje/AborteThe Relation: Births/

Abortions2006 35.891 9.552 266 3,8:12007 34.448 9.030 262 3,8:12008 33.445 8.335 249 4,0:12009 34.114 9.200 270 3,7:12010 34.061 8.085 237 4,2:12011 34.285 8.307 242 4,1:12012 35.473 7.846 221 4,5:12013 35.750 6.638 186 5,4:12014 35.760 5.572 156 6,4:12015 32.715 5.619 172 5,8:1

Burimi: INSTAT, Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile, Instituti i Shëndetit Publik (ISHP), Ministria e ShëndetësisëBurimi: INSTAT, Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile, Instituti i Shëndetit Publik (ISHP), Ministria e Shëndetësisë

Raporti i abortitAbortion rate

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

290

270

250

230

210

190

170

150

Adoleshentët, shkaqet e vdekjesNga viti 2001 deri në vitin 2011, statistikat jetësore tregojnë numrin e vdekjeve të të rinjve që luhatet në rreth 800 në vit. Që atëherë, numri duket se ka rënë. Shumica mbi 50 vjeç vdesin për shkak të sëmundjeve të qarkullimit të gjakut dhe kancerit, ndërsa të rinjtë përgjithësisht bëhen viktima ndaj faktorë të jashtëm nëse vdesin. Në vitin 2010, shkaqet e jashtme llogaritin 55,8% të vdekjeve të të rinjve të moshës 15 deri në 29 vjeç. Dëmtimet e jashtme, helmimi dhe aksidentet janë shkaqet kryesore të vdekjes së të rinjve. (INSTAT “Të rinjtë në Shqipëri, sfidat në kohët që ndryshojnë”, nëntor 2015).

Një grup faktorësh të parandalueshëm të rrezikut si: duhanpirja, abuzimi me alkool, dieta e pashëndetshme dhe mungesa e veprimtarisë fizike kanë ndikim të madh në rritjen e vërejtur në barrën totale të sëmundjeve jo të transmetueshme si kanceri, sëmundjet e zemrës, mëlçisë dhe mushkërive. Parandalimi i të rinjve shqiptarë nga duhanpirja dhe abuzimi me alkool, dieta e pashëndetshme dhe promovimi i aktivitetit të tyre fizik janë sfidat kryesore5.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS144Figura: Të rinjtë që kanë vdekur në moshën 15-29 vjeç sipas shkakut të vdekjes, 2010 (në përqindje)

Të tjera12.3

Tumor12.0

Qarkullim13.2

Nervore6.6Dëmtime, helmime

dhe aksidente55.8

Burimi: INSTAT “Të rinjtë në Shqipëri, sfidat në kohët që ndryshojnë”, nëntor 2015

arsimi Vërehet se niveli i njohurive të fituara në shkollë vjen në rritje të vazhdueshme sasiore dhe cilësore. Kjo ka të bëjë me pasurimin e kurrikulave në të gjitha nivelet e arsimit, por edhe me rritjen e pjesëmarrjes në arsim.

Pjesëmarrja e të rinjve në arsimin e lartë është e lartë. Gjithashtu nuk përbën më risi fakti që pjesën më të madhe ndër studentët e regjistruar e zënë femrat, të cilat në vitin 2014/15 përbëjnë përsëri 57 % të totalit të tyre. Numri i të diplomuarëve në arsimin e lartë në vitin 2015 është rritur akoma më tepër krahasuar me vitet e mëparshme. Vazhdon të ngelet i lartë edhe për vitin 2015 raporti i femrave të diplomuara me 64 % krahasuar me 36 % të meshkujve.

Në vitin 2014/15 ka një rritje të numrit të nxënësve që marrin diplomë të arsimit të mesëm krahasuar me vitin paraardhës 2.

1452017-2021

19.9

23.8

26.7

26.9

29.6

40.8

50.5

55.4

58.3

63.0

80.1

76.2

73.3

73.1

70.4

59.2

49.5

44.6

41.7

37.0

Studentë e diplomuar në arsimin e lartë siaps fushave të studimit, 2015Students graduated on tertiary by field of study, 2015

100 80 60 40 20 0 20 40 60 80 100

100 80 60 40 20 0 20 40 60 80 100

Arsimi

Shëndeti dhe mirqënia

Shkencat natyroreMatem. & Statistikë

Shkencat shoqëroregazetari dhe informim

Humanitaret dhe artet

Biznes, administrim dhe Ligj

Teknologjia e Informacionitdhe komunikimit

Bujqësi, pyje, peshkim dhe blegtori

Inxhinieritë, prodhimi& ndërtimi

Shërbimet

Education

Health and Welfare

Natural sciences,mathem. & statisticSocial sciencesjournalism & information

Arts and humanities

Business,administration & law

information and CommunicationTechnologies

Agriculture, forestryfisheries & veterinary

Engineering, Manufac. & Construction

Services

Meshkuj-Men: 11 960Femra-Women: 21 569

Burimi: INSTATShënim: Sipas Manualit të Fushave të Studimit 2013

Diplomimet në fushën e shëndetitKemi një rritje të diplomimeve në vite dhe kjo është më e shprehur për infermierët; në vitin akademik 2012-2013 sipas burimit të Ministrisë së Arsimit dhe Sporteve janë diplomuar 2 719 infermierë3.Sipas shpërndarjes së stafit mjekësor për 100 000 banorë në vite shohim se në mjekësi janë diplomur 9 për 100 000 banorë në 2008-2009, ndërsa në 2012-2013 janë diplomuar në mjekësi 10 për 100 000 banorë. Ndryshimet janë mjaft të ndjeshme për të diplomuarit në farmaci, stomatologji dhe infermieri.Më poshtë tregohet sa është rritur numri i diplomimeve, kjo e përllogaritur për 100 000 banorë.Për sa i përket kësaj të fundit, ndryshimi i diplomimit në këtë disiplinë është shumë i madh, për vitin (2008-2009) janë diplomuara 11 për 100 000 banorë, ndërsa në vitin akademik (2012-2013) janë diplomuar 94 studentë për 100 000 banorë 3.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS146Studentë të diplomuar në fushat e mjekësisë 2008-2013 (100.000 banorë)

2012-2013

2011-2012

2010-2011

2009-2010

2008-2009

0.0 50.0 100.0 150.0

Mjekë Dentistë Farmacistë Infermierë

Burimi: INSTAT

Shërbimet dhe gjendja shëndetësore e popullatësShumë ndryshime kanë ndodhur për sa i përket shëndetit gjatë këtyre viteve në Shqipëri, kjo veçanërisht në lidhje me shëndetin e nënës dhe fëmijës. Pothuajse të gjitha lindjet në Shqipëri asistohen nga personeli shëndetësor i kualifikuar, dhe 99% e tyre janë në materinitetet dhe shtëpitë e lindjeve.

Në shërbimin publik parësor kontakti për person me mjekun e familjes dhe specialistin është 2,2 kontakt për person. (Pra çdo person merr kujdes shëndetësor parësor mesatarisht 2 kontakte në vit.) Në vitin 2013 numri i vizitave të kryera në shërbimin parësor te mjeku i familjes, mjeku specialist etj. ishte 6.2 milionë1.

Gjatë vitit 2014 sipas Ministrisë së Shëndetësisë janë raportuar 7 825 455 vizita, ku mesatarisht 3 vizita për banor të kryera nga mjeku i përgjithshëm dhe mjeku i familjes. Fig. 1 Kontakti për person me mjekun e familjes dhe specialistin 2010-2014

2010 2011 2012 2013 2014

2,2

2,4

2,4

2,52,7

Sipas këtij grafiku, shikojmë se çdo qytetari shqiptar i ka takuar të shkojë te mjeku i familjes ose mjeku i përgjithshëm afërsisht 3 herë në vitin 2014 për t’u vizituar, nga 2 herë që ka qënë para vitit 2008. Nga këto po në vitin 2014 vërehet një rritje në 4 % të vizitave në poliklinikat e specialiteteve nga ato të viteve të mëparshme. Moshat që kërkojnë shërbim mjekësor kryesisht janë ato nën 14 vjeç dhe ato të moshës mbi 60 vjeç, të cilat janë afërsisht 50 % për vitin 20143.

Brenda shërbimit të kujdesit shëndetësor parësor funksionojnë dhe shërbime specifike për përkujdesin e nënës dhe fëmijës, konsultoren e gruas (KG) dhe konsultoren fëmijës (KF). Për vitet 2010-2014, sipas Ministrisë të Shëndetësisë KG-ja ndiqet nga mjeku obstetër-gjinekolog dhe pothuajse numri i vizitave të para obstetrike është përafërsisht i njëjtë me numrin e lindjeve të raportuara në vendin tonë, nga këto 65 % janë gjatë 0-13 javëve të para dhe mbi 28 javë 10,9 % sipas raportimit për vitin 2014, kjo shpërndarje ka qëndruar e pandryshuar në këto vite sipas evidencës për këtë shërbim të ofruar3.

1472017-2021

Në lidhje me ndjekjen e fëmijëve, KF-ja është fokusuar në ndjekjen e fëmijve 0-12 muaj dhe mënyrën sesi ushqehen ata sipas rekomandimeve të OBSH-së. Në të dhënat e aktitetit të KF-së shikojmë që numri i ndjekjes së fëmijëve nga stafi i lartë mjekësor për vitin 2014 është 58 %, kjo më e lartë krahasuar me vitin 2010 që ka qenë 42 %3.

Numri i spitaleve dhe i shtretërve spitalorë është ulur gjatë viteve të fundit në Shqipëri, por niveli i shfrytëzimit të shtratit është ende i ulët, kjo për sektorin publik në vlerat 48 %, për shkak se sektori privat sapo ka lulëzuar në Shqipëri1.

Shpenzimet totale për shëndetësinë llogariten si shuma e shpenzimeve publike dhe private të bëra për shëndetësinë. Ato mbulojnë shërbimet shëndetësore (parandaluese dhe kuruese), aktivitetet e planifikimit familjar, ndihmat emergjente për shëndetin, etj. Të dy sektorët kanë një peshë jo të vogël ndaj totalit të shpenzimeve për shëndetësinë, por aktualisht shpenzimet publike zënë 3 % të PBB-së1.

Shqipëria shpenzon rreth 6% të PBB-së për kujdesin shëndetësor sipas raportit OBSH-së 2015. Krahasuar me vendet e Europës Juglindore, shpenzimet e Shqipërisë për shëndetin ndaj PBB-s janë më të ulëtat3.

Tab. 7 Tregues makroekonomikë për shëndetësinë, sektori shtetëror 2010-2014

Shpenzimet 2010 2011 2012 2013 2014Buxhetit të shtetit gjithsej (në milionë lekë) 362.752 376.351 376,241 394,118 438.855Buxhetit të shëndetësinë (në milionë lekë) 32.685 35.024 36.535 35.391 41.881Shëndetësinë kundrejt (%)- Shpenzimeve buxhetore 9,0 9,3 9,7 9,0 9,5- Produkti i Brendshëm Bruto 2,6 2,7 2,7 2,6 3,0

INSTAT: Vjetari Statistikor 2010-2014

Sëmundjet amtareSëmundjet amtare kanë pësuar gjithashtu rënie në Shqipëri, nga 87 në 18 DALY për 100 000 në vitin 1990 dhe 2010, përkatësisht4.

Figura 59. Vitet e jetës të axhustuara për paaftësi (për 100,000) për sëmundjet amtare në Shqipëri sipas viteve (vlerësime bruto, të gjitha moshat) (burimi: GBD, 2010)

1990 1995

44

87

4433

24 18

2000 2005 2010

100908070605040302010

0

Burimi:Raport shëndetësor kombëtar, gjendja shëndetësore e popullatës shqiptare Tiranë, 2014. ISHP, UNICEF.

Në vitin 1990, barra e sëmundjeve amtare në Shqipëri ishte më e larta në rajonin e EJL-së (me rreth 85 DALY për 100 000), duke zënë 0.3% të barrës totale të sëmundjeve te femrat4.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS148Tabela 53. Vitet e jetës të axhustuara për paaftësi të standartizuara për moshën për sëmundjet amtare në Shqipëri dhe vendet e rajonit të EJL-së në vitin 1990 dhe në vitin 2010(burimi: GBD, 2010)

Sëmundjet amtareViti: 1990 Viti: 2010

DailY (100,000) Përqindja DailY DailY (100,000) Përqindja DailYShqipëria 85.2 0.31 17.5 0.08Bosnje-Hercegovina 85.2 0.14 13.9 0.07Kroacia 26.7 0.10 14.8 0.07Greqia 13.5 0.07 10.7 0.06Maqedonia 56.2 0.19 25.3 0.11Mali i Zi 29.7 0.12 23.9 0.10Serbia 46.0 0.18 27.2 0.13Sllovenia 22.8 0.10 9.9 0.06


Në vitin 2010, sëmundjet amtare në Shqipëri ishin më të ulëta se në Serbi, Maqedoni dhe Malin e Zi, por më të larta sesa në Kroaci dhe Bosnje-Hercegovinë.

Në të gjithë rastet, regjistrimi i saktë i sëmundjeve amtare mund të jetë i diskutueshëm në Shqipëri dhe prandaj, krahasimet mes vendeve duhet të interpretohen me kujdes. Së fundi, sëmundjet infektive, amtare, neonatale dhe çrregullimet nutricionale zinin 30.5% të barrës totale në Shqipëri në vitin 1990, por vetëm 9.5% në vitin 20104.

Kujdesi antenatal dhe postnatalTabela më poshtë paraqet nivelin e mbulimit për disa shërbime shëndetësore kryesore në Shqipëri, bazuar mbi një raport të botuar së fundmi (OBSH, World Health Statistics, 2014).Pothuajse të gjitha lindjet (99%) në Shqipëri gjatë viteve 2006-2013 u asistuan nga punonjës shëndetësorë të kualifikuar4.Sipas statistikave zyrtare, prevalenca e lindjeve Cezariane ishte 19% gjatë periudhës 2006-2012. Por gjasat janë që ky të jetë një nënvlerësim i prevalencës së vërtetë, duke marrë parasysh faktin se ka raste të lindjeve Cezariane në spitalet private. Gjatë kësaj periudhe, 83% e të porsalindurve në Shqipëri kanë kryer një vizitë postnatale brenda dy ditëve nga lindja4.

Tabela 121. Shkalla e mbulimit me disa shërbime shëndetësore kryesore në Shqipëri(burimi: OBSH, 2014)

Shërbimi shëndetësor Prevalenca (në %) VitiNevoja të paplotësuara për planifikimin familjar 13 2006-2012Përdorimi i kontraceptivëve 69 2006-2012Kujdesi antenatal≥ 1 vizitë≤ 1 vizita

9767 2006-2013

Lindje të asistuara nga staf i kualifikuar shëndetësor 99 2006-2013Lindje Cezariane 19 2006-2012Vizita postnatalebrenda dy ditëve nga lindja 83 2006-2012


1492017-2021

Sëmundjet neonataleSipas raportimit nga ISHP në vitin 2014, sëmundjet neonatale kanë pësuar rënie të konsiderueshme në Shqipëri gjatë dy dekadave të shkuara7. Në total, në vitin 1990 këto sëmundje zinin 4.5% të barrës totale të sëmundjeve, ndërsa në vitin 2010 vetëm 2.0%4.

Barra e sëmundshmërisë neonatale ka rënë respektivisht për meshkujt dhe femrat nga 1479 DALY në 1990 në 616 në 2010, dhe nga 1091 DALY në 481 në 2010. Megjithatë, barra e sëmundjeve neonatale mbetet ndër më të lartat në rajon (Global Burden Disease GBD survey WHO 2010).

Tabela 49. Vitet e jetës të axhustuara për paaftësi gjini-specifike për sëmundjet neonatale në Shqipëri në vitin 1990 dhe në vitin 2010 (vlerësime bruto, të gjitha moshat) (burimi: GBD, 2010)

gjiniaViti: 2010 Viti: 1990

DailY (për 100,000) Përqindja DailY DailY (për 100,000) Përqindja DailYMeshkuj 616.1 2.0 1479.0 4.7Femra 480.8 2.0 1080.8 4.1Totali 548.5 2.0 1284.8 4.5

Burimi: Raport shëndetësor kombëtar, gjendja shëndetësore e popullatës shqiptare Tiranë, 2014. ISHP, UNICEF.

Barra e sëmundshmerise fëminore (1-4 vjeç): Në vitin 2010 u vërejt një rënie e theksuar (më shumë se dyfish) e barrës së sëmundjeve në fëmijët 1-4 vjeç në Shqipëri krahasuar me vitin 1990. Megjithatë Shqipëria vazhdon të paraqesë nivelin më të lartë në rajon, më shumë se dyfishi krahasuar me Malin e Zi, i cili është vendi me barrën e dytë më të lartë në rajonin e Europës Juglindore4.

Tabela 51. Vitet e jetës të axhustuara për paaftësi të standartizuara për moshën në të dy gjinitë për barrën e sëmundjeve në fëmijët 1-4 vjeç në Shqipëri dhe vendet e rajonit të EJL-së në vitet 1990 dhe 2010 (burimi: GBD, 2010)

Shërbimi shëndetësor Viti: 1990 Viti: 2010Shqipëria 31246.1 13688.1Bosnje-Hercegovina 8941.6 5908.1Kroacia 7132.3 5132.9Greqia 5788.2 3813.3Maqedonia 12529.4 6238.5Mali i Zi 10379.3 6292.4Serbia 8817.9 5098.5Sllovenia 7061.8 4804.1


Perceptimi i shëndetitVetëvlerësimi pozitiv i gjendjes shëndetësore është rritur. Në vitin 2012 më shumë se 85 % e individëve ndihen shumë mirë ose mirë, krahasuar me vitin 2002 kur kjo përqindje ishte 75,3 %1.Një aspekt i rëndësishëm që ndikon te shëndeti është pirja e duhanit dhe e alkoolit. Në vitin 2012, 9,4 % e individëve të moshës 10 vjeç e lart pinë aktualisht duhan dhe 24,3 % pinë alkool. Kjo përqindje është ulur ndër vite sidomos krahasuar me vitin 2005. Shpërndarja e duhanpirësve sipas grup-moshave për vitin 2012, tregon një përqindje më të lartë të duhanpirësve në grup-moshat 25-44 vjeç krahasuar me vitet e tjera ku përqendrimi i tyre shihej në moshat më të larta1.


PËRQ

INDJ

A25.0

20.0

15.0

10.0

5.0

10-24 25-34 35-44

2005 2008 2012

45-54 55-64 64+ Gjithsej

Duhanpirës sipas grupmoshave

Burimi: Ankesa e Matjes së Nivelit të Jetesës, 2005, 2008, 2012

Mirëqenia socialeShkalla e papunësisë në Shqipëri mbetet në nivel dyshifror si për femrat ashtu dhe për meshkujt. Në tregun shqiptar të punës të rinjtë e moshës 15-29 vjeç kanë mesatarisht 2,5 herë më shumë gjasa se popullsia adulte e moshës 30-64 vjeç që të jenë të papunë1.

Kështu, në vitin 2015, shkalla e papunësisë për të rinjtë e moshës 15-29 vjeç ishte 33,2 %, ndërkohë që shkalla e papunësisë për popullsinë 30-64 vjeç ishte 12,5 %. Përqindja e të rinjve në moshë 15-29 vjeç,të cilët janë jo në punësim e as duke ndjekur shkollën apo ndonjë trajnim profesional është 32,8 %. 1

2015

2014

2010

2005

2000

FemraMeshkuj

0% 5% 10% 15% 20% 25%

Shkalla e papunësisë

Gjatë vitit 2013 ekonomia shqiptare shënoi një rritje reale prej +1.4 % krahasuar me vitin 2012. Konsumi final përbën peshën kryesore të shpenzimeve në ekonomi, me 89.34 % dhe u rrit me +1.94 % në terma reale. Formimi bruto i kapitalit fiks u rrit me +1.16 % në terma reale krahasuar me vitin 2012. Eksporti dhe importi i mallrave dhe shërbimeve janë rritur në terma reale me përkatësisht +7.89 % dhe +4.99 % krahasuar me vitin 2012. PBB-ja për frymë në vitin 2013 arriti në 471 mijë lekë. PBB-ja për frymë e Shqipërisë e shprehur në standardin e fuqisë blerëse është pothuajse sa një e treta e mesatare së PBB-së për frymë të vendeve të BE-së (BE=100)1.

1512017-2021

Sigurimet shoqërore dhe shëndetësoreShpenzimet për sigurimet shoqërore janë komponenti që zë peshën më të madhe në shpenzimet për mbrojtjen sociale. Shpenzimet për sigurimet shoqërore në raport me PBB-në nominale kanë ardhur në rritje gjatë periudhës 2010-2014. Në vitin 2010 shpenzimet për sigurimet shoqërore përbënin 6,5 % të PBB-së nominale dhe rriten gradualisht deri në 7,2 % të PBB-së nominale në vitin 2014.Shpenzimet për sigurimet shëndetësore janë mesatarisht 2,2 % e PBB-së, ndërsa shpenzimet për mbështetjen e familjeve në nevojë me ndihmë ekonomike janë mesatarisht sa 1,4 % e PBB-së nominale 3.

Dhuna në familje sipas llojit të ushtruar dhe gjinisë, 2014Domestic violencbe type and sex, 2014

Dhuna në familje Meshkujmale

FemraWomen Domestic violence

Gjithsej 1031 3090 TotalAbuzim psikologjik 69 88 Pychological ViolenceDhunb fizike 51 41 Physical ViolenceDhunb seksuale 3 11 Sexual ViolenceTjetër 908 2950 Other

Burimi: Femra dhe Meshkuj në Shqipëri /Women and Men in Albania 2015, INSTAT.


2013

Qark

Shqipëria 466

PBB për frymë në mijë lekë

Vjetari Statistikor, 2010-2014

Nuts 2300-330331-466467-550551-650

KorçëBerat

Gjirokastër

Vlorë

Fier

Tiranë

Elbasan

Dibër

Lezhë

Shkodër

Kukës

Durrës

Ndarja e re administrative e ShqipërisëNga ana administrativo-territoriale, Shqipëria është e ndarë në dy nivele të njësive të qeverisjes vendore: 12 qarqe dhe 61 bashki. Më 31 korrik 2014, Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligjin 115/2014 “Për ndarjen administrativo-territoriale të njësive të qeverisjes vendore në Republikën e Shqipërisë”. Ndarja e re territoriale e ndan Shqipëri Në dy nivele të njësive të qeverisjes vendore, në 12 qarqe të cilët ndahen më tej në 61 bashki. Vënia në funksion e kësaj ndarjeje do të bëhet pas konstituimit të organeve përfaqësuese dhe ekzekutive të njësive të qeverisjes vendore në zgjedhjet e vitit 20158.

Fig. 7 PBB për frymë sipas Qarqeve

1532017-2021

Fig. Bashkitë e Shqipërisë

Malësi e Madhe

Tropojë

Has

Kukës

Fushë-Arrëz

PukëShkodër

Vau i Dejës

Lezhë MirditëDibër

MatKurbin

KrujëDurrës Bulqizë

Klos

Kamëz

Tiranë

VorëShijak

Kavajë

Rrogozhinë PeqinElbasan

CërrikBelshLushnjë

Divjakë

Fier

Selenicë

Vlorë

Himarë

Tepelenë

Memaliaj

PërmetKolonjë

KorçëSkrapar

Berat

KuçovëUrëVajgurore

RoskovecPatos

Mallakastër Poliçan

Këlcyrë

LibohovëGjirokastër

DelvinëDropull

Sarandë

Finiq

Konispol

Devoll

Maliq

PogradecPustecGramsh

Përrenjas

Librazhd


10 8

2

11

4

5

1 7

612

3

9

Qarqet e Shqipërisë

1552017-2021

BERAT

KUTALLILUMAS

VELABISHT

OTLLAK

POSHNJE

ROSHNIK

SINJË

TËRPAN

URAVAJGURORE

VËRTOP

CUKALAT

BULQIZË

FUSHËBULQIZË

GJORICË

TREBISHT

OSTREN

SHUPENZË

ZERQAN

MARTANESH

DELVINË

FINIQMESOPOTAM

VERGO

BILISHT

BILISHTQENDËR

MIRAS

HOÇISHT

PROGËR

ARRAS FUSHË-ÇIDHËN

KALA EDODËS

KASTRIOT

LURË

MAQELLARË

MELANMUHURR PESHKOPI

TOMIN

SELISHTË

SLLOVË

ZALL-DARDHË

ZALL-REÇ

LUZNI

DURRËSGJEPALAJ

KATUNDI RI

MAMINAS

MANËZ

RRASHBULL

SHIJAK

SUKTH

XHAFZOTAJ

BELSH

BRADASHESH

CËRRIK

ELBASAN

FIERZË

FUNAR

GJERGJAN

GJINAR

GOSTIMË

GRACEN

GREKAN

KAJAN

KLOS

LABINOTFUSHË

LABINOTMAL

MOLLAS

PAPËR

RRASË

SHALËS

SHIRGJAN

SHUSHICË

TREGAN

ZAVALINË

CAKRAN

DERMENAS FIER

FRAKULL

RUZHDIE

KUMAN

KURJANLEVAN

LIBOFSHË

MBROSTARURA

PATOSPORTEZ

QENDËR

ROSKOVEC

STRUMTOPOJË

ZHARRËZ

GRAMSH

KODOVJAT

KUSHOVËLENIE

PISHAJPOROÇAN

SKËNDERBEGAS

KUKUR

SULT

TUNJË

ANTIGONËCEPO

DROPULLI POSHTËM

DROPULLI SIPËRM

GJIROKASTËR

LAZARAT LIBOHOVË

LUNXHËRI

ODRIE

PICAR

POGONQENDËRLIBOHOVË

ZAGORIE

FAJZË

GOLAJ

GJINAJ

KRUMË

GOLEM

GOSË

HELMËSKAVAJË

KRYEVIDH

LEKAJLUZ I

VOGËL

RROGOZHINË

SINABALLAJ

SYNEJ

BARMASH

ÇLIRIM

ERSEKË

LESKOVIK

QËNDERLESKOVIK

MOLLAS

NOVOSELË

QENDËRERSEKË

DRENOVË

GORE

KORÇËLEKAS

LIBONIKMALIQMOGLICË

MOLLAJ

PIRG

POJAN

QENDËR

VITHKUQ

VOSKOP

VOSKOPOJË

VRESHTAS

BUBQ

CUDHI

FUSHËKRUJË

THUMANË

KRUJË

NIKËL

KOZARE

KUÇOVËPERONDI

ARRËN

BICAJ

BUSHTRICË

KOLSHKUKËS

MALZI

ZAPOD

SHISHTAVEC

SHTIQËN

SURROJ

TËRTHORE

TOPOJAN

UJMISHTGRYKËCAJE

KALIS

FUSHËKUQE

LAÇ

MAMURRAS

MILOT

BALLDREBLINISHT

DAJÇ

KALLMET

KOLSHLEZHË

SHËNGJIN

UNGREJ

ZEJMEN

HOTOLISHT

LIBRAZHD

LUNIKORENJË

PRRENJAS

POLIS

QENDËR

QUKËS

STEBLEVË

STRAVAJ

RRAJCË

ALLKAJ

BALLAGAT

BUBULLIMË

DIVJAKËDUSHK

FIERSHEGAN

GOLEM

GRABJAN

GRADISHTË

HYSGJOKAJ

KARBUNARË

KOLONJË KRUTJE

LUSHNJE

REMAS

TËRBUF

GRUEMIRË

KASTRAT

KELMEND

KOPLIKQENDËR

SHKREL

ARANITESBALLSH

FRATAR

GRESHICË

HEKAL

KUTË

NGRAÇANQENDËR

SELITË

BAZ

DERJAN

GURRËKLOS

KOMSI

LIS

MACUKULL

BURREL

RUKAJ

SUÇ

ULËZ

XIBËR

FAN

KAÇINAR

KTHJELLË

OROSH

RRËSHENRUBIK SELITË

GJOCAJ

KARINË PAJOVË

PEQIN

PËRPARIM

SHEZË

BALLABAN

ÇARÇOVË

FRASHËR

KELCYRË

PËRMET

QENDËR

SUKË

DISHNICË

PETRAN

BUÇIMAS

ÇËRRAVË

DARDHAS

POGRADEC

PROPTISHT

TREBINJË

UDENISHT

VELÇAN

BLERIM

FIERZË

FUSHË-ARRËS

GJEGJAN

IBALLË

PUKË

QELËZ

QERRETQAFË-MAL

RRAPE

DHIVER

KONISPOL

LIVADHJA

LUKOVË

SARANDË

XARRË

ALIKO

MARKAT

BOGOVË

ÇEPAN

ÇOROVODË

GJERBËS

LESHNJE

POLIÇAN

POTOM

QENDËRVËNDRESHË

ZHEPË

ANA EMALIT

BËRDICË

BUSHAT

DAJÇ

GURII ZI

HAJMEL

VAU IDEJËS

POSTRIBË

PULT

SHALË

SHLLAK

SHOSH

VELIPOJË

VIG-MNELË

TEMAL

BUZ

MEMALIAJFSHAT

KRAHËS

SHKODËR

KURVELESH

LOPËS

LUFTINJË

MEMALIAJ

QËNDËRTEPELENË

QESARAT

TEPELENË

BALDUSHK

BËRXULLË

BËRZHITË

DAJT

KAMËZ

KASHAR

NDROQ

PASKUQAN

PETRELË

PEZË

PREZË

FARKË

SHËNGJERGJTIRANË

VAQARR

VORËZALL-BASTARZALL

HERR

KRRABË

BAJRAMCURRI

BUJAN

BYTYÇFIERZË

LEKBIBAJLLUGAJ

MARGEGAJ

TROPOJË

BRATAJ

HIMARË

KOTË

NOVOSELË

ORIKUM

QENDËR

SELENICË

SEVASTËR

SHUSHICË

VLLAHINËVLORË

HORË-VRANISHT

ARMEN

ISHËM

KSAMIL

SHËNKOLL

PUSTEC

RRETHINAT

S E L E N I C ES E L E N I C E

V O R ËV O R Ë

T I R A N ËT I R A N Ë

QENDËR

B E L S HB E L S H

B E R ATB E R AT

B U L Q I Z ËB U L Q I Z Ë

CËRRIKCËRRIK

D E LV I N ËD E LV I N Ë

D E V O L LD E V O L L

D I B Ë RD I B Ë R

D I V J A K ËD I V J A K Ë

D R O P U L LD R O P U L L

D U R R Ë SD U R R Ë S

E L B A S A NE L B A S A N

F I E RF I E R

F U S H ËF U S H ËA R R Ë SA R R Ë S

G J I R O K A S T Ë RG J I R O K A S T Ë R

G R A M S HG R A M S H

H A SH A S

H I M A R ËH I M A R Ë

K AVA J ËK AVA J Ë

K E L C Y R ËK E L C Y R Ë

K L O SK L O S

K O L O N J ËK O L O N J Ë

K O N I S P O LK O N I S P O L

K O R Ç ËK O R Ç Ë

K R U J ËK R U J Ë

K U Ç O V ËK U Ç O V Ë

K U K Ë SK U K Ë S

K U R B I NK U R B I N

L E Z H ËL E Z H Ë

L I B O H O V ËL I B O H O V Ë

L I B R A Z H DL I B R A Z H D

F I N I QF I N I Q

LUSHNJELUSHNJE

M A L Ë S IM A L Ë S IE M A D H EE M A D H E

M A L I QM A L I Q

MALLAKASTËRMALLAKASTËR

MATMAT

M E M A L I A JM E M A L I A J

M I R D I T ËM I R D I T Ë

PATOSPATOS

P E Q I NP E Q I N

P Ë R M E TP Ë R M E T

P O G R A D E CP O G R A D E C

P O L I Ç A NP O L I Ç A N

P R R E N J A SP R R E N J A S

P U S T E CP U S T E C

P U K ËP U K Ë

ROSKOVECROSKOVEC

RROGOZHINËRROGOZHINË

S A R A N D ËS A R A N D Ë

SHIJAKSHIJAK

S H K O D Ë RS H K O D Ë R

S K R A PA RS K R A PA R

T E P E L E N ËT E P E L E N Ë

K A M Ë ZK A M Ë Z

T R O P O J ËT R O P O J Ë

VA U IVA U ID E J Ë SD E J Ë S

V L O R ËV L O R Ë

URAURAVAJGUROREVAJGURORE

HA RTA A D MIN IST RATIV E TER R ITORI ALE E B AS HK IVE TË S HQ IPË RIS Ë

REPUBLIKA E SHQIPËRISËMINISTRIA E ÇËSHTJEVE VENDORE

1:420,000 ±

Kufi Bashkie

Njesite administrative perberese

Burimi: Ministër Shteti për Çështjet Vendore; www.ceshtjetvendore.gov.al

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS156Demographic ans socioeconomic context

Dhuna në familje

1 2 3 4 5 6 7 8 9

GjithsejMid-year

population(thousands)

Population aged

≥65 years(% of total)

Tota fertility

rate

Naturalpopulation

growthper 1000

Urbanpopulation

(%)

Crude death rate per 1000

population

HealthUnemployment

rate (%)

Real GDP,PPP$

per capita

Anual growth

rate of GDP(%)

Country 2013 2013 2013 2013 2010** 2013 2013 2013 2013Albania 2 897 ... 1.8b ... 52 ... 13.4b 10 428a 1.9a

Core Health Indicators in the WHO European Region 2015

health 2020

Life expectancyat birth (years)

Life expectancyat 65 years (years)

Infantmortallity

rate per 1000 life births

Maternalmortallity

ratio per 100 000life births (MDG 5)

Both sexes Males Females Both sexes Males FemalesCountry 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013Albania ... ... ... ... ... ... 5.49b 11.8

Note: a = 2014, b = 2012, c = 2011, d = 2010–2005


Health status: morbidity26 27 28 29 30

MDG6Incidence per 100 000 Cancer Incidence per 100 000

HIV TB Female breast Cervixuteri

Trachea, bronchus and longus

Country 2013 2013 2013 2013 2013

Albania 3.1b 16.4 30.8 6.6 15.0


1572017-2021

alBania 34 35 36 37 38 39 40 41

Health 2020Total healthexpenditure as % of GDP

Goverment expenditure of health as % of total

goverment expenditure

Publicsector health

expenditure

Health 2020Private

households’ out-of-pocket

expenditure

Health 2020

Yearly consumption of alcohol per

adult ≥ 15 years (litres of pure alcohol equivalent)

Estimated age-standardized prevelance of

tobacco smoking among people aged 15 years and over

obesity (body mass

index ≥ 30 kg/m2)

raised blood pressure (systolic blood pressure

≥ 140 or diastolic blood pressure

≥ 90) as % of total health

expenditure

2013 2013 2013 2013 2013 2011 2014 2014 Country5.9 9.9 48.4 51.5 5.0c 26 17.6 28.0 albania


Health care prsonnelper 100 000 population

Graduates**

per 100 000 population

Physicians Nurses Midwives Dentists Pharmacists Physiotherapists Physicians NursesCountry 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013

alBania

Health care prsonnelper 100 000 population

Physicians by specialtyper 100 000 population

Female*** Older than 55 years

General practitioners

General paediatricians

Obstretricians and gynaecologists Psychiatrists Medical group

of specialists Surgical group of

specialists 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013 2013


Referencat1. Shqipëria në Shifra 2015, INSTAT 20142. Femra dhe Meshkuj në Shqipëri 2016, INSTAT3. Vjetari Statistikor 2010-2014, INSTAT 20154. Raporti shëndetësor kombëtar, gjendja shëndetësore e popullatës shqiptare Tiranë, 2014. ISHP,

UNICEF)5. INSTAT “Të rinjtë në Shqipëri, sfidat në kohët që ndryshojnë”, nëntor 20156. Ligj nr. 115/2014 për ndarjen administrativo-territoriale të njësive të qeverisjes vendore në Republikën

e Shqipërisë – Fletorja Zyrtare Viti 2014 – Numri 137

1592017-2021

Aneksi 3: Dokumente ndërkombëtare

Konteksti shqiptar i strategjive dhe politikave lidhur me SHSR-në

Programi i qeverisë 2013-2017 synon: • Një qasje të integruar në kujdesin shëndetësor, duke e bashkërenduar me politikat e sportit, mbrojtjes

sociale, sigurisë në punë, ruajtjes së mjedisit, planifikimit dhe rregullimit të territorit, përfshirë transportin dhe komunikacionin.

• Funksionimin e mekanizmave koordinuese ndërsektoriale për problemet madhore të shëndetit publik si përdorimi i drogës, abuzimi me alkoolin, duhanpirja, siguria rrugore, siguria ushqimore dhe kequshqyerja, sëmundjet infektive të reja, si dhe ato të neglizhuara, menaxhimi strategjik i kimikateve, faktorët mjedisor, ndryshimet klimaterike.

• Shërbim Kombëtar Shëndetësor që do të jetë paguesi i vetëm i shërbimit të kujdesit shëndetësor, duke siguruar që askush të mos përballet me pengesa financiare, moshore, gjinore, gjeografike apo kulturore në marrjen e shërbimit të kujdesit shëndetësor. Kujdesi shëndetësor do të financohet nga taksimi i përgjithshëm.

• Rritjen e rolit të shëndetit publik dhe programeve të parandalimit e të promocionit shëndetësor. • Programe kombëtare të parandalimit dhe zbulimit të hershëm të sëmundjeve tumorale dhe

sëmundjeve kardiovaskulare; zbatimin e programit kombëtar për kontrollin bazë të shëndetit për popullsinë në intervalin moshor 40-60 vjeç, si dhe në mosha më të reja për disa shtresa të veçanta të shoqërisë.

• Hartimin dhe zbatimin rigoroz të protokolleve bashkëkohore të mjekimit dhe procedurave standarde të punës, që është hap i domosdoshëm në rritjen e transparencës, verifikueshmërisë, përgjegjshmërisë dhe llogaridhënies, me qëllimin final rritjen dhe përmirësimin gradual të cilësisë së shërbimit spitalor. Ky është një parakusht i domosdoshëm në përgatitjen e spitaleve që të kontraktojnë me paguesin e vetëm sipas metodave dhe praktikave më të mira ndërkombëtare.

• Vendosjen e parimeve të qeverisjes klinike në spitalet tona, duke synuar standarde të larta të kujdesit, shërbime të efekteshme, transparencë dhe llogaridhënie.

• Administrimin e spitaleve në mënyrë efikase dhe financimin në bazë të paketave të shërbimit që paguesi i vetëm do të kontraktojë për kujdesin e nevojshëm spitalor të çdo individi. Më tej synohet të kalohet nga pagesa e shërbimeve sipas kostove në zbatimin e “Algoritmeve Klinike” (Clinical Pathways) dhe më pas në vendosjen e DRG-ve (Diagnosis – Related Group).

• Që gjithë spitalet publike dhe jopublike t’i nënshtrohen procesit të akreditimit fillestar dhe rivlerësimit periodik. Shërbimet spitalore universitare do të kenë rol parësor edhe në udhëheqjen profesionale të shërbimeve spitalore në të gjithë vendin.

• Ngritjen e një sistemi unik dixhital shëndetësor, me të cilin do të ndërlidhen të gjithë aktorët e sistemit shëndetësor, publik dhe privat. Në qendër të sistemit do të jetë individi dhe dosja e tij elektronike shëndetësore. Dixhitalizimi i infomacionit për shëndetin dhe kujdesin shëndetësor do të përdoret edhe për të rritur ndjeshëm transparencën në komunikimin me publikun për gjendjen e shëndetit të popullatës, për përdorimin e burimeve të disponushme, për të filluar zbatimin e standardeve të llogaridhënies së hapur të zyrtarëve publikë dhe të ofruesve të shërbimit, si dhe për të vendosur besimin midis popullatës, ofruesve të shërbimit dhe zyrtarëve të lartë.

• Zgjerimin më tej të bashkëpunimit me shëndetësinë jopublike si komplementare në përmbushjen e qëllimit të përmirësimit të kujdesit shëndetësor. Institucionet jopublike do të zbatojnë të njëjtat rregulla dhe procedura të akreditimit, rivlerësimit periodik, këmbimit të informacionit shëndetësor klinik dhe individual. Do të kërkohet zbatimi i protokolleve të mjekimit për shërbimet që paguesi i vetëm do të blejë në institucionet jopublike. Do të zgjerohet partneriteti publik-privat në kujdesin shëndetësor, duke synuar përfshirjen në shërbimet bazë, përveç shërbimeve mbështetëse.

Konteksi Europian dhe Ndërkombëtar për Shëndetin Riprodhues

1- Strategjia Shëndeti 2020

53 vendet e rajonit europian, në seancën e Komitetit Rajonal të OBSH-së për Europën, shtator 2012 kanë

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS160miratuar një kuadër të ri të politikave shëndetësore për rajonin të mbështetura në vlera dhe prova, Shëndeti 2020 . Shëndeti 2020 përqendrohet në përmirësimin e shëndetit për të gjithë dhe zvogëlimin e pabarazive shëndetësore, nëpërmjet përmirësimit të udhëheqjes dhe qeverisjes me synim shëndetin.

Synime të përbashkëta janë “përmirësimi i konsiderueshëm i shëndetit dhe mirëqenies së popullsive, reduktimi i pabarazive në gjendjen shëndetësore, forcimi i shëndetit publik dhe sigurimi i sistemeve shëndetësore të përqendruara te njerëzit, që janë universale, të drejta, të qëndrueshme dhe me cilësi të lartë”.

Politika Shëndeti 2020 bazohet në katër fusha parësore për veprim politik:• investimi në shëndetësi përmes një qasjeje gjatë gjithë jetës dhe fuqizimi i njerëzve;• trajtimi i sfidave kryesore shëndetësore të sëmundjeve të transmetueshme dhe jo të transmetueshme

në rajon; • forcimi i sistemeve shëndetësore të përqendruara te njerëzit, kapaciteti i shëndetit publik, si dhe

përgatitja, mbikqyrja dhe përgjigjja ndaj emergjencave; • krijimi i komuniteteve përtëritëse dhe mjediseve mbështetëse.

Shëndeti 2020 përpiqet të arrijë një ndikim të matshëm mbi shëndetin në rajon. Synimet rajonale më poshtë janë vendosur nga shtetet anëtare.

1. Reduktimi i vdekshmërisë së parakohshme në rajonin europian deri në vitin 2020.2. Rritja e jetëgjatësisë në rajonin europian.3. Reduktimi i pabarazive në shëndet në rajonin europian.4. Rritja e mirëqenies së popullsisë së rajonit europian.5. Sigurimi i mbulimit universal dhe e drejta për nivelin më të lartë të arritshëm të shëndetit.6. Vendosja e synimeve kombëtare dhe objektivave që lidhen me shëndetin në shtetet anëtare

2- Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm Samiti për Zhvillimin e Qëndrueshëm, shtator 2015 miratoi nga të 193 shtetet anëtare të OKB-së, programin “Ta transformojmë botën: Programi për zhvillim të qëndrueshëm, 2030”OZHQ-të janë ambicioze në madhësinë dhe qëllimin e tyre dhe konsistojnë në 17 Objektiva për zhvillim të qëndrueshëm dhe 169 tregues të synuar, që janë të aplikueshme për çdo vend të pasur dhe të varfër, duke marrë parasysh sfidat ekonomike, sociale dhe ambientale në botë.

Ato ndryshojnë nga objektivat e zhvillimit të mijëvjeçarit që i paraprinim duke u fokusuar jo vetëm në plotësimin e nevojave të botës së varfër por edhe në zhvillimin e qëndrueshëm, që është zhvillimi që plotëson nevojat aktuale pa kompromentuar aftësinë e gjeneratave të ardhshme dhe plotësimin e nevojave të tyre.

Objektivat për zhvillim të qëndrueshëm1. Eliminimi i varfërisë në të gjitha format kudo2. Eliminimi i urisë, arritja e sigurisë ushqimore, përmirësimi i ushqyerjes dhe nxitja e bujqësisë së

qëndrueshme3. Sigurimi i jetës së shëndetshme dhe nxitja e mirëqenies për të gjithë njerëzit e çdo moshe4. Sigurimi i arsimit cilësor gjithëpërfshirës dhe të drejtë, dhe nxitja e mundësive për mësim gjatë

gjithë jetës për të gjithë5. Arritja e barazisë gjinore dhe fuqizimi i të gjitha grave dhe vajzave6. Sigurimi i disponueshmërisë dhe menaxhimit të qëndrueshëm të ujësjellës-kanalizimeve për të gjithë7. Sigurimi i lidhjes me energji të përballueshme, të sigurt, të qëndrueshme dhe moderne për të gjithë8. Nxitja e rritjes ekonomike të vazhdueshme, gjithëpërfshirëse dhe të qëndrueshme, punësim të plotë

dhe produktiv, dhe punë të denjë për të gjithë9. Ndërtimi i infrastrukturave rezistuese, nxitja e industrializimit gjithëpërfshirës dhe të qëndrueshëm,

dhe nxitja e novacionit10. Zvogëlimi i pabarazisë brenda vendeve dhe mes tyre11. Kthimi i qyteteve dhe vendbanimeve në gjithëpërfshirës, të parrezikshëm, rezistues dhe të

qëndrueshëm12. Sigurimi i modeleve të qëndrueshme të konsumit dhe prodhimit13. Marrja e masave për të luftuar ndryshimin klimatik dhe efektin e tij14. Ruajtja dhe përdorimi i qëndrueshëm i oqeaneve, deteve dhe burimeve detare për zhvillimin e

qëndrueshëm

1612017-2021

15. Mbrojtja, restaurimi dhe nxitja e përdorimit të qëndrueshëm të ekosistemeve tokësore, administrimi i qëndrueshëm i pyjeve, lufta kundër kthimit të hapësirave në shkretëtirë, ndalimi dhe kthimi pas i procesit të degradimit të tokës dhe ndalimi i humbjes së biodiversitetit

16. Nxitja e shoqërive paqësore dhe gjithëpërfshirëse për zhvillim të qëndrueshëm, ofrimi i mundësisë për drejtësi për të gjithë dhe ngritja e institucioneve të efektshme, llogaridhënëse dhe gjithëpërfshirëse në të gjitha nivelet

17. Fuqizimi i mjeteve të vënies në zbatim dhe rigjallërimi i partneritetit botëror për zhvillim të qëndrueshëm.

Në fushën e shëndetit dhe të drejtave riprodhuese OZHQ-të përfshijnë disa objektiva dhe targete me rëndësi si ato të lidhura me shëndetin, edukimin dhe barazinë gjinore (objektivat 3,4,5). Kjo kupton aksesin ndaj shërbimeve të shëndetit riprodhues dhe seksual, edukimin gjithëpërfshirës për riprodhimin dhe seksualitetin, dhe aftësimin që çdo njeri të marrë vendime për shëndetin e tij.

3- Investimi në fëmijët: Strategjia Europiane e Shëndetit të Fëmijës dhe Adoleshentit 2015–2020 Komiteti Rajonal për Europen WHO, sesioni 64 Kopenhagen, Danimark, 15–18 shtator 2014.

Synimet dhe objektivat e strategjisë:• Të aftësojë fëmijët dhe adoleshentët në rajonin europian të OBSH-së që të realizojnë potencialin e

tyre të plotë për shëndet, zhvillim dhe mirëqenie.• Të pakësojë peshën e sëmundjeve të mënjanueshme dhe vdekshmërisë.

Objektivat e përgjithshme të rekomanduara nga strategjia për vendet anëtare janë:• Të promovojë qeverisje, partnershipe dhe veprime ndërsektoriale në të gjitha nivelet e shoqërisë.• Të fuqizojë sistemet e shëndetit me qendër njerëzit dhe aftësitë e shëndetit publik që të përmirësojnë

shëndetin dhe zhvillimin e fëmijës dhe adoleshentit.• Të adresojë determinantët social të shëndetit dhe hendeqet në pabarazi për fëmijët, adoleshentët,

prindërit dhe kujdestarët.

Parimet udhëheqëse të strategjisë• Adoptimi i një qasjeje të ciklit të jetës. Shëndeti dhe sëmundjet e të rriturit i kanë rrënjët në

shëndetin dhe eksperiencat në stadet e mëparshme të jetës, dhe në mënyrë sistematike reflektojnë faktorët ekonomik, social, ambiental, biomjekësor dhe faktorët e tjerë me rëndësi që kanë ndikim mbi shëndetin. Evidencat tregojnë se problemet që lidhen me pabarazitë e fëmijës dhe adoleshentit reflektohen te:

• zhvillimi prenatal, i lidhur direkt me shëndetin, sjelljen dhe mjediset;• mbështetja e zhvillimit në fëmijërinë e hershme, duke i dhënë përparësi jo vetëm fëmijëve të moshës

0-3 vjeç;• aftësitë, kapacitetet, kompetencat dhe besimet lidhur me shëndetit te fëmijët, adoleshentët dhe

familjet;• parandalimi i hershëm i keqtrajtimit;• përdorimi i arsimit parashkollor dhe shkollor si vende të shenjëstruara për promocionin dhe edukimin

nëpërmjet një qasjeje “shkollë qendër komunitare”;• arritja dhe përfshirja e grupeve vulnerabël si jetimët, romët, refugjatët; • orientimi i shërbimeve shëndetësore drejt promocionit, mbrojtjes dhe parandalimit.

• Adoptimi i një qasjeje të informuar në evidence shkencore, fokusi i përfshirjes së ndërhyrjeve me

bazë faktesh shkencore për shëndetin e fëmijës dhe adoleshentit, zhvillimin dhe mirëqenien, janë ndërhyrje që parandalojnë vdekshmërinë e hershme dhe/ose sëmundshmërinë e vonëshme gjatë stadeve të hershme të jetës.

• Promovimi partnershipeve të forta dhe bashkëpunimit ndërsektorial, shëndeti është çështje shumë komplekse që shpesh dominohet nga faktorë që janë përtej përgjegjësisë imediate të sektorit shëndetësor.

• Adoptimi i një qasjeje me bazë të drejtat njerëzore. Sa më mirë respektohen të drejtat njerëzore aq më efektive dhe ndihmëse janë ato për të forcuar sistemet shëndetësore, shpërndarjen e kujdesit shëndetësor dhe përmirësimin e shëndetit.

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS162Për arritjen e këtyre synimeve strategjia ofron ndërhyrjet kryesore

• T’i bëjmë fëmijët të dukshëm. Regjistrimi i lindjeve, vdekjeve të fëmijëve, kërcënimet e shëndetit të fëmijëve dhe adoleshentëve regjistrohen rutinë, përfshirë monitorimin e ekspozimit të tyre ndaj rreziqeve të sjelljes, sociale dhe ambientale; fokusimi mbi zbatimin e të drejtave të fëmijëve dhe adoleshentëve; disagregimi i të dhënave sipas moshës, gjinisë dhe determinantëve social.

• Adresimi i axhendës së papërfunduar të parandalimit të vdekjeve të parandalueshme dhe sëmundjeve infektive. Akses universal për shërbime cilësore të nënës dhe fëmijës veçanërisht për romët dhe emigrantët; kujdesi antenatal që nënat të rrisin shansin e fëmijëve të tyre për të mbijetuar dhe shëndet të mirë. Zgjerimi i skemës dhe futja vaksinave të reja veçanërisht në parandalimin e pneumonisë, kancerit cervikal dhe diarresë.

• Mbështetja e zhvillimit të fëmijërisë së hershme. Aftësitë për prindërim nga anëtarët e familjes janë thelbësore për shëndetin dhe mirëqenien e fëmijëve dhe adoleshentëve. Kjo kërkon ndërhyrje përtej sektorit shëndetësor dhe shërbime të integruara nga sektorë të ndryshëm si arsimi, pushteti vendor, financa, etj. Fokus i veçantë te fëmijët e minoriteteve, grupeve etnike dhe me paaftësi.

• Mbështetja e rritjes gjatë adoleshencës. Vlerat sociale, normat, familja, grupet moshatare dhe ambientet shkollore mund t’i ekspozojnë adoleshentët ndaj rreziqeve ose t’i mbrojnë ata. Edukimi tyre duhet promovuar nga fëmijëria deri në adoleshencë që të kenë aftësi të bëjnë zgjedhje të informuara. Sistemi shëndetësor europian duhet të përfshijë ofrimin e kujdesit për fëmijët dhe adoleshentët me sëmundje kronike afatagjata.

• Pakësimi i ekspozimit ndaj dhunës dhe kalimit të qasjes nga drejtësia kriminale në shërbime të parandalueshme dhe terapeutike. Dhuna mund të parandalohet në një qasje të shëndetit publik.

• Mbrojtja e shëndetit dhe pakësimi i rreziqeve, arritja e një gjenerate pa duhan. Ndërsa në nivel global punohet që të arrihet një reduktim prej 30% në përdorimin e duhanit deri në vitin 2025, rajoni europian i OBSH-së aspiron që të gjithë fëmijët e lindur mbas vitit 2000 të bëhen të rritur që nuk pijnë duhan, dhe të arrijnë moshën e mesme në një kontinent ku duhani është i rrallë.

• Promovimi i ushqyerjes së shëndetshme dhe aktivitetit fizik gjatë ciklit të jetës. Ushqyerja ekskluzive me gji për 6 muajt e parë, fillimi më tej i ushqyerjes plotësuese janë evidenca të forta dhe baza për qasje strategjike të ushqyerjes në fëmijëri. Mbipesha dhe obeziteti që po rriten me shpejtësi janë çështje të reja shëndetësore që duhen adresuar.

• Kapja e depresionit dhe problemeve të tjera të shëndetit mendor në adoleshencë. Vëmendja i duhet kushtuar shtrirjes dhe përmirësimit të ndërhyrjeve cilësore të shëndetit mendor në ofrimin e shërbimit në nivel parësor dhe komunitar.

• Mbrojtja e fëmijëve dhe adoleshentëve nga rreziqet ambientale. Strategjia tërheq vëmendjen për masa që fëmijët dhe adoleshentët të jetojnë në komunitete të sigurta, të shëndetshme, me akses në mjedise të sigurta që të luajnë dhe marrin pjesë në aktivitete fizike; të kenë furnizim të rregullt me ujë të pijshëm, higjienë, transport publik, masa për sigurinë rrugore dhe për parandalimin traumave dhe dëmtimeve.

4. Korniza për Veprime për Ndjekjen/Zbatimin e Programit të Veprimit të Konferencës Ndërkombëtare mbi Popullsinë dhe Zhvillimin përtej 2014 (Kombet e Bashkuara shkurt 2014).

Në shtator 1994, takimi ndërkombëtar në Kajro për Konferencën Ndërkombëtare për Popullsinë dhe Zhvillimin (ICPD) adoptoi një Program Veprimi për 20 vitet e ardhshme, duke përfshirë një set objektivash specifike për të gjitha vendet në lidhje me shëndetin dhe statusin e gruas dhe zhvillimin social. Objektivat synonin të arrihej:

• Aksesi universal ndaj shëndetit riprodhues përfshirë planifikimin familjar, shëndetin e nënës, fëmijës dhe shëndetin seksual deri në vitin 2015.

• Integrimi i planifikimit familjar dhe shëndetit amtar dhe fëmijëror në shërbime të integruara kujdesi, përfshirë edhe kontrollin e HIV-it dhe IST-ve.

• Reduktimi i vdekshmërisë foshnjore dhe fëminore. • Reduktimi i vdekshmërisë amtare. • Rritja e jetëgjatësisë në 75 vjeç e më shumë deri në 2015.

Programi ICPD brenda këtyre 20 vjetëve adresoi një numër të gjerë çështjesh që ndikojnë në një zhvillim të qëndrueshëm. Ai përcaktoi në qendër të vëmendjes (dhe rekomandoi ) shëndetin riprodhues dhe seksual dhe të drejtat riprodhuese, përfshirë midis të tjerash shëndetin amtar, shëndetin e adoleshentit dhe shëndetin

1632017-2021

riprodhues, parandalimin dhe kontrollin e IST-ve, HIV/AIDS-it, barazinë gjinore dhe fuqizimin e gruas. Ky program veprimi është shumë me rëndësi edhe për arritjen e objektivave të zhvillimit të mijëvjeçarit, në veçanti për objektivin nr. 4 dhe 5, reduktimin e vdekshmërisë amtare dhe foshnjore e fëminore.

Në shtator 2014, Kombet e Bashkuara rishikuan arritjet e ICPD-së Kajro pas 20 vjetëve dhe riformuluan një Plan të Ri Veprimi përtej 2014, që synon të arrijë disa nga objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm. Gjithashtu programi i veprimit i rishikuar adresoi edhe çështje të tjera që tashmë janë një problem i shëndetit publik si rritja e sëmundjeve jo të komunikueshme dhe moshimi.

Rekomandimet e ICPD +20 për fushën e shëndetësisë ishin:1. Shpejtimi i progresit universal për shërbime cilësore të shëndetit riprodhues dhe seksual, dhe plotësimi

i të drejtave riprodhuese dhe seksuale duke përforcuar arritjen, cilësinë dhe gjithëpërfshirjen e sistemeve shëndetësore.

2. Mbrojtja dhe plotësimi i të drejtave të të rinjve dhe adoleshentëve për informacion të qartë, edukim për seksualitetin me trajnimin gjinor, shërbime dhe mjete të SHSR-së për mirëqënien e tyre riprodhuese dhe seksuale, dhe shëndet të mirë gjatë gjithë jetës.

Sfidat për të ardhmen • Respektimi, mbrojtja dhe plotësimi i të drejtave riprodhuese për të gjithë duke rritur edukimin e

publikut dhe zbatuar reforma ligjore dhe politika. • Mbështetja e mobilizimit të komunitetit dhe fushata edukimi në publik mbi të drejtat njerëzore dhe

ligjet lidhur me të drejtat riprodhuese dhe seksuale. Kjo përfshin eleminimin e stereotipeve gjinore dhe diskriminimit në lidhje me seksualitetin dhe riprodhimin; rritjen e ndërgjegjësimit për praktika të dëmshme si p.sh. martesa e detyruar dhe në moshë të hershme, përfshirja e djemve dhe burrave si shumë të rëndësishëm për arritjen e barazisë gjinore dhe të drejtat riprodhuese dhe seksuale, dhe përfundimin e dhunës kundër vajzave dhe grave.

• Rishikimi i politikave dhe legjislacionit që ta bëjnë të sigurt abortitn, të aksesueshëm dhe të ligjshëm.

Masat kyçe janë: - vendosja ose rishikimi i rregulloreve dhe standardeve për ofrimin e shërbimeve të kujdesit - rritja e trajnimit të personelit shëndetësor- zgjerimi i numrit të kategorive të ofruesve që mund të kryejnë këto procedura, heqja e kërkesave që

nuk janë të nevojshme si periudha e detyruar e pritjes, ose pëlqimi prindëror apo i partnerit

• Mbrotja e të drejtave të personave që jetojnë me HIV, mosdiskriminimi.• Arritja e aksesit universal për informacion, edukim dhe shërbime të integruara të shëndetit

riprodhues dhe seksual cilësore.• Ofrimi i një pakete esenciale, gjithëpërfshirëse të integruar të shëndetit riprodhues dhe seksual të

shërbimeve dhe informacionit në sistemin e KSHP-së.• Heqja e pengesave në shërbimet dhe informacionin mbi shëndetin riprodhues, duke vepruar

dhe përforcuar ligjet dhe rregulloret për të garantuar aksesin me respekt për të drejtat njerëzore, përfshi të drejtën për fshehtësi, konfidencialitet, zgjedhje të informuar, pranimin vullnetar të ofrimit të shërbimeve pa diskrimin, detyrim ose dhunë; eleminimi i kufizimeve me bazë moshën, gjendjen martesore, numrin e fëmijeve.

• Sigurimi i aksesit universal për shërbime të integruara të shëndetit riprodhues dhe seksual për të rinjtë.

• Eleminimi i dhunës kundër grave dhe vajzave dhe sigurimi i aksesit universal ndaj shërbimeve për të gjitha viktimat/ të mbijetuara të dhunës me bazë gjinore.

Ndërhyrjet e propozuara për përmirësimin e situatës • Reduktimi/eleminimi i sëmundshmërisë dhe vdekshmërisë amtare, duke siguruar aksesin universal

ndaj kujdesit cilësor prenatal dhe asistencën e personave të aftë në lindje, kujdesin emergjent obstetrik dhe kujdesin postnatal te të gjitha gratë, në veçanti ato që jetojnë në zonat e largëta dhe rurale. Vdekshmëria amtare duhet të përdoret si tregues i shërbimeve cilësore të shëndetit riprodhues dhe seksual dhe realizimi progresiv i të drejtës së gruas për shëndet.

• Reduktimi dhe pakësimi i vdekjeve foshnjore, fëminore nën 5 vjeç veçanërisht ato të lindura në

Dokumenti Strategjik Dhe Plani i VePrimit Për ShënDetin SekSual Dhe riProDhueS164zonat rurale, me probleme social- ekonomike, nga nëna me arsim të ulët.

• Pakësimi i vdekjeve neonatale. Përqindja e vdekjeve neonatae midis totalit të të gjitha vdekjeve të fëmijëve nën 5 vjeç ka qenë më e ngadaltë. Vdekjet neonatale përbënin 44% të të gjitha vdekjeve nën 5 vjeç në nivel global.

• Infertiliteti. Programi i veprimit përfshin angazhimin për të adresuar infertilitetin dhe kanceret e sistemit riprodhues. Në të tërhiqet vëmendja për veprime lidhur me parandalimin e IST-ve si një shkak kryesor i infertilitetit dytësor, si dhe për trajtimin e infertilitetit kur është e mundur. Numri çifteve që janë prekur nga infertiliteti globalisht u rrit nga 42 milionë në vitin 1990 në 48.5 milionë në vitin 2010.

• Kanceret e traktit riprodhues. Shtetet duhet të njohin dhe adresojnë peshën në rritje të kancereve të traktit riprodhues shoqëruar me rritjen e jetëgjatësisë, në veçanti kancerin e gjirit dhe cervical, duke investuar në depistimin rutinë në kujdesin parësor dhe referimin në ofrues të aftë të trajtimit të kancerit në nivelet e larta të kujdesit.

• iSt-të. Programi i veprimit kërkon që vendet të angazhohen në forcimin e survejancës nacionale për incidencën dhe prevalencën e IST-ve, mbështesin zhvillimin dhe përhapjen e testeve të sakta dhe të përballueshmë diagnostike për IST-të, dhe nxisin aksesin më të madh për diagnostikimin dhe trajtimin cilësor të IST-ve përfshirë burrat dhe djemtë.

• Përmirësimi i sistemit të informacionit shëndetësor. Programi kërkon që shtetet të riorientojnë sistemet shëndetësore, të sigurojnë vazhdueshmërinë e kujdesit nëpërmjet zhvillimit të menaxhimit të informacionit shëndetësor.

5-Strategjia globale për shëndetin e grave, fëmijëve dhe adoleshentëve (2016-2030)Strategjia “Çdo fëmijë, çdo grua” e lançuar nga sekretari Përgjithshëm i OKB-së Ban Ki-Moon gjatë objektivave të Kombeve të Bashkuara për zhvillimin e mijëvjeçarit në shtator 2010, është një lëvizje globale që mobilizon dhe fuqizon veprimet ndërkombëtare dhe kombëtare nga qeveritë, organizmat multilaterale, sektorin privat dhe shoqërinë civile që të adresojnë sfidat madhore shëndetësore me të cilat përballen gratë dhe fëmijët në botë. Strategjia globale për shëndetin e grave dhe fëmijëve pas 2015, është një përditësim i strategjisë së mëparshme globale “Çdo fëmijë, çdo grua” të Kombeve të Bashkuara për arritjen e objektivave të mijëvjeçarit. Kjo strategji e përditësuar përfshin një hark kohor 15-vjeçar mbështetur mbi objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm, dhe synon shpejtimin e përmirësimit të shëndetit të grave, fëmijëve dhe adoleshentëve të cilët u shtuan në këtë strategji.

Objektivat dhe targetet e strategjisë mbështetur mbi objektivat e zhvillimit të qëndrueshëm janë:

1-Mbijetesa: përfundimi i vdekjeve të parandalueshmeStrategjia synon që deri në vitin 2030, reduktimi i vdekshmërinë amtare globale të jetë më pak se 70 /100 000 lindje gjallë.Reduktimi i vdekshmërisë neonatale të paktën më pak se 12/1 000 lindje gjallë.Përfundimi i epidemive të HIV-it, tuberkulozit dhe sëmundjeve të tjera të komunikueshme.Pakësimi me 1/3 i vdekshmërisë premature nga sëmundjet jo të komunikueshme dhe promovimi i shëndetit mendor dhe mirëqenies.

2-Lulëzimi/rritja /sigurimi i shëndetit dhe mirëqenies• Përfundimi i të gjitha formave të kequshqyerjes dhe adresimi i nevojave nutricionale të fëmijëve,

vajzave adoleshente dhe grave shtatzëna dhe në laktacion. • Sigurimi i aksesit universal për shëndet seksual dhe riprodhues, shërbime të SHSR-së (përfshirë

planifikimin familjar) dhe të drejtat. • Sigurimi se të gjitha vajzat dhe djemtë kanë akses në zhvillimin me cilësi gjatë fëmijërisë së hershme. • Pakësimi i ndjeshëm i vdekjeve dhe sëmundjeve të lidhura më ndotjen.• Arritja e mbulesës universale përfshirë mbrojtjen financiare të rrezikut dhe aksesin për shërbime

cilësore esenciale, barna dhe vaksina.

3-Transformimi: zgjerimi i mjediseve mbështetëseÇrrënjosja e varfërisë ekstreme

• Sigurimi se të gjitha vajzat dhe djemtë përfundojnë arsimin fillor dhe 9-vjeçar falas barabar dhe me cilësi të mirë.

1652017-2021

• Eliminimi i të gjitha praktivave të dëmshme dhe i të gjitha formave të diskriminimit dhe dhunës kundër gruas.

• Arritja e aksesit universal dhe të barabartë për ujin e sigurt të pijshëm dhe në higjienën e duhur dhe të barabartë.

• Forcimi i kërkimit, përditësimi i aftësive teknologjike dhe nxitja inovacionit. • Ofrimi i identitietit të ligjshëm për të gjithë, përfshirë regjistrimin e lindjeve. • Forcimi i partnershipit për zhvillimin e qëndrueshëm.

Fushat e ndërhyrjeve shëndetësore përgjatë ciklit të jetës

Kontracepsioni modern dhe cilësi e mirë kujdesi për gratë shtatzëna dhe të porsalindurit. Kjo sjell një përmirësim të madh në uljen e: shtatzënive të padëshiruara me 70%; abortit me 67%; vdekjeve amtare me 67%; vdekjeve neonatale me 77 %, si dhe transmetimi i HIV-it nga nënat tek fëmijët pothuajse do të eleminohet. Rikthimi i investimit mund të llogaritet me 120US$ për çdo 1$ të harxhuar.

Kujdes i mirë cilësor në lindje. Kjo sjell një rikthim trefish të investimeve për shpëtimin e nënave, të të porsalindurve dhe parandalimin e lindjeve vdekur. Ofrimi i kujdesit efektiv për të gjitha gratë dhe bebet në kohën e lindjeve në institucione mund të parandalojë rreth 113 000 vdekje amtare, 531 000 lindje foshnjash të vdekura dhe 1.3 milionë vdekje neonatale deri në vitin 2020, me një kosto të përllogaritur prej 4.5 miliardë US$ në vit (0.9 US$ për person). Imunizimi është midis ndërhyrjeve më kosto-efektive. Ushqyerja me gji dhe ushqyerja. Promocioni dhe mbështetja e ushqyerjes me gji në dy vitet e para të jetës mund të parandalojë rreth 12% të vdekjeve te fëmijët nën 5 vjeç, mund të parandalojë nënushqyerjen dhe të sigurojë një fillim të mirë në jetë për çdo fëmijë. Përshkallëzimi i ndërhyrjeve lidhur me ushqyerjen ka një raport kosto-benefit prej 16.28. Zhvillimi fëmijërisë së hershme. Aftësimi i fëmijëve për të zhvilluar potencialin e tyre fizik, konjitiv, gjuhësor dhe socio-emocional, në veçanti 3 vitet e para të jetës, ka raporte rikthimi prej 7-10% gjatë ciklit të jetës nëpërmjet edukimit, shëndetit, socializimit, rezultateve ekonomike më të mira dhe pakësimit të krimit. Adoleshentët dhe të rinjtë. Nëse vendet në tranzicion demografik bëjnë investimet e duhura kapitale të adoptojnë dhe zgjerojnë mundësi për të rinjtë, fitimet e tyre në të ardhurat e vendit do të jenë të mëdha. Fleksibiliteti i sistemit shëndetësor (resilience). Ofrimi i kujdesit cilësor kudo, përgatitja për urgjencat, sigurimi i mbulimit universal shëndetësor. Financimi për shëndet. Mobilizimi i burimeve, sigurimi ivlerave monetare, adoptimi iqasjeve inovative dhe integruese.Veprime munltisektoriale. Adoptimi i qasjes multisektoriale, lehtësimi i bashkëpunimit ndërsektorial, monitorimi i impaktit, politika dhe ndërhyrje të përbashkëta në sektorë të ndryshëm, financa, arsimi, mbrojtja gjinore, regjistrimi, ligji dhe drejtësia, uji, bujqësia dhe energjia, puna dhe mirëqenia sociale, transporti, teknologjia dhe inovacioni.Përfshirja humanitare. Promovimi i ligjeve ndihmëse, politikave dhe normave; forcimi i veprimit komunitar; sigurimi i pjesëmarrjes gjithëpërfshirëse. Lidershipi i vendit. Përforcimi i kapacitetit të lidershipit dhe menaxhimit në të gjithë vendin, propovimi i veprimeve kolektive.Potenciali individual. Investimi në zhvillimin e individëve dhe mbështetjen e njerëzve si të rëndësishëm për ndryshimin, adresimi i pengesave ligjore. Llogaridhënia/përgjegjshmëria. Monitorimi dhe raportimi; përmirësimi i regjistrimit civil dhe statistikat vitale; përfshirja e disa aktorëve.Kërkimi dhe inovacioni.Çëshjet humanitare dhe të brishta. Vlerësimi i rrezikut, të drejtat njerëzore, përgjigjja ndaj emergjencave, adresimi i hendeqeve në tranzicionin për zhvillimin e qëndrueshëm të fëmijëve dhe adoleshentëve.


Aneksi 3: Indikatorët e propozuar të monitorimit Lista e indikatorëve global për monitorimin e SHSR-së sipas OBSH-së

1. Indeksi total i fertilitetit2. Prevalenca kontraceptive 3. Norma e vdekshmërise amtare 4. Mbulesa e kujdesit antenatal5. Lindjet e asistuara nga personel i aftë shëndetësor 6. Ofrimi i shërbimeve të kujdesit bazë obstetrik7. Ofrimi i kujdesit esencial gjithëpërfshirës obstetrik 8. Norma e vdekshmërise perinatale9. Prevalenca e lindjeve me peshë të ulët10. Prevalenca e serologjisë pozitive për sifiliz në gratë shtatzëna11. Prevalenca ë anemisë te gratë12. Përqindja e shtrimeve obsterike dhe gjinekologjike që janë për abort13. Prevalenca e raportuar për gratë me mutilacion gjenital14. Prevalenca e infertilitetit te gratë15. Incidenca e raportuar e uretritit te burrat16. Prevalenca e infektimit HIV në gratë shtatzëna17. Njohuritë e praktikave parandaluese të lidhura me HIV-in

Burimi: 1. Reproductive health indicators: guidelines for their generation, interpretation and analysis for global monitoring. ISBN 92 4 156315 X (NLM classification: WA 900) Responding to the need of comparable indicators for reproductive health.

REPROSTAT – Indikatorët e Shëndetit Riprodhues në Bashkimin Europian

Fushat Indikatorët kryesorSëmundjet seksualisht të transmetueshme

Sjelljet seksuale

HIV- testimi i grave shtatzëna

Prevalenca e klamidias

Përdorimi i kondomitrinia Përqindja e lindjeve tek adoleshentët

Mosha mesatare e marrëdhënies së parë seksuale

Përdorimi i kontraceptivëve në marrëdhënien e parë seksualeKontracepsioni Prevalenca kontraceptiveFertiliteti dhe riprodhimi Mosha amtare në lindjen e parë

Indeksi total i fertilitetit

Përqindja e grave që mundohen të mbeten shtatzënë

Përqindja e lindjeve mbas teknologjisë së riprodhimit të asistuarAborti Aborti i induktuarFushat e emergjencës Përqindja e grave me histerektomi

1672017-2021

Drejtimet strategjike për shëndetin riprodhues për vitet 2017-2021

CIP Katalogimi në botim BK Tiranë RSH. Ministria e ShëndetësisëDokumenti strategjik dhe plani i veprimit për shëndetinseksual riprodhues : 2017-2021 / RSH. Ministria eShëndetësisë. – Tiranë : Pegi, 2016168 f. ; 21x29.7 cm.ISBN 978-9928-228-48-2 1.Shëndeti publik 2.Sëmundje të transmetueshme nërrugë seksuale 3.Politika mjekësore 4.Shqipëri

614.44 :616.97(496.5)



Dokumenti StrategjikDhe Plani i VePrimit PërShënDetin SekSual Dhe riProDhueS2017-2021

dokumenti strategjik dhe plani i veprimit për shëndetin sek sual … 2017 - 2021... ·...

Documents