dünya futbolu futbol para ligi - deloitte united states · deloitte futbol para ligi 2017 | giriş...

A

Dünya Futbolu Futbol Para LigiSpor Hizmetleri GrubuOcak 2017

Deloitte Football Money League 2017 | Section title goes here

B

Manchester United, 2003/04 sezonundan bu yana ilk kez 515 milyon Pound’luk rekor gelir ile Para Ligi’nde yeniden birinciliğe yükseldi. Bu sene 20.’sini yayınladığımız Futbol Para Ligi raporuna giren ilk üç kulüp, 1996/97 sezonunda yaptığımız ilk rapora giren ilk üç takımla aynı. Farklı olarak, bu üç kulüp Manchester United, FC Barcelona ve Real Madrid, 2015/16 sezonunda o zamanlarda elde ettikleri gelirin yedi katından fazlasını kazandılar.

01

Deloitte Futbol Para Ligi 2017 | İçindekiler

Giriş 02

Yükselenler ve düşenler 07

Dünya Futbolu 08

Deloitte Futbol Para Ligi 10

Spora daha çok kazandırmak 40

İçindekiler

EditörDan Jones

Yardımcı editörTimothy Bridge

YazarlarSamuel Boor, Matthew Green, Chris Hanson and Christopher Winn

Spor Hizmetleri GrubuTelefon: +44 (0)161 455 8787PO Box 500, 2 Hardman Street, Manchester, M60 2AT, UKE-posta: [email protected]/sportsbusinessgroup

Ocak 2017

02

Deloitte Futbol Para Ligi 2017 | Giriş

Deloitte, bu sene 20.’sini yayınladığı Futbol Para Ligi raporunda yine dünyanın en popüler spor dalında en yüksek kazancı sağlayan kulüplerin profilini çıkarıyor. 2015/16 sezonu sona erdikten sadece sekiz ay sonra yayınlanan Para Ligi, kulüplerin birbirleriyle karşılaştırılan mali performanslarının en güncel ve güvenilir analizini sunmaktadır.

Stadyum seyircisi, dünya çapındaki taraftar kitlesi, yayın izleyicisi ve sahadaki başarı gibi, kulüpleri karşılaştırmak için kullanılabilecek mali olan ve olmayan bir takım ölçütler vardır. Para Ligi, kulüplerin (bilet ve kurumsal ağırlama satışları da dahil olmak üzere) maç gününden, (yerel liglere, kupalara ve Avrupa kulüpleri müsabakalarına katılımlarından doğan yayın geliri payları da dahil olmak üzere) yayın haklarından ve (sponsorluk, mağazacılık, stadyum turları ve diğer ticari operasyonlar da dahil olmak üzere) ticari kaynaklardan gelir elde etme becerilerine odaklanarak kulüpleri bu temelde sıralamaktadır.

FantastikFutbolun sürekli değişen mali manzarası, son 20 yılda olağanüstü ve büyüleyici bir hal almıştır.

1996/97 sezonunu konu alan Deloitte Futbol Para Ligi ilk kez yayınlandığında, tablonun zirvesinde 88 milyon Pound gelirle Manchester United vardı. 2017’ye uzanan 20 yıl hızla geçmiş ve United, 1997 yılındakinden yaklaşık altı kat daha büyük bir gelirle, 11 yıllık İspanya hakimiyetinin ardından birinci sırayı Real Madrid’den almıştır.

Giriş

Deloitte Futbol Para Ligi kapsamında bugüne kadar yapılan 20 raporda, dünya genelinde ilk 20’de 11 farklı ligden 42 farklı takım yer almış, bunların arasında sadece 10 takım her zaman ilk 20’de kalmayı başarabilmiştir. Nadiren ‘büyük beş’ Avrupa Ligi dışından gelen kulüpler de Para Ligi’nde ilk 20’de görünürken; İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya’dan gelen kulüplerin hakimiyeti, özellikle son yıllarda daha belirgin hale gelmiştir.

Bu hakimiyet, sadece Para Liginin değil, futbol dünyasının genelinde de yaygın olan, artan kutuplaşma eğilimini yansıtmaktadır. 1997 yılında ilk 20’ye girenlerden en çok kazanan ve en az kazanan iki kulüp arasındaki gelir oranı 3,2:1 idi. Bu oran bu yılki yayında 4:1 olmuştur. Avrupa’daki ‘büyük beş’ ligin dışındaki liglerden gelen en büyük kulüpler bile en iyi 20 futbol takımı arasına girmek için mücadele ediyorlar. Bu yılki rapor, Avrupa dışından bir kulübün ‘Dünya Futbolu’ bölümündeki Para Liginde bir yer bulma ihtimalini değerlendirerek Avrupa dışında görülen bazı trendleri de ele almaktadır.

Büyük başarı20. Para Ligi raporunda 600 milyon Avroluk gelir bariyerinin ilk kez aşıldığına ve Manchester United, Barcelona ve Real Madrid olmak üzere üç kulübün birden bu başarıya ulaştığına şahit olduk. Barcelona Para Ligi ‘El Clásico’ derbisini kazanarak Real Madrid’i çok küçük bir farkla ikinci sıraya iterken güçlü bir ticari büyüme ile UEFA Şampiyonlar Ligi’ne geri dönen Manchester United ise Para Liginde liderlik tacını aldı.

Son üç yıldır Para Ligi ilk onda aynı kulüpler yer alırken, ilk beşinin sıralamasının değiştiği gözlenmektedir. Real Madrid ile Manchester United yer değiştirmiş, Bayern Münih bir sıra yükselerek dördüncülüğe ve Manchester City bir sıra yükselerek bu güne kadar ulaştığı en yüksek sıra olan beşinciliğe çıkmış, Paris Saint-Germain iki sıra gerileyerek altıncı sıraya düşmüştür. Premier Lig şampiyonu Leicester City müthiş bir yıla yakışan bir sonla Para Ligi’ne ilk kez girmiş, ilk 20’de yer alan tek yeni takım olmuştur.

Geçen yıl yayınlanan raporda da öngörüldüğü gibi, ilk 20 için toplam gelir bir diğer rekoru kırmış ve ilk 20’nin toplam geliri 7 milyar Avroyu aşarak toplamda 7,4 milyar Avro olmuştur. Bu rakam, geçen yılki ilk 20’ye göre %12’lik bir artışı ifade etmektedir. 0,8 milyar Avroluk toplam artışın %49’u yayın geliri, %42’si ise ticari gelir olup, bu artışın sadece %9’u maç günü gelirinden kaynaklanmaktadır.

03

2014/15

6.626.400

2015/16

7.417.600

%18

%39

%43

%19

%38

%43

Maç günü

Yayın

Ticari


ŞaşırtıcıLeicester City, 2015/16 sezonunda Premier Lig şampiyonluğunu kazanarak sporda tüm zamanların en büyük şoklarından birini yaşattı. Tilkiler’in sahadaki başarısı, bu başarı ile elde ettiği maddi kazanca dönüşerek, kulübün Para Ligi’nde ilk kez ilk 20’ye girmesine yol açtı. Premier Ligi kazandığı için elde ettiği yayın geliri payından dolayı yayın gelirinin 21 milyon Pound yükselmesiyle kulübün gelirleri %23 oranında arttı. Tilkiler, 2016/17 Şampiyonlar Ligi’ndeki performansları sayesinde, Para Ligi’nin bir sonraki yayınında da ilk 20’de kalacak ve muhtemelen birkaç sıra üste tırmanacaktır.

Manchester United, 515 milyon Poundluk toplam gelirle bu yılki Para Ligi’nde ilk sırayı aldı. United, 20 yıldır yapılan Para Ligi raporları boyunca sadece bir kez dünya genelinde en yüksek gelir elde eden ilk üç kulüp dışında kalmış ve her zaman en yüksek sırayı alan İngiliz kulübü olmuştur. Yerel rakiplerinden daha fazla ticari gelir elde etmeleri, başarılarının ardındaki asıl faktör olmaya devam etmektedir. Son zamanlardaki saha performansları hayranlarının alıştıkları seviyelere

2014/15 ve 2015/16 toplam gelirdeki pay yüzdeleri (milyon Avro)

Kaynak: Deloitte analizi.

Kaynak: Deloitte analizi.

ulaşmamasına rağmen, önde gelen bir global spor markası olmaları sayesinde büyük gelir elde etme becerilerini bugüne kadar korumuşlardır.

Para Ligi’nin zirvesindeki konumları açısından en büyük tehdit, kontrolleri dışındaki bir unsur olabilir. İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden ayrılma kararı buna benzer bir unsurdur. Bu kararın ardından Pound’un Avro karşısında zayıflamasıyla, 2018’de Para Ligi’nin zirvesinde kalmak Manchester United için zor olacaktır..İngiliz kulübünün mali üstünlüğü genel bir kanı olmasına karşın, Manchester City’nin beşinci sıraya çıkmasıyla, 2011/12 sezonundan bu yana ilk beşe ilk kez iki İngiliz kulübü girmiş oldu. Manchester City, sadece ilk kez kendini dünyanın ilk beş kulübü arasında bulmakla kalmadı, aynı zamanda bugüne kadar 500 milyon Avro’nun üzerinde gelir elde edebilen altı kulüpten biri oldu. Arsenal, Chelsea ve Liverpool sırasıyla yedinci, sekizinci ve dokuzuncu sıralardaki yerlerini korudular. Üçü arasında gelirini en çok arttırmayı başaran Arsenal oldu. Tottenham Hotspur 12. sırada kalırken, West Ham United 144 milyon pound geliriyle 18. sırada yer aldı.

Grafik 1: 20. sıradaki kulüplerin gelirleri; Deloitte Futbol Para Ligi (milyon Avro)Internazionale’nin 165 milyon Avro gelirle 20’nci sırayı garantilemesiyle, artık bir kulübün ilk 20’ye girmek için bir önceki Para Ligi raporunda ortaya çıkan miktara göre %4’lük bir artışla 172 milyon Avro gelir elde etmesi gerekmektedir. 1996/97 sezonunda 20. sıradaki kulüp olan Arsenal, sadece 36 milyon Avro toplam gelir elde etmişti.

200

160

120

80

40

1996/97 1999/00 2002/03 2005/06 2008/09 2011/12 2014/15 2015/160

36.2

68.380.5 85.1

101

121.1

164.8172.1

04

İlk 20’de yer alan İngiliz kulübü sayısı yine rekor değer olan sekiz rakamına ulaştı, ancak ilk 30’da yer alan İngiliz kulübü sayısı, diğer Avrupa kulüplerinin etkileyici gelir artışları nedeniyle bir önceki yılın rekor değeri olan 17’den 12’ye düştü. Bununla birlikte, 2016/17 sezonunda yürürlüğe giren rekor düzeyde yerel yayın anlaşması nedeniyle, gelecek sene Para Ligi’nde ilk 30’a rekor sayıda Premier Lig kulübünün girmesine dair belirgin bir ihtimal hala varlığını sürdürmektedir.

Grafik 2: 2017 Deloitte Futbol Para Ligi’nde ilk üç kulübünün gelir değişimleri (milyon Avro)

Grafik 3: Deloitte Futbol Para Ligi’nde (İlk 20’de) yer alan İngiliz kulüplerinin sayısı

700

600

500

400

300

200

100

0

Manchester United FC Barcelona Real Madrid

1996

/97

2001

/02

2002

/03

2003

/04

2004

/05

2005

/06

2006

/07

2007

/08

2008

/09

2009

/10

2010

/11

2011

/12

2012

/13

2013

/14

2014

/15

2015

/16

10

8

6

4

2

0 1 Yıl 5 Yıl 10 Yıl 15 Yıl 20 Yıl

5

8 8

7

8 8

7

8 8 8

6

7

6

7

6 6 6

8 8 8

Kaynak: Deloitte analizi



05

Eskidenİtalya 20 yıldır Futbol Para Ligi’nde ilk 20’de sekiz kulübüyle boy göstermiş ve en son 2004/05 sezonunda ilk beşe iki kulübüyle (AC Milan ve Juventus) girmişti. Bu yıl ilk 20’de İtalya’dan dört kulüp var ve bunların üçü 20 raporun hepsinde vardı.

Juventus, %5 artan geliri ile onuncu sıradaki konumunu korudu. Juventus, kendi stadyumunu inşa ederek ve sahada güçlü bir performans sergileyerek Para Ligi’nde ilk onda kaldı ve İtalya’da liderliği elde etti. Hatta Juventus, 2006/07 sezonunda B Serisi’ne düşmesine rağmen 20 yıldır Para Ligi’ndeki sırasını korumayı başardı. İlk on Para Ligi raporunda, her zaman ilk beşte yer almıştı ve 2000 ile 2003 yılları arasında üç yıl boyunca ikinci sıradaydı.

AS Roma, Para Ligi’nde ilk kez AC Milan’ın üzerinde, 15. sırada yer aldı. Bu başarı, rakiplerini nakavt ettiklerini gösteren başarılı bir Şampiyonlar Ligi mücadelesinin ardından artan yayın geliri paylarının bir sonucudur. Internazionale bir sıra tırmanarak 19 oldu.

İtalyan kulüplerinin dörtte üçünün maç günü geliri bakımından ilk 20’nin son

Kulüp Pozisyonu Gelir milyon €

21. Newcastle United 168,2

22. Southampton 163,3

23. Everton 162,5

24. Olympique Lyonnais 160

25. Fenerbahçe 157,7

26. Galatasaray 155,9

27. Benfica 152,1

28. Borussia Mönchengladbach 149,3

29. Sunderland 144,4

30. Napoli 142,7

İngiltere dışındanParis Saint-Germain, bu yıl ilk 20’de yer alan tek Fransız kulübü olarak kaldı, ama 2016’da dördüncü iken bu yıl altıncı sıraya geriledi. Kulüp, en yüksek ticari gelire sahip Para Ligi kulübü olma iddiasını da, Manchester United’e kaptırarak kaybetmiş oldu.

Bu yıl gerçekleşen başka bir olumlu gelişme ise, ilk 30’da ikinci bir Fransız kulübünün görülmesi oldu. Para Ligi’nde en son 2011/12 sezonunda yer alan, toplamda on kez ilk 20’ye giren ve en yüksek sıralaması 2005/06 sezonunda 11.lik olan Olympique Lyonnais, Şampiyonlar Ligi’ne döndükten sonra gelir artışı yaşadı ve bu yıl Para Ligi’nde 24. oldu. 2011/12 sezonunda Fransa’nın Para Ligi’nde üç kulübü vardı, ancak “büyük beş” lig arasında en düşük meblağlı olan 1. Lig yayın anlaşması ile, Fransa’nın üç kulübünün bir kez daha Para Ligi ilk 20’ye girme şansı yakın gelecekte zayıf görünmektedir.

çeyreğinde olmasından da anlaşılacağı gibi, İtalyan futbolunda maç günü gelirindeki artış, stadyumlara yaygın yatırım yapılmadığı için hala kısıtlıdır. Bunu değiştirmeye yönelik bireysel çabalara rağmen, Premier Lig’deki yeni yayın anlaşmalarının yürürlüğe girmesiyle birlikte Internazionale veya AC Milan’ın, ya da her ikisinin de bir sonraki yıl ilk 20’nin dışında kalma olasılığı vardır.

BağlılıkBayern Münich, ilk 20’ye girmiş tüm kulüpler arasında en büyük ikinci toplam gelir artışını açıkladı ve bir Para Ligi kulübü olarak 20 yıl boyunca aynı pozisyonu koruyan tek Alman kulübü oldu.

Borussia Dortmund, bir Para Ligi kulübü olarak listeye 13. girişinde 11. sırayı korudu.Tüm Bundesliga kulüpleri için uluslararası yayın hakları geliri 2015/16 sezonunda artış gösterdi. Fakat, Şampiyonlar Ligi’ne gitmeye hak kazanamayınca azalan UEFA yayın geliri paylarından dolayı Borussia Dortmund için bu miktar düştü. Schalke 04, bu yılda ilk 20 listesinde 14. sıradakini yerini korudu ve bu yılı Para Ligi ilk 20’de aralıksız yer aldıkları 14. yıl haline getirdi.

Grafik 4: Mevcut İtalyan Para Ligi kulüplerinin tarihsel sezon sonu pozisyonları

2015/16 sezonunda 21-30. sıralardayer alan Para Ligi kulüpleri

0

10

5

20

15

Juventus InternazionaleAC Milan AS Roma

1996/97 1999/00 2002/03 2005/06 2008/09 2011/12 2014/15 2015/16




06

2015/16 sezonu, İspanyol kulüplerinin yayın haklarının yeni toplu satışından yararlandığı ilk sezon olmuştu. 2016/17 sezonunda, kulüpler daha da iyileştirilmiş bir yerel yayın anlaşmasından yararlanacaktır. 2015/16 ve 2016/17 sezonlarına ait gelir rakamlarının tamamına erişildiğinde, La Liga’nın ikinci en yüksek gelir getiren lig olarak Bundesliga’yı küresel düzeyde aştığının görülmesi muhtemeldir. Her bir kulübün geliri arttıkça, Para Ligi’nde sıralamaya girmek için mücadele eden daha çok İspanyol kulübü görmeyi bekleyeceğiz. Bugüne kadar yapılan 20 Para Ligi raporunda, Para Ligi ilk 20’de sadece dört İspanyol kulübü görülmüştür; bu durum toplu yayın anlaşmalarının değeri artmaya devam ederse değişebilir.

FinaldeArtan yayın gelirleri ve ticari gelirler güdümündeki bu rekorlar yılının, önümüzdeki yıl gölgede kalmasını bekliyoruz. 2016/17 sezonunda Premier Lig ve La Liga kulüpleri için başlayan yeni yerel yayın anlaşmaları (yanı sıra Premier Lig’e yönelik uluslararası yayın anlaşmaları), 21. Para Ligi raporumuzda 8 milyar dolar rekorunun kırıldığı görülecek anlamına geliyor.

Değer kaybeden Pound; Real Madrid, FC Barcelona ve Manchester United arasındaki üçlü zirve mücadelesinin çekişmeli geçmesine neden olacaktır.

Bir başka köşedenFC Zenit Saint Petersburg, yayın geliri neredeyse iki katına çıktıktan sonra 18. sıradan 17. sıraya yükselerek bir Para Ligi kulübü olarak yerini korudu. Zenit’in Para Ligi’ndeki yeri, esasen Para Ligi’nde dokuzuncu en yüksek değer olan ve toplam gelirlerinin %74’ünü oluşturan ticari gelirlerinden kaynaklanmaktadır. Kulüp, şu sıralar, 2018 yılında yapılacak FIFA Dünya Kupası maçlarına ev sahipliği yapacak 68800 kişilik yeni Krestovsky Stadyumu’nu inşa etme sürecinde. Bu, ilk 20’ye tekrar girmek için gereken maç günü gelirlerini arttırmak açısından önemli bir fırsattır. Zenit, Para Ligi’ne giren tek Rus kulübü olmaya devam etmektedir ve 2018 Dünya Kupası’na ev sahipliği yapılacak olması diğer Rus kulüpleri için teşvik sağlasa dahi diğer Rus kulüplerinin Para Ligi’nde yer alması mümkün değildir.

Cennetin kıyısındanReal Madrid, 2015/16 sezonunda yerel rakibi Atlético de Madrid’i finalde penaltılarla yenip bir rekor kırarak 11. kez Avrupa Şampiyonu oldu, ama %7’lik bir gelir artışına rağmen 11 yıldan sonra Manchester United tarafından Para Ligi’nde sahip olduğu lider konumundan düşürüldü. Ayrıca, ezeli rakipleri FC Barcelona’nın hemen altında yer alarak, 2002/03 sezonundan beri ulaştıkları en düşük sıra olan üçüncülüğe indiler.

FC Barcelona, Real Madrid’i çok küçük bir farkla geçerek Para Ligi’nde ikinci sırayı korumayı başardı. Kulüp, 2015/16 sezonunda 24. yerel lig şampiyonluğunu kazandı ve ticari kazanç artışlarının etkisiyle yıl içinde %11’lik bir gelir artışı gördü.

Para Ligi’nde üç sıra yükselen tek kulüp olan Atlético de Madrid 13. sıraya çıktı. Gelirlerindeki büyüme, öncelikle Şampiyonlar Ligi finaline gitmelerinden kaynaklanmıştır.

Avrupa futbolu mali açıdan üstün olmasına ve Para Ligi’nin ilk 20 yılına damga vurmasına karşın, bir sonraki futbol dinamosu haline gelmek isteyen cazip yeni futbol pazarları ile birlikte uzun vadede manzara büyük ölçüde değişebilir. ‘Dünya Futbolu’ bölümünde, dünyanın ‘diğer’ futbol liglerinden bazılarına ait bir tablo ortaya çıkarılmakta ve 2030 yılı itibariyle Para Ligi’nde Avrupa dışındaki bir ülkeden bir kulüp görme şansımız olup olmadığına dair değerlendirmeler sunulmaktadır.

Bu yılki raporda ilk 20 kulübün her birinin profili de sunulmaktadır. Deloitte Futbol Para Ligi; Dan Jones, Timothy Bridge, Samuel Boor, Matthew Green, Chris Hanson ve Christopher Winn tarafından derlenmiştir. Deloitte uluslararası ağının içinden ve dışından ekibimize yardım eden herkese teşekkürlerimizi sunar, bu yayından keyif almanızı dileriz..

Dan Jones, Ortakwww.deloitte.co.uk/sportsbusinessgroup

“Real Madrid, %7’lik bir gelir artışına rağmen Para Ligi’nde zirvede geçirdiği aralıksız on bir yıldan sonra Manchester United tarafından liderlik konumundan düşürüldü.“


07

Yükselenler ve düşenler

2015/2016 Geliri (Milyon Avro) 2014/2015 Geliri (Milyon Avro)

Real Madrid 577

FC Barcelona 560,8

Manchester United 519,5

Paris Saint-Germain 480,8

Bayern Munich 474

Manchester City 463,5

Arsenal 435,5

Chelsea 420

Liverpool 391,8

Juventus 323,9

Borussia Dortmund 280,6

Tottenham Hotspur 257,5

Schalke 04 219,7

AC Milan 199,1

AS Roma 179,1

Atlético de Madrid 176,6

Newcastle United 169,3

FC Zenit Saint Petersburg 167,8

Everton 165,1

Internazionale 164,8

Manchester United 689

FC Barcelona 620,2

Real Madrid 620,1

Bayern Munich 592

Manchester City 524,9

Paris Saint-Germain 520,9

Arsenal 468,5

Chelsea 447,4

Liverpool 403,8

Juventus 341,1

Borussia Dortmund 283,9

Tottenham Hotspur 279,7

Atlético de Madrid 228,6

Schalke 04 224,5

AS Roma 218,2

AC Milan 214,7

FC Zenit Saint Petersburg 196,5

West Ham United 192,3

Internazionale 179,2

Leicester City 172,1

11

22

33

44

55

66

77

88

99

1010

1111

1212

1313

1414

1515

1616

1717

1818

1919

2020

02

20

(1)(2)

11

(2)1

0(2)

10

(1)0

00

00

00

10

13

(2)(1)

0 yeni

(1)(2)

21

yeniyeni

11

(3)yeniyok

yok

yok

yok

Değişen sıra sayısıBir önceki yıldaki değişimDFPL sıralaması

Deloitte Futbol Para Ligi 2017 | İnişler ve çıkışlar

08

Deloitte Futbol Para Ligi 2017 | Dünya Futbolu

Dünya Futbolu

FIFA sıralaması: ABD – 28., Kanada – 117.

En üst düzey profesyonel lig:Major League Soccer

Küme atlama/küme düşme: Yok

Takım sayısı: 20 (17 ABD/3 Kanada)

Gelir aralığı: 10-30 milyon Avro

Ortalama stadyum seyircisi: 21.700

DFPL 2030 Görüşü:

Para Ligi2017 kulüpleri

bölgesi

Gelir aralığı:172-689 milyon

Avro

FIFA sıralaması: 2.

En üst düzey profesyonel lig:Campeonato Brasileiro Série A

Küme atlama/küme düşme: Var

Takım sayısı: 20




ABD ve Kanada

Brezilya

DFPL 2030 Görüşü: En yüksek DFPL 2030

kulüp temsili şansı En düşük DFPL 2030

kulüp temsili şansı

Futbolun küresel manzarası değişmeye ve şaşırtmaya devam ediyor. Para Ligi bugün için belirgin bir Avrupalı hissi vermesine rağmen, gelişmekte olan ülkelerdeki kulüplerin de nasıl büyüyebileceklerini ve Para Ligi sıralamasına nasıl girebileceklerini anlamaya çalışacaklarını değerlendiriyoruz.

Özellikle Çin’de son 12 ay boyunca kulüp futbolunun gelişmesi ve kulüp futboluna karşı ilginin artması, mevcut Para Ligi bölgesine ait sınırların ötesine bakmamıza yol açmıştır.

Dünya genelindeki ülkelerde bulunan kulüplerin 2030 yılı itibariyle Para Ligi’ne girme şanslarını değerlendirirken, referans noktası olarak kullanılmak üzere bu liglere dair bazı Temel Performans Göstergeleri (KPI)belirledik.. Aşağıda Dünya Futbolunun şu andaki görüntüsü sunulmaktadır.

09

Deloitte Futbol Para Ligi 2017 | Dünya Futbolu


En üst düzey profesyonel lig:Çin Süper Ligi


Takım sayısı: 16





En üst düzey profesyonel lig: J1 Ligi

Küme atlama/küme düşme:Var

Takım sayısı: 18

Gelir aralığı:12-47 milyon Avro

Ortalama stadyum seyircisi:18.000



En üst düzey profesyonel lig Hindistan Süper Ligi


Takım sayısı: 8





En üst düzey profesyonel lig:Güney Afrika Premier Ligi


Takım sayısı: 16




FIFA sıralaması: Avustralya - 47., Yeni Zelanda - 109.

En üst düzey profesyonel lig:A-Ligi


Takım sayısı: 10




Güney Afrika

Avustralya ve Yeni Zelanda

Çin

Japonya

Hindistan

Geçtiğimiz 20 yıl boyunca Deloitte Spor Hizmetleri Grubu, 50’den fazla yönetim organı ve 15’ten fazla Uluslararası yönetim organı da dahil olmak üzere 40’ın üzerinde ülkedeki liglere, federasyonlara ve kulüplere tavsiyelerde bulunmuştur.

10

1. Manchester United

2003/04 sezonundan bu yana ilk kez ve 20 yıldır dokuzuncu kez Manchester United Para Ligi’mizin zirvesinde. Başta ticari gelir olmak üzere son yıllarda yaşadıkları çarpıcı büyüme, saha performansındaki düşüşünün getirdiği olumsuzlukları etkisiz kıldı.

Öngörü2016/17 sezonunda UEFA Şampiyonlar Ligi’ne katılma hakkı kazanamamasına karşın United’in, gelirlerinin en az 530 milyon Pounda ulaşmasını beklediklerini bildirmesi, Kızıl Şeytanlar’ı (Red Devils) dünyanın en çok gelir elde eden kulübü unvanını koruma mücadelesine sokacaktır.

2015 Geliri

€519,5m(£395,2m)

2016 Geliri

€689m(£515,3m)

Manchester United: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

2015/16 sezonu yerel

lig sıralaması

5.DFPL 2016

sıralaması

3.

Twitter takipçileri

9,8m (3)

Toplam DFPL

sıralamasına girme sayısı

20

Facebook beğenileri

72,2m (3)

Instagram takipçileri

15,4m (3)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

75.327

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Grup

Forma sponsoru

ChevroletUEFA Avrupa Ligi

performansı

R16 (Çeyrek Final Elemeleri)

Teknik ekipman

tedarikçisi

adidas

Yıllık gelir DFPL sıralaması

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

518 520

689

0

3 4 2 3 1

Ticari (1)€363,8m (£272,1m)

%53

Yayın (7)€187,7m (£140,4m)

%27

Maç günü (1)€137,5m (£102,8m)

%20

396424

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): ABD

Baş antrenör: Louis Van Gaal, Hollanda

Deloitte Futbol Para Ligi 2017 | İlk 20 kulüp

11


12

2. FC Barcelona

FC Barcelona, kısmen daha yüksek bir ortalama lig maçı stadyum seyircisinden elde edilen gelir artışları, ama esasen daha iyi ve yeni ticari ortak sözleşmeleri sayesinde Para Ligi’nde ikinci sırada yer alıyor. Kulübün Camp Nou stadyumunun bir Bruce Springsteen konseri ve En İyi 14 Rugby müsabakasının finali için kullanılması da ek gelir yaratmıştır.

ÖngörüBarça, 1 milyar Avro toplam gelir elde eden ilk kulüp olma hedeflerini ve 2016/17 sezonu için daha da sağlıklı gelir artışı beklediklerini kamuoyuna açıklamıştır. FC Barcelona’nın 2018 yayınında Para Ligi’nde zirveyi gören üçüncü kulüp olabilme ihtimali olmakla birlikte, hem Manchester United hem de Real Madrid’den güçlü meydan okumalar ile karşılaşacaklardır.

2015 Geliri

€560,8m(£426,6m)

2016 Geliri

€620,2m(£463,8m)

FC Barcelona: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

Yıllık Gelir DFPL sıralaması

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

485

561

620

0

2 2 4 2 2

Ticari (4)€296,1m (£221,4m)

%48

Yayın (3)€202,7m (£151,6m)

%33

Maç günü (4)€121,4m (£90,8m)

%19483 483

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): İspanya

Baş antrenör: Luis Enrique, İspanya



lig sıralaması

1.DFPL 2016

sıralaması

2.


19,5m (2)

Toplam DFPL


20


95,5m (1)


44,1m (1)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

79.724

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Çeyrek final

Forma sponsoru

Qatar AirwaysUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Nike

13


14

3. Real Madrid

Aralıksız 11 yıl Para Ligi’nin zirvesinde kaldıktan sonra Real Madrid bu yıl Manchester United ve FC Barcelona’nın ardından üçüncü sıraya düştü. Şampiyonlar Ligi’ndeki zaferleri, 11. Avrupa Kupası başarıları ve kazançlı Çin ve Avustralya turları %7’lik bir gelir artışı sağlamış, ancak büyük rakiplerinin elde ettiği artışa ulaşamamışlardır.

ÖngörüReal Madrid birinci sırayı kaybettiği için hayal kırıklığına uğrasa da, dünyanın önde gelen spor kulüplerinden biri olarak adidas ile rekor bir ekipman anlaşması yaptığı yakın zamanda açıklanmıştır. Bu ve benzeri ticari fırsatlar, Madrid’in gelecek yıllarda yine zirve için Manchester United ve FC Barcelona’ya meydan okumasına imkan tanıyacaktır.

2015 Geliri

€577m(£439m)

2016 Geliri

€620,1m(£463,8m)

Real Madrid: 2016 Gelir profili (milyon Avro)


700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

550577

620

0

1 1 1 1 3

Ticari (5)€263,4m (£197m)

%42

Yayın (1)€227,7m (£170,3m)

%37

Maç günü (3)€129m (£96,5m)

%21513 519Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): İspanya

Baş antrenör: Zinedine Zidane, Fransa



lig sıralaması

2.DFPL 2016

sıralaması

1.


21,7m (1)

Toplam DFPL


20


94,1m (2)


42,6m (2)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

71.280

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Şampiyon

Forma sponsoru

EmiratesUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

adidas

15


16

4. Bayern Munich

%25’lik etkileyici gelir artışı, Bayern’in Para Ligi’nde dördüncü sıraya tırmanmasını sağlamıştır. Bu yılki Para Lig raporunda dünyagenelinde en çok gelir elde eden beş kulüpten biri olarak sıralanan Bayern, bu başarıya art arda dokuzuncu kez imza atmıştır. Bayern, Bundesliga tarafından imzalanan merkezi uluslararası yayın sözleşmelerinden ve ayrıca ticari ortaklarla yapılan yeni ve daha iyi anlaşmalardan dolayı artan yayın geliri paylarından yararlanmıştır.

ÖngörüBavyera gelirini etkileyici bir şekilde büyütürken, Premier Lig’in ve iki İspanyol kulübünün mali gücü, Para Ligi’nde daha da yukarı tırmanmalarını zorlaştıracaktır.

2015 Geliri

€474m(£360,6m)

2016 Geliri

€592m(£442,7m)

Bayern Munich: 2016 Gelir profili (milyon Avro)


700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

488 474

592

0

4 3 3 5 4

Ticari (2)€342,6m (£256,2m)

%58

Yayın (10=)€147,6m (£110,4m)

%25

Maç günü (5)€101,8m (£76,1m)

%17

368

431

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Almanya

Baş antrenör: Pep Guardiola, İspanya



lig sıralaması

1.DFPL 2016

sıralaması

5.


3,2m (11)

Toplam DFPL


20


40,4m (5)


8,7m (4)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

75.017

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yarı final

Forma sponsoru

Deutsche TelekomUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

adidas

17


18

5. Manchester City

Manchester City için 2015/16, Şampiyonlar Ligi’nde yarı final oynadığı ve sonuç olarak da Para Ligi’nde ilk beşe girdiği için ilklerle dolu bir sezondu. Maç günü gelirleri, diğer gelirlere kıyasla en zayıf gelir akışı konumundadır. Etihad Stadyumu’nun genişletilmiş olmasına ve City’nin kendi sahasında ağırladığı ortalama lig seyircisinde %19’luk bir artış olmasına rağmen, Para Ligi’nde ancak dokuzuncu en yüksek maç günü gelirine sahiptir.

Öngörü2016/17 sezonunda Premier Lig yayın gelirinin artmış olması, City’nin gelirinin gelecek sene Para Ligi’nde bir sonrakiartacağı anlamına geliyor. Bu da onlara 2018 Para Ligi sıralamasında ilk beşte yer almaları bakımından mükemmel bir şans tanıyor.

2015 Geliri

€463,5m(£352,6m)

2016 Geliri

€524,9m(£392,6m)

Manchester City: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

417

464

525

0

7 6 6 6 5

Ticari (6)€238,9m (£178,7m)

%46

Yayın (2)€215,8m (£161,4m)

%41

Maç günü (9)€70,2m (£52,5m)

%13

286316

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Abu Dhabi

Baş antrenör: Manuel Pellegrini, Şili




lig sıralaması

4.DFPL 2016

sıralaması

6.


3,9m (9)

Toplam DFPL


12


22,6m (11)


4,2m (9)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

54.013

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yarı final

Forma sponsoru

Etihad AirwaysUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Nike

19


20

6. Paris Saint-Germain

Gelirlerinde %8’lik bir artış olmasına rağmen PSG, 2011/12’ten bu yana ilk kez Para Ligi’nde ilk beşin dışında kaldı. Artan gelirleri büyük oranda UEFA yayın geliri paylarındaki yükselmeden, bilet fiyatı artışlarından ve özellikle Kurumsal Ağırlama tesislerinin genişlemesinden kaynaklanıyor. Parc des Princes’de, 2014/15 sezonunda 3.500 kurumsal ağırlama koltuğu varken, artık 4.400 kurumsal ağırlama koltuğu bulunmakta.

ÖngörüPSG’nin Fransız liginde son yıllarda yaşadığı saha hakimiyeti, 2016/17 sezonunda şu ana kadar elde edilemedi. Ek olarak, Şampiyonlar Ligi’ne girme hakkı kazanamaması, PSG’nin yakın gelecekte Para Ligi’nde yeniden ilk beşe girme umudunu kıracak bir etkiye sahip olacaktır.

2015 Geliri

€480,8m(£365,8m)

2016 Geliri

€520,9m(£389,6m)

Paris Saint-Germain: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

471 481521

0

10 5 5 4 6

Ticari (3)€305,3m (£228,3m)

%58

Yayın (14)€123,1m (£92,1m)

%24

Maç günü (7)€92,5m (£69,2m)

%18

221

399

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Katar

Baş antrenör: Laurent Blanc, Fransa




lig sıralaması

1.DFPL 2016

sıralaması

4.


4,1m (8)

Toplam DFPL


7


26,2m (8)


7,2m (7)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

46.160

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Çeyrek final

Forma sponsoru


performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Nike

21


22

7. Arsenal

Arsenal, büyük ölçüde Şampiyonlar Ligi’ne katılımından dolayı UEFA’dan alınan yayın geliri paylarının artması nedeniyle gerçekleşen %6’lık bir gelir artışı sonrasında Para Ligi’nde yedinci sıradaki yerini korudu. Ayrıca bu yılki Para Ligi raporunda, dünya genelinde ikinci en yüksek maç günü geliri elde eden kulüp olarak Manchester United’tan sonra listede yerini aldı.

ÖngörüArsenal da, tüm Premier Lig kulüpleri gibi, 2016/17 sezonunda artan Premier Lig yayın gelirlerinden mali açıdan fayda görecek. Para Ligi’ndeki ikinci en yüksek maç günü gelirine sahip olmasına rağmen Arsenal’in, ilk beş Para Ligi kulübü arasında yer alma mücadelesi vermesi için ticari gelirini belirgin şekilde arttırması gerekecektir.

2015 Geliri

€435,5m(£331,3m)

2016 Geliri

€468,5m(£350,4m)

Arsenal: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

359

436469

0

6 8 8 7 7

Ticari (10)€142,9m (£106,9m)

%30

Yayın (5)€192m (£143,6m)

%41

Maç günü (2)€133,6m (£99,9m)

%29

290 284


Baş antrenör: Arsène Wenger, Fransa




lig sıralaması

2.DFPL 2016

sıralaması

7.


8,9m (4)

Toplam DFPL


20


37,5m (6)


8,6m (5)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

59.980

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı


Forma sponsoru


performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Puma

23


24

8. Chelsea

Chelsea, sahada tutarsız geçen bir sezonun sonunda Premier Lig’i onuncu sırada bitirdi ve Şampiyonlar Ligi çeyrek final elemelerine ulaştı. UEFA’dan alınan ödemelerdeki artış, Premier Lig’den alınan ödül ödemelerindeki düşüş ile büyük ölçüde eksildiği için, bu durum gelirin %5 artmasına, yani yayın gelirinin sadece 7,3 milyon Pound artmasına yol açtı. Kulüp, Yokohama Lastikleri ile forma önü sponsorluğunun ilk yılına girdiği için ticari gelir 8,9 milyon Pound arttı.

Öngörü2016/17 sezonunda Şampiyonlar Ligi’nde futbol oynamayan Chelsea, önümüzdeki yılın Para Ligi’nde Liverpool’un önünde kalmaya çalışırken biraz zorlanabilir. Orta vadede, 2016/17 sezonundaki güçlü performanslarının devam etmesi ve Stamford Bridge stadyumunun genişletilmesi konusundaki ilerleme, Chelsea’nın ilk ondaki pozisyonunu daha da sağlamlaştıracak ve güçlendirecektir.

2015 Geliri

€420m(£319,5m)

2016 Geliri

€447,4m(£334,6m)

Chelsea: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

388420

447

0

5 7 7 8 8

Ticari (7)€163,1m (£122m)

%36

Yayın (6)€191,1m (£142,9m)

%43

Maç günü (6)€93,2m (£69,7m)

%21

323 303

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Rusya

Baş antrenör: Guus Hiddink, Hollanda




lig sıralaması

10.DFPL 2016

sıralaması

8.


7,8m (5)

Toplam DFPL


19


47,3m (4)


8,2m (6)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

41.500

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı


Forma sponsoru

Yokohama TyresUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

adidas

25


26

9. Liverpool

Liverpool’un geliri, UEFA Avrupa Ligi finaline kadar ulaştığı için 2015/16 sezonunda bir miktar arttı, ancak yenileme çalışması yapıldığı için Anfield’daki Ana Tribün düşük bir kapasitede çalıştığından maç günü stadyum seyircisinde düşüş yaşandı. Para Ligi’ndeki rakipleri potansiyel ortaklara Şampiyonlar Ligi görünürlüğü sunabilmelerine rağmen, ticari gelirde sekizinci sırada yer aldı.

ÖngörüYeni genişletilen Anfield stadyumunun artık tam kapasite çalışmasıyla Liverpool maç günü gelirinde dikkate değer bir artış sağlayacak ve bunun yanı sıra 2016/17 sezonunda Premier Lig’den aldığı yayın geliri payları da genel olarak anlamlı bir gelir artışına neden olacaktır. Buna karşın hiçbir Avrupa liginde oynamaması, Liverpool’un önümüzdeki yılın yayınında Para Ligi’nde Chelsea’yi geçmeyi başaramayabileceği anlamına geliyor.

2015 Geliri

€391,8m(£298,1m)

2016 Geliri

€403,8m(£302m)

Liverpool: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

306

392 404

0

9 12 9 9 9

Ticari (8)€159,8m (£119,5m)

%39

Yayın (8)€168,1m (£125,7m)

%42

Maç günü (8)€75,9m (£56,8m)

%19

233 241


Baş antrenör: Jürgen Klopp, Almanya




lig sıralaması

8.DFPL 2016

sıralaması

9.


6,6m (6)

Toplam DFPL


20


29,5m (7)


3,7m (10)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

44.108

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru

Standard CharteredUEFA Avrupa Ligi

performansı

İkinci

Teknik ekipman

tedarikçisi

New Balance

27


28

10. Juventus

Hem maç günü hem de yayın gelirlerinde düşüş görülmesine rağmen Juventus, ticari gelirde 30 milyon Avroya yakın bir artış sayesinde toplam gelirde %5’lik bir artış kaydetti. Kulübün ekipman tedarikçisi olarak adidas’a geçmesi ve Jeep ile forma önü sponsorluğu anlaşmasının uzatılması itici faktörler oldu.

Öngörü2016/17 sezonunda önemli oyuncular kaybetmesine rağmen, halihazırda Şampiyonlar Ligi’nde çeyrek final elemelerine kalan ve kış tatilinde A Serisi’nde zirveye oturan Juventus, Para Ligi’nde ilk on içindeki pozisyonunu korumaya devam edeceğe benziyor.

2015 Geliri

€323,9m(£246,4m)

2016 Geliri

€341,1m(£255,1m)

Juventus: 2016 Gelir profili (milyon Avro)


700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

279

324341

0

13 9 10 10 10

Ticari (12)€101,7m (£76,1m)

%30

Yayın (4)€195,7m (£146,4m)

%57

Maç günü (13)€43,7m (£32,6m)

%13

195

272

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): İtalya

Baş antrenör: Massimiliano Allegri, İtalya



lig sıralaması

1.DFPL 2016

sıralaması

10.


3,8m (10)

Toplam DFPL


20


25,2m (9)


5,6m (8)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

39.106

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı


Forma sponsoru

JeepUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

adidas

29


30

11. Borussia Dortmund

Diğer Alman kulüplerinde Bundesliga tarafından ödenen merkezi yayın geliri paylarındaki artış sayesinde sağlıklı gelir artışı görülürken, Borussia Dortmund’un Şampiyonlar Ligi’ne girememesi ve buna bağlı olarak UEFA dağıtımın payındaki azalma, bu kazancı neredeyse tamamen sıfırladı ve geliri sadece marjinal olarak %1 arttı.

ÖngörüDortmund’un 2016/17 sezonunda Şampiyonlar Ligi’ne geri dönmesi, gelirde tam zamanında gelen bir artış sağlayacak, ancak Tottenham Hotspur Şampiyonlar Ligi futbolu ve Premier Lig yayın anlaşmasından yararlandığı için, muhtemelen Para Ligi’nde alt sıralara inecek.

2015 Geliri

€280,6m(£213,5m)

2016 Geliri

€283,9m(£212,3m)

Borussia Dortmund: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

262 281 284

0

12 11 11 11 11

Ticari (11)€140,2m (£104,9m)

%49

Yayın (18)€82,6m (£61,7m)

%29

Maç günü (10)€61,1m (£45,7m)

%22

197

256


Baş antrenör: Thomas Tuchel, Almanya




lig sıralaması

2.DFPL 2016

sıralaması

11.


2,5m (13)

Toplam DFPL


13


15,1m (12)


3,3m (11)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

80.760

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru

EvonikUEFA Avrupa Ligi

performansı

Çeyrek final

Teknik ekipman

tedarikçisi

Puma

31

12. Tottenham Hotspur

Spurs, umut vadeden bir sezonun ardından Para Ligi’nde 12. sırada kaldı. Aldıkları üçüncülük Premier Lig tarihinde elde ettikleri en yüksek sıralama oldu ve bu da Avrupa Ligi çeyrek final elemelerine kalmalarının sağladığı şekilde yayın gelirlerini arttırdı.

Öngörü2016/17 sezonunda yeni yayın fırsatlarından ve Şampiyonlar Ligi’nde oynadıkları futboldan elde ettikleri gelirdeki artışla Tottenham için gelecek parlak gözüküyor. 2018/19 sezonunda yeni inşa edilen 61.000 kişilik stadyuma taşınmadan önce, şu anki planlar 2017/18 sezonunda White Hart Lane stadyumundan uzakta, potansiyel olarak Wembley Stadyumu’nda geçecek bir sezon odaklı yapılıyor. Bu, kulübe Para Ligi ilk on içinde sabit bir yer elde etmesi için gereken gelir artışını sağlayacaktır.

2015 Geliri

€257,5m(£195,9m)

2016 Geliri

€279,7m(£209,2m)

Tottenham Hotspur: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

216258

280

0

14 14 13 12 12

Ticari (15)€77,5m (£58m)

%28

Yayın (10=)€147,6m (£110,4m)

%53

Maç günü (11)€54,6m (£40,8m)

%19

178 172

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Birleşik Krallık

Baş antrenör: Mauricio Pochettino, Arjantin



lig sıralaması

3.DFPL 2016

sıralaması

12.


1,8m (14)

Toplam DFPL


20


8,2m (15)


1m (16)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

35.839

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru

AIAUEFA Avrupa Ligi

performansı


Teknik ekipman

tedarikçisi

Under Armour


32

13. Atlético de Madrid

2015 Geliri

€176,6m(£134,4m)

2016 Geliri

€228,6m(£171m)

Atletico de Madrid: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

170 177

229

0

yok 20 15 16 13

Ticari (17)€53,2m (£39,8m)

%23

Yayın (12)€139,4m (£104,3m)

%61

Maç günü (14=)€36m (£26,9m)

%16

108 120

Atlético de Madrid, merkezi bir yayın hakları satış modeline geçişten yararlanarak Para Ligi’ne giren ilk İspanyol kulübü oldu. Toplam gelirdeki %29’luk artış, bütünüyle yayın gelirindeki 53 milyon Avroluk artış sayesinde gerçekleşti. Kulübün Şampiyonlar Ligi’nde final oynayarak kazandığı tutarla birlikte yeni anlaşmalardan 2015/16 sezonunda yaklaşık 25 milyon Avro düzeyinde yararlandığını tahmin ediyoruz.

ÖngörüAtleti, yeni bir stadyum inşa etme ve artan stadyum seyircisinden ve daha iyi kurumsal ağırlama sunmaktan dolayı beklenebilecek gelir artışı sürecindeyken, kulüp Para Ligi’nin gelecek yıllardaki sıralamalarında ilk on içinde bir yer kapmak için mücadele etmek isteyecektir. Bununla birlikte, kısa ila orta vadede bu açık kapatılamayacak kadar büyük olabilir.

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): İspanyaBaş antrenör: Diego Simeone, Arjantin




lig sıralaması

3.DFPL 2016

sıralaması

16.


2,7m (12)

Toplam DFPL


7


13,6m (13)


2,7m (13)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

43.087

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

İkinci

Forma sponsoru

Plus500UEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Nike

33

14. Schalke 04

Şampiyonlar Ligi’nde mücadele etmemesine rağmen Schalke, üst üste 14. yılda da Para Ligi ilk 20 kulübü olarak yerini korudu. Schalke, Para Ligi’nde en çok yer alan ikinci Alman kulübüdür.

ÖngörüSchalke 04, 2016/17 sezonu için Şampiyonlar Ligi’ne katılma hakkını kaçırdığı için, daha çok gelir elde edebilmek amacıyla Avrupa Ligi’nde güçlü bir mücadele sergileyecektir. Ancak yakın gelecekte kulübün Para Ligi sıralamasında yükselmekten ziyade düşmesi daha olasıdır.

2015 Geliri

€219,7m(£167,1m)

2016 Geliri

€224,5m(£167,9m)

Schalke 04: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

214 220 225

0

15 13 14 13 14

Ticari (14)€98,3m (£73,5m)

%44

Yayın (19)€75m (£56,1m)

%33

Maç günü (12)€51,2m (£38,3m)

%23

175198


Baş antrenör: André Breitenreiter, Almanya




lig sıralaması

5.DFPL 2016

sıralaması

13.


0,5m (20)

Toplam DFPL


14


2,9m (18)


0,3m (18=)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

61.076

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru

GazpromUEFA Avrupa Ligi

performansı

R32 (İlk 32)

Teknik ekipman

tedarikçisi

adidas

34

15. AS Roma

AS Roma, Para Ligi tarihinde ilk kez İtalyan rakibi AC Milan’ın üzerine çıkarak 2010/11 sezonundan bu yana elde ettiği en üst sıralama olan 15. sıraya çıktı. Roma’nın Şampiyonlar Ligi çeyrek final elemelerine katılması, toplam %22’lik gelir artışının ana unsuru olan yayın gelirlerinde 40 milyon Avro’luk bir artışa yol açtı.

ÖngörüŞampiyonlar Ligi’ne katılması, Roma’nın Para Ligi’ndeki sıralaması açısından hala çok önemlidir. Uzun vadede planlanan yeni bir stadyumun sağlayacağı potansiyelin yanı sıra, takım halen forma sponsoru olmadan oynadığı için kulübün kısa vadede ticari gelirini arttırma potansiyelinin de olduğu açıktır.

2015 Geliri

€179,1m(£136,3m)

2016 Geliri

€218,2m(£163,2m)

AS Roma: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

127

179218

0

yok 19 yok 15 15

Ticari (19)€35,8m (£26,8m)

%16

Yayın (9)€154m (£115,2m)

%71

Maç günü (16)€28,4m (£21,2m)

%13

116 124


Baş antrenör: Luciano Spalletti, İtalya




lig sıralaması

3.DFPL 2016

sıralaması

15.


1,2m (15=)

Toplam DFPL


18


8,4m (14)


0,9m (17)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

35.321

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı


Forma sponsoru

YokUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Nike

35

16. AC Milan

Para Ligi’ne sürekli giren kulüp, 2015/16 sezonundaki küçük gelir artışı sonrası bugüne kadarki en düşük sıralamasına geriledi. Kulüp İtalya Kupası finaline ulaşarak ve kendi sahasında 2014/15 sezonuna göre fazladan iki maç daha oynayarak maç günü gelirinde küçük bir artış yaşasa da, diğer büyük Avrupa kulüplerinin yeni gelir elde etme hızına ayak uydurmanın, oyunun en ünlü kulüplerinden biri için bile zor olduğunun ispatı oldu.

Öngörüİtalyan kulüplerinin, özellikle Milan kulüplerinin son yıllarda yaşadığı mali gerilemeyi vurgulamıştık. Para Ligi’nde İngiliz kulüplerinin 2016/17 sezonunda artmasının beklenmesi ve AC Milan’ın 2016/17 Şampiyonlar Ligi’ne katılma hakkı kazanamamasından dolayı yakın gelecekte ilk kez İtalyan devlerinin olmadığı bir Para Ligi görme olasılığı çok yüksektir.

2015 Geliri

€199,1m(£151,5m)

2016 Geliri

€214,7m(£160,6m)

AC Milan: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

250

199 215

0

8 10 12 14 16

Ticari (13)€100,8m (£75,4m)

%47

Yayın (17)€88m (£65,8m)

%41

Maç günü (17)€25,9m (£19,4m)

%12

257 264

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): İtalya

Baş antrenör: Cristian Brocchi, İtalya




lig sıralaması

7.DFPL 2016

sıralaması

14.


4,2m (7)

Toplam DFPL


20


24,8m (10)


2,9m (12)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

37.777

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru


performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

adidas

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

168

yokyokyok

197

0

yok yok yok 18 17

Ticari (9)€145,8m (£109m)

%74

Yayın (20)€40,4m (£30,3m)

%21

Maç günü (20)€10,3m (£7,7m)

%5

36

17. FC Zenit Saint Petersburg

2015 Geliri

€167,8m(£127,7m)

2016 Geliri

€196,5m(£147m)

FC Zenit Saint Petersburg: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Rusya

Baş antrenör: André Villas-Boas, Portekiz

FC Zenit, bir Para Ligi kulübü olarak konumunu korudu ve bugüne kadar ilk 20’de yer alan tek Rus kulübü olmaya devam etti. Gelirleri, neredeyse ikiye katlanan yayın geliri sayesinde 28,7 milyon Avro arttı. Buna karşın FC Zenit, Para Ligi’nde yer alan tüm kulüpler arasında en düşük yayın ve maç günü gelirine sahi kulüp oldu.

Öngörü2016/17 sezonunda Şampiyonlar Ligi’ne gitmeye hak kazanamadığı için 2018 yılında FC Zenit’in Para Ligi’ndeki konumu da tehlikededir. UEFA yayın geliri paylarının azaldığı yıllarda Para Ligi’ndeki yerini koruması için, kulübün maç günü gelirlerinde belirgin bir artış görmesi gerekecektir.




lig sıralaması

3.DFPL 2016

sıralaması

18.


0,8m (19)

Toplam DFPL


2


1m (20)


0,3m (18=)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

16.813

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı


Forma sponsoru

GazpromUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Nike

37

18. West Ham United

West Ham United, bugüne kadar ulaştığı en yüksek sıralama ile 18. olarak Para Ligi’nde üçüncü kez yer alabildi. 2015/16 sezonu, Boleyn Ground stadyumundaki son sezonları oldu ve FA Kupası’nda sergiledikleri güçlü performans maç günü gelirlerindeki artışa yardımcı oldu. Kulüp (2014/15 sezonundaki 12. sıra ile karşılaştırıldığında) sezonu yedinci olarak tamamlayıp, artan Premier Lig ödemelerinden yararlandığı için ve Betway’in yeni forma sponsoru olduğu duyurulduğu için hem yayın hem de ticari gelirlerinde artış yaşamıştır.

Öngörü2016/17 sezonunda artan kapasitesiyle Londra Stadyumu’na taşınmaları, West Ham’ın maç günü gelirlerini önemli ölçüde artıracaktır ve bu gelir artışı, Premier Lig yayın geliri paylarındaki artışla birlikte kulübün Para Ligi’nde daha da yukarılara tırmanmasını sağlayacaktır.

2015 Geliri

€160,9m(£122,4m)

2016 Geliri

€192,3m(£143,8m)

West Ham United: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

139161

192

0

yok yok yok yok 18

Ticari (18)€40,4m (£30,2m)

%21

Yayın (15)€115,9m (£86,7m)

%60

Maç günü (14=)€36m (£26,9m)

%19

58105

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Birleşik Krallık

Baş antrenör: Slaven Bilić, Hırvatistan




lig sıralaması

7.DFPL 2016

sıralaması

Yok


1m (17)

Toplam DFPL


3


1,9m (19)


0,3m (18=)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

34.873

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru

BetwayUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Umbro

38

19. Internazionale

Para Ligi daimi kulübü olan Internazionale, ticari gelirindeki 9,5 milyon Avro’luk artış sayesinde bir sıra yükselerek bu yılki Para Ligi’nde 19. sırada yer aldı. Inter, reklam ve sponsorluk anlaşmalarından daha çok gelir elde etti ve aynı zamanda yurtdışında dostluk maçları oynayıp daha fazla kazanarak dünya futbolunun en ünlü kulüplerinden biri olarak pozisyonunu güçlendirdi.

ÖngörüYeni Premier Lig yayın sözleşmeleri halen Premir Lig’de ilk 20’de yer alan İngiliz rakiplerine önemli bir gelir artışı sağladığı için, belki de gelecek sene Inter’in Para Ligi’nde ilk 20’de yer almadığı ilk yıl olabilir.

2015 Geliri

€164,8m(£125,4m)

2016 Geliri

€179,2m(£134m)

Internazionale: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

163 165 179

0

11 15 17 20 19

Ticari (16)€54,9m (£41,1m)

%31

Yayın (16)€98,6m (£73,7m)

%55

Maç günü (18)€25,7m (£19,2m)

%14

201165

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Endonezya

Baş antrenör: Roberto Mancini, İtalya



lig sıralaması

4.DFPL 2016

sıralaması

20.


1,2m (15=)

Toplam DFPL


20


6,1m (17)


1,3m (15)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

45.538

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru

PirelliUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Nike


39

20. Leicester City

2015 Geliri

€137,2m(£104,4m)

2016 Geliri

€172,1m(£128,7m)

Leicester City: 2016 Gelir profili (milyon Avro)

700

600

500

400

300

200

100

2012 2013 2014 2015 2016

137

372326

172

0

yok yok yok yok 20

Ticari (20)€30,1m (£22,5m)

%17

Yayın (13)€126,6m (£94,7m)

%74

Maç günü (19)€15,4m (£11,5m)

%9

Şahane bir Premier Lig 2015/16 sezonu şampiyonluğu, %23’lük gelir artışı, sadece Manchester United, Bayern Münih ve Atlético de Madrid tarafından aşılan bir büyüme oranı yaşandıktan sonra, Leicester City’nin dünyanın en çok gelir elde eden 20 kulübü arasında yer aldığı görüldü.

ÖngörüLeicester’in, 2016/17 sezonunda şampiyonluk başarısını tekrarlaması pek olası görünmese de, Şampiyonlar Ligi’nde mücadele ettiği için başına konan talih kuşu ve aynı zamanda artan Premier Lig yayın hakları nedeniyle, bir sonraki yayınımızda Para Ligi’nde yer alması kesin görünüyor. Hatta Leicester’ın bir sonraki yayında ilk 15’e girmesi dahi söz konusu olabilir.

Çoğunluk mülkiyeti (uyruk): Tayland

Baş antrenör: Claudio Ranieri, İtalya




lig sıralaması

1.DFPL 2016

sıralaması

Yok


0,9m (18)

Toplam DFPL


1


6,6m (16)


1,4m (14)

Ortalama lig maçı

stadyum seyircisi

32.024

UEFA Şampiyonlar

Ligi performansı

Yok

Forma sponsoru

King PowerUEFA Avrupa Ligi

performansı

Yok

Teknik ekipman

tedarikçisi

Puma

40

Spora daha çok kazandırmak

Deloitte, İngiltere’de ve dünya genelinde spor sektörüne benzersiz şekilde odaklanmıştır. Deneyimimiz, kurduğumuz kalıcı ilişkiler ve endüstriye ilişkin anlayışımız, ilk günden itibaren projelere değerli bir uzmanlık kattığımız anlamına gelir.

20 yılı aşkın süredir, başka herhangi bir danışmandan daha çok sayıda spor kulübü ile çalıştık.

Deloitte uzman Spor Hizmetleri Grubumuz, aşağıdakileri de içeren danışmanlık, yönetim danışmanlığı ve kurumsal finansman hizmetleri sunmaktadır:

Deloitte aynı zamanda birçok spor kulübünün de denetim ve vergi danışmanıdır. Deloitte’ un projenize ve işinize nasıl değer katabileceği konusunda daha ayrıntılı bilgi için www.deloitte.co.uk/sportsbusinessgroup web sitemizi ziyaret edin veya Dan Jones ile iletişime geçin.

Telefon: +44 (0)161 455 8787 E-posta: [email protected]

Yeni uluslararası hokey takvimi için rekabet biçimi finansal modelleme ve risk değerlendirmesi.

2023 Rugby Dünya Kupası’nda İrlanda’yı desteklemek üzere atanan Baş Danışman.

Başlıca uluslararası masa tenisi müsabakaları için rekabet yapısı ve takvim incelemesi.

Potansiyel yerel T20 rekabet yapılarının bağımsız finansal ve stratejik analizi.

Biletlemeve ağırlama

stratejisi

Strateji inceleme ve geliştirme

Kıyaslamave en iyi

uygulamatavsiyesi

Planlama

Satın alma, elden

çıkarma ve borç danışmanlığı

Kulüplisanslamave maliyet kontrolü

düzenlemeleri

Finansal bütçeler ve

projeksiyonlar

Yönetişimve teşkilattasarımı

Finansalve ticari durum

tespiti

İş geliştirmeve yeniden

yapılandırma

Müşteriverisi

analizi ve taraftar anketleri

Deloitte Futbol Para Ligi 2017 | Spor Hizmetleri Grubu

Sportesislerinin

geliştirilmesikonusundatavsiyeler

İşyeri ve mekan fizibilite

çalışmaları

Ligin verekabetinyenidenyapılan-dırılması

Ekonomiketki

araştırmaları

Adlihizmetler ve ihtilaf

hizmetleri

Spor Hizmetleri

Grubu

41

Hazırlanma gerekçesi

Her kulüp için, şirketin veya grubun yıllık mali tablolarından veya diğer doğrudan kaynaklardan (aksi belirtilmedikçe) 2015/16 sezonu için elde edilen toplam gelir rakamı kullanılmıştır.

Gelir; oyuncu transfer ücretlerini, KDV ve diğer satışla ilgili vergileri içermemektedir. Sayılı birkaç durumda, futbolun daha anlamlı bir şekilde kulüp kulüp karşılaştırılmasını sağlamak için toplam gelir rakamlarında bazı düzeltmeler yaptık.

Bilgiler, denetlenen finansal tablolardan veya her bir kulüpten doğrudan alınan bilgilerden elde edilmiştir. Her kulüp için bize sunulan bilgilere dayanarak gelirleri, mümkün olduğu ölçüde maç gününden, yayınlardan ve ticari kaynaklardan elde edilen gelirler şeklinde üç ayrı kategoriye ayırdık. Kulüplerin gelir sınıflandırma yöntemleri birbirleriyle birebir tutarlı değildir. Bazı durumlarda, finansal sonuçların daha anlamlı bir şekilde karşılaştırılmasını sağlamak için açıklanan rakamlarda yeniden sınıflandırmalar yaptık.

Maç günü geliri büyük oranda (bilet ve kurumsal ağırlama satışları dahil) gişe makbuzlarından elde edilir. Yayın gelirleri; yerel liglere, kupalara ve Avrupa kulüpleri müsabakalarına katılım dolayısıyla elde edilen gelirleri de içerir. Ticari gelirler; sponsorluk, mağazacılık ve diğer ticari faaliyetlerden elde edilen gelirleri içerir. Kulüpler arasında gelir üretiminin karşılaştırılabilirliğine dair daha ayrıntılı bir analiz için, başka bir şekilde kamuya açık olmayan bilgileri elde etmek gerekecektir.

Farklı ticari düzenlemelere ve işlemlerin finansal tablolara nasıl kaydedildiğine bağlı olarak, bir kulübe ilişkin farklı finansal raporlama esasları dolayısıyla ve/veya muhasebe uygulamasının, aynı tip işlemlerin farklı şekillerde kaydedilmiş olabildiği farklı yollarla yapılmasından dolayı kulüpler arasında bazı farklılıklar bulunabilir veya zamanla ortaya çıkabilir.

Bu yayın, kamuya açık bilgilerden veya finansal tablolar dışındaki diğer doğrudan kaynaklardan elde edilen çeşitli bilgiler içermektedir. Bu yayının amacı doğrultusunda herhangi bir doğrulama çalışması yapılmamış veya her kulüp için finansal tablolarda veya diğer kaynaklarda yer alan bilgilerden herhangi biri denetlenmemiştir.

Bu yayının içindeki ‘Dünya Futbolu’ bölümünde (sayfa 8-9) liglerle ilgili olarak sunulan bilgiler, 2016 yılı içinde biten futbol sezonu ile ilgilidir. ‘Gelir aralığı’, bir ligdeki kulüplerin gerçek veya tahmini yıllık gelirini ifade eder. Ülkelerin FIFA sıralamaları Aralık 2016 tarihlidir. ‘DFPL 2030 görüşü’, ‘Dünya Futbolu’ bölümünde sunulan diğer liglere göre; bir ligde yer alan kulübün, 2030 yılında Deloitte Futbol Para Ligi’nde yer alma konusunda algılanan şansı anlamına gelir.

Her Para Ligi kulübü için gösterilen temel performans göstergeleri, aksi belirtilmediği sürece 2016 yılında biten futbol sezonu ile ilgilidir. ‘Çoğunluk mülkiyeti’, Mayıs 2016 itibariyle bir kulübün çoğunluk hissesi sahiplerinin uyrukları anlamına gelir ve sonraki değişiklikleri yansıtmaz. ‘Baş antrenör’, 2016 yılında biten sezonun yerel lig final maçı için kulübün as takımından sorumlu olan kişidir ve sonraki değişiklikleri yansıtmaz. Sunulan UEFA Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi performansları, sadece son play-off turuna katılımları içermektedir. ‘Forma sponsoru’ ve ‘Teknik ekipman tedarikçisi’, 2016 yılında biten sezon için kulübün as takım gereçlerini ifade eder. Twitter, Facebook ve Instagram ile ilgili rakamlar 11 Ocak 2017 tarihlidir. Birden fazla dil hesabına sahip bir kulüp için, sadece en çok beğenilen/takip edilen hesap kullanılmıştır.

Gelir bileşenleri ve sosyal medya bilgileri yanındaki köşeli parantez içindeki rakamlar, bir kulübün diğer Para Ligi ilk 20 kulüplerine göre sıralamasını ifade eder.

Uluslararası karşılaştırmalar yapılabilmesi amacıyla, aksi belirtilmedikçe, 2015/16 sezonu için verilen tüm rakamlar, 30 Haziran 2016 tarihli yıl sonundaki ortalama döviz kuru üzerinden dönüştürülmüştür (1 £ = 1,3371 €; 1 € = 3,2194 TL; 1 € = 67,2676 RUB). Karşılaştırmalı rakamlar; Deloitte Futbol Para Ligi’nin önceki yayınlarından, ilgili yıllık finansal tablolardan veya diğer doğrudan kaynaklardan elde edilmiştir. Karşılaştırılabilirlik için sunulan UEFA yayın geliri payları, UEFA’nın “Kulüplerin 2015/16 yayın geliri payları” raporundan alınmıştır.

Futbol kulüplerinin göreli varlık veya değerlerini incelemenin birçok yolu vardır ve Deloitte potansiyel yatırımcılara veya satıcılara bu konuda yardımcı olabilir. Ancak, böyle bir çalışmanın yapılması için ulaşılabilecek kamuya açık bilgi yetersizdir.

Biz bu çalışmada geliri, finansal varlığın en kolay ulaşılabilir ve karşılaştırılabilir ölçütü olarak kullanmaktayız.

Deloitte; İngiltere mevzuatına göre kurulmuş olan Deloitte Touche Tohmatsu Limited (“DTTL”) şirketini, üye firma ağındaki şirketlerden ve ilişkili tüzel kişiliklerden bir veya birden fazlasını ifade etmektedir. DTTL ve üye firmalarının her biri ayrı ve bağımsız birer tüzel kişiliktir. DTTL (“Deloitte Global” olarak da anılmaktadır) müşterilere hizmet sunmamaktadır. Global üye firma ağımızla ilgili daha fazla bilgi almak için www.deloitte.com/about adresini ziyaret ediniz.

Deloitte LLP, DTTL’nin Birleşik Krallık üye firmasıdır.

Bu belgede yer alan bilgiler sadece genel bilgilendirme amaçlıdır ve Deloitte Touche Tohmatsu Limited, onun üye firmaları veya ilişkili kuruluşları (birlikte, “Deloitte Network” olarak anılacaktır) tarafından profesyonel bağlamda herhangi bir tavsiye veya hizmet sunmayı amaçlamamaktadır. Şirketinizi, işinizi, finansmanınızı ya da mali durumunuzu etkileyecek herhangi bir karar ya da aksiyon almadan, yetkin bir profesyonel uzmana danışın. Deloitte Network bünyesinde bulunan hiçbir kuruluş, bu belgede yer alan bilgilerin üçüncü kişiler tarafından kullanılması sonucunda ortaya çıkabilecek zarar veya ziyandan sorumlu değildir.

© 2017 Deloitte LLP. Her hakkı saklıdır.

Deloitte LLP, İngiltere ve Galler’de OC303675 tescil numarası ile tescilli ve kayıtlı ofisi 2 New Street Square, London EC4A 3BZ, Birleşik Krallık adresinde bulunan bir sınırlı sorumluluk ortaklığıdır. Tel: +44 (0) 20 7936 3000 Fax: +44 (0) 20 7583 1198.www.heliographic.co.uk tarafından tasarlanmış ve üretilmiştir.

dünya futbolu futbol para ligi - deloitte united states · deloitte futbol para ligi 2017 | giriş...

Documents