TÜRKÇE DİL BİLGİSİTÜRKÇE DİL BİLGİSİ

1.1. GİRİŞGİRİŞYeryüzünde konuşulan ortalama 4000 Yeryüzünde konuşulan ortalama 4000 dilden sadece 118’i devlet dili olabilmiştir. dilden sadece 118’i devlet dili olabilmiştir. Bunlardan biri de Türkçedir.Bunlardan biri de Türkçedir.

En çok konuşulan on dil:En çok konuşulan on dil:Çince, İspanyolca, İngilizce, Fransızca, Çince, İspanyolca, İngilizce, Fransızca, Arapça, Hintçe, Bengalce, Portekizce, Arapça, Hintçe, Bengalce, Portekizce, Rusça ve TürkçeRusça ve Türkçe

Dünya dilleri biçim (yapı) ve kaynak Dünya dilleri biçim (yapı) ve kaynak (köken) bakımından iki grupta (köken) bakımından iki grupta değerlendirilir.değerlendirilir.A- BİÇİM (YAPI) BAKIMINDAN DÜNYA A- BİÇİM (YAPI) BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ:DİLLERİ:

1.TEK HECELİ DİLLER:1.TEK HECELİ DİLLER: Bu dillerde her kelime tek heceden Bu dillerde her kelime tek heceden ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri ibarettir. Kelimelerin çekimli şekilleri yoktur, yani daima kök durumundadır. yoktur, yani daima kök durumundadır. Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya Cümle çekimsiz kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı gelmesiyle oluşturulur. Cümlenin anlamı genellikle kelimelerin sıralanışından genellikle kelimelerin sıralanışından anlaşılır. Konuşmada ise birbirine çok anlaşılır. Konuşmada ise birbirine çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek üzere çok benzeyen kelimeleri ayırt etmek üzere çok zengin bir vurgu sistemi oluşturulmuştur. zengin bir vurgu sistemi oluşturulmuştur. Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer. Çin ve Tibet dilleri bu gruba girer. (Vietnam , Bask, Himalaya, Afrika dilleri…)(Vietnam , Bask, Himalaya, Afrika dilleri…)

ÖRNEK:ÖRNEK:Çince  →   “ vo  yav  kan  şu ”  Çince  →   “ vo  yav  kan  şu ”  

cümlenin çevirisicümlenin çevirisi:  “ ben istemek bakmak kitap ”:  “ ben istemek bakmak kitap ”

cümlenin Türkçe söylenişicümlenin Türkçe söylenişi: “Ben kitap okumak : “Ben kitap okumak istiyorum.”istiyorum.”

NOT: Tek heceli dillerde birleşik sözcükler dahi NOT: Tek heceli dillerde birleşik sözcükler dahi birbirinden ayrı yazılır:birbirinden ayrı yazılır:

Çince  →   “ dien  sı  ci ”  Çince  →   “ dien  sı  ci ”  

çevirisiçevirisi:  “ elektrik  görme  cihaz ”:  “ elektrik  görme  cihaz ”

TürkçesiTürkçesi:  “ televizyon ”:  “ televizyon ”

2.BİTİŞKEN (EKLEMELİ) DİLLER2.BİTİŞKEN (EKLEMELİ) DİLLERBu gruptaki dillerde tek veya çok heceli kökler ile Bu gruptaki dillerde tek veya çok heceli kökler ile bunlara eklenen çeşitli ekler vardır. Sözcük bunlara eklenen çeşitli ekler vardır. Sözcük köklerinin başına ya da sonuna getirilen ekler, köklerinin başına ya da sonuna getirilen ekler, anlam ve görev değişikliği yapar.anlam ve görev değişikliği yapar.

Eklemeli dillerin en tipik örneği Türkçedir. Türkçe Eklemeli dillerin en tipik örneği Türkçedir. Türkçe yapısına göre sondan eklemeli bir dil olduğu için, yapısına göre sondan eklemeli bir dil olduğu için, ekler her zaman kökten sonra getirilir.ekler her zaman kökten sonra getirilir.

NOT: Türkçe yapısına göre sondan eklemeli bir NOT: Türkçe yapısına göre sondan eklemeli bir dildir.dildir.Eklemeli dillere Moğolca, Japonca, Korece, Eklemeli dillere Moğolca, Japonca, Korece, Mançuca, Tunguzca gibi Altay dilleri ile Fince, Mançuca, Tunguzca gibi Altay dilleri ile Fince, Macarca gibi Ural dilleri de girer.Macarca gibi Ural dilleri de girer.

ÖRNEK:ÖRNEK:

“ batılılaştırmak ”“ batılılaştırmak ”

                                  batbat –  –  ıı –   –   lılı –   –   laşlaş –   –   tırtır –   –   makmak                 KÖK YE  YE    YE     YE      YE                 KÖK YE  YE    YE     YE      YE

batmak →    batı →    batılı →   batılılaşmak →   batmak →    batı →    batılı →   batılılaşmak →   batılılaştırmakbatılılaştırmak

“ Damdan  düştüm. ”“ Damdan  düştüm. ”

DamDam –  –  dandan           düşdüş –  –  tütü – – mm

KÖK     ÇE       KÖK  ÇE  ÇEKÖK     ÇE       KÖK  ÇE  ÇE

3. 3. BÜKÜMLÜ DİLLER:BÜKÜMLÜ DİLLER:Bu gruba giren dillerde tek veya çok heceli kökler Bu gruba giren dillerde tek veya çok heceli kökler vardır. Yeni sözcükler türetilirken, sözcüklerin vardır. Yeni sözcükler türetilirken, sözcüklerin köklerindeki ünlüler değişir. Böylece köklerde bir iç köklerindeki ünlüler değişir. Böylece köklerde bir iç kırılma meydana gelir. Sözcüğün kökündeki kırılma meydana gelir. Sözcüğün kökündeki ünsüzlerden oluşan asıl sesler yeni sözcükte de ünsüzlerden oluşan asıl sesler yeni sözcükte de korunur. Değişiklik ünlülerde olur.korunur. Değişiklik ünlülerde olur.Bükümlü diller kendi aralarında KÖK BÜKÜMLÜ VE Bükümlü diller kendi aralarında KÖK BÜKÜMLÜ VE GÖVDE BÜKÜMLÜ olmak üzere ikiye ayrılır. ARAPÇA GÖVDE BÜKÜMLÜ olmak üzere ikiye ayrılır. ARAPÇA ‘’Kök Bükümlü’’ , ALMANCA, FRANSIZCA, İNGİLİZCE ‘’Kök Bükümlü’’ , ALMANCA, FRANSIZCA, İNGİLİZCE gibi diller ‘’Gövde Bükümlü’’ dür.gibi diller ‘’Gövde Bükümlü’’ dür.

ÖRNEK:ÖRNEK:

Arapça → “ ketebe ”     (yazdı)Arapça → “ ketebe ”     (yazdı).                  “ kâtib ”         (yazan).                  “ kâtib ”         (yazan).                  “ mektûb ”     (yazılmış şey).                  “ mektûb ”     (yazılmış şey).                  “ mekteb ”     (yazma yeri, .                  “ mekteb ”     (yazma yeri, okul)okul)

.                  “ kitabe ”       (yazıt).                  “ kitabe ”       (yazıt)

B- KAYNAK (KÖKEN) B- KAYNAK (KÖKEN) BAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİBAKIMINDAN DÜNYA DİLLERİ

1. HİNT-AVRUPA DİL AİLESİ:1. HİNT-AVRUPA DİL AİLESİ:Avrupa ve Asya olmak üzere iki Avrupa ve Asya olmak üzere iki kola ayrılır.kola ayrılır.

a) Avrupa Kolu:a) Avrupa Kolu:*Germen Dilleri: Almanca, *Germen Dilleri: Almanca, İngilizce, Flemenkçe, İskandinav İngilizce, Flemenkçe, İskandinav dilleri…dilleri…

*Roman Dilleri: Latince, *Roman Dilleri: Latince, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce…Portekizce…

*Slav Dilleri: Rusça, Bulgarca, *Slav Dilleri: Rusça, Bulgarca, Sırpça, Lehçe…Sırpça, Lehçe…

*Baltık dilleri, Kelt dilleri, *Baltık dilleri, Kelt dilleri, Yunanca, ArnavutçaYunanca, Arnavutça

b) Asya Kolu:b) Asya Kolu:

*Sanskrit ve bugünkü Hint dilleri*Sanskrit ve bugünkü Hint dilleri

*Farsça ve diğer İran dilleri*Farsça ve diğer İran dilleri

*Ermenice*Ermenice

2. HAMİ-SAMİ DİL AİLESİ2. HAMİ-SAMİ DİL AİLESİ

Arapça, Süryanice, Habeşçe, Arapça, Süryanice, Habeşçe, İbranice, Aramice, Akatça ve Kıpti İbranice, Aramice, Akatça ve Kıpti dilleri.dilleri.

3. BANTU DİL AİLESİ3. BANTU DİL AİLESİ

Orta ve Güney Afrika’da Orta ve Güney Afrika’da konuşulan diller.konuşulan diller.

4. ÇİN-TİBET DİL AİLESİ4. ÇİN-TİBET DİL AİLESİ

Çince, Tibetçe, Tayland ve Çince, Tibetçe, Tayland ve Burma dilleriBurma dilleri

5. URAL- ALTAY DİL AİLESİ5. URAL- ALTAY DİL AİLESİ

Hepsi bitişken dillerdir.Hepsi bitişken dillerdir.Hepsinde belli bir derece ünlü Hepsinde belli bir derece ünlü uyumu vardır.uyumu vardır.Söz diziminde sözcüklerin Söz diziminde sözcüklerin sıralanışı aynıdır.sıralanışı aynıdır.

Bu aile iki ana gruba ayrılır :Bu aile iki ana gruba ayrılır :

a) URAL KOLU:a) URAL KOLU:

*Fin-Ugor dilleri*Fin-Ugor dilleri

*Samoyed dilleri*Samoyed dilleri

b) Altay Kolu:b) Altay Kolu:

*Türkçe*Türkçe*Moğolca*Moğolca*Mançu-Tunguz dilleri*Mançu-Tunguz dilleri*Japonca*Japonca*Korece*Korece

TÜRKLERİN KULLANDIĞI TÜRKLERİN KULLANDIĞI ALFABELERALFABELER

1- Göktürk Alfabesi1- Göktürk Alfabesi2- Uygur Alfabesi2- Uygur Alfabesi3- Arap Alfabesi3- Arap Alfabesi4- Kiril Alfabesi4- Kiril Alfabesi(Dağılan SSCB’de yaşayan Türkler (Dağılan SSCB’de yaşayan Türkler kullandılar.kullandılar.5- Latin Alfabesi (1928 yılında 5- Latin Alfabesi (1928 yılında kabul edilen resmi alfabe)kabul edilen resmi alfabe)

TÜRKÇEDE SESLERTÜRKÇEDE SESLER

SES:SES:Akciğerden gelen havanın ses yoluyla Akciğerden gelen havanın ses yoluyla meydana getirdiği titreşime ses denir. meydana getirdiği titreşime ses denir. Ses,dili oluşturan en küçük birimdir.Ses,dili oluşturan en küçük birimdir.

HARF:HARF:Sesin yazıdaki karşılığıdır. Bir dildeki Sesin yazıdaki karşılığıdır. Bir dildeki harflerin belirli bir sıraya göre diziliş harflerin belirli bir sıraya göre diziliş bütününe alfabe denir.bütününe alfabe denir.Türk alfabesi, Latin harfleri esas alınarak Türk alfabesi, Latin harfleri esas alınarak 1353 sayılı ‘’Türk Harflerinin Kabul ve 1353 sayılı ‘’Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanun’’ ile kabul Tatbiki Hakkındaki Kanun’’ ile kabul edilmiştir.edilmiştir.

TÜRKÇEDE ÜNLÜ HARFLERTÜRKÇEDE ÜNLÜ HARFLER

Ses yoluyla herhangi bir engele Ses yoluyla herhangi bir engele çarpmadan çıkan seslere ÜNLÜ denir.çarpmadan çıkan seslere ÜNLÜ denir.

Türkçede 8 ünlü vardır:Türkçede 8 ünlü vardır:a, e ,ı, i, o, ö, u, üa, e ,ı, i, o, ö, u, ü

Çıkış yeri ve dilin durumuna göre:Çıkış yeri ve dilin durumuna göre:KALIN ÜNLÜLER: a, ı, o, uKALIN ÜNLÜLER: a, ı, o, uİNCE ÜNLÜLER: e, i, ö, üİNCE ÜNLÜLER: e, i, ö, ü

Dudakların durumuna göre:Dudakların durumuna göre:DÜZ ÜNLÜLER: a, e, ı, iDÜZ ÜNLÜLER: a, e, ı, iYUVARLAK ÜNLÜLER: o, ö, u, üYUVARLAK ÜNLÜLER: o, ö, u, ü

Ağzın durumuna göre:Ağzın durumuna göre:GENİŞ ÜNLÜLER: a, e, o, öGENİŞ ÜNLÜLER: a, e, o, öDAR ÜNLÜLER: ı, i, u, üDAR ÜNLÜLER: ı, i, u, ü

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMUBÜYÜK ÜNLÜ UYUMUBir sözcüğün birinci hecesinde kalın Bir sözcüğün birinci hecesinde kalın bir ünlü bulunuyorsa, diğer bir ünlü bulunuyorsa, diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlü bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur.ünlüler de ince olur.

a, ı, o, u ------------ a, ı, o, ua, ı, o, u ------------ a, ı, o, u

e, i, ö, ü ------------ e, i, ö, üe, i, ö, ü ------------ e, i, ö, üilk hece ------------ sonraki hece(ler)ilk hece ------------ sonraki hece(ler)

Türkiye , gözlükçü, sevgiliTürkiye , gözlükçü, sevgilikâğıttan, tutacak, sorunkâğıttan, tutacak, sorun

Not: “-yor, -ken, -ki, -leyin, -daş, -gil, -Not: “-yor, -ken, -ki, -leyin, -daş, -gil, -mtrak” ekleri büyük ünlü uyumunu mtrak” ekleri büyük ünlü uyumunu bozabilir.bozabilir.Geliyor, kaçarken, sabahleyin, meslektaş, Geliyor, kaçarken, sabahleyin, meslektaş, halamgil, yeşilimtrakhalamgil, yeşilimtrak

Not: Tek heceli sözcüklerde ve Not: Tek heceli sözcüklerde ve bileşik sözcüklerde de büyük ünlü uyumu aranmaz.aranmaz.Hanımeli, Gaziantep, çekyat, bilgisayarHanımeli, Gaziantep, çekyat, bilgisayar

Not: Yabancı dillerden dilimize giren Not: Yabancı dillerden dilimize giren sözcüklerde büyük ünlü uyumu sözcüklerde büyük ünlü uyumu bulunmayabilir.bulunmayabilir.Telefon, sinema, şikayet, , sinema, şikayet, mektup, istasyon, istasyon

Not: Bazı Türkçe sözcükler, zamanla  ne Not: Bazı Türkçe sözcükler, zamanla  ne uğrayarak büyük ünlü uyumu dışına uğrayarak büyük ünlü uyumu dışına çıkmıştır.çıkmıştır.Ana /Anne Karındaş /Kardeş Alma Ana /Anne Karındaş /Kardeş Alma

/Elma/Elma

KÜÇÜK ÜNLÜ UYUMUKÜÇÜK ÜNLÜ UYUMUDüzlük- yuvarlaklık uyumu da denir. Dikkat Düzlük- yuvarlaklık uyumu da denir. Dikkat edilmesi gereken iki kural vardır:edilmesi gereken iki kural vardır:1-Bir sözcükte, ilk hecede düz ünlü harf 1-Bir sözcükte, ilk hecede düz ünlü harf varsa, sonraki hecede de düz ünlü varsa, sonraki hecede de düz ünlü bulunmalıdır.bulunmalıdır.

a, e, ı, i-------------a, e, ı, ia, e, ı, i-------------a, e, ı, i

ilk hece --------------sonraki heceilk hece --------------sonraki hece anlamak, esmerleşmek, kayın, ısıtmak, incelemekanlamak, esmerleşmek, kayın, ısıtmak, incelemek

2-İlk hecede yuvarlak ünlü harf varsa, 2-İlk hecede yuvarlak ünlü harf varsa, sonraki hecede ya dar-yuvarlak, yada düz-sonraki hecede ya dar-yuvarlak, yada düz-geniş ünlü bulunmalıdır.geniş ünlü bulunmalıdır.o, ö, u, ü-------------a,e veya u,üo, ö, u, ü-------------a,e veya u,üilk hece -------------sonraki heceilk hece -------------sonraki heceyorgun, öğütmek, yumurta, üzgünyorgun, öğütmek, yumurta, üzgün

***İçinde a bulunan heceden ***İçinde a bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya a ya da ıya a ya da ı olur.olur.

Sarılmak, satış, dalgın, yarar, kapalıSarılmak, satış, dalgın, yarar, kapalı

***İçinde e bulunan heceden ***İçinde e bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya e ya da iya e ya da i olur.olur.

Emekçi, sezgi, ekmek, yergi, Emekçi, sezgi, ekmek, yergi, deneyimdeneyim

***İçinde ı bulunan heceden ***İçinde ı bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya ı ya da aya ı ya da a olur.olur.

Islık, ışık, ıslanmak, ırak, ırgatIslık, ışık, ıslanmak, ırak, ırgat

***İçinde i bulunan heceden ***İçinde i bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya i ya da eya i ya da e olur.olur.

İzlemek, bilimsel, işleyiş, itici, İzlemek, bilimsel, işleyiş, itici, irdelemekirdelemek

***İçinde o bulunan heceden ***İçinde o bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya a ya da u ya a ya da u olur.olur.

Kolluk, yorgun, soluk, koyuKolluk, yorgun, soluk, koyu

***İçinde ö bulunan heceden ***İçinde ö bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya e ya da ü ya e ya da ü olur.olur.

Gömü, görgü, köprü, kötülükGömü, görgü, köprü, kötülük

DİKKATDİKKAT: Türkçe bir sözcükte ilk : Türkçe bir sözcükte ilk heceden sonraki hecelerde asla o heceden sonraki hecelerde asla o ya da ö olmaz !!!ya da ö olmaz !!!

***İçinde u bulunan heceden ***İçinde u bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya u ya da a ya u ya da a olur.olur.

Uzanmak, uygun, uyku, Uzanmak, uygun, uyku, kullanmak kullanmak

***İçinde ü bulunan heceden ***İçinde ü bulunan heceden sonra gelen hecede sonra gelen hecede ya ü ya da e ya ü ya da e olur.olur.

Bütünlük, üstelemek, düzmece Bütünlük, üstelemek, düzmece

**Küçük ünlü uyumunda hece hece nda hece hece ilerlemek esastır. Bir başa, bir sona ilerlemek esastır. Bir başa, bir sona bakılmaz. Yani sözcüğün ilk ünlüsüyle son bakılmaz. Yani sözcüğün ilk ünlüsüyle son ünlüsü uyuşmayabilir.ünlüsü uyuşmayabilir.Ufaklık > u'dan sonra a, a'dan sonra ı Ufaklık > u'dan sonra a, a'dan sonra ı gelebilir.gelebilir.Sobacı > o'dan sonra a, a'dan sonra ı Sobacı > o'dan sonra a, a'dan sonra ı gelebilir.gelebilir.

Gelenek, eskimiş, izleyici, kayalık, Gelenek, eskimiş, izleyici, kayalık,

umutsuz, üzüntü, sulak, köpekumutsuz, üzüntü, sulak, köpek

UYGULAMA:UYGULAMA:

sÜ rA hİsÜ rA hİ

ilk hecede Ü, ikinci hecede Ailk hecede Ü, ikinci hecede A UYGUN UYGUN

ikinci hece A, son hece İikinci hece A, son hece İ UYGUN UYGUN

Sözcük küçük ünlü uyumuna uyar.Sözcük küçük ünlü uyumuna uyar.

**Küçük ünlü uyumuna aykırı bazı Türkçe Küçük ünlü uyumuna aykırı bazı Türkçe kelimeler de vardır: kelimeler de vardır: avuç, avurt, çamur, avuç, avurt, çamur, kabuk, kavuk, kavun, kavur-, kavuş-, kabuk, kavuk, kavun, kavur-, kavuş-, savur-, yağmur.savur-, yağmur.

*Küçük ünlü uyumu, alıntı kelimelerde *Küçük ünlü uyumu, alıntı kelimelerde aranmaz: aranmaz: aktör, alkol, bandrol, daktilo, aktör, alkol, bandrol, daktilo, doktor, horoz, kabul, kitap, konsolos, muzır, doktor, horoz, kabul, kitap, konsolos, muzır, mühim, mümin, müzik, profesör, radyo, mühim, mümin, müzik, profesör, radyo, vakur. vakur.

*Küçük ünlü uyumuna aykırı kelimelere *Küçük ünlü uyumuna aykırı kelimelere getirilen ekler, kelimenin son ünlüsüne getirilen ekler, kelimenin son ünlüsüne uyar: uyar: kavun-u, konsolos-luğ-u, mümin-lik, kavun-u, konsolos-luğ-u, mümin-lik, müzik-çi, yağmur-luk.müzik-çi, yağmur-luk.

*-ki *-ki aitlik eki yalnızca birkaç örnekte küçük aitlik eki yalnızca birkaç örnekte küçük ünlü uyumuna uyar: ünlü uyumuna uyar: bugünkü, dünkü, bugünkü, dünkü, öbürkü.öbürkü.

TÜRKÇEDE ÜNSÜZ TÜRKÇEDE ÜNSÜZ HARFLERHARFLER

Ses yolunda herhangi bir engele çarparak Ses yolunda herhangi bir engele çarparak çıkan seslere ünsüz denir.çıkan seslere ünsüz denir.Dilimizde 21 ünsüz vardır. b, c, ç, d, f, g, ğ, Dilimizde 21 ünsüz vardır. b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, zh, j, k, l, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z

Ünsüzler, ses tellerinin titreşime uğrayıp Ünsüzler, ses tellerinin titreşime uğrayıp uğramamasına göre ikiye ayrılırlar.uğramamasına göre ikiye ayrılırlar.1-YUMUŞAK (Tonlu) ÜNSÜZLER: Ses telleri 1-YUMUŞAK (Tonlu) ÜNSÜZLER: Ses telleri titreşir. B, C, D, G, Ğ, J, L, M, N, R, V, Y, Ztitreşir. B, C, D, G, Ğ, J, L, M, N, R, V, Y, Z

2-SERT (Tonsuz) ÜNSÜZLER: Ses telleri 2-SERT (Tonsuz) ÜNSÜZLER: Ses telleri titreşmez. Ç, F, H, K, P, S, Ş, Ttitreşmez. Ç, F, H, K, P, S, Ş, T

******

FFııSTSTııKÇKÇıı Ş ŞaaHHaaPPtüm ünsüzler sert ünsüzdür.tüm ünsüzler sert ünsüzdür.

Kökeni Türkçe olan sözcüklerin Kökeni Türkçe olan sözcüklerin sonunda B, C, D, G ünsüzleri sonunda B, C, D, G ünsüzleri bulunmaz. Ancak, anlam farkını bulunmaz. Ancak, anlam farkını belirtmek üzere AD, OD, SAC gibi belirtmek üzere AD, OD, SAC gibi birkaç sözcüğün yazılışında buna birkaç sözcüğün yazılışında buna uyulmaz.uyulmaz.

AD: isim AT: binek hayvanıAD: isim AT: binek hayvanıOD: ateş OT: bitkiOD: ateş OT: bitkiSAC: yassı demir SAÇ: baştaki kılSAC: yassı demir SAÇ: baştaki kıl

Dilimizdeki HAC, YÂD, ŞAD gibi birkaç Dilimizdeki HAC, YÂD, ŞAD gibi birkaç örnek dışında, alıntı sözcüklerde örnek dışında, alıntı sözcüklerde tonsuzlaşma (sertleşme) kuralına tonsuzlaşma (sertleşme) kuralına uyulur.uyulur.

Sebep (sebeb)Sebep (sebeb)Kitap (kitab)Kitap (kitab)Bent (bend)Bent (bend)Cilt (cild)Cilt (cild)Bant (band)Bant (band)Renk (reng)Renk (reng)vb.vb.

ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ (BENZEŞME) KURALI:ÜNSÜZ SERTLEŞMESİ (BENZEŞME) KURALI:

f, s, t, k,ç, ş, h, p harfleri ile biten bir f, s, t, k,ç, ş, h, p harfleri ile biten bir kelimeye c, d, g harfleri ile başlayan bir ek kelimeye c, d, g harfleri ile başlayan bir ek gelirse, ekin başındaki yumuşak harfler gelirse, ekin başındaki yumuşak harfler sertleşir. Buna göre; c-ç, d-t, g-k olur.  Yani, sertleşir. Buna göre; c-ç, d-t, g-k olur.  Yani, Türkçe'de sert ünsüzlerden sonra yumuşak Türkçe'de sert ünsüzlerden sonra yumuşak ünsüzler gelmez. Sonunda sert ünsüz ünsüzler gelmez. Sonunda sert ünsüz bulunan kelimelere yumuşak ünsüzle bulunan kelimelere yumuşak ünsüzle başlayan ek getirilemez.başlayan ek getirilemez.

Örnek:Örnek:Kebap-cı→kebapçıKebap-cı→kebapçıYavaş-ca→yavaşçaYavaş-ca→yavaşçaAyak-cak→ayakçakAyak-cak→ayakçakAyak-da→ayaktaAyak-da→ayaktaYurt-dan→yurttan,Yurt-dan→yurttan,Ses-deş→sesteşSes-deş→sesteşYap-dı→yaptıYap-dı→yaptıAç-dır→açtırAç-dır→açtırAt-gı→atkıAt-gı→atkıSeç-gin→seçkinSeç-gin→seçkinÇalış-gan→çalışkanÇalış-gan→çalışkan

NOTNOT : Bu kural, sayıların : Bu kural, sayıların rakamla yazılışlarında da rakamla yazılışlarında da geçerlidir. Buna göre rakamlar geçerlidir. Buna göre rakamlar okunur ve okunuşu p, ç, t, k, f, okunur ve okunuşu p, ç, t, k, f, h,s, ş harflerinden biriyle h,s, ş harflerinden biriyle biterse, ekler de sertleşir. biterse, ekler de sertleşir. Buna uyulmazsa yazım yanlışı Buna uyulmazsa yazım yanlışı yapılmış olur. yapılmış olur. Örnek : Örnek : Saat 3'de geldim. (Yanlış) Saat 3'de geldim. (Yanlış) Saat 3'te geldim (Doğru)Saat 3'te geldim (Doğru)

Özel DurumlarÖzel Durumlar1.Bazı birleşik kelimelerin bu kurala 1.Bazı birleşik kelimelerin bu kurala uymadığı görülür : Dikdörtgen, uymadığı görülür : Dikdörtgen, Akciğer...Akciğer...2.Bazı matematik terimlerinin bu 2.Bazı matematik terimlerinin bu kurala uymadığı görülür: Üçgen, kurala uymadığı görülür: Üçgen, beşgen..beşgen..3.–de, da bağlacı, başlı başına bir 3.–de, da bağlacı, başlı başına bir kelime olduğu için p, ç,t,k,f,h,s,ş kelime olduğu için p, ç,t,k,f,h,s,ş harfleriyle biten kelimelerden sonra harfleriyle biten kelimelerden sonra gelse bile sertleşme kuralına uymaz. gelse bile sertleşme kuralına uymaz. Zaten de, da bağlacını –d, -t ekinden Zaten de, da bağlacını –d, -t ekinden ayıran en önemli özelliklerden biri de ayıran en önemli özelliklerden biri de budur. budur.

Gitsek de olur, gitmesek de..Gitsek de olur, gitmesek de..

ÜNSÜZ YUMUŞAMASI KURALIÜNSÜZ YUMUŞAMASI KURALI

“p, ç, t, k” seslerinden biri ile biten “p, ç, t, k” seslerinden biri ile biten Türkçe veya yabancı kelimelere ünlü Türkçe veya yabancı kelimelere ünlü ile başlayan ekler (yapım veya çekim ile başlayan ekler (yapım veya çekim eki) getirilince, kelime sonundaki sert eki) getirilince, kelime sonundaki sert ünsüz yumuşar ve “b, c, d, g/ğ”ye ünsüz yumuşar ve “b, c, d, g/ğ”ye dönüşür. dönüşür.

ağaç→ağaca çocuk→çocuğu ağaç→ağaca çocuk→çocuğu senet→senedin dolap→dolabın senet→senedin dolap→dolabın ekmek→ekmeği kitap→kitabımekmek→ekmeği kitap→kitabımtüfek→tüfeği tüfek→tüfeği diyalog→diyaloğudiyalog→diyaloğu

Sanat, millet, devlet, ahlâk, Sanat, millet, devlet, ahlâk, cumhuriyet, evrak, hukuk, sepet cumhuriyet, evrak, hukuk, sepet gibi bazı yabancı kelimelerde gibi bazı yabancı kelimelerde yumuşama olmaz.yumuşama olmaz.

ahlâkım, merakımı, anketin, ahlâkım, merakımı, anketin, sanatı, millete, devletin, sürati, sanatı, millete, devletin, sürati,

hakikatin, tazyiki, hukukunhakikatin, tazyiki, hukukun

Sert ünsüzle biten özel isimlerde Sert ünsüzle biten özel isimlerde meydana gelen yumuşama yazıda meydana gelen yumuşama yazıda gösterilmez, telâffuzdan anlaşılır:gösterilmez, telâffuzdan anlaşılır:

Gemlik’e (okunuşu: gemliğe), Ahmet’i Gemlik’e (okunuşu: gemliğe), Ahmet’i

(okunuşu: ahmedi)(okunuşu: ahmedi)

Yumuşama, tek heceli Yumuşama, tek heceli kelimelerde bazen görülse de kelimelerde bazen görülse de genellikle yoktur:genellikle yoktur:

ip-e, suç-u, et-e, ak-ı, at-a, ok-u, ip-e, suç-u, et-e, ak-ı, at-a, ok-u, aç-ı, tok-a, alt-ında, birik-en, aç-ı, tok-a, alt-ında, birik-en, acık-an, lig-in, org-um...acık-an, lig-in, org-um...cep→ceb-i, kap→kab-ı, çok→çoğ-u, cep→ceb-i, kap→kab-ı, çok→çoğ-u,

taç→tac-ı, yurt→yurd-u...taç→tac-ı, yurt→yurd-u...

UYGULAMAUYGULAMAAAşağıdaki cümlelerin hangisinde şağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz yumuşaması örneklenmiştir?ünsüz yumuşaması örneklenmiştir?

A) Bu resme bakarak seni anıyoruz.A) Bu resme bakarak seni anıyoruz.

B) Çocuk, akşama kadar sokakta B) Çocuk, akşama kadar sokakta oynuyor.oynuyor.

C) Sana olan borcumuzu unutamayız.C) Sana olan borcumuzu unutamayız.

D) Serap da pek anlayışlı ve özverili D) Serap da pek anlayışlı ve özverili sayılmazdı.sayılmazdı.

E) Düşünceleriyle herkesi derinden E) Düşünceleriyle herkesi derinden

etkiledi.etkiledi.

Aşağıdakilerin hangisinde ünsüz Aşağıdakilerin hangisinde ünsüz benzeşmesine uymamaktan benzeşmesine uymamaktan kaynaklanan bir yazım yanlışı vardır?kaynaklanan bir yazım yanlışı vardır?

A) Bugün saat 1.30'da buluşacağız.A) Bugün saat 1.30'da buluşacağız.

B) Okul anılarından hasretle bahseder.B) Okul anılarından hasretle bahseder.

C) Gerçekden bütün bunları biz mi C) Gerçekden bütün bunları biz mi yaşadık?yaşadık?

D) İnsan olgunlaştıkça D) İnsan olgunlaştıkça çevresindekilere daha çok önem çevresindekilere daha çok önem veriyor.veriyor.

E) Duygular aldatıcı ve geçicidir bazı E) Duygular aldatıcı ve geçicidir bazı

insanlara göre.insanlara göre.

ÜNSÜZ TÜREMESİÜNSÜZ TÜREMESİ Yabancı cı dillerden geçen bazı dillerden geçen bazı kelimeler ünlüyle başlayan bir ek kelimeler ünlüyle başlayan bir ek veya kelime aldıkları zaman veya kelime aldıkları zaman asıllarındaki çift ünsüz ortaya çıkar:asıllarındaki çift ünsüz ortaya çıkar: His-et→hisset, af-et→ affet, hak-His-et→hisset, af-et→ affet, hak-ı→hakkı, red-et→reddet, sır-ı→ sırrı, ı→hakkı, red-et→reddet, sır-ı→ sırrı,

hat-ı→hattıhat-ı→hattı Yan yana gelen her ses ünsüz türemesi Yan yana gelen her ses ünsüz türemesi

değildir! değildir! Hissiz, cadde, madde, ciddiHissiz, cadde, madde, ciddi

genç – cik > gencecikgenç – cik > gencecikbir – cik > biricikbir – cik > biricikaz – cık > azıcık az – cık > azıcık

ÜNLÜ DARALMASIÜNLÜ DARALMASISözcüklerin sonlarında bulunan geniş Sözcüklerin sonlarında bulunan geniş ünlüler (a, e) özellikle “-yor” ekinin ünlüler (a, e) özellikle “-yor” ekinin darlaştırıcı özelliğinden dolayı darlaştırıcı özelliğinden dolayı daralarak, ı, i, u, ü dar ünlülerine daralarak, ı, i, u, ü dar ünlülerine dönüşür. Buna ünlü daralması denir.dönüşür. Buna ünlü daralması denir.

bekl-e-yor > bekl-i-yorbekl-e-yor > bekl-i-yorkalm-a-yor > kalm-ı-yorkalm-a-yor > kalm-ı-yorözl-e-yor > özl-ü-yorözl-e-yor > özl-ü-yor

soll-a-yor > soll-u-yorsoll-a-yor > soll-u-yor

““-yor” ekin den başka bir ekin ya da -yor” ekin den başka bir ekin ya da sesin darlaştırma özelliği yoktur. sesin darlaştırma özelliği yoktur. Ancak tek heceli olan “de- , ye-” Ancak tek heceli olan “de- , ye-” fiilleri, kendinden sonra gelen “y” fiilleri, kendinden sonra gelen “y” sesinden dolayı darlaşabilir.sesinden dolayı darlaşabilir.de – yor > di – yorde – yor > di – yorde – yerek > di – yerekde – yerek > di – yerekde – yen > di – yende – yen > di – yen

Ancak bazen darlaşma olmayabilir.Ancak bazen darlaşma olmayabilir.de – y – ince > de – y – incede – y – ince > de – y – ince

SES DÜŞMESİSES DÜŞMESİ

1-1-Ünlü DüşmesiÜnlü DüşmesiSözcüğün aslında bulunan bir ünlünün düşmesidir. Sözcüğün aslında bulunan bir ünlünün düşmesidir.

Örnek: Örnek: “Yapraklar daha şimdiden sarardı.” “Yapraklar daha şimdiden sarardı.” cümlesinde sözcüğün aslı “sarı”dır; “-ar-” eki cümlesinde sözcüğün aslı “sarı”dır; “-ar-” eki geldiğinde sözcüğün sonundaki “ı” düşmüştür.geldiğinde sözcüğün sonundaki “ı” düşmüştür.

Ünlü düşmesinin en yaygın kullanımı ise “Hece Ünlü düşmesinin en yaygın kullanımı ise “Hece düşmesi” adıyla anılan kuraldır. Buna göre, düşmesi” adıyla anılan kuraldır. Buna göre, sözcüğün son hecesinde bulunan dar ünlüler, sözcüğün son hecesinde bulunan dar ünlüler, ünlüyle başlayan bir ek sözcüğe eklendiğinde ünlüyle başlayan bir ek sözcüğe eklendiğinde düşer. Bu özellik bazı organ isimlerinde, düşer. Bu özellik bazı organ isimlerinde, Arapçadan dilimize geçen bazı sözcüklerde, bazı Arapçadan dilimize geçen bazı sözcüklerde, bazı Türkçe fiillerde görülür. Türkçe fiillerde görülür. sabır – ı > sabrısabır – ı > sabrıakıl – ı > aklıakıl – ı > aklıburun – u > burnuburun – u > burnugönül – üm > gönlümgönül – üm > gönlüm

Örneğin;Örneğin; “Kahvaltıya hazırlanın.” cümlesinde altı “Kahvaltıya hazırlanın.” cümlesinde altı çizili söz “kahve altı” sözlerinin birleşmesinden çizili söz “kahve altı” sözlerinin birleşmesinden oluşmuş, bu sırada “kahve” sözündeki “e” oluşmuş, bu sırada “kahve” sözündeki “e” düşmüştür.düşmüştür.

2-2-Ünsüz DüşmesiÜnsüz Düşmesi

Sözcüğün aslında bulunan ünsüzün, Sözcüğün aslında bulunan ünsüzün, ek geldiğinde düşmesidir.ek geldiğinde düşmesidir.küçük – cük > küçücükküçük – cük > küçücükbüyük – cek > büyücek örneklerinde büyük – cek > büyücek örneklerinde sözcüklerin sonlarında bulunan “k” sözcüklerin sonlarında bulunan “k” ünsüzlerinin düştüğü görülüyor.ünsüzlerinin düştüğü görülüyor.

Aşağıdaki Aşağıdaki cümlelerin hangisinde -yor lerin hangisinde -yor ekinin daraltıcı etkisi (özelliği) inin daraltıcı etkisi (özelliği) yokturyoktur??

A) A) Dünden beri adını sayıklıyor.Dünden beri adını sayıklıyor.B) B) Her Her okul çıkışı beni bekliyor. çıkışı beni bekliyor.C) C) Çarşıdan her gördüğünü istiyor.Çarşıdan her gördüğünü istiyor.D) D) Yapma çiçeklerden harikalar yaratıyor.Yapma çiçeklerden harikalar yaratıyor.E) E) Yaramazlıklarını hep babasına söylüyor.Yaramazlıklarını hep babasına söylüyor.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ünsüz düşmesi vardır?ünsüz düşmesi vardır?

A) Onu ilk gördüğümde örgülü saçlı, A) Onu ilk gördüğümde örgülü saçlı, küçücük bir kızdı.küçücük bir kızdı.B) Yepyeni bir çağ var önümüzde B) Yepyeni bir çağ var önümüzde yaşanacak.yaşanacak.C) Kısacık ömrüne birçok yararlı iş C) Kısacık ömrüne birçok yararlı iş sığdırmıştı.sığdırmıştı.D) Seksen günde devr–i alem yaşamış D) Seksen günde devr–i alem yaşamış birileri.birileri.E) Türkçenin güzelliğine hayran olurdu.E) Türkçenin güzelliğine hayran olurdu.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "ünlü "ünlü düşmesi"düşmesi"ni örnekleyen bir sözcük ni örnekleyen bir sözcük vardır?vardır?

A) Özlediğimiz her şey bu kentte vardı.A) Özlediğimiz her şey bu kentte vardı.B) Güzel sanatlar alanında çok ilerledik.B) Güzel sanatlar alanında çok ilerledik.C) Savaşlar biterse bir gün, rahatlayacağız.C) Savaşlar biterse bir gün, rahatlayacağız.D) Odanızdaki eşyaların hepsi antika mı?D) Odanızdaki eşyaların hepsi antika mı?E) Kimse artık sizi rahatsız edemez.E) Kimse artık sizi rahatsız edemez.

DUDAK ÜNSÜZLERİ BENZEŞMESİDUDAK ÜNSÜZLERİ BENZEŞMESİ(N-B ÇATIŞMASI)(N-B ÇATIŞMASI)Sözcük içinde, dudak ünsüzü “b”nin, Sözcük içinde, dudak ünsüzü “b”nin, kendisinden önce gelen diş ünsüzü “n”yi, kendisinden önce gelen diş ünsüzü “n”yi, çıkış yeri bakımından kendisiyle aynı olan çıkış yeri bakımından kendisiyle aynı olan dudak ünsüzü “m”ye dönüştürmesidir.dudak ünsüzü “m”ye dönüştürmesidir.Sözcük içinde “nb” seslerinin yan yana Sözcük içinde “nb” seslerinin yan yana gelmesi Türkçenin ses özelliklerine uymaz. gelmesi Türkçenin ses özelliklerine uymaz. Çünkü bu iki ses, çıkış yerleri bakımından Çünkü bu iki ses, çıkış yerleri bakımından farklı özelliklere sahiptir. “n” sesi, “diş” farklı özelliklere sahiptir. “n” sesi, “diş” ünsüzüdür; “b” sesi ise, “dudak” ünsüzüdür. ünsüzüdür; “b” sesi ise, “dudak” ünsüzüdür. Aynı şekilde “m” sesi de bir “dudak” Aynı şekilde “m” sesi de bir “dudak” ünsüsüdür. Seslerin oluşumu bakımından ünsüsüdür. Seslerin oluşumu bakımından “b” sesi ile “m” sesi birbirine benzer, ancak “b” sesi ile “m” sesi birbirine benzer, ancak “n’’ “n’’

sesi farklıdır.sesi farklıdır.

pepenbnbe      →     pee      →     pembmbe e

tetenbnbel      →     teel      →     tembmbel el

çeçenbnber     →     çeer     →     çembmberer

süsünbnbül     →     süül     →     sümbmbül ül

cacanbnbaz    →     caaz    →     cambmbazaz

aanbnbar       →    aar       →    ambmbarar

kakanbnbur     →    kaur     →    kambmbur ur

YANLIŞ           DOĞRUYANLIŞ           DOĞRU

NOT:NOT: Kimi sözcüklerde Kimi sözcüklerde (birleşik sözcükler, yer (birleşik sözcükler, yer adları, unvanlar) “nb” adları, unvanlar) “nb” sesleri değişmez.sesleri değişmez.

İstanbul, Safranbolu, İstanbul, Safranbolu, onbaşı, binbaşı, onbaşı, binbaşı, sonbahar…sonbahar…

YAZIM KURALLARIYAZIM KURALLARI

A-Büyük Harflerin Kullanıldığı YerlerA-Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

**CÜMLE BÜYÜK HARFLE BAŞLAR:CÜMLE BÜYÜK HARFLE BAŞLAR:Ak akçe kara gün içindir.Ak akçe kara gün içindir.*Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan *Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem) konur:noktalama işareti (nokta, soru, ünlem) konur: Atatürk, "Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil Atatürk, "Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur!" diyor. kanda mevcuttur!" diyor.                                                                                                     *Ancak iki çizgi arasındaki açıklama cümleleri *Ancak iki çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz: büyük harfle başlamaz: Bir zamanlar -bu zamanlar çok da uzak değildir, Bir zamanlar -bu zamanlar çok da uzak değildir, bundan on, on iki yıl önce- Türk saltanatının maddi bundan on, on iki yıl önce- Türk saltanatının maddi sınırları uçsuz bucaksız denilecek kadar sınırları uçsuz bucaksız denilecek kadar genişti.                                                                 genişti.                                                                                               (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)                              (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)

*İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle *İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:başlar:Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.   (Cenap küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.   (Cenap Şahabettin)Şahabettin)*Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde *Ancak iki noktadan sonra cümle niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler olmayan örnekler sıralandığında bu örnekler büyük harfle başlamaz: büyük harfle başlamaz: Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler...  (Memduh duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler...  (Memduh Şevket Esendal)Şevket Esendal)

UYARI:UYARI: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime büyük harfle başlamazsonra gelen kelime büyük harfle başlamaz: :

2005 yılında Türk Dil Kurumunun 73. yılını kutladık.2005 yılında Türk Dil Kurumunun 73. yılını kutladık.

* DİZELER GENELLİKLE BÜYÜK HARFLE * DİZELER GENELLİKLE BÜYÜK HARFLE BAŞLARBAŞLARKorkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancakKorkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak

Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.

*ÖZEL ADLAR BÜYÜK HARFLE BAŞLAR *ÖZEL ADLAR BÜYÜK HARFLE BAŞLAR Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar:Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: Mustafa Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Kâzım Karabekir, Ahmet Haşim, Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Kâzım Karabekir, Ahmet Haşim, Takma adlar da büyük harfle başlar:Takma adlar da büyük harfle başlar: Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman), Demirtaş (Ziya Gökalp), Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman), Demirtaş (Ziya Gökalp), Tarhan (Ömer Seyfettin), Aka Gündüz (Hüseyin Avni, Enis Tarhan (Ömer Seyfettin), Aka Gündüz (Hüseyin Avni, Enis Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz Çamlıbel), Server Bedi (Peyami Safa), İrfan Kudret (Cahit Çamlıbel), Server Bedi (Peyami Safa), İrfan Kudret (Cahit Sıtkı Tarancı), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kanık).Sıtkı Tarancı), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kanık). Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe unvanlar, lakaplar, meslek ve rütbe adları büyük harfle adları büyük harfle başlarbaşlar:: Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Kaymakam Erol Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Kaymakam Erol Bey, Sayın Prof. Dr. Hasan Eren, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Bey, Sayın Prof. Dr. Hasan Eren, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanım, Bay Ali Çiçekçi, Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Zeynep Hanım, Bay Ali Çiçekçi, Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Doktor Behçet Uz, Mareşal Fevzi Çakmak, Doktor Behçet Uz, Mareşal Fevzi Çakmak,

Akrabalık bildiren kelimeler büyük Akrabalık bildiren kelimeler büyük harfle başlamaz:harfle başlamaz: Tülay abla, Ayşe teyze, Fatma nine, Tülay abla, Ayşe teyze, Fatma nine, Kemal dayı, Saim amca, AliKemal dayı, Saim amca, Ali enişte. enişte.

Akrabalık bildiren kelimeler başa Akrabalık bildiren kelimeler başa geldiğinde lakap yerine kullanıldığı geldiğinde lakap yerine kullanıldığı için büyük harfle başlar:için büyük harfle başlar: Nene Hatun, Nene Hatun, Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan.Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan.

*Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden *Resmî yazılarda saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler :bildiren kelimeler :Sayın Bakan,Sayın Başkan,Sayın Rektör,Sayın Vali,Sayın Bakan,Sayın Başkan,Sayın Rektör,Sayın Vali,

*Hitap kelimeleri :*Hitap kelimeleri : Sevgili Kardeşim,Aziz Dostum, Değerli Arkadaşım, Sevgili Kardeşim,Aziz Dostum, Değerli Arkadaşım,

*Hayvanlara verilen özel adlar :*Hayvanlara verilen özel adlar : Sarıkız, Fino, Sarıkız, Fino, Karabaş, Pamuk, Minnoş, Tekir.Karabaş, Pamuk, Minnoş, Tekir.

**Millet, boy, oymak adları Millet, boy, oymak adları Türk, Alman, Rus, Oğuz,Karakeçili, Türk, Alman, Rus, Oğuz,Karakeçili, *Dil ve lehçe adları*Dil ve lehçe adlarıTürkçe, Almanca, Arapça; Oğuzca, Kazakça, Türkçe, Almanca, Arapça; Oğuzca, Kazakça, **Devlet adları :Devlet adları : Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Türkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan Cumhuriyeti.Cumhuriyeti.**Din ve mezhep adları ile bunların Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler :mensuplarını bildiren sözler : Müslümanlık, Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik, Musevi;Musevi; **Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar :Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar : Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele. Tanrı, Allah, Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele. ***Ancak tanrı kelimesi özel ad olarak ***Ancak tanrı kelimesi özel ad olarak kullanılmadığında küçük harfle başlar:kullanılmadığında küçük harfle başlar:

Eski Yunan tanrıları.Eski Yunan tanrıları.

Gezegen ve yıldız adlarıGezegen ve yıldız adları Merkür, Merkür, Dünya,Güneş, Ay vb.Dünya,Güneş, Ay vb.

UYARI: Dünya, güneş, ay UYARI: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldığında küçük dışında kullanıldığında küçük

harfle başlar.harfle başlar.

Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak, Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt, cadde, sokak, semt vb.semt vb. : : Asya, Avrupa, Afrika, İç Anadolu , Doğu Anadolu, Asya, Avrupa, Afrika, İç Anadolu , Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Yakın Doğu ; Çayırbağı, Akçaköy; Bahçelievler, Yakın Doğu ; Çayırbağı, Akçaköy; Bahçelievler,

UYARI:UYARI: Doğu ve batı sözleri yön bildirdiğinde küçük olarak Doğu ve batı sözleri yön bildirdiğinde küçük olarak yazılır:yazılır: Bursa’nın doğusu. Bursa’nın doğusu.

Bu sözler düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar Bu sözler düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır:bildirdiğinde ise büyük olarak yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.

Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar:harfle başlar: Ağrı Dağı, Aral Gölü, Çanakkale Boğazı, Dicle Ağrı Dağı, Aral Gölü, Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Tuna Nehri, Van Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Tuna Nehri, Van Gölü, Zigana Geçidi, Süveyş Kanalı.Gölü, Zigana Geçidi, Süveyş Kanalı.

Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar:kelimeleri büyük harfle başlar: Yıldız Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Zafer Meydanı, Gazi Yıldız Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Zafer Meydanı, Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Mustafa Kemal Bulvarı, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Sokağı, Sokağı,

UYARI:UYARI: Yer bildiren özel isimlerde de kısaltmalı söyleyiş söz Yer bildiren özel isimlerde de kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman,konusu olduğu zaman,kelime başında büyük harf kullanılır:kelime başında büyük harf kullanılır: Hisar’dan,Boğaz’dan,Bulvar’danHisar’dan,Boğaz’dan,Bulvar’dan

**Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün Saray, köşk, han, kale, köprü, anıt vb. yapı adlarının bütün kelimeleri büyük harfle başlar:kelimeleri büyük harfle başlar: Topkapı Sarayı,Çankaya Köşkü, Horozlu Topkapı Sarayı,Çankaya Köşkü, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Galata Köprüsü, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Beyazıt Han, Ankara Kalesi, Galata Köprüsü, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Beyazıt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı.Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kağan Anıtı.

**Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:başlar: Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Millî Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Fakültesi, Devlet Malzeme Ofisi, Millî Kütüphane, Çocuk Esirgeme Kurumu, Atatürk Orman Çiftliği, Pendik Lisesi,Bakanlar Kurulu, Danışma Kurulu, Talim Atatürk Orman Çiftliği, Pendik Lisesi,Bakanlar Kurulu, Danışma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüve Terbiye Kurulu Başkanlığı; Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü..

**Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar:büyük harfle başlar: Medeni Kanun, Borçlar Hukuku (kanun), Atatürk Medeni Kanun, Borçlar Hukuku (kanun), Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği.Uluslararası Barış Ödülü Tüzüğü, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği.

UYARI:UYARI: Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik vb.ni bildiren kelimeler, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle başlar:belli bir kurum vb. kastedildiğinde büyük harfle başlar: Bu yıl Bu yıl MeclisMeclis, yeni döneme erken başlayacaktır. Son aylarda , yeni döneme erken başlayacaktır. Son aylarda KurumKurum, yazım , yazım konusunda yoğun bir çalışma içine girmiştir. 2876 sayılı konusunda yoğun bir çalışma içine girmiştir. 2876 sayılı Kanun Kanun bu yıl bu yıl yeniden gözden geçiriliyor. Bu madde yeniden gözden geçiriliyor. Bu madde YönetmelikYönetmelik’in 4’üncü maddesine ’in 4’üncü maddesine aykırı düşmektediraykırı düşmektedir..

**Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, müzik) her kelimesi büyük harfle başlar:her kelimesi büyük harfle başlar: Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Nutuk, Safahat, Kendi Gök Kubbemiz, Anadolu Notları, Sinekli Bakkal; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete, Anadolu Notları, Sinekli Bakkal; Türk Dili, Türk Kültürü, Varlık; Resmî Gazete, Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Yüzyıl, Yeni Asır; Saraydan Kız Kaçırma, Hürriyet, Milliyet, Türkiye, Yeni Yüzyıl, Yeni Asır; Saraydan Kız Kaçırma, Onuncu Yıl Marşı.Onuncu Yıl Marşı.

UYARI:UYARI: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamazbüyük harfle başlamaz:: Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tablosu.Kızlar tablosu.UYARI:UYARI: Büyük harflerin kullanıldığı yerlerde bulunan ve, ile, ya, Büyük harflerin kullanıldığı yerlerde bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır:harfle yazılır: Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı? Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçindeTurfa mı? Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar, Ya Devlet Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım. Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım. **Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları  Millî ve dinî bayramlarla bayram niteliği kazanmış günlerin adları  büyük harfle başlar:büyük harfle başlar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü, Bayramı, Anneler Günü, Öğretmenler Günü, 27 Mart Dünya Tiyatrolar Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez.14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez.

**Kurultay, bilgi şöleni, açık oturum vb. toplantıların adlarında her Kurultay, bilgi şöleni, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelime büyük harfle başlar:kelime büyük harfle başlar: V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Manas Bilgi ŞöleniV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Manas Bilgi Şöleni

**Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar:

Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi, Çağ, Yükselme Devri, Millî Edebiyat Dönemi, Servetifünun Dönemi, Tanzimat Dönemi.Servetifünun Dönemi, Tanzimat Dönemi.UYARI:UYARI: Tarihî dönem bildirmeyip tür veya tarz bildiren Tarihî dönem bildirmeyip tür veya tarz bildiren terimler küçük harfle başlar: terimler küçük harfle başlar: divan şiiri, divan edebiyatı, halk şiiri, halk edebiyatı, divan şiiri, divan edebiyatı, halk şiiri, halk edebiyatı, eski Türk edebiyatı, Türk dili, Türk sanat müziği, Türk eski Türk edebiyatı, Türk dili, Türk sanat müziği, Türk halk müziği, tekke edebiyatı.halk müziği, tekke edebiyatı.**Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar:başlar: Türklük, Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Türkolog, Türkoloji, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Türkçe, Türkolog, Türkoloji, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Asyalılık, Darvinci, Konyalı, Bursalı.Asyalılık, Darvinci, Konyalı, Bursalı. UYARI:UYARI: Para birimleri büyük harfle başlamaz:Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar, dolar, lira, yeni kuruş, liret.avro, dinar, dolar, lira, yeni kuruş, liret.UYARIUYARI: : Özel adlar yerine kullanılan Özel adlar yerine kullanılan "o""o" zamiri cümle zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.içinde büyük harfle yazılmaz.

Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar:kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar: Antep Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Van kedisi.dondurması, Van kedisi.Ç. BELİRLİ BİR TARİH BİLDİREN AY VE GÜN ADLARI Ç. BELİRLİ BİR TARİH BİLDİREN AY VE GÜN ADLARI BÜYÜK HARFLE BAŞLAR:BÜYÜK HARFLE BAŞLAR: 29 29 MayısMayıs 1453 1453 Salı Salı günü, 29 günü, 29 EkimEkim 1923, 28 1923, 28 AralıkAralık 1982'de göreve başladı. Lale festivali 251982'de göreve başladı. Lale festivali 25 Haziranda Haziranda başlayacak.başlayacak.1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a 1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım.            çıktım.            (Atatürk)(Atatürk)  Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar:harfle başlar: Okullar genellikle Okullar genellikle eylülün eylülün ikinci ikinci haftasında öğretime başlar. Yürütme Kurulu haftasında öğretime başlar. Yürütme Kurulu toplantılarını perşembe günleri yaparız.toplantılarını perşembe günleri yaparız.

BİRLEŞİK KELİMELERİN YAZIMIBİRLEŞİK KELİMELERİN YAZIMIBirleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar:Birleşik kelimeler aşağıdaki durumlarda bitişik yazılırlar:1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:: kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata), nasıl (< ne asıl), kaynana (< kayın ana), kaynata (< kayın ata), nasıl (< ne asıl), niçin (< ne için), pazartesi (< pazar ertesi), sütlaç (< sütlü aş), niçin (< ne için), pazartesi (< pazar ertesi), sütlaç (< sütlü aş), birbiri (< biri biri).birbiri (< biri biri).2. 2. Et- ve ol-Et- ve ol- yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine veya ses türemesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik veya ses türemesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır:yazılır: emretmekemretmek (<emir etmek), (<emir etmek), kaybolmakkaybolmak (<kayıp olmak); (<kayıp olmak); halletmek halletmek (<hal’ etmek=tahttan indirmek), affetmek(<hal’ etmek=tahttan indirmek), affetmek (<af etmek), (<af etmek), reddetmekreddetmek (<red etmek).(<red etmek).3. Kelimelerden 3. Kelimelerden her ikisiher ikisi veya veya ikincisi,ikincisi, birleşme sırasında birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür benzetme yoluyla anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır:birleşik kelimeler bitişik yazılır:karadulkaradul (örümcek) (örümcek) ayşekadınayşekadın (fasulye), (fasulye), balıksırtıbalıksırtı (desen), (desen), karakaratavuktavuk(siyah renkli bir kuş), yayın(siyah renkli bir kuş), yayınevievi(yayınların basıldığı yer (yayınların basıldığı yer anlamında)anlamında)

4.Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır:4.Ara yönleri belirten kelimeler bitişik yazılır: güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu.güneybatı, güneydoğu, kuzeybatı, kuzeydoğu.

*Bunlardan başka dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını *Bunlardan başka dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır:bitişik yazılan kelimeler de vardır:** BaşBaş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları:: başağırlık, başbakan, başçavuş, başeser, başfiyat, başhekim, başağırlık, başbakan, başçavuş, başeser, başfiyat, başhekim, başhemşire, başkahraman, başkarakter, başkent, başkomutan, başhemşire, başkahraman, başkarakter, başkent, başkomutan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başköşe, başmüfettiş, başöğretmen, başparmak, başpehlivan, başrol, başsavcı, başşehir, başyazar.başrol, başsavcı, başşehir, başyazar.

* Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki * Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başıbaşı sözüyle sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları:oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları: aşçıbaşı, binbaşı, aşçıbaşı, binbaşı, çarkçıbaşı, çeribaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı.çarkçıbaşı, çeribaşı, elebaşı, mehterbaşı, onbaşı, ustabaşı, yüzbaşı. * * Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, Biraz, birkaç, birkaçı, birtakım, birçok, birçoğu, hiçbir, hiçbiri, herhangihiçbiri, herhangi belirsizlik sıfat ve zamirleri de belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.Not:Not:Semizotu,dereotu,çöreotu Semizotu,dereotu,çöreotu gibi yaygın bir biçimde gibi yaygın bir biçimde gelenekleşmiş kelimeler bitişik yazılır.gelenekleşmiş kelimeler bitişik yazılır.

““Hane, name, zadeHane, name, zade”” kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeleriyle oluşturulan birleşik kelimeler bitişik yazılır:kelimeler bitişik yazılır: çayhane, dershane, kahvehane, yazıhane;çayhane, dershane, kahvehane, yazıhane; beyanname, beyanname, kanunname, seyahatname, siyasetname; amcazade, kanunname, seyahatname, siyasetname; amcazade, dayızade, teyzezade. dayızade, teyzezade.

UYARI:UYARI: Eczahane, hastahane, pastahane, postahaneEczahane, hastahane, pastahane, postahane sözleri sözleri kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla kullanımdaki yaygınlık dolayısıyla eczane, hastane, eczane, hastane, pastane, postanepastane, postane biçiminde yazılmaktadır. biçiminde yazılmaktadır.

*”*”Dış,iç,öte,sıra” Dış,iç,öte,sıra” sözleriyle oluşturulan birleşik sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:kelime ve terimler ayrı yazılır:çağ dışı, din dışı,kanun dışı,olağan dışı,yasa dışı;yurt çağ dışı, din dışı,kanun dışı,olağan dışı,yasa dışı;yurt içi,hafta içi;fizik ötesi,kızıl ötesi,sınır ötesi,mor ötesi;aklı içi,hafta içi;fizik ötesi,kızıl ötesi,sınır ötesi,mor ötesi;aklı sıra ,ara sıra,ardı sıra,peşi sıra,yanı sıra,sıra ,ara sıra,ardı sıra,peşi sıra,yanı sıra, * “* “Alt Alt ve ve üst” üst” sözleriyşe oluşturulan birleşik kelime sözleriyşe oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır:ve terimler ayrı yazılır:su altı, yer altı, arka üstü, baş üstü,su altı, yer altı, arka üstü, baş üstü,

““DE,DA”BAĞLACININ YAZIMIDE,DA”BAĞLACININ YAZIMI

Kendisinden önceki kelimeden ayrı yazılır ve kelimenin son Kendisinden önceki kelimeden ayrı yazılır ve kelimenin son ünlüsüne uyar.ünlüsüne uyar.Kızı da geldi gelini de.Kızı da geldi gelini de.Durumu oğluna da bildirdi.Durumu oğluna da bildirdi.Konuşur da konuşur.Konuşur da konuşur.

UYARI: UYARI: Bulunma eki ile bu bağlacı karıştırmamak gerekir.Bulunma Bulunma eki ile bu bağlacı karıştırmamak gerekir.Bulunma eki yer bildirir ve eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.Aynı zamanda bu eki yer bildirir ve eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.Aynı zamanda bu ek cümle içinde dolaylı tümleç ya da zarf tümleci görevi üstlenen ek cümle içinde dolaylı tümleç ya da zarf tümleci görevi üstlenen kelime ya da kelime grupları oluşturur.kelime ya da kelime grupları oluşturur.Seninle yarın okulda görüşelim./ Ben bugün evde kalacağım.Seninle yarın okulda görüşelim./ Ben bugün evde kalacağım.

Kİ BAĞLACININ YAZIMIKİ BAĞLACININ YAZIMIKi bağlacıKi bağlacı‘’‘’belki,çünkü,halbuki,mademki,meğerki,oysaki,sanki” belki,çünkü,halbuki,mademki,meğerki,oysaki,sanki” kalıplaşmış bağlaçlar dışında daima ayrı yazılır.kalıplaşmış bağlaçlar dışında daima ayrı yazılır.Duydum ki unutmuşsun gözlerimin renginiDuydum ki unutmuşsun gözlerimin renginiAnladım ki hiç kimse sen değilAnladım ki hiç kimse sen değilGördüğüm araba o kadar güzel ki...Gördüğüm araba o kadar güzel ki...UYARI: UYARI: Dilimizde tam belirtme sıfatı eki(İşaret sıfatlarına dahil Dilimizde tam belirtme sıfatı eki(İşaret sıfatlarına dahil edilir) edilir) ve ilgi zamiri eki olan iki ek vardır.Bunlarla karıştırmamak gerekir.ve ilgi zamiri eki olan iki ek vardır.Bunlarla karıştırmamak gerekir.Arabadaki eşyalarımı almalıyım.Arabadaki eşyalarımı almalıyım.Defterimdeki notlara göz gezdirmem yeterli olacaktır.Defterimdeki notlara göz gezdirmem yeterli olacaktır.Yarınki toplantıya muhakkak katılmalıyım.Yarınki toplantıya muhakkak katılmalıyım.Dün geceki partide çılgınca dans ettik.Dün geceki partide çılgınca dans ettik.Seninle gelebilmem için evdekilere danışmalıyım. Seninle gelebilmem için evdekilere danışmalıyım.

KISALTMALARIN YAZIMIKISALTMALARIN YAZIMI

1. 1. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarının kısaltmaları genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak genellikle her kelimenin ilk harfinin büyük olarak yazılmasıyla yapılır: yazılmasıyla yapılır: TBMMTBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi), (Türkiye Büyük Millet Meclisi), TDKTDK (Türk Dil Kurumu), (Türk Dil Kurumu), ABDABD (Amerika Birleşik Devletleri); (Amerika Birleşik Devletleri); KBKB (Kutadgu Bilig); (Kutadgu Bilig); TDTD (Türk Dili), (Türk Dili), TKTK (Türk Kültürü), (Türk Kültürü), TDEDTDED (Türk (Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi); Dili ve Edebiyatı Dergisi); BB (batı), (batı), DD (doğu), (doğu), GG (güney), (güney), KK (kuzey); (kuzey); GBGB (güneybatı), (güneybatı), GDGD (güneydoğu), (güneydoğu), KBKB (kuzeybatı), (kuzeybatı), KDKD (kuzeydoğu). (kuzeydoğu).

Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç Ancak bazen kelimelerin, özellikle son kelimenin birkaç harfinin kısaltmaya alındığı da görülür. Bazen de aradaki harfinin kısaltmaya alındığı da görülür. Bazen de aradaki kelimelerden hiç harf alınmadığı olur. Bu tür kısaltmalarda, kelimelerden hiç harf alınmadığı olur. Bu tür kısaltmalarda, kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma kısaltmanın akılda kalabilmesi için yeni bir kelime oluşturma amacı güdülür: amacı güdülür: BOTAŞBOTAŞ (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi), Şirketi), İLESAMİLESAM (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek (İlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği), Birliği), TÖMERTÖMER (Türkçe Öğretim Merkezi). (Türkçe Öğretim Merkezi).Gelenekleşmiş olan Gelenekleşmiş olan T.C.T.C. (Türkiye Cumhuriyeti) ve (Türkiye Cumhuriyeti) ve T.T. (Türkçe) (Türkçe) kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda kısaltmalarının dışında büyük harflerle yapılan kısaltmalarda nokta kullanılmaz.nokta kullanılmaz.

2.2. Element ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları Element ve ölçülerin uluslararası kısaltmaları kabul edilmiştir: kabul edilmiştir: CC (karbon), (karbon), CaCa (kalsiyum), (kalsiyum), Fe Fe (demir); (demir); mm (metre), (metre), mmmm (milimetre), (milimetre), cmcm (santimetre), (santimetre), kmkm (kilometre), (kilometre), gg (gram), (gram), kg kg (kilogram), (kilogram), ll (litre), (litre), hl hl (hektolitre), (hektolitre), mg mg (miligram), (miligram), m² m² (metre kare),(metre kare), cm² cm² (santimetre kare).(santimetre kare).

3. 3. Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin Kuruluş, kitap, dergi ve yön adlarıyla element ve ölçülerin dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, dışında kalan kelime veya kelime gruplarının kısaltılmasında, ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate ilk harfle birlikte kelimeyi oluşturan temel harfler dikkate alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan alınır. Kısaltılan kelime veya kelime grubu; özel ad, unvan veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük veya rütbe ise ilk harf büyük; cins isim ise ilk harf küçük olur: olur: Alm.Alm. (Almanca), (Almanca), İng. İng. (İngilizce), (İngilizce), Kocatepe Mah.Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi), (Kocatepe Mahallesi), Güniz Sok.Güniz Sok. (Güniz Sokağı), (Güniz Sokağı), Prof.Prof. (Profesör), (Profesör), Dr.Dr. (Doktor), (Doktor), AvAv. (Avukat), . (Avukat), AlbAlb. (Albay), . (Albay), GenGen. . (General); (General); is.is. (isim), (isim), sf. sf. (sıfat), (sıfat), hzlhzl. (hazırlayan), . (hazırlayan), çevçev. . (çeviren), (çeviren), eded. (edebiyat), . (edebiyat), fizfiz. (fizik), . (fizik), kimkim. (kimya).. (kimya).* * ** * *Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu esas alınır:kelimenin okunuşu esas alınır: cm'yi, kg'dan cm'yi, kg'dan, , mm'den…mm'den…Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise Büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde ise kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır:kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır: BDT'ye, BDT'ye, TDK’den, THY'de, TRT'den…TDK’den, THY'de, TRT'den…Ancak kısaltması büyük harflerle Ancak kısaltması büyük harflerle yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen yapıldığı hâlde bir kelime gibi okunan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: eklerde kısaltmanın okunuşu esas alınır: ASELSAN'da, ASELSAN'da, BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya.BOTAŞ'ın, NATO'dan, UNESCO'ya.Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu Sonunda nokta bulunan kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin tür kısaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuşuna uygun olarak yazılır: okunuşuna uygun olarak yazılır: Alm.dan, İng.yi, vb.leriAlm.dan, İng.yi, vb.leri

SATIR SONUNDA SATIR SONUNDA KELİMELERİN BÖLÜNMESİKELİMELERİN BÖLÜNMESİ

Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf Ayırmada satır sonunda ve satır başında tek harf bırakılmaz:bırakılmaz:...................................................................................................................................................................................................................... u- u-çurtma çurtma değil,değil,....................................................................................................................................................................................................uçurt-uçurt-ma;ma;.................................................................................................. .................................................................................................. müdafa-müdafa-aa değil, değil,..................................................................................................... ..................................................................................................... müda-müda-faa;faa;Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti Kesme işareti satır sonuna geldiğinde yalnız kesme işareti kullanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz.kullanılır; ayrıca çizgi kullanılmaz. ............................................................................................... ...............................................................................................EdirnEdirne'e'nin...nin.............................................................................................................................................................................................Ankara'Ankara'dan...dan.......................................................................................................................................................................................................19961996''da...da...  

NOKTALAMA İŞARETLERİNOKTALAMA İŞARETLERİ

Nokta ( . )Nokta ( . ) 1. Cümlenin sonuna konur:1. Cümlenin sonuna konur: Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.Türk Dil Kurumu, 1932 yılında kurulmuştur.Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu.Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu.

2.2. Bazı kısaltmaların sonuna konur:Bazı kısaltmaların sonuna konur: Alb. Alb. (albay), (albay), Dr. Dr. (doktor), (doktor), Yrd. Doç. Yrd. Doç. (yardımcı doçent), (yardımcı doçent), Prof. Prof. (profesör), (profesör), CadCad. (cadde), . (cadde), SokSok. (sokak),. (sokak), s. s. (sayfa), (sayfa), sf. sf. (sıfat), (sıfat), vb.vb. (ve başkası, ve benzeri, ve bunun gibi), (ve başkası, ve benzeri, ve bunun gibi), Alm.Alm. (Almanca), (Almanca), Ar.Ar. (Arapça), (Arapça), İng. İng. (İngilizce).(İngilizce).

3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:3. Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur: 3.3. (üçüncü), (üçüncü), 15.15. (on (on beşinci);beşinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yüzyıl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent. II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yüzyıl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent.UYARI:UYARI: Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan  yalnızca  sonuncu  rakamdan sonra  nokta  konur:rakamlardan  yalnızca  sonuncu  rakamdan sonra  nokta  konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII – XIV. yüzyıllar arasında.3, 4 ve 7. maddeler; XII – XIV. yüzyıllar arasında.

4.4. Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra Bir yazının maddelerini gösteren rakam veya harflerden sonra konur:konur:                                                                 I.                1.                            A.           a.     I.                1.                            A.           a.5. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden 5. Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:ayırmak için konur: 29.5.1453, 29.X.1923.29.5.1453, 29.X.1923.Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve Tarihlerde ay adları yazıyla da yazılabilir. Bu durumda ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:sonra nokta kullanılmaz: 29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923.29 Mayıs 1453, 29 Ekim 1923.

6. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:6. Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: Tren 09.15'te kalktı. Toplantı 13.00’te başladıTren 09.15'te kalktı. Toplantı 13.00’te başladı

virgül(,)virgül(,)1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime 1. Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur: gruplarının arasına konur: Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu Fırtınadan, soğuktan, karanlıktan ve biraz da korkudan sonra bu sıcak, aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum.sıcak, aydınlık ve sevimli odanın havasında erir gibi oldum.Sessiz dereler, solgun ağaçlar, sarı güllerSessiz dereler, solgun ağaçlar, sarı güller

Dillenmiş ağızlarda tutuk dilli gönüller Dillenmiş ağızlarda tutuk dilli gönüller                                                                                                                 Zindana atılan mahkûmlar gibi titreşerek, haykırarak geri Zindana atılan mahkûmlar gibi titreşerek, haykırarak geri geri kaçmaya uğraşıyorduk.                                   geri kaçmaya uğraşıyorduk.                                                                                                                                                                                                                       2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: 2. Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur: Bir Bir varmış, bir yokmuş.varmış, bir yokmuş.

Umduk, bekledik, düşündük.Umduk, bekledik, düşündük.                                  Fakat yol otomobillere yasak olduğundan o da herkes gibi Fakat yol otomobillere yasak olduğundan o da herkes gibi tramvaya biner, kimse kendisine dikkat etmez.tramvaya biner, kimse kendisine dikkat etmez.

3. Cümlede özel olarak vurgulanması gereken ögelerden 3. Cümlede özel olarak vurgulanması gereken ögelerden sonra konur: sonra konur: Binaenaleyh, biz her vasıtadan, yalnız ve ancak, bir Binaenaleyh, biz her vasıtadan, yalnız ve ancak, bir noktainazardan istifade ederiz.  noktainazardan istifade ederiz.                                                        4. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan ögeleri 4. Uzun cümlelerde yüklemden uzak düşmüş olan ögeleri belirtmek için konur: belirtmek için konur: Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar Saniye Hanımefendi, merdivenlerde oğlunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi, duymaz, hasretlisini karşılamaya atılan bir genç kadın gibi, koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti.koltuğundan fırlamış ve ona kapıyı kendi eliyle açmaya gelmişti.                                                                                                                        5. Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için 5. Cümle içinde ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için konur:konur:

Şimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayımŞimdi, efendiler, müsaade buyurursanız, size bir sual sorayım..

6.A6.Anlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler nlama güç kazandırmak için tekrarlanan kelimeler arasına konur:arasına konur:Akşam, yine akşam, yine akşam,Akşam, yine akşam, yine akşam,Göllerde bu dem bir kamış olsam!  Göllerde bu dem bir kamış olsam!                                                                              7. Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerinden sonra 7. Tırnak içinde olmayan aktarma cümlelerinden sonra konur: Datça'ya yarın gideceğim, dedi.konur: Datça'ya yarın gideceğim, dedi.Şehirde ilk önce hükûmet doktoruyla karşılaştım.Şehirde ilk önce hükûmet doktoruyla karşılaştım.– Bugünlerde başımı kaşımaya vakit bulamıyorum, dedi.– Bugünlerde başımı kaşımaya vakit bulamıyorum, dedi.                                     8.  Konuşma çizgisinden önce konur:8.  Konuşma çizgisinden önce konur:Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,Bahçe kapısını açtı. Sermet Bey’e,– Bu anahtar köşkü de açar, dedi. – Bu anahtar köşkü de açar, dedi. 

Noktalı Virgül ( ; )Noktalı Virgül ( ; )

1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları 1. Cümle içinde virgüllerle ayrılmış tür veya takımları birbirinden ayırmak için konur:birbirinden ayırmak için konur: Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Erkek çocuklara Doğan, Tuğrul, Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları Aslan, Orhan; kız çocuklara ise İnci, Çiçek, Gönül, Yonca adları verilir. verilir. Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; İstanbul, Londra, Bakü.Türkiye, İngiltere, Azerbaycan; İstanbul, Londra, Bakü.

2. Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri 2. Öğeleri arasında virgül bulunan sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:birbirinden ayırmak için konur: Sevinçten, heyecandan içim Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum. içime sığmıyor; bağırmak, kahkahalar atmak, ağlamak istiyorum. At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.At ölür, meydan kalır; yiğit ölür, şan kalır.

İki Nokta(:)İki Nokta(:)1. Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna 1. Kendisinden sonra örnek verilecek cümlenin sonuna konur:konur: – Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?– Buğdayla arpadan başka ne biter bu topraklarda?Ziraatçı sayar:Ziraatçı sayar:– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün...– Yulaf, pancar, zerzevat, tütün...

2. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna 2. Kendisinden sonra açıklama yapılacak cümlenin sonuna

konur:konur:Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık Bu kararın istinat ettiği en kuvvetli muhakeme ve mantık şu idi:şu idi: Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak Esas, Türk milletinin haysiyetli ve şerefli bir millet olarak yaşamasıdır.yaşamasıdır.

3. Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan 3. Edebî eserlerdeki karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişinin adından sonra konur:kişinin adından sonra konur:Bilge Kağan:   Türklerim, işitin!Bilge Kağan:   Türklerim, işitin!

ÜÇ NOKTA(...)ÜÇ NOKTA(...)

1. Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:1. Tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından Ne çare ki çirkinliği hemencecik ve herkes tarafından görülüveriyordu da, bu yanı...  görülüveriyordu da, bu yanı...                                                                                                                                                                              2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten ötürü 2. Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten ötürü açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:açıklanmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur: Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz.Kılavuzu karga olanın burnu b...tan çıkmaz.Arabacı B...'a yaklaştığını söylüyor, ikide bir fırsat bularak arabanın Arabacı B...'a yaklaştığını söylüyor, ikide bir fırsat bularak arabanın içine doğru başını çeviriyordu.içine doğru başını çeviriyordu.

3. Alıntılarda; başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve 3. Alıntılarda; başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konur: bölümlerin yerine konur: ... derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye ... derken şehrin öte başından boğuk boğuk sesler gelmeye başladı...  başladı...                                                                                                                                                                                         

4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün 4. Sözün bir yerde kesilerek geri kalan bölümün okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek okuyucunun hayal dünyasına bırakıldığını göstermek veya ifadeye güç katmak için konur: veya ifadeye güç katmak için konur: Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!

5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için 5. Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:konur:Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden Gölgeler yaklaştılar. Bir adım kalınca onu kıyafetinden tanıdılar:tanıdılar:— Koca Ali... Koca Ali, be!..    — Koca Ali... Koca Ali, be!..                                                                                                                                                                             

Soru İşareti (?)Soru İşareti (?)

1. Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur:1. Soru bildiren cümle veya sözlerin sonuna konur: Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?              Ne zaman tükenecek bu yollar, arabacı?            

 Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?   Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?                  

UYARI :UYARI : Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru işareti en sona konur: soru işareti en sona konur: Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?Çok yakından mı bu sesler, çok uzaklardan mı?Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklar'dan mı?Üsküdar'dan mı, Hisar'dan mı, Kavaklar'dan mı?

UYARI :UYARI : mı / mi mı / mi ekieki -ınca / -ince -ınca / -ince anlamında zarf-fiil anlamında zarf-fiil işleviyle kulla nıldığında soru işareti konmaz: işleviyle kulla nıldığında soru işareti konmaz:

Akşam oldu mu sürüler döner. Hava karardı mı eve gideriz.Akşam oldu mu sürüler döner. Hava karardı mı eve gideriz.                                                                                                                                                                    

2. 2. Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyleBilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:

Yunus Emre (1240? – 1320), (Doğum yeri: ?)Yunus Emre (1240? – 1320), (Doğum yeri: ?)                                                                                                                                                           

Ünlem İşareti ( ! )Ünlem İşareti ( ! )1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan 1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümlelerin sonuna konur:cümlelerin sonuna konur:Ne mutlu Türk’üm diyene!                                      Ne mutlu Türk’üm diyene!                                      Hava ne kadar da sıcak!Hava ne kadar da sıcak!Aşk olsun!Aşk olsun!Ne kadar akıllı adamlar var!Ne kadar akıllı adamlar var!

2.2. Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!   Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!                                                                                                                                                                  Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklalini, Türk cumhuriye tini, ilelebet, Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklalini, Türk cumhuriye tini, ilelebet, muhafaza ve müdafaa etmektir. muhafaza ve müdafaa etmektir.                 UYARI:UYARI: Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra Ünlem işareti, seslenme ve hitap sözlerinden hemen sonra konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:konulabileceği gibi cümlenin sonuna da konabilir:

Arkadaş, biz bu yolda türküler tuttururkenArkadaş, biz bu yolda türküler tuttururkenSana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!Sana uğurlar olsun... Ayrılıyor yolumuz!

3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen 3. Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş(!).İsteseymiş bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş(!).                                                                                                                                                            

Kısa Çizgi(-)Kısa Çizgi(-)

1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:1. Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:

Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bilmem.Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntüden mi bilmem.

2. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır: 2. Ara sözleri ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır: Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun Küçük bir sürü -dört inekle birkaç koyun- köye giren geniş yolun ağzında durmuştu.    ağzında durmuştu.                                                                                                                                3. Dil bilgisinde kökleri ve ekleri ayırmak için konur:3. Dil bilgisinde kökleri ve ekleri ayırmak için konur: al-ış, al-ış, dur-ak, gör-gü-süz-lük.dur-ak, gör-gü-süz-lük.                                                                                                                                                     

Uzun Çizgi(_)Uzun Çizgi(_)

Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Buna kullanılır. Buna konuşma çizgisikonuşma çizgisi de denir. de denir.

Gözleri uzun uzun burkuldu kaldı bende,Gözleri uzun uzun burkuldu kaldı bende,Dedi:Dedi:— Hana sağ indi, ölü çıktı geçende!— Hana sağ indi, ölü çıktı geçende!

UYARI :UYARI : Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde Konuşmalar tırnak içinde verildiğinde uzun çizgi kullanılmaz.uzun çizgi kullanılmaz.                                                                        

Kesme İKesme İşşareti ( ' )areti ( ' )

1. 1. Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır:kesme işaretiyle ayrılır:a. a. Kişi adları, soyadları ve takma adlar: Kişi adları, soyadları ve takma adlar: Atatürk’üm, Fatih Sultan Atatürk’üm, Fatih Sultan Mehmet’e, Muhibbi’nin, Gül Baba’ya, Sultan Ana’nın, Yurdakul’dan, Mehmet’e, Muhibbi’nin, Gül Baba’ya, Sultan Ana’nın, Yurdakul’dan, Kâzım Karabekir’i, Yunus Emre’yi, Ziya Gökalp’tan, Refik Halit Kâzım Karabekir’i, Yunus Emre’yi, Ziya Gökalp’tan, Refik Halit Karay’mış, Ahmet Cevat Emre’dir, Namık Kemal’se.Karay’mış, Ahmet Cevat Emre’dir, Namık Kemal’se.

UYARI:UYARI: Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan sonra konur:yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan sonra konur:

Yunus Emre (1240?-1320)'nin, Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)'nin.Yunus Emre (1240?-1320)'nin, Yakup Kadri (Karaosmanoğlu)'nin.

UYARI :UYARI : Özel adlar yerine kullanılan Özel adlar yerine kullanılan "o""o" zamiri cümle içinde büyük zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.ayrılmaz.                                                     

2.2. Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:getirilen ekleri ayırmak için konur:

Nihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’yaNihat Bey’e, Ayşe Hanım’dan, Mahmut Efendi’ye, Enver Paşa’ya vb.vb.

UYARI:UYARI: Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz: Cumhurbaşkanınca, Başbakanca, Türk Dil Kurumu Başkanına göre Cumhurbaşkanınca, Başbakanca, Türk Dil Kurumu Başkanına göre vb.vb.

3.3. Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konurKısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:: TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye.     TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye.            

UYARI :UYARI : Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli Sonunda nokta bulunan kısaltmalarla üs işaretli kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz.kısaltmalar kesmeyle ayrılmaz. Bu tür kısaltmalarda ek Bu tür kısaltmalarda ek noktadan ve üs işaretinden sonra,  kelimenin ve üs noktadan ve üs işaretinden sonra,  kelimenin ve üs işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır:işaretinin okunuşuna uygun olarak yazılır:

vb.leri, Alm.dan, İng.yi; cm³evb.leri, Alm.dan, İng.yi; cm³e (santimetre küpe), (santimetre küpe), m²ye m²ye (metre kareye), (metre kareye), 64ten64ten (altı üssü dörtten). (altı üssü dörtten).

4. 4. Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik.1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65’lik, 9,65’lik.1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım. 1919 senesi Mayısının 19'uncu günü Samsun'a çıktım.    5. Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü 5. Şiirde seslerin ölçü dolayısıyla düştüğünü göstermek için kesmegöstermek için kesme işareti kullanılır: işareti kullanılır:

Bir ok attım karlı dağın ardına Bir ok attım karlı dağın ardına Düştü m'ola sevdiğimin yurdunaDüştü m'ola sevdiğimin yurdunaİl yanmazken ben yanarım derdineİl yanmazken ben yanarım derdineEngel aramızı açtı Engel aramızı açtı n'n'eyleyimeyleyim

6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur: a'dan z'ye kadar, b'nin m'ye dönüşmesi, Türkçede -lık'la yapılmış a'dan z'ye kadar, b'nin m'ye dönüşmesi, Türkçede -lık'la yapılmış sözler.sözler.

UYARI:UYARI: Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler kesmeyle Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:ayrılmaz: Eski Çağın, Yükselme Döneminin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına.Eski Çağın, Yükselme Döneminin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatına.

7. Millet, boy, oymak, devlet adları; din ve mitoloji ile ilgili özel adlar; 7. Millet, boy, oymak, devlet adları; din ve mitoloji ile ilgili özel adlar; kıta,deniz, göl,dağ, bölge, il ,ilçe, cadde, sokak ve coğrafyayla ilgili yer kıta,deniz, göl,dağ, bölge, il ,ilçe, cadde, sokak ve coğrafyayla ilgili yer adları; kitap,dergi, gazete ve sanat eseri adları; saray, köşk, han, kale, adları; kitap,dergi, gazete ve sanat eseri adları; saray, köşk, han, kale, köprü vb adları; gök bilimiyle ilgili adlardan sonra gelen ekler kesme ile köprü vb adları; gök bilimiyle ilgili adlardan sonra gelen ekler kesme ile ayrılır.ayrılır.  8.Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için 8.Kişi adlarından sonra gelen saygı sözlerine getirilen ekleri ayırmak için kullanılır:kullanılır: Ayşe Hanım’dan… Ayşe Hanım’dan…

9.Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:9.Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur: BM’de… BM’de…

10.Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:10.Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur: 27’nci gün… 27’nci gün…

11.Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur:11.Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayırmak için konur: a’dan z’ye a’dan z’ye kadar…kadar…

UYARILAR:UYARILAR:

*Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler *Kurum, kuruluş, kurul ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz.kesmeyle ayrılmaz.Milli Eğitim Bakanlığına….Milli Eğitim Bakanlığına….

*Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan *Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:Türklük, Türkçe, Müslümanlık, Avrupalı, Mersinli, Türklük, Türkçe, Müslümanlık, Avrupalı, Mersinli, Hollandalıdan…Hollandalıdan…

*Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:*Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:Cumhurbaşkanınca, Türk Dil Kurumu Başkanına göre…Cumhurbaşkanınca, Türk Dil Kurumu Başkanına göre…

*Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler *Akım, çağ ve dönem adlarından sonra gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:kesmeyle ayrılmaz:Eski Çağın, Yükselme Döneminin…Eski Çağın, Yükselme Döneminin…

Tırnak İşareti ( “ ” )Tırnak İşareti ( “ ” )1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler 1. Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözler tırnak içine alınır:tırnak içine alınır: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin ön cephesinde Atatürk'ün “Hayatta en Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin ön cephesinde Atatürk'ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.” vecizesi yer almaktadır.hakiki mürşit ilimdir.” vecizesi yer almaktadır.

UYARI : Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, UYARI : Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır: ““Akıl yaşta değil baştadır.” atasözü yüzyılların tecrübesinden süzülüp gelen Akıl yaşta değil baştadır.” atasözü yüzyılların tecrübesinden süzülüp gelen bir gerçeği ifade etmiyor mu?bir gerçeği ifade etmiyor mu? 2. Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır:2. Özel olarak belirtilmek istenen sözler tırnak içine alınır: Yeni bir “barış taarruzu” başladı.Yeni bir “barış taarruzu” başladı.

3. Cümle içerisinde kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak 3. Cümle içerisinde kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınır:içine alınır:Yahya Kemal'in bazı şiirleri “Kendi Gök Kubbemiz” adı altında çıktı.Yahya Kemal'in bazı şiirleri “Kendi Gök Kubbemiz” adı altında çıktı.

UYARI: UYARI: Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitapların ve Cümle içerisinde özel olarak belirtilmek istenen sözler, kitapların ve yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın koyu yazılarak veya yazıların adları ve başlıkları tırnak içine alınmaksızın koyu yazılarak veya eğik yazıyla (italik) dizilerek de gösterilebilir:eğik yazıyla (italik) dizilerek de gösterilebilir:

Höyük sözü Anadolu'daHöyük sözü Anadolu'da tepe tepe olarak geçer.olarak geçer.Cahit Sıtkı'nınCahit Sıtkı'nın Şairin ÖlümüŞairin Ölümü şiirini Yahya Kemal çok sevmişti.şiirini Yahya Kemal çok sevmişti.

EĞİK ÇİZGİ (/)EĞİK ÇİZGİ (/)

1-Yan yana yazılması gereken durumlarda mısraların 1-Yan yana yazılması gereken durumlarda mısraların arasına konur:arasına konur:

Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak/ Sönmeden Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak/ Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yurdumun üstünde tüten en son ocak / O benim milletimin yıldızıdır parlayacak/ O benimdir o benim milletimindir yıldızıdır parlayacak/ O benimdir o benim milletimindir ancak.ancak.

2- Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren 2- Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:sayıları birbirinden ayırmak için konur:

18/11/196918/11/1969

3-Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek 3-Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:için kullanılır:

-lık / -lik , -madan / -meden-lık / -lik , -madan / -meden

TEK TIRNAK İŞARETİ (‘ ‘)TEK TIRNAK İŞARETİ (‘ ‘)

Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınması Tırnak içinde verilen ve yeniden tırnağa alınması gereken bir sözü belirtmek için kullanılır:gereken bir sözü belirtmek için kullanılır:

Edebiyat öğretmeni ‘’Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ Edebiyat öğretmeni ‘’Şiirler içinde ‘Han Duvarları’ gibisi var mı?’’ dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini gibisi var mı?’’ dedi ve Faruk Nafiz’in bu güzel şiirini okumaya başladı.okumaya başladı.

YAY AYRAÇ ( ( ) )YAY AYRAÇ ( ( ) )

Cümlenin yapısıyla doğrudan ilgili olmayan Cümlenin yapısıyla doğrudan ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır:açıklamalar için kullanılır:

Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.kendimizi göstermek için geziyoruz.

Yay ayraç içinde bulunan özel isimler ve yargı bildiren Yay ayraç içinde bulunan özel isimler ve yargı bildiren anlatımlar büyük harfle başlar ve sonuna uygun anlatımlar büyük harfle başlar ve sonuna uygun noktalama işareti getirilir.noktalama işareti getirilir.

Hakkında açıklama yapılan söze ait ek, ayraç Hakkında açıklama yapılan söze ait ek, ayraç kapandıktan sonra yazılır:kapandıktan sonra yazılır:

Yunus Emre (1240?-1320) ‘nin…Yunus Emre (1240?-1320) ‘nin…

Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:kullanılır:

İhtiyar – (Yavaş yavaş kaymakama yaklaşır.) Ne İhtiyar – (Yavaş yavaş kaymakama yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi?oluyor beyefendi?

Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için kullanılır:kullanılır:

Bu vatan ya senindir ya kimsenin. (A.Hikmet Bu vatan ya senindir ya kimsenin. (A.Hikmet Müftüoğlu)Müftüoğlu)

Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç ve bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.içine alınabilir.

(…) Elbette o zamanlar her şeyi anlayacak durumda (…) Elbette o zamanlar her şeyi anlayacak durumda değildim.değildim.

Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:içine alınır:

O kadar zeki (!) biriydi ki, liseyi 6 yılda bitirdi.O kadar zeki (!) biriydi ki, liseyi 6 yılda bitirdi.

Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:ayraç içine alınır:

Doğum yeri Edremit (?).Doğum yeri Edremit (?).

Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden Bir yazının maddelerini gösteren sayı ve harflerden sonra kapama ayracı konur:sonra kapama ayracı konur:

a), 2), VI)….a), 2), VI)….

KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )

Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır:yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır:

Halikarnas Balıkçısı [ Cevat Şakir Kabaağaçlı (1116-Halikarnas Balıkçısı [ Cevat Şakir Kabaağaçlı (1116-1973) ] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.1973) ] en güzel eserlerini Bodrum’da yazmıştır.

Bibliyografik künyelere ilişkin bazı ayrıntıları Bibliyografik künyelere ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır:göstermek için kullanılır:

Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet, 1922.Reşat Nuri [Güntekin], Çalıkuşu, Dersaadet, 1922.

Server Bedi [Peyami Safa]Server Bedi [Peyami Safa]

CÜMLE BİLGİSİ (SÖZ CÜMLE BİLGİSİ (SÖZ DİZİMİ)DİZİMİ)

Cümle, bir duyguyu, bir düşünceyi, bir Cümle, bir duyguyu, bir düşünceyi, bir dileği, bir yargıyı tam olarak anlatan dileği, bir yargıyı tam olarak anlatan sözcük ya da sözcük öbeğidir.sözcük ya da sözcük öbeğidir.

Cümlede sözcükler ve sözcük grupları Cümlede sözcükler ve sözcük grupları yargı bildirirken çeşitli görevler yargı bildirirken çeşitli görevler üstlenirler. Bunlar, cümlenin öğelerini üstlenirler. Bunlar, cümlenin öğelerini oluştururlar.oluştururlar.

CÜMLENİN ÖĞELERİCÜMLENİN ÖĞELERİ

1-YÜKLEM1-YÜKLEMİş, kılış, oluş, hareket, durum bildiren; İş, kılış, oluş, hareket, durum bildiren; haber veren; cümleyi bir yargıya haber veren; cümleyi bir yargıya bağlayan çekimli öğedir.bağlayan çekimli öğedir.**Cümlenin temel öğesidir. Cümle yargı Cümlenin temel öğesidir. Cümle yargı bildiren bir söz; yüklem de yargıyı bildiren bir söz; yüklem de yargıyı üstlenen öğe olduğuna göre üstlenen öğe olduğuna göre yüklemsiz bir cümle olmaz.yüklemsiz bir cümle olmaz.Araba kalabalığı şehri yaşanmaz hâle Araba kalabalığı şehri yaşanmaz hâle ………………………………Seni o kadar çok…………..Seni o kadar çok…………..

*Cümle oluşturmaya yeterli olan tek *Cümle oluşturmaya yeterli olan tek öğe yüklemdir. Tek sözcükten de öğe yüklemdir. Tek sözcükten de oluşabilir, bir sözcük grubundan da…oluşabilir, bir sözcük grubundan da…

Geliyorum.Geliyorum. İnsanlar birbirlerinin hakkına İnsanlar birbirlerinin hakkına riayet riayet

etmeliler.etmeliler. Yarın bize Yarın bize uğra.uğra.

Yüklem çekimli bir fiil ya da ek fiille Yüklem çekimli bir fiil ya da ek fiille çekimlenmiş bir isim olabilir.çekimlenmiş bir isim olabilir.

Yarın size Yarın size uğrayacağım.uğrayacağım. Yüklem çekimli fiil Yüklem çekimli fiil

Annem çok Annem çok hasta (dır).hasta (dır). Yüklem isim Yüklem isim

Yüklemi söylenmeyen cümlelere Yüklemi söylenmeyen cümlelere eksiltili (kesik) cümleeksiltili (kesik) cümle denir. Yüklemin denir. Yüklemin söylenmemiş olması cümlenin söylenmemiş olması cümlenin anlamında eksiklik meydana getirmez. anlamında eksiklik meydana getirmez. Dinleyici ya da okuyucu cümlenin Dinleyici ya da okuyucu cümlenin söylenmemiş kısmını ya kendisi söylenmemiş kısmını ya kendisi tamamlar ya da zaten bilinmektedir.tamamlar ya da zaten bilinmektedir.

Kıratın yanında duran ya huyundan ya Kıratın yanında duran ya huyundan ya suyundan.suyundan.

Az veren candan, çok veren maldan.Az veren candan, çok veren maldan.

Dalgalandığın yerde ne korku ne keder.Dalgalandığın yerde ne korku ne keder.

2-ÖZNE2-ÖZNEYüklemde bildirilen işi, oluşu, hareketi, Yüklemde bildirilen işi, oluşu, hareketi, durumu, kılışı yerine getiren; hakkında bilgi durumu, kılışı yerine getiren; hakkında bilgi ve haber verilen öğedir. Yani yapanı veya ve haber verilen öğedir. Yani yapanı veya olanı karşılayan unsurdur.olanı karşılayan unsurdur.

Çocuklar Çocuklar bahçede oyun oynuyorlar.bahçede oyun oynuyorlar.

Elimdeki defterElimdeki defter yere düştü. yere düştü. Parayı bana Parayı bana annemannem verdi. verdi.Ağaç Ağaç yaşken eğilir.yaşken eğilir.Gökyüzünü Gökyüzünü kara bulutlarkara bulutlar kapladı. kapladı.

**Özne, yükleme sorulan “ne?, kim?” Özne, yükleme sorulan “ne?, kim?”

sorularının cevabıdır.sorularının cevabıdır.

Öğretmen tüm sınıfa ceza verdi.Öğretmen tüm sınıfa ceza verdi.Ceza veren kim? Öğretmen.Ceza veren kim? Öğretmen.

Kitaplar raflara rastgele dizilmişti.Kitaplar raflara rastgele dizilmişti.Ne(ler) dizilmişti? Kitaplar.Ne(ler) dizilmişti? Kitaplar.

Özne olan kelime(ler) cümlede hiçbir hâl eki Özne olan kelime(ler) cümlede hiçbir hâl eki almadan kullanılırlar. Herhangi bir hâl eki almadan kullanılırlar. Herhangi bir hâl eki alırlarsa özne değil, nesne, dolaylı tümleç, alırlarsa özne değil, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci zarf tümleci olurlar ama çoğul ekini ve iyelik eklerini olurlar ama çoğul ekini ve iyelik eklerini alabilirler.alabilirler.

Ankara halkı bu durumdan şikayetçiydi.Ankara halkı bu durumdan şikayetçiydi.Depremzedeler perişan oldular.Depremzedeler perişan oldular.

Özne cümlenin temel öğesidir ama her Özne cümlenin temel öğesidir ama her cümlede bulunmak zorunda değildir. cümlede bulunmak zorunda değildir. Cümlede özneyi bulmak için NE? veya KİM? Cümlede özneyi bulmak için NE? veya KİM? Sorularını sorarız. Cümlede olmayan, Sorularını sorarız. Cümlede olmayan, yüklemdeki kişi eklerinden anlaşılan yüklemdeki kişi eklerinden anlaşılan öznelere öznelere GİZLİ ÖZNEGİZLİ ÖZNE denir. denir.

Oraya gitmemeni söylemiştim.Oraya gitmemeni söylemiştim.Kim söylemişti? BEN.Kim söylemişti? BEN.

Yine yaramazlık yapıyorsun.Yine yaramazlık yapıyorsun.Yaramazlık yapan kim? SEN.Yaramazlık yapan kim? SEN.

Yarın pikniğe gideceğiz.Yarın pikniğe gideceğiz.Pikniğe gidecek olanlar kimler? BİZ.Pikniğe gidecek olanlar kimler? BİZ.

Yüklemi edilgen çatılı cümlelerde, aslında Yüklemi edilgen çatılı cümlelerde, aslında nesne olan öğe SÖZDE ÖZNE olarak nesne olan öğe SÖZDE ÖZNE olarak adlandırılır.adlandırılır.

Sokaklar temizlendi.Sokaklar temizlendi.Sokakları temizleyen KİM? Belli değil. Sokakları temizleyen KİM? Belli değil. Temizlenen NE? Sokaklar sözde öznedir.Temizlenen NE? Sokaklar sözde öznedir.

Suçlu konuşturuldu.Suçlu konuşturuldu.Konuşturan KİM? Belli değil. Konuşturulan Konuşturan KİM? Belli değil. Konuşturulan KİM? Suçlu sözde öznedir.KİM? Suçlu sözde öznedir.

Yüklemi edilgen çatılı cümlelerde Yüklemi edilgen çatılı cümlelerde bazen ‘’-ce, tarafından, nedeniyle’’ bazen ‘’-ce, tarafından, nedeniyle’’ gibi ek ve sözcükler kullanılarak işi gibi ek ve sözcükler kullanılarak işi bizzat yapan varlığa ÖRTÜLÜ ÖZNE bizzat yapan varlığa ÖRTÜLÜ ÖZNE olarak yer verilebilir.olarak yer verilebilir.

Tüm sorularınıza Tüm sorularınıza kurumumuzca kurumumuzca derhal derhal yanıt verilecektir.yanıt verilecektir.

Ders kitapları Ders kitapları Bakanlıkça Bakanlıkça dağıtılacaktır.dağıtılacaktır.

3-NESNE (DÜZ TÜMLEÇ)3-NESNE (DÜZ TÜMLEÇ)

Yüklemde bildirilen ve öznenin yaptığı Yüklemde bildirilen ve öznenin yaptığı işten doğrudan etkilenen öğe işten doğrudan etkilenen öğe nesnedir.nesnedir.

Yükleme sorulan “ne?, neyi?, kimi?” Yükleme sorulan “ne?, neyi?, kimi?”

sorularının cevabıdır.sorularının cevabıdır. Burada son fırtına Burada son fırtına son dalıson dalı kırıyordu. kırıyordu.Bütün bu yalılar, Bütün bu yalılar, eski Boğaziçi hatıralarınıeski Boğaziçi hatıralarını sayıklar.sayıklar.Bardaktaki suyuBardaktaki suyu kana kana içti. kana kana içti.

Nesne görevinde bulunan söz, -i Nesne görevinde bulunan söz, -i durum ekini almışsa, nesneye durum ekini almışsa, nesneye BELİRTİLİ NESNE denir.BELİRTİLİ NESNE denir.Yükleme KİMİ ya da NEYİ sorusu Yükleme KİMİ ya da NEYİ sorusu sorularak bulunur.sorularak bulunur.

Dertlerimi Dertlerimi zincir yaptım.zincir yaptım.Neyi? Dertlerimi.Neyi? Dertlerimi.

Annemi Annemi çok özledim.çok özledim.Kimi? Annemi.Kimi? Annemi.

Dün geceki fırtına Dün geceki fırtına ağacın tüm dallarınıağacın tüm dallarını kırdı.kırdı.Neyi? Ağacın tüm dallarını.Neyi? Ağacın tüm dallarını.

Nesne görevinde bulunan söz, -i Nesne görevinde bulunan söz, -i durum ekini almamışsa (yalın durum ekini almamışsa (yalın haldeyse) buna, BELİRTİSİZ NESNE haldeyse) buna, BELİRTİSİZ NESNE denir. Belirtisiz nesne yükleme NE denir. Belirtisiz nesne yükleme NE veya KİM sorusu sorularak bulunur.veya KİM sorusu sorularak bulunur.

Bol bol Bol bol su su tüketmelisin.tüketmelisin.Eşine Eşine büyük bir buket çiçekbüyük bir buket çiçek götürmüş. götürmüş.Evlerinin önünde Evlerinin önünde upuzun bir ağaçupuzun bir ağaç var. var.

4-DOLAYLI TÜMLEÇ (YER TAMLAYICISI)4-DOLAYLI TÜMLEÇ (YER TAMLAYICISI)-e, -de, -den eklerini alarak cümlenin, -e, -de, -den eklerini alarak cümlenin, dolayısıyla yüklemin anlamını, ‘’fiilin dolayısıyla yüklemin anlamını, ‘’fiilin çıkma (uzaklaşma), bulunma ve çıkma (uzaklaşma), bulunma ve yönelme (yaklaşma) bakımlarından yönelme (yaklaşma) bakımlarından ilgili olduğu yer’’ yönünden ilgili olduğu yer’’ yönünden tamamlayan öğedir.tamamlayan öğedir.

Biz yazları Biz yazları köye köye gideriz.gideriz.Nereye? KÖYE.Nereye? KÖYE.

Evden Evden koşarak uzaklaştı.koşarak uzaklaştı.Nereden? EVDEN.Nereden? EVDEN.

Akşam Akşam derneğederneğe erken gel. erken gel.Nereye? DERNEĞENereye? DERNEĞE

Soruyu bir de sana Soruyu bir de sana soralım soralım bakalım.bakalım.Kime? SANA.Kime? SANA.

Aklım Aklım sendesende kalmasın. kalmasın.Kimde? SENDE.Kimde? SENDE.

Parayı Parayı babamdan babamdan aldım.aldım.Kimden? BABAMDAN.Kimden? BABAMDAN.

5. ZARF TÜMLECİ5. ZARF TÜMLECİYön, zaman, tarz, sebep, miktar, araç ve şart bildirerek Yön, zaman, tarz, sebep, miktar, araç ve şart bildirerek yüklemi tamamlayan öğeye zarf tümleci denir.yüklemi tamamlayan öğeye zarf tümleci denir.Zarf tümlecini bulmak için yükleme NASIL? NEDEN? NİÇİN? Zarf tümlecini bulmak için yükleme NASIL? NEDEN? NİÇİN? NE KADAR? NE ZAMAN? KİM TARAFINDAN? NE NE KADAR? NE ZAMAN? KİM TARAFINDAN? NE TARAFINDAN? gibi sorular sorulur.TARAFINDAN? gibi sorular sorulur.Sağa sola bakmadanSağa sola bakmadan içeriye girdi. içeriye girdi.Nasıl girdi? Sağa sola bakmadan.Nasıl girdi? Sağa sola bakmadan.

Sana çok değer verdiğim içinSana çok değer verdiğim için sustum. sustum.Niçin sustum? Sana çok değer verdiğim için.Niçin sustum? Sana çok değer verdiğim için.

Karşısında birdenbire onu görünceKarşısında birdenbire onu görünce çokçok heyecanlandı. heyecanlandı.Ne kadar heyecanlandı? Çok.Ne kadar heyecanlandı? Çok.Ne zaman heyecanlandı? Karşısında birdenbire onu Ne zaman heyecanlandı? Karşısında birdenbire onu görünce.görünce.

6. EDAT TÜMLECİ6. EDAT TÜMLECİ

Edat tümleci, bazı edatlarla Edat tümleci, bazı edatlarla öbekleşerek cümleyi amaç, araç, öbekleşerek cümleyi amaç, araç, birliktelik, özgülük, karşılaştırma vb. birliktelik, özgülük, karşılaştırma vb. anlamlarla açıklayan unsurdur.anlamlarla açıklayan unsurdur.

Bu yaz Bu yaz ailesiyle ailesiyle Antalya’ya gidecek.Antalya’ya gidecek.

Senin kadarSenin kadar çalışkanını görmedim. çalışkanını görmedim.

Sobayı Sobayı kâğıtla kâğıtla tutuşturdu.tutuşturdu.

CÜMLE ÇEŞİTLERİCÜMLE ÇEŞİTLERİ1-YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER1-YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELERa) FİİL CÜMLESİ: Yüklemi çekimli bir a) FİİL CÜMLESİ: Yüklemi çekimli bir fiil veya fiil grubu olan cümlelerdir. fiil veya fiil grubu olan cümlelerdir. Her türlü hareket, iş, oluş, fiil Her türlü hareket, iş, oluş, fiil cümleleri ile karşılanır.cümleleri ile karşılanır.

Aldığı hediyeyi usulca masaya Aldığı hediyeyi usulca masaya bıraktı.bıraktı.Ev işlerinde anneme Ev işlerinde anneme yardım ettim.yardım ettim.Fotoğraflara bakıpFotoğraflara bakıp ağlıyordu.ağlıyordu.Gemi, akşama doğru limanaGemi, akşama doğru limana yanaştı.yanaştı.

b) İSİM CÜMLESİ: Yüklemi ek fiille b) İSİM CÜMLESİ: Yüklemi ek fiille çekimlenmiş bir isim veya isim grubu çekimlenmiş bir isim veya isim grubu olan cümlelerdir.olan cümlelerdir.

Son günlerde sende değişiklik Son günlerde sende değişiklik var.var.Sınıfın en güzel kızı Sınıfın en güzel kızı sensin.sensin.Dünyanın en güzel şeyi Dünyanın en güzel şeyi sevmektir.sevmektir.Günlerdir Günlerdir hastayım.hastayım.Sana verecek bir cevabım Sana verecek bir cevabım yok.yok.

YÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELERYÜKLEMİN YERİNE GÖRE CÜMLELER

Türkçe bir cümlenin söz dizimi Türkçe bir cümlenin söz dizimi şöyledir:şöyledir:ÖZNE + TÜMLEÇ + YÜKLEMÖZNE + TÜMLEÇ + YÜKLEMAncak bu kurala her zaman Ancak bu kurala her zaman uyulmayabilir. Yani öğeler, her zaman uyulmayabilir. Yani öğeler, her zaman olması gereken yerde olmayabilirler. olması gereken yerde olmayabilirler. Cümlede yargıyı üzerinde bulunduran, Cümlede yargıyı üzerinde bulunduran, asıl öğe olan yüklemin sonda olup asıl öğe olan yüklemin sonda olup olmamasına göre;olmamasına göre;a) KURALLI CÜMLE: a) KURALLI CÜMLE: Yüklem sondadır.Yüklem sondadır.b) DEVRİK CÜMLE: b) DEVRİK CÜMLE: Yüklem sonda Yüklem sonda değildir.değildir.

a) Kurallı Cümle:a) Kurallı Cümle:Bu yaptığın davranış hiç de hoş değil.Bu yaptığın davranış hiç de hoş değil.Kimse seni umursamıyor.Kimse seni umursamıyor.Mevsimler yas tutup, güller ağlasın.Mevsimler yas tutup, güller ağlasın.

b) Devrik Cümle:b) Devrik Cümle:Bilmezler nasıl sevdik birbirimizi.Bilmezler nasıl sevdik birbirimizi.Erkenden uyumuştum o akşam.Erkenden uyumuştum o akşam.Sorma neler çektiğimi.Sorma neler çektiğimi.

3. ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER3. ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELERa) OLUMLU CÜMLE: a) OLUMLU CÜMLE: Yargının Yargının gerçekleştiğini anlatan cümlelerdir.gerçekleştiğini anlatan cümlelerdir.

Bütün işleri zamanında bitirdi.Bütün işleri zamanında bitirdi.Uçak havaalanına indi.Uçak havaalanına indi.

b) OLUMSUZ CÜMLE: b) OLUMSUZ CÜMLE: Yargının Yargının gerçekleşmediğini anlatan gerçekleşmediğini anlatan cümlelerdir.cümlelerdir.Me, ma olumsuzluk eki, değil edatı ve Me, ma olumsuzluk eki, değil edatı ve yok ismi cümleyi olumsuz yapar.yok ismi cümleyi olumsuz yapar.

Soruyu bir türlü çözemedim.Soruyu bir türlü çözemedim.Bu benim aradığım kitap değil.Bu benim aradığım kitap değil.Sende hiç düşünce yok.Sende hiç düşünce yok.

c) SORU CÜMLESİ: Soru yoluyla bilgi c) SORU CÜMLESİ: Soru yoluyla bilgi almayı amaçlayan cümledir. Soru almayı amaçlayan cümledir. Soru cümlesi olumlu veya olumsuz olabilir. cümlesi olumlu veya olumsuz olabilir. Soru sıfatları, soru zamirleri, soru Soru sıfatları, soru zamirleri, soru zarfları, soru edatları ve soru ekleri (-zarfları, soru edatları ve soru ekleri (-mı, -mi) cümleye soru anlamı mı, -mi) cümleye soru anlamı kazandıran unsurlardır.kazandıran unsurlardır.Soru cümlelerinin sonuna soru işareti Soru cümlelerinin sonuna soru işareti konur.konur.

Hangi evde oturuyorsun?Hangi evde oturuyorsun?Buraya neden geldin? Buraya neden geldin? Bu fotoğraftaki sen misin?Bu fotoğraftaki sen misin?Adın ne?Adın ne?

d) ÜNLEM CÜMLESİ: Sevinç, şaşkınlık, d) ÜNLEM CÜMLESİ: Sevinç, şaşkınlık, acıma, beğenme gibi duyguları içeren acıma, beğenme gibi duyguları içeren cümlelerdir. Ünlem cümlelerinin cümlelerdir. Ünlem cümlelerinin sonuna ünlem işareti konur.sonuna ünlem işareti konur.

Aman Allah’ım!Aman Allah’ım!Demek bunu da yapacaktın, ha!Demek bunu da yapacaktın, ha!Şükürler olsun!Şükürler olsun!Eyvah, yine fırtına çıkacak!Eyvah, yine fırtına çıkacak!

UYGULAMALARUYGULAMALAR

Kabukta dolaşan böcek, meyvenin Kabukta dolaşan böcek, meyvenin tadını alamaz.tadını alamaz.

A) Cümlenin öğelerini gösteriniz.A) Cümlenin öğelerini gösteriniz.B) Cümle, yüklemin yerine göre nasıl B) Cümle, yüklemin yerine göre nasıl bir cümledir?bir cümledir?C) Cümle, yüklemin türüne göre nasıl C) Cümle, yüklemin türüne göre nasıl bir cümledir?bir cümledir?D) Cümle, anlamına göre nasıl bir D) Cümle, anlamına göre nasıl bir cümledir?cümledir?

Kabukta dolaşan böcek,Kabukta dolaşan böcek, özneöznemeyvenin tadınımeyvenin tadını belirtili nesnebelirtili nesnealamaz.alamaz. yüklemyüklem

Yüklemin yerine göre Yüklemin yerine göre kurallı,kurallı,Yüklemin türüne Yüklemin türüne Fiil cümlesi,Fiil cümlesi,Anlamına göre Anlamına göre olumsuz cümledir.olumsuz cümledir.

Timsahın ağzını düşünen, Timsahın ağzını düşünen,

kıymetli inciye kavuşamaz.kıymetli inciye kavuşamaz.

Timsahın ağzını düşünen,Timsahın ağzını düşünen, Özne Özne kıymetli inciyekıymetli inciye Dolaylı Tümleç Dolaylı Tümleç

kavuşamaz. kavuşamaz.

YüklemYüklem Yüklemin yerine göreYüklemin yerine göre: Kurallı: KurallıYüklemin türüne göreYüklemin türüne göre: Fiil: FiilAnlamına göre:Anlamına göre: Olumsuz Olumsuz

Gençler grup halinde, Gençler grup halinde, yetişkinler ikişer ikişer, yetişkinler ikişer ikişer, yaşlılar yalnız yürürler.yaşlılar yalnız yürürler.

Gençler: ÖZNE Gençler: ÖZNE grup halinde: ZARF TÜMLECİgrup halinde: ZARF TÜMLECİyetişkinler : ÖZNEyetişkinler : ÖZNEikişer ikişer: ZARF TÜMLECİikişer ikişer: ZARF TÜMLECİyaşlılar: ÖZNEyaşlılar: ÖZNEyalnız: ZARF TÜMLECİyalnız: ZARF TÜMLECİyürürler: YÜKLEMyürürler: YÜKLEM

Yüklemin yerine göre: Kurallı cümleYüklemin yerine göre: Kurallı cümleYüklemin türüne göre: Fiil cümlesiYüklemin türüne göre: Fiil cümlesiAnlamına göre: Olumlu cümleAnlamına göre: Olumlu cümle