dijital sanat baskisinin gÜncel sanata etkileri günümüz sanatı, bireysel ifadeyi ve iletişimi...

977

6. ULUSLARARASI MATBAA TEKNOLOJİLERİ SEMPOZYUMU6. INTERNATIONAL TECHINOLOGIE SYMPOSIUM FÜR DRUCK

6th INTERNATIONAL PRINTING TECHOLOGIES SYMPOSIUMİSTANBUL ÜNİVERSİTESİ - CERRAHPAŞA / 01-03 KASIM / NOVEMBER 2018

DIJITAL SANAT BASKISININ GÜNCEL SANATA ETKILERI

EFFECTS OF FINE-ART PRINTS IN CONTEMPORARY ART

Yeter BERIŞ1

ABSTRACTIt is known that Printmaking samples were firstly replicated and archived, then transformed into artworks over time after being handled carefully by artists with the depiction of current life. The art of Printmaking, which developed in the urban life, was welcomed by contem-porary art movements and artists of the 20th century with interest after it reached west over commercial routes from Japan in the late 19th century. The Art of Printmaking, which was born in cities that have experienced social turbulences, continues to develop by taking pla-ce in contemporary art with its constantly updated artistic presentation. Today’s art, which has developed its communication and individual expression with the advantages offered by technological production, introduces new expression tools such as “Fine-Art Print” in its production. The fact that digital art prints are welcomed even in contemporary art museums and exhibitions, even in private collections, increases the interest of artists to experience. Contemporary Printmaking practices and workshop meetings that strengthen the originality of expression also strengthen the communication between artists. In this context, it is now a non-negligible fact that digital art print is a candidate for starting a new era in artistic pro-duction.

In this paper, it is aimed to examine the developing communication between today’s Printma-king practices and digital printing technology and their effects.

Key word: Fine-Art Print, Digital Print Technology, Printmaking Art

ÖZETBaskıresim örneklerinin ilk olarak çoğaltma ve arşiv özelliği taşıdığı, süreç içinde güncel yaşam tasvirleri ile ressamlar tarafından ilgiyle ele alınarak sanat eserlerine dönüştüğü bi-linir. Kent yaşamı içinde gelişen baskıresim sanatı, özellikle 19.Yüzyılın sonlarına doğru Japonya’dan ticari yollarla batıya ulaşarak, 20. yüzyılın çağdaş sanat akımları ve ressamla-rı tarafından ilgiyle karşılanmıştır. Sosyal çalkantıları yaşamış kentlerde doğan baskıresim sanatı, günceli takip eden sanatsal sunumu ile çağdaş sanatın içinde yer bularak gelişmeye devam etmektedir. İletişimini ve bireysel ifadesini teknolojik üretimin sunduğu avantajlar ile geliştiren günümüz sanatı, üretiminde “Dijital Sanat Baskısı” (Fine-Art Print) gibi yeni

1 Öğr. Gör., Altınbaş Üniversitesi Meslek Yüksekokulu, Grafik Tasarım Programı [email protected]

978



ifade araçlarına yer vermektedir. Öyleki çağdaş sanat müzeleri ve sergilerinde hatta özel koleksiyonlarda bile dijital sanat baskılarına yer verilmesi, sanatçıların bu teknolojiyi de-neyimlemeye olan ilgisini arttırmaktadır. Güncel baskıresim uygulamaları ve özgün ifadeyi güçlendiren atölye buluşmaları, sanatçılararası iletişim ortamını da güçlendirmektedir. Bu bağlamda, dijital sanat baskısının sanatsal üretimde yeni bir dönemi başlatmaya aday olduğu artık göz ardı edilemez bir gerçektir.

Bu tebliğde, günümüz baskıresim uygulamalarının dijital baskı teknolojisi ile olan iletişimi ve etkilerinin incelenmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Dijital Sanat Baskısı, Dijital Baskı teknolojisi, Baskıresim Sanatı

1. GIRIŞEndüstri devriminden sonra teknolojik ve bilimsel gelişmeler insan hayatını kolaylaştırmış, teknoloji ile yaşamın hızı, insanın iletişim kurma ve bilgi edinme yöntemlerini geliştirmiştir. Buna bağlı olarak 1900’lerin başından itibaren teknolojinin yaşamda yer alması, toplumsal ve kültürel yıkımlara neden olan dünya şavaşları, ifade araçlarının ve üretim tekniklerinin değişiminde önemli etkenlerdir. II.Dünya savaşı sonrası bilgisayarın icadı, bu değişimi artık geri dönüşü olmayan bir noktaya taşımıştır. Modern çağın başlangıcını oluşturan bu büyük buluş; teknolojinin iletişime yön verdiği, gelişmelerin hızına yetişilemediği, sanatın da tek-noloji ile buluşacağı dönemlerin habercisi olmuştur.

Yaşamın her alanında, bilgisayarın sunduğu teknolojik kolaylıklar, kullanıcıları tarafından hızla benimsenerek daha çok talepleri doğurmuş, çağın iletişim yöntemleri bilgisayarın ola-nakları ile daha da güçlü bir ivme kazanmıştır. Öyle ki, dijital iletişim ile insanlar saniyeler içinde bir tuşa basarak iletişim kurabilmekte, dünyanın birçok noktasına bilgi aktarabilmek-tedir. Artık böylesi bir hız çağında, iş dünyasında daha hızlı iletişim yöntemlerinin de gelişi-mi kaçınılmaz olmuştur. “Dijital iletişim kanallarının hızla yayılması ve bilgiye kolayca ulaş-ma arzusu taleplerin ekonomik, yüksek kalite sağlayabilen, kişiye özel tasarımların üretildiği teknolojik altyapıyı da oluşturmuştur” (BERİŞ, 2015:298). Bu gelişmeleri özellikle ticari olarak 16.yy’dan beri varolan matbaacılık sektöründe de görmek mümkün. Geleneksel yön-temlerle günler süren hazırlıkların ardından üretilen basılı mecralar yerini, dijital parkurlarda dakikalar içinde hazırlanan, her tür yüzeye basılabilen kişisel tasarım ve iletişim mecralarına bırakmıştır. Bu yer değişim özellikle 1950’den itibaren gelişen bilgisayar ve programlama diline de yansımış, ilk denemeler ardından Andy Warhol gibi çağdaş sanatçıların sanatsal ifadelerinde yer bulmuştur.

Bu etkileşimin yansımaları kırk yıllık süreç içinde yine aynı hızla gelişimini sürdürmüştür. Günümüz sanatı, bireysel ifadeyi ve iletişimi teknolojik üretimin sunduğu avantajlar ile de-neyimlemekte, yeni ifade araçlarını yaşama dahil etmektedir. Bir başka deyişle, toplumun kültürel değerleri ve duygularının ifadesinde temsil gücüne sahip, kültürel ve sosyal yaşamın en önemli ifade araçlarından biri olmuştur. Bu temsil gücünün kültürleri ve toplumları şekil-lendirdiği ifade edilmektedir. Bu temsilde sanat, toplumsal duyguların ifadesine ve yaşama

979



yerleşerek, şekil vermede önemli bir rol oynamaktadır (Schiuma, 2011: S:7). İnsanoğlu artık sanat aracılığı ile iletişim kurmakta, toplumsal yaşamda bireysel ifadeyi teknolojik üretimin sunduğu avantajlar ile güçlendirerek yeni ifade araçlarına yer vermektedir. 1930’larda bu değişime atıfta bulunan W. Benjamin “Sanat yapıtı, içinde doğduğu koşullardan bağımsız değildir” diyerek tam da bugünlerden bahsetmektedir.

Dijital Sanat Baskısı, elektronik ortama aktarılan yüksek çözünürlükteki görüntülerin, bizzat sanatçı tarafından kontrol edilerek üretilen ve yine sanatçı imzası olan sanatsal baskıları ifade eder. Bir başka deyişle, yüksek kalitede püskürtmeli inkjet baskı sistemi ile özel üretim med-ya adı olarak da anılan baskı-altı malzemeler üzerine yapılan sanatsal özel baskıyı tanımlar.

Teknolojik yaşam ile anılan bu çağda, dijital sanatın önemini kabul eden bu bakış ile dijital sanat baskısı, çağdaş sanattaki rolüne ve önemine değinmeye değer yeni bir olgu olarak kar-şımızdadır. Çağdaş sanatta özgün ifadeyi yeni bir dille üretecek malzeme olmaya aday dijital sanat baskısını ele almadan önce baskı sanatının tarihsel gelişimine kısaca göz atmak faydalı olacaktır.

2. METARYAL VE YÖNTEMBu tebliğde, alan araştırmasında belgelere ve dokümanlara dayalı nitel araştırmalara yer ve-rilmiştir. Müze ziyaretleri ve uzman görüşlerine başvurulmuş, aynı zamanda mesleki kitap ve süreli yayınlar gibi çeşitli yazılı veya internet ortamında kayıtlı olan kaynakların tarama yöntemlerinden faydalanılmıştır. Geçmiş yıllarda edinilen iş tecrübesine dayalı izlenim ve incelemeler kapsamında elde edilen verilerin toplanarak değerlendirilmesi ile çalışma oluş-turulmuştur.

3. TARIHSEL BAKIŞTarih boyunca sanatçı; mağara duvarlarından başlayarak, kağıt-tual gibi farklı malzemeler üzerine oluşturduğu yapıtı ile çini mürekkebi, yağlı boya, sulu boya, akrilik, fırça, kurşun kalem ya da başka araçlar kullanarak düşüncelerini izleyiciye sunmuştur. Bu malzemelerin kullanım tercihleri de sanatçının düşlediği imgenin, nihai tatminkâr sonucu ve görsel sunu-muna göre değişkenlik göstermiştir. Sanatsal malzemelerin eserlerin uzun yıllar kalıcılığına olumsuz etkileri mi acaba o dönem sanatçıları yeni malzeme arayışlarına yöneltmiştir bilin-mez ama gelişen kimyasal teknikler sanat akımlarında bir şekilde yer bulduğu bilinmektedir. Bu ilgi aynı zamanda yeni ifade ve anlatım arayışında olan dönem sanatçıları için sanatsal üretimi özgün baskı resimle deneyimleme ortamı yaratmıştır. Buna örnek olarak 15. yüzyılın sonunda üretildiği belirtilen, dünyaca ünlü Alman ressam Albert Dürer’in günümüze kadar ulaşan ilk gravür eserleri gösterilebilir (Resim 1).

980



Resim 1. Knight, Death, and the Devil, Albrecht Dürer, 1513-14, engraving, Metropolitan Mu-seum of Art, New York.

(Kaynak: https://grecosghosts.com/2014/08/09/for-the-love-of-the-schland-part-two-durer-and-the-german-woodcut/)

Kentleşen toplulukların sosyo-kültürel gelişmeleri, teknolojik ve siyasi yapılanmalar, toplum-sal dönüşümde “kırılma noktası” olarak tanımlanan Endüstri Devrimini doğurmuş, bu gelişim ve arayışların yansıması sanat akımlarında da yer bulmuştur. Endüstriyel üretimin uzantısı olan seri üretim bantlarının yaşama dahil olması adeta kültürel bir devinimi de beraberinde getir-miştir. Fabrika ortamında çalışan kent insanı, hem eğlenmek hem de yorgunluğunu atmak için, gece eğlencelerinde kendisine ayrı bir dünya yaratmıştı. O dönemin sanatçıları da bu devinimin içinde yeni bir ifade yolu bulmuş, sanatın içinde adeta seri üretim bant yöntemi olarak tanımla-nabilecek baskı sanatlarını kullanarak, yeni bir dille sanat algısı oluşturmuştur. O dönemin kent kültürünü etkisi altına alan eğlence dünyasındaki kabare ve tiyatro gibi eğlence duyuruları için yapılan posterler çok yoğun ilgi görmüştür. Litografi, ahşap baskı ve gravür gibi seri üretim teknikleri ile üretilen bu posterler sayesinde baskıresim sanatı, yoğun ilgiyle adeta popüler hale gelmiştir. Sanat eserlerine ulaşamayan düşük gelirli halk tarafından bu afişler çok beğenilmiş ve afişleri tasarlayan ressamların her bir çalışması, Avrupa’da grafik sanat tarihine etki eden yeni bir tasarım ekolünün oluşmasına vesile olmuştur (Resim 2).

Resim 2: “Reine de Joie” Poster, Lithography, Henri de Toulouse-LautrecKaynak: //www.artnet.com/artists/henri-de-toulouse-lautrec/art-nouveau-ms5QsHaTLycCLjGb-

djv-aw2

981



Toplumun her katmanında üretimin satın alınabilir olması ve ucuz üretimle sanat yapıtları-nın afiş olarak sokaklarda yer alması, sanat eserinin değer algısını değiştirmiştir. Bu sayede özgün baskı resim sanatı günümüze kadar ulaşmış ve sanat piyasasında da kabul görmüştür. Avrupa’da geleneksel yöntemlerle oluşturulan Özgün Baskıresim sanatının sanat piyasasında değer görmesi, yüzyıllar boyu süren köklü değişimler ve kültürel yaşamın bir ürünüdür. Bu kültürel yaşamın sonucu olarak, değeri kabul gören dünya çapında çağdaş sanat müzeleri ve gravür müzelerinin kurulmasına neden olmuştur. Aynı zamanda yine uluslararası Print Bienaller ve Özgün Baskı Resim yarışmaları da bu ilgiyi destekleyen etkinliklerle karşımıza çıkmaktadır (Tekcan S. 2017).

Son kırk yılda dijital teknolojinin sanat dünyası ile kesişimi, fotoğrafçılar ve sanatçıların deneyimlediği uygulamalar sayesinde olmuştur. Öncelikle fotoğrafçı ya da sanatçı kendi sanatını geliştirmek için dijital görüntüleme yöntemlerine başvurmuşlardır. Bu yöntemler talepleri de doğurmuş, bilim adamları tarafından yapılan yoğun araştırmalar sayesinde, mü-rekkep püskürtmeli dijital baskıların görüntü kalitesi geliştirilmiştir. Yani mürekkepler daha geniş bir renk yelpazesi ile ışıkta solmamaya karşı daha dirençli olduğundan, Çağdaş sanat-çılar arasında, sınırlı sayıda dijital ortamda tasarlanan sanatsal çalışmaların üretiminde kul-lanılmaya başlanmıştır. Bu nedenle çağdaş sanat müzelerinde sergilenen dijital sanat baskı eserleri görmek artık mümkün olabilmektedir.

Mürekkep püskürtme teknolojisine dayanan dijital sanat baskısı, sanatçı tarafından bizzat denetlenerek elektronik ortamda hazırlanan sanat eserinin, baskı kalitesine uygun çözünür-lükte ve yüksek kalite püskürtmeli dijital baskı ile basılıp, sınırlı sayıda numaralandırma ve sanatçının imza sürecinden geçerek elde edilmektedir. Gelişen son teknolojik buluşlar ile akıllı sistemleri barındıran solmayan mürekkepler sayesinde dijital üretim alanında artık daha çok talebe cevap verecek seri üretimler gerçekleşebilmektedir. Bunun yanı sıra, tuval, el yapımı özel kağıtlar ve suluboya kağıtları gibi birçok materyalin kullanıldığı geniş yelpaze-deki baskı-altı malzemelere, yüksek çözünürlükteki dijital sanat baskıları kısa zamanda yapı-labilmektedir. Henüz uygun fiyatlarla üretilemese de, maliyeti yüksek olan, sanatçıyı tatmin eden kaliteli çözünürlükte dijital baskılar yapılabilmektedir. Özellikle ülkemizde dijital baskı teknolojisinin her türlü makine parkuru ve malzeme tedariklerinin belli başlı ülkelerden it-hal ediliyor olması da maliyet açısından sanatçıların tercih etmesini zorlaştıran, negatif bir faktördür.

Dijital sanat baskısının temelinin, 1950’den itibaren gelişen bilgisayar ve programlama di-line dayandığını söylemek yanlış olmaz. 1963 yılında bilgisayar grafikleri ve sanatı üzerine çalışmaya başlayan Frieder Nake, bilgisayar sanatının öncülerinden biri olarak tanınan bir mühendistir. Almanya Stuttgart’ta matematik öğrenimi gördüğü dönemde Frieder Nake, A. Michael Noll ve Georg Nees ile bir araya gelerek, ilk kez dijital ortamda sanatsal deneyler yaptıkları kaydedilmiştir. Bu çalışmalar sonrasında 1965 yılında Stuttgart Teknik Üniversi-tesi’nde Konrad Zuse’nin efsanevi çizim makinesi olan “Graphomat Z64” isimli plotter ile basılmıştır (Nake F. 2012, S:65). Bir oda büyüklüğündeki ER 56 adlı bilgisayarda, matema-tiksel olarak yorumlanarak girildiği belirtilen algoritmalardan oluşturularak çizilen bu dijital sanat örnekleri, yine 1965 yılında Stuttgart’taki Galerie Wendelin Niedlich’de sergilendiği Wikipedia’da yer almaktadır (Resim 3).

982



Resim 3: 1965, Frieder Nake tarafından Paul Klee’ye övgü (Frieder Nake Hommage à Paul Klee),Kaynak: https://iq.intel.com/a-brief-history-of-digital-art

1960’lardan itibaren gelişen dijital sanat uygulamalarına yeni örnekler katılmış, Leon Har-mon ve Ken Knowlton adlı mühendisler tarafından bir fotoğrafın taranarak, gri tonlama de-ğerlerini IBM 7040 bilgisayarda çeşitli ASCII (Bilgi Değişimi İçin Amerikan Standart Kodu) kodlarına dönüştürülen görüntü tekrar oluşturulmuştur. “Çıplak” adlı bu çalışma o dönem için çok başarılı görülmese de yapılan bir toplantıda sunulan New York Times magazin der-gisinin kapağında yer bulmuştur (Resim 4).

Resim 4: Nude, Bell Labs, 1967Kaynak: https://iq.intel.com/a-brief-history-of-digital-art

Milenyum çağının habercisi niteliğindeki bu denemelerin etkisi ile 1980’lerin başında IBM PC ve Apple Macintosh gibi küresel güçteki bilgisayar firmaları, kişisel kullanımda çığır açan teknolojik buluşlar sayesinde dijital ortamdaki sanatsal uygulamaların temelini sağlamlaştır-mışlardır. Bu buluşlar, artık eskisi gibi bir yaşamın olmayacağının habercisi olmuş, günlük yaşamı kolaylaştıran teknolojik sistemleri hayatımıza dahil etmiştir. Bilgisayarın ikili koddan grafik ara yüze doğru hızla evrildiği bu dönemde, bilgisayarın bireysel kullanımı, sosyal yaşamın her anında var etme çabaları, yine bilgisayar oyunlarının doğuşunu sağlamıştır. O dönemin popüler oyunlarından Commoder Amiga bilgisayarı kullanılarak, Pop Art akımının

983



en önemli temsilcilerinden kabul edilen Amerikalı ressam Andy Warhol’a, dijital sanatı ilk kez deneyimleme ortamı sağlanmıştır. Andy Warhol 1985 yılında Commodore Amiga bilgi-sayarlarında dijital sanatı deneyimlediği ilk örneklerinin (Resim 5), yaklaşık 30 yıl sonra eski arşivlerinden kurtarıldığı haberi Andy Warhol müzesinden duyurulmuştur (Ford. D. 2014).

Resim 5: “Andy 2” Image recovered from Andy Warhol’s computer, 2014Kaynak: http://edition.cnn.com/2014/04/24/us/andy-warhol-lost-art/index.html

Dijital teknolojinin günümüz sanatına vadettiği fırsatlar, 1800’lü yıllardan itibaren sanat-çılara yeni araçların sunulduğu, 100 yılı aşkın süredeki buluşlar ve icatların yansımasıdır. Son 30 yıl içinde ise, plotter ve lazer yazıcıların kullanıldığı günlerden günümüze gelişen yüksek çözünürlükteki dijital baskı sistemleri, akıllı sistemleri içinde barındıran teknolojik mürekkep yapısı ile dijital sanat baskısına olan ilginin ve popülerliğinin artmasına zemin oluşturmuştur. Dijital ortamda hazırlanan çalışmayı, artık istenilen ebatlarda ve neredeyse istenilen baskı-altı malzemeye, saniyede milyonlarca damla ince mürekkep akışının olduğu, yüksek kalitede bir baskı ile sunabilen teknolojik yapı önemli bir fırsata dönüşmüştür. Buna bağlı olarak özel üretim baskı-altı malzemelerdeki gelişim, günümüz çağdaş sanatçılarına ilham vermeye devam etmektedir.

Son 20 yılda ise, iş ve ofislerde kullanılan İnkjet denilen mürekkep püskürtmeli renkli ya-zıcıların kısıtlı üretimlerinin aksine, günümüz yeni sistem mürekkep püskürtmeli yazıcılar, dijital sanat baskılarındaki görüntü kalitesini inanılmaz değerlere ulaştırdı. İstenilen ölçekte üretim kapasitesi olan bu makine parkurundaki üretimler de artık her yerde görülebilmekte-dir. 100 yıllık ilerlemelerin ışığında, sanatçılar fotoğraf kullanımını da araştırarak yeni bir vizyonu ve anlayışı benimsemişlerdir. Kimyagerlerin bu yeni vizyonu ve bilimi ilerletmek için geliştirdikleri yeni boya ve pigmentleri kullanan bazı sanatçılar da teknolojiyi yaşadık-ları hızla değişen dünyayla ilgili taze ve hatta çığır açan yorumları yakalamak için kullan-maktadırlar (Berger M. 2005 S:72). Fotoğrafın müzelerde, sergilerde ve Mimari yapılarda büyük ebat yerleşimi olan dijital sanat baskılarını, çağdaş sanat eseri olarak günümüz sanat piyasasında koleksiyonerler tarafından önemi giderek artan bir değer olarak karşımızdadır. Hal böyle iken, dijital teknolojinin sanatsal vizyonda ne kadar köklü değişiklikler sağlayaca-ğı konusu ise henüz belirgin değildir.

984



3. GÜNCEL UYGULAMALARİlk olarak baskı mühendisi Jack Duganne tarafından “Giclee” baskısı adı ile mürekkep püs-kürtmeli dijital sanat eserleri tanımlanmıştır. Bu ilk sanatsal baskılar, 1990’ların başında İris yazıcılarında üretildiği ve orijinal eserlerin belirli bir süreden sonra mürekkepleri solmaya ya da bozulmaya başladığı belirtilmiştir. Daha sonra gelişen teknolojiler ile mürekkep ve baskı-altı malzemelerin ömrü önemli ölçüde artırılarak, bu sorunların ortadan kaldırıldığı belirtilmiştir (Nickelson, J. 2017).

Günümüz stüdyo ortamlarında Adobe programları kullanılarak, elektronik ortamda hazırla-nan sanat eserleri, çeşitli avantajları ve kolaylıkları ile sanatçılara yeni fırsatlar sunmaktadır. Öyle ki, çalışmalarını toplu olarak üretmek isteyen sanatçılar için bir avantaj olarak öne çıkmaktadır. Bir sanat eseri dijital ortamda arşivlendiğinde, en az çaba ve maliyetle isteni-len sayıda baskı yapılabilme imkanı bulunmaktadır. Sanatçı tarafından bizzat kontrol edilen profesyonel renk ayrım süreci ile, seri üretimde ayrıca bir maliyete gerek kalmadan, sipariş ya da talep üzerine, belirlenen sayılarda eserin edisyon baskısı kısa zamanda gerçekleşe-bilmektedir. Edisyon baskının özelliği; çalışmanın belirlenen boyutta yapılabilecek baskı sayısını tanımlar. Sanatçı tarafından nihai baskı onayı almış eserin, 50 adet sanatsal baskı ya-pılması planlanmış ise sadece 50 adet edisyonu olacağı anlamına gelir. Orijinal baskı olarak adlandırılır ki bu edisyonlar sanatçı tarafından bizzat kontrol edilerek basılan ve imzalanan baskılardır. Ayrıca, edisyon sayısı belirlenirken, sanatçının onayladığı sanatçı kopyaları adı altında toplam edisyon sayısı dışında, eser sahibi olarak sanatçıda yer alan, karışık edisyon ve toplam edisyon sayısına göre karar verilen sanatsal kopyaları bulunmaktadır. Bu sayede, fotoğraf baskı ya da resim olsun eserin satışını belli bir sayı ile kısıtlanmış, hem orijinal kal-ması hem de piyasa değeri üzerinden ulaşılabilirliğini arttırarak, 50 alıcıya maddi değerinin pay edildiği bir durum söz konusudur. Bu da düşük bütçeli sanat severlere sanat eserinin, sa-tın alınabilir fiyatlarla ulaşabilmesi anlamına gelir. Bu sayede sanatçı da edisyonlar aracılığı ile eserini birden çok alıcı ile paylaşabilmektedir. Bu paylaşım süreci bile güncel sanatçılara, bu yolu tercih etmelerine önemli bir katkı sağlayacağı görüşü yaygınlaşmaktadır.

Yukarıda bahsi geçtiği gibi, İstanbul’daki IMOGA gibi sanatçıya hizmet veren çağdaş sanat müzelerinde yer alan dijital sanatsal baskı ortamları, milyonlarca renk aralığında mürekkep püskürtmeli inkjet baskı parkurları ile daha kaliteli baskı sonucu vermesi, gördüğü ilgiyi arttırmaktadır. Öyle ki, püskürtmeli baskı sistemi artık lazer baskı sistemi kadar hassas ince püskürtme teknolojiye sahip olduğu bilinmektedir. Bu avantajı yanı sıra, neredeyse her bo-yutta ve kağıt dışında da bir çok baskı-altı malzemeye baskı yapabilme imkanı sunar. Bu da sanatçıya yeni bir ifade aracı olarak istediği veya ihtiyaç duyduğu görseli yeniden uyarlaya-bilmesine olanak sağlamaktadır.

Sanatçılar için bu yeni ifade aracı olan dijital baskı aşamalarının anlaşılması zaman alacağı ve dijital yazılım dilinin karmaşık düzene sahip olduğu bir gerçektir. Sanatçı için tasarladı-ğı eserin original baskı-öncesi hazırlığı, çoğunlukla başka bir uzman yardımı ile yürütmek zorunda olduğu karmaşık bir süreçtir. Sadece dışardan kontrol ederek ürettirdiği, hızla de-ğişen ve bazen karışık gelebilen dijital baskı teknoloji dünyasını kapsayan bu bilgi ortamı, sanatçı için henüz hakim olamadığı zorlayıcı bir alandır. Bu zorlayıcı bilgilenme ve araştırma süreci, son otuz yılda sanatsal baskı kalitesinin elde edilmesi ve buna bağlı olarak bozulma-sı, malzemenin çeşitliliği, seçenekleri arttıran teknolojik yenilikleri ve zaman içinde gelişen

985



dijital baskı süreçlerini kapsamaktadır. Sanatsal baskıların solmasına karşı dirençli, çeşitli mürekkep ve ortam kombinasyonlarıyla karakterize edilen sanatsal baskının uzun ömürlülü-ğünün değerlendirilmesi, sanatçı tarafından zorlayıcı olması yanı sıra dikkate alınması gere-ken önemli bir husustur. Bu faktörler arasında, baskının çevre koşullarına (aydınlatma, nem ve atmosferik kirleticiler) kararlılığının yanı sıra baskı-sonrası seçeneklerini (cilalı baskı ve tuval baskıları ve montaj gibi) de içerir (Berger M. 2005). Bazen çevresel koşullar ve uzun yıllar sonucunda, duvarlarda sergilenen sanat eserlerinin solduğunu görmek mümkündür. Bu durum sanatçının karşılaşmak istemeyeceği bir sorundur. Sanatçı, geleneksel yöntemlerle kullandığı sanatsal malzemeleri belli bir deneyimle kullanabiliyorken, bu yeni dijital üreti-min aşamaları hakkında henüz çok az deneyime ve bilgiye sahiptir. Bu aşamada sanatçı, ya güvenilir bir stüdyo ortamında bir uzman ile çalışacak ya da kapsamlı araştırma yapacak ve bu üretim teknolojisi hakkında profesyonel bir eğitim alarak deneyimlerini arttırmaya devam edecektir. Bunun da pek uygun fiyatlarda yapılan bir işlem olmadığı kesindir. Teknolojinin makine ve sarfiyat maliyetlerinin azımsanamayacak fiyatlarda olması, hali hazırda birçok sanatçının ulaşımını zorlayıcı bir engeldir. Şimdilik bu teknolojiyi tercih eden sanatçıların, sanat piyasasında bilinirliği ve belli değere kavuşmuş sanatçılara ait dijital üretimlerin oldu-ğu gözlenmektedir. Türkiye’de IMOGA gibi çağdaş müzelerinde süreli sergilerde ve online satışta yer alan ülkemizin tanınmış ressamlarına ait dijital sanat baskısı eserleri görmek de mümkündür (Resim 6, 7, 8).

Resim 6: Burhan Doğançay’a ait Fine Art Print eser, IMOGA Istanbul Grafik Sanatlar Müzesi 2017, İstanbul- Türkiye

Kaynak: https://imoga.org/collections/burhan-dogancay/products/copy-of-burhan-dogancay-02

986



Resim 7: Burhan Doğançay’a ait Fine Art Print eser, IMOGA Istanbul Grafik Sanatlar Müze-si 2017, Istanbul- Türkiye

Kaynak: IMOGA İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi Arşivi’nden, 2017, İstanbul

Resim 8: Ergin İnan’a ait Fine Art Print eser, IMOGA Istanbul Grafik Sanatlar Müzesi 2017, İstanbul- Türkiye

Kaynak: IMOGA İstanbul Grafik Sanatlar Müzesi Arşivi’nden, 2017, İstanbul

4.SONUÇMilenyum çağı olarak adlandırılan bugün, sanatın bilimle, mühendisliğin tasarımla bir araya geldiği teknolojinin bizzat yaşandığı bir zamanı tanımlar. Bu birliktelik iş dünyası, iletişim ve ulaşım gibi birçok yaşamsal alanda insanlığa hizmet vermektedir. Üniversitelerin disiplinler arası çalışmaları ile ARGE çalışmalarına ağırlık verdiği bu dönemde ya tasarım bölümlerin-de mühendislik derslerine ya da mühendislik bölümlerinde tasarım derslerine yer verildiği, değişimi takip eden çağdaş eğitim modüllerini gözlemlemekteyiz. Kısaca, teknolojik geliş-melerin birbiri ardına sıralandığı, hızının takibi zor olan bir bilim çağından bahsedilmektedir.

987



Hızla değişen sosyal yaşamda çağdaş sanatçı da kendini yenileyerek, yaşadığı ve algıladığı bu yeni dünyayı, yeniden teknolojinin olanaklarından yararlanarak yorumlamaya çalışacaktır. 100 yıl sonra yeniden bir eşiğin olduğu yeni bir dönemin başlangıcından bahsedilebilir. Bu teknolojik yaşam içinde, sanatın yeniden yorumlanarak, toplumun her kesimine ulaşılabilir-liğini artırmaya hizmet edecek bir teknolojik üretim sahasını kullanıyor olmak artık yadsı-namayacak bir gerçektir. Bu gerçeği kabul eden çağdaş sanatçıların artık bir ekip içinde yer alarak çalıştığına şahit olduğumuz dönemlerdeyiz. Kanada’nın en saygın fotoğrafçılarından biri olarak bilinen Edward Burtynsky, sanatçı olmasının yanında araştırmacı yanı ile kurmuş olduğu, dijital görüntüleme ve yeni medya eğitim merkezi ile uluslararası üne sahip bilimsel çalışmaları ile sanatı birleştiren, ilham verici bir örnek olarak karşımızdadır. Günümüz fotoğ-raf sanatçılarına ilham veren, çağdaş yaklaşımları ile bilimi sanatla, sanatı bilimle birleştirmiş birçok ünlü kişiyi örneklemek mümkündür. Şu da bir gerçektir ki, bu kadar çok bilgi akışının olduğu zamanda, bir sanatçı olarak yeni anlatım yollarını keşfetmek için, tek başına olmak ye-rine ekip çalışmalarına yönelmek, bu deneyime ortak olmak artık bir zorunluluktur. Bu deney-sel ortamda, izleyiciye sunulan teknoloji ile üretilen sanat eserlerinin, sanatsal ifade biçimine zenginlik kattığı ve hatta ilham verici olduğunu söylemek pek de yanlış sayılmaz. Teknolojik yaşamı bu kadar benimsemiş toplulukların, dijital baskı sanat eserlerine yaşam alanında ilgi ile yer verdiği bu zamanda, araştırmacı olan bilime, yeniliklere açık olan çağdaş sanatçıların gelecekte sanat dünyasını şekillendireceğine dair işaretleri görebilmek artık mümkündür.

1990’lardan itibaren, teknolojik yeniliklerle mürekkep püskürtmeli yazıcıların kat ettiği bu yüksek kalite baskı parkurları sayesinde, sanatsal baskılardaki görüntü kalitesi artık sanatçı için tatminkâr bir aşamaya gelmiştir. Yeni keşfedilen bir teknolojik parkur olduğu için, her sanatçının rahatça ulaşamayacağı, maliyetinin yüksek fiyatlara mal olması, özellikle ülke-mizde maliyeti açısından önemli bir sorundur. İthal edilerek, ilk kez piyasaya sunulan bu teknolojik parkurlar, maalesef çok pahalı olduğu için şimdilik yüksek maliyetleri bulan üre-tim çözümleri bulunmaktadır. Ama zamanla bu maliyetlerin düşeceği, daha kolay yolla teda-riklerin sağlanacağı düşük maliyetli zamanlarda elbette gelecektir. Umut edilen Türkiye’de de bu konuda ithalata bağımlılığı ortadan kaldıracak teknolojik parkurun ve malzemelerin üretilebilmesi için mühendislerin ve tasarımcıların yetiştirilmesidir. Uluslararası standartlara sahip bir üretim teknolojisinin ülke olanakları ile imal ediliyor olması, bu sayede kendi ken-dine yetebileceği, uygun fiyatlı her tür makine ve sarfiyat malzemelerinin temin edilebilecek bir aşamaya gelinmesi artık bir zorunluluktur.

Yaşam içinde hızla değişen dünyada, dinamik, günü yakalayan özgün bir ifade ile günümüz sanatçıları, istedikleri ölçekte üretim kapasitesine sahip bu teknolojik parkuru kullanarak, sanat eserlerini göz kamaştırıcı sergilerde izleyicisine sunabilmektedir. Fotoğrafın müzeler-de, sergilerde ve mimari yapılarda büyük ebat yerleşimi olan dijital sanat baskıları, çağdaş sanat eseri olarak günümüz sanat piyasasında ve koleksiyonerler arasında önemi giderek artan bir değer olarak tartışılmaktadır. Bugün, dijital teknolojinin sanatsal vizyonda ne kadar köklü değişiklikleri sağlayacağı konusu ise henüz belirginleşmiş değildir. Yukarıda da bahsi geçtiği gibi, bu dijital sanat baskılarının sanatçı imzalı, orijinal baskı sayıldığı ve sanat piya-sasında, koleksiyonerlerin arşivlerinde yer bulduğunu yeniden vurgulamak gerekir. Yeni bir dönemin habercisi olarak, uluslararası sanat piyasasında yer bulmaya başladığını fark eden çağdaş sanatçılar için dijital sanat baskısı, uçsuz bucaksız bir ifade aracı olarak keşfedilmeyi beklemektedir.

988



5. KAYNAKLARSchiuma, G. (2011). The Value of Arts for Business. UK: Cambridge University Press

Nake, F. (2012). Information aesthetics: an heroic experiment. Journal of Mathe-matics and the Arts. Vol. 6. Kaynak: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17513472.2012.679458 (Erişim tarihi: 11 Kasım 2017)

Berger, M. (2005). The Digital Fine Art Print–Opportunities and Challenges”. International Conference on Digital Printing Technologies adlı NIP & Digital Fabrication Kon-ferans Kitabı. Society for Imaging Science and Technology Yayını.

Raviola, E., Zackariasson P. (2017). Arts and Business Building a Common Ground for Un-derstanding Society. New York. Routledge Yayınevi

Bloom, R. S. (2006). Digital Collage and Painting- Using Prhotoshop and Painter to Create Fine Art. Burlington, ABD. Focal Press.

Ford, D. (2014). Andy Warhol’s lost computer art found 30 years later başlıklı CNN web haberi Kaynak: http://edition.cnn.com/2014/04/24/us/andy-warhol-lost-art/index.html (Erişim tari-

hi: 10 Kasım 2017)Bevolo, M. (2010). The Golden Crossroads – Multidisciplinary findings for business success

from the world of fine arts, design and culture. New York- ABD. Palgrave Mac-millan Yayını

Nickelson, J.(2017). Fine Art İnkjet Printing – The craft and art of the fine digital print. San Rafael CA ABD. Rocky Nook Inc. Yayını

Babauta, L.(2017) The Power of LESS–The fine art of limiting yourself to the essential in business and in life. Hyperion E-book

Kaynak:http://www.slideshare.net/motiha/free-pdf-the-power-of-less-the-fine-art-of-limiting-yourself-to-the-essentialin-business-and-in-life-pre-order (Erişim tari-hi: 10 Kasım 2017)

Beriş, Y. (2015). Grafik tasarım ile dijital baskı üretim iletişiminin incelenmesi başlıklı tebliğ sunum. 1. Uluslararası Basım Teknolojileri Sempozyumu’na ait Sempozyum Kita-bı. Marmara Üniversitesi, İstanbul-Türkiye

Grant, D. (2004), The Fine Artist’s Career Guide –Making money in the arts and beyond. 2. Baskı. New York-ABD. ALLWORTH PRESS

Richmond, S. (1984), The Interaction of Art and Science. ABD. The MIT Press. Kaynak: http://www.jstor.org/stable/1574993 (Erişim tarihi: 10 Kasım 2017)

TEKCAN S. (Kasım 2017), IMOGA müzesi ziyareti ve sanatçı ile yapılan sözlü görüşmede alınan notlar.

Fotoğraf Sanatçısı Mehmet Keskin ile yapılan mesleki görüşme ve notları (Tarih: 30.11.2017)Fotoğraf Sanatçısı Ahmet Eltan ile yapılan mesleki görüşme ve notları (Tarih: 2.12.2017)

dijital sanat baskisinin gÜncel sanata etkileri günümüz sanatı, bireysel ifadeyi ve iletişimi...

Documents