diccionario cuatrinlingüe tuahka

152
Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka Tuahka-Miskitu-Español-Inglés Ronas Dolores Green Suazo Dirigente Legendario del Territorio Tuahka

Upload: nguyennhu

Post on 11-Feb-2017

222 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

DiccionarioCuatrinlingüeTuahkaTuahka-Miskitu-Español-Inglés

Ronas Dolores Green SuazoDirigente Legendario del Territorio Tuahka

Page 2: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

2

C R É D I T O SAutor: Fundación Tuahka Director & Editor Reynaldo Dolores Palacio Green.

Coordinación: Reynaldo Dolores Palacio Green Neddy Ismael Fedrick Jhonson Modesta Dolores Palacios.

Traductores: Dora Elieth Palacio Avellán Alvaro Valenzuela Sotomayo Reyna Elizabeth Palacio Edwin Cisneros Montiel

Colaboradores: Tomasa Gómez Mordy Gloria Fenly Montiel Alberto Ronas Dolores Palacios Stringham Montiel Cisnero Yasira Pent Fenly

Diseño y Diagramación: Bolonia Printing, Managua, Nic.Impresión: Bolonia Printing, Managua, Nic.Primera Edición: Mayo de 2014.Tiraje: 1,000 Ejemplares

Financiado Por: Cooperación Suiza al Desarrollo (COSUDE) La Fundación Tuahka es un organismo netamente indígena de base, obtuvo su personería jurídica mediante el decreto legislativo # 1482 del año 1,997, publicado en la Gaceta Diario Oficial # 221, número perpetuo asignado por el ministerio de gobernación # 735, estatutos publicados en la Gaceta Diario Oficial # 250, los cuales especifican el carácter apolítico, autónomo, de duración indefinida y sin fines de lucro.

Page 3: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

3

Nuestra lengua materna es un poder que trasciende mas allá de nuestra identidad, por lo tanto, es un regalo de Dios.

Ronas Dolores Green Suazo

PresentaciónLa meta de la Fundación Tuahka es Investigar, Recopilar y Promulgar la cultura indígena Tuahka. Asimismo apoyar y facilitar recursos a las víctimas de desastres naturales y fortalecer las capacidades físicas y espirituales de las personas que viven en situaciones de extrema pobreza al interior de esta comunidad indígena.

La Publicación de este Diccionario Cuatrilingue Tuahka, se llevó a cabo gracias al apoyo económico de la Cooperación Suiza al Desarrollo (COSUDE), y bajo la administración de Servicio de Información Mesoamericano sobre Agricultura Sostenible (SIMAS).

Cumple con uno de los principales objetivos de la Fundación que es investigar, recopilar y divulgar las expresiones del idioma Tuahka, el cual se encuentra en peligro de extinción. Para llevar a cabo ésta publicación contamos con el valioso aporte de profesionales, educadores,técnicos y ancianos de las 14 comunidades Tuahkas.

Pensando en nuestras descendencias hicimos este gran esfuerzo en conjunto con los hablantes y conocedores de la lengua para que l@s estudiantes tengan este texto para estudiar e investigar su cultura ancestral. Asimismo, a los traductores indígenas le servirá como texto de consulta con el fin de presentar trabajos más sistematizados y exactos. También para el público en general interesados en conocer y aprender sobre la cultura Tuahka de la Región Autónoma del Atlántico Norte de Nicaragua, RAAN.

Page 4: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

4

INTRODUCCIÓN

Este Diccionario Cuatrilingüe Tuahka es el segundo que se publica en idioma Tuahka con palabras simples y compuestas, nombres de lugares y sus significados, términos y frases que habían desaparecido y fueron rescatados a través de una investigación minuciosa que se realizó en las comunidades tuahkas

Estamos tomando como idioma principal o punto de partida de este Diccionario al Tuahka. En los equivalentes al mískitu algunas palabras son idénticas debido a los intercambios léxicos entre éstos dos idiomas indígenas vecinos, que, aunque distantes, también tienen un origen común.

En las traducciones al castellano y al inglés se dan algunas imperfecciones, principalmente en los ejemplos, ya que existen algunas palabras que no tienen un equivalente realmente satisfactorio en estos idiomas europeos. Esto es debido a que el Tuahka es un idioma indígena original de la Región Autónoma del Atlántico Norte de Nicaragua y de Honduras.

Page 5: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

5

ABREVIATURAS:

Adjetivos=adj.Adjetivos demostrativos= adj.d.Adjetivos determinados= adj.det.Adjetivos interrogativos= adj. i.Adjetivos ordinales= adj.ord.Adjetivos compuestos=adj.c.Adverbios= adv.Adverbio de lugar= adv.l.Números cardinales=num.cNúmeros ordinales=num.o.Verbos= verb.Verbo infinitivo= verb.inf.Verbo irregular= verb.i.Verbo estativo=verb.est.Verbo imperativo=verb.imp.Verbo compuesto=verb.c.Pronombres= pron.Pronombres personales= pron.p.Sustantivo= sust.

Page 6: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

6

47,538.01Ha.

475.38 Km2

1.-Wasakin.2.-Walanwas.3.-Kuyusbin.4.-Tubahwas.5.-Walpatara (Wibabuhna).6.-Ibu.7.-Brikput.

8.-Finicia.9.-Dibahil.10.-Kalmata. 11.-Betania. 12.-Arenaloso. 13.-Buena Vista#1(Ceiba I). 14.-Buena Vista#2,(Ceiba II).

SUMU MAYANGNA TUAHKA TAKALN BALNA

Page 7: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

7

A-aTuahka: Adik manh. Ningkana: Nanak adik manh mim al

dûwih.Miskitu: Naha baman. Mahrikanka: Mamiki naha baman

luhpa waitna brisa.Español: p.interr. Solamente éste. Ejemplo: Mi madre

solamente éste hijo varón tiene.Inglés: Only this. Example: Mi mother has this only son.

Tuahka: Adiyah. Ningkana: Adiyah man mimim wana Yaring?Miskitu: Naha sa. Mahrikanka: Naha sa man luhpiam mairin

Yaring?Español: p.interr. Ésta/Éste. Ejemplo: Ésta es tu hija Yaring?Inglés: This. Example: Is this your daughter Yaring?

Tuahka: Ahnin. Ningkana: Muih kidi muinh ranghwa puyun ahwi.

Miskitu: Ahbaia. Mahrikanka: Upla ba ai wina klauhwi pyuara ahbisa.

Español: verb. Quejarse. Ejemplo: La persona se queja cuando tiene dolor en el cuerpo.

Inglés: Complain. Example: The person complains when the body aches.

Tuahka: Ahsa. Ningkana: Ahsa kidi wasmak balna kau bik bang ki.

Miskitu: Kuiwi. Mahrikanka: Kuiwi nani ba madakra nani ra sin bangwisa.

Español: sust. Tortuga pecho quebrado. Ejemplo: La tortuga pecho quebrado también se encuentran en las lagunas.

Inglés: Box turtle. Example: Box turtles also are found in lagoons.

Tuahka: Ahtak. Ningkana: Munlau puyun muihbarak balna kidi ahtak karak manh û pâpakwa dai.

Miskitu: Ahtak. Mahrikanka: Blasi pyuara almuk nani ba ahtak wal baman utla maki kan.

Español: sust. Palma suita. Ejemplo: En tiempos pasados nuestros ancestros sólo con palma suita construían sus viviendas.

Page 8: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

8

Inglés: Suita palm. Example: In the old days, our ancestors built their shacks only with Suita Palm.

Tuahka: Ais kalahwi. Ningkana: Dawak Rus ais kalahwi?Miskitu: Dia takisa. Mahrikanka: Bara Rus dia takisa?Español: p.interr. Que sucede. Ejemplo: Entonces que

sucede Rus?Inglés: Waht´s up. Example: Then what´s up Rus?

Tuahka: Aisyuln. Ningkana: Saul kidi, ais yuln kau yaln karak kaldadana yah.?

Miskitu: Dia muni. Mahrikanka: Saul ba, dia muni ai maya wal swin.?

Español: p. interr. Por qué. Ejemplo: Saul, ¿por qué se separó con su esposa?

Inglés: Why. Example: Why did Saul separated from his wife?

Tuahka: Aitalah. Ningkana: Papak mâ yakapdi bainh aitalah.Miskitu: Bal kais. Mahrikanka: Papaki mai winisa isti bal kais. Español: p. interr. Venga. Ejemplo: Venga rápido te llama mi

papá. Inglés: Come. Example: Come quickly your dad calls you.

Tuahka: Akauh. Ningkana: Kauyak kiwinh, akauh aiwah.Miskitu: Nahak. Mahrikanka: Bara wapara, nahak bal.Español: adj. Por aquí. Ejemplo: No vaya allí, venga por aquí.Inglés: Over here. Example: Don´t go there, come over

here.

Tuahka: Alahnin. Ningkana: Û kaln kidi alahtikda dutting.Miskitu: Slakbaia. Mahrikanka: Utla mina ba slakbi muni

daikisna.Español: verb.i. Aflojar. Ejemplo: Aflojo y sacó el poste de la

casa.Inglés: To loosen. Example: I loosen and pull-out the post of

the house.

Tuahka: Alanh. Ningkana: Ting â as bakanning kidi alanh yâ laihwi.

Miskitu: Slakni. Mahrikanka: Matdingka kum atkri ba slakni ai alkisa.

Español: adj. Flojo. Ejemplo: Compre un anillo y me quedó flojo.

Page 9: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

9

Inglés: Loose. Example: I bought a ring and fits loose.

Tuahka: Al bahaka. Ningkana: Muih al bahaka kidi ayangni Purdinan dai.

Miskitu: Waitna sani. Mahrikanka: Waitna sani nina ba Purdinan kan.

Español: sust. El finado. Ejemplo: El nombre del finado era Purdinan.

Inglés: Deceased. Example: The deceased man was Purdinand.

Tuahka: Albuhut. Ningkana: Albuhut kidi basan nunhki, dauk minik bik nunh nain ki.

Miskitu: Bribrit.Mahrikanka: Bribrit wahya ba tara sa, bara mâ sin tara yarisa.

Español: sust. Guaba. Ejemplo: La hoja de guaba es grande y la fruta también es grande y alargada.

Inglés: Guaba tree (Inga punctata). Example: The guaba leaf is big and the fruit is also long and big.

Tuahka: Alkamaris. Ningkana: Alkamaris kidi wasbin diaunh as ki.

Miskitu: Sahsin. Mahrikanka: Sahsin ba awala naskaya kumsa.

Español: sust. Guapote. Ejemplo: El guapote es un pez de agua dulce.

Inglés: Bass. Example: Bass is a fresh-water fish.

Tuahka: Almasitak. Ningkana: Almasitak balna kidi wah as dadasni ki.

Miskitu: Unta kiwka. Mahrikanka: Unta kiwka nani ba kiwa kum karna sa.

Español: sust. Bejuco cuajayote. Ejemplo: El bejuco cuajayote es un bejuco duro.

Inglés: Liana. Example: Bejuco cuajayote its a tough liana.

Tuahka: Almuk aslah. Ningkana: Wistang wawana mânh payak almuk aslah kidi lik ki.

Miskitu: Wistiting Wainhka. Mahrikanka: Wistiting wainhka ba wistiting mairin ailal nani tilara taukisa.

Español: sust. Pizote solo (macho). Ejemplo: En medio de muchos pizotes hembras anda el pizote macho.

Inglés: Coati. Example: Among many female coatis there is the single male coati.

Page 10: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

10

Tuahka: Aluk. Mahrikanka: Aluk kidi kalina kapat ki kunh baisa nunh ki.

Miskitu: Kalil tara. Mahrikanka: Kalil tara ba kalila baku sa kuna kau tara sa.

Español: sust. Chompipe. Ejemplo: El chompipe es parecido a la gallina pero más grande.

Inglés: Turkey. Example: Turkey it’s like chicken but larger.

Tuahka: Am.Ningkana: Am kurura karak pangdam yamwi.Miskitu: Aya.Mahrikanka: Aya kura wal tamal damni daukisa.Español: sust. Maiz. Ejemplo: Con el maíz tierno se hace el

yoltamal.Inglés: Corn. Example: “Yoltamal” is made with first cut corn.

Tuahka: Amak. Ningkana: Amak kidi Wasansân kau awi didiwi.

Miskitu: Nasma. Mahrikanka: Nasma ba kapi ra manki di banghwisa.

Español: sust. Miel de jicote. Ejemplo: Con la miel de jicote endulzan el café.

Inglés: Bee´s Honey. Example: Bee honey is used to sweeten coffee.

Tuahka: Amang talah. Ningkana: Dîtauh kau lik man puyun amang talah bil mâ kaswarang.

Miskitu: Aman kais. Mahrikanka: Unta ra taukisma pyuara aman kais pyuta mai sambia.

Español: adv. Tenga cuidado. Ejemplo: Tenga cuidado cuando ande en el monte le puede picar una serpiente.

Inglés: Be careful. Example: Be careful when you walk in the country side a snake could bite you.

Tuahka: Am bukulnin. Ningkana: Nanak bin kidi masan bâni am bukulwada tupuk yamwi.

Miskitu: Aya kâkaia. Mahrikanka: Antiki sirpi ba tutni bani aya kâki pinul daukisa.

Español: verb. Tostar maíz. Ejemplo: Mi tía toda la tarde tuesta el maíz para hacer pinol.

Inglés: Roast corn. Example: My aunt roasts corn all the afternoon to make “Pinol”.

Tuahka: Ampat manh. Ningkana: Dawak Katy, ampat manh?Miskitu: Nahki sma: Mahrikanka: Bara Katy, nahki sma?

Page 11: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

11

Español: p.interr. Como estas. Ejemplo: Entonces Katy, ¿cómo estás?

Inglés: How are you?. Example: Hey Kathy, how are you?

Tuahka: Am sapanh. Ningkana: Am sapanh karak munhlau dînin dîn yayamwa dai.

Miskitu: Aya swahni. Mahrikanka: Aya swuahni wal blasi pyuara diyaia dukia nani dauki kan.

Español: sust. Masa de maíz tierno agrio. Ejemplo: En tiempos pasados con la masa de maíz tierno agrio se preparaban bebidas típicas.

Inglés: Sour corn mash. Example: first cut corn mesh and sour used to prepare typical drinks in the past.

Tuahka: Amtis. Ningkana: Amtis kidi sân bin ki, muih kau kaswi.

Miskitu: Waha uluka. Mahrikanka: Waha uluka ba siksa lupia sa, bara uplara samisa.

Español: sust.Avispa colorada. Ejemplo: La avispa colorada es negrita y le pica a la gente.

Inglés: Red Bee. Example: Red bee is dark and stings people.

Tuahka: Anbikis. Ningkana: An bikis kidi muih bitik kakaswi.

Mískitu: Rais. Mahrikanka: Rais ba upla sut pih banghwisa.Español: sust. Arroz. Ejemplo: Toda la gente come arroz.Inglés: Rice. Example: Every people eat rice.

Tuahka: Angdi yah. Ningkana: Adik panna kur bû wina, angdi yah nanak panan kur?

Miskitu: Ani ba. Mahrikanka: Naha duarka wal na wina, ani ba mamiki duarka?

Español: p.interr. Cual es. Ejemplo: De estos dos botes, ¿cuál es el de mi mamá?

Inglés: Which one?. Example: From these two boats. Which one belongs to my mom?

Tuahka: Ani. Ningkana: Ani panan kidi uba yân manh duwi.

Miskitu: Kuah. Mahrikanka: Kuah dusa ba uba maka ailal brisa.

Español: sust. Chilamate. Ejemplo: El árbol de chilamate tiene mucha leche.

Page 12: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

12

Inglés: Chilamate tree. Example: Chilamate tree has lots of white sap.

Tuahka: Anlap.Ningkana: Muih anan lap balna kidi, dî dadasni kaswas ki.

Miskitu: Napa apu. Mahrikanka: Upla napa apu nani ba, diara karna sip piras.

Español: adj. Sin diente.Ejemplo: La persona sin dientes no come cosas duras.

Inglés: Toothless. Example: Toothless people can´t eat hard things.

Tuahka: Anlilis. Ningkana: Anlislis kidi ramh parasni mai kaswi.

Misitu: Klasing. Mahrikanka: Klasing ba rait karna wan samisa.

Español: sust. Garre adora. Ejemplo: Las hormigas garre adoras pican muy fuerte.

Inglés: Garre adora ants. Example: Garre adoras ants sting very hard.

Tuahka: Anmak damni. Ningkana: Anmak damni kidi rais karak lahwi.

Miskitu: Kuma damni. Mahrikanka: Kuma damni ba rais wal piakisa.

Español: sust. Chiltoma. Ejemplo: El arroz se cocina con chiltoma.

Inglés: Bell pepper. Example: The bell-pepper is cooked with rice.

Tuahka: Anmak titis. Ningkana: Anmak titis kidi nain dauk paun ki.

Miskitu: Kalila kumka. Mahrikanka: Kalila kumka ba yari bara pauni sa.

Español: sust. Chile gallina. Ejemplo: El chile gallina es largo y rojo.

Inglés: Cayenne pepper. Example: Cayenne pepper is long and red.

Tuahka: Anyang. Ningkana: Nawah sân balna kidi baisa anyang mik ki.

Miskitu: Prautkira. Mahrikanka: Limi siksa nani ba kau prautkira sa.

Español: adj. Feroces. Ejemplo: Los tigres negros son más feroces.

Page 13: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

13

Inglés: Ferocious/Fierce. Example: Black tigers are more fierce.

Tuahka: Ap. Ningkana: Ap awah, mimbin kama sak ki.Miskitu: Sap. Mahrikanka: Sap bas, tuktan yapisa.Español: adv. Silencio. Ejemplo: Silencio, el niño está

dormido.Inglés: Silence. Example: Silent, the boy is as sleep.

Tuahka: Apatyah. Ningkana: Apatyah wihil ûntak wayaunli kidi?

Miskitu: Nakusa. Mahrikanka:Nakusa waula taya kalatka ba?Español: p.interr. Asi es. Ejemplo: ¿Así es el color de la piel

de boa?Inglés: It is. Example: Is it boas skin color?

Tuahka: Apis kalanin. Ningkana: Papak laklau payarkah as kau wanpih apis kalana.

Miskitu: Wiria yabaia. Mahrikanka: Papaki mihta piarka kum ra plawar wiria yaban.

Español: verb.i. Dar un poco. Ejemplo: Mi papá le dio un poco de harina a la viuda.

Inglés: To give a Little. Example: My dad gave a little of flour to the widow.

Tuahka: Aplaktah. Ningkana: Yulbauwinh, aplaktah.Miskitu: Bilam praks.Mahrikanka: Sturi aisapara, bilam

praks.Español: adv. Cállese. Ejemplo: No hable, cállese.Inglés: Be quiet. Example: Don´t speak, be quiet.

Tuahka: Arain.Ningkana: Papak pankur as parna kunh arain ki.

Miskitu: Prihnira. Mahrikanka: Papiki duri kum karban kuna prihnira sa.

Español: adv.De lado.Ejemplo: Mi papá construyó un bote pero se ve de lado.

Inglés: Sideways. Example: My dad built a boat but is sideways.

Tuahka: Arakbus. Ningkana: Arakbus karak diauh îwi.Miskitu: Raks. Mahrikanka: Raks wal daiwan îkisa.Español: sust. Rifle. Ejemplo: Con el rifle se caza animales. Inglés: Rifle. Example: With the rifle can hunt animals.

Page 14: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

14

Tuahka: Arangmak. Ningkana: Tingmil mânh yamting puyun arangkamak yâ ranghwi.

Miskitu: Nana dusa. Mahrikanka: Uba wark ailal takisna pyuara naina dusa ai klauhwisa.

Español: sust. Nuca. Ejemplo: Cuando trabajo mucho me duele la nuca.

Inglés: Neck. Example: When I work a lot my neck hurts.

Tuahka: Arnin Ningkana: Kutsi salan kidi arwa sak ki.Miskitu: Slilkaia Mahrikanka: Kuirku latka ba slilwisa.Español: verb. Derritiendo. Ejemplo: Está derritiendo el aceite

de cerdo.Inglés: Melting. Example: It´s melting the pork´s lard.

Tuahka: Asah. Ningkana: Asah kidi karak pan pihwi kapat bik pauta bik sahwi.

Miskitu: Asa. Mahrikanka: Asa ba wal dus klakisa baku sin pauta sin baikisa.

Español: sust.Hacha. Ejemplo: Con la hacha se tumba los árboles también se rajan leñas.

Inglés: Ax. Example: With an Ax can cut trees and split wood.

Tuahka: Asaln yaknin. Ningkana: Muih as kau asaln yaknin kidi dutni ki.

Miskitu: Swira daukaia. Mahrikanka: Upla kum ra swira daukaia ba saura sa.

Español: verb. Avergonzar/ofender. Ejemplo: Es malo avergonzar a la gente.

Inglés: Embarrass. Example: Is bad to embarrass people.

Tuahka: As kamanh. Ningkana: Panwih kidi mamansut as kamanh dûwi.

Miskitu: Kumi baman. Mahrikanka: Urus ba waika kumi baman brisa.

Español: adj.d. Solamente un@. Ejemplo: El mono tiene solamente una cola.

Inglés: Only one. Example: The monkey has only one tail.

Tuahka: Asna dutunh. Ningkana: Asna dutunh balna uluhna kat sipta sak yang.

Miskitu: Kuala almuk. Mahrikanka: Kuala almuk nani slihwan kan sipisna.

Español: sust. Ropas usadas. Ejemplo: Estoy cosiendo ropas usadas descosidas.

Page 15: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

15

Inglés: Second hand clothes. Example: I’m sawing second hand clothes that were torn.

Tuahka: Aunghni. Ningkana: Warman mân balna dî lahwa kidi aunhni balna sât sât yamwada lahwi.

Miskitu: Aunghka. Mahrikanka: Naiwa yua plun nani ba aunhka sat sat dauki piakisa.

Español: adj. Sabor. Ejemplo: Hoy en día preparan la comida con diferentes sabores.

Inglés: Flavor. Example: Today food is prepared giving different flavors.

Tuahka: Awaihlânin. Ningkana: Mâ ûktinanh kidi awaihlânin ki.

Miskitu: Kutbi lakaia. Mahrikanka: Wan watla latka ba kutbi lakaia sa.

Español: verb. Cercar. Ejemplo: Hay que cercar nuestro patio.Inglés: To fence/enclose. Example: have to enclose our

patio.

Tuahka: Awal. Ningkana: Awal kidi sip puyun kau minikwi.Miskitu: Aulala. Mahrikanka: Aulala ba mâni pyua ra mâ

alkisa.Español: sust. Achiote. Ejemplo: El achiote da fruto en el

verano.Inglés: Annato. Example: Annato gives fruit in the summer.

Tuahka: Awalbas. Ningkana: Awalbas kidi wiskak as ki, kapat bik muih kakaswi

Miskitu: Watahbri. Mahrikanka: Watahbri ba tnawira kum sa, baku sin upla pîsa.

Español: sust. Gallina de monte menor. Ejemplo: La gallina de monte menor es un ave y es comestible.

Inglés: Small wild chicken. Example: Small wild chicken it’s a bird and its eatable´.

Tuahka: Awalbibi. Ningkana: Awalbibi kidi minik laihwas ki, ditauh kau manh barakwi.

Miskitu: Aulala wainhka. Mahrikanka: Aulala wainhka ba mâ alkras, untara baman pawisa.

Español: sust. El achiote macho. Ejemplo: El achiote macho no da frutas, solo crece en el monte.

Inglés: Male Annato. Example: Male annato gives no fruit it only grows in the fields.

Page 16: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

16

Tuahka: Awalu. Ningkana: Muih bitik kidi awaluki mâ pak kau minit yulnin.

Miskitu: Pri. Mahrikanka: Upla sut ba pri sa Dawan ra ai pura sunaia.

Español: Adj. Libre. Ejemplo: Todas las personas son libres de orar a Dios.

Inglés: Peace. Example: Every person has peace to pray to the lord.

Tuahka: Awas. Ningkana: Awas kidi wȃlan kau baisa barakwi.Miskitu: Awas. Mahrikanka: Awas ba twi ra kau pawisa.Español: sust. Pino. Ejemplo: El árbol de pino crece más en el

llano.Inglés: Pine. Example: Pine tree grows more in the flats.

Tuahka: Awaskat. Ningkana: Yang aiwasyang kat nanak awaskat papak kaiwarang.

Miskitu: Apia kaka. Mahrikanka: Yang balrasna kaka mamiki apia kaka papiki balbia.

Español: adv. O. Ejemplo: Si yo no Vengo vendrá mi papá o mi mamá.

Inglés: Or. Example: If I don´t come my mom or my dad will.

Tuahka: Âwih Ningkana: Mûk wana awaskat mûk al mimin balna kidi yang âkwih balna ki.

Miskitu: Srakika Mahrikanka: Muli mairin apia kaka muli waitna nani lupia ba yang srakiki nani sa.

Español: sust.Bisnieto. Ejemplo: Los hijos e hijas de mis niet@s son mis bisnietos.

Inglés: Great grandchild. Example: The sons and daughters of my grand children are my great grand children.

Tuahka: Ayangki laih. Ningkana: Yang ayangki laih Yala witin ayangni laih Dîtang.

Miskitu: Nini lika. Mahrikanka: Yang nini Yala witin nina lika Dîtang.

Español: p. interr. Mi nombre es. Ejemplo: Mi nombre es Yala y ella se llama Ditang.

Inglés: My name is. Example: My name is Yala and she is called Ditang.

Tuahka: Ayangni dulaunin. Ningkana: Mâ bitik yak Dawan ayangni dulaunin ki.

Miskitu: Nina mayunaia. Mahrikanka: Pyua bani ra Dawan nina mayunaia sa.

Page 17: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

17

Español: verb. Alabarle. Ejemplo: Todos los días hay que alabarle a Dios.

Inglés: Praise. Example: We have to praise God every day.

Tuahka: Ayangnin. Ningkana: Kristian bitik kidi mâ pak bin kau ayangni ayayangwi.

Miskitu: Nina mayunaia. Mahrikanka: Kristian sut ba Jisus ra nina mayunisa.

Español: verb. Alabar. Ejemplo: Todos los cristianos alaban a Jesús.

Inglés: Praise. Example: All Christians praise to Jesus.

Tuahka: Ayatni. Ningkana: Uk kau kining yabaln kidi ayatni ki.Miskitu: Wapni. Mahrikanka: Waitla ra waya yabalka ba

wapni sa.Español: adj. Recto. Ejemplo: El camino hacia mi casa es

recto.Inglés: Straight. Example: The road to my house is straight.

B-bTuahka: Bahana. Ningkana: Imana muinh kidi bahawarang

yamni salh âtah.Miskitu: Aisauwan. Mahrikanka: Ibihna wina ba aisaubia pain

salh dinks.Español: verb.i. Descompuesto. Ejemplo: Hay que salar bien

la carne de guardiola para que no se descomponga.Inglés: Decompose. Example: Have to salt the agoutis meat

well so it won’t decompose.

Tuahka: Bainh kainin. Ningkana: Yang dîtauh kau yawing kunh bainh ainikting.

Miskitu: Isti balaia. Mahrikanka: Yang untara auna kuna isti balaisna.

Español: verb. Venir pronto. Ejemplo: Yo voy al bosque pero voy a venir pronto.

Inglés: Come soon. Example: I´m going to the country side but I will come back soon.

Tuahka: Bainh yamnin. Ningkana: Titi tingmil yamnin mana kidi bainh yamtah kidi awaskat mâ bilwarang.

Miskitu: Isti daukaia. Mahrikanka: Kuka wark daukaia maikan ba isti dauks baha apia kaka mai lauwi daukbia.

Page 18: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

18

Español: Hacer pronto. Ejemplo: Debes de hacer pronto el trabajo que te asignó la abuela de lo contrario te va a regañar.

Inglés: Do it soon. Example: You must do soon the job your grandmother assigned to you or she will admonish you.

Tuahka: Baisapuk paln. Ningkana: Baisapuk paln kidi sau subang balna kau mukus taldi

Miskitu: Titan pali. Mahrikanka: Titan pali ra il nani ra mukus kaikisa.

Español: adv. Muy de Mañana. Ejemplo: Muy de mañana se observan en las mesetas las neblinas.

Inglés: Early morning. Example: The fog can be seen early in the morning over the flats.

Tuahka: Baisapuk yaksunh. Ningkana: Baisapuk yaksunh Rus, ampat payahlanamh?

Miskitu: Titan yamni. Mahrikanka: Titan yamni Rus, nahki lalauram.?

Español: adj. Buenos Días. Ejemplo: Buenos días Rus, ¿cómo amaneciste?

Inglés: Good morning. Example: Good morning Rus hor are you this morning?.

Tuahka: Baisukau. Ningkana: Yahan kuyulh pamna yaunik bang baisu kau lawik dîlahting.

Miskitu: Kau bara. Mahrikanka: Yauhka kiyulh miskaia waisna nara kau bara bui plun piakaisna.

Español: adv. Temprano. Ejemplo: Mañana voy a ir a pescar por eso voy a levantarme temprano a cocinar.

Inglés: Early. Example: Tomorrow I will go fishing that´s why I’ll get up early to cook.

Tuahka: Bakannin. Ningkana: Papak wanba pinh dauk dîsala bakanwa lik ki.

Miskitu: Atkaia. Mahrikanka: Papiki plawar bara lat atki taukisa.

Español: verb. Comprar. Ejemplo: Mi papá anda comprando harina y aceite.

Inglés: To buy. Example: My dad is buying flour and oil.

Tuahka: Bakur. Ningkana: Bakur karak dîwasan yayamwi.Miskitu: Wasi sirpi. Mahrikanka: Wasi sirpi wal sopa daukisa.

Page 19: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

19

Español: sust. Camarones pequeños. Ejemplo: Con los camarones pequeños se hace sopa.

Inglés: Small shrimp. Example: Soup is made with small shrimp.

Tuahka: Balan. Ningkana: Takal binina kau kidi was lauwa puyun balan kalahwi.

Miskitu: Drapapa. Mahrikanka: Tawan sirpi nanira li auhwi pyuara drapapa takisa.

Español: adj. Lodo. Ejemplo: En las comunidades pequeñas cuando llueve se hace lodo.

Inglés: Mud. Example: When it rains in small communities it gets muddy.

Tuahka: Bangh. Ningkana: Susum bukit bangh salh âna dûta sak yang.

Miskitu: Banghki. Mahrikanka: Batsi bukit banghki salh dingki brisna.

Español: adj. Lleno. Ejemplo: Tengo un balde lleno de barbudo (pez) salado.

Inglés: Full. Example: I have a bucket full of salted cat fish.

Tuahka: Bangh. Ningkana: Kidi ûn kau muih sink bangh ki.Miskitu: Banghwisa. Mahrikanka: Baha watlara upla matsip

banghwisa.Español: verb est. Viven. Ejemplo: En esa casa viven cinco

personas.Inglés: Live/Dwell. Example: Five people live in that house.

Tuahka: Banghnin. Ningkana: Mâ bitik kau tânk arauk was banghting.

Miskitu: Banghkaia. Mahrikanka: Yu bâni tânk walhwalh li banghkisna.

Español: verb.i Llenar. Ejemplo: Diario lleno cuatro tanques de agua.

Inglés: To fill up. Example: I fill up four tanks of water every day.

Tuahka: Bangnin. Ningkana: Nanak ukmik muinh buhna dauk malai karak bangwa sak ki.

Miskitu: Kahbaia. Mahrikanka: Mamiki taihra wina lakan bara yauhra wal kahbisa.

Español: verb i. Servir. Ejemplo: Mi mamá está sirviendo armado azado con yuca.

Inglés: To serve. Example: My mom is serving broiled armadillo with yucca.

Page 20: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

20

Tuahka: Banluk. Ningkana: Banluk kidi mâ muik nunh pisni as ki.

Miskitu: Nata. Mahrikanka: Nata ba wan wina tara piska kumsa.

Español: sust. Recto. Ejemplo: El recto forma parte de nuestro cuerpo.

Inglés: Rectum. Example: The rectum is a part of our body.

Tuahka: Bân walmak. Ningkana: Mâ muik kau nakan as dûda puyun mâ bâkwalmak kalahwi.

Miskitu: Aika mâ. Mahrikanka: Wan winara latwan kum bri pyuara wan aikamâ takisa.

Español: sust. Seca. (una pelota) Ejemplo: Cuando tenemos un dolor en el cuerpo nos sale la seca (una pelota).

Inglés: Lymphadenitis. Example: When we have body ache we get lymphadenitis.

Tuahka: Bâpirin. Ningkana: Bâpirin kidi muih wawana kamanh âhawi.

Miskitu: Kiama lula. Mahrikanka: Mairin nani baman kiama lula mangkisa.

Español: sust. Chapas/Arete. Ejemplo: Solo las mujeres se ponen chapas.

Inglés: Earrings. Example: Only women wear earrings.

Tuahka: Bâpuh. Ningkana: Muih as bâpuh kidi dî bitik kau dutni manh yamwi.

Miskitu: Sibrabrira. Mahrikanka: Upla kum sibrabrira ba diara sut saura baman daukisa.

Español: adj. Cobarde. Ejemplo: El cobarde hace mal todas las cosas.

Inglés: Coward. Example: The coward does everything wrong.

Tuahka: Barang. Ningkana: Bilwi kaupak Wasakin kau barang aining.

Miskitu: Trits. Mahrikanka: Bilwi wina Wasakin ra trits balri.Español: adj. Directo. Ejemplo: Vine directo de Bilwi hacia

Wasakin.Inglés: Direct. Example: Its coming directly from Bilwi to

Wasakin.

Tuahka: Barangnin.Ningkana:Yang trabil as barangnin duting.

Page 21: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

21

Miskitu: Wapni daukaia. Mahrikanka: Yang trabil kum wapni daukaia brisna.

Español: verb. Resolver. Ejemplo: Yo tengo que resolver un problema.

Inglés: To solve. Example: I have to solve a problem.

Tuahka: Bas. Ningkana: Tuahka wawana basanana kidi nanain ki.

Miskitu: Tâwa. Mahrikanka: Tuahka mairin nani tâwa ba yari sa.

Español: sust. Pelo/Cabello. Ejemplo: Las mujeres Tuahkas tienen los cabellos largos.

Inglés: Hair. Example: Tuahka women have long hair.

Tuahka: Bâsah. Ningkana: Bâsah sînka kuduh kuabris ûntak dauk manku ûntak lahwada dînin.

Miskitu: Biara sakan. Mahrikanka: Biara sakan saika sika manku taya bara sigra taya wal piaki diaia.

Español: sust. Diarrea. Ejemplo: El remedio para la diarrea es un cocimiento de la corteza de guayaba y mango.

Inglés: Diarrhea. Example: The remedy for diarrhea is to cook guayaba and mangoes tree´s bark and drink it.

Tuahka: Baskus. Ningkana: Baskus pahaun as dauk lalanh as bakanning.

Miskitu: Kum. Mahrikanka: Kum paura bara lalahni kum atkri.Español: sust. Peine. Ejemplo: Compré un peine rosado y un

amarillo.Inglés: Comb. Example: I Bought a pink and a yellow

combs.

Tuahka: Baslap. Ningkana: Muih al as as kidi basan lap ki.Miskitu: Tâwas. Mahrikanka: Waitna nani kum kum ba tâwas

sa.Español: sust. Pelón/Calvo. Ejemplo: Algunos hombres son

pelones.Inglés: Bold headed. Example: Some men are bold headed.

Tuahka: Batang kil. Ningkana: Muihbarak balna batangkil kidi pan dadasni karak manh bibîwi.

Miskitu: Tips. Mahrikanka: Upla almuk nani tips ba dus karna wal baman paskisa.

Español: sust. Gradas. Ejemplo: Los ancianos construyen las gradas solo con madera dura.

Inglés: Steps. Example: The elderly build their steps only with hard Wood.

Page 22: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

22

Tuahka: Baul. Ningkana: Baul kidi yuluh dauk yalam panan karak manh yayamwi.

Miskitu: Baul. Mahrikanka: Baul ba yulu bara yalam dusa wal baman paskisa.

Español: sust. Pana de madera. Ejemplo: La pana de madera sólo se construye con madera de cedro real y caoba.

Inglés: Wooden container. Example: The wooden container is built only with mahogany and cedar.

Tuahka: Bil. Ningkana: Bil kidi sâtni mânh ki, bitik kidi mai kaswi.

Miskitu: Pyuta. Mahrikanka: Pyuta ba sâtka ailal sa, sut ba wan samisa.

Español: sust. Serpiente. Ejemplo: Las serpientes son de diversas especies, todas nos muerden.

Inglés: Snakes. Example: Snakes from diverse species, not all of them bite.

Tuahka: Bilam. Ningkana: Bilam kidi bikisni dauk walunh bik bang ki.

Miskitu: Blim. Mahrikanka: Blim nani ba sirpi bara kuarika sin bara sa.

Español: sust. Sardina. Ejemplo: Hay sardinas pequeñas y medianas.

Inglés: Sardine. Example: There are médium and small sardines.

Tuahka: Bilampih. Ningkana: Bilam pih kidi sip puyun yak sahwi.

Miskitu: Blim tara. Mahrikanka: Blim tara ba mani pyuara sahwisa.

Español: sust. Sardina grande. Ejemplo: La sardina grande se reproduce en el verano.

Inglés: Big sardine. Example: Big sardine reproduces during the summer.

Tuahka: Bilap. Ningkana: Bilap kidi sip puyun kau baisa sahwi.

Miskitu: Traka. Mahrikanka: Traka ba mâni pyua ra kau sahwisa.

Español: sust. Garrapata. Ejemplo: La garrapata se reproduce más durante el verano.

Inglés: Tick. Ticks reproduce much more during the dry season.

Page 23: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

23

Tuahka: Bilappuk. Ningkana: Bilappuk kidi sirhsirh balna kau bang ki.

Miskitu: Asdura. Mahrikanka: Asdura nani ba inma tilara banghwisa.

Español: sust. Coloradilla. Ejemplo: Las coloradillas viven entre los zacates.

Inglés: Little red snake. Example: The Little red snakes live in the grass.

Tuahka: Biln. Ningkana: Ayan balna kidi was bulwa puyun biln laihwi.

Miskitu: Mâka. Mahrikanka: Ayan nani ba li buswi pyuara mâka alkisa.

Español: adj. Sarroso. Ejemplo: Los metales cuando se mojan se ponen sarrosos.

Inglés: Rusty. Example: Metals when get wet become rusty.

Tuahka: Binbin paln. Ningkana: Kutsi as bakanna yaunin kunh uba binbin paln kat bakantas daning.

Miskitu: Sirpi pali. Mahrikanka: Kuirku kum atkaia wari kan kuna uba sirpi pali kan atkras munri.

Español: sust. Muy pequeño. Ejemplo: Fuí a comprar un cerdo pero no lo compré porque era muy pequeño.

Inglés: Very small. Example: I went to buy a pig but I didn´t because it was very small.

Tuahka: Binkauh. Ningkana: Yang mimik binkauh kidi kûl kawi.

Miskitu: Sirpika. Mahrikanka: Yang luhpi sirpiki ba kûl dimisa.Español: adj. Menor. Ejemplo: Mi hijo menor estudia.Inglés: Minor. Example: My younger son studies.

Tuahka: Binmak. Ningkana: Umuk arauk dûting kidi binmak manh ki.

Miskitu: Raya. Mahrikanka: Blanhkit walhwalh brisna ba raya baman sa.

Español: adj. Nuevo. Ejemplo: Las cuatro sábanas que tengo son nuevas.

Inglés: New. Example: The four sheets I have are new.

Tuahka: Binmak kalahna. Ningkana: Iban was takaln kidi binmak kalahna.

Miskitu: Bisi takan. Mahrikanka: Ibanwas tawan ka ba bisi takan.

Page 24: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

24

Español: adj. Surgió hace poco. Ejemplo: La comunidad de Ibanwas surgió hace poco.

Inglés: Arouse a while ago. Example: The Ibanwas community arose a while ago.

Tuahka: Binmak pakna. Ningkana: Wirak wana ûn kidi binmak pakna ki.

Miskitu: Raya makan. Mahrikanka: Laikra mairin watla ba raya makan sa.

Español: adj. Nueva construcción. Ejemplo: Es una nueva construcción la casa de mi hermana.

Inglés: New construction. Example: My sister’s house is a new construction.

Tuahka: Binyamnin. Ningkana: Mim binina kidi bin yamnin awaski muih balna prias kau bang ki.

Miskitu: Bin daukaia. Mahrikanka: Tuktan nani ba bin daukaia apia upla nani prias ra bangwisa.

Español: verb. Hacer ruido. Ejemplo: Los niños no deben hacer ruido porque hay personas en misa.

Inglés: Make noise. Example: The children shouldn´t make noise because are people in mass.

Tuahka: Bitik. Ningkana: Wirak ahal balna bitik karak nakan lân kat yalahtingna.

Miskitu: Sut. Mahrikanka: Muihki nani sut aikuki latwan lâka kat iwi banghwisna.

Español: adv.Todos.Ejemplo: Con todos mis hermanos vivimos unidos en amor.

Inglés: Everyone. Example: We live united in love with every one of my brothers.

Tuahka: Bityang. Ningkana: Muih ahal dauk wawana balna bik û bityang tingnamil yayamwi.

Miskitu: Papahbra. Mahrikanka: Waitna bara mairin nani sin utla papahbra wark ka taki bangwisa.

Español: sust. Barrender@s. Ejemplo: Los hombres y mujeres hacen trabajos de barrendería.

Inglés: Sweeper. Example: Men and women are sweepers.

Tuahka: Bîyang. Ningkana: Muihbarak balna kidi pankur bîyang mik ki.

Miskitu: Papaskra. Mahrikanka: Upla almuk nani ba duri papaskra sa.

Page 25: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

25

Español: sust. Constructores. Ejemplo: Los ancianos son constructores de botes.

Inglés: Builders. Example: The elderly are boat builders.

Tuahka: Bubulyang. Ningkana: Mimbinina as as kidi bubulyang ki.

Miskitu: Âinra. Mahrikanka: Tuktan nani kum kum ba âinra sa.

Español: verb. Llorón. Ejemplo: Algunos niños son llorones.Inglés: Crybaby. Example: Some children are crybabies.

Tuahka: Bubus. Ningkana: Bubus kidi mâ muik pisni balna kau kalahwi.

Miskitu: Sus. Mahrikanka: Sus ba wan wina piska nanira takisa.

Español: sust. Carate. Ejemplo: El carate nos sale en cualquier parte del cuerpo.

Inglés: Micotic boíl. Example: Micotic boils can come out on any part of the body.

Tuahka: Buhnin. Ningkana: Titik wâri barahnamak buhwi.Miskitu: Lakaia. Mahrikanka: Kukiki wari dusa laki sa.Español: verb.i. Asar. Ejemplo: Mi abuela está asando hueso

de chancho de monte.Inglés: To broil. Example: My grand mother is broiling wild´s

pigs bone.

Tuahka: Buhnin. Ningkana: Nanakbin asna bauwada buhwi.Miskitu: Lakaia. Mahrikanka: Antiki sirpi kuala tuski lakisa.Español: verb.i. Secar. Ejemplo: Mi tía menor lava las ropas y

las seca.Inglés: To dry. Example: My younger aunt washes and dries

clothe.

Tuahka: Buhwana. Ningkana: Buhwana kidi supai kapat ki, kun nunh basan mânh dûwi.

Miskitu: Usi wihta. Mahrikanka: Usi wihta ba anansi talia sa, kuna kau tara bara tamaya ailal brisa.

Español: sust. Mata buey (araña). Ejemplo: El mata buey es como la araña pero más grande y peludo.

Inglés: Oxen killler spider. Example: Oxen killer it’s a spider but larger and hairy.

Page 26: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

26

Tuahka: Buihnin. Ningkana: Ûk kau muih talyang as kainin awa puyun mikpa kau yâ buihwi.

Miskitu: Smaya. Mahrikanka: Waitlara upla kakaira kum balaisa pyuara naikra smaya pulisa.

Español: adj. Instintos. Ejemplo: Cuando un conocido va a venir a mi casa mis instintos me lo revelan.

Inglés: Instincts. Example: When somebody known is coming to my house my instincts reveal it.

Tuahka: Buinin. Ningkana: Was paras lauwas dai dau manh buina dai.

Miskitu: Sikwisa. Mahrikanka: Li karna auhras kan bahki man sikwi kan.

Español: verb.i. Brisar. Ejemplo: No llovió fuerte solamente brisó.

Inglés: To breeze. Example: It didn’t rain it was only a breeze.

Tuahka: Bukatru. Ningkana: Bukatru kidi wâwi bikisni balna karak yayamwi.

Miskitu: Bukatru. Mahrikanka: Bukatru ba kahmi sirpi nani wal paskisa.

Español: sust. Tasa de guacal. Ejemplo: La Taza de guacal se hace con guacal pequeño.

Inglés: Guacal cup.Example: The guacal cup is made from small “JÍcaro”.

Tuahka: Bukus. Ningkana: Am pihlana kidi, waiku binmak kau bahwa kat, bukus laihwi.

Miskitu: Yula. Mahrikanka: Aya pihwan ba, kati raya ra krikan kaka, yula alkisa.

Español: sust. Gorgojos. Ejemplo: El maíz seco, cuando se corta en la luna nueva, produce gorgojos.

Inglés: Bug. Example: Dry corn when is harvested with the new moon, it gets bugs.

Tuahka: Bunh yamnin. Ningkana: Samak ki suinh kat ayan karak bunh yamting.

Miskitu: Buhni daukaia. Mahrikanka: Praika pura busra kan ayan wal lakisna.

Español: verb. Secarlo. Ejemplo: Mi blusa está mojada y la estoy secando con la plancha.

Inglés: To dry. Example: My blouse is wet and I’m drying it with an iron.

Page 27: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

27

Tuahka: Bupak. Ningkana: Kidi tân kurum bupak yang mimik wawana ki.

Miskitu: Walsut. Mahrikanka: Baha tiarka walsut ba yang luhpi mairin nani sa.

Español: num. c. Los dos. Ejemplo: Esas dos jóvenes son mis hijas.

Inglés: Those two. Example: those two youngsters are my daughters.

Tuahka: Burmak. Ningkana: Burmak kidi pan minik as ramh dadasni ki.

Miskitu: Kuakua. Mahrikanka: Kuakua ba dus mâ kum rait karna sa.

Español: sust. Ojo de buey. Ejemplo: El ojo de buey.es una semilla muy dura.

Inglés: Ox eye vean. Example: Ox eye is a very tough seed.

Tuahka: Burusni. Ningkana: Mâ basak kidi was bulna puyun burusni kalahwi.

Miskitu: Snahsnaya. Mahrikanka: Wan tawa ba li buswan pyuara snahsnaya takisa.

Español: adj Olor desagradable. Ejemplo: Cuando nos mojamos el cabello huele desagradable.

Inglés: Stink. Example: When we get our hair wet, it stinks.

Tuahka: Buskah. Ningkana: Buskah kidi kakau kasnin yam dakawi.

Miskitu: Butsun. Mahrikanka: Butsun ba kakau piaia laik sa.Español: sust. Ardilla. Ejemplo: A la ardilla le gusta comer el

cacao.Inglés: Squirrel. Example: Squirrel enjoys eating cacao

(Coco).

Tuahka: Busnin. Ningkana: Diauh muinh busna kidi aunh ki kasnin.

Miskitu: Angkaia. Mahrikanka: Wina angkat ba auhnisa piaia.Español: verb.i Asar/Quemar. Ejemplo: Es rico comer carne

asada.Inglés: To broil. Example: It’s tasty to eat broiled meat.

D-dTuahka: Dadaunin. Ningkana: Tas balna kidi dadaunin sip ki.Miskitu: Drabaia. Mahrikanka: Tasa nani ba drabaia sip sa.

Page 28: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

28

Español: verb. Estirar. Ejemplo: El hule se puede estirar con facilidad.

Inglés: Stretch. Example: Rubber can stretch with ease.

Tuahka: Dai. Ningkana: Munlau mân Kustas Kakau kidi Tuahka balna tunun muinh nunh as awa dai.

Miskitu: Kan. Mahrikanka: Blasi pyuara Kustas Kakau ba Tuahka nani lalka tara kan.

Español: verb. Fué/Era. Ejemplo: En los tiempos antiguos Kustas Kakau fué el líder máximo de los Tuahka.

Inglés: Was. Example: In the old days “Kustas Kakau” was maximum leader of the Tuahka people.

Tuahka: Dalaun. Ningkana: Titik rais wasan lahwa puyun yamni dalaun lahwi.

Miskitu: Buhni. Mahrikanka: Kukiki rais laya piaki pyuara pain buhni piakisa.

Español: adj. Espeso. Ejemplo: Mi abuela cuando prepara arroz de leche le queda bien espeso.

Inglés: Thick. Example: My grand mother when she cooks milk and rice she makes it thick.

Tuahka: Damai: Ningkana: Damai mimik sulukkamak kainin kat kaiwas dana, warman kaiwarang kulting.

Miskitu: Nauhwala. Mahrikanka: Nauhwala luhpi plaisni balaia kan kuna balras munan, naiwa balbia lukisna.

Español: adv. Ayer. Ejemplo: Ayer iba venir mi hijo cumiche pero no vino, creo que vendrá hoy.

Inglés: Yesterday. Example: My youngest son was coming yesterday but did not. I think he will today.

Tuahka: Damai askau. Ningkana: Damai askau titik kaina.Miskitu: Yua wala. Mahrikanka: Yua wala kukiki balan.Español: adv. Antier. Antier vino mi abuela.Inglés: Day before yesterday. Example: Grand mother

came the day before yesterday.

Tuahka: Dân. Ningkana: Kâpi lahna dân kat dîting.Miskitu: Lapta. Mahrikanka: Kâpi piakan lapta bara disna.Español: adj. Caliente. Ejemplo: Yo tomo café caliente.Inglés: Hot. Example: I drink cofee hot.

Tuahka: Dangtulnin. Ningkana: Dî yamtamang taim dangtulnin awaski.

Page 29: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

29

Miskitu: Ninara tauras. Mahrikanka: Diara daukisma pyuara swih ninam ra taupara.

Español: adj. Retroceder. Ejemplo: No puedo retroceder de lo que hago.

Inglés: To back up/Go backwards. Example: I can´t go backwards on what I do.

Tuahka: Dau. Ningkana: Muih warau balna kau asna dau kalaning.

Miskitu: Bahki. Mahrikanka: Upla rau nani ra kuala bahki yabri.

Español: verb.i. Regalar. Ejemplo: Les regalé ropa a los huérfanos.

Inglés: Gift. Example: I gave clothes to the orphans.

Tuahka: Dâwak. Ningkana: Dâwak Yala, ampat manh?Miskitu: Bara. Mahrikanka: Bara Yala, nahkisma?Español: adj. Entonces. Ejemplo:Entonces Yala, ¿como

estas?Inglés: Then. Example: Then Yala, how are you?

Tuahka: Dibubuih. Ningkana: Pân akat dibubuih uba manh bangh ki.

Miskitu: Taski. Mahrikanka: Naha pliskara taski uba ailal nara sa.

Español: sust. Basura. Ejemplo: Hay mucha basura en este lugar.

Inglés: Rubbish. Example: There´s too much rubish in this place.

Tuahka: Dî dûyang. Ningkana: Muih as as dî dûyang balna kidi mapak kau kukulwas ki.

Miskitu: Diara brabrira. Mahrikanka: Upla kum kum diara brabrira nani ba Dawan ra kulkras.

Español: adj. Adinerad@s. Ejemplo: Algunas personas adineradas no tienen temor de Dios.

Inglés: Wealthy. Example: Some wealthy people have no fear of God.

Tuahka: Dîkuruhna. Ningkana: Dîkuruhna kidi diauh wasan, dauk am kurura wauhna sapanh karak yamwi.

Miskitu: Kruhban. Mahrikanka: Kruhban. ba wina pilalka, bara aya kura wauhwan suahni wal daukisa.

Page 30: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

30

Español: sust. Comida típica Dîkuruhna. Ejemplo: Comida típica dîkuruhna se prepara con el caldo de carne y masa de maíz tierno agrio.

Inglés: Typical food Dikuruhna. Example: Typical food “Dikuruhna” is prepared with beef broth and Sour corn mash.

Tuahka: Dîkutna. Ningkana: Dîkutna kidi munhlau mân tuahka muinh barak balna yayamwa dai.

Miskitu: Tuahka Bumbika. Mahrikanka: Tuahka bombika ba Blasi pyuara almuk nani bui paski kan.

Español: sust. Bomba Tuahka. Ejemplo: Bomba tuahka que fabricaban nuestros antepasados.

Inglés: Tuahka bomb. Example: Our ancestors used to make the “Tuahka bomb”.

Tuahka: Dimili. Ningkana: Ditauh yak dimili basan manh barakwi.

Miskitu: Brum. Mahrikanka: Unta ra brum waia ailal pawisa.Español: sust. Hojas de escobas. Ejemplo: En el monte

crecen muchas hojas de escobas.Inglés: Broom. Example: Many broom leaves grow up in the

country side.

Tuahka: Dîmili tapaln. Ningkana: Dîmili tapaln basan kidi muih untak ihiswak tulwada âwi.

Miskitu: Brum Tahplira. Mahrikanka: Brum tahplira wahya ba upla taya nari pyuara tuski dingkisa.

Español: sust. Escobillo. Ejemplo: La hoja de escobillo machacada es remedio para la picazón.

Inglés: “Escobillo leaf”. Example: Ground escobillo leaf is used to apply to the skin when there is itch.

Tuahka: Dimutu. Ningkana: Mayang mâ sauk kau dimitu uba manh lap mayang.

Miskitu: Aras. Mahrikanka: Yawan wan tasbaia ra aras uba ailal apu.

Español: sust. Caballo. Ejemplo: En nuestras tierras no hay muchos caballos.

Inglés: Horse. Example: In our lands there arent many horses.

Tuahka: Dînamangh. Ningkana: Was, sau, dauk dîtauh kidi dînamangh balna ki.

Miskitu: Blasi paskanka. Mahrikanka: Li, tasba, bara unta nani ba blasi wina paskanka dukia nani sa.

Page 31: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

31

Español: sust. Naturaleza. Ejemplo: El agua, la tierra, y los bosques son parte de la naturaleza.

Inglés: Nature. Example: The wáter the earth and the Woods are part of nature.

Tuahka: Dînangta. Ningkana: Tuahka balna kidi dînangta manh kakaswi.

Miskitu: Tama. Mahrikanka: Tuahka nani ba tama ailal pih banghwisa.

Español: sust. Bastimento. Ejemplo: Los tuahkas consumen mucho bastimento.

Inglés: Garnish. Example: Tuahkas consume lots of garnish with their food.

Tuahka: Dînh ânin. Ningkana: Muih as kapanh dûwa kat dînh ânin ki.

Miskitu: Tâ baikaia. Mahrikanka: Upla kum trabil bri kaka Tâ baikaia sa.

Español: verb.i. Ayudar. Ejemplo: Si una persona tiene problema hay que ayudarla.

Inglés: To help. Example: If a person has problem, have to help him.

Tuahka: Dînin. Ningkana: Was dînin kidi yamni ki, mâ sawanki kau dînh mayawi.

Miskitu: Diaia. Mahrikanka: Li diaia ba pain sa, wan rayaka ra ilp wankisa.

Español: verb. Beber. Ejemplo: Es bueno beber agua, ayuda a nuestra salud.

Inglés: To drink. Example: Is good to drink wáter, helps our health.

Tuahka: Dinit. Ningkana: Yala inbauwa taim dinit yamni ki.Miskitu: Karma. Mahrikanka: Yala aiwani pyuara karma

painsa.Español: sust. Voz. Ejemplo: Yala tiene buena voz cuando

canta.Inglés: Voice. Example: Yala has a good voice when she

sings.

Tuahka: Dinit lânin. Ningkana: Baisapuk bitik malai dauk wilis dinit lating.

Miskitu: Munta daukaia. Mahrikanka: Titan bâni yauhra bara duswa munta daukisna.

Español: verb.i. Deshierbar. Ejemplo: Todas las mañanas deshierbo los siembros de yucas y quequisques.

Page 32: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

32

Inglés: Weed-out. Example: Every morning I weed-out my yucca and quequisque plantations.

Tuahka: Dînluk. Ningkana: Muih as as kidi dînanaluk kau dîsang alalahwi.

Miskitu: Nana .Mahrikanka: Upla kum kum ba ai nanara lilura mangkisa.

Español: sust. Cuello. Ejemplo: Algunas personas usan collar en el cuello.

Inglés: Neck. Example: Some people wear collars on their necks.

Tuahka: Dinut. Ningkana: Waraih yâ laina kat muik adi dinut yâwi.

Miskitu: Saura daukisa. Mahrikanka: Rihka ai alkan kan wini na Saura ai daukisa.

Español: verb. imp. Sentirse mal. Ejemplo: Me dió fiebre y me siento mal.

Inglés: Feel bad. Example: I got fever and I feel bad.

Tuahka: Dîpân. Ningkana: Sumu balna kidi dîpân uba yus mumunwas ki.

Miskitu: Plit. Mahrikanka: Sumu nani ba plit uba yus muni banghwras.

Español: sust. Trastes. Ejemplo: Los sumus no utilizan muchos trastes.

Inglés: Cooking supplies. Example: The Sumus don´t use many cooking supplies.

Tuahka: Dîpis. Ningkana: Muih wawana kamanh dînpis dudûwi.

Miskitu: Mairin musa. Mahrikanka: Mairin nani baman musa brisa.

Español: sust. Vulva. Ejemplo: Solo las mujeres tienen vulva.Inglés: Vulva. Example: Only women have a vulva.

Tuahka: Dîsang. Ningkana: Munlau mân muihbarak wawana balna kidi disang ânin yam dakakawa dai.

Miskitu: Lilura. Mahrikanka: Blasi pyuara mairin almuk nani ba lilura mangkaia laik kan.

Español: sust. Collar. Ejemplo: En tiempos pasados a las ancianas les gustaba ponerse collar.

Inglés: Collar. Example: In past times older women enjoyed to wear collars.

Page 33: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

33

Tuahka: Ditauh diaunh. Ningkana: Ditauh diaunh muinh balna kidi aunh ki.

Miskitu: Unta daiura. Mahrikanka: Unta daiura nani wîna ba auhni sa.

Español: sust. Animales de monte. Ejemplo: La carne de animales de monte es sabrosa.

Inglés: Wild animals. Example: The game meat is tasty.

Tuahka: Diwil. Ningkana: Mimbinina kidi kûl kau dîwil karak baisa sirinh amanglalawi.

Miskitu: Lilka. Mahrikanka: Tuktan nani ba kul ra lilka wal kau isti lân takisa.

Español: sust. Imágines/Foto. Ejemplo: En la escuela los niños aprenden más rápido con imágenes.

Inglés: Pictures. Example: At school children learn faster with pictures.

Tuahka: Dulnin. Ningkana: Tas kidi murwak dulwi.Miskitu: Drabaia. Mahrikanka: Tasa ba aubi pyuara drawisa.Español: verb. i. Estirar. Ejemplo: El hule cuando se hala se

estira.Inglés: To strech. Example: Elastic streches when pulled.

Tuahka: Dûnin. Ningkana: Mari Dîtang kidi û yaksunh as dûwi.

Miskitu: Briaia. Mahrikanka: Mari Dîtang ba utla painkira kum brisa.

Español: verb. i. Tener/Tomar. Ejemplo: La Mari Dîtang tiene una linda casa.

Inglés: To have. Example: Mari Ditang has a pretty house.

Tuahka: Durî. Ningkana: Wasakin dîntauh kau durî panan mânh barakwi.

Miskitu: Kum. Mahrikanka: Wasakin tasbayara kum dusa ailal pawisa.

Español: sust. Peine mono (árbol). Ejemplo: En el bosque de Wasakin crecen muchos árboles de peine mono.

Inglés: “Monkeys comb”. Example: Many “Monkey´s comb” trees grow In Wasakin´s woods.

Tuahka: Dusukni. Ningkana: Dîtang wayaunli balna paun, pahaun, pinh dauk dusukni bik barakwi.

Miskitu: Balianhta. Mahrikanka: Tangni kalatka nani pauni, paura, pihni bara balianhta sin pawisa.

Español: adj. Lila. Ejemplo: Los colores de las rosas pueden ser rojo, rosado, blanco y lila.

Page 34: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

34

Inglés: Purple. Example: The colors of roses are red, pink, White and purple.

Tuahka: Dutlana. Ningkana: Imana muinh yamni salh âwas kat dutlana.

Miskitu: Aisawan. Mahrikanka: Ibihna wîna sal pain dingkras kan aisawan.

Español: adj. Descompuesto. Ejemplo: La carne de guardatinaja no se saló bien y se descompuso.

Inglés: Decomposed. Example: The agouti´s meat decomposed because it wasn´t rightly salted.

Tuahka: Dutunh. Ningkana: Asna dutunh balna karak dîtauh kau yawing.

Miskitu: Almuk. Mahrikanka: Kuala almuk nani wal untara wisna.

Español: adj. Viej@s/ Rotos. Ejemplo: Voy al monte con las ropas viejas.

Inglés: Old. Example: I wear old clothes when I go to the woods.

I-iTuahka: Iban. Ningkana: Iban kidi pan as yamni dauk dadasni

ki.Miskitu: Iban. Mahrikanka: Iban ba dus kum pain bara karna

sa.Español: sust. Níspero. Ejemplo: El níspero es un árbol bueno

y duro.Inglés: Chinese plum. Sapodilla. Example: Sapodilla is a

good and very hard tree.

Tuahka: Ihwat. Ningkana: Ihwat kidi mûnh pinh ki, muinh mukulnh laih sân ki.

Miskitu: Wakklin. Mahrikanka: Wakklin ba mawan pihni sa, wina aiska lika siksa sa.

Español: sust. Mico. Ejemplo: El mico es un mono cara blanca, el cuerpo entero es negro.

Inglés: Mico. Example: Mico is a White face monkey, and the whole body is black.

Tuahka: Ikirhnin. Ningkana: Nanak am lahna kidi kîpala kau ikirhwi.

Miskitu: Akbaia. Mahrikanka: Mamiki aya piakan ba walpara akbisa.

Page 35: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

35

Español: verb. i. Moler en piedra. Ejemplo: Mi mamá muele en piedra el maíz cocido.

Inglés: To grind on a Stone. Example: My mother grinds cooked corn on a grinding stone.

Tuahka: ilanhsa. Ningkana: Ilanhsa kidi sau bunh kau manh lik ki.

Miskitu: Ahtak munhta. Mahrikanka: Ahtak munhta ba tasba buhni ra baman taukisa.

Español: sust. Tortuga terrestre. Ejemplo: La tortuga terrestre anda solo en la tierra.

Inglés: Land turtle. Example: Land turtles remain only on land.

Tuahka: In. Ningkana: Muribian inin balna kidi nanak sinin wina manh inbauwi.

Miskitu: Lawana. Mahrikanka: Muribian lawanka nani ba mamiki ai sinska wina baman aiwanisa.

Español: sust. Canto. Ejemplo: Mi mamá canta de memoria todos los cantos moravos.

Inglés: Chant. Example: My mom sings all the Moravian chants by memory.

Tuahka: Inbaunin. Ningkana: Yang prias kau inbaunik yam daking.

Miskitu: Aiwanaia. Mahrikanka: Yang prias ra aiwanaia laik sna.

Español: verb. Cantar/Alabar. Ejemplo: Me gusta cantar en la Iglesia.

Inglés: To sing/To praise. Example: I like to sing in church.

Tuahka: Inbuk. Ningkana: Muribian innabuk kidi Panamahka yuln kau yayamna ki.

Miskitu: Lawana bukka. Mahrikanka: Muribian lawanka bukka ba Panamahka bila ra dauki bangwan sa.

Español: sust. Himnario. Ejemplo: El himnario Moravo lo elaboraron en la lengua Panamahka.

Inglés: Hymnal. Example: The Moravian hymnal was elaborated on Panamahka tongue.

Tuahka: Ingni. Ningkana: Ûk kidi ramh ingni ki.Miskitu: Ingni. Mahrikanka: Waitla ba rait ingni sa.Español: adj. Iluminada/Claridad. Ejemplo: Mi casa es bién

iluminada.Inglés: Illuminate. Example: Mi house is well illuminated.

Page 36: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

36

Tuahka: Inin. Ningkana: Muih balna as as kidi muih inin yam dakakawi.

Miskitu: Ikaia. Mahrikanka: Upla nani kum kum ba upla ikaia laik sa.

Español: verb. Matar/Dañar. Ejemplo: A algunas personas les gusta matar gente.

Inglés: To kill. Example: Some people like to kill other people.

Tuahka: Inisnin. Ningkana: Samalkayang laklau nikingkana ampat ayangki inisnin kidi.

Miskitu: Nina wisbaia. Mahrikanka: Smasmalkri ki bui maihrikan nahki nini wisbaia ba.

Español: verb. Firmar. Ejemplo: Mi profesor me enseñó a firmar.

Inglés: To sign. Example: My teacher touhgt me how to sign.

Tuahka: Inpu. Ningkana: Inpu panan wananba kidi yam ki am tilipnin.

Miskitu: Kîra. Mahrikanka: Kîra dusa yamhpuska ba pain sa aya taya sakaia.

Español: sust. Guácimo. Ejemplo: La ceniza del guácimo es bueno para nezquizar maíz.

Inglés: Guacimo (guazuma ulmifolia). Example: Ash from guácimo tree is good to add to corn mash (For the making of tortillas).

Tuahka: Ipni. Ningkana: Modesta ipni kidi yaksunhbin ki.Miskitu: Prak mahta. Mahrikanka: Modesta prakka mahta ba

painkira sa.Español: sust. Falda. Ejemplo: La falda de la Modesta es

bonita.Inglés: Skirt. Example: Modestas skirt is pretty.

Tuahka: Irhnin. Ningkana: Bukting kalk yâ irhna.Miskitu: Snukwaia. Mahrikanka: Kauhri pyuara mini snukwan.Español: verb. i. Zafar. Ejemplo: Al caer se me safó el pié.Inglés: Luxate. Example: I luxated my foot when I fell.

Tuahka: Irin. Ningkana: Tisnak dauk Kauhru balna kidi irin dudûwi.

Page 37: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

37

Miskitu: Kakauka. Mahrikanka: Kayu bara kauhru nani ba kakauka brisa.

Español: adj. Nudos. Ejemplo: La caña y el bambú tienen nudos.

Inglés: Nodes. Example: Cane and bamboo have nodes.

Tuahka: Irnin. Ningkana: Umun pukta ki namanh lamp irtah.Miskitu: Angkaia. Mahrikanka: Pat tihmia sa mahka lamp

angks.Español: verb. i. Encender. Ejemplo: Ya es de noche encienda

la lámpara.Inglés: To light. Example: Is night light up the lamp.

Tuahka: Isdang. Ningkana: Isdang balna kidi was puyun tingmil parasni kalalahwi.

Miskitu: Wiwi. Mahrikanka: Wiwi nani ba li pyuara wark karna taki banghwisa.

Español: sust. Zompopos. Ejemplo: Los zompopos.trabajan duro en el invierno.

Inglés: Ants. Example: Big ants work hard during the rainy season.

Tuahka: Isisiln. Ningkana: Diauh balna isisiln kidi tapaln ki.Miskitu: Pîra. Mahrikanka: Daiwan nani pîra ba tahpla sa.Español: sust. Hiel. Ejemplo: La hiel de los animales es

amarga.Inglés: Bile. Example: The bile of animals is bitter.

Tuahka: Îsmaitah. Ningkana: Apis îsmaitah.Miskitu: Itwi was. Mahrikanka: Wiria itwi was.Español: adj. Hacete para allá. Ejemplo: Hacete para allá un

poco.Inglés: Move to the side. Example: Move to the side a little.

Tuahka: Isning bahanin. Ningkana: Yang papak isning bahanin want awas yang.

Miskitu: Kupia baikaia. Mahrikanka: Yang papiki kupia baikaia want apia sna.

Español: verb. Disgustar. Ejemplo: Yo no quiero disgustar a mi papá.

Inglés: Displease. Example: I dont want to displease my dad.

Tuahka: Isning lânin. Ningkana: Warman wina namanh mâ pak kau isking lâning.

Page 38: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

38

Miskitu: Kupia lakaia. Mahrikanka: Naiwa wina mahka Dawan ra kupi lakri.

Español: verb. i. Arrepentirse. Ejemplo: Hoy me arrepiento y acepto al señor.

Inglés: To repent. Example: Today I repent and accept the lord.

Tuahka: Isning sulihna. Ningkana: Mimik wana kidi muihwana as isning sulihna ki.

Miskitu: Kupia krawan. Mahrikanka: Luhpi mairin ba mairin kum kupia krawan sa.

Español: adj. Uso de razón. Ejemplo: Mi hija ya tiene uso de razón.

Inglés: Reasoning. Example: My daughter has reasoning.

Tuahka: Isparah. Ningkana: Isparah karak yarau pusting.Miskitu: Ispara. Mahrikanka: Ispara wal insla irbisna.Español: sust. Machete. Ejemplo: Con el machete preparo la

parcela.Ingles: Machete. Example: I trim weed in the plantation with

the machete.

Tuahka: Itiknin. Ningkana: Pasa balhwa puyun pan basan balna bitik ititikwi.

Miskitu: Nikwaia. Mahrikanka: Pasa krauwi pyuara dus wahya nani sut ba nikwisa.

Español: verb. i. Mover. Ejemplo: Cuando sopla el viento se mueven todas las hojas.

Inglés: To move. Example: All leaves move when the wind blows.

Tuahka: Itisnin. Ningkana: Tat kidi yamni itiswi pâning ki.Miskitu: Aubi praki sabaia. Mahrikanka: Tat ba pain aubi

praki sabaia sa.Español: verb. Acomodar. Ejemplo: Hay que acomodar bien

las tablas para clavarla.Inglés: Arrange. Example: Have to arrange well the boards

to nail them.

Tuahka: Itnin. Ningkana: Sautîma as laklau sûl as kau putwada itpamna.

Miskitu: Taibi baikaia. Mahrikanka: Truk kum bui yul kum ra taibi baikan.

Page 39: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

39

Español: verb. i. Destripar. Ejemplo: Un carro destripó a un perro.

Inglés: Crush. Example: A car crushed a dog.

Tuahka: Îyang. Ningkana: Muih ahal as as kidi diauh îyang ki.Miskitu: Aîkra: Mahrikanka: Waitna nani kum kum ba daiwan

aîkra sa.Español: sust. Cazador. Ejemplo: Algunos hombres son

cazadores de animales.Ingles: Hunter. Example: Some men are hunters.

K-kTuahka: Kahalnin. Ningkana: Kanki bukwada kaln nakan

dûna kat kahalwada yaknuhdi.Miskitu: Prutwaia. Mahrikanka: Tahtiki kauhwi ai mina latwan

brin bara prutwi wapisa.Español: verb. i. Renquear. Ejemplo: Mi tío se golpeó al caer

y camina renqueando.Inglés: To limp. Example: My uncle hurt him self when he

fell and now is limping.

Tuahka: Kahkah. Ningkana: Kahkah kidi ukumni manh dûwi.Miskitu: Kahka. Mahrikanka: Kahka ba kiaika ailal brisa.Español: sust. Palmo. Ejemplo: El palmo es una planta que

tiene muchas espinas.Inglés: Palm tree. Example: The Palm tree it´s a plant that

has many thorns.

Tuahka: Kai bukna. Ningkana: Kuruh as pan mâ wina kai bukna.

Miskitu: Bal kauhwan. Mahrikanka: Krubu kum dus pura wina bal kauhwan.

Español: verb. c. Cayó. Ejemplo: Un tigrillo se cayó de un árbol.

Inglés: To fall. Example: A small ocelot fell off a tree.

Tuahka: Kaidanin. Ningkana: Yamniki kaidanin apis kalurupnin yuln.

Miskitu: Inaia. Mahrikanka: Painsa inaia wiria wan winka puhbaia dukiara.

Español: verb. Llorar. Ejemplo: Es buena llorar para desahogarse un poco.

Page 40: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

40

Inglés: To cry. Example: It´s good to cry a little for relieve one self.

Tuahka: Kainin. Ningkana: Nanak warman kainin dai kun kaiwas dana yahan kat kaiwi.

Miskitu: Balaia. Mahrikanka: Mamiki naiwa balaia kan kuna balras munan yauhka kat aula.

Español: verb. i. Venir. Ejemplo: Mi mamá iba venir hoy pero no vino, hasta mañana viene.

Inglés: To come. Example: My mother was coming today but she didn´t and comes until tomorrow.

Tuahka: Kakanh. Ningkana: Tingkamil pakau kakanh uba yâ kalahwa kidi yuln namanh alahnik kulting.

Miskitu: Trabil. Mahrikanka: Wark ki pliskara trabil nani uba ai takisa baha tawan mahka takaia lukisna.

Español: adj. Obstáculo. Ejemplo: Tengo muchos obstáculos en mi lugar de trabajo por eso pienso salir.

Inglés: Obstacle. Example: I have many obstacles at my workplace that´s why I´m thinking to quit.

Tuahka: Kâkaris. Ningkana: Kâkaris kidi dîmuih as ki.Miskitu: Kakaras. Mahrikanka: Kakaras ba daiwan yula

kumsa.Español: sust. Cucaracha. Ejemplo: La cucaracha es un

insecto.Inglés: Cockroach. Example: The cockroach is an insect.

Tuahka: Kalahna mân. Ningkana: Supa wainku yak Yala kalahna mân ki.

Miskitu: Aisuban yua. Mahrikanka: Wis kâtka ra Yala aisuban ka yua sa.

Español: adj. Nacimiento Ejemplo: En septiembre es el nacimiento de Yala.

Inglés: Birth. Example: In September is Yala´s birth.

Tuahka: Kalaih. Ningkana: Kalaih! Kidi awas yah?Miskitu: Bika. Mahrikanka: Bika! Baha apia?Español: adv.l. Allí está. Ejemplo: Allí está! ¿No es ése?Inglés: There it is. Example: There it is! Isn´t it?

Tuahka: Kalak. Ningkana: Kalak kidi bilam manh kaswi.Miskitu: Krasku. Mahriknka: Krasku ba blim baman pîsa.Español: sust. Martin Pescador (pájaro). Ejemplo: El Martin

pescador solo come sardina.

Page 41: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

41

Inglés: King Fisher. Example: King Fisher only eats sardines.

Tuahka: Kalasingh. Ningkana: Kalasing mai kaswa puyun waraih bik mai laihwi.

Miskitu: Karas wihta. Mahrikanka: Karas wihta wan sami pyuara rih sin wan alkisa.

Español: sust. Hormiga bala. Ejemplo: Cuando nos pica la hormiga bala da calentura también.

Inglés: Bullet ant. Example: When a bullet ant stings we may get fever.

Tuahka: Kalmata. Ningkana: Kalmata panan kidi sanni sînka yamni ki.

Miskitu: Kauput. Mahrikanka: Kauput dusa ba kauhla saika pain sa.

Español: sust. Santa María. Ejemplo: El árbol de santa maría es un buen remedio para combatir el resfrio.

Inglés: Saint Mary. Example: The Saint Mary´s tree is good for cold.

Tuahka. Kaln bân. Ningkana: Muih wana kaln bân kidi nunh ki.

Miskitu: Braka. Mahrikanka: Mairin braka ba tara sa.Español: sust. Pierna. Ejemplo: La pierna de la mujer es

hermosa.Inglés: Leg. Example: The leg of woman is beautiful.

Tuahka: Kâma Tipisnamak. Ningkana: Kâma Tipisnamak kidi muih ân kau sukar dûwa puyun lahwada dîwi.

Miskitu: Kakamuk asmala. Mahrikanka: Upla sukar ai talia ra bri pyuara Kakamuk asmala de piaki dîsa.

Español: sust. Uña de gato (planta). Ejemplo: Para el diabético es bueno tomar cocido la uña de gato.

Inglés: Cat´s claw. Example: It´s good for diabetics to drink boiled cat´s claw.

Tuahka: Kamatubla. Ningkana: Kamatubla untak kidi ramh dî as tapaln ki.

Miskitu: Dus tahplira. Mahrikanka: Dus tahplira taya ba rait diara kum tahpla sa.

Español: sust. Hombre grande (árbol amargo). Ejemplo: La cáscara de Hombre grande es algo muy amargo.

Inglés: Big mans tree (bitter tree). Example: bark from big mans tree is something very bitter.

Page 42: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

42

Tuahka: Kâma wainku. Ningkana: Kâma wainku puyun muih balna malai dadawi.

Miskitu: Kakamuk kâti. Mahrikanka: Kakamuk kâti pyuara upla nani yauhra mangkisa.

Español: sust. Marzo. Ejemplo: En el mes de marzo las personas siembran yuca.

Inglés: March. Example: People plant yucca in the month of March.

Tuahka: Kananmak. Ningkana: Madiola kananmak bahbukna.

Miskitu: Krusa. Mahrikanka: Madiola krusa kriwan.Español: sust. Mandíbula. Ejemplo: Madiola se fracturó la

mandíbula.Inglés: Jawbone. Example: Madiola has fractured the

jawbone.

Tuahka: Kananmak. Ningkana: Muih as as kidi kananmak yaksunhbin dûwi.

Miskitu: Mawan kraukanka. Mahrikanka: Upla kum kum ba mawan kraukanka painkira brisa.

Español: sust. Camanance. Ejemplo: Algunas personas tienen bonitos camanances.

Inglés: Dimple. Example: Some people have beautiful dimples.

Tuahka: Kanghnin. Ningkana: Muih kau kanghnin kidi dutni.Miskitu: Ambuk munaia. Mahrikanka: Uplara ambuk munaia

ba saura.Español: verb. Molestar. Ejemplo: Es malo molestar a la

persona. Inglés: To annoy. Example: It´s bad to annoy a person.

Tuahka: Kanghyaknin. Ningkana: Wasakin saun wina ispilh balna kidi kangh yaknin.

Miskitu: Kangbi sakaia. Mahrikanka: Wasakin tasbaia wina ispail nani ba kangbi sakaia.

Español: verb. Desalojar. Ejemplo: Desalojar a los colonos del territorio de wasakin.

Inglés: Move out/Dislodge. Example: To move out the colonizers of Wasaking´s territory.

Tuahka: Kangpis. Ningkana: Mimik al kidi ramh kangpis ki.

Page 43: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

43

Miskitu: Plun papira. Mahrikanka: Luhpi waitna ba rait plun papira sa.

Español: adj. Comelón. Ejemplo: Mi hijo es muy comelón.Inglés: Big eater. Example: My son is a big eater.

Tuahka: Kapanh. Ningkana: Muih kau kapanh munnin kidi dutni ki.

Miskitu: Ambuk munaia. Mahrikanka: Upla ra ambuk munaia ba saura sa.

Español: verb. Molestar. Ejemplo: Es malo molestar a a la persona.

Inglés: Bother. Example: Is bad to bother another person.

Tuahka: Kapat bik. Ningkana: Tuahka wawana karak kal uduhnik dûting, kapat bik Dibahil kau yaunikting.

Miskitu: Baku sin. Mahrikanka: Tuahka mairka nani wal aslah takaia brisna, baku sin Dibahil ra waisna.

Español: adj. Sin embargo. Ejemplo: Tengo que reunirme con las mujeres Tuahkas, sin embargo voy a ir a Dibahil.

Inglés: However/Nonetheless. Example: I have to meet with tuahka women however I have to go to Dibahil.

Tuahka: Kapat karang. Ningkana: Papak ais yulna kidi kapat karang.

Miskitu: Baku kabia. Mahrikanka: Papiki dia aisan ba baku kabia.

Español: adj. Así será. Ejemplo: Lo que dijo mi padre así será.Inglés: So it shall. Example: What my father said, so it shall.

Tuahka: Karkana. Ningkana: Kuyulk wanh kidi karkana sak ki.

Miskitu: Kutuhwan. Mahrikanka: Kiulki awa ba kutuhwan bara sa.

Español: verb. Enredado. Ejemplo: El nylon de mi anzuelo está enredado.

Inglés: Entangled. Example: My hook and fishing-line is entangled.

Tuahka: Karnin. Ningkana: Yang wahbak karnin yamdakayang.

Miskitu: Mamaia. Mahrikanka: Yang slilmika mamaia laiksna.Español: verb. Bordar. Ejemplo: Me gusta bordar hamaca.Inglés: To weave. Example: I like to weave a hammock.

Page 44: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

44

Tuahka: Kasauh. Ningkana: Kasauh lalahna kidi pirukni dûwi.Miskitu: Kasau. Mahrikanka: Kasau pawan ba krakraka brisa.Español: sust. Marañon. Ejemplo: El marañon maduro es

tetelque.Inglés: Cashew fruit. Example: Ripe Cash.

Tuahka: Katanin. Ningkana: Kuyulk wânh uba nain kat katawi.

Miskitu: Kutuhbaia. Mahrikanka: Kiulhki âwa ba uba yari kan kutuhwisa.

Español: verb. i. Enredar. Ejemplo: El naylon de mi anzuelo es muy largo y se enreda.

Inglés: Entangled. Example: My hook´s nylon is very long and entangles.

Tuahka: Kauhna barang. Ningkana: Kauhna barang balna kauhtik wayaunli kahting.

Miskitu: Lain wapni. Mahrikanka: Lain wapni nani dauki kalatka nani mangkisna.

Español: sust. Línea vertical. Ejemplo: Trazo las líneas verticales y los coloreo.

Inglés: Vertical line. Example: I trace vertical lines and I color them.

Tuahka: Kauhnin. Ningkana: Wauktaya kau kauhna pirin balna kauhting.

Miskitu: Wisbaia. Mahrikanka: Wauhkitaya ra lain prihni nani wisbisna.

Español: verb. Trazar. Ejemplo: En mi cuaderno trazo las líneas horizontales

Inglés: Trece/Draw. Example: In my notebook I trace horizontal lines.

Tuahka: Kauhru. Ningkana: Kauhru balna kidi kayahbas dauk lalanh bik barakwi.

Miskitu: Kauhru. Mahrikanka: Kauhru nani ba sangni bara lalahni sin pawisa.

Español: sust. Bambú. Ejemplo: Los bambúes crecen verdes y amarillos también.

Inglés: Bamboo. Example: The bamboo grows green and yellow too.

Tuahka: Kau yak. Ningkana: Dibahil kûlni ûn kidi kau yak sak ki.

Page 45: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

45

Miskitu: Bâra sa. Mahrikanka: Dibahil kûlka watla ba bâra sa.Español: adv.l. Allí. Ejemplo: La escuela de Dibahil está allí.Inglés: There. Example: Dibahil´s school is there.

Tuahka: Kawaih. Ningkana: Kukuk kidi yuluh kawainh manh yamwi.

Miskitu: Kwaihi. Mahrikanka: Damiki ba yulu kwaihka baman paskisa.

Español: sust. Canalete. Ejemplo: Mi abuelo solo hace canalete de caoba.

Inglés: Canoe. Example: My grandfather builds canoe only from mahogany.

Tuahka: Kawain. Ningkana: Kauhna kawain balna kauhtik amanglating.

Miskitu: Bulwan. Mahrikanka: Lain bulwan nani klaki lân takisna.

Español: adj. Encurvad@s. Ejemplo: Estoy aprendiendo a trazar líneas encurvadas.

Inglés: Curved. Example: I´m learning to draw curved lines.

Tuahka: Kayah. Ningkana: Kayah tunun paun dûwa kidi yul bauwas ki.

Miskitu: Rauhwa. Mahrikanka: Rauhwa lal pauni ba sturi aisaras sa.

Español: sust. Lora. Ejemplo: No habla la lora copete rojo.Inglés: Parrot. Example. Red fronted parrot don´t speak.

Tuahka: Kidi wina. Ningkana: Baisapuk laih tingmil kau yawing, kidi wina masan laih aspital kau yaunikting.

Miskitu: Baha wina. Mahrikanka: Titan lika wark ra auna, baha wina tutni lika aspital ra waisna.

Español: adj. Después. Ejemplo: Por la mañana voy al trabajo, después por la tarde voy a ir al hospital.

Inglés: Later/Afterwards. Example: In the morning I go to work, later I´ll go to the hospital.

Tuahka: Kidi yuln. Ningkana: Damai uba was launa kidi yuln tingmil kau aiwas daning.

Miskitu: Baha mita. Mahrikanka: Nauhwala uba lî auhwan baha mita wark ra balras kapri.

Español: adj. Por eso. Ejemplo: Ayer llovió mucho por eso no vine al trabajo.

Page 46: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

46

Inglés: Therefore. Example: Yesterday it rained too much therefore did not come to work.

Tuahka: Kilil. Ningkana: Kilil kidi sip puyun kau manh kalahwi.Miskitu: Mâni yula. Mahrikanka: Mâni yula ba mâni pyuara

baman takisa.Español: sust. Chicharra. Ejemplo: La chicharra solo sale en

el verano.Inglés: Cicada. Example: Cicada comes out only during the

summer.

Tuahka: Kilitni. Ningkana:Ukmik ûntak kidi kilitni kamanh ki. Miskitu: Malula. Mahrikanka: Tahira taya ba malula baman

sa.Español: adj. Esqueletoso. Ejemplo: El caparazón del

armadillo es esqueletoso.Inglés: Bony. Example: Armadillos skin is bony.

Tuahka: Kipala bikisni. Ningkana: Kipala bikisni kidi û yamnin yus mumunwi.

Miskitu: Walpa sirpi. Mahrikanka: Walpa sirpi ba utla makaia yus munisa.

Español: sust. Piedrín. Ejemplo: El piedrín lo utilizan para la construcción de viviendas.

Inglés: Gravel. Example: Gravel is used to build houses.

Tuahka: Kipala nunh. Ningkana: Kipala nunh kidi uba tihing ki turuknin.

Miskitu: Walpa Tara. Mahrikanka: Walpa tara ba uba wirha sa twilkaia.

Español: sust. Piedra Bolón. Ejemplo: La piedra bolón es demasiado pesada para cargarla.

Inglés: Round stones. Example: Round stones are too heavy to carry.

Tuahka: Kiwisni. Ningkana: Nanak yang kau kutsi muinh lahna kiwisni bû yâna.

Miskitu: Wîna pîs. Mahrikanka: Mamiki yang ra kuirku piakan wîna pîs wal aikan.

Español: sust. Ración de carne. Ejemplo: Mi mamá me dió dos raciones de carne de cerdo cocido.

Inglés: Meat ration. Example: My mother gave me two cooked, pork meat rations.

Page 47: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

47

Tuahka: Krabu. Ningkana: Krabu minik kidi tuyuln, binbin dauk lalanh ki.

Miskitu: Krabu. Mahrikanka: Krabu mâ ba raun, sirpi bara lalahni sa.

Español: sust. Nancite. Ejemplo: El nancite es redondo, pequeño y es amarillo.

Inglés: Nancite. Example: Nancite is a small, yellow and round fruit.

Tuahka: Krasa. Ningkana: Krasa panan kidi nunh barakwi.Miskitu: Krasa. Mahrikanka: Krasa dusa ba tara pawisa.Español: sust. María (árbol). Ejemplo: El árbol de María crece

grande.Inglés: Maria´s tree. Example: Maria´s tree grows very big.

Tuahka: Kuanh. Ningkana: Muih kuanh banghwa puyun waraih bik laihwi.

Miskitu: Kuaihka. Mahrikanka: Upla kuaihka puski pyuara rihka sin daukisa.

Español: sust. Bazo. Ejemplo: Cuando a una persona se le inflama el bazo le da fiebre.

Inglés: Spleen. Example: When a person gets the spleen inflamed may get fever.

Tuahka: Kubamh. Ningkana: Kubamh kidi pukta diaunh as ki, minikpa nunh ki.

Miskitu: Yarik. Mahrikanka: Yarik ba tihmia daiura kumsa, nakra tara sa.

Español: sust. Buho. Ejemplo: El búho es una ave nocturna, tiene ojos grandes.

Inglés: Owl. Example: Owls are nocturnal birds and have big eyes.

Tuahka: Kuban. Ningkana: Waki nununh balna kidi Kuban naskau as bik dûwi.

Miskitu: Twisa. Mahrikanka: Platu tara nani ba twisa yawan aiska kat sin brisa.

Español: sust. Gajos. Ejemplo: Los plátanos grandes tienen hasta seis gajos.

Inglés: Clusters. Example: Big plantain trees have up to six clusters.

Tuahka: Kubu. Ningkana: Kubu kidi tî kapat ki, was kung kau manh barakwi.

Page 48: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

48

Miskitu: Bû. Mahrikanka: Bû ba tî baku sa, li unra baman pawisa.

Español: sust. Camalote. Ejemplo: El camalote es como té, solo crece a la orilla del río.

Inglés: Aquatic plant. Example: Camalote aquatic plant, is like tea, and it grows only by the river Banks.

Tuahka: Kubuyu. Ningkana: Kubuyu kidi wiskak as ki, pukta manh kalahwi.

Miskitu: Kuyu. Mahrikanka: Kuyu ba tnawira kum sa, tihmia baman takisa.

Español: sust. Pocoyo. Ejemplo: El pocoyo es una ave, solo sale de noche.

Inglés: Mocking bird. Example: Mocking bird is nocturnal.

Tuahka: Kuihnin. Ningkana: Kasnin dîn as yamning kat, muih aina balna bitik kau kalaning yam yâ kuihna.

Miskitu: Tawan. Mahrikanka: Plun kum daukri, upla balan nani sutra yabri pain ai tawan.

Español: verb.i. Ajustar. Ejemplo: Prepare una comida, y me ajustó para darle a todos.

Inglés: To fit/Plenty off. Example: I prepared a meal and there was plenty for everybody.

Tuahka: Kuihwas. Ningkana: Muih balna kau malai apis apis dianin kungh yâ kuihwas dana.

Miskitu: Mahwan. Mahrikanka: Upla nanira yauhra wiria wiria yabri sakuna mahwan ai takan.

Español: verb. No alcanzó. Ejemplo: Les dí un poco de yuca a la gente pero no me alcanzó.

Inglés: Wasn´t enough. I gave them Little bit of yucca but wasn´t enough.

Tuahka: Kûku. Ningkana: Kûku kurura wasan kidi dînin yamni ki.

Miskitu: Kuku. Mahrikanka: Kuku kura laya ba diaia pain sa.Español: sust. Coco. Ejemplo: Es bueno tomar el agua de

coco tierno.Inglés: Coconut. Example: Is good to drink Young coconuts

juice.

Tuahka: Kûlkayang. Ningkana: Kûlkayang balna kidi baisapuk kalsisiwi.

Page 49: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

49

Miskitu: Kûl dadimra. Mahrikanka: Kûl dadimra nani ba titan pyuara aitabi banghwisa.

Español: sust. Estudiante. Ejemplo: Los estudiantes se bañan de mañana.

Inglés: Student. Example: The students shower in the morning.

Tuahka: Kûl ûn. Ningkana: Kûl ûn balna salainh dûwa kanin.Miskitu: Kûl watla. Mahrikanka: Kûl watla nani ba lalanni klin

brikaia sa.Español: sust. Escuela. Ejemplo: Hay que tener limpia la Es

cuela.Inglés: School. Example: keep the school clean.

Tuahka: Kungkung. Ningkana: Kungkung kidi baisa yam payahlawas puput kat kaidi.

Miskitu: Kungkung. Mahrikanka: Kungkung ba kau pain inwras pis bara inisa.

Español: sust. Congo. Ejemplo: El Congo grita por la madrugada.

Inglés: Howling monkey. Example: The howling monkey howls early in the morning.

Tuahka: Kupilna. Ningkana: Tilbahwana baisa baraklawas kat kupilna.

Miskitu: Suiwan. Mahrikanka: Kuhtus kau tilwras kan suiwan.Español: adj. Tronchado. Ejemplo: Se tronchó el banano

cuadrado antes de sazonarse.Inglés: Broken. Example: The plantain broke before it ripen.

Tuahka: Kurnin. Ningkana: Irsilia kidi yam was kurwi.Miskitu: Yawaia. Mahrikanka: Irsilia ba pain li yawisa.Español: verb. Nadar. Ejemplo: Irsilia sabe nadar muy bien.Inglés: Swim. Example: Irsilia can swim very well.

Tuahka: Kûru. Ningkana: Kûru minik kidi bukulwada, wauhwada kâpi kapat didîwi.

Miskitu: Ûrang. Mahrikanka: Ûrang mâ ba kaki, wauhwi kapi baku dîsa.

Español: sust. Pataste. Ejemplo: La semilla de pataste la tostan, la muelen y se toma como café.

Inglés: Pataste seed. Example: Pataste seed is roasted and ground and drank as coffee.

Page 50: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

50

Tuahka: Kuruh. Ningkana: Kuruh kidi nawah kapat ki kun baisa bin ki.

Miskitu: Kruhbu. Mahrikanka: Kruhbu ba limi baku sa kuna kau wiria sirpi sa.

Español: sust. Tigrillo. Ejemplo: El tigrillo es parecido al tigre pero un poco más pequeño.

Inglés: Ocelot. Example: Ocelot is like a tiger only smaller.

Tuahka: Kurura. Ningkana: Kuabris kidi kurura taim sapanh ki.

Miskitu: Kura. Mahrikanka: Sikra ba kura pyuara suahni sa.Español: adj. Tierno. Ejemplo: La guayaba cuando está tierno

es acida.Inglés: Green. Example: Guayaba tastes sour whe still

green.

Tuahka: Kuskus. Ningkana: Kuskus kidi kuswa kapat ki, kun baisa bikisni ki.

Miskitu: Siakwa. Mahrikanka: Siakwa ba kuswa baku sa kuna kau sirpi sa.

Español: sust. Tortuga pecho quebrado. Ejemplo: La Tortuga pecho quebrado es como una tortuga normal, pero más pequeña.

Inglés: Box turtle. Example: Box turtle is like common turtle only smaller.

Tuahka: Kuskus wainku. Ningkana: Kuskus wainku kau kuskus kidi balan balna kau suman yakwi.

Miskitu: Siakwa kâti. Mahrikanka: Siakwa katkara drapapa tilara siakwa mahbra âpisa.

Español: sust. Enero. Ejemplo: En el mes de enero en los lodos ponen huevos las tortugas pecho quebrado.

Inglés: January. Example: Box turtles lay their eggs in the mud in January.

Tuahka: Kusnin. Ningkana: María kidi basan yamni kuswi.Miskitu: Aubaia. Mahrikanka: María ba ai tâwa pain aubisa.Español: verb. Peinar. Ejemplo: María se peina bien.Inglés: To comb hair. Example: Maria combs hair well. Tuahka: Kuswa. Ningkana: Kuswa kidi tuahka balna yam

dakakawi kasnin.Miskitu: Kuswa. Mahrikanka: Kuswa ba tuahka nani laik sa

piaia.

Page 51: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

51

Español: sust. Tortuga. Ejemplo: A los tuahkas les gusta comer tortuga.

Inglés: Turtle. Example: Tuahkas enjoy eating turtle.

Tuahka: Kuswa wainku. Ningkana: Kuswa wainku yak, kuswa balna kauhmak kau suman yayakwi.

Miskitu: Kuswa kati. Mahrikanka: Kuswa kati ra, kuswa nani ba auhya ra mahbra âpisa.

Español: sust. Febrero. Ejemplo: En el mes de febrero las tortugas ponen huevos en la arena.

Inglés: February. Example.Turtles lay their eggs in the sand in the month of February.

Tuahka: Kutkutwah. Ningkana: Kutkutwah kidi wah kapat ki kungh ukumni dûwi.

Miskitu: Rahrah. Mahrikanka: Rahrah ba kiwa baku sa sakuna kiaika brisa.

Español: sust. Cardo (bejuco). Ejemplo: El cardo es como un bejuco pero tiene espinas.

Inglés: Thistle. Example: Thistle is like a liana has thorns.

Tuahka: Kuyulh anan. Ningkana: Susum pamnin Kuyulnh anan kidi walunh bin kanin.

Miskitu: Kiulh nâpa. Mahrikanka: Batsi miskaia kiulhka napa ba kuarika kaya sa.

Español: sust. Anzuelo. Ejemplo: El anzuelo para pescar barbudo tiene que ser mediano.

Inglés: Fishook. Example: The fishhook to catch cat fish has to be medium.

Tuahka: Kuyulh pamnin. Ningkana: Titik kuyulh pamwak sirik bâs laihna.

Miskitu: Miskaia. Mahrikanka: Kukiki kiulh miski srik yumhpa alkan.

Español: verb. Pescar. Ejemplo: Mi abuela pescó tres sábalos.Inglés: To fish. Example: My grandmother caught three

Tarpons.

L-lTuahka: Lâ awas. Ningkana:Indian takaln balna bakannin kidi

lâ awas ki.

Page 52: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

52

Miskitu: Lâ apia. Mahrikanka: Insin tasbaya atkaia ba lâ apia sa.

Español: adj. ilegal. Ejemplo: Es ilegal vender tierras indígenas.

Inglés: ilegal. Example: It.s illegal to sell lands from indigenous.

Tuahka: Lâ bahnin. Ningkana: Wais muinh as Indian takaln balna bakanwarang kat lâ 445 lân bahwi.

Miskitu: Lâ krikaia. Mahrikanka: Ya uplika kum insin nani tasbaya atbia kaka lâ 445 lâka krikisa.

Español: verb. Violar la ley. Ejemplo: Quien vende las tierras indígenas viola la ley 445.

Inglés: Violate the law. Example: Whoever sells indigenous lands violates law 445.

Tuahka: Labatnin. Ningkana: Pan basan as as kidi labatnin yamni ki.

Miskitu: Samaia. Mahrikanka: Dus wahya kum kum ba samaia painsa.

Español: verb. Masticar. Ejemplo: Es bueno masticar algunas hojas.

Inglés: To chew. Example: It´s good to chew some leaves.

Tuahka: Lâih kalahna. Ningkana: Ruma tân kau, mâ papak bin Pita kau lâih kalahna.

Miskitu: Latan takan. Mahrikanka: Ruma yabalka ra, Jisas Pita ra latan takan.

Español: verb. Apareció. Ejemplo: A Pedro se le apareció Jesús en el camino a Roma.

Inglés: Appeard. Example: Jesus appeard to Peter in the way to Rome.

Tuahka: Laklana. Ningkana: Sip laklana kau Walangwas kûlni ûn kidi pakna.

Miskitu: Luan. Mahrikanka: Mâni luan ra Walangwas kulka watla ba makan.

Español: verb. Pasado. Ejemplo: El año pasado se construyó la escuela de Walangwas.

Inglés: Last. Example: Last year Walangwas school was built.

Tuahka: Laklauna. Ningkana: Mâ pak bin kidi dauna dai kun mâ bâs kau wat laklauna.

Page 53: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

53

Miskitu: Buan. Mahrikanka: Wan Dawan Jisas ba pruan kan kuna yu yumhpa ra kli buan.

Español: verb. Resucitó. Ejemplo: Nuestro señor Jesús murió y resucitó al tercer día.

Inglés: Resurrection. Example: Our lord Jesuschrist died and resurrected at the third day.

Tuahka: Laknin. Ningkana: Tîbil kau wahpam kidi laknin ki.Miskitu: Swiaia. Mahrikanka: Wauhtaya ba tibil ra swiaia sa.Español: verb. Poner. Ejemplo: Hay que poner la carta sobre

la mesa.Inglés: To place, to put. Example: Has to place the card on

the table.

Tuahka: Lamnin. Ningkana: Dîpân suhtik usnit dauk lampamting.

Miskitu: Makupaia. Mahrikanka: Plit sikbi ninkara makupisna.Español: adj. Boca abajo. Ejemplo: Lavo los trastes y los

guardo boca abajo.Ingles: Up side down. Example: I wash dishes and put

them away up side down.

Tuahka: Lap. Ningkana: Supa salh lap lahning. Miskitu: Apu. Mahrikanka: Supa sal apu piakri. Español: adj. Sin/No hay. Ejemplo: Cocine pejibaye sin sal.Inglés: Without. Example: Cook “pejibaye” without salt.

Tuahka: Lapki. Ningkana: Akat kul kayang muinh balna lapki.Miskitu: Apu. Mahrikanka: Nahara kul dadimra uplika nani

apu sa.Español: adv. No hay. Ejemplo: Aquí no hay estudiantes.Ingles: There aren´t. Example: there are no students.

Tuahka: Lau lânin. Ningkana: Yang taras as dûting dai kidi lau lâning.

Miskitu: Aibapri. Mahrikanka: Tras kum bri kapri ba aibapi takri.

Español: verb.i. Cancelar. Ejemplo: La deuda que tenía la cancelé.

Inglés: To cancel. Example: I canceled the debt I had.

Tuahka: Lâ ûn. Ningkana: Lâ ûn as kidi muih dî dutni yamna kidi lân yamwi.

Page 54: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

54

Miskitu: Lâ watla. Mahrikanka: Lâ watla kum ba upla diara saura dauki ba lâka daukisa.

Español: sust. Juzgado. Ejemplo: El juicio del delincuente lo realizan en el juzgado.

Inglés: Court of law. Example: The trial for delinquent is done at the court of law.

Tuahka: Launin. Ningkana: Kukuk sip laklana kau taras as dûwa dai kidi launa.

Miskitu: Aibapaia. Mahrikanka: Damiki mâni luan tras kum bri kan ba aibapan.

Español: verb. Pagar. Ejemplo: El año pasado mi abuelo pagó una deuda que tenía.

Inglés: To pay. Example: Last year my grandfather paid a debt he had.

Tuahka: Libitnin. Ningkana: Kauhna as dauk kauhna as karak libitnin.

Miskitu: Wal Prakaia. Mahrikanka: Lain kum bara lain wala wal prakaia.

Español: verb. Unir. Ejemplo: Unir una raya con la otra.Inglés: To unite. Example: Unite a line with other.

Tuahka: Lik. Ningkana: Yaknuhda lik ki.Miskitu: Taukaia. Mahrikanka: Wapi taukisa.Español: verb. est. Anda. Ejemplo: Anda caminando.Inglés: To walk. Example: Walking by.

Tuahka: Lilinh. Ningkana: Û minit kidi lilinh mânh ki.Miskitu: Kraukanka ailal. Mahrikanka: Utla pura ba

kraukanka ailal brisa.Español: adj. Agujero. Ejemplo: El techo tiene muchos

agujeros.Inglés: Hole. Example: The roof has many holes.

Tuahka: Lingnin. Ningkana: Prias ûn Bilni lingyang kidi sandi kau bil lingwi.

Miskitu: Lingbaia. Mahrikanka: Prias watla bilka lalingbra ba sandi ra bil lingbisa.

Español: verb. Hacer sonar. Ejemplo: El campanero de la iglesia hace sonar las campanas los domingos.

Inglés: Make sound. Example: The bell man of the church makes sound the bells on Sunday.

Page 55: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

55

Tuahka: Lîn munnin. Ningkana: Muih kau dî lîn munnin kidi dutni ki.

Miskitu: Lin munaia. Mahrikanka: Upla ra diera lîn munaia ba saura sa.

Español: verb. Prestar. Ejemplo: Es malo prestar.Inglés: To lend. Example: Is bad to lend Money.

Tuahka: Lîs. Ningkana: Muih wana samakni kidi lîs âwada sipwak baisa yaksunh ki.

Miskitu: Lis. Mahrikanka: Mairin praka pura lis mangki sipan pyuara kau painkira sa.

Español: sust. Encaje. Ejemplo: La blusa de la mujer decorada con encaje, se ve más bonita.

Inglés: Broidery. Example: The woman’s blouse with broidery looks much prettier.

Tuahka: Lispamnin. Ningkana: Dîbubuinh balna kidi lispamnin ki.

Miskitu: Lulkaia. Mahrikanka: Diara yuya nani ba lulkaia sa.Español: verb. Botar. Ejemplo: Hay que botar la basura.Inglés: To dump. Throw away. Example: Have to dump the

thrash.

Tuahka: Lubuinh. Ningkana: Pan kidi binbin puyun kau lubuinh ki.

Miskitu: Swapni. Mahrikanka: Dus ba sirpi pyuara swapni sa.Español: adj. Tierno, suave. Ejemplo: El árbol cuando está

pequeño es suave.Inglés: Tender, soft. Example: The tree is soft when small.

M-mTuahka: Mâ as. Ningkana: Wasakin wina alah yawing kun mâ

as aiwaraki.Miskitu: Yu kum. Mahrikanka: Wasakin wina taki auna kuna

yu kum balamna.Español: adv. Un día. Ejemplo: Me voy de Wasakin pero un

día volveré.Inglés: One day. Example: I´m leaving Wasakin but one day

I´ll be back.

Tuahka: Mâ askau. Ningkana: Warman Bilwi kau yaunik dai kun mâ askau yaunikting.

Page 56: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

56

Miskitu: Yu wala. Mahrikanka: Naiwa Bilwi ra waia kapri kuna yu wala ra waisna.

Español: adv. Otro día. Ejemplo: Hoy tenía que ir a Bilwi pero iré otro día.

Inglés: Another day. Example: Today I had to go to bilwi but I will go another day.

Tuahka: Mâ busnin. Ningkana: Uba mâ busting kat waraih yâ laihwi.

Miskitu: Lapta amaia. Mahrikanka: Uba lapta ai ami kan rihka ai alkisa.

Español: verb. Asolear. Ejemplo: Debido a que me asoleaba mucho me dió fiebre.

Inglés: Sunbathe. Example: I sunbathed too much and i got a fever.

Tuahka: Madan. Ningkana: Warman mân adi ramh madan kalahnin awi.

Miskitu: Lapta. Mahrikanka: Naiwa yua na rait lapta takaisa.Español: sust. Solazo. Ejemplo: Este día va a ser un buen

solazo.Inglés: Sunny. Example: This day is going to be sunny.

Tuahka: Mâ dutni. Ningkana: Warman adi mâ dutni ki, kidi bang dîtauh kau yawasyang.

Miskitu: Yu saura. Mahrikanka: Naiwa na yu Saura sa, ba pat untara waras.

Español: sust. Mal tiempo. Ejemplo: Hoy hace mal tiempo, por eso no iré al campo.

Inglés: Bad weather. Example: There’s bad weather today that’s why I won´t go to the fields.

Tuahka: Mahnin. Ningkana: Kutsi wana as wina kutsi baisa mahnikting.

Miskitu: Sahwaia. Mahrikanka: Kuirku mairin kum wina kuirku kau ailal sahwaisna.

Español: verb. Reproducir. Ejemplo: De una cerda voy a reproducir más cerdos.

Inglés: To reproduce. Example: I´m going to reproduce more pigs out of a sow.

Tuahka: Mâ karna arauk. Ningkana: Mâ karna arauk yak papak kaiwi.

Miskitu: Tausdi. Mahrikanka: Tausdi yua ba papiki aula.

Page 57: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

57

Español: sust. Jueves. Ejemplo: Mi papá viene el día jueves.Inglés: Thursday. Example: My dad is coming on Thursday.

Tuahka: Mâ karna as. Ningkana: Mâ karna as kidi kûl tunun bahwa mân as ki.

Miskitu: Mundi. Mahrikanka: Mundi ba kul tâ kriki yua kum sa.

Español: sust. Lunes. Ejemplo: El día lunes es el primer día de clase.

Inglés: Monday. Example: Monday is the first day of class.

Tuahka: Mâ karna bâs. Ningkana: Mâ karna bâs kidi was parah kau kuyulh pamna yawing.

Miskitu: Winsdi. Mahrikanka: Winsdi yua ba awala mayara kiulh miskaia auna.

Español: sust. Miércoles. Ejemplo: El día miércoles voy a pescar hacia río abajo.

Inglés: Wednesday. Example: I´m going to fish down river on Wednesday.

Tuahka: Mâ karna bû. Ningkana: Mâ karna bû mân kidi Bilwi kau yawing.

Miskitu: Susdi. Mahrikanka: Susdi yua ba Bilwi ra auna.Español: sust. Martes. Ejemplo: El día martes voy a Bilwi.Inglés: Tuesday. Example: In Tuesday I´m going to Bilwi.

Tuahka: Mâ karna naskau as. Ningkana: Mâ karna naskau as laih takal muinh balna dînangta dauk diauh muinh wawalwi.

Miskitu: Satadi. Mahrikanka: Satadi yua ba tawan uplika nani ba tama bara wîna pliki bangwisa.

Español: sust. Sábado. Ejemplo: El día sábado la gente de la comunidad busca bastimento y carne.

Inglés: Saturday. Example: People of the community look for meat and bread on Saturday.

Tuahka: Mâ karna naskau bû. Ningkana: Mâ karna naskau bû laih muih bitik kidi prias kau uiwi.

Miskitu: Sandi. Mahrikanka: Sandi lika upla sut ba prias ra wisa.

Español: sust. Domingo. Ejemplo: El día domingo todas las personas van a la iglesia.

Inglés: Sunday. Example: Everybody goes to church on Sunday.

Page 58: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

58

Tuahka: Mâ karna singkwa. Ningkana: Mâ karwa singkwa yak asna bauting

Miskitu: Praidi. Mahrikanka: Praidi yua ba kuala tuskisna.Español: sust. Viernes. Ejemplo: El día viernes lavo las ropas.Inglés: Friday. Example: I wash clothes on Friday.

Tuahka: Makawa. Ningkana: Makawa munh mâ kakiwi. Miskitu: Yu dimi. Mahrikanka: Yu dimi bak lapta dimi wisa.Español: sust. Oeste. Ejemplo: Por el oeste se oculta el sol.Inglés: West. Example: The sun sets on the West.

Tuahka: Makilwa. Ningkana: Mâkilwa saitni yak kûl ûni sak ki.Miskitu: Yu uliba. Mahrikanka: Yu uli saitra kûl watla bara sa.Español: sust. Este. Ejemplo: La escuela se encuentra en el

este.Inglés: East. Example: The school is on the East.

Tuahka: Mâlainh. Ningkana: Mâtim kidi mâkau kilwada kîri.Miskitu: Purara. Mahrikanka: Plin ba purara uli palisa.Español: adj. Alto. Ejemplo: El avión se eleva para volar.Inglés: High. Example: The plane elevates very high to fly.

Tuahka: Malai salaunh. Ningkana: Malai salaunh kidi muih kaswas ki.

Miskitu: Yauhra karna. Mahrikanka: Yauhra karna ba upla piras sa.

Español: sust. Yuca dura. Ejemplo: La yuca dura nadie se la come.

Inglés: Tough yucca. Example: Nobody eats tough yucca.

Tuahka: Malai yaraun. Ningkana: Wirak al barakni malai yaraun bû dûwi.

Miskitu: Yauhra nasla. Mahrikanka: Laikra almuk yauhra nasla wal brisa.

Español: sust. Plantaciones de yuca. Ejemplo: Mi hermano mayor tiene dos plantaciones de yuca.

Inglés: Yucca plantations. Example: My older brother has two yucca plantations.

Tuahka: Malka. Ningkana: Malka kidi diauh as ramh parasni kîri.

Miskitu: Kiaki. Mahrikanka: Kiaki ba daiwan kum rait isti plapisa.

Español: sust. Guatusa. Ejemplo: La guatusa es un animal que corre muy rápido.

Page 59: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

59

Inglés: Red Agouti. Example: Red agouti is an animal that runs very fast.

Tuahka: Malnin. Ningkana: Muih dîn malnin kidi dutni ki.Miskitu: Implikaia/Yukukaia. Mahrikanka: Upla dukia

implikaia ba saura sa.Español: verb. Robar/Esconder. Ejemplo: Es malo robar.Inglés: Steal/Hide. Example: It´s bad to steal.

Tuahka: Mampat. Ningkana: Nanak mampat kaiwih?Miskitu: Ahkia. Mahrikanka: Mamiki ahkia aula?Español: adv. Cuándo. Ejemplo: ¿Cuándo viene mi mamá?Inglés: When. Example: When does my mom come?

Tuahka: Man. Ningkana: Man wais manh?Miskitu: Man. Mahrikanka: Man ba ya sma ki?Español: pron.p. Usted/Tú. Ejemplo: ¿Quién eres tú?Inglés: You. Example: Who are you?

Tuahka: Mânh. Ningkana: Yang Kutsi mânh dûting.Miskitu: Ailal. Mahrikanka: Yang Kwirku ailal brisna.Español: adv. Muchos. Ejemplo: Tengo muchos cerdos.Inglés: Many. Example: I have many pigs.

Tuahka: Manna. Ningkana: Yahan manna bitik kûl tingnamil yamtada dainimna.

Miskitu: Man nani. Mahrikanka: Yauhka man nani sut kul warkka dauki bri balaia

Español: pron. Ustedes. Ejemplo: Mañana todos ustedes van a traer sus tareas hechas a clase.

Inglés: You. Example: Tomorrow all of you will bring your homework done to class.

Tuahka: Mansikinh. Ningkana: Walalamsah dîmuih as mansikinh ki.

Miskitu: Taski. Mahrikanka: Kukas ba daiwan kum taski sa.Español: adj. Desaseado/Cochino. Ejemplo: La mosca es un

insecto desaseado.Inglés: Dirty. Example: Fly it´s a dirty insect.

Tuahka: Mâ pukna. Ningkana: Kalina balna pan kau kikilwi umun mâ pukna yuln.

Miskitu: Tihmia iwan. Mahrikanka: Kalila nani dusra ulisa pat tihmia iwan bara.

Page 60: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

60

Español: verb. Oscureció. Ejemplo: Como ya Oscureció Las gallinas se suben al árbol.

Inglés: Darken. Example: Since it darken the chikens are climbing on the tres.

Tuahka: Mark. Ningkana: Tingki minit kau mark as dûting. Miskitu: Mark. Mahrikanka: Mihti purara mark kum brisna.Español: sust. Cicatriz. Ejemplo: En el dorso de mi mano

tengo una cicatriz.Inglés: Scar. Example: I have a scar on the back of my

hand.

Tuahka: Mâsan. Ningkana: Masan kau kûl awing.Miskitu: Tutni. Mahrikanka: Tutni ra kûl dimisna.Español: sust. Tarde. Ejemplo: Estudio por la tarde.Inglés: Evening. Example: I study during the evening.

Tuahka: Mâsang. Ningkana: Mâsang kidi ramh yaksunhni ki.Miskitu: Kasbrika. Mahrikanka: Kasbrika ba rait painkira sa.Español: sust. Cielo. Ejemplo: El cielo es muy precioso.Inglés: Sky. Example: The sky is truly precious.

Tuahka: Mâsan kungni. Ningkana: Masan kungni laih susum busna dauk malaih karak kasnikting.

Miskitu: Tutni pata. Mahrikanka: Tutni pata lika batsi ankan bara yauhra wal piaisna.

Español: sust. Cenar. Ejemplo: Voy a cenar con barbudo asado y yuca cocida.

Inglés: Eat dinner. Example: I will eat broiled cat fish with boiled yucca for dinner.

Tuahka: Mâ tînma. Ningkana: Mâ tînma kidi was lauwa puyun milnin dutni ki.

Miskitu: Plin. Mahrikanka: Yu Saura pyuara plin ulaia ba Saura sa.

Español: sust. Avión. Ejemplo: En mal tiempo no es recomendable subirse al avión.

Inglés: Airplane. Example: Is not advisable to get on an airplane during bad weather.

Tuahka: Mâtis. Ningkana: Mâtis kidi kaln arauk duwi.Miskitu: Matis. Mahrikanka: Matis ba mina walhwalh brisa.Español: sust. Ratón. Ejemplo: El ratón tiene cuatro patas.Inglés: Mouse. Example: The mouse has four legs.

Page 61: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

61

Tuahka: Mâtis was. Ningkana: Mâtiswas pân kidi ispilh balna yalalahwi kun kidi Sumu balna takaln dai.

Miskitu: Matiwas. Mahrikanka: Matiwas tawanka ra ispail nani iwisa kuna Sumu nani tasbaya kan.

Español: sust. Matiwas (Río de ratones). Ejemplo: En la ciudad de Matiwas viven los mestizos pero era tierra de los Sumus.

Inglés: Matiwas. Example: In the city of Matiwas the cross breed live but this land belonged to natives Sumus.

Tuahka: Mayang. Ningkana: Warman Wasakin kau Mayang bitik mânin ki.

Miskitu: Yawan nani. Mahrikanka: Naiwa Wasakin ra yawan nani sut wayaia sa.

Español: pron. Nosotros/as. Ejemplo: Hoy vamos a ir todos nosotros a wasakin.

Inglés: Us. Example: Today all of us are going to Wasakin.

Tuahka: Mim dûnin. Ningkana: Warman masan mimik wana barakni kidi mimin dûna.

Miskitu: Luhpa Baikaia. Mahrikanka: Naiwa tutni luhpi mairin almuk ba luhpa baikan.

Español: verb. Parir/Dar a luz. Ejemplo: Hoy por la tarde mi hija mayor dio a luz.

Inglés: To deliver. Example: This afternoon my older daughter delivered a baby.

Tuahka: Mimin wana. Ningkana: Witin mimin wana kidi yuln yam dakawi.

Miskitu: Luhpia mairin. Mahrikanka: Witin lupia mairin ba pain ai bila walisa.

Español: sust. Hija. Ejemplo: Su hija le obedece.Inglés: Daughter. Example: His daughter obeys him.

Tuahka: Minbusyang. Ningkana: Yang papak kidi minbusyang tingnamil yamwi.

Miskitu: Main kakaira. Mahrikanka: Papaki ba main kakaira warkka daukisa.

Español: Vigilante. Ejemplo: Mi papá es vigilante.Inglés: Watchfull. Example: My dad is watchfull.

Tuahka: Minik danin. Ningkana: Kukuk minik danin yawing.Miskitu: Yula kahbaia. Mahrikanka: Damiki yula kahbaia

auna.

Page 62: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

62

Español: verb. Acompañar. Ejemplo: Voy a acompañar a mi abuelo.

Inglés: Accompany. Example: I´m going to accompany my grandfather.

Tuahka: Minit anyang. Ningkana: Wirak wana kidi aln minit anyang ki.

Miskitu: Tawan lalaura. Mahrikanka: Laikra ba maya tawan lalaura sa.

Español: verb.i. Celar. Ejemplo: Mi hermana cela a su esposo.Inglés: To be jealous off. Example: My sister is jealous of

her husband.

Tuahka: Minit tang. Ningkana: Sau kapanh balna kidi sip minit tang manh laihdada taldas ki.

Miskitu: Purak baman. Mahrikanka: Tasba trabilka nani ba sip murak baman laki kaikras.

Español: adj. Superficial. Ejemplo: El problema de la tierra no lo podemos analizar superficialmente.

Inglés: Lightly. Example: The problem of the earth cannot be analyzed lightly.

Tuahka: Muknin. Ningkana: Mâ kidi mukus laklau mukpamwi.Miskitu: Bikaia. Mahrikanka: Lapta ba mukus bui bikisa.Español: verb. Cubrir. Ejemplo: La nube cubre al sol.Inglés: To cover. Example: The cloud is covering the sun.

Tuahka: Mûkulkul. Ningkana: Mûkulkul kalina almuk as laihna.

Miskitu: Yakal. Mahrikanka: Yakal kalila wainhka kum alkan. Español: sust. Águila. Ejemplo: El águila atrapó a un gallo.Inglés: Eagle. Example: The Eagle caught a rooster.

Tuahka: Mûlalah. Ningkana: Mulalah malai karak lahna manh kasting.

Miskitu: Mulala. Mahrikanka: Mulala yauhra wal piakan baman pisna.

Español: sust. Guapote. Ejemplo: Sólo me alimento con guapote y yuca.

Inglés: Bass. Example: I only eat bass and yucca.

Tuahka: Muribian. Ningkana: Tuahka balna kidi Muribian priasni kau uiwi.

Page 63: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

63

Miskitu: Muribian. Mahrikanka: Tuahka nani ba Muribian priaska ra wîsa.

Español: sust. Morava. Ejemplo: Los Tuahkas van a la iglesia morava.

Inglés: Moravian. Example. Tuahkas attend to Moravian church.

N-nTuahka: Nain. Ningkana: Kûku panan nanain bû dûting.Miskitu: Yari. Mahrikanka: kuku dusa yari wal brisna.Español: adv. Altos. Ejemplo: Tengo dos palos de cocos altos.Inglés: High/Tall. Example: I have two high coconut trees.

Tuahka: Naiyaskau. Ningkana: Nanak ûn kidi uba naiyaskau ki.

Miskitu: Laihura. Mahrikanka: Mamiki watla ba uba laihura sa.

Español: adv. Lejos. Ejemplo: La casa de mi mamá está muy lejos.

Inglés: Far away. Example: My mom´s house is very far away.

Tuahka: Nakan. Ningkana: Tingki bahbanh kau nakan as dûting.

Miskitu: Latwan. Mahrikanka: Paihpaya ra latwan kum brisna.

Español: adj. Dolor. Ejemplo: Tengo dolor en mi hombro.Inglés: Pain. Example: I have pain on my shoulder.

Tuahka: Nakan talnin. Ningkana: Mâ mimik balna bitik kau nakan talnin ki.

Miskitu: Latwan kaikaia. Mahrikanka: Wan luhpia nani sut ra latwan kaikaia sa.

Español: verb. Amar/Querer. Ejemplo: Hay que amar a todos nuestros hijos.

Inglés: To love. Example: We have to love all our children.

Tuahka: Namangh. Ningkana: Warman namangh Wasakin kau yawing.

Miskitu: Mahka. Mahrikanka: Naiwa mahka Wasakin ra auna.Español: adv. Ahora/Ya. Ejemplo: Ahora me voy para

Wasakin.Inglés: Now. Example: Now I’m going to Wasakin.

Page 64: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

64

Tuahka: Nana. Ningkana: Yang nanak kidi Tuahka tapainamak as ki.

Miskitu: Yapti. Mahrikanka: Yang yaptiki ba Tuahka nisan ka kum sa.

Español: sust. Madre/Mamá. Ejemplo: Mi madre es de la étnia Tuahka.

Inglés: Mother. Example: My mother is from Tuahka ethnic.

Tuahka: Nanahnin. Ningkana: Mimbin kidi namangh yaknuhdanin taim kal nanahwi.

Miskitu: Tatatwaia. Mahrikanka: Tuktan ba wapaia ta kriki pyuara uba tatatwisa.

Español: verb.i. Tambalear. Ejemplo: El niño cuando comienza a caminar tambalea mucho.

Inglés: To stagger. Example: The child when starts to walk staggers a lot.

Tuahka: Nanakbin. Ningkana: Nanakbin ayangni kidi laih Yala.

Miskitu: Anti sirpi. Mahrikanka: Antiki sirpi nina ba lika Yala.Español: sust. Tía menor. Ejemplo: El nombre de mi tía menor

es Yala.Inglés: Youngest aunt. Example: The name of my youngest

aunt is Yala.

Tuahka: Nangtak. Ningkana: Yang nangkatak kidi binbin ki.Miskitu: Kakma. Mahrikanka: Yang kaikma ba sirpi sa.Español: sust. Nariz. Ejemplo: Mi nariz es pequeña.Inglés: Nose. Example: My nose is small.

Tuahka: Nangtak sulinh. Ningkana: Kutsi balna nangnatak sulinh kidi nunh ki.

Miskitu: Kakma unta. Mahrikanka: Kuirku nani kakma unta ba tara sa.

Español: sust. Fosas nasales. Ejemplo: Las fosas nasales de los cerdos son grandes.

Inglés: Nasal fosses. Example: The nares of pigs are big.

Tuahka: Nangtapuna. Ningkana: Nangtapuna kidi diauh wasan lahna, dî nangta, salh dauk Kisauhri karak manh lahwi.

Miskitu: Auhbi piakan. Mahrikanka: Auhbi paikan ba wina pilalka, tama, sal, bara kisauri wal baman piakisa.

Page 65: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

65

Español: sust. Vaho. Ejemplo: La comida de nangtapuna (vaho) se prepara solo con caldo de carne, bastimentos, sal y culantro.

Inglés: Vaho. Example: (Nangtapuna) Vaho it´s a food with beef, yucca, plaintains, and is served with salad, salt and coriander.

Tuahka: Naskau arauk. Ningkana: Muihwana bantuk kidi waiku naskau arauk kat mimin dûwi.

Miskitu: Matlal kahbi pura yumhpa. Mahrikanka: Mairin kuihra ba kati matlal kahbi pura yumhpa kat bibi ba aisubisa.

Español: adj. num. Nueve. Ejemplo: La mujer embarazada da a luz hasta los nueve meses.

Inglés: Nine. Example: The pregnant woman gives birth at nine months.

Tuahka: Naskau araukwa. Ningkana: Waiku naskau araukwa kidi supa wainku ki.

Miskitu: Matlalkahbi pura yumhpika. Mahrikanka: Matlalkahbi pura yumhpika katka ba sika supa katka sa.

Español: adj.ord. Noveno. Ejemplo: El noveno mes es el de los pejibayes.

Inglés: Ninth. Example: Pejibayes (palm tree fruit) month is the ninth.

Tuahka: Naskau as. Ningkana: Mîmik al bin sip naskau as dûwi.

Miskitu: Matlal kahbi. Mahrikanka: Luhpi waitna ba mani matlal kahbi brisa.

Español: adj.num. Seis. Ejemplo: Mi hijo menor tiene seis años.

Inglés: Six. Example: My youngest son is six years old.

Tuahka: Nawah. Ningkana: Nawah kidi wayaunli paun, buln dauk sân bik ki.

Miskitu: Limi. Mahrikanka: Limi ba sipsa kaia kalatka pauni, bulni bara siksa sin.

Español: sust. Tigre. Ejemplo: El tigre puede ser de color rojo, pinto y negro.

Inglés: Tiger. Example: The tiger could be red, paint, and black color.

Page 66: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

66

Tuahka: Nawan. Ningkana: Nâkwan kidi samalyang wana as ki.

Miskitu: Anti almuk. Mahrikanka: Antiki almuk ba Smasmalkra mairin kum sa.

Español: sust. Tía mayor. Ejemplo: Mi tía mayor es una profesora.

Ingles: Eldest aunt. Example: My eldest aunt is a teacher.

Tuahka: Ningkanin. Ningkana: Mimbin as baisa wauhpam yul talwas kat abidima pas ningkanin ki.

Miskitu: Mahrikaia. Mahrikanka: Tuktan kau aisi kaikras bara pas ba Karma binka nani mahrikaia sa.

Español: verb. i. Enseñar/Señalar. Ejemplo: A los niñ@s primero hay que enseñarles el abecedario.

Inglés: To teach/To show. Example: To children first have to teach the a b c´s.

Tuahka: Ningkaranin. Ningkana: Muih kau ningkaranin kidi dutni ki.

Miskitu: Lawaska kikaia. Mahrikanka: Upla lawaska kikaia ba saura sa.

Español: verb. Reírse. Ejemplo: Es malo reírse de otra persona.

Inglés: Too laugh. Example: It´s bad to laugh at other person.

Tuahka: Nunh. Ningkana: Kalina almuk nununh arauk dûting.Miskitu: Tara. Mahrikanka: Kalila wainhka tara walhwalh

brisna.Español: adj. Grande. Ejemplo: Tengo cuatro gallos grandes.Inglés: Big. Example: I have four big roosters.

Tuahka: Nunin. Ningkana: Dî bubuinh kidi was kau lispamnin awaski kun nûnin ki.

Miskitu: Bikaia. Mahrikanka: Diera yuya ba awala ra lulkaia apia kuna bikaia sa.

Español: verb. Enterrar. Ejemplo: Hay que enterrar las basuras y no botarlas en el río.

Inglés: To burry. Example: Trash has to be buried and not thrown in the river.

Tuahka: Nunitkau. Ningkana: Was as nunitkau û as sak ki.Miskitu: Lamara. Mahrikanka: Awala un lamara ra utla kum

bara sa.

Page 67: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

67

Español: adv. Cerca de. Ejemplo: Cerca de un río hay una casa.

Inglés: Nearby. Example: There´s a house nearby the river.

P-pTuahka: Pâ. Ningkana: Kalmata saun kidi pâ as yamni ki

wahminik dahnin.Miskitu: Plis. Mahrikanka: Kalmata ba plis kum pain sa bins

mangkaia.Español: sust. Lugar. Ejemplo: Kalmata es un lugar bueno

para sembrar frijoles.Inglés: Place. Example: Kalmata is a good place to plant

beans.

Tuahka: Pâbilau. Ningkana: Takal binina kau pâbilau kidi pukta bitik yus munwi.

Miskitu: Pabula. Mahrikanka: Tawan sirpi nanira tihmia bani pabula yus munisa.

Español: sust. Mosquitero. Ejemplo: En las comunidades pequeñas todas las noches utilizan mosquiteros.

Inglés: Mosquito net. Example: In smaller communities mosquito nets are used every night.

Tuahka: Pahaun. Ningkana: Samak pahaun as bakanning.Miskitu: Paura. Mahrikanka: Prak pura paura kum atkri.Español: adj. Rosad@. Ejemplo: Compre una blusa rosada.Inglés: Pink. Example: I bought a pink blouse.

Tuahka: Pahpanh. Ningkana: Muih ahal kidi pahpahnana yak dî turururkwi.

Miskitu: Pahpaia. Mahrikanka: Waitna nani ba ai pahpaia ra diara twilkisa.

Español: sust. Hombro. Ejemplo: Los hombres cargan en sus hombros.

Inglés: Shoulder. Example: Men carry on their shoulders.

Tuahka: Pai. Ningkana: Pai kidi damni ki.Miskitu: Tawa. Mahrikanka: Tawa ba damni sa.Español: sust. Batata. Ejemplo: La batata es dulce.Inglés: Sweet potato. Example: Sweet potato is sweet.

Page 68: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

68

Tuahka: Paibin. Ningkana: Paibin kidi wasmak balna kau manh bangki.

Miskitu: Turha. Mahrikanka: Turha nani ba lakun ra ailal sa.Español: sust. Caujipal. Ejemplo: Hay muchos cuajipales en

las lagunas.Inglés: Caiman. Example: There are many caimans in the

lagoons.

Tuahka: Pak. Ningkana: Wauhtaya as sau kau bukna pak kalaih.

Miskitu: Prawi. Mahrikanka: Wauhtaya kum kauhwan prawi ba.

Español: verb. e. Caído/Estar. Ejemplo: Hay un papel caído en el suelo.

Inglés: Fallen. Example: There´s a fallen paper on the ground.

Tuahka: Pakau. Ningkana: Û pakau kalina as sak ki.Miskitu: Bilara. Mahrikanka: Utla bilara kalila kum bara sa.Español: adj.d. Dentro/Adentro. Ejemplo: Dentro de la casa

hay una gallina.Inglés: Inside. Example: There is a chicken inside the

house.

Tuahka: Paknin. Ningkana: Papak kidi û paknin tingnamil dûwi.

Miskitu: Makaia. Mahrikanka: Papiki ba utla makaia warkka brisa.

Español: verb. Construir. Ejemplo: El oficio de mi papá es construir viviendas.

Inglés: To build. Example: My dad´s job is to build houses.

Tuahka: Pak talnin. Ningkana: Yala dauk Dîtang karak dîwil yayamna kidi Pak talnin.

Miskitu: Praki kaikaia. Mahrikanka: Yala bara Dîtang wal lilka paskan praki kaikaia.

Español: verb. Comparar. Ejemplo: Yala y Dîtang hicieron dibujos para comparar.

Inglés: To compare. Example: Yala and ditangy did drawings to compare.

Tuahka: Palan. Ningkana: Yang palak kau bâl as yâ pana.Miskitu: Lama dusa. Mahrikanka: Yang laima dusa ra bâl

kum ai saban.

Page 69: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

69

Español: sust. Pecho. Ejemplo: En el pecho me golpeó una pelota.

Inglés: Chest/Breast. Example: A ball hit me on the chest.

Tuahka: Palatang. Ningkana: Palatang lap yang puyun sip amasyang.

Miskitu: Tilar. Mahrikanka: Tilar apusna pyuara sip yapras ai munisa.

Español: sust. Almohada. Ejemplo: No puedo dormir sin almohada.

Inglés: Pillow. Example: I can´t sleep without a pillow.

Tuahka: Palatnin. Ningkana: Diauh muinh kidi bain palattada kistah.

Miskitu: Tamaia. Mahrikanka: Wina ba tanhta tami kiskaia.Español: verb. Rodajear. Ejemplo: Hay que rodajear fina la

carne para freirla.Inglés: To slice/Prepare. Example: Slice meat finely to fry it.

Tuahka: Palhnin. Ningkana: Wâwi as palhta sak yang. Miskitu: Klauhbaia. Mahrikanka: Kahmi kum klauhbisna.Español: verb. Abriendo hoyo/Taladrar. Ejemplo: Estoy

abriendo hoyo al jícaro.Inglés: Opening a hole/To dril. Example: I´m drilling a hole

to the “jicaro”.

Tuahka: Pamnin. Ningkana: Baisapuk bitik bâl pamtik praptis dûting.

Miskitu: Lulkaia. Mahrikanka: Titan bani bâl lulkaia praptis munisna.

Español: verb. Lanzar/Tirar. Ejemplo: Cada mañana practico a lanzar pelota.

Inglés: Cast/Pitch. Example: Every morning I practice to pitch the ball.

Tuahka: Pampânin. Ningkana: Bâl as saukau pam pâraki.Miskitu: Lulki sabaia. Mahrikanka: Bal kum tasbara lulki

sabamna.Español: verb. Tirar al suelo. Ejemplo: Voy a tirar al suelo una

pelota.Inglés: Throw to the ground. Example: I´m going to trow a

ball to the ground.

Tuahka: Pan. Ningkana: Pan kidi sat sat bararakwi.

Page 70: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

70

Miskitu: Dus. Mahrikanka: Dus ba sat sat pawi banghwisa. Español: sust. Árboles/Plantas. Ejemplo: Los árboles crecen

de varios tamaños.Inglés: Trees/Plants. Example: Trees grow in different sizes.

Tuahka: Pan bas. Ningkana: Yalmis panan basan kidi wayaunli kayahbas ki.

Miskitu: Dus wahya. Mahrikanka: Andris dusa wahya ba kalatka sangnisa.

Español: sust. Hojas. Ejemplo: Las hojas de naranjo son de color verde.

Inglés: Leaf. Example: The leaves are green orange.

Tuahka: Pang. Ningkana: Yangna masan bitik pang kastingna.

Miskitu: Tamalh. Mahrikanka: Yang nani tutni bani tamalh pih bangwisna.

Español: sust. Tamal. Ejemplo: Nosotros comemos tamal cada tarde.

Inglés: Corn mash meal. Example: We eat tamal every evening.

Tuahka: Pang dam. Ningkana: Pang dam kidi am kurura karak yamwi.

Miskitu: Tamal damni. Mahrikanka: Tamal damni ba aya kura wal daukisa.

Español: sust. Yoltamal. Ejemplo: Los yoltamales se hacen con elotes tiernos.

Inglés: Yoltamal (babycorn mash). Example: Yoltamales are made with baby corn.

Tuahka: Pang sapanh. Ningkana: Pang sapanh kidi am kurura sapanh karak yamwi.

Miskitu: Tamal suahni. Mahrikanka: Tamal suahni ba aya kura suahwan wal daukisa.

Español: sust. Tamal agrio. Ejemplo: El tamal agrio se hace con elotes tiernos fermentados.

Inglés: Sour tamal. Example: Sour tamal are made with fermented baby corn.

Tuahka: Pangtak. Ningkana: Mâ pangkatak kidi mâ muik pisni as ki.

Miskitu: Lula. Mahrikanka: Wan lula ba wan wina piska kumsa.

Page 71: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

71

Español: sust. Rodilla. Ejemplo: La rodilla es parte de nuestro cuerpo.

Inglés: Knee. Example: Knee is a part of our body.

Tuahka: Pangtakpânin. Ningkana: Yang mikit yulnik kat pangkatak pâting.

Miskitu: Lula krikaia. Mahrikanka: Yang puri sunaia kaka luli krikisna.

Español: verb. Arrodillar. Ejemplo: Cuando quiero orar me tengo que arrodillar.

Inglés: To kneel down. Example: I kneel down when i want to pray.

Tuahka: Pânin. Ningkana: Kanki silak tat kau pânin awi.Miskitu: Sabaia. Mahrikanka: Tahtiki tat ra silak sabaisa.Español: verb. Clavar. Ejemplo: Mi tío va a clavar en la tabla.Inglés: To nail. Example: My uncle is going to nail on the

board.

Tuahka: Pankar. Ningkana: Mimbinina ahal kidi pankar yakisdanin yamdakakawi.

Miskitu: Kit. Mahrikanka: Tuktan waitna naniba kit pulaia laik sa.

Español: sust. Trompos. Ejemplo: A los niños les gusta jugar con trompos.

Inglés: Spinning top. Example: The children enjoy playing with spinning tops.

Tuahka: Pankur. Ningkana: Pankur kidi yalam panan karak paparwi.

Miskitu: Duri. Mahrikanka: Duri ba yalam dusa wal karbisa.Español: sust. Bote. Ejemplo: El bote se construye con el

árbol de caoba.Inglés: Boat. Example: The boat is built with mahogany tree.

Tuahka: Pan milin. Ningkana: Pan milin kau kilwinh bukram.Miskitu: Dus tnawa sirpika. Mahrikanka: Dus tnawa sirpika

ra ulpara kauhma.Español: sust. Ramas pequeñas. Ejemplo: No te subas en

las ramas pequeñas te puedes caer.Inglés: Small branches. Example: don´t get on the small

branches you may fall.

Page 72: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

72

Tuahka: Pan minik. Ningkana: Pan minik balna yamni ki kasnin.

Miskitu: Dus mâ. Mahrikanka: Dus mâ nani ba pain sa piyaia.Español: sust. Frutas. Ejemplo: Es bueno comer frutas.Inglés: Fruit. Example: Is good to eat fruits.

Tuahka: Pan sulinh. Ningkana: Pan sulinh balna kau Bil kâwi.Miskitu: Dus unta. Mahrikanka: Dus unta nani ra pyuta

dimisa.Español: sust. Huecos de los árboles. Ejemplo: En los

huecos de los árboles se meten las culebras.Inglés: Tree holes. Example: Snakes get inside the tree

holes.

Tuahka: Pan ting. Ningkana: Yalmis panan kidi ting mânh dûwi.

Miskitu: Dus tnawa. Mahrikanka: Andris dusa ba tnawa ailal brisa.

Español: sust. Ramas. Ejemplo: El naranjo tiene muchas ramas.

Inglés: Branches. Example: Orange tree has many branches.

Tuahka: Pan ûntak. Ningkana: Kuabris pan ûntak kidi mâ utuk ranghwak yamni ki lahwada dînin.

Miskitu: Dus taya. Mahrikanka: Sikra dusa taya ba wan biara klauhwi pyuara painsa piaki diyaia.

Español: sust. Corteza/Cáscara. Ejemplo: Para el dolor de estómago es bueno tomar la corteza de guayaba cocida.

Inglés: Bark/Shell. Example: Is good to drink boiled guaba tree´s bark for stomach ache.

Tuahka: Panwih. Ningkana: Panwih balna kidi muih kapat ki.Miskitu: Urus. Mahrikanka: Urus nani ba upla baku sa.Español: sust.Mono. Ejemplo: Los monos son como personas.Inglés: Monkey. Example: Monkeys are like people.

Tuahka: Panya. Ningkana: Panya nununh balna kidi dânwan dudûwi.

Miskitu: Sisin. Mahrikanka: Sisin tara nani ba Dawan ka brisa.

Español: sust. Ceiba. Ejemplo: Los árboles grandes de Ceiba tienen sus dueños.

Page 73: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

73

Inglés: Kapok. Example: The big Kapok trees have owners.

Tuahka: Pan ting. Ningkana: Panting buhlana kidi biwak yamni irwi.

Miskitu: Dus tnawa. Mahrikanka: Dus nawa lawan ba pauta mukuya bara pain klauwisa.

Español: sust. Ramas. Ejemplo: La rama seca arde bien cuando hechan al fuego.

Inglés: Branches. Example: The dry branch burns well when placed in the fire.

Tuahka: Panyal. Ningkana: Panyal untak kidi ukum manh bangh duwa lik ki.

Miskitu: Sikiski kiaikira. Mahrikanka: Sikiski kiaikira taya ba kiaya baman banghki brih taukisa.

Español: sust. Zorro espina. Ejemplo: El zorro espina tiene su piel llena de espinas.

Inglés: Porcupine. Example: Porcupine has their skin full of thorns.

Tuahka: Papaih. Ningkana: Papaih sininwa kidi sîka yamni ki.Miskitu: Krismis tangni. Mahrikanka: Krismis tangni wakia

ba sîka pain sa.Español: sust. Cerocontil. Ejemplo: La raíz de cerocontil es

buen remedio.Inglés: Cerocontil (Tree). Example: The “cerocontil” root is

good remedy.

Tuahka: Papan. Ningkana: Yang papak ayangni laih, Kustas Kakau.

Miskitu: Aisa. Mahrikanka: Yang aisiki nina ba lika Kustas Kakau.

Español: sust. Padre/Papá. Ejemplo: Mi papá se llama Kustas Kakau.

Inglés: Father/Daddy. Example: My fathers name is Kustas Kakau.

Tuahka: Papas. Ningkana: Wasakin papas yak yang ûk dûting.

Miskitu: Lila pas. Mahrikanka: Wasakin lila pas kat waitla brisna.

Español: adj.d. Centro/En medio. Ejemplo: Tengo mi casa en el centro de Wasakin.

Page 74: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

74

Inglés: Center/Down town. Example: I have my house in down town Wasakin.

Tuahka: Papas dak. Ningkana: Susum salh âna bukit papas dak dûta sak yang.

Miskitu: Bakriki. Mahrikanka: Batsi sal dinkan bukit bakriki brisna.

Español: adj. d. La mitad. Ejemplo: Tengo la mitad del balde de barbudo salado.

Inglés: Half. Example: I have half a bucket of salted cat fish.

Tuahka: Papatni. Ningkana: Mimik al kidi wirak wana mimin karak papatni ki.

Miskitu: Wal baku. Luhpi waitna bara laikra luhpia waitna ba, wal baku sa.

Español: adj. Idénticos/Similar. Ejemplo: Mi hijo y el hijo de mi hermana son idénticos.

Inglés: Simila/Identical. Example: My son and the son of my sister are identical.

Tuahka: Papta. Ningkana: Papta basan karak dîmili yamwi.Miskitu: Papta. Mahrikanka: Papta wahya wal brum paskisa.Español: sust. Palmera de llano. Ejemplo: Con la palmera de

llano se hacen escobas.Inglés: Plains palm tree. Example: There are made brooms

with plains palm tree.

Tuahka: Paranh. Ningkana: Wirak wana bû wina yang kidi baisa paranh yang.

Miskitu: Prahni/Kunhku. Mahrikanka: Muihki wal ba wina yang ba kau prahni sna.

Español: adj. Baj@/Corto. Ejemplo: De mis dos hermanas yo soy la más baja.

Inglés: Short. Example: Of my two sisters i´m the shortest one.

Tuahka: Paranh. Ningkana: Paranh panan kidi pan as dadan ki.

Miskitu: Pahra. Mahrikanka: Pahra ba dus kum suapni sa.Español: sust. Guarumo. Ejemplo: El Guarumo es un árbol

suave.Inglés: Guarumo tree. Example: The guarumo is a soft tree.

Page 75: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

75

Tuahka: Paranh paun. Ningkana: Paranh paun udun kidi sîka yamni ki.

Miskitu: Planhg pauni. Mahrikanka: Plangh pauni slaunhka ba sîka painsa.

Español: sust. Guarumo rojo. Ejemplo: El cojoyo de guarumo rojo es un buen remedio.

Inglés: Red guarumo. Example: The red guarumo sprout is good remedy.

Tuahka: Parna. Ningkana: Kûlkayang balna kidi parna kau mâ sauk inin inbabauwi.

Miskitu: Lain. Mahrikanka: Kul dadimra nani ba lain ra bui wan tasbaya lawanka ai wanisa.

Español: adj. Fila/En hilera. Ejemplo: Los estudiantes cantan el himno nacional en fila.

Inglés: Row. Example: The students sing the national anthem in a row.

Tuahka: Parnin. Ningkana: Yuluh kawainh as parta sakyang. Miskitu: Karbaia. Mahrikanka: Yulu Kwaihka kum karbisna.Español: verb. Rebanando. Ejemplo: Estoy rebanando un

canalete de caoba.Inglés: Slice/Carvin. Example: Im carvin a boat out of a

mahogany trunk.

Tuahka: Paslainh. Ningkana: Saupan as dûting kidi paslainh ki.

Miskitu: Pakni. Mahrikanka: Li unta kum brisna ba pakni sa.Español: adj. Hondo/Profundo. Ejemplo: Tengo un pozo que

es profundo.Inglés: Deep/Profound. Example: I have a well that´s very

deep.

Tuahka: Pauhnin. Ningkana: Wawahma balna kidi pauhnin yam dakakawi.

Miskitu: Pura winaia. Mahrikanka: Wahma nani ba ai pura winaia laik sa.

Español: verb. Gritar. Ejemplo: A los jóvenes les gusta gritar.Inglés: Shout. Example: The Young like to shout.

Tuahka: Paun. Ningkana: Ûk tinanh kau dîtang paun barakwi.Miskitu: Pauni. Mahrikanka: Latkira tangni pauni nani pawisa.Español: adj. Roj@s. Ejemplo: En mi patio crecen flores rojas.Inglés: Red. Example: Red flowers grow in my yard.

Page 76: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

76

Tuahka: Payahlana. Ningkana: Mâ mak payahlana kat yamni taldi.

Miskitu: Ingwan. Mahrikanka: Wan yua ingwan kan pain kaikisa.

Español: adj. Amaneció. Ejemplo: Como ya amaneció miramos bién.

Inglés: Dawn. Example: Since has dawned we can see well. Tuahka: Payahlawas. Ningkana: Sirinh payahlawas kat dutni

kal daking.Miskitu: Ingwras. Mahrikanka: Isti ingwras kan Saura daira

walisna.Español: adj. No amanece. Ejemplo: Como no amanece

pronto me siento mal.Inglés: Not dawned. Example: I feel bad since it has not

dawned.

Tuahka: Payarkah. Ningkana: Payarkah wana balna kidi alas miminana mumuhwi.

Miskitu: Piyarka. Mahrikanka: Piarka mairin nani ba ai luhpia yakan pakisa.

Español: sust. Viud@. Ejemplo: Las viudas luchan solas para mantener a sus hij@s.

Inglés: Widow/Widower. Example: The widows struggle alone to keep their children.

Tuahka: Pihlana. Ningkana: Waradi am kurura lap yang pihlana kamanh dûting.

Miskitu: Pihwan. Mahrikanka: Naha minit aya kura apusna pihwan baman brisna.

Español: adj. Fruta seca. Ejemplo: Ahorita no tengo elote tierno solo maíz seco.

Inglés: Dried grain. Example: Righ now I don´t have fresh corn only dried grain.

Tuahka: Pihnin. Ningkana: Papak kidi pan pihnin yam dakawi.

Miskitu: Klakaia. Mahrikanka: Papiki ba dus klakaia laik sa.Español: verb. Tumbar. Ejemplo: A mi papá le gusta tumbar

los árboles.Inglés: To knock down. Example: My father likes to knock

down trees.

Tuahka: Pik. Ningkana: Pik kidi tingmil yamnin din as ki.

Page 77: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

77

Miskitu: Pik. Mahrikanka: Pik ba wark takaia dukia kumsa.Español: sust. Pico. Ejemplo: El pico es una herramienta de

trabajo.Inglés: Pick. Example: Pick is a working tool.

Tuahka: Pikpik. Ningkana: Pikpik kidi was kau bik kâwi.Miskitu: Pikpik. Mahrikanka: Pikpik ba liura sin dimisa.Español: adj. Rana. Ejemplo: La rana se mete también en el

agua.Inglés: Frog. Example: The frog gets in the wáter too.

Tuahka: Pikwah. Ningkana: Pikwah kaida puyun yul dutni as dakadi.

Miskitu: Pikwa. Mahrikanka: Pikwa ini pyuara sturi saura walisa.

Español: sust. Pijul (ave). Ejemplo: Cuando trina el pijul recibimos mala noticia.

Inglés: Pijul (bird). Example: When the black bird (Pijul) sings we receive bad news.

Tuahka: Pilat. Ningkana: Pilat kidi warauhwa sâtni as ki tunun kau paun dûwa kidi.

Miskitu: Rauwah. Mahrikanka: Rauwah satka kum sa lal purara pauni briba.

Español: sust. Lora. Ejemplo: Es una especie de lora que tiene el copete rojo.

Inglés: Parrot. Example: It is specie of parrot that is red fronted.

Tuahka: Pilau. Ningkana: Pilau mai kalahwa puyun uba nakan mayawi.

Miskitu: Wîna sukwan. Wan wîna sukwi ba pyuara uba latwan wankisa.

Español: sust. Llagas. Ejemplo: Cuando tenemos llagas en el cuerpo nos duele mucho.

Inglés: Sore. Ulcer. Example: It hurts a lot when we get sores.

Tuahka: Pinh. Ningkana: Asna pinh kidi uba rakasni laihwi.Miskitu: Pihni. Mahrikanka: Kuala pihni ba uba taski alki sa.Español: adj. Blanc@. Ejemplo: La ropa blanca se ensucia

mucho.Inglés: White. Example: White clothes soil up too much.

Page 78: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

78

Tuahka: Pînin. Ningkana: Irtal kidi pînin awas ki.Miskitu: Daskaia. Mahrikanka: Lamp ba daskaia apia sa.Español: verb. Apagar. Ejemplo: No apagar la lámpara.Inglés: Turn off. Example: Do not turn off the lamp.

Tuahka: Pipih. Ningkana: Pipih laih waraih as dutni ki.Miskitu: Pihnira. Mahrikanka: Pihnira ba sika siknis Saura

kumsa.Español: sust. Paño. Ejemplo: El paño es una enfermedad

horrorosa.Inglés: Paño. Example: Mycosis is a horrible desease.

Tuahka: Piramnin. Ningkana: Mimbinina balna kidi sau kau kâl piramwada yakikisdi.

Miskitu: Aikarwaia. Mahrikanka: Tuktan nani ba tasbara ai karwi puli bangwisa.

Español: verb. Dándose vuelta/Darse vuelta acostado. Ejemplo: Los niños juegan dándose vuelta en el suelo.

Inglés: Flipping over. Example: Children play flipping over on the floor.

Tuahka: Pirhnin. Ningkana: Mimbin kidi kîkiri wina kal pirhwada bukna.

Miskitu: Aikarwi. Mahrikanka: Tuktan ba krikri wina aikarwi kauhwan.

Español: verb. Voltearse. Ejemplo: El niño se cayó de la cama al voltearse.

Inglés: Turning around. The boy fell off the bed when turning around.

Tuahka: Pirin. Ningkana: ûk pirin kau kûku panan as barakwi.Miskitu: Tnaya. Mahrikanka: Waitla tnaya ra kuku dusa kum

pawisa.Español: adj.d. Lado. Ejemplo: Al lado de mi casa hay un palo

de coco.Inglés: Next to. Example: There is a coconut tree that grows

next to my house.

Tuahka: Pirinarauk. Ningkana: Pirinarauk dînwil as biting.Miskitu: Tnaya walhwalh. Mahrikanka: Tnaya walhwalh bri

dukia kum paskisna.Español: adj. Cuadrado. Ejemplo: Hago un dibujo cuadrado.Inglés: Square. Example: I draw a square.

Page 79: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

79

Tuahka: Pirinbâs. Ningkana: Pirinbâs dînwil as yamtik wayaunli lalanh kahting.

Miskitu: Tnaya yumhpa. Mahrikanka: Tnaya yumhpa bri dukia kum paski kalatka lalahni wal pint munisna.

Español: adj. Triangulo. Ejemplo: Dibujo un triángulo y lo pinto de amarillo.

Inglés: Triangle. Example: Draw a triangle and paint it yellow.

Tuahka: Pirisnin. Ningkana: Muih wana as kau Pirisnin kidi kulnin lân kaladaski.

Miskitu: Priskaia. Mahrikanka: Mairin kum ra priskaia ba rispik ka tikaia laka kum sa.

Español: verb. Violar. Ejemplo: Violar a una mujer es irrespetar sus derechos.

Inglés: Rape. Example: To rape a woman is to irrespect her rights.

Tuahka: Pirukni. Ningkana: Kasauh minik kidi pirukni ki.Miskitu: Krakraka. Mahrikanka: Kasau mâ ba krakraka sa.Español: adj. Tetelque/Celeque. Ejemplo: La semilla de

marañón es tetelque.Inglés: Cashew. Example: Cashew seed is celeque.

Tuahka: Pirwit. Ningkana: Pirwit kidi pan as ki sip puyun kau minik laihwi.

Miskitu: Bribrit. Mahrikanka: Bribit ba dus kum sa mani pyuara mâ alkisa.

Español: sust. Guabo. Ejemplo: El guabo es un árbol que dá fruto en el verano.

Inglés: Guaba tree. Example: Guaba is a tree that yields its fruit on the summer.

Tuahka: Pis. Ningkana: Pis balna kidi sûl balna kau manh laihwi.

Miskitu: Pisa. Mahrikanka: Pisa nani ba yul nani ra baman alkisa.

Español: sust. Pulgas. Ejemplo: Los perros agarran muchas pulgas.

Inglés: Fleas. Example: Dogs get many fleas.

Tuahka: Pisabit. Ningkana: Pisabit basan dawak sininwah balna kidi sîka yamni ki.

Page 80: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

80

Miskitu: Singsingya. Mahrikanka: Singsingya wahya bara wakia nani ba sika pain sa.

Español: sust. Pico de pájaro (planta). Ejemplo: Las hojas y las raíces de pico de pájaro son buenos remedios.

Inglés: (Plant) Birds beak. Example: Leaves and roots of “bird´s beak” are good remedies.

Tuahka: Pisba. Ningkana: Pisba kidi pan as ramh nunh barakwi.

Miskitu: Pisba. Mahrikanka: Pisba ba dus kum rait tara pawisa.

Español: sust. Ojoche. Ejemplo: El ojoche es un árbol que crece muy grande.

Inglés: Ojoche. Example: Ojoche is a tree that grows very big.

Tuahka: Pisitnin. Ningkana: Susum pisitnin kidi tingmil as dadasni ki.

Miskitu: Biara sakaia. Mahrikanka: Batsi biara sakaia ba wark kum karna sa.

Español: verb. Limpiar. Ejemplo: Es difícil limpiar las viseras de los barbudos (pescado).

Inglés: To gut. Example: Is hard to gut cat fish.

Tuahka: Piswal. Ningkana: Piswal kidi diauh as dutni ki.Miskitu: Mukurus. Mahrikanka: Mukurus ba daiwan kum

saura sa.Español: sust. Zanate. Ejemplo: El zanate es un animal malo.Inglés: Zoo.Bird.Zanate. Example: Zanate(Quiscalus

nicaraguenssis) is a bad animal.

Tuahka: Piswalwanh. Ningkana: Piswalwânh karak mimbin utun salainh yamwi.

Miskitu: Kiwa tara. Mahrikanka: Kiwa tara ba wal tuktan biara klin munisa.

Español: sust. Burillo (bejuco). Ejemplo: Con el burillo se purga a los niñ@s.

Inglés: Burillo (liana). Example: We purge children with Burillo (liana).

Tuahka: Pitikna. Ningkana: Tunpas kungni wasan lap kasta sak yang kat yâ pitikna.

Miskitu: Katwaia. Mahrikanka: Dinar pata prisku apu pisi katwri.

Español: verb.im. Atorar. Ejemplo: Me atoré por estar almorzado sin refresco.

Page 81: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

81

Inglés: Get stuck. Example: I got stuck for eating without drinking fluids.

Tuahka: Pitnin. Ningkana: Ahtak pitnin kidi muih bitik yayamwas ki.

Miskitu: Pitbaia. Mahrikanka: Ahtak pitbaia ba upla tânis daukras.

Español: verb. Tejer. Ejemplo: Tejer palma suita no es cualquiera que lo hace.

Inglés: Weave. Example: Not just anyone can weave with palmtree leaves.

Tuahka: Pitulna. Ningkana: Mimbin wana kidi samakni pitulna kau kâna lik ki.

Miskitu: Rangka. Mahrikanka: Tuktan mairin ba praka pura rangka ra dimi taukisa.

Español: adj. Al revés. Ejemplo: La niña anda la blusa al revés.

Inglés: Opposite side. Example: The girl is wearing her blouse in side out.

Tuahka: Plums. Ningkana: Plums kurura kidi ramh sapanh ki.Miskitu: Plums. Mahrikanka: Plums kura ba rait suahni sa.Español: sust. Jocote. Ejemplo: El jocote verde es muy ácido.Inglés: Wild plum. Example: Green wild plum is very sour.

Tuahka: Puhnin. Ningkana: Irtal yak puhnin awaski piwarang.Miskitu: Puhbaia. Mahrikanka: Lamp bara puhbaia apia

dasbia.Español: verb. Soplar. Ejemplo: No hay que soplar el candil

porque se apaga.Inglés: To blow. Example: Do not blow the oil lamp because

It will go off.

Tuahka: Pûih. Ningkana: Kapi lahning dai kidi baisa pûih sak ki.

Miskitu: Bitu. Mahrikanka: Kapi piakatna ba kau bitu sa.Español: adj. Tibio. Ejemplo: El café que hice aún está tibio.Inglés: Warm. Example: The coffee I made still warm.

Tuahka: Puihnin. Ningkana: Wahminik lahna kidi yamni ki puihnin.

Miskitu: Lapta daukaia. Mahrikanka: Bins piakan ba painsa lapta daukaia.

Page 82: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

82

Español: verb. Hervir. Ejemplo: Es bueno hervir el frijol cocido.Inglés: To boíl. Example: Is good to boíl beans to cook

them.

Tuahka: Puihwas. Ningkana: Ditauh kau Tingmil yamyang balna kidi mâ bitik puinhwas yayakwi.

Miskitu: Laptika. Mahrikanka: Unta wark ka tatakra nani ba yu banira ai laptika sakisa.

Español: sust. Sudan/Sudor. Ejemplo: Los trabajadores del campo a diario sudan.

Inglés: To sweat. Example: The country workers sweat daily.

Tuahka: Puinh. Ningkana: Uba puinh kat kalsita lik yang.Miskitu: Bitni. Mahrikanka: Uba bitni kan aihtabi taukisna.Español: sust. Calor. Ejemplo: Me estoy bañando porque

hace mucho calor.Inglés: Hot. Example: I´m showering because is very hot.

Tuahka: Pukding. Ningkana: Pukding karak prisku yayamwi.Miskitu: Matra. Mahrikanka: Matra ba wal prisku dauki

banghwisa.Español: sust. Calala. Ejemplo: Se hacen refrescos con la

calala.Inglés: Calala fruit. Example: There are made refreshments

with calala.

Tuahka: Puksanh. Ningkana: Puksanh puyun sip dî yamni talas yang.

Miskitu: Tihmu. Mahrikanka: Tihmu pyua ra sip diara pain kaikras.

Español: adj. Oscuro. Ejemplo: No veo en lo oscuro.Inglés: Darkness. Example: I can´t see in the darkness.

Tuahka: Pukta. Ningkana: Umun pukta yâ laihna bang sip ûk kau yawas yang.

Miskitu: Tihmia. Mahrikanka: Pat Tihmia ai alkan bara sip waitlara waras.

Español: adj. Noche. Ejemplo: Como ya me agarro la noche no puedo ir a mi casa.

Inglés: Night. Example: I can´t go to my house because of the night.

Tuahka: Pul. Ningkana: Yâ dakna dai yakat pul kana.

Page 83: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

83

Miskitu: Mabiara. Mahrikanka: Ai klakan kata bara mabiara diman.

Español: sust. Pus/Supuración. Ejemplo: Tengo pus en mi herida.

Inglés: Pus/Supuration. Example: I have pus in my wound.

Tuahka: Pûnin. Ningkana: Bîk as kau am pûting.Miskitu: Auhbaya. Mahrikanka: Bik kum ra aya auhbisna.Español: verb.i. Llenar/Empacar. Ejemplo: Estoy llenando un

saco de maíz.Inglés: To fill. Example: I´m filling up a sac of corn.

Tuahka: Pukni. Ningkana: Mikpa pukni kalahna, dî balna kidi bahai taling.

Miskitu: Pukni. Mahrikanka: Naikra na pukni takan, diara nani ba kiawak kaikisna.

Español: adj. Opaco. Ejemplo: Veo turbio, todo miro opaco.Inglés: Blurry. Example: I see blurry, I see everything blurry.

Tuahka: Pûnu. Ningkana: Pûnu as as kidi ramh damni ki.Miskitu: Duarsap. Mahrikanka: Duarsap nani kum kum ba

rait damni sa.Español: sust. Guanábanas. Ejemplo: Algunas guanábanas

son muy dulces.Inglés: Guanabana fruit. Example: Some guanabana fruit

are very sweet.

Tuahka: Pupuhna. Ningkana: Diauh dauna dai kidi pupuhna tus ki.

Miskitu: Puskan. Mahrikanka: Daiwan pruan kata ba puskan prawi sa.

Español: adj. Inflado. Ejemplo: El animal que murió esta inflado.

Inglés: Inflated. Example: The dead animal is inflated.

Tuahka: Pupuihnin. Ningkana: Wiskak balna kidi namanh pupuihnin ahawi.

Miskitu: Palaia. Mahrikanka: Nawira nani ba mahka palaia isa.

Español: verb. Volar. Ejemplo: Los pájaros se disponen a volar.

Inglés: To fly. Example: The birds are getting ready to fly.

Page 84: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

84

Tuahka: Pus. Ningkana: Pus kidi ûba mai kaswa kat waraih mai laihwi.

Miskitu: Pus. Mahrikanka: Uba pus wan sami pyuara rihka wan alkisa.

Español: sust. Bocones (insectos). Ejemplo: Cuando nos pican muchos bocones nos da fiebre.

Inglés: Mosquitoes. Example: When many mosquitoes bite we may get fever.

Tuahka: Pûsi. Ningkana: Pûsi balna kidi mâtis laihwi.Miskitu: Mitsa. Mahrikanka: Mitsa nani ba matis alkisa.Español: sust. Gato. Ejemplo: Los gatos cazan ratones.Inglés: Cat. Example: Cats hunt mice.

Tuahka: Pusnin. Ningkana: Yam daking Baisapuk bitik ûk tinanh pusnik.

Miskitu: Irbaia. Mahrikanka: Laik sna Titan bani waitla latka irbaia.

Español: verb. Chapear. Ejemplo: Me gusta chapear mi patio cada mañana.

Inglés: Venner. Example: I like veneering my yard every morning.

Tuahka: Puspih. Ningkana: Sip puyun puspih balna mânh sahwi.

Miskitu: Brabra. Mahrikanka: Mâni pyuara brabra nani ailal sahwisa.

Español: sust. Chayules (insectos). Ejemplo: En el verano se reproducen muchos chayules.

Inglés: Small flying insects. Example: in the summer many “chayules reproduce.

Tuahka: Putnin. Ningkana: Pukta bitik waktal balna kidi yamni putnik ki.

Miskitu: Prakaia. Mahrikanka: Tihmia bani windar nani ba pain prakaia sna.

Español: verb. Cerrar. Ejemplo: Todas las noches tengo que cerrar bien las ventanas.

Inglés: To close. Example: We have to close the windows well every night.

Tuahka: Putputni. Ningkana: Muih dauk diauh balna bik putputni dudûwi.

Page 85: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

85

Miskitu: Pusa. Mahrikanka: Upla bara daiwan nani sin pusa brisa.

Español: sust. Pulmón. Ejemplo: Las personas y los animales también tienen pulmones.

Inglés: Lung. Example: People and animals have lungs.

Tuahka: Put yaknin. Ningkana: Pangkatak kau suru as yâ kalahna kat put yaknin.

Miskitu: Taibi sakaia. Mahrikanka: Lulira yukri kum ai takan kan taibi sakri.

Español: verb.i. Destripar. Ejemplo: Me destripé un divieso que tenía en la rodilla.

Inglés: Crush. Example: I crushed a little abcess on my knee.

Tuahka: Puyu. Ningkana: Sip as kidi puyun bû dûwi sip dawak was puyun.

Miskitu: Taim. Mahrikanka: Mâni kum bilara taim wal sa, mâni bara li kati.

Español: adj. Temporadas/Tiempo. Ejemplo: El año tiene dos temporadas, verano e invierno.

Inglés: Season/Time. Example: The year has two seasons, winter and summer.

R-rTuahka: R. Ningkana: Wasakmak “R” kidi yul balna tunun

kau, papas kau dauk minsut kau kâwi.Miskitu: Karma binka “R”. Mahrikanka: Karma binka “r” ba

sturi nani taura, lila ra bara lâs ra sin brihwisa.Español: alf. Letra “R”. Ejemplo: La letra “R” se utiliza al

inicio, en medio y al final de las palabras.Inglés: Letter “R”. Example: The letter R is used at the

beginning, meddle, and at the end of words.

Tuahka: Rahnin. Ningkana: Imana muinh rahtik salh âting.Miskitu: Klakaia. Mahrikanka: Ibihna wîna klaki sal dinkisna.Español: verb.i. Trozar. Ejemplo: Trozo la carne de guardiola y

la salo.Ingles: To cut. Example: I cut the agouti´s meat and salt it.

Tuahka: Rain. Ningkana: Anmak titis kidi baisa rain palni ki.Miskitu: Nâri. Mahrikanka: Kûma pauni ba kau nâri pali sa.Español: ad j .Picante. E jemplo: E l ch i le ro jo es

verdaderamente picante.

Page 86: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

86

Inglés: Hot. Example: Red pepper is really hot.

Tuahka: Rais. Ningkana: Saini balna kidi rais kasnin yam dakakawi.

Miskitu: Rais. Mahrikanka: Saini nani ba rais piaia laiksa.Español: sust. Arroz. Ejemplo: A los chinos les gusta comer

arroz.Inglés: Rice. Example: The Chinese enjoy eating rice.

Tuahka: Rais dalaun. Ningkana: Rais dalaun kidi kûku pihlana wasan pinh karak lahwa puyun baisa aunh ki.

Miskitu: Raispap. Mahrikanka: Raispap ba kuku pihwan laya pihni wal piakan pyuara kau auhni sa.

Español: sust. Arroz de leche. Ejemplo: El arroz de leche es más rico cuando se cuese con la leche de coco seco.

Inglés: Milk rice. Example: Milk rice is richer when is cooked with dry coconuts milk.

Tuahka: Rakaunh. Ningkana: Waskung kau talada nuhdah kîpala rakakaunh mânh ki buknim sip man.

Miskitu: Krauhni. Mahrikanka: Li unra kaiki waps walpa krauhni uba ailal sa sip sma kauhwaia.

Español: adj. Desperdicio de piedra. Ejemplo: Camine con cuidado a la orilla del río hay muchos desperdicios de piedra te puedes caer.

Inglés: Excrements. Example: Walk carefully by the river there may be many excrements on rocks and may fall.

Tuahka: Ramaki. Ningkana: Ramaki tapainamak balna kidi Atlantik Kus tingdau saitni kau yalalahwi.

Miskitu: Ramaki. Mahrikanka: Ramaki kiamka nani ba Atlantik kus waupasa saitra iwi banghwisa.

Español: sust. Ramaki. Ejemplo: Las etnias Ramaki viven en el sur de la Costa Caribe.

Inglés: Ramaki. Example: the Ramaki ethnics live south of the Caribbean coast.

Tuahka: Rapak. Ningkana: Rapak kidi pikpik kapat kun baisa binbin ki

Miskitu: Waha pikpikka. Mahrikanka: Waha pikpik ka ba pikpik baku sa kuna kau wiria sirpi sa.

Page 87: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

87

Español: sust. Rana verde. Ejemplo: La rana verde es una rana normal pero un poco más pequeña.

Inglés: Green frog. Example: The green frog is like the frog but smaller.

Tuahka: Rapangnin. Ningkana: Wah wihda kidi rapangtikda âwing.

Miskitu: ilingkaia. Mahrikanka: Silmika ba ilingki muni ai makisna.

Español: verb. Estirar. Ejemplo: Tengo que estirar la hamaca para acostarme.

Inglés: Strech out. Example: Have to strech out the hammock to lay down.

Tuahka: Raramnin. Ningkana: Mimbin al kidi kîkiri kau muinh raramwi.

Miskitu: Wan wina drabaia/Aubaia. Mahrikanka: Tuktan waitna ba ai wina drabisa krikri ra.

Español: verb. Estirarse. Ejemplo: El niño se estira en la cama.

Inglés: Stretch out. Example: The boy stretches out on the bed.

Tuahka: Rasnin. Ningkana: Titik kidi baisapuk dauk masan bâni dîtang kau was raswi.

Miskitu: Laikaia. Mahrikanka: Kukiki ba titan bara tutni bâni tangnira li laikisa.

Español: verb. inf. Regar. Ejemplo: Mi abuela riega las flores por la mañana y por la tarde todos los días.

Inglés: To wáter. Example: My grandmother waters the flowers morning and evenings every day.

Tuahka: Rau ki. Ningkana: Nanak dauk papak karak û kau rau ki.

Miskitu: Bara sa. Mahrikanka: Mamiki bara papiki wal utlara bara sa.

Español: verb. est. Están. Ejemplo: Mi mamá y mi papá están en la casa.

Inglés: To be. Example: My mom and dad are at the house.

Tuahka: Rawaihnin. Ningkana: Muik mukulnh yâ ranghwi sip rawaihtasyang

Miskitu: Nikwaia. Mahrikanka: Wini aiska ai klauhwisa sip nikbras aimunisa.

Page 88: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

88

Español: verb. Moverse. Ejemplo: Me duele todo el cuerpo no puedo moverme.

Inglés: To move. Example: My whole body hurts I can´t move.

Tuahka: Rîban. Ningkana: Riban kidi wayaunli sâtni mânh kau ki, muih wana balna samakni yaksunh yamyang

Miskitu: Riban Mahrikanka: Riban ba kalatka sâtkara sa, mairin nani praka pûra skahkaika.

Español: sust. Encajes. Ejemplo: Hay diferentes colores de encajes, que utilizan para adornar las blusas.

Inglés: Broidery. Example: There are different color broidery, used to adorn blouses.

Tuahka: Ridi. Ningkana: Masan kungni kidi umun ridi ki kasnin manh.

Miskitu: Ridi. Mahrikanka: Tutni pata ba ridi sa piaia baman.Español: adj. List@. Ejemplo: Ya está lista la cena sólo para

comer.Inglés: Ready. Example: Dinner is ready to eat.

Tuahka: Ridi kalahnin. Ningkana: Bâl yakisdayang kidi ridi kalahwi minit laklanin yuln.

Miskitu: Ridi takaia. Mahrikanka: Bâl papulra ba ridi takisa pura luwaia wisi.

Español: verb. inf. Prepararse. Ejemplo: El jugador de beisbol se prepara para ganar.

Inglés: To Prepare. Example: The baseball player prepares to win.

Tuahka: Rik. Ningkana: Rik karak ûtinanh salainh yamting.Miskitu: Rik. Mahrikanka: Rik wal utla lata klin daukisna.Español: sust. Rastrillo. Ejemplo: Con el rastrillo limpio el

patio Inglés: Rake. Example: I clean the yard with a rake.

Tuahka: Risni. Ningkana: Nawah kidi sân dauk risni bik bang ki.

Miskitu: Bulni. Mahrikanka: Lîmi ba siksa bara bulni sin barasa.

Español: Pinto. Ejemplo: Hay tigre negro y pinto.Inglés: Paint. Example: There is black and paint tiger.

Tuahka: Rubiskam. Ningkana: Rubiskam kidi Tuahka balna suknayah as dai.

Page 89: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

89

Miskitu: Rubiskam (Upla nina). Mahrikanka: Rubiskam ba Tuahka nani sukika kum kan.

Español: sust. Rubiskam (nombre propio). Ejemplo: Rubiskam era un sukia de los Tuahkas.

Inglés: Rubiskam. Example: Rubiskam was a Sukia from tuahkas.

Tuahka: Rup. Ningkana: Rup kau dîmutu dauk kutsi balna sisirwi.

Miskitu: Rup. Mahrikanka: Rup wal aras bara kwirku nani wilkisa.

Español: sust. Mecate. Ejemplo: Con el mecate se amarran los caballos y los cerdos.

Inglés: Rope. Example: Horses and pigs are tied up with ropes.

Tuahka: Rupik. Ningkana: Rosita saun sahyakna bin kau rupik singk banghki.

Miskitu: Radiu. Mahrikanka: Rosita tasbaya baiki sakan ra Radiu matsip barasa.

Español: sust. Radio. Ejemplo: En el municipio de Rosita hay cinco Radio emisoras.

Inglés: Radio. Example: In Rosita´s municipality are five radio stations.

Tuahka: Ruputnin. Ningkana: Wâwi as kalk kau puttik ruput pamning.

Miskitu: Taibi baikaia. Mahrikanka: Mini wal kahmi kum taibi baikri.

Español: verb. inf. Quebrar. Ejemplo: Quebré un guacal con mis pies.

Inglés: To brake. Example: I broke a “guacal” (natural vass) with my feet.al vass) with my feet.

S-sTuahka: S. Ningkana: Wasakmak “s” kidi yul balna tunun kau,

papas kau dauk minsut kau dukiwi.Miskitu: Karma binka “S”. Mahrikanka: Karma binka “s” ba

sturi takriki ra, lila ra bara lâs ra sin brihwisa.Español: alf. Letra “S”. Ejemplo: La letra “S” se utiliza al inicio,

en medio y al final de las palabras.

Page 90: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

90

Inglés: Letter “S”. Example: The letter “S” is used at the beginning, in the middle and at the end of words.

Tuahka: Sâ. Ningkana: Papak sâ kau tat dakwada yalahpâ yamwi.

Miskitu: Sâ. Mahrikanka: Papiki sâ wal tat klaki sir paskisa.Español: sust. Serrucho. Ejemplo: Mi papá corta la tabla con

serrucho y fabrica asiento.Inglés: Hand saw. Example: My father cuts boards with a

hand saw and makes a chair.

Tuahka: Sadik. Ningkana: Sadik wasan kidi yamni ki dînin. Miskitu: Sadik. Mahrikanka: Sadik laya ba diaia painsa.Español: sust. Toronja. Ejemplo: Es bueno tomar el jugo de

toronja.Inglés: Grapefruit. Example: Is good to drink grapefruit´s

juice.

Tuahka: Sahlai iln. Ningkana: Sahlai iln yak tuahka tunun muinh nunh kidi kiwada disna.

Miskitu: Sahlai ilka: Mahrikanka: Sahlai ilka bara tuahka tâ uplika tara ba dimi wih tiwan.

Español: sust. Cerro saslaya. Ejemplo: El líder máximo de los tuahkas subió al cerro saslaya y desapareció.

Inglés: Saslaya hill. Example: The Tuahkas máximum leader went up to Saslaya´s hill and dissapeared.

Tuahka: Sah yaknin. Ningkana: Pûnu minik as wina muih arauk kau sah yakwada kalana.

Miskitu: Baiki sakaia. Mahrikanka: Duarsap mâ kum wina upla walhwalh ra baiki saki yaban.

Español: verb. inf. Dividir/Repartir. Ejemplo: De una fruta de guanábana les repartió a cuatro persona.

Inglés: To share/to divide. Example: Shared the soursop fruit between 4 people.

Tuahka: Sain. Ningkana: Nikarawa saun kidi sainni balna alas dûwi.

Miskitu: Sain. Mahrikanka: Nikarawa tasbaia ba ai sainka nani yakan brisa.

Español: sust. Símbolo/Señal. Ejemplo: Nicaragua es un país que tiene sus propios símbolos.

Inglés: Symbols. Example: Nicaragua has its own symbols.

Page 91: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

91

Tuahka: Saini. Ningkana: Saini kidi tapaimak as ki, Nikarawa kau bik yalalahwi.

Miskitu: Saini.Mahrikanka: Saini nani ba nisan kum sa, Nikarawa ra sin iwi banghwisa.

Español: sust.Chino. Ejemplo: El chino es una etnia, también viven en Nicaragua.

Inglés: Chinese. Example: Chinese is an ethnic group that also live in Nicaragua.

Tuahka: Sait. Ningkana: Rosita sait ni kau Tuahka, Wayah, Kriul dauk Ispilh balna bik yalalahwi.

Miskitu: Sait. Mahrikanka: Rosita sait kara Tuahka, Miskitu, Kriul bara Ispilh nani sin iwi banghwisa.

Español: adj. det. Lado. Ejemplo: Al lado de Rosita viven los Tuahkas, Miskitus, Creoles y Mestizos también.

Inglés: Nearby. Example: Nearby Rosita the Tuahkas, Miskitus,Creoles, and mestizos(crossbreads) live too.

Tuahka: Sak. Ningkana: Bil as sak ki kit yakat.Miskitu: Bara /Kaia. Mahrikanka: Bukra piuta kum bara sa.Español: verb. Estar. Ejemplo: Allá está una serpiente.Inglés: To be. Example: There is a snake.

Tuahka: Salap. Ningkana: Titik ûn kidi bitna salap yak sak ki.Miskitu: Matawalsipka. Mahrikanka: Kukiki watla ba

matawalsipka ra sa.Español: adj. ord. Décimo. Ejemplo: La casa de mi abuela es

la décima.Inglés: Tenth. Example: My grandmother’s house is the

tenth.

Tuahka: Salapnin. Ningkana: Mâ tunuk ranghwa kat maksipit basan kidi tulwada salapnin.

Miskitu: Sapaya. Mahrikanka: Wan lal klauhwi pyuara King aula wahya tuski muni siapaia.

Español: verb. Sobarse. Ejemplo: Cuando hay dolor de cabeza hay que sobarse con hojas de la dormilona machacada.

Inglés: To massage. Example: When having a headache have to massage your head with crushed “dormilona” leaves.

Tuahka: Salh. Ningkana: Salh kidi yusmundi di lahda puyun.

Page 92: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

92

Miskitu: Sal. Mahrikanka: Sal ba yus munisa plun piaki pyuara.

Español: sust. Sal. Ejemplo: Utilizamos la sal para preparar alimentos.

Inglés: Salt. Example: Salt is useful to prepare meals.

Tuahka: Sapahnin. Ningkana: Am sapanh yahan dînin kat warman wina wauh balak saknin ki.

Miskitu: Swahwaia. Mahrikanka: Aya swahni yauhka diyaia kaka naiwa wina wauhwi blaki swiaia sa.

Español: verb. i. Agriar. Ejemplo: Para tomar atol agrio mañana desde hoy tienes que agriarlo.

Inglés: To sour. Example: To drink sour “atole” you most sour it one day before.

Tuahka: Sapanh. Ningkana: Pan balna minik kurura kidi bitik sapanh ki.

Miskitu: Suahni. Mahrikanka: Dus kura ma nani sut ba suahni sa.

Español: adj. Ácid@. Ejemplo: Todas las frutas verdes (tiernos) son ácidas.

Inglés: Sour/Acid. Example: All green fruit are sour acid taste.

Tuahka: Saran. Ningkana: Muih bitik kidi saran duwi.Miskitu: Tnata. Mahrikanka: Upla sut ba tnata brisa.Español: adj. Gluteos. Ejemplo: Todas las personas tienen

gluteos.Inglés: Butt. Example: All people have buttocks.

Tuahka: Saran laihna. Ningkana: Mimik wana barakni kidi umun kûl saran laihna.

Miskitu: Nata alkan. Mahrikanka: Luhpi mairin almuk ba pat kul nata alkan.

Español: adj. Terminó. Ejemplo: Mi hija mayor ya terminó sus estudios.

Inglés: To finish. Example: My older daughter finished her studies.

Tuahka: Saranlap. Ningkana: Mâ pak nakanni lân kidi saran lap ki.

Miskitu: Tnata apu. Mahrikanka: Dawan latwanka laka ba tnata apu sa.

Español: adj. Infinito. Ejemplo: El amor de Dios es infinito.Inglés: Infinite. Example: God´s love is infinite.

Page 93: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

93

Tuahka: Sarap. Ningkana: Sarap kidi tisnak karak yayamwi.Miskitu: Srap. Mahrikanka: Srap ba kayu wal daukisa.Español: sust. Dulce. Ejemplo: El dulce se hace con caña de

azúcar.Inglés: Candy. Candy is made from sugar cane.

Tuahka: Sau dînwil. Ningkana: Nikarawa saun dînwil kau Atlantik Kus sah yakna bû dûwa kidi lâih ningkawi.

Miskitu: Map. Mahrikanka: Nikarawa tasbaia mapka ra Atlantik Kus wal baiki sakan ba latan mahrikisa.

Español: sust. Mapa. Ejemplo: En el mapa de Nicaragua demuestra claramente las dos regiones autónomas.

Inglés: Map. Example: In Nicaragua´s map it shows very clearly both autonomic regions.

Tuahka: Sauhka. Ningkana: Sauhka kidi bilam dalwiMiskitu: Yami. Mahrikanka: Yami ba blim lankisa.Español: sust. Garza. Ejemplo: La garza come sardina.Inglés: Heron. Example: The heron eats sardines.

Tuahka: Sau kau. Ningkana: Saukau muih dudutni baisa manhki yayamni karak.

Miskitu: Tasba ra. Mahrikanka: Tasbara upla saura ba kau ailal sa pain ba wal.

Español: adj. En el mundo. Ejemplo: En el mundo hay más gentes malas que buenas.

Inglés: The world. Example: There are more bad people than good in the world.

Tuahka: Saumuk. Ningkana: Am saunmuk yam dûting.Miskitu: Saumuk. Mahrikanka: Aya saumuk ka pain brisna.Español: sust. Semilla. Ejemplo: Tengo buena semilla de

maíz.Inglés: Seed. Example: I have good corn seed.

Tuahka: Sau mukuln. Ningkana: Sau mukuln kau indian balna ramhnana kidi kalana ki.

Miskitu: Tasba aiska. Mahrikanka: Tasba aiskara indian nani raitka ba yaban sa.

Español: sust. Todo el mundo. Ejemplo: En todo el mundo les Concedieron el derecho de los indígenas.

Inglés: World. Example: All over the world the rights to indigenous were given.

Page 94: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

94

Tuahka: Sautim. Ningkana: Muih lalah duyang balna kamanh sautim bakakangwi.

Miskitu: Truk. Mahrikanka: Upla lalahkira nani baman truk atki banghwisa.

Español: sust. Vehículo. Ejemplo: Solamente los adinerados compran vehículos.

Inglés: Vehicle. Example: Only wealthy people buy vehicles.

Tuahka: Sawanni. Ningkana: Muih, pan dauk diauh balna bitik kidi sawanana dudûwi.

Miskitu: Rayaka. Mahrikanka: Upla, daiwan bara dus nani sutba ai rayaka brisa.

Español: sust. Vida. Ejemplo: Todos los seres humanos, plantas y animales tienen vida.

Inglés: Life. Example: Plants, animals, and human beings have life.

Tuahka: Sibain. Ningkana: Barangni nain as kauhna kidi sibain tus ki.

Miskitu: Ai tnayara. Mahrikanka: Lain klakan ba ai tnayara prawisa sa.

Español: adj. De lado. Ejemplo: La línea trazada está de lado.Inglés: Sideways. Example: The drawn line is sideways

Tuahka: Sidan. Ningkana: Sidan wanh kidi ditauh kau kamanh barakwi.

Miskitu: Waitna kiuka. Mahrikanka: Waitna kiuka ba untara baman pawisa.

Español: sust. Bejuco de hombre.Ejemplo: El bejuco de hombre crece solamente en el bosque.

Inglés: Man´s liana. Example: Man´s liana grows only in the woods.

Tuahka: Sîk. Ningkana: Sîk kidi muh tanyawas karak yayamwi.

Miskitu: Kisu. Mahrikanka: Kisu ba bip tialka wal daukisa.Español: sust. Queso. Ejemplo: El queso se elabora con leche

de vaca.Inglés: Cheese. Example: cheese is made from cow´s milk.

Tuahka: Sikbil. Ningkana: Sikbil mai kalahwa puyun ramh mai rangwi.

Miskitu: Trimru. Mahrikanka: Trimru wan takuya pyuara rait wan klauwisa.

Page 95: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

95

Español: sust. Tórsalo. Ejemplo: Duele mucho cuando nos sale un tórsalo.

Inglés: Tórsalo, botfly. Example: It hurts a lot when botfly larvae comes out.

Tuahka: Sikiah. Ningkana: Sikiah kidi sip as kat minik kalawi.Miskitu: Sikia. Mahrikanka: Sikia ba mani kum kat ma yabisa.Español: sust. Aguacate. Ejemplo: El aguacate se cosecha

en un año.Inglés: Avocado. Example: Avocado is harvested once a

year.

Tuahka: Sikirauh. Ningkana: Sikirauh kidi bain ki.Miskitu: Kisura, kiru. Mahrikanka: Kisura ba mala sa.Español: sust. Navaja/Cuchillo. Ejemplo: La navaja está

filosa.Inglés: Knife. Example: The knife is Sharp.

Tuahka: Sikisiki. Ningkana: Muih as as kat sikisiki muinh kidi kakaswi.

Miskitu: Kiski. Mahrikanka: Upla kum kum ba kiski wîna pih banghwisa.

Español: sust. Zorro Ejemplo: Hay algunas personas que comen carne de zorro.

Inglés: Fox. Example: There are some people that eat fox´s meat.

Tuahka: Sikit pamnin. Ningkana: Kâkaris as kalk kau sikit pamning.

Miskitu: Taibi baikaia. Mahrikanka: Kakaras kum mini wal taibi baikri.

Español: verb. Aplastar. Ejemplo: Aplasté a una cucaracha con mi pie.

Inglés: To crush. Example: I crushed a cockroach with my feet.

Tuahka: Silak muinh. Ningkana: Silak muinh balna kidi mâ bitik kau lînh kau yayakwas ki.

Miskitu: Silak uplika. Mahrikanka: Silak uplika nani ba yu bani latara saki banghras sa.

Español: sust. Reos. Ejemplo: No todos los días sacan afuera a los reos.

Inglés: Prisoners. Example: Not every day they take out the prisoners.

Page 96: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

96

Tuahka: Silak ûn. Ningkana: Damai mân wahma as dî malna kat silak ûn kau dukina.

Miskitu: Silak watla. Mahrikanka: Nauwala yua wahma kum diara implikan bara silak. watlara brihwan.

Español: sust. Cárcel. Ejemplo: El día de ayer un joven robó y lo llevaron a la cárcel.

Inglés: Jail. Example: Yesterday a Young man stole and was taken to jail.

Tuahka: Silam. Ningkana: Silam kidi pan as dadasni ki.Miskitu: Slimh. Mahrikanka: Slimh ba dus kum karna sa.Español: sust. Tamarindo. Ejemplo: El tamarindo es un árbol

duro. Inglés: Tamarindo. Example: Tamarind is a hard tree.

Tuahka: Silaumak. Ningkana: Silaumak kidi laih walang kau bang ki.

Miskitu: Ahsi. Mahrikanka: Ahsi ba lika twira baman barasa.Español: sust. Piñal. Ejemplo: El piñal se encuentra en el

llano.Inglés: Pineapple field. Example: The pineapple field is in

the plains.

Tuahka: Simh kapat. Ningkana: Wirak wana barakni dauk wirak wana sulun namak karak mûnh kidi simh kapapat ki.

Miskitu: Sim baku. Mahrikanka: Laikra mairin almuk bara laikra plaisni wal mawan ba simh baku sa.

Español: sust. Parecido/Igual. Ejemplo: Mi hermana mayor con mi hermana cumiche son parecidas.

Inglés: Look alike. Example: My older and youngest sisters look alike.

Tuahka: Singhnin. Ningkana: Kuku panan kidi singhdak bubukwang.

Miskitu: Singbaia. Mahrikanka: Kuku dusa ba singka kauhwi banghbia.

Español: verb. Sacudir. Ejemplo: Hay que Sacudir el palo de coco para que caigan.

Inglés: To shake. Example: Shake the coconut tree to make the fruit fall.

Tuahka: Sinin. Ningkana: Mari Dîtang kidi sinin yamni ki kidi yuln kûl iring yam laklawada kiwi.

Page 97: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

97

Miskitu: Lal mabiara /Sinska pain. Mahrikanka: La Mari Ditang es inteligente por eso va aprobando su grado.

Español: sust. Inteligencia/Cerebro. Ejemplo: La Mari Dîtang tiene es inteligente por eso va aprobando su grado.

Inglés: Smart. Example: Mari ditang is smart that´s why she is passing grades.

Tuahka: Sininwah. Ningkana: Pan balna bitik kidi sininwah dûwi.

Miskitu: Wakia. Mahrikanka: Dus nani sut ba wakia brisa.Español: sust. Raíz/Raíces. Ejemplo: Todos los árboles tienen

raíces.Inglés: Root. Example: All trees have roots.

Tuahka: Sins lap. Ningkana: Muih sins lap kidi tunun ba kau kapanh dûwi.

Miskitu: Sins kas. Mahrikanka: Upla sinskas ba lal mabiara ra trabil brisa.

Español: sust. Tont@. Ejemplo: La persona tonta tiene problema en la mente.

Inglés: Foolish. Example: The foolish person has mind problem.

Tuahka: Sipitnin. Ningkana: Ma mikpa kidi sirinh sipitwi.Miskitu: Klipaia. Mahrikanka: Wan nakra ba sipsa isti klipaia.Español: verb. Parpadear. Ejemplo: El ojo tiene la habilidad

de parpadear rápido.Inglés: To blink. Example: The eye has the hability to blink

fast.

Tuahka: Sipnin. Ningkana: Yamni ki asna sipnin lân kalnin kidi.

Miskitu: Sipaia. Mahrikanka: Kuala sipaia lan takaia ba painsa.

Español: verb. Coser. Ejemplo: Es bueno aprender a coser.Inglés: To sew up. Example: Is good to learn to sew up.

Tuahka: Sipul. Ningkana: Sipul minik pâ kidi paun ki.Miskitu: Kuri. Mahrikanka: Kuri ma bila ba pauni sa.Español: sust. Zapote. Ejemplo: El zapote por dentro es rojo.Inglés: Zapote. Example: “Zapote” Sapodila is red inside.

Tuahka: Sirauk. Ningkana: Sirauk kidi laih mimik wana aln kidika ki.

Page 98: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

98

Miskitu: Daipna. Mahrikanka: Daipna ba sika luhpi mairin maya sa.

Español: sust. Yerno. Ejemplo: El yerno es el esposo de mi hija.

Inglés: Son in law. Example: The son in law is husband of my daughter.

Tuahka: Sirhsirh. Ningkana: Dîmutu kidi sirhsirh kaswi.Miskitu: Inma. Mahrikanka: Aras ba inma pisa.Español: sust. Hierba. Ejemplo: El caballo come hierba.Inglés: Herb. Example: The horse eat herbs.

Tuahka: Sirinh. Ningkana: Was lauwi sirinh aiwah.Miskitu: Istikaia. Mahrikanka: Li auhwisa isti bal.Español: verb.i. Apurarse. Ejemplo: Apúrese que esta

lloviendo.Inglés: To hurry. Example: It´s raining we have to hurry up.

Tuahka: Sirina. Ningkana: Muihbarak balna kidi munh sirina ki.

Miskitu: Sriwan. Mahrikanka: Upla almuk nani sut ba mawan sriwan sa.

Español: adj. Arrugad@, ajado. Ejemplo: Los ancianos tienen la cara arrugada.

Inglés: Wrinkeld. Example: All old men have wrinkled face.

Tuahka: Suinh. Ningkana: Asna bauna kidi buhlawas dana suinh ki.

Miskitu: Busra. Mahrikanka: Kuala tuskan ba lauras munan busra sa.

Español: adj. Mojad@. Ejemplo: La ropa lavada no se secó está mojada.

Inglés: Wet. Example: Washed clothes didn’t dry out, still wet.

Tuahka: Sulupnin. Ningkana: Tingki wina sulupwada sup dai kidi was kau kakina.

Miskitu: Swakwaia. Mahrikanka: Mihti wina swakwi sup kataba liwra dimi wan.

Español: verb. i. Zafar. Ejemplo: El jabón se zafó de mi mano y se fue al río.

Ingles: Slipped off. Example: The soap slipped off and fell in the river.

Page 99: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

99

Tuahka: Sulwaih. Ningkana: Bambana wasan yak sulwaih manh banghki.

Miskitu: Batsi wainhka. Mahrikanka: Bambana awalka bara batsi wainhka ailal banghwisa.

Español: sust. Barbudo macho (pescado). Ejemplo: En el río bambana hay muchos barbudos machos.

Inglés: Male cat fish. Example: In Bambana River are many male cat fish.

Tuahka: Suman. Ningkana: Diauh almuk balna bitik kidi suman dûwi.

Miskitu: Mahbra. Mahrikanka: Daiwan wainhka nani sut ba mahbra brisa.

Español: sust. Testículo. Ejemplo: Todos los animales machos tienen testículos.

Inglés: Testicle. Example: All male animals have testicles.

Tuahka: Sunhsunhni. Ningkana: Sukar duduwaWarainhkira balna kidi dî sunhsunhni didiwi.

Miskitu: Kaulhka. Mahrikanka: Sukar bri Sikniskira nani ba diara kaulhka baman dîsa.

Español: sust. Simple. Ejemplo: Los diabéticos toman bebidas simples.

Inglés: Plain. Example: Diabetics have their drinks plain (without sugar).

Tuahka: Suni. Ningkana: Suni kidi wasbin kau manh bang ki.Miskitu: Suti. Mahrikanka: Suti ba tingni ra baman

banghwisa.Español: sust. Caracol. Ejemplo: Los caracoles solo se

encuentran en los criques.Inglés: Snails. Example: Snails are found only in creecks.

Tuahka: Sûnin. Ningkana: Yalmis kidi sûnin yamni ki. Miskitu: Dabaia. Mahrikanka: Andris ba dabaia painsa.Español: verb. Chupar. Ejemplo: Es bueno chupar naranja.Inglés: To suck. Example: It´s good to suck on an orange.

Tuahka: Supa. Ningkana: Supa minik kidi aunh ki Kasnin. Miskitu: Supa. Mahrikanka: Supa mâ ba auhni sa piyaia.Español: sust. Pejibaye. Ejemplo: La fruta de pejibaye es rica

para comer. Inglés: Palm tree fruit. Example: Palm tree fruit “pejibaye”

is good to eat.

Page 100: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

100

Tuahka: Sûpai. Ningkana: Sûpai kidika pan dutlana kau kâwi.Miskitu: Anansi. Mahrikanka: Anansi ba dus sukra nani ra

dimisa.Español: sust. Araña. Ejemplo: La araña vive dentro de los

árboles podridos.Inglés: Spider. Example: The spider lives inside wroten

trees.

Tuahka: Surhking. Ningkana: Surhking balna kidi mâ yamni puyun yak kalahwi kalpupuihwi.

Miskitu: Plipli. Mahrikanka: Plipli nani ba yu pain pyuara taki ai lakisa.

Español: sust. Golondrinas. Ejemplo: Las golondrinas salen a asolearse en verano.

Inglés: Swallows. Example: The swallows sunbathe during the summer.

Tuahka: Surhsurh. Ningkana: Surhsurh balna kidi diauh as sirinh ki.

Miskitu: Bangbang. Mahrikanka: Bangbang nani ba daiwan kum isti sa.

Español: sust. Conejo. Ejemplo: Los conejos son animales veloces.

Inglés: Rabbit. Example: Rabbits are fast animals.

Tuahka: Surnin. Ningkana: Pikpik kidi uba surwi.Miskitu: Srutwaia. Mahrikanka: Pikpik ba uba srutwisa.Español: verb. i. Brincar. Ejemplo: La rana brinca mucho.Inglés: To jump. Example: The frog jumps a lot.

Tuahka: Suru. Ningkana: Suru kidi mai kalahwa puyun yak uba ranghwi.

Miskitu: Yukri. Mahrikanka: Yukri wan taki pyuara uba klauhwisa.

Español: sust. Divieso. Ejemplo: Cuando nos aparece un divieso duele mucho.

Inglés: Furuncle, boil. Example: It hurts a lot when we get a boil.

Tuahka: Suruna. Ningkana: Mimik al bin kidi sip tingbu suruna dûwi.

Miskitu: Matawalsip. Mahrikanka: Luhpi waitna ba mani matawalsip brisa.

Page 101: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

101

Español: adj. num. Diez. Ejemplo: Mi hijo tiene diez años de edad.

Inglés: Ten. Example: My son is ten years old.

Tuahka: Surunin. Ningkana: Munlau muihbarak balna mâ kidi wah kau suruwada kukulwa dai.

Miskitu: Kukupaia. Mahrikanka: Blasi pyuara almuk nani ba yû nani ba kiwa wal kukupi kulki kan.

Español: verb. Hacer nudo. Ejemplo: En el tiempo pasado los ancestros contaban los días haciendo un nudo por día.

Inglés: To make a knot. Example: Our ancestors in the past used to tie a knot per day.

Tuahka: Susum. Ningkana: Susum kidi was banghwa puyun mânh kalahwi.

Miskitu: Batsi. Mahrikanka: Batsi ba li dingki pyuara ailal takisa.

Español: sust. Barbudo. Ejemplo: Los barbudos salen bastante cuando se llena el río.

Inglés: Cat fish. Example: Lots of cat fish come out when the river fills up.

Tuahka: Suwingkalah. Ningkana: Munlau puyun kau suwingkalah kidi muih kau ramh kapanh kalyamwa dai.

Miskitu: Duhindu. Mahrikanka: Blasi pyuara duhindo nani ba upla ra kasak trabil muni kan.

Español: sust. Duende. Ejemplo: En los tiempos pasados los duendes molestaban a la gente.

Inglés: Goblin, elf. Example: In past times goblins used to molest people.

Tuahka: Suyuna. Ningkana: Muih as minikpa sahna kat suyuna.

Miskitu: Sriwan. Mahrikanka: Upla kum nakra baiwan kan sriwan.

Español: adj. Encogido. Ejemplo:Una persona perdió el ojo y se le encogió el párpado.

Inglés: Shrunk. Example: A person lost the eye and the eyelids shrunk.

Page 102: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

102

T-tTuahka: T. Ningkana: Wasakmak “t” kidi yul balna tunun kau,

papas kau dauk minsut kau bik Kâwi.Miskitu: Karma binka (T). Karma binka “t” ba sturi nani ta

kriki ra, lilapas ra bara lâs ra sin dimisa.Español: sust. Letra (T). Ejemplo: La letra “t” se utiliza al

inicio, en medio y al final de las palabras.Inglés: Letter (t). Example: The letter “t”is used at the start,

in the middle, and at the end of words.

Tuahka: Tâ. Ningkana: Tâ as laklawa kidi laih Walangwas kau kiwi.

Miskitu: Yabal. Mahrikanka: Yabal kum luwiba baha lika Walangwas ra auya.

Español: sust. Camino. Ejemplo: El camino que pasa llega a Walangwas.

Inglés: Road. Example: The road goes to Walangwas.

Tuahka: Tâ. Ningkana: Muih wawana as as kidi tânana nununh ki.

Miskitu: Tiala. Mahrikanka: Mairin kum kum ba tialka ba tara sa.

Español: sust. Pecho. Ejemplo: Algunas mujeres tienen pechos grandes.

Inglés: Breast. Example: Some women have big breasts.

Tuahka: Tadang. Ningkana: Tadang balna kidi sirinh tulu tulu ki.

Miskitu: Taring. Mahrikanka: Taring nani ba isti tauki banghwisa.

Español: sust. Olosika. Ejemplo: La hormiga olosika anda rápido.

Inglés: Fire ant. Example: Fire ants move fast.

Tuahka: Tâ disnin. Ningkana: Bluefields kau yawik tâ disning, pân kidi amanglatas yang yuln.

Miskitu: Aima wahkaia. Mahrikanka: Bluefields ra wih aima wahkri kan tawanka ba kaikras ba mihta.

Español: verb i. Desviar/Perder. Ejemplo: Cuando fui a Bluefields me perdí porque no conozco la ciudad.

Inglés: To get lost. Example: When I went to Bluefields I got lost because I don´t know the city.

Page 103: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

103

Tuahka: Talada yawah. Ningkana: Talada yawah um kau Kûl samalyang.

Miskitu: Kaiki was. Mahrikanka: Kaiki was wamtla ra Kûl smasmalkra.

Español: fc. Váyase con cuidado. Ejemplo: Profesor váyase con cuidado a su casa.

Inglés: Go carefuly. Example: Teacher please be careful on your way home.

Tuahka: Talada sak awah. Ningkana: Tala sak awah mâ as wat kal pakdarang.

Miskitu: Kaiki nara bas. Mahrikanka: Kaiki nara bas yu wala kli wal praubia.

Español: fc. Cuidese, que estés bien. Ejemplo: Cuidese que estés bién nos vemos otro día.

Inglés: Take care. Example: Take care we´ll see each other another day.

Tuahka: Talnin. Ningkana: Mimbinina kidi dîwil talna diawi.Miskitu: Kaikaia. Mahrikanka: Tuktan nani ba lilka kaikan

daukisaEspañol: verb.i. Ver. Ejemplo: Los niñ@s quieren ver los

dibujos.Inglés: To see. Example: The children want to see the

drawings.

Tuahka: Tanit kau dûkinin. Ningkana: Muikbarak balna kidi mâ nanak yuln kidi diswas tanit kau dukiwi.

Miskitu: . Kainara brih waia. Mahrikanka: Almuk nani ba wan yapti bila ba tikras ai kainara brih auya.

Español: verb. i. Avanzar. Ejemplo: Evitando que desaparezca el idioma los ancianos promueven obras.

Inglés: Promote. Example: Avoiding the language to disappear The elders promote some Works.

Tuahka: Tanit kau kinin. Ningkana: Muikbarak balna kidi takit kau uina.

Miskitu: Kainara wan. Mahrikanka: Almuk nani ba kainira wan.

Español: verb.Ir adelante. Ejemplo: Los ancianos se fueron adelante.

Inglés: To go away. Example: The ancient ones went away before us.

Page 104: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

104

Tuahka: Tapba. Ningkana: Tapba kidi ditauh kau kamanh banghki.

Miskitu: Dus sukra. Mahrikanka: Dus sukra ba untara baman banghwisa.

Español: sust. Árbol podrido. Ejemplo: El árbol podrido se encuentra solamente en el bosque.

Inglés: Rotten tree. Example: The rotten tree is found only in the Woods.

Tuahka: Taras dûnin. Ningkana: Yang muih as kau taras dûting dai kun umun launing.

Miskitu: Tras briaia. Mahrikanka: Yang upla kum ra tras bri kapri kuna pat aibapri.

Español: verb. Tener deuda. Ejemplo: Yo tenía deuda con alguien pero ya la cancelé.

Inglés: To owe. Example: I used to owe to someone but I canceled it.

Tuahka: Tas. Ningkana: Sara puyun muih barak balna tas tuswada bakakanwa dai.

Miskitu: Tasa. Mahrikanka: Blasi pyuara upla almuk nani tasa klaki atki kan.

Español: sust. Hule. Ejemplo: En tiempos pasados nuestros ancestros picaban hule para venderlo.

Inglés: Rubber. Example: In past times our ancestors chopped rubber to sell it.

Tuahka: Tâwas. Ningkana: Mimbin tâwas dîwa puyun baisa yamni barakwi.

Miskitu: Tiala laya. Mahrikanka: Tuktan ba tiala laya dîtaim kau pain pawisa.

Español: sust. Leche materna. Ejemplo: Cuando los niños maman las tetas de su madre crecen saludable.

Inglés: Mothers milk. Example: When children suckle from the mother´s teats grow to be healthy.

Tuahka: Tiking duling. Ningkana: Diauh dauna talda puyun mâ tiking dulihwi.

Miskitu: Aya warbisa. Mahrikanka: Daiwan pruan kaikuya pyuara wan auya warbisa.

Español: adj. Asco. Ejemplo: Cuando miramos animales muertos nos provoca asco.

Inglés: Disgust. Example: When we see dead animals is disgusting.

Page 105: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

105

Tuahka: Tikisni. Ningkana: Û tatni kidi tikisni pânin ki, muih pakwada talnin awas ki.

Miskitu: Prak praki. Mahrikanka: Utla tataka ba prak praki sabaia sa, upla biki kaikaia apia.

Español: adj. Pegad@s. Ejemplo: Las paredes de tabla de la casa hay clavarlas bien pegadas para que no espíen.

Inglés: Very close. Example: The wall boards have to be well nailed, so nobody can see between them.

Tuahka: Tilamwi. Ningkana: Salhwas kidi ramh parasni tilamwi.

Miskitu: Rip tilwaia. Mahrikanka: Kabu ripka ba rait karna tilwisa.

Español: sust. Ola. Ejemplo: La ola del mar golpea muy fuerte.Inglés: Sea Wave. Example: The sea wave hits very hard.

Tuahka: Timanh. Ningkana: Man timanh kaina.?Miskitu: Wisma. Mahrikanka: Man wisma balan.?Español: verb. Dices. Ejemplo: Usted dice que vino.?Inglés: To say. Example: You say you came.

Tuahka: Ting kau yamna. Ningkana: Pankur kidi ting kau yamna dîn as ki.

Miskitu: Mihta wal paskan. Mahrikanka: Duri ba wan mihta ni paskan dukia kum sa.

Español: sust. Artesanal. Ejemplo: El bote es un trabajo artesanal.

Inglés: Hand craft. Example: The boat is handcrafted.

Tuahka: Tingmil. Ningkana: Tingmil yamdi lalah yaknin kidi yamni ki.

Miskitu: Wark. Mahrikanka: Wark taki lalah daukaia ba painsa.

Español: verb. Trabajar. Ejemplo: Es bueno trabajar y ganar dinero.

Inglés: To work. Example: Is good to work to make Money.

Tuahka: Tingsuru. Ningkana: Tingki suru karak muih kau bauting.

Miskitu: Mihta kruskan. Mahrikanka: Mihti kruski upla ra prukisna.

Español: sust. Puño. Ejemplo: Con mi puño pego a la gente.Inglés: Fist. Example: I hit people with my fist.

Page 106: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

106

Tuahka: Ting wasak. Ningkana: Yul laklana balna ting wasak kau dûting.

Miskitu: Mihta wal ulban. Mahrikanka: Sturi luan nani mihta wal ulban brisna.

Español: sust. Manuscrito. Ejemplo: Tengo una historia manuscrita.

Inglés: Manuscript. Example: I have a story’s manuscript.

Tuahka: Tip. Ningkana: Tip kidi pan nunh ki minik nain ki.Miskitu: Lauhwa. Mahrikanka: Lauhwa dusa ba tara sa mâ

ba yarisa.Español: sust. Guapinol. Ejemplo: El árbol de guapinol es

grande y la fruta es alargada.Inglés: Guapinol. Example: The guapinol tree is big and the

fruit is elongated.

Tuahka: Tipisnin. Ningkana: Mimbinina biri biri kal tipisnin awaski, dutni ki yuln.

Miskitu: Asmala wal kurbaia. Mahrikanka: Tuktan nani ba pana pana ai asmala wal kurbaia apia, Saura sa bamna.

Español: verb. Pellizcar/Aruñar. Ejemplo: Los niños no deben de pellizcarse los unos con los otros, porque es malo.

Inglés: To pinch/To scratch. Example: Children shouldn’t pinch nor scratch each other because is bad.

Tuahka: Tisnak. Ningkana: Tuahka balna kidi tisnak sunin yam dakakawi.

Miskitu: Kayu. Mahrikanka: Tuahka nani ba kayu dabaia laik banghwisa.

Español: sust. Caña. Ejemplo: A los tuahkas les gusta chupar caña.

Inglés: Sugar cane. Example: The tuahkas enjoy suckling on sugar cane.

Tuahka: Tisnak yaraun. Ningkana: Muih tisnak yaraun dûwa balna kidi sarap yayamwi.

Miskitu: Kayu nasla. Mahrikanka: Upla kayu nasla bri nani ba srap dauki bangwisa.

Español: sust. Cañal/Plantación de caña. Ejemplo: Las persona que tienen plantación de cañas hacen miel.

Inglés: Sugar cane plantation. Example: People that own sugar cane plantations make syrup.

Page 107: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

107

Tuahka: Tû. Ningkana: Kârus dauk muk balna kidi tûn lap ki.Miskitu: Twisa. Mahrikanka: Karas bara suklin nani ba twisa

apu.Español: sust. Lengua. Ejemplo: Los lagartos y los sapos no

tienen lenguas.Inglés: Tongue. Example: Alligators and toads don´t have

tongues.

Tuahka: Tûbal. Ningkana: Tûbal basan kidi nain dauk bain ki.Miskitu: Tubal. Mahrikanka: Tubal wahya ba yari bara mala

sa.Español: sust. Navajuela. Ejemplo: La hoja de navajuela es

larga y filosa.Inglés: Pocket knife. Example: The blade of a pocket knife

is long and sharp.

Tuahka: Tuhui. Ningkana: Wasansân kidi apis tuhuida yatah.Miskitu: Kiawak. Mahrikanka: Kapi ba wiria kiawak manki aik.Español: adj. Simplón. Ejemplo: Dame un poco de café algo

simplón.Inglés: Plain/little sugar. Example: Give my coffee with little

sugar.

Tuahka: Tûk. Ningkana: Yang tûk kidi yulbauting puyun tingmil yamwi.

Miskitu: Twisi. Mahrikanka: Sturi aisisna pyuara twisi ba wark takisa.

Español: sust. Mi Lengua. Ejemplo: Mi lengua trabaja cuando hablo.

Inglés: Tongue. Example: My tongue Works while I talk.

Tuahka: Tukan. Ningkana: Witin yak baisa tingmil tukanwi kalanin ki.

Miskitu: Tâ Mankaia. Mahrikanka: Witin bara wark kau tâ mangki yabaia sa.

Español: verb. Añadir. Ejemplo: Debe añadir más trabajo para ella.

Inglés: Add, increase. Example: Most increase the amount of work for her.

Tuahka: Tuknin. Ningkana: Yala laklau wiranh wana dîtang kau tukwada lakpamna.

Miskitu: Tukbaia. Mahrikanka: Yala mihta ai muihnika Dîtang ra tukbi batahkan.

Page 108: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

108

Español: verb.i. Empujar. Ejemplo: Yala botó a su hermana Dîtang con un empujón.

Inglés: To push. Example: Yala knocked down her sister Ditang with a push.

Tuahka: Tul lawah. Ningkana: Baisa yamni talnim kat akat tul lawah.

Miskitu: Nan taus. Mahrikanka: Kau pain kaikaisma kaka nahara nan taus.

Español: adj.Date vuelta. Ejemplo: Date vuelta si quieres ver mejor.

Inglés: Turn around. Example: Turn around if you want to see well.

Tuahka: Tuntamah. Ningkana: Diauh as nunh sipingtan duwi muih mayang kasdi.

Miskitu: Kusu. Mahrikanka: Daiwan tara kum tnawa brisa upla yawan pîsa.

Español: sust. Pavo. Ejemplo: El pavo es un ave grande que se come.

Inglés: Turkey. Example: Turkey is an eatable big bird.

Tuahka: Tunun bahnin. Ningkana: Samalyang kûlni kusma wainku wina tunun bahwi dauk kâma wainku kat saran laihwi.

Miskitu: Ta krikaia. Mahrikanka: Smasmalkra kulka ba kuswa kati wina ta krikisa bara kakamuk kati kat nata alkisa.

Español: verb. Inicial. Ejemplo: La capacitación de los profesores inicia en febrero y culmina en marzo.

Inglés: Initial. Example: The training of teachers starts in February and culminates in March.

Tuahka: Tunun minit. Ningkana: Pan dakwa kidi takal kau tunun minit yaknin ki.

Miskitu: Lal mana. Mahrikanka: Dus klakaia kaka Tawan ra lal mana aibapaia sa.

Español: sust. Impuesto. Ejemplo: Hay que pagarle impuesto a la comunidad por corte de madera.

Inglés: Tax. Example: Have to pay tax to the community for cutting wood.

Tuahka: Tunun muinh. Ningkana: Tingmil tunun muinh dauk tingmil yayamyang balna karak ampat tingmil barakwada kiwa kidi yuln kau laih talna as yayamwi.

Page 109: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

109

Miskitu: Ta upla. Mahrikanka: Ta upla bara wark tatakra nani wal aikuki alki kaikanka kum daukisa nahki wark nani pawi auya ba dukiara.

Español: sust. Jefe. Ejemplo: El jefe junto con los trabajadores evalúan el avance de los trabajos.

Inglés: Chief. Example: The chief together with the workers evaluate the advance of works.

Tuahka: Tupuk. Ningkana: Baisapuk dauk masan bâni tupuk lahna dîtang.

Miskitu: Pinul. Mahrikanka: Titan bara tutni bani pinul piakan disna.

Español: sust. Pinol. Ejemplo: Tomo pinol cocido en todos los desayunos y cenas.

Inglés: Pinole (roasted and crushed corn and spices). Example: I drink cooked Pinole in every breakfast and dinner.

Tuahka: Tutin. Ningkana: Mâ ak kidi dutni puyun tutin mai kalahwi.

Miskitu: Sisrama. Mahrikanka: Wan talia ba Saura pyuara sisrama wan takisa.

Español: sust. Mesquino. Ejemplo: Cuando la sangre está contaminada nos aparecen mesquinos.

Inglés: Warts. Example: when our blood is contaminated and warts appear.

Tuahka: Tutum. Ningkana: Kârus minikpa kidi tutumni ki.Miskitu: Daiwi takan. Mahrikanka: Karas nakra ba daiwi

takan sa.Español: adj. Brotado. Ejemplo: El lagarto tiene los ojos

brotados.Inglés: Prominent. Example: Alligator has prominent eyes.

Tuahka: Tuturh. Ningkana: Pauta tuturh kidi ramh dân ki.Miskitu: Lakni. Mahrikanka: Pauta lakni ba rait lapta sa.Español: sust. Brasa. Ejemplo: La brasa esta bién caliente.Inglés: Hot coals. Example: Hot coals are really hot.

Tuahka: Tuyangni. Ningkana: Mimbin utun tuyangni kidi bâbil mânh dûwi.

Miskitu: Biara puskra. Mahrikanka: Tuktan biara puskra ba liwa ailal brisa.

Español: verb. Barrigón. Ejemplo: El niño barrigón tiene muchos parásitos.

Page 110: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

110

Inglés: Potbellied. Example: The potbellied boy has many parasites.

Tuahka: Tuyukbah. Ningkana: Tuyukbah kidi diauh as binbin ki.

Miskitu: Rikaya. Mahrikanka: Rikaya ba daiwan kum sirpi sa.Español: sust. Tamalanque. Ejemplo: El tamalanque es una

lagartija pequeña.Inglés: Tamalanque. Example: Tamalanque is a small lizard.

U-uTuahka. U. Ningkana: U paranh kidi yul balna tunun kau,

papas kau dauk minsut kau bik kalahwiMiskitu: U. Mahrikanka: U prahni ba sturi nani taura, lila ra

bara tnata ra sin takisa.Español: sust. Vocal corta. Ejemplo: La vocal corta aparece

al inicio, en medio y al final de las palabras.Inglés: Short vowel. Example: Short vowel appears at the

beginning, in the middle and at the end of words.

Tuahka: Uba. Ningkana: Adi wasan sân uba parasni ki.Miskitu: Uba. Mahrikanka: Naha kapka na uba karna sa.Español: adv. Muy/.Mucho. Ejemplo: Éste café está muy

fuerte.Inglés: Very/Much. Example: This coffee is very strong.

Tuahka: Uba awas. Ningkana: Prias kau muih bang dai kun uba awas dai.

Miskitu: Uba apia. Mahrikanka: Prias watlara upla bara kan kuna uba apia kan.

Español. Adv. No mucho. Ejemplo: En la iglesia había gente pero no mucho.

Inglés: Not much/Not many. Example: There were people at church but not many.

Tuahka: Uba dutni. Ningkana: Muih uba dutni kanin kidi yamni awaski.

Miskitu: Uba Saura. Mahrikanka: Upla uba Saura kaia ba pain apia sa.

Español: adj. Muy malo. Ejemplo: No es bueno ser muy malo.Inglés: Very bad. Example: Is not good to be very bad.

Page 111: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

111

Tuahka: Ûbak. Ningkana: ûbak kidi muih ân dîwi.Miskitu: Kuwa. Mahrikanka: Kuwa ba upla talya disa.Español: sust. Piojo. Ejemplo: El piojo chupa sangre de las

personas.Inglés: Lice. Example: Lice suck blood from people.

Tuahka: Ûbak suman. Ningkana: Ûbak suman wina ubak kalahwi.

Miskitu: Kuwa mahbra. Mahrikanka: Kuwa mahbra wina kuwa takisa.

Español: sust. Liendre. Ejemplo: De la liendre reproduce el piojo.

Inglés: Pupae. Example: From pupae comes the lice.

Tuahka: Uba yamni. Ningkana: Nanak laih uba yamni sak ki.Miskitu: Uba pain. Mahrikanka: Mami ki lika uba pain sa.Español: adj. Muy bien. Ejemplo: Mi mamá está muy bien.Inglés: Very well. Example: My mother is very well.

Tuahka: Ubriskam. Ningkana: Yakat ubriskam as kalahna dai.

Miskitu: Matsiksa. Mahrikanka: Bahara matsiksa kum takan kan.

Español: sust. Serpiente berruguilla. Ejemplo: Allí apareció una serpiente berruguilla.

Inglés: Bejuquillo Snake. Example: There was a bejuquillo snake (oxybelis).

Tuahka: Ûdang. Ningkana: Nanak ûn dangni kidi awas tatni manh dûwi.

Miskitu: Utla nina. Mahrikanka: Mamiki watla nina ba awas tatka baman brisa.

Español: adj. Detrás de la casa. Ejemplo: Detrás de la casa de mi mamá tiene solamente madera de pino.

Inglés: In the back of the house. Example: In the back of my mom’s house has only pine wood.

Tuahka: Uduhnin. Ningkana: Pâ as yam kau yalmis balna kidi uduhnin ki.

Miskitu: Asla daukaia. Mahrikanka: Plis kum painra andris nani ba asla daukaia sa.

Español: verb. Amontonar/Agrupar. Ejemplo: Hay que amontonar las naranjas en un buén lugar.

Inglés: Pile up. Example: Have to pile up the oranges in a good place.

Page 112: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

112

Tuahka: Udun. Ningkana: Muih mayang balna bitik kidi mâ uduk dûdi.

Miskitu: Kluwa. Mahrikanka: Yawan upla nani sut ba wan kluwa brisa.

Español: sust. Ombligos. Ejemplo: Todas las personas tenemos ombligos.

Inglés: Umbilical scar/Navel. Example: All persons have navels.

Tuahka: Udusar. Ningkana: Mâ uduksar ranghwa puyun papaih sininwah kidi lah dînin yamni ki.

Miskitu: Plauya. Mahrikanka: Wan plauya klauwi pyuara krismis tangnika wakia ba piaki diaia pain sa.

Español: sust. Matriz. Ejemplo: Cuando hay dolor en la matriz es bueno tomar la raíz de cerocontil cocido.

Inglés: Womb. Example: When there is womb pain is good to drink boiled “cerocontil”.

Tuahka: Udutnin. Ningkana: Mimbin al kidi baisa tâ parasni udutwi mimbin wana karak.

Miskitu: Utbaia. Mahrikanka: Tuktan waitna ba kau karna tiala utbisa tuktan mairin ba wal.

Español: verb. i. Jalar. Ejemplo: El niño Jala más fuerte la teta que la niña.

Inglés: To suckle. Example: The boy suckles harder than girls.

Tuahka: Uhkan. Ningkana: Uhkan kidi was wainku almuk kau minik laihwi.

Miskitu: Uhun. Mahrikanka: Uhun ba li wainka katka ra mâ alkisa.

Español: sust. Batano. Ejemplo: El batano da su fruto en el mes de julio.

Inglés: African Palm. Example: African palm yields its fruit in July.

Tuahka: Uhki. Ningkana: Uhki kidi pukta manh kaidi.Miskitu: Uhki. Mahrikanka: Uhki ba tihmia baman inisa.Español: sust. Martin Peña (Ave). Ejemplo: Martín peña solo

trina de noche.Inglés: Tiger heron. Example: The tiger heron only chirps at

night.

Page 113: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

113

Tuahka: Uhkuku. Ningkana: Uhkuku basan kidi nain dauk nunh ki.

Miskitu: Bul. Mahrikanka: Bul wahya ba tara bara yari sa.Español: sust. Tabacón. Ejemplo: La hoja de tabacón es

grande y alargada.Inglés: Tobaccon. Example: Tobaccon leaf is big and

elongated.

Tuahka: Uhpih. Ningkana: Yang uhpih kau yawik sauda dûting.

Miskitu: Urali. Mahrikanka: Yang Urali ra wih lilia brisna.Español: sust. Fiesta. Ejemplo: Voy a la fiesta a divertirme.Inglés: Party. Example: I´m going to the party to have fun.

Tuahka: Uhuh. Ningkana: Uhuh mai laihwa puyun mâ tunuk bik nakan mayawi.

Miskitu: Siahka. Mahrikanka: Siahka wan alkuya pyuara wan lal sin klauhwisa.

Español: sust. Tos. Ejemplo: Cuando nos dá tos también nos duele la cabeza.

Inglés: Cough. Example: Whe we have cough also get a headache.

Tuahka: Uhuk (Oho). Ningkana: Yang sip yawas yang nanak Uhuk yulwi.

Miskitu: Apia. Mahrikanka: Yang sip waras mamiki apia wisa.Español: adv. No. Ejemplo: Yo no puedo ir porque mi mamá

dice que no.Inglés: No. Example: I can´t go because my mom says no.

Tuahka: Uhuln. Ningkana: Waki kidi uhuln ki namanh lalahnin awi.

Miskitu: Tilwan. Mahrikanka: Platu ba pat tilwan sa mahka sukwaisa.

Español: adj. Sazón. Ejemplo: El plátano está sazón ya se va madurar.

Inglés: Mature. Example: The plaintain has started to ripen.

Tuahka: Uhusnin. Ningkana: Pan dahna balna kidi was lauwa puyun namanh uhuswi.

Miskitu: Urhwaia. Mahrikanka: Dus mankan nani ba li auhuya pyuara mahka urhwisa.

Page 114: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

114

Español: verb. Brotar /Retoñar. Ejemplo: Los árboles reforestados cuando llueve comienzan a retoñar.

Inglés: Sprout. Example: The reforested trees when it rains they start to sprout.

Tuahka: Uinin. Ningkana: Sûl imana kau uiwi.Miskitu: Nina blikaia. Mahrikanka: Yul ba ibihna ra nina

blikisa.Español: verb.i. Perseguir. Ejemplo: El perro persigue a la

guardiola.Inglés: To chase. Example: The dog chases the agouti.

Tuahka: Ukmik. Ningkana: Ukmik kidi ûntak dadasni dûwi.Miskitu: Tahira. Mahrikanka: Tahira taya ba karna sa.Español: sust. Armadillo/Cusuco. Ejemplo: El caparazón del

armadillo es duro.Inglés: Armadillo. Example: The armadillo´s Shell is very

hard.

Tuahka: Uktak. Ningkana: Yang kuduh uktak sân ki.Miskitu: Taiya. Mahrikanka: Yang sika taiya siksa sa.Español: sust. Piel. Ejemplo: Yo soy de piel morena.Inglés: Skin. Example: I am a a dark skin person.

Tuahka: Ukum. Ningkana: Supa kidi baisa ukumni mânh dûwi.

Miskitu: Kiaya. Mahrikanka: Supa dusa ba kau kiaika ailal brisa.

Español: sust. Espinas. Ejemplo: El palo de pejibaye tiene muchas espinas.

Inglés: Thorns. Example: The pejibaye tree has many thorns.

Tuahka: Ulmak. Ningkana: Ulmak lalanh kidi aunh ki kasnin.Miskitu: Tuas. Mahrikanka: Tuas pawan ba piaia auhni sa.Español: sust. Papaya. Ejemplo: Es sabroso comer la papaya

madura.Inglés: Papaya. Example: Is tasty to eat ripe papaya.

Tuahka: Ulnama. Ningkana: Muih ahal as as kidi ulnama manh dudûwi.

Miskitu: Ai lila. Mahrikanka: Waitna nani kum kum ba ai lila ailal brisa.

Page 115: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

115

Español: sust. Querid@. Ejemplo: Algunos hombres tienen varias queridas.

Inglés: Mistress. Example: Some men have several mistresses.

Tuahka: Ulnin. Ningkana: Nanak kau wasakpam as ultik pamting.

Miskitu: Ulbaia. Mahrikanka: Mamiki ra wauhtaya kum ulbi blikri.

Español: verb.i. Escribir. Ejemplo: Le escribí una carta a mi mamá y la mandé

Inglés: To write. Example: I wrote a letter to my mom and sent it.

Tuahka: Uluhnin. Ningkana: Wah katana sak kidi uluhnin.Miskitu: Langkaia. Mahrikanka: Kiwa kukupan bara ba

langkaia.Español: verb. Desenredar/Soltar. Ejemplo: Desenredar el

mecate.Inglés: To disentangle/To let out. Example: Disentangle

the cord.

Tuahka: Ûluk. Ningkana: Uluk kidi tingni, kaln nain ki dauk bilamni basan bik nanain ki.

Miskitu: Ulak. Mahrikanka: Ûlak ba mihta, mina nani yari sa bara tamaika sin yarisa.

Español: sust. Sisimiki. Ejemplo: El brazo, el pie de sisimiki es largo y también es muy velludo.

Inglés: Big ape. Example: The arm and foot of big ape is also very hairy.

Tuahka: Ulul. Ningkana: Ulul kidika suman kayahbas ki.Miskitu: Suhar. Mahrikanka: Suhar mahbra ba sangni sa.Español: sust. Congolona (ave). Ejemplo: Los huevos de la

congolona son azules.Inglés: Mountain Hen. Example: Hen eggs are blue

mountain.

Tuahka: Ululum. Ningkana: Ululum kidi û kau kaiwa puyun muih talyang as kainin awi.

Miskitu: Kukas tara. Mahrikanka: Kukas tara ba utlara aula pyuara upla kakaira kum balaisa.

Español: sust. Chocorrón. Ejemplo: Cuando un chocorrón entra a una casa se cree que va llegar un conocido.

Page 116: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

116

Inglés: Beetle. Example: When the beetle comes in the house is believed somebody known will visit.

Tuahka: Um. Ningkana: Um kidi diauh as tân paln lik ki.Miskitu: Siwaiku. Mahrikanka: Siwaiku ba daiwan kum tawa

pali tauki sa.Español: sust. Perezoso. Ejemplo: El perezoso es un animal

que anda muy lento.Inglés: Sloth. Example: The sloth is a very slow moving

animal.

Tuahka: Umis. Ningkana: Umis kidi pukta manh kalahwi.Miskitu: Sakanski. Mahrikanka: Sakanski ba tihmia baman

takisa.Español: sust. Murciélago. Ejemplo: El murciélago solo sale

de noche.Inglés: Bat. Example: The bat is active only at night.

Tuahka: Umnin. Ningkana: Nanan mân puyun muih balna bitik kidi nanana kau uhumwi.

Miskitu: Kiawalaia. Yapti yua ra upla nani sut ba ai yapti ra kiawalisa.

Español: verb.i. Besar. Ejemplo: El día de la madre todas las personas besan a sus madres.

Inglés: To kiss. Example: In mother´s day every body kisses their mothers.

Tuahka: Umuk. Ningkana: Umuk balna wayaunli sât sât bakanting.

Miskitu: Blanghkit. Mahrikanka: Blanghkit kalatka nani sat sat atkri.

Español: sust. Cobijas. Ejemplo: Compré diferentes colores de cobijas.

Inglés: Blanket. Example: I bought different color blankets.

Tuahka: Umuknin. Ningkana: Pukta puyun umuk tubakni manh umukting.

Miskitu: Ai bikaia. Mahrikanka: Tihmia pyuara blangkit tuakni wal baman ai bikisna.

Español: verb.i. Cobijar. Ejemplo: Por la noche me cobijo con cobija gruesa.

Inglés: Cover up. Example: At night I cover up with a thick blanket.

Page 117: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

117

Tuahka: Umunnatah. Ningkana: Yala umunnatah kidi kuduh aln papan kidika.

Miskitu: Dapna. Mahrikanka: Yala dapnika sika maya waitna papika ba.

Español: sust. Suegro. Ejemplo: El suegro de Yala es el padre del esposo.

Inglés: Father in law. Example: Yala´s father in law is the father of the husband.

Tuahka: Unuh. Ningkana: Unuh kidi kau am bikis kakapwi.Miskitu: Nuh. Mahrikanka: Nuh ba wal rais kapisa.Español: sust. Pilon. Ejemplo: Con el pilón pilamos el arroz.Inglés: Pilon (Stick used to peel rice). Example: We peel

rice with the “Pilon”.

Tuahka: Unuknin. Ningkana: Mâ as pas yak taim manh kau unuknin kidi mâ muik lubuinh yamwi.

Miskitu: Slukwi iwaia. Mahrikanka: Yu banira taim ailal slukwi iwaia ba wan wina tara trin munisa.

Español: verb. Agacharse. Ejemplo: Agacharse varias veces en el día es un buén ejercicio.

Inglés: Crouch/Duck. Example: To crouch several times a day is a good exercise.

Tuahka: Unuktah. Ningkana: Unuktah bal mâ pawaran.Miskitu: Slukwi iws. Mahrikanka: Slukwi iws bal mai sabia.Español: verb. Agáchese/Bajese. Ejemplo: Agáchese le

puede golpear la pelota.Inglés: Duck. Example: Duck, the ball could hit you.

Tuahka: Û pakyang. Ningkana: Û pakyang balna minit yamni dudûwi.

Miskitu: Utla mamakra. Mahrikanka: Utla mamakra nani ba ai mana pain brisa.

Español: sust. Constructor de viviendas. Ejemplo: Los constructores de viviendas ganan bién.

Inglés: Home builder. Example: Home builders make good Money.

Tuahka: Û pirin. Ningkana: ûk pâ pirin balna kau dîtang balna âting.

Miskitu: Utla tnaya. Mahrikanka: Waitla bila tnaya nani ba ra tangni nani sunisna.

Español: sust. Pared. Ejemplo: Adorno de flores en la pared de mi casa por dentro.

Page 118: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

118

Inglés: Wall. Example: I decorate with flowers inside my house.

Tuahka: Upuna. Ningkana: Tuahka bukni nanan yuln kat samalwa kidi upuna arauk dûwi.

Miskitu: Baiki sakanka. Mahrikanka: Tuahka yapti bukka ba baiki sakanka walhwalh brisa.

Español: adj. Tomos. Ejemplo: El libro de la lengua materna tuahka tiene cuatro tomos.

Inglés: Volumes. Example: The book of maternal tongue tuahka has four volumes.

Tuahka: Urhnin. Ningkana: Kalsidada mâ ûktak kidi yamni urhnin ki.

Miskitu: Yauhbaia. Mahrikanka: Aihtabi pyuara wan taya ba pain yauhbaia sa.

Español: verb. Restregarse. Ejemplo: Hay que restregarse bién cuando nos bañamos.

Inglés: Scrub/To rub. Example: We have to scrub well when we bathe.

Tuahka: Urumbis. Ningkana: Urumbis kidi diauh baisa bikisni ki dauk dîtang wasan damni kidi dîwi

Miskitu: Tininiska. Mahrikanka: Tininiska ba tnawira kum sirpi bara tangni laya damni ba dîsa.

Español: sust. Gorrión. Ejemplo: El Gorrión es un ave pequeña y chupa néctar de las flores.

Inglés: Sparrow. Example: The sparrow is a small bird that sukles nectar from flowers.

Tuahka: Urunhnin. Ningkana: Mimbin kidi waiku naskau as dûwa puyun namanh urunhwi.

Miskitu: Srutwaia. Mahrikanka: Tuktan ba kati matlal kahbi bri pyuara mahka srutwisa.

Español: verb. Trotar. Ejemplo: El niño cuando tiene seis meses comienza a trotar.

Inglés: Trot/Jump. Example: The child starts to trot when becomes six months old.

Tuahka: Urupnin. Ningkana: Yamni kal urupnin kidi laih Dawan Prisantni as ki.

Miskitu: Wînka puhbaia. Mahrikanka: Pain wan winka pubaia ba Dawan prisant ka kum sa.

Page 119: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

119

Español: verb. i. Respirar. Ejemplo: Respirar bién es un don de Dios.

Inglés: Breathe. Example: To breathe well is a gift of god.

Tuahka: Urupnin. Ningkana: Warman laih dîtauh kau yawas yang apis urupnikting.

Miskitu: Ris briaya. Mahrikanka: Naiwa untara waras wiria ris briaisna.

Español: verb. Descansar. Ejemplo: Hoy voy a descansar un poco no voy a ir al campo.

Inglés: To rest. Example: I will not go to the fieds today I will rest a little.

Tuahka: Us. Ningkana: Us kidi salh ki.Miskitu: Iska. Mahrikanka: Iska ba sal sa.Español: sust. Orín. Ejemplo: El orin es salado.Inglés: Urine. Example: Urine is salty.

Tuahka: Usking. Ningkana: Nikarawa uskingni kidi tingmil parasni yamwi

Miskitu: Kabamint/King. Mahrikanka: Nikarawa Kabamint ka ba wark karna daukisa.

Español: sust. Gobierno/Rey. Ejemplo: El gobierno de Nicaragua trabaja arduamente.

Inglés: Government/King. Example: Nicaragua’s government works hard.

Tuahka: Usnin. Ningkana: Yamni wasakwas dana kidi usnin ki.

Miskitu: Dikaia. Mahrikanka: Pain ulbras munan ba dikaia sa.Español: verb. Borrar. Ejemplo: Hay que borrar porque no

está bién escrito.Inglés: Erase. Example: We have to erase it ´cause is not

well written.

Tuahka: Usnit. Ningkana: Dî dutni yamyang as usnit kau lik atnin kidi dutni ki.

Miskitu: Ninka/Ninara. Mahrikanka: Upla Saura kum ninara taukaia ba Saura.

Español: adj. Detrás. Ejemplo: Es malo andar detrás de un delincuente.

Inglés: After/Behind. Example: Is bad to be after a criminal.

Page 120: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

120

Tuahka: Usnit uinin. Ningkana: Sûl imana usnit uiwi.Miskitu: Nina brikaia. Mahrikanka: Yul ibihna nina blikisa.Español: verb. i. Seguir, perseguir. Ejemplo: El perro

persigue a la guardiola.Inglés: Chase. Example: The dog chases the agouti.

Tuahka: Usu lalah. Ningkana: Us lalah kidi waraih as dutni ki, muih daunin sip ki.

Miskitu: Iska lalahni. Mahrikanka: Iska lalahni ba siknis Saura sa, upla pruaia sip sa.

Español: sust. Hepatitis. Ejemplo: La hepatitis es una enfermedad mala, puede matar gente.

Inglés: Hepatitis. Example: Hepatitis is a bad disease that can kill people.

Tuahka: Usulum. Ningkana: Usulum kidi diauh as kalina kaswi.

Miskitu: Sikiski. Mahrikanka: Sikiski ba daiwan kum kalila pîsa.

Español: sust. Zorro. Ejemplo: El zorro es un animal que come gallina.

Inglés: Fox. Example: Fox is an animal that eats chickens.

Tuahka: Usunin. Ningkana: Mimik sip arauk dûwi kun baisa kîkiri kau usuwi.

Miskitu: Iska krahbaia. Mahrikanka: Luhpi mâni walhwalh brisa kuna kau krikri ra iska krahbisa.

Español: verb.i. Orinar. Ejemplo: Mi hijo tiene cuatro años pero aún se orina en la cama.

Inglés: Urinate/To wet the bed. Example: My son has four years old but still wets the bed.

Tuahka: Ut. Ningkana: Mâ utuk ranhwa kat papaih sininwah kidi lahwada dînin ki.

Miskitu: Biara. Mahrikanka: Wan Biara Klauhwi pyuara krismis tangni wakia ba piaki diyaia sa.

Español: adj. Estómago. Ejemplo: Hay que tomar las raíces de cero contil cocido cuando hay dolor de estómago.

Inglés: Stomach. Example: Have to drink coocked “cero contil” roots when there is stomach ache.

Tuahka: Ûtak. Ningkana: Muih kidi ûntak pinh, sâih dauk sân bik bang ki.

Page 121: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

121

Miskitu: Taya. Mahrikanka: Upla nani ba taya pihni, sai bara siksa sin bara sa.

Español: sust. Piel. Ejemplo: Existen personas de piel blanca, morena y negra también.

Inglés: Skin. Example: There are people with White, Brown and black skin also.

Tuahka: Ut nuh. Ningkana: Muih al salan kidi utun nunh ki.Miskitu: Biara yahpa. Mahrikanka: Waitna batana ba biara

yahpa sa.Español: adj. Barrigón. Ejemplo: El hombre gordo es

barrigón.Inglés: Potbellied. Example: Fat man is potbellied.

Tuahka: Utuhnin. Ningkana: Dîtang dahna kidi was utuhnin ki.

Miskitu: Laikaia. Mahrikanka Tangni mangkan ba li laikaia sa.Español: verb. Regar. Ejemplo: Hay que Regar con agua las

flores sembradas.Inglés: Irrigate. Example: Have to irrígate the planted

flowers with water.

Tuahka: Utuln. Ningkana: Bambana wasan kidi ramh utuln ki.Miskitu: Tihu. Mahrikanka: Bambana awalka ba rait tihu sa.Español: adj. Hondo. Ejemplo: El rio Bambana es muy Hondo.Inglés: Deep. Example: The Bambana river is very deep.

Tuahka: Utulnin. Ningkana: Kidi yuln balna kidi baisa utulnin ki.

Miskitu: Tihurakaia. Mahrikanka: Baha Sturka nani ba kau tihurakaia sa.

Español: verb. Profundizar. Ejemplo: Hay que profundizar más esos términos.

Inglés: To extend/Deepen. Example: We have to extend more on those terms.

ÛTuahka: Û. Ningkana: Ûk kidi yuluh panan karak manh

pakning.Miskitu: Utla. Mahrikanka: Waitla ba yulu dusa wal baman

makri.Español: sust. Casa. Ejemplo: Mi casa está construida

solamente con la madera de caoba.

Page 122: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

122

Inglés: House. Example: My house is built with mahogany wood only.

Tuahka: Ûba. Ningkana: Adi tingnamil uba yamni yamnam.Miskitu: Uba. Mahrikanka: Naha wark ka na uba pain

daukram. Español: adv. Muy/Mucho. Ejemplo: Hiciste muy bién éste

trabajo.Inglés: Very much. Example: You did this job very well.

Tuahka: Ûbahka. Ningkana: Ûbahka kidi dî namangh as ki.Miskitu: Alwani. Mahrikanka: Alwani ba diara paskanka ban

baraba kum ka sa.Español: sust. Trueno. Ejemplo: El trueno es algo natural.Inglés: Thunder. Example: Thunder is a natural thing.

Tuahka: Ûban. Ningkana: Ûban kidi dîmuih as ki.Miskitu: Anansi. Mahrikanka: Anansi ba daiwan lupia kum

sa.Español: sust. Araña. Ejemplo: La araña es un insecto.Inglés: Spider. Example: Spider is an insect.

Tuahka: Ûbasta. Ningkana: Ubasta kidi Tuahka balna û minit putnin kau baisa yus mumunwi.

Miskitu: Ahtak. Mahrikanka: Ahtak ba Tuahka nani watla pura taibaika baku yus munisa.

Español: sust. Palma Suita. Ejemplo: La palma suita la utilizan los Tuahkas para el techo de la casa.

Inglés: Suita palm. Example: Sumus use suita palm to make the roof of their house.

Tuahka: Ûdiaunh. Ningkana: Sûl balna kidi ûdiaunh balna ki. Miskitu: Utla daihura. Mahrikanka: Yul nani ba utla daihura

nani sa.Español: sust. Animal doméstico. Ejemplo: Los perros son

animales domésticos.Inglés: Domestic animal. Example: Dogs are domestic

animals.

Tuahka: Ûdinit. Ningkana: Kalina kidi û dinit kau suman yakwi.

Miskitu: Utla munhtara. Mahrikanka: Kalila ba utla munhtara mahbra âpisa.

Page 123: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

123

Español: sust. Tambo/Debajo de la casa. Ejemplo: La gallina pone sus huevos debajo del tambo.

Inglés: Stilt /Underneath the house. Example: The chicken lays its eggs underneath the stilted house.

Tuahka: Ûmuinh. Ningkana:Û muinh balna kidi laih papanh, nananh dauk mimin balna kidi.

Miskitu: Pamali. Mahrikanka: Pamali kum ba sika papika, mamika bara luhpia nani ba.

Español: sust. Familia. Ejemplo: La familia se compone de Padre, madre, e hij@s.

Inglés: Family. Example: The family is father, mother, and children.

Tuahka: Ûpam. Ningkana: Ûpam kidi Diauh dauna dutinh kamanh kaswi.

Miskitu: Upam. Mahrikanka: Ûpam ba daiwan pruan bisbaya ba baman pîsa.

Español: sust. Cóndor. Ejemplo: El Cóndor se alimenta de animales descompuestos.

Inglés: Condor. Example: The condor feeds on decomposed animals.

Tuahka: Ûtinanh. Ningkana: Dîtang kidi ûtinanh kau dahdi.Miskitu: Lata. Mahrikanka: Tangni ba utla lata ra mangkisa.Español: sust. Patio. Ejemplo: Las flores se siembran en el

patio de la casa.Inglés: Backyard. Example: Flowers are planted in the

backyard of the house.

Tuahka: Ûwih. Ningkana: Uwih kidi sip puyun kau mânh kalahwi.

Miskitu: Dildil. Mahrikanka: Dildil nani ba mani pyuara ailal sahwisa.

Español: sust. Mariposa. Ejemplo: Las mariposas se reproducen mas en el verano.

Inglés: Mariposa. Example: Butterflies reproduce in the summer.

Page 124: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

124

W-wTuahka: W. Ningkana: Wasakmak “w” kidi yul balna tunun

bahwa kau kalahwi yuldarang kat waraun dauk wimuhul.

Miskitu: Karma binka (w). Mahrikanka: Karma binka “w” sturi nani tâ krikisa aisabia kaka waraun (wasaut) bara wîmuhul (piskrawat).

Español: sust. Letra (w). Ejemplo: La letra “w” se utiliza al inicio de las palabras como decir waraun (feo/a) y wîmuhul (zorrillo).

Inglés: Letter (W). Example: The letter “W”is used at the beginning of words like (“Waraun” ugly) and (“wimuhul”/skunk)..

Tuahka: Wabul. Ningkana: Wabul laih munlau dînin dîn as ki, siksa kurura dauk lalanh karak yamwi.

Miskitu: Wabul. Mahrikanka: Wabul ba sika blasi pyua wina diaia dukia kum sa, siksa kura bara pawan wal daukisa.

Español: sust. Wabul.Ejemplo: Wabul es una bebida típica, que se prepara con banano verde y maduro.

Inglés: Wabul. Example: Wabul is a drink, prepared with green and ripe bananas.

Tuahka: Wadau. Ningkana: Wadau kidi minit yamni bakakanwi

Miskitu: Wasitara. Mahrikanka: Wasitara ba mana pain atkisa.

Español: sust. Langosta. Ejemplo: La langosta se vende a buén precio.

Inglés: Lobster. Example: Lobster is sold for a good price.

Tuahka: Wah. Ningkana: Wahpih wina wah kidi yayakwi.Miskitu: Kîwa. Mahrikanka: Puhlak wina kîwa ba sakisa.Español: sust. Bejuco. Ejemplo: Del guano sacan bejucos.Inglés: Liana.Guano is a palm tree. Example: We get lianas

out off guano tree.

Tuahka: Wahbak. Ningkana: Masan bitik wahbak kau urupting.

Miskitu: Silmika. Mahrikanka: Tutni bâni slilmiki ra ris brisna.Español: sust. Hamaca. Ejemplo: Cada tarde descanso en mi

hamaca.

Page 125: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

125

Inglés: Hammock. Example: Every evening I rest in my hammock.

Tuahka: Wahmak. Ningkana: Wahmak kidi Nikarawa kau bik dahwada yakwi.

Miskitu: Wahmuk. Mahrikanka: Wahmuk ba Nikarawa ra sin mangki sakisa.

Español: sust. Algodón. Ejemplo: En Nicaragua también se produce el algodón.

Inglés: Cotton. Example: In Nicaragua cotton its also produced.

Tuahka: Wahminik. Ningkana: Wahminik kidi umun lahwa sak ki.

Miskitu: Bins. Mahrikanka: Bins ba pat piawisa.Español: sust. Frijoles. Ejemplo: Los frijoles ya están

hirviendo.Inglés: Beans. Example: The beans are boiling.

Tuahka: Wahsulang. Ningkana: Wah sulang kidi mâ utuk ranghwa panan bas ki.

Miskitu: Kina. Mahrikanka: Kîna ba wan biara klauhwi saika sa.

Español: sust. Quinina. Ejemplo: La quinina es un buen remedio para el dolor de estómago.

Inglés: Quinine. Example: Quinine is a good remedy for stomach ache.

Tuahka: Waihnin. Ningkana: Yang kawaih waihnik yamdakingMiskitu: Kaubaia. Mahrikanka: Yang kwahi kaubaia laiksna.Español: verb. Remar. Ejemplo: Me gusta Remar con

canalete.Inglés: Row. Example: I enjoy rowing in my small canalete

(canoe type)..

Tuahka: Waihnin. Ningkana: Waki lalanh wabuln waihnin tayang

Miskitu: Wauhwaia. Mahrikanka: Platu pawan wabulka wauhwaia isna.

Español: verb. Batir. Ejemplo: Voy a batir el wabul de plátano maduro.

Inglés: Beat down/Mixer. Example: I´m going to beat down wabul of ripe plaintains.

Page 126: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

126

Tuahka: Waiku. Ningkana: Waiku as pakau wat arauk manh bâl isding.

Miskitu: Kâti. Mahrikanka: Kâti kum bilara aima walhwalh baman bâl pulisna.

Español: sust. Mes. Ejemplo: Durante el mes juego beisbol solamente cuatro veces.

Inglés: Month. Example: During the month I play baseball only 4 times

Tuahka: Wais. Ningkana: Wais yâ walwih?Miskitu: Ya. Mahrikanka: Ya ai plikisa?Español: adj i. Quién. Ejemplo: ¿Quién me busca?Inglés: Who. Example: Who´s looking for me?

Tuahka: Waisuku. Ningkana: Munlau muihbarak balna kidi waisuku kau manh diauh îhiwa dai.

Miskitu: Trisba. Mahrikanka: Blasi pyuara almuk nani ba trisba wal baman daiwan îkikan.

Español: sust. Lanza. Ejemplo: En los tiempos pasados nuestros ancianos cazaban animales sólo con lanzas.

Inglés: Lance, spear. Example: In ancient times our elders hunted animals with spears.

Tuahka: Wakaihnin. Ningkana: Nanak kau wakaihtik umting.Miskitu: Blaki alkaia. Mahrikanka: Mamiki ra blaki alki kia

walisna.Español: verb.i. Abrazar. Ejemplo: La abrazo y la beso a mi

madre.Inglés: To hug. Example: I kiss and hug my mother.

Tuahka: Waki. Ningkana: Waki yaraun tas as dûting.Miskitu: Platu. Mahrikanka: Platu nasla tas kum brisna.Español: sust. Plátano. Ejemplo: Tengo sembrada una

manzana de plátano.Inglés: Plaintain. Example: I have one “manzana” (nea a

hectar) banana plantation.

Tuahka: Waki kumpah. Ningkana: Waki kumhpah karak bik û basta âhawi.

Miskitu: Wail plant. Mahrikanka: Wail plant wal sin utla pura prakisa.

Español: sust. Platanillo. Ejemplo: El platanillo también se utiliza para tapar el techo de la casa.

Page 127: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

127

Inglés: Plantain-like leaf. Example: The plantain like leaf is also used to cover roof on a house.

Tuahka: Waknin. Ningkana: waktal kidi puyu bitik yak waknin ki.

Miskitu: Kuakaia. Mahrikanka: Pyu banira windar ba kuakaia sa.

Español: verb. Abrir. Ejemplo: Hay que abrir la ventana siempre.

Inglés: To open. Example: always have to open the window.

Tuahka: Waktal. Ningkana: Û balna kau waktal manh dûnin kidi yamni ki.

Miskitu: Windar. Mahrikanka: Utla nanira windar ailal briaia ba painsa.

Español: sust. Ventana. Ejemplo: Es bueno tener muchas ventanas en las viviendas.

Inglés: Window. Example: Is good to have many Windows in living quarters.

Tuahka: Walaknin. Ningkana: Yang sautîma walaknin yamdaking.

Miskitu: Wakaia. Mahrikanka: Yang truk wakaia laik sna.Español: verb. Manejar. Ejemplo: Me gusta manejar vehiculo.Inglés: To drive. Example: I like to drive a vehicle.

Tuahka: Walalamsah. Ningkana: Walalamsah dî kasnin balna kau laihnin awas ki.

Miskitu: Kukas. Mahrikanka: Kukas ba plun nani ra alkaia apia sa.

Español: sust.Mosca. Ejemplo: La mosca no debe tocar la comida.

Inglés: Fly. Example: The fly most not touch our food.

Tuahka: Walanbahnin. Ningkana: Mimbin kaida kidi walanbahnin ki.

Miskitu: Maisanihkaia. Mahrikanka: Tuktan ini ba maisanihkaia sa.

Español: verb. Consolar. Ejemplo: Hay que consolar el niño que llora.

Inglés: To console. Example: Have to console the baby that cries.

Page 128: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

128

Tuahka: Walang. Ningkana: Walang kau manh awas balna barakwi.

Miskitu: Twi. Mahrikanka: Twi ra baman awas nani pawisa.Español: sust. Llano. Ejemplo: Solo en el llano crecen los

pinos.Inglés: Plains. Example: Pine grows only in the plains.

Tuahka: Walanh. Ningkana: Rosita wina Wasakin kau kinin kidi ramh walanh ki.

Miskitu: Baila. Mahrikanka: Rosita wina Wasakin ra wayaia ba rait baila sa.

Español: adj. Cerca. Ejemplo: Para ir hacia Rosita de Wasakin es muy cerca.

Inglés: Near. Example: To go to rosita from wasakin is very near.

Tuahka: Walapni. Ningkana: Kalsinin supni balna kidi walapni ki.

Miskitu: Kia pain. Mahrikanka: Aihtabaia supka nani ba kia pain sa.

Español: adj. Oloros@s/Olor agradable. Ejemplo: Los jabones de baño son olorosos.

Inglés: Odorous. Example: Bathing soap are odorous.

Tuahka: Walmu. Ningkana: Walmu kidi mai kaswa puyun mai ihiswi.

Miskitu: Walmu. Mahrikanka: Walmu wan sami pyuara nari sa.

Español: sust. Tábano (Insecto). Ejemplo: Cuando nos pica el tábano nos dá picazón.

Inglés: Biting fly. Example: It itches when a biting fly bites.

Tuahka: Walnin.Ningkana: Tingmil as walnin tayangMiskitu: Plikaia. Mahrikanka: Wark kum plikaia isna.Español: verb. Buscar. Ejemplo: Voy a buscar un empleo.Inglés: To find. Example: I will try to find a job.

Tuahka: Walunh. Ningkana: Bâl bû ki, as kidi nunh dauk as laih walunh ki.

Miskitu: Kwarika. Mahrikanka: Bâl wal sa, kum ba tara bara wala lika kwarika sa.

Español: adj. Median@. Ejemplo: Son dos pelotas, una grande y la otra mediana.

Page 129: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

129

Inglés: Medium. Example: There are two balls, a big one and the other médium.

Tuahka: Walyaknin. Ningkana: Wasakin takaln yuln laklana kidi waltik yakning.

Miskitu: Pliki sakaia. Mahrikanka: Wasakin sturka blasi pyua wina kanba pliki sakri.

Español: verb i. Descubrir. Ejemplo: Descubrí la historia de la comunidad de Wasakin.

Inglés: Discover. Example: I discover the history of the community of Wasakin.

Tuahka: Wana. Ningkana: Yang muih wawana bitik kau nunh kulting.

Miskitu: Mairin. Mahrikanka: Yang mairin nani sutra rispik munisna.

Español: sust. Mujer. Ejemplo: Yo respeto a todas las mujeres.

Inglés: Woman. Example: I respect all women.

Tuahka: Wanba. Ningkana: Wanba kidi muih mayang kasdas ki.

Miskitu: Yampus. Mahrikanka: Yampus ba yawan upla piras.Español: sust. Ceniza. Ejemplo: La gente no come ceniza.Inglés: Ash. Example: People don´t eat ashes.

Tuahka: Wangni. Ningkana: Uruhuruh nununh kidi wangni dûwi.

Miskitu: Plamaya. Mahrikanka: Ruhruh tara nani ba plamaya tara brisa.

Español: sust. Gambas. Ejemplo: Los árboles grandes de chilamate tienen gambas.

Inglés: Prawns. Example: Large trees have prawns chilamate.

Tuahka: Wanpih. Ningkana: Tuahka balna kidi wanpih dahwada yayakwas ki.

Miskitu: Plawar. Mahrikanka: Tuahka nani ba plawar manki sakras sa.

Español: sust. Harina. Los Tuahkas no cosechan harina.Inglés: Flour. Tuahkas don´t harvest flour.

Tuahka: Wâpu. Ningkana: Wâpu wanh karak pankur sisirwi.Miskitu: Ahwat. Mahrikanka: Ahwat Kiwka wal duri wilkisa.

Page 130: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

130

Español: sust. Chaparro. Ejemplo: Con el bejuco de chaparro amarran los botes.

Inglés: Dwarf oak. Example: The boats are tied together with “dwarf oak´s” liana.

Tuahka: Waradi. Ningkana: Waradi namanh dîlahting masan laih asna bauniktaing

Miskitu: Naminit. Mahrikanka: Naminit mahka plun piakaisna tutni lika kuala tuskaisna.

Español: adv. Ahorita. Ejemplo: Ahorita voy a cocinar por la tarde voy a lavar ropa.

Inglés: Right now. Example: I´m going to cook right now, and later this afternoon I will wash clothes.

Tuahka: Waraih. Ningkana: Muihbarak wana kidi waraih dutni as dûwi.

Miskitu: Siknis. Mahrikanka: Mairin almuk ba siknis saura kum brisa.

Español: sust. Enfermedad. Ejemplo: La anciana tiene una enfermedad mala.

Inglés: Sickness. Example: The older lady has a bad sickness.

Tuahka: Waraihkira. Ningkana: Muih waraihkira balna kidi tatamni ki.

Miskitu: Sikniskira. Mahrikanka: Upla sikniskira ba biawan sa.

Español: sust. Enfermos. Ejemplo: Los enfermos son flacos.Inglés: Sick person. Example: Sick people get thin.

Tuahka: Waraih sân. Ningkana: Waraih sân kidi waraih as dutni ki.

Miskitu: Rih siksa. Mahrikanka: Rih siksa ba siknis kum saura sa.

Español: sust. Malaria. Ejemplo: La malaria es una enfermedad mala.

Ingles: Malaria. Example: Malaria is a bad disease.

Tuahka: Waraih Talyang. Ningkana: Waraih talyang balna kidi kûl nunh dudûna ki.

Miskitu: Siknis Kakaira. Mahrikanka: Siknis kakaira nani ba kul tara brih banghwan sa.

Español: sust. Médicos. Ejemplo: Los médicos son bién preparados.

Inglés: Medical doctors. Example: Medical doctors are well prepared.

Page 131: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

131

Tuahka: Waralaih. Ningkana: Munlau mân Tuahka mimin balna kidi ispilh kau manh kûl dudûwa dai kun waralaih yuln bû kau samamalwi.

Miskitu: Nanara. Mahrikanka: Blasi pyuara Tuahka tuktika nani ba ispail wal baman kul bri kan sakuna nanara lika bila wal ra smalkisa.

Español: adv. Ahora. Ejemplo: En los tiempos pasados los niños Tuahkas recibían clases únicamente en español pero ahora la educación es bilingüe.

Inglés: Now. Example: In past times Tuahka children received their classes only in Spanish now, their education is bilingual.

Tuahka: Warannin. Ningkana: Nanak yâ bilwa puyun mûk warantasyang.

Miskitu: Mawan sauhkaia. Mahrikanka: Mamiki lauwi ai dauki pyuara maiwan sauhkras.

Español: adj. Mala cara. Ejemplo: Cuando mi mamá me regaña no le hago mala cara.

Inglés: Bad look. Example: When my mother chastises me I don’t give her a bad look.

Tuahka: Warapia. Ningkana: Warapkaia laih papak wiranh kidi.

Miskitu: Rapia. Mahrikanka: Rapia lika papiki muihnika ba.Español: sust.Tío paterno. Ejemplo: El tío paterno es el

hermano de mi padre.Inglés: Paternal uncle. Example: The paternal uncle is

brother of my father.

Tuahka: Warau. Ningkana: Mimbin warau balna dînh ânin kidi yamni. ku.

Miskitu: Rau. Mahrikanka: Tuktan rau nanira tabaikaia ba pain sa.

Español: sust. Huérfanos. Ejemplo: Es bueno apoyar a l@s niños huérfanos.

Inglés: Orphans. Example: Is good to support orphaned children.

Tuahka: Waraun. Ningkana: Muih bitik dî waraun balna kidi dûna kalawas ki.

Miskitu: Wasaut. Mahrikanka: Upla sut ba diara wasaut ba want apia sa.

Español: adj. Fe@. Ejemplo: Nadie quiere las cosas feas.Inglés: Ugly. Example: Nobody likes ugly things.

Page 132: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

132

Tuahka: Waraunin. Ningkana: Muih ahal as as kidi mimin kau waraunin yam dakawi

Miskitu: Rau sauhkaia. Mahrikanka: Waitna kum kum ai luhpia ra rau saukaia laik sa.

Español: verb. Maltratar. Ejemplo: Algunos hombres les gusta maltratar a sus hij@s.

Inglés: To mistreat. Example: Some men like to mistreat their children.

Tuahka: Warman. Warman nanak kaiwa kidi yuln sauda yang.

Miskitu: Naiwa. Mahrikanka: Naiwa mamiki aula baha mihta liliasna.

Español: sust. Hoy. Ejemplo: Hoy viene mi mama por lo que estoy alegre.

Inglés: Today. Example: I´m happy today because my mother is coming.

Tuahka: Warnin. Ningkana: Bukit mûnh putnin kidi warnin tayang.

Miskitu: Warbaia. Mahrikanka: Bukit prakaika ba warbaia isna.

Español: verb. Desenroscar/Abrir. Ejemplo: Voy a desenroscar la tapa del balde.

Inglés: Unscrew. Example: I´m going to unscrew the bucket´s top.

Tuahka: Was. Ningkana: Was kidi muih, diauh dauk pan balna bik sawannana ki.

Miskitu: Lî. Mahrikanka: Li ba upla, daiwan bara dus nani sin rayaka sa.

Español: sust. Agua. Ejemplo: El agua es vida para las personas, animales y plantas.

Inglés: Water. Example: Water is life for people, animals, and plants.

Tuahka: Wasakmak. Ningkana: Wasakmak bitik kidi binni balna sât sât dudûwi.

Miskitu: Ulbanka Markka. Mahrikanka: Ulbanka markka kumi bani ba binka sat sat brisa.

Español: sust. Letra. Ejemplo: Cada letra tiene diferentes sonidos.

Inglés: Letter. Example: Every letter has different sounds.

Page 133: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

133

Tuahka: Wasaknin. Ningkana: Yang yul yaksunh balna wasaknin yam daking.

Miskitu: Ulbaia. Mahrikanka: Yang Sturi damni nani ulbaia laik sna.

Español: verb. Escribir. Ejemplo: Me gusta escribir bonitos poemas.

Inglés: To write. Example: I like to write beautiful poems.

Tuahka: Was almuk wainku. Ningkana: Was almuk wainku kau ukmik mimin sahwi.

Miskitu: Lî katka. Mahrikanka: Li katka ra tahira luhpia baikisa.

Español: sust. Mes de julio. Ejemplo: En el mes de julio se reproducen los armados.

Inglés: Month of July. Example: The armadillos breed In the month of July.

Tuahka: Wasansân. Ningkana: Wasansân dân dînin kidi aunh ki.

Miskitu: Kapi. Mahrikanka: Kapi ba lapta diaia auhni sa.Español: sust. Café. Ejemplo: Es rico tomar café caliente.Inglés: Cofee. Example: Is good to drink cofee hot.

Tuahka: Was banghnin. Ningkana: Was parasni lauwa puyun was banghwi.

Miskitu: Lisamra. Mahrikanka: Li karna auhwi pyuara lisamra dingkisa.

Español: verb i. Inundar. Ejemplo: Cuando llueve mucho se inunda el río.

Inglés: Inundate /Flood. Example: When it rains too much the river inundates.

Tuahka: Wasbila. Ningkana: Wasbila muinh kidi muih kakaswi.

Miskitu: Wasakla. Mahrikanka: Wasakla wina ba upla pîsa.Español: sust. Chachalaca. Ejemplo: La carne de chachalaca

se come.Inglés: Chachalaca. Example: Chachalaca´s flesh (wild

chicken) is eatable.

Tuahka: Wasbin. Ningkana: Wasbin kung balna yak pan mânh dahnin ki.

Miskitu: Tingni. Mahrikanka: Tingni un nanira dus ailal mangkaia sa.

Español: sust.Crique. Ejemplo: Hay que sembrar muchas plantas a la orilla del crique.

Page 134: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

134

Inglés: Creek. Example: Have to plant many at the age of the creek.

Tuahka: Wasbulu. Ningkana: Wasbulu kidi am karak yamwi.Miskitu: Misla. Mahrikanka: Misla laya ba aya wal daukisa.Español: sust. Chicha. Ejemplo: La chicha se prepara con

maíz.Inglés: Fermented drink from corn. Example: Chicha is

prepared with corn.

Tuahka: Waskung. Ningkana: Ûk kidi was kung kau sak ki.Miskitu: Li un. Mahrikanka: Waitla ba li unra bara sa.Español: sust. Orilla del río. Ejemplo: Mi casa está a la orilla

del ríoInglés: Riverside. Example: My house is at the riverside.

Tuahka: Waslaunin. Ningkana: Warman tingmil kau yawas yang uba waslauwi.

Miskitu: Lî auhwaia. Mahrikanka: Naiwa wark ra waras uba lî auhwisa.

Español: verb. Llover. Ejemplo: Hoy no fuí al trabajo porque está lloviendo mucho.

Inglés: Rain. Example: Today I didn´t go to work because is raining too much.

Tuahka: Wasmak. Ningkana: Paibin balna kidi wasmak kau kamanh bang ki.

Miskitu: Lakun. Mahrikanka: Lakun ra baman turha nani barasa.

Español: sust. Laguna. Ejemplo: Solo en las lagunas se encuentran los cuajipales

Inglés: Lagoon. Example: You find cuajipal (caimán) only in lagoons.

Tuahka: Wasnawah. Ningkana: Wasnawanh kidi was dinik kau kamanh lik ki.

Miskitu: Li lamya. Mahrikanka: Li lamya ba li mununhtara baman taukisa.

Español: sust. Perro de agua. Ejemplo: El perro de agua vive dentro del agua.

Inglés: Otter. Example: Otter live in the wáter.

Tuahka: Wasparah. Ningkana: Nanak bin dauk kanki karak was parah kau kuyulh pamwa lik ki.

Page 135: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

135

Miskitu: Lî maya. Mahrikanka: Anti ki sirpi bara tahtiki wal awala mayara kiulh miski taukisa.

Español: adj.Rio abajo. Ejemplo: Mi tía menor y mi tío andan pescando en rio abajo

Inglés: Down river. Example: My youngest aunt and uncle are fishing down river.

Tuahka: Wastang. Ningkana: Titik, nanak karak was tang kau dînangta walwa lik ki.

Miskitu: Awala Klaura. Mahrikanka: Kukiki, mamiki wal awala klaura tama pliki taukisa.

Español: adj. Rio arriba. Ejemplo: Mi mama y mi abuela andan rio arriba buscando bastimento.

Inglés: Up river. Example: My mom and grandma are up river looking for anything to accompany meals.

Tuahka: Was wana wainku. Ningkana: Was wana wainku kau susum balna suman dûwi.

Miskitu: Lî mairin katka. Mahrikanka: Li mairin katka ra batsi nani ba mahbra brisa.

Español: sust. Mes de Junio. Ejemplo: En el mes de junio los barbudos tienen huevos.

Inglés: Month of June. Example: In the month of June cat fish lay their eggs.

Tuahka: Wauhnin. Ningkana: Am kurura wauhnin yam daking.

Miskitu: Wauhwaia. Mahrikanka: Aya kura wauhwaia laik sna.

Español: verb. Moler. Ejemplo: Me gusta moler elote tierno.Inglés: To grind. Example: I like to grind baby corn.

Tuahka: Wauhpam. Ningkana: Wauhpam as nanak kau pamnik wasakting.

Miskitu: Wauhtaya. Mahrikanka: Mamiki ra wauhtaya kum ulbisna blikaia.

Español: sust. Carta.Ejemplo: Le escribo una carta a mi mamá.

Inglés: Letter. Example: I write a letter to my mom.

Tuahka: Waunh. Ningkana: Amang talah mimbin kidi waunh kau kâ kiwarang.

Miskitu: Albankia. Mahrikanka: Wats taks tuktan ba albanhkia ra dimi wabia.

Page 136: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

136

Español: sust. Quebrada. Ejemplo: Cuidado el niño puede caer en la quebrada.

Inglés: Ravine. Example: Be careful, the boy can fall in the Ravine.

Tuahka: Wâwi. Ningkana: Wâwi minik kidi nunh dauk binbin bik ki.

Miskitu: Kahmi. Mahrikanka: Kahmi ba tara bara sirpi sin sa.Español: sust. Jícaros. Ejemplo: Los jícaros son grandes y

pequeños también.Inglés: Jicaros (hard Shell Round fruit). Example: The

jícaros are big and small.

Tuahka: Wayah. Ningkana: Wayah balna kidi wangki wasan kau, walang saitni yak dauk Prinzu wasan kau bik yalalahwi.

Miskitu: Miskitu. Mahrikanka: Miskitu naniba wangki awalkara, twi saitka ra bara prinzu awalkara sin iwi bangwisa.

Español: sust. Miskitus. Ejemplo: Los miskitus viven en el rio wangki, al lado del llano y en el rio prinzapolka.

Inglés: Miskitus. Example: The Miskitus live by the river Wangki, next to the plains in Prinzapolka river.

Tuahka: Wayah yaknin. Ningkana: Rits ki balna kidi wayah yaktik mimik balna kau kalara ki.

Miskitu: Baiki sakaia. Mahrikanka: Rits ki nani ba luhpi nanira baiki saki yabamna.

Español: verb. Dividir. Ejemplo: Voy a dividir mis bienes entre mis hij@s.

Inglés: Divide. Example: I will divide my property among my children.

Tuahka: Wayaka. Ningkana: Pankur yamni laih lap yang kun wayaka as dûting.

Miskitu: Bitar. Mahrikanka: Duri pain lika apu kuna bitar kum brisna.

Español: adj. Regular. Ejemplo: No tengo un buen bote pero tengo uno regular.

Inglés: Regular. Example: I don´t have a good boat but a regular one.

Tuahka: Wayan. Ningkana: Diauh dauna kidi wayan dutni purwi.

Page 137: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

137

Miskitu: Bisbaia. Mahrikanka: Daiwan pruan ba bisbaia sa.Español: adj. Hediondo. Ejemplo: El animal muerto está

hediondo.Inglés: Stinky. Example: The dead animals is stinky.

Tuahka: Wayauli. Ningkana: Wayauli masar kau kalahwa kidi yaksunh bin ki.

Miskitu: Kumadura. Mahrikanka: Kumadura yu uli sait ra takiba painkira sa.

Español: sust. Arco iris. Ejmplo: El arco iris que sale en el este está muy bonito.

Inglés: Rainbow. Example: The rainbow that comes out on the east is very pretty.

Tuahka: Wayaunli. Ningkana: Pahaun dauk kayahbas wayaunli balna kidi baisa yam taling

Miskitu: Kalatka. Mahrikanka: Paura bara sangni kalatka nani ba kau laik sna.

Español: sust. Colores. Ejemplo: Los colores que más me gustan son rosado y verde.

Inglés: Colours. Example: The colors i like most are pink and greens.

Tuahka: Wîba. Ningkana: Diauh almuk balna bitik kidi wînba dudûwi.

Miskitu: Mahbra mâ. Mahrikanka: Daiwan wainhka nani sut ba mahbra mâ brisa.

Español: sust. Escrotos. Ejemplo: Todos los animales machos tienen escrotos.

Inglés: Scrotum. Example: All male animals have scrotum.

Tuahka: Wihil. Ningkana: Wihil kidi uba nunh kalahna puyun sip ki muih dalnin.

Miskitu: Waula. Mahrikanka: Waula ba uba tara takan pyuara uplara sin langkaia sipsa.

Español: sust. Boa. Ejemplo: Las boas cuando son muy grandes pueden tragar personas.

Inglés: Boa. Example: When boas are very big may swallow people.

Tuahka: Wihnin. Ningkana: Mimik wana kidi yam dakawi mimbin wahbak kau wihnin.

Miskitu: Wauhwaia. Mahrikanka: Luhpi marin ba laiksa tuktan slilmika ra wauhwaia.

Page 138: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

138

Español: verb. Meser. Ejemplo: A mi hija le gusta meser al niño en la Hamaca.

Inglés: To swing. Example: My daughter likes to swing her baby in the hammock.

Tuahka: Wihta. Ningkana: Takal balna kau wihta balna kidi munlau lân balna dai kidi bitik dadana.

Miskitu: Wihta. Mahrikanka: Tawan sirpi nani ra wihta nani ba blasi pyuara lâka nani kanba sut swih banghwan.

Español: sust. Juez. Ejemplo: En las comunidades los jueces dejaron olvidados las normas jurídicas tradicionales.

Inglés: Judge. Example: In the communities the judges left forgotten the traditional judicial norms.

Tuahka: Wîl. Ningkana: Sautîma wîlni balna minit bakakanwi.Miskitu: Wil. Mahrikanka: Truk wilka naniba mâna atkisa.Español: sust. Llanta. Ejemplo: La llanta del vehículo la

venden a un alto precio.Inglés: Tire. Example: The tire of a vehicle is sold at a high

Price.

Tuahka: Wilih. Ningkana: Wilih kidi salhwas kau manh bang ki.

Miskitu: Lih. Mahrikanka: Lih ba sal laya ra baman bara sa.Español: sust. Tortuga marina. Ejemplo: La tortuga marina

vive en agua salada.Inglés: Sea turtle. Example: The sea turtle can only be

found at sea.

Tuahka: Wilis. Ningkana: Wilis kidi wasakin saun yak ramh yamni barakwi

Miskitu: Duswa. Mahrikanka: Duswa ba wasakin tasbaia ra rait pain pawisa.

Español: sust. Quequisque. Ejemplo: El quequisque crece muy bién en las tierras de wasakin.

Inglés: Malanga. Example: The malanga grows very well in wasakins lands.

Tuahka: Wilnin. Ningkana: Dîwil wayaunli wilnin yam dakating.

Miskitu: Kwakaia. Mahrikanka: Laik sna lilka paskan nani kalatka kwakaia.

Español: verb. Colorear. Ejemplo: Me gusta colorear los dibujos.

Page 139: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

139

Inglés: To color. Example: I like to color the drawings.

Tuahka: Wimuhul. Ningkana: Wimuhul kidi ditauh kau usuwiMiskitu: Piskrawit. Mahrikanka: Piskrawit ba untara iska

krahbisa.Español: sust. Zorrillo. Ejemplo: El zorrillo se orina en el

monte.Inglés: Skunk. Example: The skunk urinates in the country

side.

Tuahka: Wînghnin. Ningkana: Yang parasni winghnin yam daking

Miskitu: Wasbaia. Mahrikanka: Yang karna wasbaia laik sna.Español: verb. Chiflar, silbar. Ejemplo. Me encanta chiflar

fuerte.Inglés: Whistle. Example: I enjoy to whistle loud.

Tuahka: Wînh. Ningkana: Saul kidi mimbin al as wînh ki.Miskitu: Kiama lihni. Mahrikanka: Saul ba tuktan waitna kum

kiama lihni sa.Español: adj. Activo. Ejemplo: Saúl es un niño activo.Inglés: Active. Example: Saul is an active boy.

Tuahka: Wîn kalahnin. Ningkana: Yakisdi Wîn kalahnin kidi yamni ki.

Miskitu: Pura luwaia. Mahrikanka: Puli pura luaia ba pain sa.Español: verb. Ganar. Ejemplo: Es bueno jugar y ganar.Inglés: To win. Example: Is good to play and win.

Tuahka: Wirah al. Ningkana: Wirak al Sau kidi nanak tânnanang ki.

Miskitu: Laikra waitna. Mahrikanka: Laikra waitna Sau ba mamiki tawahkika sa.

Español: sust. Hermano. Ejemplo: Mi hermano Sau es el primogénito de mi mama.

Inglés: Brother. Example: My brother Sau is the eldest brother and the oldest son of my mother.

Tuahka: Wirahwana. Ningkana: Wirak wana Yala kidi nanak sulunnamak ki.

Miskitu: Muihnika mairin. Mahrikanka: Muihki mairin Yala ba mamiki plaisnika sa.

Español: sust. Hermana. Ejemplo: Mi hermana Yala es la hija pequeña de mi mama.

Page 140: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

140

Inglés: Sister. Example: My sister Yala is the youngest daughter of my mother.

Tuahka: Wirbibit. Ningkana: Wirbibit kidi wiskak as yaksunh ki.

Miskitu: Tilas. Mahrikanka: Tilas ba tnawira kum painkira sa.Español: sust. Canario. Ejemplo: El canario es un pájaro

precioso.Inglés: Canary. Example: The canary is a precious bird.

Tuahka: Wirihnin. Ningkana: Pint pinh dauk paun karak wirihwak wayaunli pahaun kalahwi.

Miskitu: Miks munaia. Mahrikanka: Pint pauni bara pihni wal miks munan taim kalatka paura takisa.

Español: verb.i. Mezclar. Ejemplo: Cuando se mezcla la pintura roja con blanca se genera un color rosado.

Inglés: To mix. Example: When is mixed red paint with white paint it generates pink color.

Tuahka: Wiritnin. Ningkana: Yamni ki panwih wiritna kidi wiritwak talnin.

Miskitu: Dans pulaia. Mahrikanka: Painsa urus danska ba pulka kaikaia.

Español: verb. Bailar. Ejemplo: Es bonito ver bailar la danza del mono.

Inglés: To dance. Example: Is nice to watch dancing, the monkey dance.

Tuahka: Wirlanin. Ningkana: Tuahka yuln kau yul bauwa puyun Ispailh kau wirlating.

Miskitu: Lakaia. Mahrikanka: Tuahka ra sturi aisi pyuara Ispail bilara lakisna.

Español: verb.i. Traducir. Ejemplo: Cuando hablan en Tuahka traduzco en español.

Inglés: to translate. Example: When they speak tuahka I translate to Spanish.

Tuahka: Wirusnin. Ningkana: Muih barak mâ lahwa puyun mâ mûk wiruswi.

Miskitu: Sriwaia. Mahrikanka: Almuk taki pyuara wan mawan ba sriwisa.

Español: verb.i. Arrugar. Ejemplo: Cuando nos envejecemos se nos arruga la cara.

Page 141: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

141

Inglés: To wrinkle. Example: When we get old our face wrinkles.

Tuahka: Wiskak. Ningkana: Wiskak balna bitik kidi sipintang bû duduwi.

Miskitu: Nawira. Mahrikanka: Nawira nani sut ba tnawa wal brisa.

Español: sust. Pájaro. Ejemplo: Todos los pájaros tienen dos alas.

Inglés: Bird. Example: All birds have two wings.

Tuahka: Wit. Ningkana: Umis as pan makau wit ki.Miskitu: Ai pamisa. Mahrikanka: Sakanski kum dus purara ai

pamisa.Español: verb. est Colgado. Ejemplo: Arriba del árbol está un

murciélago colgado.Inglés: Hanging there. Example: There is a bat hanging on

the tree.

Tuahka: Witin. Ningkana: Witin namanh ûn kau kiwi.Miskitu: Witin. Mahrikanka: Witin mahka ai watlara auya.Español: pron. El/Ella. Ejemplo: Él/Ella ya se va para su casa.Inglés: Him/Her. Example: Him or her is going home.

Tuahka: Witina. Ningkana: Witina yahan mân aiwi.Miskitu: Witin nani. Mahrikanka: Witin nani yauhka yua aula.Español: Pron. Ellos/Ellas. Ejemplo: Ellos/Ellas vienen el día

de mañana.Inglés: They. Example: They are coming tomorrow.

Tuahka: Wîwanak. Ningkana: Wîwanak dîntang kidi paun dauk walapni ki.

Miskitu: Wiwinak. Mahrikanka: Wiwinak tangnika ba pauni bara kia pain sa.

Español: sust. Flor de Bejuco. Ejemplo: La flor de bejuco es de color rojo y es olorosa.

Inglés: The lianas flowers.Example: The lianas flowers are red color and fragrant.

Tuahka: Wîwanak wainku. Ningkana: Mimik al tannanang kidi wîwanak wainku kau kalahna.

Miskitu: Krismis kâti. Mahrikanka: Luhpi tawahkia ba krismis kâtkara aisuban.

Español: sust. Mes de diciembre. Ejemplo: Mi hijo primogénito nació en el mes de diciembre.

Page 142: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

142

Inglés: Month of December. Example: My first-born son was born in the month of December,

Y-yTuahka: Ya Bakanna.Ningkana: Wirak Alberto bip almuk as

ya bakannaMiskitu: Ai atkan. Mahrikanka: Muihki Alberto Bip wainhka

kum ai atkan.Español: verb. Me vendió. Ejemplo: Mi hermano Alberto me

vendió un toro.Inglés: Sold to me. Example: My brother Alberto sold to me

a bull.

Tuahka: Yahal. Ningkana: Yahal panan basan karak û tatni suhwi

Miskitu: Ahwat. Mahrikanka: Ahwat wahya wal utla tatka yauhbisa

Español: sust. Hojas de Chaparro. Ejemplo: El piso de tabla se lava con hojas de chaparro.

Inglés: Chaparro plant´s leaves. Example: The wooden floor in the house we use chaparro leaves to clean it.

Tuahka: Yakaimak. Ningkana: Sana yakainmak as bakanning.

Miskitu: Kuhma. Mahrikanka: Sula kuhma kum atkri.Español: sust. Pierna. Ejemplo: Compre una pierna de

venado.Inglés: Leg. Example: I bought a whole deer leg.

Tuahka: Yakapdanin. Ningkana: Mimik al yak apdinik laikyang.Miskitu: Winaia. Mahrikanka: Luhpi waikna ra winaia laiksna.Español: sust. Llamar. Ejemplo: Me encanta llamar a mi hijo.Inglés: To call. Example: I love to call my son.

Tuahka: Yakasaldanin. Ningkana: Yakasaldanin awaski baisa yul baunin ki.

Miskitu: Swira briyaia. Mahrikanka: Wan swira briaia apia kau sturi aisaia sa.

Español: verb.Verguenza. Ejemplo: No hay que tener vergüenza hay que hablar mas.

Page 143: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

143

Inglés: Shame. Example: We have to speak more and not to be ashamed to do it.

Tuahka: Yakmaldanin. Ningkana: Dî dutni yamwada yak maldanin kidi dutni ki.

Miskitu: Yukuwaia. Mahrikanka: Diara Saura dauki yukuwaia ba Saura sa.

Español: verb. Esconderse. Ejemplo: Es malo delinquir y esconderse.

Inglés: To hide. Example: Is bad to do a felony and then hide.

Tuahka: Yaknin. Ningkana: Trai talayang muih wana yamni as yaknin.

Miskitu: Sakaia. Mahrikanka: Trai kaikisna mairin pain kum sakaia.

Español: verb. Encontrar. Ejemplo: Lucho por encontrar una buena mujer

Inglés: To find. Example: I struggle to find a good woman.

Tuahka: Yaknuhdanin. Ningkana: Mâ muik yamni dûnin kat mâ bitik mâ nuhdanin ki

Miskitu: Wapaia. Mahrikanka: Wan wina pain briyaia kaka yu bâni taki wapaia sa.

Español: verb. Caminar. Ejemplo: Hay que caminar diario para mantenerse sano

Inglés: To walk. Example: Have to walk daily to stay healthy.

Tuahka: Yakpuihdanin. Ningkana: Wiskak balna kamanh sip ki yakpupuihdanin.

Miskitu: Palaia. Mahrikanka: Tnawira nani baman sip sa palaia.

Español: verb. Volar. Ejemplo: Solamente las aves pueden volar.

Inglés: Fly. Example: Only birds can fly.

Tuahka: Yaksunh. Ningkana: Mim wawana yaksusunh bû dûting.

Miskitu: Painkira. Mahrikanka: Luhpa mairin painkira wal brisna.

Español: adj. Precios@s/Bonit@s. Ejemplo: Tengo dos hijas preciosas.

Inglés: Precious. Example: I have two precious daughters.

Page 144: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

144

Tuahka: Yaksunhnin. Ningkana: Muih wawana balna yaksusunhwada tulu kat yamni ki talnin.

Miskitu: Skahkaia/Prana daukaia. Mahrikanka: Mairin nani ba ai skaki tauki pyuara painsa kaikaia.

Español: verb. Arregladas/Embellecerse. Ejemplo: Es bonito ver cuando las mujeres andan arregladas.

Inglés: Tidy up/Beautify. Example: Is good to see when women tidy up.

Tuahka: Yalam. Ningkana: Yalam panan kidi naman diswada kiwa sak ki.

Miskitu: Yalam. Mahrikanka: Yalam dusa ba mahka tiwi auya sa.

Español: sust. Caoba. Ejemplo: El árbol de caoba se está agotando.

Inglés: Mahogany tree. Mahogany tree is in danger to disappear.

Tuahka: Yalmis. Ningkana: Yalmis minik kidi sûnin yamni ki.Miskitu: Andris. Mahrikanka: Andris mâ ba dabaia pain sa.Español: sust. Naranja. Ejemplo: Es bueno chupar naranja.Inglés: Orange. Example: Is good to suck an orange.

Tuahka: Yalmiswas. Ningkana: Yalmiswas kidi dînin yamni ki.Miskitu: Andris laya. Mahrikanka: Andris laya ba painsa

diyaia.Español: sust. Jugo de naranja. Ejemplo: Es bueno tomar el

jugo de naranja.Inglés: Orange juice. Example: Is good to drink orange

juice.

Tuahka: Yaln. Ningkana: Mimik al yaln kidi ayangni Rustang.Miskitu: Maiya mairin. Mahrikanka: Luhpi waitna maia mairin

ba nina Rustang.Español: sust. Esposa. Ejemplo: La esposa de mi hijo se

llama Rustang.Inglés: Wife. Example: My son´s wife is called Rustang.

Tuahka: Yalwas. Ningkana: Mâdân taim pukta yalwas mâh kalahwi.

Miskitu: Diwas. Mahrikanka: Lapta pyuara tihmia dîwas ailal takisa

Español: sust. Rocío. Ejemplo: Cuando va salir el sol por la noche cae mucho rocío.

Page 145: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

145

Inglés: Dew. Example: Just before the sunrise the dew falls abundantly.

Tuahka: Yâmak. Ningkana: Yâmak anan kidi nain dawak nunh ki.

Miskitu. Yamukla. Mahrikanka: Yamukla napa ba yari bara tara sa.

Español: sust.Tucán. Ejemplo: El pico de tucán es largo y grande.

Inglés: Toucan. Example: Toucan´s beak is long and big.

Tuahka: Yamdunin. Ningkana: Pukta nain lik anik kidi yam dûting.

Miskitu: Sibriyaia. Mahrikanka: Tihmia lit taukaia ba sibrisna.Español: verb. Miedo/Temor. Ejemplo: Tengo miedo andar a

altas horas de las noche.Inglés: Fear/Afraid. Example: I´m afraid to walk at late

hours at night.

Tuahka: Yamni. Ningkana: Kidi aln kidi muih yamni ki.Miskitu: Pain. Mahrikanka: Baha waitnika ba upla pain sa.Español: adj. Buen@/Bién. Ejemplo: Ese hombre es buena

persona.Inglés: Well/Good. Example: That man is a good person.

Tuahka: Yamnin. Ningkana: Yang sip yang saubala karak suba yamnin.

Miskitu: Paskaia/Daukaia. Mahrikanka: Yang sipsna slaubla wal dikwa paskaia.

Español: verb. Hacer. Ejemplo: Yo puedo hacer ollas con barro.

Inglés: To make/To do. Example: I can make pots of clay.

Tuahka: Yamus. Ningkana: Yamus kidi mayang mâ sauk kau yam barakwi.

Miskitu: Usi. Mahrikanka: Usi ba yawan wan tasbaia ra pain pawisa.

Español: sust. Malanga. Ejemplo: La malanga crece bién en nuestra tierra.

Inglés: Taro. Example: Taro grows well in our land.

Tuahka: Yân. Ningkana: Awas yân kidi walapni ki.Miskitu: Mâka. Mahrikanka: Awas mâka ba kia painsa.

Page 146: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

146

Español: adj. Savia. Ejemplo: La savia de pino es olorosa.Inglés: Sap. Example: The sap of pine is odorous.

Tuahka: Yanal. Ningkana: Yanal kidi ramh yamni salan ki.Miskitu: Kakamuk wainhka. Mahrikanka: Kakamuk wainhka

ba rait pain batana sa.Español: sust. Garrobo macho. Ejemplo: El garrobo macho

está bien gordo.Inglés: Male iguana. (Ctenosaurus similis). Example: The

male iguana is very fat.

Tuahka: Yang. Ningkana: Yang nanak karak Dibahil kau yawingna.

Miskitu: Yang. Mahrikanka: Yang mamiki wal Dibahil ra auna.Español: pron. p. Yo. Ejemplo: Yo voy con mi mamá a Dibahil.Inglés: I. Example: I´m going with my mom to Dibahil.

Tuahka: Yarau. Ningkana: Nanak kitsi yaraun nunh as dûwi.Miskitu: Insla. Mahrikanka: Mamiki bakra nasla tara kum

brisa.Español: sust. Parcela. Ejemplo: Mi mamá tiene una parcela

grande de dátil.Inglés: Plot. Example: My mom has a big plot of dates.

Tuahka: Yaunin. Ningkana: Asna kidi yamni yautik rasaknik ki.

Miskitu: Subaia. Mahrikanka: Kwala ba pain subi lakaia sna.Español: verb. Retorcer. Ejemplo: Tengo que retorcer bién la

ropa para tenderla.Inglés: To twist. Example: I have to twist the clothes to hang

them.

Tuahka: Yuh. Ningkana: Uba yuh yâwa kat kama muinh kasnayang.

Miskitu: Plun dauki. Mahrikanka: Uba plun ai dauki kan kakamuk wîna pîri.

Español: sust. Hambre. Ejemplo: Tenía mucha hambre y comí carne de garrobo.

Inglés: Hungry. Example: I was very hungry and I ate iguanas meat.

Tuahka: Yuhkama. Ningkana: Yuhkama kidi diauh as yaksunhbin ki.

Page 147: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

147

Miskitu: Yul Swaswira. Mahrikanka: Yul swaswira ba daiwan lupia kum painkira sa.

Español: sust. Camaleón. Ejemplo: El camaleón es un animal bién bonito.

Inglés: Chameleon. Example: Chameleon is very beautiful animal.

Tuahka: Yuhul. Ningkana: Tuahka balna kidi yuhul karak bilam lalaihwi

Miskitu: Usra. Mahrikanka: Tuahka nani ba usra wal blim alki banghwisa.

Español: sust. Comején. Ejemplo: Los tuahkas utilizan como carnada a comejenes para atrapar sardinas.

Inglés: Termite. Example: The tuahkas trap sardines with termites.

Tuahka: Yuknin. Ningkana: Waraih yâ laihwa puyun muik mukulnh yâ yukwi.

Miskitu: Tatatwaia. Mahrikanka: Rihka ai alki pyuara wini aiska ai tatatwisa.

Español: verb. Temblar. Ejemplo: La fiebre me hace temblar todo el cuerpo.

Inglés: Tremble. Example: The fever makes my whole body tremble.

Tuahka: Yul. Ningkana: Yul as bâni kidi tânnaka balna dûwi.Miskitu: Sturi. Mahrikanka: Sturi bâni ba ai tanka nani brisa.Español: sust. Palabra. Ejemplo: Cada palabra tiene su

significado.Inglés: Word. Example: Every Word has a meaning.

Tuahka: Yul baunin. Ningkana: Papak kidi kukuk karak yul baunin laik ki.

Miskitu: Aisaia. Mahrikanka: Papiki ba damiki wal sturi aisisa laik sa.

Español: verb. Platicar/Hablar. Ejemplo: Mi papá le gusta platicar con mi abuelo.

Inglés: To speak/To talk. Example: My father likes to talk with my grand father.

Tuahka: Yulbautal. Ningkana: Yulbautal laih muih bû awaskat baisa samaltun as yuln kau yulbabauwi

Miskitu: Sturi aisaia. Mahrikanka: Sturi aisaia ba diara aisanka kum upla wal apiakaka kau ailal aikuki prawi aisisa.

Page 148: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

148

Español: sust. Diálogo. Ejemplo: El diálogo es una conversación de un tema entre dos o más personas.

Inglés: Dialogue. Example: Dialogue is a conversation of a theme between two or more people.

Tuahka: Yuldakanin. Ningkana: Yang dî as amanglatas yang kat namanh yuldakating.

Miskitu: Makabi walaia. Mahrikanka: Yang diara kum tanka brirasna pyuara mahka makabi walisna.

Español: verb. Preguntar. Ejemplo: Cuando yo no entiendo algo comienzo a preguntar.

Inglés: To ask. Example: When I don´t understand something I start to ask.

Tuahka: Yuldau. Ningkana: Surhsur dawak sana yulndau kidi yaksunh ki.

Miskitu: Kisi. Mahrikanka: Tibang bara sula kisika ba painkira sa.

Español: sust. Cuento. Ejemplo: El cuento del conejo y del venado es bonito.

Inglés: Tale. Example: The tale of the rabbit and deer is nice.

Tuahka: Yullaklana. Ningkana: Yang Tuahka yuln laklana wasakting.

Miskitu: Sturi luwan. Mahrikanka: Yang Tuahka sturka luwan ba ulbisna.

Español: sust. Historia. Ejemplo: Yo escribo la historia de Tuahka.

Inglés: Story. Example: I write the story of Tuahka.

Tuahka: Yulndakanin. Ningkana: Mâ papak dawak mâ nanak yuln dakanin ki.

Miskitu: Bila walaia. Mahrikanka: Wan aisa bara wan yapti bila walaia sa.

Español: verb. Obedecer. Ejemplo: Tenemos que obedecer a nuestros padres.

Inglés: To obey. Example: We have to obey our parents.

Tuahka: Yulnin. Ningkana: Puyu bani yak yamni ki yul ramh kidi yulnin.

Miskitu: Aisaia/Wiaia. Mahrikanka: Pain sa pyu banira sturi rait ba aisaia.

Page 149: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

149

Español: verb. Decir. Ejemplo: Siempre es bueno decir la verdad.

Inglés: To tell. Example: It´s always good to tell the truth.

Tuahka: Yulnin. Ningkana: Puyu bani yak di yulnin kidi dutni ki.

Miskitu: Makabaia. Mahrikanka: Pyu banira diara makabaia ba saura sa.

Español: verb. Pedir. Ejemplo: Pedír siempre es una mala costumbre.

Inglés: To ask. Example: Always ask, is a bad habit.

Tuahka: Yulning. Ningkana: Muih dawak diauh balna bitik kidi yulning dudûwi.

Miskitu: Kupia. Mahrikanka: Upla bara daiwan nani sut ba kupia brisa.

Español: sust. Corazón. Ejemplo: Todas las personas y animales tienen corazón.

Inglés: Heart. Example: Every people and animals have hearts.

Tuahka: Yuln yaknin. Ningkana: Pukta dibaunayang kat wirak almuk papak kau yulk yakna

Miskitu: Dahra sakaia. Mahrikanka: Tihmia aiklabri bara muihki almuk papikira daira sakan.

Español: verb. Acusar. Ejemplo: Anoche pelié y mi hermano mayor me fué a acusar con mi papá.

Inglés: To accuse. Example: Last night I fought with my brother and went to accuse me with my dad.

Tuahka: Yulpuyang. Ningkana: Yul as amanglatasyang puyun yulpuyang kau yawik waltayang

Miskitu: Diccionario. Mahrikanka: Sturi kum tanka brirasna taim Diccionario ra plikisna.

Español: sust. Diccionario. Ejemplo: Cuando no entiendo algo busco el diccionario.

Inglés: Dictionary. Example: When I don´t understand I look in the dictionary.

Tuahka: Yulyamyang. Ningkana: Tuahka yuln kau yulyamyang kidi tihin dawak ingni bik dûwi.

Miskitu: Sturi binka. Tuahka bilara sturi binka saki ba wirha bara ingni sin sa.

Page 150: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

150

Español: sust. Vocales. Ejemplo: En Tuahka las vocales son pesadas y livianas.

Inglés: Vocals. Example: In Tuahka vocals are heavy and light.

Tuahka: Yûnin. Ningkana: Yawaraki Takal balna kau am saunamuk yûnin.

Miskitu: Yuwaia. Mahrikanka: Waisna tawan sirpi nanira aya saumukka yuaia.

Español: verb. Repartir. Ejemplo: Voy a ir a repartir semillas de maíz a las comunidades.

Inglés: Distribute. Example: I will distribute corn seeds to the communities.

Tuahka: Yusmunnin. Ningkana: Yamni ki mâ bitik kau yulpuyang kidi yusmunnin.

Miskitu: Yus munaia. Mahrikanka: Painsa yu bâni ra diccionario ba yus munaia.

Español: verb. Utilizar. Ejemplo: Es bueno utilizar diario el diccionario.

Inglés: To use. Example: Is good to use the dictionary daily.

Page 151: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

151

Page 152: Diccionario Cuatrinlingüe Tuahka

152