diaconie

Tiltenberg – St. Bonifatius

Jaar III-V, minor

Code IX.2

inleiding

• Voorstellen docent:

Dr. Erik Sengers

esengers@bisdomhaarlem.nl

• Samenwerken met andere collega’s

Opzet cursus

• ‘diaconia caritatis’

• Drie delen:

1. bijbels-theologische bezinning en definities (31.01)

2. Historisch en organisatorisch (21.02)

3. Nood: kerk, samenleving, praktijk (14.03)

• Wat niet: sociale leer, diaconaat

Doelen cursus

• Theologisch reflecteren op nood en kerkelijke hulpverlening

• Kennis van structuur diaconie in bisdom

• Inzicht in omvang en oorzaak van armoede en sociale nood

• Overzicht van kerkelijke en maatschappelijke hulpverlening

literatuur

Hub Crijns e.a. (red.):

Barmhartigheid en gerechtigheid.Handboek diaconiewetenschap.

Kampen: Kok. EUR 44,-

Zie ook: Bart J. Koet, „Waar blijft de „diakonia van het Woord“? Kanttekeningen bij het Handboek diakoniewetenschappen.“, Bijdragen. International Journal in Philosophy and Theology 66 (2006) 72-87

eindopdracht

Beschrijf in max. 5 pagina’s:

• een relevant maatschappelijk probleem uit de lokale omgeving

• Geef aan wat er aan gebeurt door kerkelijke en maatschappelijke organisaties/overheid

• Leg uit wat het met diaconie te maken heeft

Eerste bijeenkomst

bijbels-theologische bezinning

en definities

Eerste uur

Wat betekent Diakonia in het NT;

Hand 6 en Lukas 10,38-42

Tweede uur

Theologische noties; oefening

Theologische noties

Diaconie en gemeenschap

• In/uit/door lokale geloofsgemeenschap

• Niet beperkt tot eigen gemeenschap

• Diaconie als taak voor iedere gelovige

• Diaconale parochie?

• Diaconie en kerkverband

Diaconie en andere werkvelden

• ‘Als de kerk niet dient, dient ze tot niets’

• Heitink (p.15): diaconie apart veld

• Hoofdstuk 8: diaconie doordesemt en v.v.

Voorkeur voor armen

• Uit geschiedenis Israel en incarnatie

• Praktijk van Jezus’ leven en verkondiging

• We ontmoeten Jezus in de armen

• Van de Kamp (p. 305 e.v.): kritiek op voorkeursoptie

• Diaconie: navolging van of dienst aan Jezus?

Diaconie en samenleving

• Diaconie ook over menswaardige structuren

• Hoekema (p.312 e.v.): diaconie missionair

• Diaconie Europa of hele wereld?

• Diaconie en oecumene

• ‘alle mensen van goede wil’

Opdracht:zoekplaatje in bijbelse traditie

• Waar vind je in de bijbel teksten of gedachten aangaande zorg voor de de naaste in de gemeenschap?

• Als samenvatting van dit verhaal of tekstgedeelte: geef een hedendaags woord als samenvatting

Derde uur

Definities en

eigen omschrijving

barmhartigheid

• Erbarmen + hart

• Je laten aanspreken door leed en zorgen voor vermindering ervan

• Zeven werken van barmhartigheid

• Barmhartigheid van God

• Belangeloze intermenselijke hulp

solidariteit

• Bewustzijn van saamhorigheid en verbondenheid

• Mensen helpen in situatie van nood en onrecht

• Verbinden en protesteren

• Verbond van God met mensen

• Verbond van mensen binnen en buiten eigen groep

naastenliefde

• Liefde tot medemensen

• Directe hulpverlening, i.h.b. aan onbekenden

• ‘liefdadigheid’, ‘aalmoes’.

• ‘Heer, wie is mijn naaste?’

• Liefdevolle hulp van mens tot mens

gastvrijheid

• Hartelijkheid voor gasten

• Openstellen voor mensen die op je weg komen

• Menselijke ontmoeting, interesse

• God is gastheer en gast

• Gast en gastheer met elkaar en wereld• (zie Stoppels 258 e.v.)

presentie

• ‘aanwezigheid’

• Blijven bij sociaal zwakken, meegaan in hun leven, hulp-steun-waardigheid

• Trouw en leren van de ander, zingeving

• Godsnaam: ‘Ik ben die ik ben’

• Oprechte belangstelling en authenticiteit• (zie Baart 282 e.v. en www.presentie.nl)

Lezen van definities

• Wat is subject van diaconie?

• Wat is object van diaconie?

• Wat is inspiratie van diaconie?

• Wat is doel van diaconie?

Landelijk pastoraal overleg1987

“Onder diaconie verstaan we allerlei manieren waarop groepen christenen (waaronder parochies) zich solidair betonen met mensen in nood (zowel individueel als in groepsverband) of werken aan het oplossen van maatschappelijke problemen.”

Belgische bisschoppen(2002?)

“Diaconie is dienst van de Kerk aan de wereld, de bijdrage van de christelijke gemeenschap aan het geluk van mensen, aan de humanisering van de samenleving en aan de uitbouw van een wereld in vrede en gerechtigheid.”

Handboek diaconiewetenschap2004

“Onder diaconaat/diaconie verstaan we het handelen vanuit en door kerken en andere door het evangelie geïnspireerde groepen en bewegingen dat gericht is op het voorkomen, opheffen, verminderen dan wel mee uithouden van lijden en sociaal-maatschappelijke nood van individuen en van groepen mensen, en op het scheppen van rechtvaardige verhoudingen in kerk en samenleving.”

Kritische vragen

• Waarom kiezen ze in het handboek voor de smalle definitie (p.12)?

• Gaat diaconie echt alleen over maatschappelijke nood?

Maak zelf een definitie

• Wat is subject van diaconie?

• Wat is object van diaconie?

• Wat is inspiratie van diaconie?

• Wat is doel van diaconie?

Vierde uur

Alternatieve

visie en begrippen

Encyclopedie v/h katholicisme 1959

‘Caritas is de bovennatuurlijke Godsliefde, die tegelijkertijd de christelijke naastenliefde omvat. In de moderne talen duidt het woord op de werken van naastenliefde, i.h.b. op de geestelijke en lichamelijke werken van barmhartigheid. Ook het lenigen van gewoon menselijke nood zoals armoe en ziekte (liefdadigheid) is een taak der bovennatuurlijke liefde. Deze noodleniging heeft zin voor de mens als geroepen tot eeuwige zaligheid…

… Eerst de bovennatuurlijke instelling maakt de hulp tot echte charitas. Het feit echter dat zij maat en wijze moet bepalen, neemt niet weg dat charitas echte noodleniging vraagt. Liefdadigheid is plicht voor iedere Christen. De katholieke charitas heeft gestalte aangenomen in allerlei instellingen en organisaties.’

Caritasreglement RK Kerkprovincie1991

“Caritas: Het vanuit christelijke overtuiging gestalte geven aan de opdracht van de Kerk om dienstbaar te zijn aan de samenleving door aandacht te wijden aan de concrete noden en behoeften van personen en groepen van personen en daardoor bij te dragen aan het bevorderen van de sociale rechtvaardigheid”

Diaconie of Caritas?

Deus caritas est

• God zelf is liefde

• Heeft de wereld uit liefde geschapen

• Heeft uit liefde Zijn Zoon gezonden

• Roept ons tot gemeenschappelijke liefde

Caritas als deugd

• Gerichtheid op zedelijk goed handelen

• Oefenen en uithouden met armen

• Gebrekkig en tijdelijk

• Gave van Heilige Geest

Caritas als daad

• Naastenliefde (ook voor rijken!)

• Liefdadigheid

• Liefde als protest tegen onrechtvaardige structuren

• Liefde als enige antwoord bij terugtrekkende overheid en kleine kerk

Caritas internationalis

• Wereldkerk spreekt over caritas

• Andere landen spreken over caritas

• Internationaal: caritas internationalis

Diaconia caritatis

Bemiddeling van liefde