dhimitËr dhora (2002): studime mbi molusqet e shqipërise ... · dhimitËr dhora (2002): studime...

DHIMITËR DHORA (2002): Studime mbi molusqet e Shqipërise.“Camaj – Pipa”, Shkodër, 210 faqe

PËRMBLEDHJE

Në këtë libër përfshihen 28 artikuj studimorë mbi molusqet e Shqipërisë.Jepen disa përgjithësime nga studimi i molusqeve të tokës të Shqipërisë. Nga Dhora dhe Welter-Schultes janë gjetur 151 specie. 33 janë zbuluar për herë të parë, për 10 specie saktësohetvendgjetja, për 5 konfirmohet ndodhja dhe zbulohen 6 specie të reja.Gjithashtu jepet lista me 54 specie molusqesh të Liqenit të Shkodrës dhe ujërave të depresionit tëtij. Veçanërisht shkruhet mbi Dreissena blanci.Për herë të parë gjindet Codringtonia neocrassa në Delvinë dhe Ovatella myosotis në Divjakë.Shkruhet për rigjetjen e Helicigona apfelbecki bindzaensis në Malin e Jezercës dhe Radohinësdhe jepet harta e përhapjes.Gjithashtu njoftohet për herë të parë gjetja e 8 specieve të reja detare. Numri i përgjithshëm ispecieve të gjetura në brigjet shqiptare arrin 154.Në disa artikuj paraqiten 40 cenoza molusqesh prej lokaliteteve të ndryshe të Shqipërisë, 11 prejtë cilëve të ujërave të ëmbla. Veçanërisht shkruhet për molusqet e katër ambjenteve ekologo-gjeografike të Liqenit të Shkodrës. Trajtohen cenozat e molusqeve prej lokaliteteve ku ështëgjetur Helix secernenda.Nga disa punime del se 22 specie molusqesh janë gjetur në toka bujqësore,18 specie janëkonstatuar si dëmtues të kulturave bujqësore të Rajonit të Shkodrës, si dhe 6 specie janë gjetur nëtoka të degraduara.Të dhëna më të plota zoogjeografike dhe ekologjike gjinden për 17 specie molusqeshStylommatophora dhe dhe 9 specie të ujërave të ëmbla të Shqipërisë së Ultë Bregdetare.Publikohen për herë të parë vendgjetje të reja për 4 specie ClausiliidaeEdhe për molusqe detare, jepen lista me specie me abundancë të ndryshme, sipas kushtevemjedisore të ndryshme.Lista të veçanta molusqesh publikohen prej bregdetit të Porto Palermos dhe Himarës.Komunikohet se është gjetur Thais haemastoma në bregdetin e Himarës.Jepet përhapja në Rajonin e Shkodrës e kërmijve Helix dhe probleme lidhur me përdoriminracional të resurseve.Ka interes nga pikëpamja zoogjeografike punimi mbi 33 specie dhe subspecie endemike prej 10maleve të Shqipërisë, që janë locus typicus për 30 prej tyre. Nga këto, 14 taksone janë me njëvendgjetje.Gjithashtu shkruhet për 29 specie, prej të cilave 6 në nivelin e subspecies, që kanë përhapje tëkufizuar në Shqipëri.Jepen rezultatet e studimit të shfaqjeve të polimorfizmit të guaskave të Eobania vermiculata prej7 vendgjetjeve, si dhe të Theba pisana të popullatës së Velipojës.Përshkruhet gjithashtu Theodoxus fluviatilis prej 8 vendgjetjeve, jepen veçanërisht shfaqjet epolimorfizmit të guaskave, si dhe zbulohet një vendgjetje e Theodoxus varius në Shqipëri.Lista e kuqe e ripunuar, që përfshihet në këtë libër, është hartuar mbi bazën e kritereve modernedhe përmban 334 specie dhe subspecie, prej të cilave 86 të detit, 99 të ujërave të ëmbla dhe 149 tëtokës.Në fund të librit ndodhet bibliografia e botimeve të autorit për molusqet e Shqipërisë. Për çdotitull jepet përmbledhja në shqip dhe abstract – i në anglisht.

DHIMITËR DHORA (2002): Studies on the molluscs of Albania

ABSTRACT

In this book are included 28 studied article o the molluscs of Albania.Some conclusios from the studu of the terrestrial molluscs of Albania are given. 151 species arefound by Dh. Dhora and F. Welter-Schultes. For the first time are discovered 33 species, for 10are precised the localities, for 5 are confirmed the occurence and are discovered 6 new species.The list with 54 mollusc species of the Shkodra Lake and waters of the it depresion, are givenalso. Particulary are writen on Dreissena blanci.For the first tme are found Codringtonia neocrassa in Delvina and Ovatella myosotis in Divjaka.It is writen on the refinding of Helicigona apfelbecki bindzaensis in Jezerca and Radohinamountains and the distribution map is given.Also is communicated for the first time the finding of 8 new marine species. The total number ofspecies found i Albanian Coasts gets 154.In some articles are presented 40 mollusc cenoses from different localities of Albania, 11 ofwhiches belong to freshwaters. Partculary are writen on the molluscs of four eco-geographicalenvironments of the Shkodra Lake. Mollusc cenoses from localities where is found Helixsecernenda are treated.From some articles result that 22 mollusc species are found in agricultural soils, 18 species areascertained as noxious to crops of the Shkodra district., also species are foud in the degradedsoils.More complete ecological and zoogeographical data are given on 17 snail species ofStylommatophora, found in North-Western Albania. For the first time are published newlocalities on 4 Clausiliidae species.Lists of more or less abundant species of marine molluscs of Albania, grouped according toenvironmental conditions, are given.Especially lists of moluscs from Porto Palermo and Himara Coast are published. The finding ofThais haemastoma in Himara Coast is communicated.The distribution of Helix sails i the Shkodra District and the problems in reference to racional useof resourses, are given.The work on 33 endemic species and subspecies from 10 Albanian mountains, that are locustypicus for 30 of whiches, shows interest in the zoogeographical viewpoint. 14 taxa of whichesare with single locality.Also here are represented 29 species, of whiches 6 in the subspecies level, with limiteddistribution in AlbaniaResults of the study of the polymorphism phenomenons of shells of Eobania vermiculata from 7localities, also of Theba pisana of the Velipoja population are given. Theodoxus fluviatilis from 8localities are described, particulary are given the polymorphism phenomenon of shells, also it isdescribed a locality of Theodoxus varius in Albania.The elaborated Red List, included in this book, is compiled in base of modern criterions andconain 334 species and subspecies, of whiches 86 are marine, 99 freshwaters and 149 terrestrial.In the end of the book is the bibliography of author publications on the molluscs of Albania. Theabstracts in the albanian and english languages are given for every title.

ARTIKUJ TË ZGJEDHUR

Cenoza molusqesh prej mjediseve të ndryshme në Shqipëri *

PËRMBLEDHJE

Për ekologjinë e molusqeve jo detarë të Shqipërisë dihet pak. Katalogu i paraqitur renditlokalitete të shumta me cenozat e molusqeve të tokës dhe ujërave të ëmbla, të plotësuara meinformacion mbi kushtet mjedisore të habitateve të molusqeve, veçanërisht mbi bimësinë. Listapërmban të dhëna të vlefshme, të grumbulluara prej më shumë se dy dekadave (1974-1997) dhemendohet të shërbejë si bazë për studime ekologjike, në një vend ku molusqet mund të shërbejnësi përbujtës të ndërmjetëm për krimbat parazitarë. Codringtonia neocrassa zbulohet kohët efundit në Shqipërinë Jugore dhe i shtohet listës së molusqeve të Shqipërisë.

Mollusc cenoses from different environments in Albania

ABSTRACT

Little is known on the ecology of non-marine molluscs in Albania. The present catalogue listsnumerous localities with freshwater and terrestrial mollusc cenoses, adding information on theenvironmental conditions of the mollusc habitats, particularly on the vegetation. The listcomprises a valuable aggregation of data of more than two decades (1974-1997), and is thoughtto serve as a base for ecological studies in a country where molluscs may still serve asintermediate hosts for parasitic worms. Codringtonia neocrassa was recently discovered insouthern Albania and is added to the list of Albanian molluscs.

Hyrje

Ndërsa taksonomia, përhapja e specieve dhe lidhjet biogjeografike të molusqeve të tokës dheujërave të ëmbla të Shqipërisë janë relativisht të njohura, (DHORA & WELTER-SCHULTES1996 a, b) më pak dihet për ekologjinë e tyre. Ndryshe nga listat e mëparëshme (STURANY &WAGNER 1915, JAECKEL et al. 1957, WELTER-SCHULTES 1996), kjo listë, që paraqitet nëkëtë punim, fokusohet në kushtet ekologjike të habitateve. Një bazë solide e dijeve mbi mjedisine cenozave të molusqeve, është çeshtje kyçe për studime në ekologji, ashtu si edhe nëparazitologji, në një vend ku molusqet e tokës dhe ujërave të ëmbla shërbejnë shpesh si përbujtëstë ndërmjetëm për krimbat parazitarë (DHORA 1979, PAPAJANI et al. 1985, SHAHINI &SPAHO 1986). Në këtë kuadër, studimi i cenozave dhe habitateve të molusqeve ka rëndësi tëveçantë.Me përjashtim të Codringtonia neocrassa, të gjithë molusqet e përmendura janë raportuar mëparë për Shqipërinë (DHORA & WELTER-SCHULTES 1996 b), megjithëse për disa specieraportohen vendgjetje të reja. C. neocrassa është zbuluar nga DRITAN DHORA afër Delvinësme 1996; ndodhja e saj në Shqipëri ishte parashikuar nga P. SUBAI (DHORA & WELTER-SCHULTES 1996 b: 166).

* Bashkautor: Francisco W. Welter – Schultes, Institut für Zoologie und Anthropologie,Universität Göttingen.

Cenozat e molusqeve të ujërave të ëmbla

Liqeni i Shkodrës, Syri i Sheganit, afër kufirit shqiptaro - malazez, UTM CM68, 12.6.1996, kol.Dhimitër Dhora.Theodoxus fluviatilis, Ancylus fluviatilis.Ujë i ftohtë, i thellë, burim në fund të tij, shkëmbinj gelqeror. Kërmijtë janë gjetur mbishkëmbinj, në ujëra të cekta.

Liqeni i Shkodrës, 1 km në veri të Shirokës, UTM CM75. 19.6.1993, kol. Dhimitër Dhora.Theodoxus fluviatilis, Dreissena blanci.Breg shkëmbor dhe gelqeror i Liqenit. Molusqe të gjetur mbi shkëmbinj në thellësi in 30 cm.

Liqeni i Shkodrës, 2 km në jug të Shirokës, UTM CM75, 2.8.1993, kol. Dhimitër Dhora.Theodoxus fluviatilis, Radix auricularia, Dreissena blanci.Fundi i butë, me gurë aty këtu. Bimësi e dendur prej Ceratophyllum demersum, Potamogeton sp.,Myriophyllum sp.. Molusqe me shumicë mbi gurë dhe bimë.

Liqeni i Shkodrës, Dobraç, UTM CM76, 16.8.1993, kol. Dhimitër Dhora.Viviparus mamillatus, Lymnaea stagnalis, Unio crassus.Pellg i mbetur nga ulja e nivelit të Liqenit. Ujë i cekët, fund i butë. Bimësia prej Ceratophyllumdemersum, Potamogeton natans, Butomus umbellatum.

Lumi Buna, bregu jugor, në dalje prej Liqenit të Shkodrës, UTM CM75, 20.6.1993, kol. DhimitërDhora.Theodoxus fluviatilis, Bithynia tentaculata, Viviparus mamillatus, Valvata piscinalis, Stagnicolapalustris, Planorbis planorbis, Dreissena blanci.Ujë i vakët, thellësia 1 m, fundi baltor. Bimësia submergjente mjaft e zhvilluar, e përbërëkryesisht prej Potamogeton lucens, Potamogeton natans, Potamogeton crispus, Ceratophyllumdemersum, Myriophyllum verticillatum, Najas minor, Spyrogyra sp.. Planktoni dhe mikrofaunagjthashtu të zhvilluara mirë.

Vukaj, Shllak, 600 m mbi nivelin e detit, UTM CM96, 16.10.1980, kol. Dhimitër DhoraTheodoxus fluviatilis, Physella acuta, Stagnicola palustris.Burim, ujë i cekët që rrjedh nëpër një formacion gelqeror.

Ura e Gjo Lulit, UTM CM74, 14.6.1996, kol. Dhimitër Dhora.Ancylus fluviatilis, Anagasta sp.Burim në rrëzë të një mali, formacion gelqeror. U gjetën Turbellaria, Amphipoda dhe Hirudinea.

Këneta e Domnit, UTM CM74, 14.6.1996, kol. Dhimitër Dhora.Viviparus contectus, Lymnaea stagnalis, Stagnicola palustris, Planorbis planorbis, Planorbariuscorneus.Sipërfaqe kënetore, ujë i cekët, 30 cm thellësi, 50 m distancë prej një burimi.

Torovicë, UTM CM73, 7.4.1975, kol. Dhimitër Dhora.Viviparus contectus, Bithynia tentaculata, Stagnicola palustris, Planorbis planorbis, Physellaacuta, Pisidium casertanum.Pellg rrëzë një mali gelqeror, që merr ujë prej burimeve e që lidhet me një kanal kullues. Bimësia:Juncus sp., Cladophora sp., bretkoca Rana balcanica..

Ura e Gjadrit, Mnelë, 30 m mbi nivelin e detit, UTM CM94, 20.9.1983, kol. Dhimitër Dhora.Theodoxus fluviatilis (20 ekzemplarë për m-2), Holandriana holandrii (20/ m-2), Ancylusfluviatilis (200/ m-2).Burim rrëzë një mali gëlqeror, uji rrjedh përgjatë gurëve të mbuluar me alge mikroskopike.Paspalum distichum var. paspalodes ndërmjet gurëve.Lezhë, 2-4 km në jug ose jugperëndim të qytetit, UTM CM72, 7.4.1975, kol. Dhimitër Dhora.Galba truncatula (1000-1200 /m-2).Pellg me ujë të cekët, fundi i butë, bimësi e degraduar, krimba anelidë Tubifex sp.Galba truncatula (3000 /m-2), Physella acuta (20-30 /m2).Pellg me ujë shumë të cekët, fundi baltor, lëndë organike me shumicë.Stagnicola palustris (40 /m2), Galba truncatula (10 /m2), Planorbis planorbis (30 /m2).Pellg me ujë të pastër, nën hije të Populus canadensis. Bimësia ujore prej Butomus umbellatus.Radix auricularia, Aplexa hypnorum (disa ekzeplarë).Pellg i pasur me fitoplankton.

Sukth, UTM CL88, 11.7.1975, kol. Dhimitër Dhora.Radix auricularia (800 /m2), Planorbis planorbis (300/ m2).Kanal kullues me pak ujë, thellësia maksimale 20 cm, fundi i butë. Bimësia: Cyperus sp.,Paspalum distichum var. paspalodes, Polygonum sp.

Synej, UTM CL76, 11.7.1975. kol. Dhimitër Dhora.Radix auricularia (100/ m2), Glaba truncatula (300 /m2).Kanal kullues, fundi i butë. 30 % e sipërfaqes së ujit e mbuluar prej Paspalum distichum var.paspalodes.Anelidë Tubifex sp. me shumicë.

Lushnje, 2 km në jug të qytetit, UTM CL93, 12.7.1975, kol. Dhimitër Dhora.Radix auricularia, Gyraulus albus.Pellgje të mëdhenj me ujë të cekët. Në sipërfaqe Lemna sp.

Tushemisht, 695 m mbi nivelin e detit, UTM DL72, 26.9.1996, kol. Dhimitër Dhora.Viviparus viviparus, Planorbarius corneus, Lymnaea stagnalis, Radix relicta, Unio crassus,Dreissena polymorpha.Breg liqeni me karakter kënetor. Bimësia: Potamogeton perfoliatus, Myriophyllum demersum,Vallisneria spiralis, Nuphar luteum, Nymphaea alba, Trapa natans.

Tushemisht, 695 m latësi mbi nivelin e detit, UTM DL72, 24.6.1976, kol. Dhimitër Dhora.Theodoxus fluviatilis, Ancylus fluviatilis.Burim afër derës së një shtëpie. Ujë i ftohët dhe i pastër që rrjedh përgjatë një kanali me fundguror. Me shumicë Hirudinea, Amphipoda dhe molusqet.

Zaver, rrëzë Malit të Thatë, breg i Liqenit të Prespës së Madhe. 700 m mbi nivelin e detit, UTMDL91, 22.6.1976, kol. Dhimitër Dhora.Dreissena polymorpha (depozitime guaskash në trashësi 1 m ).Vendi ku uji i Liqenit të Prespës së Madhe humbet nën mal. Mbi shkëmbinjtë gelqeror në thellësiprej 80-90 cm u gjetën me shumicë Hirudinea dhe Amphipoda.

Maliq, 750 m mbi nivelin e detit, UTM DL70, 23.6.1976, kol. Dhimitër Dhora.Valvata piscinalis (110 /m2), Planorbis planorbis (150 /m2).Kanal kullues, uji i pastër dhe i vakët. Brigjet e kanalit me Paspalum distichum var. paspalodes.

Delvinë, 50 m mbi nivelin e detit, UTM DK22, 28.7.1976, kol. Dhimitër Dhora.Radix peregra, Planorbis sp., Ancylus fluviatilis.Përrua, ujë që rrjedh përmes shkëmbinjve të mbuluar me alge. Molusqet me shumicë në 30 cmthellësi.

Cenozat e molusqeve të mjediseve tokësore

1 km në jug të Vermoshit, 1100 m mbi nivelin e detit, UTM CN91, 6.6.1978, kol. DhimitërDhora.Ena subtilis (me shumicë), Herilla jabucica jabucica (me shumicë), Protoherillapseudofallax,Oxychilus depressus, Limax cinereoniger (me shumicë), Arion subfuscus, Lehmaniamarginata, Petasina erjaveci, Helicigona inflata (me shumicë), Helix secernenda.Pyll ahu në një shpat me ekspozicion lindor. Trungjet e ahut të mbuluar me myshk. Toka embuluar me gjethe ahu.

Lëpushë, 1500 m mbi nivelin e detit, ekspozicion verior, UTM CN90, 25.6.1995, kol. DhimitërDhora.Ena subtilis, Protoherilla pseudofallax, Oxychylus depressus, Petasina erjaveci, Helicigonaserbica, Helix secernenda.Pyll ahu, trualli prej shkëmbinjsh gelqerorë. Bimësia: Dactylis glomerata, Poa bulbosa, Trifoliumrepens, Trifolium pratensis, Fragaria vesca, Plantago lanceolata, Rhinanthus minor, Primulaofficinalis.

Ragam, Bajzë, 400 m distancë prej Liqenit të Shkodrës, UTM CM68, 16.5.1978, kol. DhimitërDhora.Pomatias elegans, Delima montenegrina muralis, Limax maximus, Paraegopis albanicus,Lindholmiola girva, Hiltrudia mathildae, Cepaea vindobonensis.Pyll prej Quercus trojana në bashkëshoqërim me Fraxinus ornus, Paliurus oculus-cristus,Trifolium pratense, Trifolium repens, Plantago lanceolata, Doricnium hirsutum. Sipërfaqe meshkëmbinj gelqeror.

1 km në lindje të Bogës, UTM CM99, 5.9.1995, kol. Francisco Welter-Schultes & Dritan Dhora.Cochlostoma gracile, Cochlostoma roseoli, Pomatias elegans, Chondrina arcadica, Orculaschmidtii, Chondrula gracile, Ena montana, Zebrina detrita, Strigilodelima conspersa,Cochlodina laminata, Delima montenegrina nodulosa, Balea biplicata, Bulgarica vetusta,Oxychilus glaber, Tandonia albanica, Xerolenta obvia, Helicodonta albanica, Hiltrudiamathildae, Monacha frequens-complex, Helicigona serbica, Helix secernenda.Lëndinë. Bimësia: Poa pratensis, Dactylis glomerata, Plantago media, Thymus longicaulis, Lotuscorniculatus, Trifolium nigricans, Erodium cicutarium, Fragaria vesca, Potentilla reptans,Centaurea cyanus.

Shkodër, Rruga Hysej 32, UTM CM75, 27.9.1997, kol. Dhimitër Dhora.Vallonia pulchella, Delima montenegrina muralis, Cecilioides sp., Vitrea subrimata, Oxychiluscamelinus, Oxychilus draparnaudi, Limacus flavus, Deroceras agreste, Cernuella virgata,Hiltrudia mathildae, Monacha cartusiana, Xerotricha conspurcata, Helix aspersa, Helixlucorum.Kopësht i rrethuar me mur dhe gardh. Hardhia, kumbulla, qershia, Hedera helix, Rubusulmifolius, Convolvulus arvensis, Malva sylvestris, Verbena officinalis, Panicum filiforme,Setaria viridis, Pulicaria sicula, Menta piperita, Fragaria vesca, Petroselinum sativum dhe meshumicë bimë dekorative.

Tarabosh, 2 km në veri të Urës së Bunës, 70 mbi nivelin e detit, UTM CM75, 19.7.1976, kol.Dhimitër Dhora.Cochlostoma auritum, Pomatias elegans, Rupestrella rhodia, Chondrula tridens, Ena montana,Montenegrina subcristata wohlberedti, Delima montenegrina muralis, Cecilioides acicula,Poiretia cornea, Paraegopis albanicus, Oxychilus glaber, Tandonia albanica, Hilthrudiamathildae, Lindholmiola girva, Monacha cartusiana-complex, Monacha frequens-complex,Xerolenta obvia, Helicigona hoffmanni walteri, Helicigona pouzolzi, Helix lucorum, Helixsecernenda.Shpat mali me ekspozicion lindor. Formacion gelqeror. Bimësia: Punica granatum, Paliurusoculus-cristus, Rubus ulmifolius, Clematis flamula, Crataegus monogynea, Nigella damascena,Saturea montana, Teucrium polium, Apium graveolens, Bellis perennis, Dactylis glomerata,Potentilla erectus, Micromeria lanatum.

Gajtan, 70 mbi nivelin e detit, UTM CM85, 10.6.1983, kol. Dhimitër Dhora.Limax cinereoniger.Shpellë, në thellësi 8 m.

2 km në veri të Torovicës, Mali i Kakarriqit, 50 m mbi rrugë, UTM CM73, 7.4.1975, kol.Dhimitër Dhora.Pomatias elegans, Chondrina spelta, Rupestrella rhodia, Chondrula tridens, Delimamontenegrina muralis, Siciliaria stigmatica stigmatica, Poiretia cornea, Cernuella virgata,Hiltrudia mathildae, Monacha cartusiana-complex, Monacha frequens-complex, Helicigonasetigera, Helix secernenda.Shpat mali me ekspozicion perëndimor. Formacion gelqeror. Bimësia: Punica granatum,Paliurus oculus-cristus, Crataegus monogynea, Rubus ulmifolius, Phillyrea media, Salviaofficinalis, Saturea montana, Thymus striatus, Campanula glomerata, Crepis sp., Inula viscosa,Poa bulbosa, Dactylis glomerata.

Velipojë, 300 m në juglindje të shtëpive të plazhit, 70-80 m larg prej detit, UTM CM64,12.6.1993, kol. Dhimitër Dhora.Theba pisana (me shumicë), Cepaea vindobonensis (disa ekzemplarë).Truall ranor. Bimësia: Populus alba, Salix alba, Pinus halepensis, Paliurus oculus-cristus, Rubusulmifolius, Scolymus hispanicus, Varbascum blattaria, Lolium perenne, Xanthium strumarium,Eryngium maritimum, Salsola kali, Verbascum phlomoides, Echium vulgare, Aristolochiaclematitis.

Mali i Orgjostit, 1200 m mbi nivelin e detit, UTM DM65, 20.8.1997, kol. Grozan Hoxha.Oxychilus glaber, Monachoides incarnatus, Monacha cartusiana-complex, Monacha frequens-complex, Helicodonta albanica, Cepaea vindobonensis, Helicigona serbica, Helix lucorum.Bimësia: Fagus sylvatica, Quercus cerris, Acer monspessulanum, Corylus avellana, Rosa glauca,Dactylis glomerata, Pteris aquilinum, Bromus arvensis, Cirsium arvense.

Mali i Shëngjinit, 500 m në lindje të qytetit të Shëngjinit, 150 m mbi nivelin e detit, UTM CM83,14.7.1976, kol. Dhimitër Dhora.Pomatias elegans, Chondrina spelta (20-30 /m2), Delima montenegrina muralis, Siciliariastigmatica, Poiretia cornea,Tandonia albanica, Oxyloma elegans, Hiltrudia mathildae, Monachacartusiana-complex, Monacha frequens-complex, Xerolenta obvia, Trochoidea pyramidata,Helicigona setigera, Helix secernenda.

Shpati perëndimor i malit që sheh nga deti, formacion gelqeror. Bimësia: Punica granatum,Crataegus monogynea, Paliurus oculus-cristus, Thymus striatus, Euphorbia dendroides, Nigelladamascena, Ephedra distachya, Dorycnium hirsutum, Salvia officinalis, Ceterach officinarum.

Shëngjin, ranishte bregdetare, 200 m distancë prej detit, UTM CM83, 23.5.1978, kol. DhimitërDhora.Theba pisana (me shumicë), asnjë specie tjetër molusqesh.Bimësia: Populus canadensis, Pinus pinea, Lagurus ovatus, Hordeum vulgare, Medicago marina,Teucrium polium, Trifolium communis, Smilax aspera, Inula crithmoides, Mattiola sinuata,Eryngium maritimum.

Shkëmbi i Kavajës, UTM CL77, 5.6.1979, kol. Dhimitër Dhora.Pomatias elegans, Siciliaria stigmatica, Strigilodelima conspersa, Poiretia delesserti, Cochlicellaacuta, Cochlicella barbara, Trochoidea trochoides, Lindholmiola girva, Cernuella virgata,Helicigona setigera, Helix lucorum.Pyll prej Populus, Pinus, Eucalyptus, të shoqëruar me Pteris aquilinum, Asphodelus albus dhemyshqe.

Mali i Gurit, Qafa e Zylit, 1500 m mbi nivelin e detit, UTM DL47, 16.9.1996, kol. DhimitërDhora.Granopupa granum, Jaminia quadridens, Montenegrina perstriata.Strukturë shkëmbore gëlqerore me ekspozicion lindor. Bimësia: Fagus sylvatica, Juniperuscommunis, Carpinus orientalis.

Vlorë, UTM CK77, 12.6.1974, kol. Dhimitër Dhora.Siciliaria stigmatica, Lindholmiola girva, Cochlicella acuta, Cochlicella barbara, Monachacartusiana-complex, Cernuella virgata, Eobania vermiculata, Theba pisana.Truall ranor, pyll pishe në breg të detit.

Mali i Çikës, 800 m mbi nivelin e detit, UTM CK85, 30.7.1977, kol. Dhimitër Dhora.Pomatias elegans, Cochlostoma auritum, Poiretia delesserti, Strigilodelima conspersa, Siciliariastigmatica, Monacha frequens-complex, Cernuella virgata.Shpat perëndimor, formacion gelqeror. Bimësia: Sideritis roeseri, Hypericum haplophyloides.

2 km në perëndim të Delvinës, 150 m mbi nivelin e detit, UTM DK22, 10.8.1996, kol. DritanDhora.Pomatias elegans, Cochlostoma tesselatum excisum, Rupestrella philippii, Ena sp., Siciliarialamellata, Siciliaria pantocratoris margaritifera, Poiretia compressa, Cernuella virgata,Monacha frequens-complex, Xeromunda vulgarissima, Lindholmiola girva, Codringtonianeocrassa.Ullishte, formacion gëlqeror.Kjo është e dhëna e parë për gjetjen e Codringtonia neocrassa në Shqipëri (DHORA &WELTER-SCHULTES 1996b: 166).

Shijan, UTM DK11, 20.7.1977, kol. Dhimitër Dhora.Succinea sp., Monacha cartusiana-complex, Cernuella virgata, Cochlicella acuta, Cochlicellabarbara.Afër një kanali kullues, në anë të një orizore.

Referencat

DHORA, DH. (1979): Disa të dhëna mbi moluskun Galba truncatula (MÜLLER 1774) nëkushtet e vendit tonë. [Données sur le mollusque Galba truncatula (MÜLLER1774) en Albanie]. – Buletini i Shkencave të Natyrës 33 (1): 91-96. (1 carte).Tiranë.

DHORA, Dh. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996a): Bibliography of the non-marinemolluscs of Albania. –Schriften zur Malakozoologie 9: 32-89.Cismar/Ostholstein.

DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996b): List of species and atlas of the non-marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 90-197.Cismar/Ostholstein.

DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (in press, for 1999): Clausiliidae of Albania:recent finds and biogeographical evaluations (Gastropoda: pulmonata). –Biologia Gallo-hellenica, Athina.

JAECKEL, S. G., KLEMM, W. & MEISE, W. (1957): Die Land und Süßwasser-Mollusken dernördlichen Balkanhalbinsel. – Abhandlungen und Berichte aus dem StaatlichenMuseum für Tierkunde in Dresden 23: 141-205.

PAPAJANI, R., HAXHIJA, M. & MANEHASA, M. (1985): Studim për kërmijtë e pellgjeve tëkullotave. [The study of snails in the rods of pastures. – Étude sur les escargotsaux mares des patûrages]. – Buletini i Shkencave Zooteknike e Veterinare 3: 73-83. Tiranë.

SHAHINI, T. & SPAHO, V. (1986): Disa gastropodë që shërbejnë si përbujtës parësorë tëDicrocoelium lanceolatum. [Several gastropods which serves [sic!] as primarybearers of Dicrocoelium lanceolatum. – Quelques gastropodes qui serventcomme hôtes primaires de Dicrocoelium lanceolatum]. – Buletini i ShkencaveZooteknike e Veterinare 4: 59-65. Tiranë.

STURANY, R. & WAGNER, A. J. (1915): Über schalentragende Landmollusken ausAlbanien und Nachbargebieten. – Denkschriften der kaiserlichen Akademie derWissenschaften, mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse 91: 19-138, Taf. 1-18, 1 Karte. Wien.

WELTER-SCHULTES, F. W. (1996): Non marine molluscs recently collected in Albania. –Schriften zur Malakozoologie 9: 21-31. Cismar/Ostholstein.

Clausiliidae (Gastropoda, Pulmonata) të Shqipërisë:Gjetje të fundit dhe vlerësime biogjeografike *

PËRMBLEDHJE

Fauna e molusqeve të Shqipërisë është ende e njohur relativisht dobët. Rreth 20% e specieve tëgastropodëve të tokës autoktonë i përkasin familjes Clausiliidae. Këtu ne raportojmë mbi gjetjet efundit të 17 specieve klauzilide në Shqipëri. Dy prej tyre janë të gjetura për herë të parë nëterritorin shqiptar: specia me përhapje të gjerë europiane Macrogastra ventricosa dhe një specieMontenegrina, endemike, afër Elbasanit.Raporti jashtëzakonisht i madh i specieve të klauzilidëve ndaj faunës së molusqeve të Shqipërisëdhe numri i madh i specieve klauzilide endemike, krahasuar me grupet e tjera, tregojnë sestudimet më të thelluara mbi faunën e Shqipërisë potencialisht do të kishin dhënë ide tërëndësishme për të kuptuar disa degë evolutive të Clausiliidae të Palearktikut.

Clausiliidae (Gastropoda, Pulmonata) of Albania:Recent finds and biogeographical evaluations

ABSTRACT

The Albanian mollusc fauna is still relatively poor known. About 20% of the Albanianautochthonous land snail species belong to the family Clausiliidae. Here we report on recent findsof 17 clausiliid species in Albania. Two of them were found for the first time in Albania’sterritory: the widespread European species Macrogastra ventricosa and an endemicMontenegrina species near Elbasan.Both the extraordinarily high proportion of clausiliid species in Albania’s mollusc fauna and thelarge number of endemic clausiliid species belonging to different groups suggest that more basicresearch on the fauna of Albania could potentially provide important clues in our understandingof some evolutionary branches of the Palearctic Clausiliidae.

Hyrje

Mbi faunën e molusqeve të Shqipërisë kërkohet që të bëhën kërkime të mëtejshme fondamentale.Një pamje më e fundit e Clausiliidae të Shqipërisë tregon se njohja jonë mbi përfaqësuesit e kësajfamilje të kërmijve të tokës të Shqipërisë (37 specie të njohura) është ende e dobët (DHORA &WELTER-SCHULTES 1996b, NORDSIECK 1996). Kohët e fundit janë zbuluar nga Shqipërianjë specie dhe pesë subspecie të reja (NORDSIECK 1996), por Clausiliidae mbesin një prejgrupeve të kërmijve ku në Shqipëri priten më shumë zbulime.Këtu ne raportojmë mbi një koleksion të Clausiliidae, të përcaktuar kohët e fundit, të depozituarnë Laboratorin e Zoologjisë të Universitetit të Shkodrës (Shqipëri) dhe në Haus der Natur, Cismar(Gjermani). Lista përmban 17 specie të përcaktuara nga H. Nordsieck (Villingen-Schwenningen),me vendgjetje të reja ndaj atyre të njohura më parë për këto specie (DHORA & WELTER-SCHULTES 1996b). Dy specie të kësaj liste janë gjetur për herë të parë për Shqipërinë.

______________________________________________________________________* Bashkautor: Francisco W. Welter – Schultes, Institut für Zoologie und Anthropologie,Universität Göttingen.

Gjithashtu edhe tri subspecie raportohen për herë të parë për territorin shqiptar. Një specie dhe dysubspecie të reja të zbuluara do të përshkruhen prej H. Nordsieck në një artikull tjetër.

Lista e të dhënave të reja

Herilla jabucica jabucica (O. BOETTGER 1907)Vermosh, pyll ahu, 800 – 900 metra mbi nivelin e detit, UTM CN91, 6. 6. 1978, kol. DhimitërDhora.

Herilla jabucica interrupta NORDSIECK 1971Mojan (Vermosh), kullotë alpine, 1900 m., UTM CN91, 5. 5. 1978, kol. Dhimitër Dhora. Për herëtë parë jepet një vend i saktë për specien Herilla jabucica. Subspecia Herilla jabucica interruptazbulohet për herë të parë në Shqipëri.

Herilla illyrica diabasis (A. J. WAGNER 1919)Bicaj, 700 m., UTM DM54, 9. 6. 1981, kol. Dhimitër Dhora.

Herilla illyrica oribates (STURANY 1909)Bjeshkët e Namuna, formacion gelqeror, 1600 m., UTM CN90, 20. 7. 1983, kol. Dhimitër Dhora.

Albinaria scopulusa (CHARPENTIER 1852) n. ssp.DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 183, fig. 106 – 108.Afër Kakodhiqit, 200 m., UTM DK22, 10. 8. 1996, kol. Dritan Dhora.Subspecie e re që do të përshkruhet në një artikull tjetër.

Strigilodelima conspersa (L. PFEIFFER 1848)DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 183, fig. 104 – 105.7 km. në jug të Durrësit, truall ranor, pyll pishe, plepi dhe eukalipti, nën to myshk, bregdet, UTMCL77, 5. 6. 1979, kol. Dhimitër Dhora.

Montenegrina janinensis (MOUSSON 1859)Kurbnesh, 400 m., UTM DM22, 30. 6. 1981, kol. Dhimitër Dhora.

Montenegrina perstriata (A. J. WAGNER 1919) n. ssp.Mali i Gurit, Qafa e Zylit, 1800 m. UTM DL47, 16. 9. 1996, kol. Dhimitër Dhora.Subspecie e re, që do të përshkruhet në një artikull tjetër nga H. Nordsieck. M. perstriata ështënjohur më përpara vetëm prej Malit të Korabit, afërsisht 100 km. më në veri (Fig. 1).

Montenegrina subcristata wohlberedti (MOELLENDORFF 1899)DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 185, fig. 113 – 115.Tarabosh, afër Urës së Bunës, 100 m. UTM CM75, 9. 10. 1993, kol. Dhimitër Dhora.Tarabosh, 2 km. në jug të Shirokës, 100 m. UTM CM75, 9. 6. 1976, kol. Dhimitër Dhora.Tepe, kodër në jug të Qytetit të Shkodrës, shkëmbinj gelqeror, 80 m. UTM CM 75, 20. 4. 1978,kol. Dhimitër Dhora.

Montenegrina n. sp.Mollas, shkëmbinj gëlqeror, 500 m. UTM DL13, 21. 7. 1980, kol. Dhimitër Dhora.Specie e re që do të përshkruhet në një artikull tjetër nga H. Nordsieck.

Protoherilla baleiformis baleiformis (O. BOETTGER 1909)Vermosh, 1000 m, UTM CN91, 6. 6. 1978, kol. Dhimitër Dhora.

Cochlodina laminata (MONTAGU 1803)DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 183, fig. 109 – 110.Vermosh, pyll ahu, 800 – 1000 m., UTM CN91, 6. 6. 1978, kol. Dhimitër Dhora.C. laminata është raportuar në kohë të ndryshme në literaturë, por disa të dhëna, të dala ngapërcaktimet e paqarta dhe të përafërta, nuk mund të pranohen. Të dhënat e besueshme përShqipërinë restriktohen në pak vende.

Delima montenegrina muralis (KÜSTER 1847)DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 183, fig. 99 – 101.2 km. në perëndim të Bajzës, pyll me Quercus trojana, mbi shkëmbinj gelqeror, UTM CM68, 15.6. 1978, kol. Dhimitër Dhora.

Siciliaria pantocratoris margaritifera NORDSIECK 1996NORDSIECK 1996: 15, Fig. 5a-b.DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 185, fig. 122.Afër Kakodhiqit, 200 m. UTM DM22, 10. 8. 1996, kol. Dritan Dhora.

Siciliaria stigmatica (ROSSMASSLER 1836)DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 185, fig. 118-121.Mollas, shkëmbinj gëlqeror, 500 m. UTM DL13, 21. 7. 1980, kol. Dhimitër Dhora.Në lindje të Mollasit, kodër me dushk dhe pishë, 500 m., UTM DL23, 17. 8. 1980, kol. DhimitërDhora.7 km. në jug të Durrësit, truall ranor, pyll pishe, plepi dhe eukalipti, nën to myshk, bregdet, UTMCL77, 5. 6. 1979, kol. Dhimitër Dhora.Vlorë, trall ranor, pyll pishe, bregdet, UTM CK77, 25. 5. 1974, kol. Dhimitër Dhora.

Balea biplicata (MONTAGU 1803)DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 183, fig. 102-103.Vermosh, pyll ahu, 1100 m., UTM CN91, 6. 6. 1978, kol. Dhimitër Dhora.

Vestia roschitzi (BRANCSIK 1889)Vermosh, shkëmbinj gëlqeror, 1100 m., UTM CN91, 6. 6. 1978, kol. Dhimitër Dhora.

Bulgarica vetusta (ROSSMÄSSLER 1836)DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b: 183, fig. 94-95Bogë, 800 m., UTM CM99, 6. 9. 1995, kol. Dritan Dhora & Francisco Welter-Schultes.

Macrogastra ventricosa (DRAPARNAUD 1801)Vermosh, shkëmbinj gëlqeror, 1100 m., UTM CN91, 6. 6. 1978, kol. Dhimitër Dhora.Specie e re për Shqipërinë. M. ventricosa është specie kryesisht europiano qendrore, që shtrihetprej Rusisë Qendrore e deri në Spanjën Veriore (FALKNER 1990).

Observime biogjeografike

34 specie Clausiliidae autoktone njihen se jetojnë me siguri në Shqipëri (DHORA & WELTER –SCHULTES 1996b, NORDSIECK 1996). Ato janë: Herilla bosniensis, Herilla illyrica, Herillajabucica, Herilla ziegleri, Triloba sandrii, Triloba thaumasia, Medora proxima, Agathyllabiloba, Agathylla merditana, Albinaria schuchii, Albinaria scopulosa, Strigilodelima conspersa,Strigilodelima pentheri, Montenegrina apfelbecki, Montenegrina dofleini, Montenegrinaersekensis, Montenegrina fuchsi, Montenegrina helvola, Montenegrina irmengardis,Montenegrina janinensis, Montenegrina laxa, Montenegrina perstriata, Montenegrinasubcristata, Protoherilla baleiformis, Protoherilla pseudofallax, Cochlodina laminata, Delimabilabiata, Delima montenegrina, Siciliaria lamellata, Siciliaria pantocratoris, Siciliariastigmatica, Balea biplicata, Vestia roschitzi, Bulgarica vetusta Kësaj liste mund ti shtohet edhespecia e re e gjinisë Montenegrina prej Mollasit afër Elbasanit, si dhe Macrogastra ventricosa.Ato mund ti shtohen edhe listës prej 237 specieve të molusqeve jodetarë që, dihet me siguri sejetojnë në Shqipëri (DHORA & WELTER – SCHULTES 1996b). Papillifera papillaris nukmerret në konsideratë në vlerësimet biogjeografike, nga që ajo është e introduktuar në regjioninlindor mesdhetar (FALKNER 1990). Dy speciet e tjera (Clausilia dubia dhe Balea serbica)ndoshta jetojnë në Shqipëri, por ekzistenca e tyre duhet të konfirmohet. Si rezultat i këtyrerefleksioneve mund të nxjerrim se, raporti i molusqeve Clausiliidae ndaj molusqeve autoktonejodetare (të njohura me siguri) të Shqipërisë është 36 ndaj 228 = 15.8%.Numri i kërmijve (gastropodëve) të tokës që njihet sot për Shqipërinë është 184 (DHORA &WELTER – SCHULTES 1996b). Në këtë numër përfshihen edhe speciet të raportuara përShqipërinë, por pa vendgjetje të sakta; këto specie mendohet se jetojnë në Shqipëri, por endenevojiten konfirmime. Raporti i Clausiliidae në këtë numër është 38 ndaj 184 = 20.7%. Ky raportkonsiderohet i madh kur e krahasojmë me regjionet e tjera: Kithira (Greqi, 6 ndaj 37 specievemolusqesh autoktone = 16.2%, VARDINOYANNIS 1994), Bullgaria (29 ndaj 200 specieve =14.5%, DAMJANOV & LIKHAREV 1975), Siçilia (Itali, 17 ndaj 122 = 13.9%, ALZONA 1971),Parku Kombëtar i Triglavskit (Sllovenia, 11 ndaj 84 = 13.1%, BOLE 1961, INTERNET),Belgjika (10 ndaj 120 = 8.3%, DE WILDE et al. 1986), Shlezvig – Holshtain (Gjermani, 10 ndaj139 = 7.2%, WIESE 1991), Chios (Greqi, 3 ndaj 43 = 7.0%, BAR & BUTOT 1986), Rodos(Greqi, 2 ndaj 50 = 4.0%, VARDINOYANNIS 1994), Sardenja (Itali, 3 ndaj 88 = 3.4%,ALZONA 1971), Naksos (Greqi, 1 ndaj 33 = 3.0%, MYLONAS 1982). Në Kretë (Greqi) kyraport luhatet në po ato shifra si në Shqipëri. Të dhënat e sakta për Kretën (afërsisht 19-23 ndaj120 specieve autoktone = 16-19%) varen nga koncepti mbi specien që zbatohet për gjininëAlbinaria. Situata në Kretë është diskutuar tek WELTER-SCHULTES & WILLIAMS (në botim)dhe i atribohet situatës së veçantë, ku Kreta ka disa specie endemike të ishujve të vjetërneogjenikë. Raporti i lartë i klauzilidëve ndaj faunës së molusqeve të Shqipërisë tregon seShqipëria është një nga qendrat e zhvillimit të Clausiliidae në Palearktik. Radiacioni i lashtëreflektohet në numrin e madh të taksoneve supraspecifike: 16 gjini të njohura (sipas sistemës sëNORDSIECK 1979). Në Kretë të gjitha speciet e klauzilidëve i përkasin vetëm një gjinie(Albinaria), çka është konseguencë e konkluzionit se diversiteti i klauzilidëve të Kretës derivonprej radiacioneve relativisht të vona.Analiza e specieve të klauzilidëve për sipërfaqe çon pak a shumë në të njëjtat konkluzione.Shqipëria (29.000 km²) ka 1.31 specie klauzilidësh për 1.000 km². Për krahasim: Irlanda 0.04,Danimarka 0.24, Belgjika 0.33, Sllovakia 0.53, Zvicra 0.50, Austria 0.41 dhe Hungaria 0.21(KERNEY & CAMERON 1979), Bullgaria 0.26, Siçilia 0.66, Sardenja 0.12. Në sajë të ndodhiveakullnajore të Holocenit, regjionet e Europës së Veriut nuk do të strehonin shumë klauzilidë. Porvlerat e Shqipërisë gjithashtu i tejkalojnë edhe ato të Alpeve dhe Europës Qendrore. Shqipëriaështë më e vogël se vendet e tjera europiane të përmendura më lart. Rritja teorike e përmasave tëShqipërisë në 58.000 km² dhe mbajtja fiks e numrit të specieve në 38, rezulton në raportin 0.66specie klauzilidësh për 1.000 km² , pra më shumë se Zvicra (40.000 km² ) ose Sllovakia (49.000

km²). Austria (83.000 km²) ka vetëm 34 specie klauzilidësh, Hungaria (92.000 km²) 19 specie,Bullgaria (111.000 km²) 29 specie. Gjithashtu konkludojmë se Shqipëria ka një faunëklauzilidësh më të larmishme se regjionet e krahasueshme të Alpeve dhe Europës Qendrore.Vetëm 5 specie të Clausiliidae të Shqipërisë janë specie me përhapje të gjerë në Europë. 12 specie(32%) janë endemike lokale (që pushtojnë territore më të vogla se 10.000 km²). Speciet e tjera(52% të klauzilidëve të Shqipërisë) paraqesin luhatje regjionale në veri, qendër ose jug tëBallkanit. Speciet endemike i përkasin grupeve të ndryshme: Herilla, Agathylla, Strigilodelima,Montenegrina dhe Siciliaria. Montenegrina zë një raport të madh ndaj specieve endemike (6 ndaj12 specieve). Diversiteti dhe numri i madh i specieve endemike përfortëson idenë se Shqipëriamund të përfaqësojë një qendër të evolucionit të familjes Clausiliidae. Duke u bazuar nëdiversitetin e lartë të nivelit gjenerik dhe specifik, ne konkludojmë se, kërkimet e mëtejshme mbifaunën e Shqipërisë, do të çojnë në kuptime më të thella të procesit të evolucionit të këtij grupikafshësh me rëndësi të veçantë.

FalenderimeNe jemi mirënjohës H. NORDSIECK për determinimin e specieve.

Referencat

ALZONA, C. (1971): Malacofauna Italica – Atti della Società Italiana di Scienze Naturali e delMuseo Civico di Storia Naturale di Milano 111: 1-433. Cismar (Ostholstein).

BAR, Z. & BUTOT, L. J. M. (1986): The land snails of Chios. – De Kreukel 22 (5): 65-93.Diemen.

BOLE, J. (1962): Mehkuzci Triglavskega narodnega parka in okolice (Mollusca: Gastropoda,Bivalvia). – Varstvo Narave 1:57-85. Ljubljana.

DAMJANOV, S. G. & LIKHAREV, I. M. (1975): Fauna na Bâlgarija. 4. Suchozemni ochluvi(Gastropoda terrestria). [Fauna Bulgarica 4. Gastropoda terrestria]. – 425 pp.Sofija.

DE WILDE, J. J., MARQUET, R. & VAN GOETHEM, J. L. (1986): Voorlopige atlas van delandslakken van België. Atlas provisoire des gastéropodes terrestres de laBelgique. – 285 pp., Brussel (Koninklijk Belgisch Instituut voorNatuurwetenschappen).

DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996a): Bibliography of the non-marinemolluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 32-89. Cismar(Ostholstein).

DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. W. (1996b): List of species and atlas of the non-marine molluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie 9: 90-197. Cismar(Ostholstein).

FALKNER, G. (1990): Binnenmollusken. – In FECHTER, R. & FALKNER, G.: Weichtiere.Europäische Meeres – und Binnenmollusken. – Steinbachs Naturführer 10: 112 –280. München.

INTERNET: http://www.sigov.si/tnp/s/bio/nevr/nevret.htm;http://www.sigov.si/cgi-bin/spl/tnp/s/bio/bio_sis.htm#__ZIVA NARAVA__.

KERNEY, M. P. & CAMERON, R. A. D. (1979): A field guide to the landsnails of Britain andNorth-West Europe. – 288 pp., 24 pl. London.

MYLONAS, M. (1982): The zoogeography and ecology of the terrestrial molluscs of Cyclades.– Ergastirio Genikis Zoologias Panepistimiou Athinon. 236 pp., 31 maps. Athína[Athens]. [Thesis].

NORDSIECK, H. (1977): Zur Anatomie und Systematik der Clausilien, XVII. Taxonomische

Revision des Genus Albinaria VEST. – Archiv für Molluskenkunde 107: 285-307. Frankfurt am main.

NORDSIECK, H. (1979): Zur Anatomie und Systematik der Clausilien, XXI. Das System derClausilien, II: Die rezenten europäischen Clausilien – Archiv fürMolluskenkunde 109: 249-275. Frankfurt am Main.

NORDSIECK, H. (1996): Neue Clausilien-Taxa aus Albanien (Gastropoda: Clausiliidae). –Schriften zur Malakozoologie 9: 7-16. Cismar (Ostholstein).

VARDINOYANNIS, K. (1994): Biogeography of land snails in the South Aegean Island Arc. –12 + 330 + 17 pp. Athína. Unpublished Ph. D. Thesis, University of Athens.

WELTER-SCHULTES, F. W. & WILLIAMS, M. R. (in press): History, island area and habitatavailability determine land snails species richness of Aegean islands. – Journal ofBiogeography.

Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852)në pjesën shqiptare të Liqenit të Shkodrës

PËRMBLEDHJE

Autorë të ndryshëm kanë faktuar gjetjen e Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852) në ujërat eLiqenit të Shkodrës. Artikulli tregon një përpjekje për të plotësuar dijet për këtë molusk.Rezultatet janë dhënë për katër stacione: Lumi Buna, Shiroka, Bregu lindor afër qytetit tëShkodrës, Zogaj, veç e veç për çdo mjedis.Më tej jepen përfundimet.Në stinët e ngrohta Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852) është gjetur brigjeve të buta të Liqenittë Shkodrës dhe pellgjeve pranë tij.. Gjatë dimrit, kur niveli i ujit rritet, ata mbesin në thellësi. Mëi bollshëm është në mjediset e makrofiteve submergjente, të cilat shërbejnë si substrakt, strehëdhe mjedis i pasur me oksigjen. Këtu janë gjetur të gjitha stadet e zhvillimit.Guaskat e reja kanë tri shirita të dukshëm të cilët kalojnë përgjatë spirave, ndërsa më vonë kyfenomen varion. Disa individë të rritur kanë shiritë. Në individë të tjerë shiritët mund të jenë tëbashkuar. Së fundi, shiritët mund të jenë të pashquar.Guaskat e ekzemplarëve të rinj kanë lartësi 10 mm – 30 mm. Në fillim ato kanë pamje kubiko –sferike, ndërsa më vonë raporti lartësi – gjerësi zhvillohet në favor të lartësisë. Përmasat eekzemplarëve të rritur janë: lartësia 30 mm – 54 mm, gjerësia 23 mm – 42 mm. Ekzemplari më imadh që ne posedojmë ka përmasat 60,4 mm: 40,3 mm. Lartësia mesatare e guaskave tëmeshkujve është 5 mm më e vogël se e atyre të femrave.Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852) është prozobranku më i madh dhe më i rëndi ndajgastropodëve të Liqenit të Shkodrës.Kjo specie nuk është gjetur në ujëra të tjerë të vendit tonë. Këtu shprehet mendimi se Liqeni iShkodrës përbën zonën specifike më jugore të përhapjes së kësaj specie

Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852) in the Albanian part of the Shkodra Lake

ABSTRACT

Different authors have ascertained the founding of Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852) in thewaters of Shkodra lake. A attempts to complete the knowledge about that mollusk have beendone. The results are given according to four stations: Buna River, Shiroka, East coast nearShkodra city, Zogaj, particulary for each environment. Then conclusions are done.In warm seasons Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852) is to be found on soft coasts of ShkodraLake and basins near them. During winter, when the level of water is increased, they remains indeepth. It is more abundant in the environments of submerged macrophytes, whiches serve assubstract, shelter and rich oxygenous environment. Here all the developing stages are to be found.Young shells have three visible bands which pass along the whorls, while later on thisphenomenom varies. Several adult individuals have bands. The band may be united in anotherindividuals. At last, the bands may to be indistincted.The shells of the young specimens have the heights of 10 mm – 30 mm. At the start they havecubical-spherical shape, while later on the proportions height-width develops in favour of height.The dimensions of the adult specimens are: height 30 mm – 54 mm, width 23 mm – 42 mm. Thelargest specimen that we possess has the dimensions 60.4 mm: 40.3 mm. The everage height ofmale shells is 5 mm smaller than that of the females.Viviparus mamillatus (KÜSTER, 1852) is biggest prosobranch and heaviest between gastropodsof Shkodra Lake.

This species is not to be found in another waters of our country. Here is expressed the opinionthat the Lake of Shkodra constitutes the southernmost specific zone of the distribution of thatspecies.

Hyrje

Prej një punimi të WOHLBEREDT (1909) mësojme se KÜSTER me 1852 ka shkruar përVivipara mamillata KÜSTER të gjetur në një përrua që derdhet në Liqenin e Shkodrës. Po nëkëtë punim autori thotë se ka gjetur me shumicë nga ky lloj në Liqenin e Shkodrës.POLINSKI (1924) shkruan për llojin Vivipara mamillata KÜSTER të gjetur në Liqenin eShkodrës. Edhe JAECKEL & SCHMIDT (1961) shprehen për prezencën e Viviparus mamillatusKÜSTER në Liqenin e Shkodrës, kur theksojnë se Viviparus contectus MILLET i gjetur në Maliqafër Korçës ndryshon shumë me të.Me 1975 (DHORA) kemi publikuar gjetjen e Viviparus mamillatus KÜSTER në Liqenin eShkodrës dhe në një artikull tjetër ,DHORA (1983), kemi paraqitur disa të dhëna më të plota.BOETTGER (1955) dhe FECHTER & FALKNER (1990) shkruajnë se Viviparus mamillatus(KÜSTER) gjindet në Ballkanin Perëndimor, nga Kroacia e deri në Epir.Edhe konsiderata e GROSSU (1956) për përhapjen gjeografike të këtij lloji është interesante. Aishkruan se gjindet në Mal të Zi (Jugosllavia) dhe sporadikisht në Ballkan.Në punimet e mësipërme konstatohet prezenca e Viviparus mamillatus (KÜSTER) në Liqenin eShkodrës dhe jepen disa të dhëna të veçanta. Ndërsa në këtë punim jepen të dhëna më të plota, metë cilat janë nxjerrë edhe përfundimet.

Materiali dhe metodat

Gjatë ekspeditave tona kemi kaluar gjithë pjesën shqiptare të bregut të liqenit, por studime më tëthelluara kemi bërë në katër stacione:

1. Në bregun jugor të lumit Buna, në grykëdalje nga liqeni.2. Në bregun perëndimor, rrëzë malit të Taraboshit, afër fshatit Shirokë.3. Në bregun lindor të liqenit, afër qytetit të Shkodrës.4. Në thellësi të ujërave, 500 m në lindje të fshatit Zogaj.

Studimi në terren dhe grumbullimi i materialit është bërë në muajt maj-tetor të viteve 1974, 1981,1989 e sidomos 1993. Janë kontrolluar fundet e ujërave dhe sidomos asociacionet e makrofiteve.Eshtë siguruar material edhe nga peshkimi me rrjeta.Materiali i grumbulluar është përpunuar dhe ruajtur sipas metodave të njohura.

Rezultatet dhe diskutimi

Viviparus mamillatus (KÜSTER) në ambjente të ndryshme të Liqenit të Shkodrës:

Stacioni I

a) Ambjent me ujë të qetë, me thellësi deri në 1 metër. Trualli ishte krejt baltor. Bimësiasubmergjente shumë e zhvilluar, e përbërë kryesisht prej Potamogeton lucens L., Potamogetonnatans L., Ceratophyllum demersum L., Myriophyllum verticillatum L., Najas minor All.,Spyrogira sp. e tjera. Planktoni dhe mikrofauna mjaft të zhvilluara. Të kapura pas bimëve gjetëmmolusqet Stagnicola palustris (MÜLL.), Planorbis planorbis (L.), Bithynia tentaculata (L.),Valvata piscinalis (MÜLL.), Theodoxus fluviatilis (L.), Dreissena blanci WSTLD..

Në këtë ambjent në qershor dhe gusht 1993, gjetëm Viviparus mamillatus (KÜSTER) të moshavetë ndryshme, deri në 120 individë për metër katror. Ekzemplarët u gjetën mbi truall baltor, ose tëkapur pas bimëve në thellësi të ndryshme. Guaskat e disa ekzemplarëve të rinj kishin përmasa 30mm: 23 mm, 25 mm: 20 mm, 20 mm: 20 mm, 16 mm: 16 mm, 13 mm: 12 mm, 10 mm: 10mm.Përgjithësisht guaskat me përmasa nën 20 mm: 20 mm kishin ngjyrë kafeje të çelur me tre shiritakafeje të kuqërremta, ndërsa ekzemplarët fare të vegjël, guaska të tejdukshme.

b) Pranë ambjentit të parë: breg baltor me mbeturina të bimës Ceratophyllum demersum L. dhemë tej uji i cekët, i mbuluar nga bimët Trapa natans L. dhe Nuphar luteum L..Mbi baltën e bregut ashtu dhe në ujë, mes bimëve, me 11.8.1993 kemi gjetur Viviparusmamillatus (KÜSTER) me dendësi 40 per metër katror. Të gjithë individët ishin të rritur.Përmasat ekstreme të guaskave, për dy ekzemplarë ishin 52 mm: 38 mm dhe 37 mm: 26 mm.Guaskat e ekzemplarëve të grumbulluar përgjithësisht ishin të nxira nga proceset e fuqishmedekompozuese të ambjentit. Shumë prej guaskave ishin të mbuluara me briozoarë dhe alga, tëcilët pengonin pamjen e shiritave.Si rast interesant veçojmë një ekzemplar ku guaska, me përmasa 42 mm: 30 mm, kishte ngjyrë tëverdheme, me shirita të shquara mirë.Në trupin e katër ekzemplarëve femra gjetëm përkatësisht 15, 16, 19, 23 individë të vegjël. Më imadhi kishte përmasat e guaskës 10 mm: 10 mm.

Stacioni 2

a) Me 2. 8. 1993 bregu i ujit, për shkak të thatësirës, ishte i spostuar shumë drejt thellësisë dukelënë zbuluar pjesën shkëmbore. Trualli, në fund të ujit, i butë. Bimësia submergjente mjaft edendur, e përbërë kryesisht nga Ceratophyllum demersum L., Potamogeton sp. dhe Myriophyllumsp.. Mbi bimë dhe gurë gjetëm me shumicë Radix auricularia (L.), Theodoxus fluviatilis (L.),Dreissena blanci WSTD.Ambjenti ishte i ngjashëm me atë të lumit Buna. Gjatë studimit të guaskave zbuluam qartëvariacionin e tyre morfologjik. Në 5 ekzemplarë me guaska të përmasave gati të barabarta,mesatarisht 28 mm: 23 mm, vumë re pesë pamje të ndryshme të guaskave: guaskë me tre shiritatë theksuar; guaskë me tre shirita jo të qartë; guaskë ku dy shiritat e sipërm ishin të bashkuar;guaskë me një shirit të ndritshëm në mes të spirave dhe me një pjesë të murrme lart e poshtë;guaskë ngjyrë briri, pa shirita e hije.

b) Ujë i cekët, me thellësi deri në gjysëm metri, me truall të butë e vende-vende me gurë.Konstatuam një bimësi të pakët, kryesisht prej Potamogeton natans L.Në këtë ambjent, me 26. 7. 1993, gjetëm Viviparus mamillatus (KÜSTER) me dendësi 10individë për metër katror. Ky lloj shoqërohej nga prozobranku Holandriana holandrii (C.PFEIFFER).

c) Ambjent me ujë të cekët dhe truall baltor. Në gusht 1989 kemi grumbulluar 105 ekzemplarë.Nga studimi i tyre doli se 56 ishin meshkuj, pra 54.3 %. Si rezultat të matjeve doli se lartësiamesatare e guskave të meshkujve ishte 5 mm më e vogël se e atyre të femrave. Në trupin eindividëve femër gjetëm 11-29 individë të vegjël të madhësive të ndryshme.

Stacioni 3

a) Me 16. 8. 1993 studiuam nje pellg të izoluar nga liqeni. Uji i cekët dhe me truall të butë. Në ujëkishte bimë kryesisht të llojeve Ceratophyllum demersum L., Potamogeton natans L., Butomusumbelatum L., molusqe Lymnaea stagnalis (L.), Unio sp., e tjerë.

Mbi fundin e ujit kishte Viviparus mamillatus (KÜSTER) me dendësi 15 individë për metërkatror.Përmasat e Viviparus mamillatus (KÜSTER) të grumbulluara në korrik 1974 kanë dalë: lartësia30 mm – 54 mm, gjerësia 23 mm – 42 mm. Përmasat probabël të llogaritura sipas RUMSHISKIJ(1963) kanë dalë:

38.7 mm < lartësia < 42.5 mm27.4 mm < gjerësia < 30.8 mm

Guaska më e madhe që disponojmë ka përmasa 60.4 mm: 40.3 mm.

b) Me 16. 8. 1993 mblodhëm gjithashtu material në një pellg në formë kanali, që në pjesënfundore komunikonte me ujin e liqenit. Uji me thellësi rreth 1 m ishte i freskët dhe pak ilëvizshëm. Brenda kishte një bimësi të degraduar, pak Potamogeton sp. dhe me shumicëSpyrogyra sp., ndërsa brigjeve Phragmites communis Trin dhe Scirpus sp.. Mbi truallin e butë tëkëtij pellgu, në një sipërfaqe prej 100 m2 gjetëm 15 ekzemplarë të rritur të Viviparus mamillatus(KÜSTER). Gjithashtu gjetëm me shumicë Stagnicola palustris (MÜLL.), Unio sp. dhe Anodontasp.

Stacioni 4

Këtu bëhet fjalë për ujërat e hapura të Liqenit të Shkodrës. Në qershor 1981 dhe 1993 kemigrumbulluar me rrjeta peshkimi përkatësisht 53 dhe 67 ekzemplarë nga një thellësi prej 3-4metrash. Nga peshkimi me rrjeta konike tërheqëse kemi grumbulluar dhe një material të pasur tëAnodonta cygnaea (L.). Përmasat e guaskave të dy ekzemplarëve më të mëdhenj të Viviparusmamillatus (KÜSTER) ishin 52 mm: 32 mm dhe 48 mm: 34 mm.

Përfundime

1. Konfirmojmë mendimin e shumë autorëve të mëparshëm se në Liqenin e Shkodrës gjendet llojiViviparus mamillatus (KÜSTER). Mendojmë se Karaman dhe Nedic (shih KARAMAN &BEETON, 1981), për shkak të njohjes së kufizuar të molusqeve dhe studimeve që janë bërë për tonë Liqenin e Shkodrës, e kanë përcaktuar gabimisht si Viviparus acerosus BOURGUIG, i cilisipas BOETTGER (1955) gjindet afër Danubit.

2. Në stinët e ngrohta, Viviparus mamillatus (KÜSTER) gjindet brigjeve të buta të Liqenit tëShkodrës dhe në pellgjet pranë tyre, në baltëra gati pa ujë dhe me ujëra me thellësi disa metra.Dimrit, kur uji i liqenit shtohet në sasi të konsiderueshme dhe brigjet ujore spostohen drejt tokës,Viviparus mamillatus (KÜSTER) mbetet në thellësi.

3. Në stinët e ngrohta kur vegjetacioni merr zhvillim të madh, ambjentet më të populluara meViviparus mamillatus (KÜSTER) janë ato të makrofiteve submergjente, të cilat shërbejnë sisubstrakt, strehë dhe mjedise të pasura me oksigjen. Sa më të dendura të jenë bimët, aq më shumëViviparus mamillatus (KÜSTER) ka të kapura pas tyre. Në këto ambjente gjendet Viviparusmamillatus (KÜSTER) në stade të ndryshme të zhvillimit, çka tregon se pjellja vazhdon këtu përnjë kohë të gjatë.

4. Guaska e Viviparus mamillatus (KÜSTER) paraqet një variacion interesant. Eshtë e fortë dherezistente, me ngjyrë të verdhë-jeshil në të murrme. Ka 6-7 spira. Përgjatë spirave ka tre shiritakafe të kuqrremta. Shpeshherë dy shiritat e sipërm bashkohen në një të vetëm. Në raste të tjerashiritat mund të jenë të patheksuar mirë e të zgjeruar si hije. Mundet që guaskat të jenë pa shirita

ose me shirita që duken vende-vende. Sa më të rinj janë ekzemplarët, aq më të verdha, delikatedhe transparente janë guaskat dhe aq më mirë duken tre shiritat.Përmasat e ekzemplarëve të rritur janë: 30 mm - 54 mm, gjerësia 23 mm – 39 mm. Ekzemplarimë i madh që disponojmë ka përmasat 60.4 mm: 40.3 mm, çka mendojmë se është më i madhi igjetur deri tani.Viviparus mamillatus (KÜSTER) lind me përmasa rreth 10 mm: 10 mm. Për disa kohëekzemplarët e rinj kanë formë kubiko-sferike, me lartësi e gjerësi pothuaj të barabartë. Më vonëky raport ndryshon në favor të lartësisë. Lartësia e ekzemplarëve të rinj shkon deri 30 mm.Viviparus mamillatus (KÜSTER) mashkull është mesatarisht 5 mm më i shkurtër se femra.

5. Nga sa thamë, kuptohet se asociacionet e makrofiteve submergjente janë ambientet më tëpërshtatshme për shumëzim dhe rritje të Viviparus mamillatus (KÜSTER). Kjo është arsyeja qënë këto asociacione mbizotërojnë format e reja, me shirita të evidencuar në guaskë.Ne dyshojmë se disa autorë këto forma i kanë quajtur gabimisht si Viviparus viviparus (L.) oseViviparus contectus (MILLET.).

6. Duke e krahasuar me llojet e tjera të gastropodëve të Liqenit të Shkodrës del se Viviparusmamillatus (KÜSTER) është prozobranku më i madh dhe gastropodi që peshon më shumë. Kylloj mbizotëron në masën e zoobentosit.

7. Liqeni i Shkodrës ka ambjente të shumta me Viviparus mamillatus (KÜSTER). Këtë lloj nuk ekemi takuar në ujëra të tjerë të vendit tonë. Prandaj shprehim mendimin se Liqeni i Shkodrësmund të jetë zona specifike më jugore e përhapjes së tij.

Referencat

BOETGER, C. R. (1955): Zoogeographische Betrachtungen über die europäischenSüsswasserschnecken der Gattung Viviparus Montfort-Arch. Moll. 84 (1/3): 87-95. Frankfurt am Main.

DHORA, DH. (1975): Rezultate të studimit të molusqeve të Liqenit të Shkodrës. Bul. Shk. Nat.1: 65 – 69. Tiranë.

DHORA, DH. (1983): Mbi kërmillin Viviparus mamillatus (KÜSTER) të vendit tonë. Bul. Shk.Nat. 1: 101 – 105. Tiranë.

FECHTER, R. & FALKNER, G. (1990): Weichtiere Europäische Meeres – undBinnenmollusken. Steinbachs Naturführer 10: 288 pp. München.

GROSSU, A. V. (1956): Fauna Republicii Populare Romine. Mollusca. Vol. III. Fas. 2.Gastropoda. Prosobranchia si Opisthobranchia. 220 pp. Bukuresti.

JAECKEL, S. H. & SCHMIDT, H. A. (1961): Beitrag zur Mollusken fauna von Albanien. Abh.Ber. Staatl. Mus. Tierkunde. 26: 63 – 78. Dresden, Leipzig.

KARAMAN, G. S. & BEETON, A. M. (1981): The Biota and Limnology of Lake Skadar. 468pp. Titograd.

POLINSKI, W. (1924): Contributions a l’etude systematique et zoogeographique Mollusques deAlbania et des regions limitrophes. Ann. Zool: Mus. Pol. His. Nat. 3: 127 – 151.Warszawa.

RUMSHISKIJ, L. Z. (1963): Elementi teorii verojatnostej, 156 pp. Moskva.WOHLBEREDT, O. (1909): Zur Fauna Montenegros und Nordalbaniens – Wissenschaftliche

Mitteilungen aus Bosnien und der Herzegowina. 11: 585 – 722. Wien.

Tre popullata të kërmillit Cepaea vindobonensis FER.(në Shkodër)

PËRMBLEDHJE

Në këtë artikull përshkruhen tre popullata të kërmillit Cepaea vindobonensis FER. të gjetura nërrethin e Shkodrës. Me interes të veçantë paraqiten 18 format e ndryshme të gjetura në pyllin eShirqit. Në fund nxirren disa përfundime për rëndësinë teorike të studimit, ekologjinë dhevariacionin e popullatave.

Three populations of the snail Cepaea vindobonensis FER. (in Shkodra)

ABSTRACT

In this article are described three populations of the snail Cepaea vindobonensis FER. found inthe Shkodra region. With special interest are presented 18 different forms, found in the Shirqiforest. In the end are drawn some conclusions on the theoretic importance of the study, ecologyand the variation of populations.

Hyrje

Popullatat si bashkësi e organizmave mund të përbëhen nga individë morfologjikisht tëndryshëm, gjë që përbën një shfaqje të fenomenit të ndryshueshmërisë në natyrë.Variacionet e sipërpërmendura, sipas ANONYMUS (1972), vihen re, më mirë se në çdo gruptjetër, te molusqet e gjinisë Cepaea. Deri tani, në vendin tonë, nga kjo gjini njohim vetëm llojinCepaea vindobonensis FER.Në botimet e të huajve, për këtë kërmill, kemi gjetur dy të dhëna. WOHLBEREDT (1909),shkruan se ky lloj është mbledhur në Shkodër, pranë liqenit dhe se dyshohet të jetë i formëscostulata. Ndërsa SOOS (1924) thotë se është takuar në zonat alpine të Lumës dhe Koritnikut.Kërmilli Cepaea vindobonensis FER. ka një përhapje të gjërë në Evropë. Sipas DAMJANOV &LIHARJEV (1975) areali i tij përfshin gjithë Ballkanin, por shtrihet deri në Oder të Gjermanisë,nga njëra anë dhe në Krime e Kaukaz, nga ana tjetër.Studimi i polimorfizmit të individëve dhe i variacionit të popullatave të këtij kërmilli ka rëndësiteorike dhe praktike. Rezultatet e tij mund të përdoren për të shpjeguar dhe argumentuar shumëprobleme të gjenetikës, evolucionit, ekologjisë, zoogjeografisë, etj. Por ato shërbejnë edhe përzgjidhjen e problemeve praktike, pasi, ky kërmill, njihet edhe si dëmtues i disa bimëve spontanebujqësore.


Studimet në terren janë kryer në muajt maj dhe qershor të viteve 1978 – 1982. Materiali igrumbulluar është ruajtur dhe preparuar në bazë të MAHONEY (1973).


Kërmilli Cepaea vindobonensis FER. është takuar rrallë në oborret e Koplikut (20. 5. 1979) dheBarbullushit (30. 5. 1981). Por interes më të madh paraqesin popullatat e tij në këto tre mjedise:

I. Pylli i Shirqit. Shtrihet bregut të Bunës mbi një tokë aluvionale. Kati i parë i pyllit përbëhet nganjë formacion plepi (Populus alba L. dhe Populus canadensis MOENCH), të përzier me shelg tëbardhë (Salix alba L.). Nën këta drurë toka është e mbuluar nga lloje të ndryshme bimësh, si ferra(Rubus ulmifolius SCHOT), shtalbra (Filipendula hexapetala GILIB), zhabina (Ranunculussardous CRANTZ.), shumë lloje graminorësh, tërfilesh, etj. Në këtë mjedis, vende-vende kemigjetur kërmij të llojeve Helix lucorum L. dhe Monacha cartusiana MÜLL..Pylli i Shirqit karakterizohet gjithnjë nga një lagështi e madhe.Në këtë mjedis, kërmilli Cepaea vindobonensis FER. formon një popullatë të dëndur. Pas shiut,për çdo 4 m2, kemi takuar 1-2 individë. Një numër të madh kërmijsh i kemi gjetur të kapur pastrungjeve të plepave, sidomos nga ana e jugut dhe e lindjes. Mesatarisht, për çdo trung plepi,kemi numëruar 5-6 individë.Ndër 90 kërmij që grumbulluam, kemi dalluar 18 variante guaskash. Në vija të trasha këtovariante mund të përmblidhen në këto 5 grupe:

1. Të bardhë në të verdhë, pa vija (5 individë)2. Të verdhë me 4 vija (2 individë)3. Të bardhë në të verdhë me 3 vija të trasha (6 individë)4. Të bardhë në të verdhë me 5 vija të dukshme (48 individë); 20 prej tyre janëmë të

verdhë dhe i kanë dy vijat e poshtme më të trasha dhe më të veçuara nga të tjerat.5. Të bardhë në të verdhë me vija kafe të çelura (29 individë); 15 prej tyre janë më të

verdhë. Ato i kanë dy vijat e fundit të trasha dhe vijën e dytë fare të hollë.

Nga sa shihet më sipër, në këtë popullatë mbizotërojnë guaskat me nuanca të verdha, me 5 vija.

II. Formacioni bimor bregdetar i Velipojës. Gjendet 70 – 80 m larg bregdetit. Trualli vende-vendeështë kënetor, prandaj mjedisi ka lagështi të madhe. Ky formacion përbëhet nga një përzierjedrurësh plepi të bardhë (Populus alba L.), shelgu të bardhë (Salix alba L.) dhe pishe të egër(Pinus halepensis MILL.). Aty këtu gjendet edhe drizë (Paliurus aculeatus LAM.). Bimësia tjetërpërbëhet nga rëkualli (Scolymus hispanicus L.), bar moleje (Verbascum blattaria L.), egjërshumëvjeçare (Lolium parenne L.), rodhe (Xanthium strumarium L.), gjëmbardh bregdetar(Eryngium maritimum L.), cimel (Salsola hali L.), etj.Ky mjedis bimor është shumë i pasur me kërmij të llojit Theba pisana (MULLER 1774)Në shoqërim me to, në një sipërfaqe prej rreth 3 ha, kemi takuar 12 individë të kërmillit Cepaeavindobonensis FER. Guaskat e tyre në përgjithësi janë me sfond të bardhë, me 5 vija tëdallueshme, ku dy të sipërmet janë të holla dhe tri të tjerat (sidomos e fundit) mjaft të trasha.

III. Pylli i Ragamit të Bajzës. Shtrihet pranë liqenit të Shkodrës, mbi një truall të thyer gëlqeror.Formacioni prej bulgëri (Quercus trojana WEB.) që mbizotëron në bimësinë e këtij pyllishoqërohet me bimë të tjera si shkozë e zezë (Fraxinus arnus L.) dhe drizë (Paliurus aculeatusLAM.). Trualli mbulohet me bimë të tilla si: tërfili i livadheve (Trifolium pratense L.), tërfilizvarritës (Trifolium repens L.), gjethedelli (Plantago lenceolata L), dorikna leshtore (Doricniumhirsutum L.), etj.Në pyll kemi takuar me shumicë edhe kërmij të llojeve Coracolina corcyrensis ROSSM., Limaxmaximus L. dhe Zonites albanicus ZIEGL.

Në një sipërfaqe prej rreth 2 ha të këtij pylli kemi gjetur 10 individë të kërmillit Cepaeavindobonensis FER. Guaskat e tyre kanë ngjyrë të bardhë në të verdhë. Në 8 individë, vija e mesit(e treta), është mjaft e theksuar, ndërsa 4 vijat e tjera janë pak të dallueshme. Dy individët e tjerë,3 vijat e poshtme i kanë më të theksuara se 2 të sipërmet.

Përfundime

1.Tre popullatat e kërmillit Cepaea vindobonensis FER., të përshkruara më sipër, janë shembuj tëpërshtatshëm për të shpjeguar polimorfizmin e individëve dhe variacionet e popullatave.

2. Popullata e pyllit të Shirqit paraqet vlera të mëdha studimi. Në mënyrë të veçantë ka rëndësifakti, që në një sipërfaqe të vogël kemi gjetur 18 variante të ndryshme guaskash.

Referencat

ANONYMUS (1972): Zoologija bespozvonoçnih. Tom 1. Itogi nauki. 92-103.DAMJANOV, S. G. & LIHARJEV, I. M. (1975): Fauna na B’lgarija Suhozemni uhljuvi, Tom 4,

Sofija, 392.MAHONEY, R. (1973): Laboratory techniques in zoology. Second edition, London.SOOS, L. (1924): Explorations zoologicae ab E. Csiki in Albania peractae. Budapest. (sp. Cepaea

vindobonensis FER.)WOHLBEREDT, O. (1909): Zur Fauna Montenegros und Nordalbaniens, Wien, 657.

Mbi dy specie të gjinisë Helicigona të Shqipërisë

PËRMBLEDHJE

Në këtë artikull jepen të dhëna për dy specie të gjinisë Helicigona të Shqipërisë. Helicigonainflata është gjetur në lartësi, në kuadratet më veriore të hartës UTM 10x10 km të Shqipërisë.Mbi bazën e vendgjetjeve paraqitet harta e përhapjes së kësaj specie.Gjithashtu jepen dy vendgjetje të reja të Helicigona maranajensis. Ky është fakt i rëndësishëm,pasi deri tani njihej vetëm lokaliteti tipik në malin Maranaj.

On two species of Helicigona genus of Albania

ABSTRACT

In this article are given some data on two species of Helicigona genus of Albania.Helicigona inflata is found in height, in northernmost squares of UTM map 10x10 km of Albania.Based on finding localities, the distribution map of this species is presented.Two new finding localities of Helicigona maranajensis are given also. This is important factbecause till now was known only locus tipicus in the Maranaj mountain.

Hyrje

Siç është publikuar disa kohë më parë nga DHORA (2001), vendi ynë shquhet për diversitetspeciesh të gjinisë Helicigona. Ndryshe nga grupet e tjera, kjo gjini e vendit tonë ende nuk njihetmirë. Ndoshta si shkak kryesor i kësaj vonese është përhapja e kufizuar e shumicës së llojeve.Studimet që janë bërë deri kohët e fundit për helicigonat e Shqipërisë dhe më gjërë, kanë paturshumë ngatërresa të aspektit taksonomik çka ka sjellë pasaktësi në vlerësimet zoogjeografike dheekologjike.Kohët e fundit shumë prej këtyre problemeve janë sqaruar nga revizionimet e bëra nga SUBAI(1995). Sot njihen 24 specie të gjinisë Helicigona të vendit tonë, 23 prej të cilave janë publikuarsi listë dhe atlas nga DHORA & WELTER-SCHULTES (1996).Tani ka rëndësi që të zgjidhen ngatërresat në njohjen e përhapjes së specieve dhe të bëhenvlerësime të sakta zoogjeografike.Pikërisht në këtë artikull për këto aspekte jepen të dhëna për dy specie. Për Helicigona inflatajepen vendgjetjet në vendin tonë dhe harta e përhapjes së kësaj specie. Helicigona maranajensis enjohur me një vendgjetje që prej një shekulli, i shtohen edhe dy vendgjetje të reja.


Materiali i grumbulluar në terren këto dy-tre dekadat e fundit, ruhet në Laboratorin e Zoologjisëtë Universitetit të Shkodrës “Luigj Gurakuqi”.Gjithashtu janë të ruajtura edhe shënimet e mbajtura në terren për truallin, organizmat shoqëruesee tjerë, të cilat pasqyrohen në rezultatet e punës.Puna tjetër me materialin ka vazhduar në laborator.Vendgjetjet në Shqipëri janë hedhur në hartat UTM, 10x10 km. Ndërsa harta e përhapjes eHelicigona inflata është konturuar mbi bazën e të dhënave për vendgjetjet e kësaj specie.


Helicigona inflata (KOBELT, 1876)

Cattania trizona inflata KOBELT, 1876 – KOBELT, 1876. Locus typicus:Setihovo pranë Novi Pazarit (Mali i Zi)

Campylaea (Cingulifera) trizona ROSSMÄSSLER, 1838 – KLAPTOCZ, 1909Campylaea (Cattania) trizona inflata KOBELT, 1876

– STURANY & WAGNER, 1915Campylaea (Cattania) trizona inflata (KOBELT, 1876) – SOOS, 1924Cattania trizona inflata (KOBELT, 1876) – BOLE, 1984Faustina (Cattania) trizona rumelica ROSSMÄSSLER, 1838 – DHORA, 1988Helicigona (Cattania) inflata (KOBELT, 1876) – SUBAI, 1995Helicigona inflata (KOBELT, 1876) – DHORA & WELTER-SCHULTES, 1996

Vermosh UTM: CN91. Shpat mali me ekspozicion verior. 1100 metra mbi nivelin e detit. Mbigjethet e rëna dhe mbi trungje ahu. Në bashkëshoqërim me gastropodët Ena subitilis, Herillajabucica jabucica, Limax cinereoniger, Helix secernenda. Kolektor Dh. Dhora, 7. 06. 1978.Përmasat e lartësisë dhe gjërësisë së guackës për tre ekzemplarë janë: 15mm : 25mm; 15mm :27mm; 18mm : 29mm.Në të gjitha rastet kërthiza është pothuaj gjysëm e mbuluar prej pjesës kolumelare të aperturës.

Bjeshkët e Namuna, UTM: CN90. 1700 metra mbi nivelin e detit. Formacion gëlqeror. Bimësiaprej Pinus leucodermis, Festuca sp., Potentilla sp., e tjerë.Në bashkëshoqërim me gastropodin Herilla illyrica oribates. Kolektor Dh. Dhora, 10. 07. 1983.Periostrakumi i guaskës është ngjyrë briri e çelur. Kërthiza mbulohet gati në gjysmën e saj prejpjesës kolumelare të aperturës.Një ekzemplar i rritur ka përmasat, lartësia 13mm; gjerësia 25mm.

Fusha e Rumicës, pjesa e sipërme, UTM: DN00. 1700 metra mbi nivelin e detit Formaciongëlqeror. Bimësia prej Poa alpina, Festuca sp., e tjerë.Kolektor M. Rakaj, 19. 07. 2000Guacka me periostrakum ngjyrë brinore – të hirtë, në të murme. Shiritët me ngjyrë të ndezur kafenë të kuqrremtë, të përkufizuar jo aq mirë. Trashësia e shiritëve varion. Më i trashë është i dytiose i treti. Kërthiza mbulohet gati përgjysëm nga pjesa kolumelare e aperturës.Dy ekzemplarët tanë kanë guacka me këto përmasa të lartësisë dhe gjerësisë: 14 mm : 25 mm dhe17 mm: 26 mm.

Valbonë, UTM: DN10. 1400-1600 metra mbi nivelin e detit. Formacione gëlqerore. Kolektor Dh.Dhora, 12. 06. 1981.Në koleksion kemi 37 ekzemplarë. Periostrakumi i guackës ngjyrë briri. Shiritët të hollë, ngjyrëkafe në të kuqrremtë. Pjesa kolumelare e aperturës mbulon më shumë se gjysmën e kërthizës.Përmasat janë : lartësia e guackës 14-20 mm; gjerësia e guackës 25-32 mm.

Dy koleksionet e mëparshme janë prej dy vendgjetjeve pranë Thethit. Njëri prej tyre ështërevizionuar nga SUBAI (1995). SOOS (1924) përmend për vendin tonë Shkëlzenin dhe Korabin.Ky material nuk është revizionuar. Ndoshta më shumë ka interes të ristudiohet koleksioni ngaKorabi. Kjo është zonë e izoluar, me Helicigona interesante që aktualisht po tërheqin vëmendjene taksonomistëve.

Deri tani njohim këto vendgjetje të species Helicigona inflata:Shqipëri: Vermosh, Theth, Bjeshkët e Namuna, Fusha e Rumicës, Valbonë, Shkëlzen, KorabJashtë kufirit të Shqipërisë: Plavë, Pejë, Koprivnik, Lugina e Limit dhe e Drinit në krahinën eNovipazarit, Nish, Prijepolje, Dobrilovina e poshtme, Prençani, Setohovo mbi Lim dhe gryka eSutjesës pranë Rudo.

Helicigona maranajensis (A. J. WAGNER, 1914)

Campylaea (Cattania) maranajensis (A. J. WAGNER, 1914)– STURANY & WAGNER, 1915Locus tipicus: Mali Maranaj në lindje të qytetit të Shkodrës.

Helicigona trizona maranajensis (A. J. WAGNER, 1914)– JAECKEL, KLEMM & MEISE, 1957.

Helicigona (Cattania) maranajensis (A. J. WAGNER, 1914) – SUBAI, 1995.Helicigona maranajensis (A. J. WAGNER, 1914)

– DHORA & WELTER-SCHULTES, 1996.

Qafa e Shtogut. UTM: CM98. 1600 metra mbi nivelin e detit. Formacion gëlqeror. Bimësiashoqëruese prej Pinus leucodermis, Campanula sp., Silene macrantha, Wulfenia baldaccii e tjerë.Së bashku me këtë lloj gjetëm edhe Helicigona serbica. Kolektor L. Kashta dhe M. Rakaj. 29. 07.2000.Guacka që disponojmë ka tre vija të holla me ngjyrë kafe, mjaft të përkufizuara. Ka 5 1/2 spira,ku e fundit zbret menjëherë poshtë. Në spirën e fundit duken qartë vijat e rritjes. Kërthiza joshumë e gjërë dhe e mbuluar nga pjesët kolumelare të aperturës. Apertura si e rrumbullakosur.Buza anësore dhe e poshtme e aperturës e hapur nga jashtë. Guacka ka përmasat: lartësia 18 mm,gjerësia 29 mm.

Maja e Çardakut, UTM: CM99, 1500 metra mbi nivelin e detit. Formacion gëlqeror. Bimësia prejFagus sylvatica, Rhamnus fallax, e tjerë.Mbi shkëmbinjtë e terrenit në fjalë u gjetën edhe gastropodë Cochlostoma sp.Kolektor M. Rakaj, 10. 08. 2000.Guacka ka periostrakumin me ngjyrë briri. Tre shiritët janë ngjyrë kafe të ndezur, me konture jotë qarta. Guacka ka 5 1/2 spira, ku e fundit zbret shpejt poshtë. Kërthiza është e mbuluarplotësisht nga pjesa kolumelare e aperturës. Guacka e rregullt që disponojmë ka përmasat :lartësia 23 mm, gjerësia 30 mm.

Të dhënat e pakta të derisotme që shkruhen për këtë specie i referohen një materiali prej 7ekzemplarësh të koleksionuar me 1905 nga R. Sturany në malin Maranaj, UTM: CM87, në lartësi1500 metra. Përcaktimin si specie të re dhe përshkrimin e ka bërë A, J, Wagner dhe ështëpublikuar nga STURANY & WAGNER (1915).Tre emërtimet e para të species që shënohen në fillim janë pak a shumë të njëjta. JAECKEL et al.(1957) e ka grupuar si nënspecie të Helicigona trizona. SUBAI (1995) dhe DHORA &WELTER-SCHULTES (1996) në revizionimet e bëra e kanë shkëputur nga kjo specie, që me saduket nuk gjindet fare në Shqipëri.Siç shihet, këtu zbulohen dy vendgjetje të tjera, çka ka rëndësi të madhe në vlerësimetbiogjeografike për këtë specie.Meqenëse përshkrimi i bërë nga Wagner i takon vetëm tipareve të guackës, edhe krahasimet tonajanë në bazë të këtyre tipareve.Ekzemplari i gjetur në Qafën e Shtogut ka të gjitha tiparet e Helicigona maranajensis qëpërshkruan Wagner. Veçanërisht kërthiza e mbuluar e diferencon shpejt nga helicigonat e tjera tëpërafërta, ose që ndodhen në këto anë dhe përreth tyre.

Materiali i gjetur në Majën e Çardakut në përgjithësi ka veçoritë e Helicigona maranajensis. Disatipare si shiritat e pakufizuar mirë dhe ngjyra e ndezur e tyre, lartësia e madhe e guackës e tjerë tëbëjnë të mendosh për ndonjë shmangie nga forma tipike e përshkruar. Ndoshta mund të dyshojmëpër një subspecie të re, çka do të meritonte interesa të tjera studimi.

Përfundime

Helicigona inflata përhapet kryesisht në Mal të Zi, por kalon edhe në Serbi nga lindja dhe Bosnjenga perëndimi. Në jug përhapet në pjesën më veriore të Shqipërisë.Kjo specie gjindet në lartësi të Alpeve Shqiptare. Materialet prej vendgjetjeve të ndryshme kanëpak variacione; më të dukshme tek shiritat dhe përmasat.

Helicigona maranajensis, tanime njihet me tre vendgjetje, çka i takon një sipërfaqe shumë më tëgjërë, se sa njihej me një vendgjetje.Habitatet e kësaj specie i takojnë lartësive të maleve në Alpe.Ndryshimet që shihen tek shiritët dhe përmasat e materialit të Majës së Çardakut, ndaj atij tëlokalitetit tipik (Maranaj), duhen vlerësuar në studimet e mëtejshme.

Referencat

BOLE, J. (1984): Fauna Durmitora. Sveska 1. Mekušci (Mollusca: Gastropoda et Bivalvia).Crnogorska Akademija Nauka i Umjetnosti. Posebna izdanja, knjiga XVIII,Odjeljene prirodnih nauka, knjiga 11. Titograd. S. 384.

DHORA, DH. (1988): Të dhëna për dy lloje kërmijsh të familjes Helicigoninae – Buletin iShkencave Natyrore, Tiranë, 2: 95-97.

DHORA, DH. (2001): Konsiderata për faunën dhe cenozat e molusqeve tokësorë të Shqipërisë.Konferenca Kombëtare e Zhvillimit të Shkencave Biologjike, (në botim). Tiranë.

DHORA, DH. & WELTER-SCHULTES, F. (1996): List of species and atlas of the non-marinemolluscs of Albania. – Schriften zur Malakozoologie, 9:161-167.Cismar/Ostholstein.

JAECKEL, S. G., KLEMM, W. & MEISE, W. (1957): Die Land und Sűsswasser -Molluskendernőrdlichen Balkanhalbinsel. – Abhandlungen und Berichte aus dem StaatlichenMuseum fűr Tierkunde in Dresden 23: 165, 188.

KLAPTOCZ, A. (1910): Ergebnisse meiner Reise nach Nord-Albanien im Sommer 1909. –Zoologische Jahrbűcher. Abteilung fűr Systematik. Geographie und Biologie derTiere. 29 (3/4): 398. Jena.

SOOS, L. (1924): Csiki Ernő allattani kutatasai Albániában. Explorationes zoologicae ab E. Csikiin Albania peractae. XIII. Puhatestüek – Mollusca. – A Magyar TudomanyosAkadémia Balkán – kutatásainak Tudományos Eredményei, I. Kötet 1924: 193.

STURANY, R. & WAGNER, A. J. (1915): Über schalentragende Landmollusken aus Albanienund Nachbargebieten. -- Denkschriften der kaiser lichen Akademie derWissenschaften, mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse, Wien, 91: 43, 49-52.

SUBAI, P. (1995): Beitrag zur Kenntnis albanischer und griechischer Ariantinae (Gastropoda:Helicidae). – Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien, 97B: 77-80, 92-93.

Charonia tritonis variegata (LAMARCK, 1816)në bregdetin shqiptar

PËRMBLEDHJE

Komunikohen dy vendgjetje të Charonia tritonis variegata (LAMARCK, 1816) në BregdetinShqiptar të Jonit. Vengjetja më veriore, Kepi i Gjuhëzës në Karaborun (Vlorë) është 80 km. mënë veri se vendgjetja më veriore, e njohur deri tani në bregdetin lindor jonik, në Korfuz tëGreqisë. Përshkruhet guaska, jepen përmasat, si dhe të dhënat ekologjike dhe gjeografike.

Charonia tritonis variegata (LAMARCK, 1816) in the Albanian coast

ABSTRACT

Two finding sites of Charonia tritonis variegata (LAMARCK, 1816) in the Jonian AlbanianCoast are communicated.. The northernmost finding site, Kepi i Gjuhëzës in Karaborun (Vlorë) is80 km. more north of the northernmost finding site, known till now in the Jonian Eastern Coast,in Corfuse of Greece. The shell is described, dimensions, also the ecological and geographicaldata are given.

Hyrje

Në punimet e tyre për molusqet e detrave të Mesdheut, autorë të ndryshëm si TORELLI (1982),D’ANGELO & GARGIULLO (1981), GAILLARD (1985 ), shkruajnë të njëjtat gjëra përpërhapjen gjeografike të species Charonia tritonis variegata (LAMARCK, 1816). Ata eparaqesin si specie të zakonshme të Mesdheut Lindor. Në hartat e tyre shihet se kjo specie gjindetbrigjeve të Detit Jon, në veri deri në Capo d’Otranto të Gadishullit Salentina në Itali dhe në anëntjetër deri në pjesën më veriore të Ishullit të Korfuzit të Greqisë.Në dy botimet tona, DHORA & GJIKNURI (1994 – 1995) dhe DHORA & SALVINI –PLAWÉN (1997), kjo specie vetëm sa komunikohet e gjetur në Kepin e Gjuhëzës në Karaborun(Vlorë) dhe në Qeparo (Himarë). Këto përbëjnë gjetjet dhe komunikimet e para për këtë specie nëBregdetin e Shqipërisë.Meqënese këto fakte paraqesin rendësi nga pikëpamja zoogjeografike, në këtë punim po japim njëinformacion më të plotë për këtë specie.


Materiali përbëhet nga dy ekzemplarë të gjetur nga Prof. Dr. Lekë Gjiknuri (Universiteti iTiranës, Departamenti i Biologjisë) dhe Prof. Dr. Lefter Kashta (Universiteti i Shkodrës “LuigjGurakuqi”, Departamenti i Biologjisë) në gusht të vitit 1986.Informacioni i dhënë për ekologjinë dhe vendgjetjen është marrë nga të sipërpërmendurit.Përcaktimi i ekzemplarëve të gjetur u bë me 1991 nga Dh. Dhora. Gjatë përcaktimit u mbajtënshenime për morfologjinë e guaskës dhe përmasat e saj.


Përshkrimi i guaskës

Guaska e zgjatur, me 8 spira. Spira e fundit është mjaft e zhvilluar. Sipërfaqja ka brinj tërthorë tëgjerë, të sheshtë, që afër suturave vijnë e ngushtohen. Në spira ka kreshta tërthore. Buza eaperturës është e përveshur në të dy anët dhe është e zbukuruar me dhëmbë; në pjesën parietaleme grupe 2 – 3 dhëmbësh, ndërsa në pjesën kolumelare me dhëmbë pak a shumë të baraslarguar,të përmasave të ndryshme. Dhëmbët janë të bardhë, ndërsa intervalet ngjyrë kafe. Guaska ngabrenda ka ngjyrë trëndafili, ndërsa nga jashtë e bardhëreme, me njolla të murme në të kuqrremta.Charonia tritonis variegata (LAMARCK, 1816) diferencohet lehtë nga specia Charonia nodifera(LAMARCK, 1822) nga përmasat, dhëmbët dhe tonet e ngjyrave.

PërmasatEkzemplari më i madh ka këto përmasa:

Lartësia e guaskës 240 mmLartësia e spirës së fundit 160 mmGjerësia e spirës së fundit 105 mmLartësia e aperturës, së bashku me ulluqet 115 mmGjerësia e aperturës 70 mm

EkologjiaTë dy ekzemplarët janë gjetur nën ujë, në thellësi rreth 20 metra, midis shkëmbinjve.

Përhapja

Qeparo (Himarë)Kepi i Gjuhëzës, Karaborun (Vlorë), me kordinatë 40º 25’ të gjerësisë veriore dhe 19º 18’ tëgjatësisë lindore.Vendgjetja e Kepit të Gjuhëzës në Karaborun, tanimë, përbën pikën më veriore të gjetjes së kësajspecie në bregdetin lindor jonik. Kjo vendgjetje ndodhet rreth 80 km më në veri të vendgjetjes nëKorfuz të Greqisë. Kjo pikë, siç dihet, përbën kufirin ndarës të Detit Adriatik dhe Detit Jon nëpjesën shqiptare.

Referencat

D’ ANGELO, G. & GARGIULLO, S. (1981): Guida ale conchiglie mediterranee. MilanoDHORA, DH. & GJIKNURI, L. (1994 – 1995): Gasropodë prozobrankë të bregdetit tonë. Bul.

Shk. Nat., Seria: Kimi – Biologji, 1 – 4: 117 – 124. Tiranë.DHORA, DH. & SALVINI – PLAWÉN, L. (1997): Preliminary list of Gastropoda and Bivalvia

from off the Albanian Coast. La Conchiglia, n. 284: 10 – 20. RomaPOUTIERS, J. M. & GAILLARD, F. A. O. (1985): Identification des especies pour les besoins

de la peche: Mediterranee et Mer Noire. Vol. II / Bivalves / Gasterpodes (Paris).TORELLI, A. (1982): Gastropodi conchigliati (Genova).

Molusqet dhe algat shoqëruesenë bregun shkëmbor të Shëngjinit *

PËRMBLEDHJE

Bregu shkëmbor i Shëngjinit, është i vetmi segment gëlqeror në pjesën shqiptare të Adriatikut. Nëkëtë artikull jepen të dhëna për komunitetin e molusqeve të këtij bregu. Paraqiten 20 speciemolusqesh, që u përkasin 17 gjinive të dy klasave, Gastropoda dhe Bivalvia. Për çdo specie jepentë dhëna me karakter ekologjik si për thellësinë e ujit, abundancen, gjallesat shoqëruese,veçanërisht algat. Llojet më të zakonshme janë: Patella caerulea, Monodonta turbinata Littorinaneritoides, Pisania striata, Columbella rustica, Conus mediterraneus, Mytilus galloprovincialis.Popullata e Thais haemastoma e Shëngjinit, e njohur deri tani si e vetmja në Adriatikun shqiptar,rrezikohet të zhduket për shkak të dëmtimit në masë.

The molluscs and accompanied algaes in the rocky coast of Shëngjini

ABSTRACT

The rocky coast of Shëngjini is the single calcareous segment in Albanian part of Adriatic. In thisarticle are given data on mollusc community of this coast. 20 mollusc species, which belong to 17genus of two classes, Gastropoda and Bivalvia, are presented. For every species are given dateswith ecological character as for the water depth, the abundance, accompanied living organisms,especially algae. The most common species are: Patella caerulea, Monodonta turbinata Littorinaneritoides, Pisania striata, Columbella rustica, Conus mediterraneus, Mytilus galloprovincialis.The population of Thais haemastoma of Shëngjini, known till now as the single in the AlbanianAdriatic, is endangered because of the massive damage.

Hyrje

Ne veriperëndim të qytetit të Shëngjinit, ne kordinaten = 19°35’20’’ dhe = 41°48’15’’ndodhet nje fragment bregdeti shkëmbor mjaft interesant. Shkëmbinjtë rrëzë malit të veshur deriafer detit me pishë të egër (Pinus halepensis) vazhdojnë në brendësi të ujit, duke formuar një bregshkëmbor në shtresat e sipërme të litoralit.Këto formacione shkëmbore kretake konsiderohen si pjesa më jugore e strukturave të bregutdalmat. Më në jug, nga Shëngjini e deri në Vlorë, bregdeti adriatik është kryesisht ranor, meperjashtim të tre pikave (Rodon, Kavajë, Treport) ku bregdeti është shkëmbor natyror, i ndërtuarkryesisht prej rërave dhe argjilave.Bregu është relativisht i ekspozuar ndaj dallgëve, por ka edhe mikromjedise të mbrojtura.Për disa dekada kjo pjesë e bregdetit ka qenë e virgjër, e konsideruar si zonë ushtarake-kufitare,reptësisht e ruajtur. Uji ka qenë i pastër dhe bota e gjallë e paprekur.Edhe dekadën e fundit, për shkak të mungesës së infrastrukturës, ky segment bregdetarpërgjithësisht nuk është frekuentuar nga njerëzit, ndonëse kanë filluar ndërtimet dhe konstatohendëmtime të gjallesave.

___________________________________________________________________________* Bashkautor Prof. Dr. Lefter Kashta, Universiteti i Shkodrës “Luigj Gurakuqi”.

Në këtë punim paraqitet fauna e molusqeve e këtij bregdeti. Speciet e gjetura të molusqeve dhebimëve shoqeruese jane të njohura dhe përfshihen ne listat e botuara prej DHORA & SALVINI –PLAWÉN (1997) dhe KASHTA (1986). Këtu bëhen përpjekje për të paraqitur komunitetin emolusqeve të këtij bregu, së bashku me një informacion për ekologjinë e çdo specie, veçanërishtpër thellësinë e ujit, si dhe kafshët, bimët e veçanërisht algat shoqëruese.


Ekspeditat janë kryer në muajt qershor dhe korrik të këtyre tetë viteve të fundit, 1993-2000. Gjatëpunës në terren është kontrolluar bregu shkëmbor përgjatë 300 metrave, nga thellësia 2.5-3 m dhederi në 5m larg vijës së ujit. Molusqet, kafshët e tjera shoqëruese dhe algat janë grumbulluar medorë ose me paisje të thjeshta ndihmëse. Në terren janë mbajtur shënime për numrin e individëve,karakteristikat e fundit, thellësinë e ujit, gjallesat shoqëruese, e tjerë.Molusqet janë rreshtuar sipas sistemës që jep VAUGHT (1989). Katet e litoralit janë klasifikuarsipas PERES & PICARD (1964). Për të shprehur vlerësimet me karakter demografik janëpërdorur në përgjithësi tre terma. "e rrallë", kur për specien e dhënë janë gjetur gjithsej deri në 10individë, "e zakonshme", kur janë gjetur 10-100 individë, dhe "shumë e zakonshme", kur janëgjetur më shumë se 100 individë.Materiali i grumbulluar ruhet në gjendje të thatë ose në solucion, në laboratorët e Departamentittë Biologji-Kimise të Universitetit "Luigj Gurakuqi", Shkodër.


PolyplacophoraChitonidae

Chiton olivaceus SPENGLER 1797Në ujrat e infralitoralit, midis algave, Corallina elongata, Ulva rigida, e tjere; në thellësi 1.5-2metra, janë gjetur 3 individë.

GastropodaPatellidae

Patella caerulea LINNE 1758Në ujërat e mediolitoralit dhe infralitoralit, të kapura pas shkëmbinjve. Nga algat shoqëruesepërmendim: Hildenbrandtia rubra, Callithamnion granulatum, Padina pavonica, Cystoseiraamentacea var. spicata. Shumë e zakonshme.

Patella ulyssiponensis GMELIN 1791 (= P. aspera LAMARCK)Në ujëra të cekëta të mediolitoralit superior, kapur pas shkëmbinjve. Në zgavrat shkembore tëkësaj zone gjen shpesh Actinia equina. Shoqërohet me alga blu të gjelbra e sidomos Rivulariaatra. E zakonshme.

Patella rustica LINNE 1758 (= P. lusitanica GMELIN 1791)Në ujëra të cekëta të mediolitoralit, kapur pas shkëmbinjve, bashkë me balanide dhe alga tëgjinise Rivularia, Ectocarpus, Ceramium ciliatum. E rrallë.

Trochidae

Monodonta turbinata (BORN 1778)Në ujëra të cekëta të mediolitoralit, kapur pas shkëmbinjve. Shoqërohet nga alga të kuqe kalcike,alga blu të gjelbra, e tjerë. Shumë e zakonshme.

Gibbula adriatica (PHILIPPI 1844)Në ujërat e mediolitoralit dhe infralitoralit. E shoqëruar nga alga fotofile si Cystoseira, Padinapavonica, Dictyota dichotoma, Corallina elongata. E rrallë.

Gibbula divaricata (LINNE 1758)Në ujërat e mediolitoralit, kapur pas shkëmbinjve, e shoqëruar me Cystoseira, Hypneamusciformis, Laurencia papillosa. E rrallë.

Turbinidae

Astrea (Bolma) rugosa (LINNE 1758)Në ujëra të cekëta të infralitoralit. Në këtë zonë gjenden algat: Dictyota dichotoma, Padinapavonica, Halopteris scoparia, Cystoseira barbata, Sargassum vulgare, e tjerë. E rrallë.

Littorinidae

Littorina neritoides (LINNE 1758)Në supralitoral, në gropat e vogla të shkëmbinjve, që mbushen me ujë prej dallgëve, deri në 4mlarg vijës së ujit të detit. Janë gjetur deri në 7 individë për gropë. Algat pothuajse mungojnë,përveç Rivularia atra dhe cianofite të tjera. Shumë e zakonshme.

Vermiculariidae

Vermetus triquetrus BIVONA 1832Në ujërat e infralitoralit. Janë gjetur disa ekzemplarë.

Muricidae

Hexaplex trunculus (LINNE 1758)Në ujërat e infralitoralit, ndërmjet shkëmbinjve, në biocenozën e algave fotofile, ku janë venë re:Padina pavonica, Jania rubens, Acetabularia acetabulum, Cladostephus spongiosus fo.verticillatus, Uulva rigida.Në sipërfaqen e studiuar, veçanërisht ku ka Thais haemastoma, ky lloj është rralluar vitet e fundit.

Ocenebra erinaceus (LINNE 1758)Në ujëra të cekëta të infralitoralit, shpesh midis algave Dictyopteris polypodioide, Corallinaelongata, Peyssonelia, Gelidium, etj. E rrallë. Më shpesh në ujëra më të thella.

Thais haemastoma (LINNE 1758)Në ujërat e infralitoralit, në rreth 1m thellësi, në shoqërim me alga si Cystoseira, Padinapavonica, Ceramium ciliatum, Hypnea musciformis, Laurencia, dhe iriqët Arbacia lixula dheParacentrotus lividus.Në korrik 1998 kemi numëruar 115 individë, në një sipërfaqe prej rreth 200m2. Nga numërimettona kemi konstatuar se vitet e fundit kjo popullatë ka stabilitet. Në qershor të vitit 2000, në breg

janë gjetur mbi 30 guaska të thyera të kësaj specie. Kjo popullatë duhet të ruhet pasi është evetmja që është gjetur deri tani në Adriatikun tonë.

Coralliophila meyendorffi (CALCARA 1845)Në ujëra të cekëta të infralitoralit. është gjetur një ekzemplar mbi shkëmb.

Buccinidae

Pisania striata (GMELIN 1791) (= P. maculosa (LAMARCK 1822)Në ujërat e mediolitoralit dhe ato të cekëta të infralitoralit. Në sipërfaqe gurishtore, e shoqëruarme Cystoseira compressa, Ulva rigida, Hypnea musciformis, e tjerë. E zakonshme.

Fasciolariidae

Fasciolaria lignaria (LINNE 1758)Në ujërat e mediolitoralit të sipërm. Tre ekzemplarë të gjetur ndërmjet shkëmbinjve.

Columbellidae

Columbella rustica (LINNE 1758)Në ujërat e infralitoralit, në shoqërim me algat Ceramium ciliatum, Callithamnion granulatum,Dictyota dichotoma, Halopteris scoparia, Cladophora sp. E zakonshme.

Conidae

Conus mediterraneus HWASS IN BRUGUIERE 1792Në ujëra me thellësi të ndryshme, prej mediolitoralit, më shpesh në shoqërim me algat Corallinaelongata, Hildenbrandtia rubra, Peyssonelia squamaria, Sargassum vulgare. E zakonshme.

BivalviaMytilidae

Mytilus galloprovincialis LAMARCK 1819Në ujërat e mediolitoralit. E zakonshme; grumbuj-grumbuj pushtojnë sipërfaqe të tëra tëshkëbinjve. Gjendet dhe në infralitoral. Më shpesh e kemi takuar të shoqëruar me alga siNemalion helminthoides, Enteromorpha, Cladophora sp., Laurencia sp.

Lithophaga lithophaga (LINNE 1758)Në ujëra të cekëta të mediolitoralit dhe infralitoralit, nëpër vrimat që hap në shkëmbinjtë e bregut.E zakonshme. Megjithatë kjo specie duhet të konsiderohet potencialisht e rrezikuar, pasi ky bregsapo ka filluar të shfrytëzohet dhe popullata e kësaj specie do të jetë nën kërcënimin e njerëzve qëgrumbullojnë këto molusqe.

Përfundime

Komunitetin e 20 specieve të molusqeve, algave shoqëruese, kafshëve dhe bimëve të tjera tëbregut të cekët shkëmbor të Shëngjinit mund ta konsiderojmë të pasur dhe mjaft interesant. Kjosipërfaqe e bentosit të këtij bregdeti duhet ruajtur edhe për shkak se këtu ka specie që kërcënohentë zhduken. Veçanërisht duhet ruajtur specia Thais haemastoma e cila është para dëmtimit serioz

masiv. Bregu shkëmbor i Shëngjinit duhet monitoruar nëpërmjet krahasimit të gjendjes me tëdhënat që jepen në këtë artikull.

Referencat

DHORA, DH. & SALVINI-PLAWÉN, L. (1997): Preliminary list of Gastropoda and Bivalviafrom off the Albanian Coast. La Conchiglia n. 284: 10-20., Roma.

KASHTA, L. 1986: Alga makrofite detare te Shqipërisë. (Disertacion), Tiranë.PERES, J. M. & PICARD, J. (1984): Nouveau manuel de binomie benthique de la Mer

Mediterranee. Rec. Trav. Str. Mar. 31 (47): 5-8. Endoume.VAUGHT, K. C. (1989): A classification of the living mollusca. Edited by R. T. Abbott & K.

Boss. Ammerican Malacologist, Inc. Melbourne, Florida 32902, U. S. A.

Fenomene të ndërveprimeve të molusqeveme specie të komunitetit në Bregdetin e Shqipërisë së Veriut

PËRMBLEDHJE

Jepen disa të dhëna mbi ndërveprimet ndërmjet 32 specieve të molusqeve dhe specieve tëndryshme të komunitetit të Bregdetit të Shqipërisë së Veriut.

Phenomena of interactions of molluscs with community specieson the North Albanian Coast

ABSTRACT

Some data on the interactions between 32 mollusc species and different species of the communityof the North Albanian Coast are given.

Diskutim

Ekzistojnë shumë fenomene që shprehin ndërveprime ndërmjet molusqeve dhe specieve tëkomunitetit. Përgjithësisht këto specie i përkasin grupeve Algae, Spongia, Anthozoa, Mollusca,Polychaeta, Crustacea dhe Bryozoa. Studimi i këtyre fenomeneve ka rëndësi të madhe lidhur menjohjen e molusqeve dhe krejt komunitetit. Këto ndërveprime janë refleks dhe premisë ebiodiversitetit të lartë dhe e ruajtjes së tij.Ne nuk njohim ndonjë botim mbi këto fenomene të evidencuara në bregdetin shqiptar.Materialet janë grumbulluar në Velipojë (φ = 41°51’, λ = 19°26’) dhe Shëngjin (φ = 41°47’, λ =19°36’) dy dekadat e fundit. Jemi konsultuar me materialet që shënohen në referenca.

Gastropoda

Patella caerulea LINNE, 1758Chthamalus depressus shpesh të fiksuara mbi guaska.

Monodonta turbinata (BORN, 1778)Disa guaska të banuara prej Clibanarius erythropus.

Cerithium vulgatum BRUGUIERE, 1792Guaska shpesh të kapura tek Ostrea edulis. Brënda guaskat të banuara prej Diogenes pugilator.

Cerithium rupestre RISSO, 1826Guaska të banuara prej Paguridea.

Aporrhais pespelecani LINNE, 1758Guaskat shpesh të mbuluara prej Suberites domuncula. Mbi disa guaska Serpula vermicularis dheSertella beaniana. Guaska të kapura tek Ostrea edulis.

Tonna galea (LINNE, 1758)Një guaskë e banuar prej Dardanous arrosor. Shpesh takohen mbi guaska Neopycnodontecochlear, Serpula vermicularis dhe Sertella beaniana.

Galeodea echinophora (LINNE, 1758)Shpesh mbi guaska Calliactis parasitica. Një guaskë e banuar prej Pagurus alatus.

Murrex brandaris LINNE, 1758Mbi guaska Chlorophyta dhe Rhodophyta. Shpesh mbi guaska Calliactis parasitica. Guaska tëkapura tek Ostrea edulis. Mbi disa guaska Serpula vermicularis dhe Petrobiona massiliana.Guaska boshe të banuara prej Dardanous arrosor dhe Dardanous calidus.

Hexaplex trunculus (LINNE, 1758)Mbi guaska Rhodophyta dhe Serpula vermicularis.

Ocenebra erinaceus (LINNE, 1758)Disa guaska boshe të banuara prej Clibanarius erythropus.

Nassarius mutabilis (LINNE, 1758)Guaska shpesh të kapura tek Ostrea edulis. Guaska boshe të banuara shpesh prej Clibanariuserythropus dhe Diogenes pugilator.

Nassarius reticulatus (LINNE, 1758)Guaska të kapura tek Ostrea edulis. Një ekzemplar me vrimë. Hapja e vrimave është atribut iaktivitetit grabitës të naticidëve.

Cyclope neritea (LINNE, 1758)Guaska boshe me Paguridea.

Fusinus rostratus (OLIVI, 1792)Guaska shumë shpesh të mbuluara prej Suberites domuncula dhe të banuara prej Paguristeseremita.

Conus mediterraneus HWASS in BRUGUIERE, 1792Guaska boshe të banuara prej Paguridea.

Bivalvia

Arca noae LINNE, 1758Një ekzemplar me dy individ të Serpula sp.

Glycymeris bimaculata (POLI, 1795)Acetabularia acetabulum e kapur pas një flegre.

Glycymeris insurbica (BROCCHI, 1814)Flegra me vrima.

Mytilus galloprovincialis LAMARCK, 1819Rhodophyta, Padina pavonia, Spiromorpha (Polychaeta) dhe Balanus perforatus të kapura mbiguaska. Guaska të kapura tek Ostrea edulis.

Pteria hirundo (LINNE, 1758)Një ekzemplar mbi koralin Eunicella cavolinii. Mbi guaskë e kapur Serpula vermicularis.

Neopycnodonta cochlear (POLI, 1795)Shpesh gjinden të kapura tek Tonna galea. Flegrat me Serpula vermicularis.

Ostrea edulis LINNE, 1758Rhodophyta, Spiromorpha (Polychaeta) dhe Serpula vermicularis të kapura tek flegrat. Guaskatshpesh janë të kapura tek guaskat e Mytilus galloprovincialis, Cerithium vulgatum, Murexbrandaris, Nassarius mutabilis dhe Nassarius reticulatus.

Acanthocardia tuberculata (LINNE, 1758)Guaska me vrima. Mbi guaska Spirorbis pagenstecheri dhe Serpula vermicularis.

Acanthocardia paucicostata (SOWERBY, 1839)Një guaskë me një tufë Vermiliopsis infundibulum.

Mactra corallina (LINNE, 1758)Flegra me vrima. Calliactis parasitica kapur mbi guaskë.

Tellina planata LINNE, 1758Flegra me vrima.

Tellina exigua POLI, 1791Flegra me vrima.

Donax trunculus LINNE, 1758Flegra me vrima.

Venus verrucosa LINNE, 1758Flegra me vrima.

Venus casina LINNE, 1758Flegrat shpesh me vrima.

Dosinia lupinus (LINNE, 1758)Flegra me vrima.

Venerupis geographica (GMELIN, 1790)Tri flegra me vrima.

Referencat

DHORA, DH. & SALVINI-PLAWÉN, L. v. (1997): Preliminary list of Gastropoda and Bivalviafrom off the Albanian coast. La Conchiglia. n. 284: 10 – 20. Roma.

LA PERNA, R. (1992): Fori di predazione da naticidi sui Bivalvi delle spiaggia di Catania. Attidel III Congresso Societa Italiana di Malacologia. 11-13 ottobre 1990. Vol. 24:177 – 203. Parma.

RIEDL, R. (1970): Fauna und Flora der Adria. Hamburg.

RIEDL, R. (1991): Fauna e Flora del Mediterraneo. Padova.VASO, A. & GJIKNURI, L. (1993): Decapod crustaceans of the Albanian coast. Crustaceana. 65

(3): 390 – 407. Leiden.

dhimitËr dhora (2002): studime mbi molusqet e shqipërise ... · dhimitËr dhora (2002): studime...

Documents