ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΝ∆ΕΣΜΟΣ ΒΕΤΕΡΑΝΩΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

ΟΙ ΜΟΙΡΕΣ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

*ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΧΡΟΝΙΚΟ

ΑΠΟ ΤΗ ∆ΡΑΣΗ

ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΙΡΩΝ

ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1941 – ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1944

*60 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΦΤΕΡΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙ∆Α

ΑΘΗΝΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2004

ΑΦΙΕΡΩΝΕΤΑΙ ΣΕ ΟΛΟΥΣ

ΟΣΟΙ ΥΠΗΡΕΤΗΣΑΝ

ΣΤΙΣ ΜΟΙΡΕΣ 13 Μ.Ε.Β., 335 Μ.∆. ΚΑΙ 336 Μ.∆.

ΑΠΌ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ 1941 ΕΩΣ ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟ 1944

ΠΕΤΩΝΤΑΣ ΣΕ ΞΕΝΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ

ΚΑΙ Ι∆ΙΑΙΤΕΡΑ ΣΕ ΑΥΤΟΥΣ

ΠΟΥ ΘΥΣΙΑΣΑΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ ΤΗΝ Ι∆ΙΑ ΠΕΡΙΟ∆Ο

ΓΙΑ ΤΑ Ι∆ΑΝΙΚΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Η παρούσα επετειακή έκδοση πραγµατοποιήθηκε µε πρωτοβουλίαΤου ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α. και µε οδηγίες – συντονισµό του Προέδρου

Αντιπτεράρχου (Ι) ε.α. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΛΕΙΩΝΗ

Συνέβαλαν κατά σειρά συµµετοχής, οι κάτωθι

Έρευνα – Κείµενα – Επίβλεψη Έκδοσης:Ταξίαρχος (Ι) ε.α. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ

Ηλεκτρονική Επεξεργασία – Μοντάζ – Λεζάντες:Υποπτέραρχος (Ι) ε.α. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ – ΒΑΡ∆ΗΣ ΠΑΠΑ∆ΑΚΗΣ

∆ιορθώσεις – Ιστορικός Έλεγχος:ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ ΚΑΙΣΑΡΟΥ – ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΥΦιλόλογος – Ιστορικός της Υπηρεσίας Ιστορίας Π.Α.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Ο Πρόεδρος και το ∆.Σ. του ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α. εκφράζουντις ιδιαίτερες ευχαριστίες τους προς την ηγεσία της Πολεµικής Αεροπορίας,τον πρώην Αρχηγό ΓΕΑ Αντιπτέραρχο (Ι) κ. Παναγιώτη Παπανικολάου

και τον νέο Αρχηγό ΓΕΑ Αντιπτέραρχο (Ι) κ. Γεώργιο Αυλωνίτη,για την έγκριση του παρόντος επετειακού πονήµατος και της σχετικής

χορηγίας για την εκτύπωση αυτού.

Οµοίως

τους υπηρεσιακούς παράγοντες για τις ενέργειές τουςκαι το ενδιαφέρον που επέδειξαν:

Υπηρεσίας Ιστορίας Π.Α. µε ∆/ντή τον Ταξίαρχο (Ι) κ. Ιωάννη Μουζή και∆/νση ∆ηµοσίων Σχέσεων ΓΕΑ µε ∆/ντή τον Σµήναρχο (Ι) κ. Ιωάννη Σάσαλο.

Τους εργασθέντες για την εκπόνηση του παρόντος,όπως αυτοί αναφέρονται στην προηγούµενη σελίδα και τέλος όλους τουςΣυναδέλφους και τους συγγενείς θανόντων, οι οποίοι µε την προσφορά

αρχειακού υλικού συνέβαλαν στον εµπλουτισµό αυτού.

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Κου Α/ΓΕΑ

Χαιρετίζω µε ιδιαίτερη ικανοποίηση τον εορτασµό της 60ης επετείου από την άφιξηστην Ελλάδα των Μοιρών που έδρασαν για τα ιδανικά της ελευθερίας στο πλευρό τωνσυµµάχων στη Μέση Ανατολή και στο µέτωπο της Ιταλίας κατά το Β' Παγκόσµιο Πόλεµο. Το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας µε ιδιαίτερο ενδιαφέρον έρχεται να υποστηρίξει και νασυνεορτάσει την Ιστορική αυτή επέτειο.Η Πολεµική Αεροπορία, µνήµων της προσφοράς των παλαιοτέρων στελεχών αυτής,

υιοθετεί και συµµετέχει ενεργά σε επετειακές εκδηλώσεις που σκοπεύουν στη διατήρησητης ιστορικής µνήµης, στην αναγνώριση των θυσιών των προγενεστέρων και τέλος, στονπαραδειγµατισµό των νεοτέρων.Η εκπονηθείσα από τον ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α. παρούσα εργασία, µε την ευκαιρία της υπόψη

επετείου, καλύπτει µία ακόµα περίοδο γενναίων πράξεων που καταυγάζουν την ιστορίατων ελληνικών φτερών. Με τα στοιχεία που περιέχει και το πλούσιο φωτογραφικό υλικόκατάλληλα διανεµηµένο, είναι µία άξια επαίνου Ιστορική έκδοση, η οποία προστίθεταιεπικουρικά στην υπάρχουσα από την Υπηρεσία µας βιβλιογραφία.Το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας συµβάλλοντας στην όλη προσπάθεια ανέλαβε τη

δαπάνη της εκτύπωσης σηµαντικού αριθµού αντιτύπων, για µία ευρεία κατά το δυνα-τόνδιανοµή και εµπλουτισµό των βιβλιοθηκών των Μονάδων και των Μοιρών της ΠολεµικήςΑεροπορίας.Συγχαίρω θερµά το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Συνδέσµου Βετεράνων Αεροπορίας, τους

πρωτεργάτες της προσπάθειας αυτής, κρίνοντας ότι παρόµοιες εργασίες προβάλλουν τηνιστορία και το γόητρο του Όπλου.

Αντιπτέραρχος (Ι) Γεώργιος ΑυλωνίτηςΑρχηγός

Αθήνα, Νοέµβριος 2004

14 Νοεµβρίου 1944

Η σβάστικα έχει ήδη υποσταλεί από την Ακρόπολη

και τα Ελληνικά Φτερά, τιµηµένα µε τη δράση τους

σε ξένους ουρανούς επιστρέφουν στην πατρίδα

και πετούν στον γαλανό αττικό ουρανό.

Απρίλιος 1941 – Νοέµβριος 1944

Περίοδος συγκρότησης και πολεµικής δράσης

Των Μοιρών 13ης Μ.Ε.Β, 335ης Μ.∆ και 336ης Μ.∆

Οι Μοίρες αυτές ορµώµενες από τα α/δ της καυτής Ερήµου Aqir, El Daba, Gerawla, Idku, Dekheila, Sidi Barrani, El Adem, Marsa Matruh, Bersis και συνεχίζοντας τον αγώνα στο µέτωπο της Ιταλίας,σφραγίζουν µε τον επαναπατρισµό τους τα ηµερολόγια πτήσεων µε την πολυπόθητη φράση:

«ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ»

Στις ανωτέρω φωτογραφίες, ο τύπος α/φους Spitfire Vc των Μοιρών 335 και 336 µε τον οποίο επέστρεψανστην Ελλάδα και κάτω ο αντίστοιχος Martin A-30 Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β.

Το προσωπικό των Μοιρώνείχε κλεισµένη στην ψυχή τουτην πατρίδα και έδωσε τα πάνταγια την πιο γλυκιά και µεγάληµέρα, την ηµέρα που θα γύριζετροπαιούχο στις ρίζες τουκαι στους δικούς του ανθρώπους.

ΑΝΩ: Ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου επιθεωρεί το προσωπικό των Μοιρών στο αεροδρόµιο του Ελ-ληνικού (Χασάνι όπως λεγόταν τότε).ΚΑΤΩ: Στιγµιότυπα από την τελετή των Μοιρών στο Μνηµείο του Αγνώστου Στρατιώτη, στις 20 Νοεµβρίου1944. Το δάφνινο στεφάνι που κατατέθηκε ήταν φόρος τιµής στους συναδέλφους αεροπόρους που δενγύρισαν. Το τµήµα που παρελαύνει είναι της 335 Μ.∆. µε επικεφαλής τον τότε Υποσµηναγό Γ. Πλειώνη.

Η συγγραφή της ιστορίαςµέσα από τα ατοµικά ηµερολόγια πτήσεων των χειριστών

ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Η 14η Νοεµβρίου 1944 είναι µία ιστορική και πολύ σηµαντική ηµεροµηνία για τηνΠολεµική µας Αεροπορία. Την ηµέρα αυτή γύρισαν στην Ελλάδα από τα µέτωπα τηςΜέσης Ανατολής και της Ιταλίας του Β' Παγκόσµιου Πολέµου, οι τρεις πολεµικές Μοίρες, η 13 Μ.Ε.Β., η 335 Μ.∆. και η 336 Μ.∆. και έγιναν µε ενθουσιασµό δεκτές από τονελληνικό λαό.Συγκροτήθηκαν στη Μέση Ανατολή -µετά την κατάληψη της Ελλάδας από τις

φασιστικές ορδές του Χίτλερ και του Μουσολίνι- από προσωπικό, ιπτάµενους καιτεχνικούς που προέρχονταν από τη σκλαβωµένη πατρίδα µας και από Έλληνες τηςΑιγύπτου.Ανέπτυξαν πλούσια δράση, έλαβαν µέρος σε πολλές πολεµικές αποστολές,

συνέτειναν στις συµµαχικές επιτυχίες στις επιχειρήσεις της Β. Αφρικής, των νησιών τουΑιγαίου, της Κρήτης και της Ιταλίας και δέχθηκαν επαίνους και συγχαρητήρια από τιςσυµµαχικές αρχές για το έργο τους. Ένα έργο που γέµισε µε υπερηφάνεια όλους τουςΈλληνες.Οι αγώνες και οι προσπάθειες όµως των δοξασµένων ελληνικών φτερών στην ξενιτιά

δεν ήταν χωρίς θυσίες. Τα ονόµατα των 80 συναδέλφων αεροπόρων που κοσµούν τοπάνθεον των ηρώων, είναι ο βαρύς φόρος αίµατος της Ελληνικής Αεροπορίας τηςπεριόδου εκείνης.Φέτος συµπληρώνονται 60 χρόνια από την επιστροφή των τριών Μοιρών µας στην

Ελλάδα.Με ιδιαίτερη χαρά η επέτειος αυτή εορτάζεται από όλους µας σε αναγνώριση του

ρόλου των Μοιρών αυτών στην περαιτέρω ανάπτυξη της Πολεµικής µας Αεροπορίας καιστον µετέπειτα εκσυγχρονισµό της.Η επιµεληθείσα από τον Πανελλήνιο Σύνδεσµο Βετεράνων Αεροπορίας παρούσα

έκδοση, µε την ευκαιρία της υπόψη επετείου, αποτελεί αναγνώριση της προσφοράςόλων των αεροπόρων που αγωνίσθηκαν και συνέβαλαν στην απελευθέρωση τηςΠατρίδας µας και στην τελική συµµαχική νίκη, αλλά αποτελεί και ελάχιστο φόρο τιµήςπρος όσους συναδέλφους θυσιάστηκαν κατά την περίοδο αυτή για τα ιδανικά τηςελευθερίας.

Αντιπτέραρχος (I) ε.α. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΛΕΙΩΝΗΣΠρόεδρος ΠΑ.ΣΥ.ΒΕΤ.Α.

Μετά την κατάρρευση του µετώπου στην Ελλάδατο 1941, η Ελληνική Αεροπορία δεν υπέστειλε τη

σηµαία της και συνέχισε τον αγώνα στη Μέση Ανατολήστο πλευρό των συµµάχων.

«Οι άνθρωποι που θέλουν να ζήσουν ελεύθεροιδεν υποκύπτουν στη βία, αλλά αγωνίζονται µε κάθε τρόπο»

Η ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑΣΕ ΞΕΝΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ

Μετά τη νικηφόρα προέλαση των Ελληνικών ∆υνάµεων στο µέτωπο της Αλβανίαςτο 1940 και στις αρχές του 1941, ακολούθησε η εναντίον της Ελλάδος επέλαση τηςπανίσχυρης Γερµανικής Στρατιωτικής Μηχανής, µε κύριο µοχλό δράσης την Αεροπορίατης.

Η συντριπτική υπεροχή δυνάµεων σε αριθµό και επιδόσεις αεροπορικών µέσωνέκαµψε τη δυνατότητα αντίστασης των Ελλήνων µαχητών και της ΕλληνικήςΑεροπορίας, αλλά δεν εξουδετέρωσε τη θέληση του προσωπικού της για συνέχιση τουαγώνα προς την ελευθερία..

Η Ελληνική Αεροπορία µε την τότε ονοµασία Ε.Β.Α. (Ελληνική ΒασιλικήΑεροπορία) έχασε όλο σχεδόν το αεροπορικό υλικό της, αλλά δεν υπέστειλε τηνελληνική σηµαία. Με την αιώνια ηρωική λεβεντιά που διακρίνει την Ελληνική ψυχή, ταελάχιστα εναποµείναντα αεροσκάφη και ο βασικός ανθρώπινος πυρήνας της κατέφυγανσε ξένες χώρες. Εννέα αεροσκάφη και οι µαθητές της Σχολής Αεροπορίας µε αρκετούςκυρίως ιπταµένους Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς κατόρθωσαν µε πολλές δυσκολίεςνα καταφύγουν στη Μέση Ανατολή.

Συγκεκριµένα: α. Πέντε αεροσκάφη Avro Anson της 13ης Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας µέσω

Μάλεµε Κρήτης διέφυγαν στις 23 Απριλίου 1941 και µε προσγείωση στο αεροδρόµιοMarsa Matruh κατέληξαν στο αεροδρόµιο Dekheila της Αιγύπτου. Κυβερνήτες - χειριστέςήταν οι Αρχισµηνίες Θ. Καρβουτζής, Σπ. Παπαδόπουλος, ∆. Γαλανάκος, Β. Κουρδής καιΥποσµηναγός Κ. ∆αβάκης. Τα πέντε αυτά Anson µε τα ελληνικά χρώµατα δεν άργησαννα αναλάβουν δράση στο πλευρό των συµµάχων, αποτελώντας τη βάσηανασυγκρότησης της πρώτης Ελληνικής Μοίρας και της Ελληνικής Αεροπορίαςγενικότερα στο εξωτερικό.

β. Τρία εκπαιδευτικά Avro 626 και Avro 621 που είχαν φθάσει στο Μάλεµε στις 18 Απριλίου, µετά από λίγες ηµέρες κατέφυγαν στην Αίγυπτο µε προσγείωση στα α/δMarsa Matruh και Dekheila για να καταλήξουν στο κέντρο διερχοµένων στη Γάζα. Πληρώµατα τους ήταν οι Σµηναγοί Μ. Σαβέλλος και Ι. Τσουρογιάννης και οι Σµηνίες Α. Αηδονόπουλος, Η. Παπαγεωργίου και Γ. Αδοσίδης. Με αυτά τα αεροπλάνα διατήρησανστη συνέχεια την πτητική τους ικανότητα πολλοί ιπτάµενοι που κατέφυγαν στη Γάζα.

γ. Τέλος, ένα υδροπλάνο Dornier 22 που είχε προσθαλασσωθεί αρχικά στη Σούδα, κατέφυγε και αυτό στις 29 Απριλίου στο Aboukir της Αιγύπτου µε πλήρωµα τονΥποσµηναγό ∆. ∆ηµητριάδη και τον Επισµηνία Θ. Γαζή. Το αεροσκάφος αυτό δεν είχετην τύχη να αξιοποιηθεί, γιατί γρήγορα καταστράφηκε σε αναγκαστική προσθαλάσσωση.

Ως προς το προσωπικό, το µόνο οργανωµένο τµήµα που κατόρθωσε να διαφύγειστις 20 Απριλίου 1941 αρχικά στην Κρήτη, ήταν το Εκπαιδευτικό Κέντρο Ιπταµένων(ΕΚΙ), δηλαδή η Σχολή Αεροπορίας που είχε µεταφερθεί στο Άργος, µαζί µε αρκετούςΑξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς, που είχαν καταφθάσει εκεί και είχαν τεθεί όλοι υπότις διαταγές του Σµηνάρχου Φίλιππα. Στο ΕΚΙ φοιτούσαν µόνο οι µαθητές της 10ηςσειράς του τµήµατος Αξιωµατικών και της 6ης Υπαξιωµατικών αλλά και οιεκπαιδευόµενοι έφεδροι χειριστές και βοµβαρδιστές. Τελικά, το σύνολο του προσωπικούτης Αεροπορίας που συγκεντρώθηκε σε δύο τοποθεσίες κοντά στα Χανιά, ήταν περίπου800 άνδρες, από τους οποίους Αξιωµατικοί ήταν 54 ιπτάµενοι και 29 εδάφους, Υπαξιωµατικοί 81 ιπτάµενοι και 226 εδάφους, Σµηνίτες 200 και µαθητές της ΣχολήςΑεροπορίας 225. Από τους µαθητές, 145 προορίζονταν για χειριστές και 80 γιαβοµβαρδιστές.

Από όλο αυτό το προσωπικό ένα µόνο µέρος, κυρίως οι µαθητές και οι συνοδοίτους του ΕΚΙ, κατόρθωσε να φτάσει µε αγγλικό πλοίο στην Αίγυπτο και στην Παλαιστίνη. Οι υπόλοιποι συνελήφθησαν αιχµάλωτοι από τους Γερµανούς και αργότερα αφέθησανελεύθεροι. Η διαφυγή στο εξωτερικό συνεχίσθηκε µέσω Τουρκίας µε πολλούς κινδύνουςκαι πολλές δυσκολίες. Στο προσωπικό που διέφυγε από την Ελλάδα πρέπει ναπροστεθούν οι 46 ιπτάµενοι Αξιωµατικοί και Υπαξιωµατικοί και οι 4 εκπαιδευτές τους, που βρισκόντουσαν στο Ιράκ για εκπαίδευση, από το τέλος Ιανουαρίου 1941 και πουπρώτοι έφθασαν στην Παλαιστίνη, έτοιµοι να αναλάβουν δράση.

Οι πρώτοι µήνες στη Μέση Ανατολή

Το αεροδρόµιο Aboukir της Παλαιστίνης έγινε το πρώτο Κέντρο Υποδοχής τουπροσωπικού της Ελληνικής Αεροπορίας µε ∆ιοικητή τον Επισµηναγό ΣπυρίδωναΠαπασπύρου. Ο Σµήναρχος Π. Βήλος, προερχόµενος από το Ιράκ, µετέβη στο Κάιροκαι ανέλαβε Ανώτερος ∆ιοικητής της Αεροπορίας, µε άµεσο βοηθό του τον µέχρι τότε∆ιοικητή Σµήναρχο Φίλιππα. Ταυτόχρονα ο Βήλος ανέλαβε και καθήκοντα συνδέσµουτης ΕΒΑ µε τη RAF.

Υπουργός Αεροπορίας ανέλαβε ο Στρατηγός Τζανακάκης, σε αντικατάσταση τουµέχρι τότε Υπουργού Νικολάίδη. Ο Υπουργός και ο Ανώτερος ∆ιοικητής της Αεροπορίαςεγκαταστάθηκαν στο µέγαρο Κότσικα, στο Κάιρο. Γρήγορα ο Βήλος, έπειτα απόσυνεννόηση µε τους Άγγλους, όρισε ως νέο αεροδρόµιο συγκέντρωσης της ΕΒΑ τηΓάζα. Το αεροδρόµιο αυτό υπήρξε κέντρο διερχοµένων των Άγγλων, όµως είχε ελάχιστοπροσωπικό και ανεπαρκείς εγκαταστάσεις, που δυσκόλευαν τη διαβίωση τουπροσωπικού.

Εκεί στη Γάζα, µε τις όποιες ελλείψεις της, µαζί µε τους προερχόµενους από τοΙράκ εκπαιδευόµενους Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς, εγκαταστάθηκε και ολόκληρηη Σχολή Αεροπορίας, µε ∆ιοικητή τον Επισµηναγό Ξενοφώντα Βαρβαρέσσο. Με τα τρίαεκπαιδευτικά Avro άρχισαν να εκτελούν οι διαθέσιµοι Έλληνες αεροπόροι όλων τωνκατηγοριών, ολιγόλεπτες πτήσεις για συντήρηση της πτητικής ικανότητας τους. Ευτυχώς, γι' αυτή την τόσο σοβαρή ανάγκη, εκτός από τα Avro,

διατέθηκαν στους Έλληνες και δύο αεροσκάφη Gauntlet και έναGloster Gladiator.

Στο µεταξύ, τα πέντε Avro Anson Ναυτικής Συνεργασίας, που κατόρθωσαν ναδιαφύγουν κι αυτά στην Αίγυπτο, µε τα ελληνικά τους χρώµατα ανέλαβαν αποστολέςναυτικής συνεργασίας υπό Αγγλική ∆ιοίκηση. Οι Άγγλοι, επηρεασµένοι από τα ελληνικάκατορθώµατα κατά των Ιταλών, έβλεπαν µε συµπάθεια τόσο τους Έλληνες αεροπόρουςόσο και τις προσπάθειες αναδηµιουργίας της Ελληνικής Αεροπορίας,

Το ελληνικό προσωπικό διατηρούσε υψηλό ηθικό και ασυγκράτητη επιθυµία νασυνεχίσει τον πόλεµο κατά των κατακτητών, παρά τις όποιες πολιτικές προπαγάνδες, που είχαν εισβάλει και δηλητηρίαζαν το µοναδικό και κυρίαρχο αγώνα, του οποίουσκοπός ήταν η απελευθέρωση της πατρίδας.

Παράγοντες που συνέβαλαν στην ανασυγκρότηση της Ελληνικής Αεροπορίας στοεξωτερικό ήταν οι ακόλουθοι:

- Η παρουσία των 34 Ελλήνων αεροπόρων που επέστρεψαν από το Ιράκ, εκπαιδευτών και εκπαιδευοµένων.

- Η παρουσία των πέντε αεροσκαφών Anson Ναυτικής Συνεργασίας.- Η παρουσία του συνόλου των µαθητών της Σχολής Αεροπορίας και πολλών

στελεχών- Η διαφυγή από την κατεχόµενη Ελλάδα προσωπικού της Αεροπορίας αλλά και

απλών πολιτών.- Η συµβολή του Ελληνισµού της Αιγύπτου, ο οποίος πέραν της όποιας ηθικής

συµπαράστασης, κατέταξε στις τάξεις της Αεροπορίας συνολικά 1417 νέους οµογενείς, µε αξιόλογες τεχνικές γνώσεις και άριστη γλωσσοµάθεια.

- Η θέληση και η πίστη της εξόριστης Ελληνικής Κυβέρνησης, καθώς και τωνστελεχών και ανδρών της Αεροπορίας για συνέχιση του αγώνα κατά των κατακτητών τηςπατρίδας.

- Η εκτίµηση και ο θαυµασµός που είχε εµπνεύσει στους Άγγλους και γενικάστους ξένους η Ελληνική Αεροπορία µε τα κατορθώµατα της στο αλβανικό µέτωπο.

Ολα αυτά ήταν ισχυροί και ευνοϊκοί παράγοντες, ώστε η Ελληνική Αεροπορία ναανασυγκροτηθεί στην κυριολεξία από το µηδέν.

Η συνέχιση της εκπαίδευσης

Η ανασυγκρότηση της Αεροπορίας προϋπέθετε σαφώς την εντατική καιαπρόσκοπτη συνέχιση της εκπαίδευσης των ιπταµένων όλων των βαθµίδων και τουτεχνικού προσωπικού, την οργάνωση συνεργείων και µονάδων επισκευώναεροσκαφών, καθώς και τη σταδιακή δηµιουργία πολεµικών Μοιρών.

Η εκπαίδευση ιπταµένων άρχισε από τον Ιούλιο του 1941, µε µετεκπαίδευση 10 Αξιωµατικών και 17 Αρχισµηνιών και Υπαξιωµατικών σε εκπαιδευτικά κέντρα της RAF στη Νότιο Ροδεσία και στη Νότιο Αφρική. Στη Ροδεσία λειτούργησαν τµήµαταεκπαίδευσης χειριστών, ενώ στη Νότιο Αφρική τµήµατα άλλων ειδικοτήτων αέρος αλλάκαι εδάφους.

Η εκπαίδευση συνεχίστηκε µε τους µαθητές της 10ης σειράς Ικάρων και της 6ηςσειράς Υπαξιωµατικών χειριστών. Ακολούθησε η εκπαίδευση διαφόρων σειρώνεθελοντών Υπαξιωµατικών χειριστών που µετά τον πόλεµο αποτέλεσαν τις 17η και 18ησειρές Ικάρων. Οι εθελοντές αυτοί, καθώς και οι προοριζόµενοι για διάφοραπληρώµατα αέρος,

προέρχονταν κυρίως από οµογενείς, που κατατάσσονταν αρχικά στη Γάζα και ήταναπό την Αίγυπτο, το Σουδάν, την Συρία, την Παλαιστίνη, αλλά και από την Κύπρο.

Μετά την αποφοίτηση από τις Σχολές Ροδεσίας και της Ν. Αφρικής η εκπαίδευσησυνεχιζόταν σε επιχειρησιακά κέντρα εκπαίδευσης, µε πτήσεις Προκεχωρηµένου καιΕπιχειρησιακού σταδίου. Αρχικά οι πτήσεις αυτές πραγµατοποιήθηκαν στο Aqir τηςΠαλαιστίνης µε ελάχιστα αεροπλάνα και µέσα, και αργότερα στα OTU (OperationalTraining Units) της Ισµαηλίας και του Σουδάν.

Λόγω του εντατικού ρυθµού εκπαίδευσης των ιπταµένων στη Ροδεσία και τα άλλαεκπαιδευτικά κέντρα συνέβησαν αρκετά αεροπορικά ατυχήµατα, µε αποτέλεσµα ναχάσουν τη ζωή τους 27 Ελληνόπουλα (Παράρτηµα Α/4).

Παράλληλα µε την εκπαίδευση των ιπταµένων προωθείτο κι άλλο προσωπικό σεκέντρα τεχνικής εκπαίδευσης, που είχαν οργανωθεί στο Aboukir, την Tura, τηνΗλιούπολη και τη Νότια Αφρική. Το επίπεδο απόδοσης των τεχνικών µ' αυτή τηνεκπαίδευση ανέβηκε κατακόρυφα. Στη Γάζα ήταν το κέντρο κατάταξης καιπροπαίδευσης των νεοσύλλεκτων στα βασικά καθήκοντα προσαρµογής στη στρατιωτικήζωή. Η εκπαίδευση αυτή στο εξωτερικό συνεχίστηκε µέχρι το 1945.

Η ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ

Μετά την κατάρρευση του µετώπου στην Ελλάδα το 1941,

η Ελληνική Αεροπορία µε τα ελληνικά χρώµατα και τον πόθο

για ελευθερία συνέχισε τον αγώνα στη Μέση Ανατολή

στο πλευρό των συµµάχων.

ΑΝΩ: Ένα Avro Anson Mk I της 13ης Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας που µαζί µε άλλα τέσσερα του ιδίου τύπου,ένα Dornier Do22 και τρία Avro 626 διέφυγαν στην Αίγυπτο και αποτέλεσαν τον πυρήνα της ανασυγκρότησηςτης Ελληνικής Αεροπορίας στο εξωτερικό.ΚΑΤΩ: Πληρώµατα α/φους Avro Anson στο α/δ Mariyut.

Φεβρο

υάριος

1941

–Ανα

µνησ

τική

φωτογρ

αφία

τωνεκπαιδευο

µένω

νχειριστώ

νστο

4th

Spec

ial

Flyi

ngTr

aini

ng S

choo

l (4

S.F.

T.S)

της

Hab

bani

ya, σ

τοΙράκ

, εκα

τόµίλιααπ

ότη

Βαγ

δάτη

.

Ενώοιεπιχειρήσειςστο

µέτω

ποτηςΑλ

βανίας

ήταν

ακόµηυπ

όεξέλιξη,

αποφ

ασίστηκε

κατόπινεγκρίσεω

ςτω

νΑγγλων,

ηαπ

οστολή

αρχικά

οµάδας

30 Αξιω

µατικώνκαιακολούθωςάλλω

ν16

Υπαξιω

µατικώνγιαεπιχειρησιακήεκπαίδευσηστηΣχολήτης

R.A

.F. της

Hab

bani

ya.

Οιαποφ

οιτήσα

ντες

εµπλούτισαν

µετο

δυνα

µικό

τους

τιςΜοίρεςπου

οργανώ

θηκανστηΜέσηΑνατολή.

Στη

φωτογραφ

ίαηαρχική

οµάδα.

Απ

όαριστερά

όρθιοι

: Σµηνίες

Γκίζα

ς∆

., ΓεωργιάδηςΓ,

Παπ

ανδρεόπουλοςΙ.,

ΠαντελίδηςΙ.,

Στρατηγάκης

Ν., ∆ή

µουΚ

. Μεσαίασειρά:

Σµηνίες

ΣκληρήςΜ

., Αλεξόπ

ουλοςΚ

., Παπ

αγγελήςΠ

., ΜαρκόπουλοςΙ.,

ΑνθσγοίΚα

ραγιάννηςΠ

., ΜαχαίραςΗλ.

, ΓκορέγκοΑ

., Κα

ρταλαµάκης

Ηλ.

,Χα

τζάκης

Ι., Καρύδης

Ε.,

Βαλαβάνης

Κ.

Καθιστοί

: ΑνθσγοίΘεοφα

νόπουλοςΦ

., ΛιάτηςΚ

., Κω

στάκος

∆., Σταµατελάτος

Α., Π

απακώστας

Ι., Πλαστήρας

Φ., Παπ

πάς

Π., Παπ

ουτσής

Ι.,

Γεωργακόπ

ουλοςΕ

., Πολυχρονόπουλος,

Νοµικός

Μ., ΜέλληςΘ

.

Γάζα 1941, εκεί που άρχισε η ανασυγκρότηση των ελληνικών φτερών: Τα διαφυγόντα τµήµατα της ΣχολήςΑεροπορίας Αξ/κών, Υπαξ/κών και εφέδρων χειριστών αποτέλεσαν την ελπίδα αναζωογόνησης της Αεροπορίας. Τα ελάχιστα διαθέσιµα εκπαιδευτικά αεροσκάφη ήταν µία µικρή παρηγοριά στην αναµονή για µεγαλύτερη πτητικήδραστηριότητα και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναµικού.

Γάζα 1941∆ΙΠΛΑ: Στιγµιότυπο µε τους Χατζηϊωάννου Ε.(αριστερά) και Λουκόπουλο Κ. στο πλάϊ ενόςGloster Gladiator

Στιγµιότυπα από την εκπαίδευση Ελλήνων στοΑεροπορικό κέντρο εκπαίδευσης της R.A.F. Στη

Νότιο Ροδεσία.Εκεί λειτούργησε το Ελληνικό Εκπαιδευτικό

Τµήµα Νοτίου Ροδεσίας (Ε.Ε.Τ.Ν.Ρ) µέχρι τονΑπρίλιο του 1945

Πρώτιστη ανάγκη για την ανασυγκρότηση της Αεροπορίας υπήρξεη µετεκπαίδευση του προσωπικού στα τότε σύγχρονα α/φη.

Μάθηµα αγγλικών στο ΕλληνικόΕκπαιδευτικό Τµήµα Νοτίου Αφρικής

(Ε.Ε.Τ.Ν.Α.)

Εκπαιδευόµενοι χειριστές καιπαρατηρητές στο 23 S.F.T.S. της ΝοτίουΡοδεσίας. ∆ιακρίνουµε από αριστεράκαθιστούς τους Τζαµτζή Ε., ΦραγκιάΒυρ. και ∆αβάκη Κ. Όρθιους τουςΑρβανίτη Ζ. και Κουµανάκο Γ.

Απρίλιος 1941, Αρχ/ίες της 9ης ΣειράςΙκάρων εκπαιδευόµενοι στο Ιράκ, στηβάση Habbaniya της R.A.F. Από αριστερά Πλειώνης Γ, ΚαραγιώργοςΑ., Λουκόπουλος Κ., Πετράκης Α. και Χατζηϊωάννου Ε.

1941 στη Ν. Ροδεσία. Οι εκπαιδευτές Μαργαρίτης Κ., Μάρκου Γ. και Ντρενάς Λ. µαζί µε τους εκπαιδευόµενους Αξ/κουςτης 9ης Σ. Ικάρων Γερµανό Β., Πλειώνη Γ, Λουκόπουλο Κ., Τσότσο Γ. και λοιπούς υπό εκπαίδευση χειριστές.

1944 στη Ν. Ροδεσία. Από αριστερά όρθιοι οι Αξ/κοί Παπαγεωργίου Ηλ., Φίλης ∆., Πάττας Γ, Ζαφειρόπουλος Ε., Σκλήρης Μ. και Κατσιγιάννης Χρ. Καθιστοί οι Αξ/κοί Εξαρχάκος Κ. και Πουλτίδης Ι.

Οι πρώτες πτήσεις χειριστών στους πολεµικούς τύπους αεροσκαφών και η επιχειρησιακή εκπαίδευση εγίνοντο αρχικάστο Aqir της Παλαιστίνης και αργότερα στα OUT (Operational Training Units) της Ισµαηλίας και του Σουδάν. Άνω: Χειριστές στο Aqir Παλαιστίνης ή στη «Μοίρα του Πόγγη» όπως αποκαλούσαν τη Μονάδα αυτή. Όρθιοι: Πετράκης Α., Νικολόπουλος Γ, Λάιτµερ Μ., Παπανδρεόπουλος Ι., Παπαγγελής Π., Πλειώνης Γ, Βουτσινάς ∆., Σπυρόπουλος Χ., Επ/γός Πόγγης Π. (∆ιοικητής), Σπυροµήλιος, Τριπόδης Ο., Γεωργακόπουλος Ε., Τσότσος Γ, Χατζηιωάννου Ε., Τζούβαλης Γ, Κόρµανιτς Οθ. Καθιστοί: Σκαλαίος, Αδοσίδης, Βαλαβάνης Κ., ∆επούντης Σπ., Λουκόπουλος Κ.

Οι χειριστές Κόκκας Κ. της 336 Μ.∆., Χατζηιω-άννου Ε. και Πλειώνης Γ. της 335 Μ.∆. µε χειριστέςσυµµαχικών Μοιρών, στοσχολείο εναερίου βολήςτου Ballah.

ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΜΟΙΡΩΝΠρώτη µάχιµη µονάδα της τότε Ε.Β.Α. (Ελλ. Βασιλική Αεροπορία) που συγκροτήθηκε στη Μέση Ανατολήαπό τα διαφυγόντα α/φη και ανέλαβε σύντοµα δράση, ήταν η 13η Μοίρα Ελαφρού Βοµβαρδισµού (13 Μ.Ε.Β), µε α/φη Avro Anson. Ακολούθησαν οι Μοίρες ∆ιώξεως µε α/φη Hawker Hurricane, η 335 στις 7

Οκτωβρίου 1941 και η 336 στις 25 Φεβρουαρίου 1943.

13η ΜΟΙΡΑ ΕΛΑΦΡΟΥ ΒΟΜΒΑΡ∆ΙΣΜΟΥ(13η Μ.Ε.Β.)

Η παρουσία των πέντε αεροσκαφών avro anson της 13ης Μοίρας ΝαυτικήςΣυνεργασίας µε τα πληρώµατα τους αποτέλεσαν τον πυρήνα ανασυγκρότησης της 13ηςΜοίρας Ελαφρού Βοµβαρδισµού (Μ.Ε.Β.), αλλά και το έναυσµα αναγέννησης τηςΕλληνικής Αεροπορίας και των Ελληνικών Ενόπλων ∆υνάµεων γενικότερα στη ΜέσηΑνατολή.

Η Μοίρα αυτή, που συγκροτήθηκε το καλοκαίρι του 1941, στην πραγµατικότητααρχικά είχε δύναµη ανάλογη Σµήνους και ήταν η πρώτη Ελληνική Μονάδα που ύψωσετην ελληνική σηµαία στο εξωτερικό, δηλώνοντας ότι η Ελλάδα ήταν αποφασισµένη νασυνεχίσει τον αγώνα κατά του φασισµού και εκτός της χώρας.

Από τον ∆εκέµβριο του 1941 ενισχύθηκε µε αεροπλάνα blenheim MK IV και µεαρχική βάση το αεροδρόµιο Dekheila επιδόθηκε εντατικά τόσο στη συντήρηση τωναεροσκαφών της, όσο και στην εκπαίδευση όλων των πληρωµάτων της, τα οποίαπροέρχονταν από τη συγχώνευση της 13ης Μ.Ν.Σ. και της 32ης Μοίρας Βοµβαρδισµού. Τα ονόµατα των πρώτων πληρωµάτων και µηχανικών ήσαν τα παρακάτω:

Επισµηναγός Σπ. ∆ακόπουλος ∆ιοικητής» Μιχ. ∆ασκαλάκης Χειριστής» Ανδ. Κωτσάκης »Σµηναγός Ανάργ. Κουγιούφας »Υποσµηναγός Κων. ∆αβάκης »» Περ. Λιακέας »Αρχισµηνίας Βασ. Βασιλειάδης Παρατηρητής» Νικ. Ζευγολάτης »» Κων. Παλαιολόγου ΑσυρµατιστήςΕπισµηνίας Ευαγ. Μπαµπάς ΜηχανικόςΣµηνίας ∆ηµ. Γαλανάκος Χειριστής» Σπ. Παπαδόπουλος »» Βασ. Κουρδής »» Θεοδ. Καβουρτζής »» Αντ. Γουνελάκης Ασυρµατιστής» Ιωάν. ∆εσύπρης »» Παν. Μακρής »» Φωκ. Σαρίδης »» Αριστ. Ντόσκας Μηχανικός

Η Μοίρα αυτή, µόλις σε διάστηµα δύο µηνών από την άφιξη αεροπλάνων καιπληρωµάτων στην Αίγυπτο, ήταν έτοιµη να αναλάβει την πρώτη της καθαυτό πολεµικήαποστολή, η οποία πραγµατοποιήθηκε στις 14 Ιουλίου 1941 και ήταν ανθυποβρυχιακήςέρευνας. Ας σηµειωθεί ότι τόσο αυτή η πρώτη αποστολή όσο και αρκετές από τιςεπόµενες πραγµατοποιήθηκαν µε περιορισµένο οπλισµό. Όµως, αν και έτσι, ταπληρώµατα αποκτούσαν πολύτιµη πείρα. Και αυτό ήταν πολύ σηµαντικό. Από τότεκαθηµερινά εκτελούνταν τέτοιου είδους αποστολές ναυτικής συνεργασίας, παρά τοχαρακτηρισµό της Μοίρας ως Μοίρας Βοµβαρδισµού. Και αυτό, γιατί η ικανότητα τωνχειριστών, αλλά και η µεγάλη ανάγκη των συµµάχων για αποστολές ναυτικήςσυνεργασίας, κράτησαν τη Μοίρα µακριά από καθαρά επιθετικές αποστολέςβοµβαρδισµού.

Αργότερα, τον Ιανουάριο του 1942, άρχισε η αντικατάσταση των υπαρχόντωναεροσκαφών µε blenheim MK V. Από τον Ιανουάριο του 1943 χρησιµοποιήθηκανblenheim ΜΚ V βελτιωµένου τύπου (τα Bisley ή Longnose), τα anson παρέµειναν γιαµεταφορά προσωπικού. Με την παραλαβή των blenheim MK V εντάθηκε η εκπαίδευσησε πτήσεις µε όργανα, νυκτερινές, βοµβαρδισµούς, βολές, σχηµατισµούς, ναυτιλία καιαναγνωρίσεις πλοίων και αεροσκαφών. Οι ανάγκες των επιχειρήσεων είχαν ως συνέπειαη Μοίρα να πραγµατοποιήσει 12 µετασταθµεύσεις σε αεροδρόµια της Παλαιστίνης, τηςΑιγύπτου και της Λιβύης. (Παράρτηµα Γ/1). Πολλά από αυτά ήταν ανεπαρκέστατα σεεγκαταστάσεις και µέσα διαβίωσης. Το προσωπικό, όµως, αντιπαρερχόταν τις δυσκολίεςκαι τις ελλείψεις αγόγγυστα και µε υψηλότατο ηθικό.

Από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο του 1942, που στη Μεσόγειο παρατηρήθηκε ηµεγαλύτερη δραστηριότητα εχθρικών υποβρυχίων, η 13η Μ.Ε.Β. έδωσε και αυτή, µαζί µετους άλλους συµµάχους, το δυναµικό της «παρών». Οι φίλιες νηοποµπές είχαν ανάγκητης έγκαιρης προειδοποίησης και προστασίας από αυτά τα τόσο ύπουλα και επικίνδυναυποβρύχια. Η Μοίρα προσέφερε πολλά προς αυτή την κατεύθυνση. Η µαχητικότητα τηςαπέσπασε την εκτίµηση και την απόλυτη εµπιστοσύνη των Άγγλων, µε αποτέλεσµα νατης ανατεθούν, πέραν του ρόλου της ανθυποβρυχιακής έρευνας, και αποστολέςσυνοδείας και προστασίας µεγάλων νηοποµπών.

Η δυναµική αυτή παρουσία της 13ης Μ.Ε.Β. µαζί µε τις υπόλοιπες Μοίρες τηςσυµµαχικής Αεροπορίας συνέβαλε, ώστε να γίνει η Μεσόγειος ασφαλής θάλασσα. Αυτήακριβώς την περίοδο, η 13η Μοίρα δέχθηκε τα συγχαρητήρια του Αρχηγού του Στόλουτης Μεσογείου για την ουσιαστική συµβολή της στις επιχειρήσεις αυτές που ήσανπολύωρες και εξαντλητικές.

Το Μάιο του 1943 οι Άγγλοι κατέταξαν τη Μοίρα στις τρεις καλύτερες τωνσυµµάχων, από την άποψη της εκτέλεσης αποστολών, αλλά και λόγω των λιγότερωνατυχηµάτων και έλαβε κατ' επανάληψη τις ευχαριστίες της Βρετανικής ∆ιοίκησης.

Από τον Αύγουστο µέχρι το Σεπτέµβριο του 1943 έγινε νέα αντικατάστασηαεροσκαφών µε baltimore MK III αρχικά και στη συνέχεια µε βελτιωµένα ΜΚ IV µέχρι τοΝοέµβριο. Οι τύποι αυτοί είχαν µεγαλύτερη δύναµη πυρός για βοµβαρδισµούς καιεπιθετικές αναγνωρίσεις, δηλαδή στόχους ευκαιρίας. Αλλά και οι αποστολές ναυτικήςσυνεργασίας συνεχίστηκαν το 1943 µε επιπλέον επιθετικές σαρώσεις στο Αιγαίο και στηθαλάσσια περιοχή της Κρήτης .Η πολυπόθητη νίκη όλο και πλησίαζε και ο αγώναςξαναγύριζε κοντά στο σκλαβωµένο ελλαδικό χώρο για να τον ελευθερώσει. Από τις 8 έως τις 14 Νοεµβρίου 1943 εκτελέστηκαν τέσσερεις επιτυχείς βοµβαρδισµοί στη Σούδαµε την συµµετοχή συνολικά 14 α/φών και όλο το Νοέµβριο και ∆εκέµβριο συνεχίστηκανοι επιθετικές σαρώσεις στο Νότιο Αιγαίο.

Τα πληρώµατα που έλαβαν µέρος στις επιθέσεις προς τη Σούδα είναι τα ακόλουθα:

Επισµηναγός: Μιχ. Στρατής, ∆/κτης ΜοίραςΥποσµηναγοί: Ι. Χατζάκης, Γ. Πάττας, Ηλ. Χιωνίδης, Άγγ. Αγγελίδης και Γ. ΓιαννάτοςΑνθυποσµηναγοί: Ν. ∆όνζογλου, Γ. Τσιτσόγλου, Θ. Ασσανάκης. Π. Φραγκογιάννης, Α.

Μανιάτης, Γ. Κοντός, Ι. Κατσαρός, Μ.Σωτηρίου, Αν. Μαρµαράς και Β. Κυριαζής

Ανθυπολοχαγοί: Θεµ. Καρβούνης, Γ. Ακοκαλίδης και Γ. ΣαράντηςΑρχισµηνίες: Πετ. Πέτρου και Στυλ. ΣτρατηδάκηςΕπισµηνίες: Ν. Παντόπουλος, Ελ. Ζαφειρόπουλος και Μ. ΕυγενικόςΣµηνίες: Χρ. Φράγκου, Χρ. Μακράς, Α. ∆ελένδας, Π. Βαρδάκος, Αλ. Κοπέγκος

και 10 Άγγλοι

Η 13η Μ.Ε.Β., κατά την παραµονή της στη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή µέχρι τονΑπρίλιο του 1944, οπότε αναχώρησε για την Ιταλία, εκτέλεσε περισσότερες από 1600 πολεµικές αποστολές, υπερβαίνοντας τις 4550 ώρες πτήσεως συνολικά. Κατά τοδιάστηµα αυτό η Μοίρα είχε 13 νεκρούς από το ιπτάµενο προσωπικό (Παράρτηµα Α/1). Ήταν η προσφορά της σε φόρο αίµατος για χάρη της νίκης και των ελληνικών φτερών.

Η αναχώρηση για την Ιταλία έγινε τµηµατικά και ολοκληρώθηκε στις 14 Μάιου µεαρχική προσγείωση των αεροσκαφών στην Catania, όταν οι σύµµαχοι ξεκινούσαν τηµεγάλη εαρινή επίθεση, που κατέληξε στην κατάληψη της Ρώµης (4/6/1944).

Λίγες ηµέρες αργότερα, η Μοίρα αυτή άρχισε από το αεροδρόµιο του Biferno τιςαποστολές της, που ήταν για πρώτη φορά ελαφρού βοµβαρδισµού κυρίως σεσιδηροδροµικές εγκαταστάσεις. Τις αποστολές αυτές τις συνέχισε σε καθηµερινή βάσηµε αρκετή επιτυχία, αποσπώντας τιµητικές διακρίσεις από τα ανώτερα κλιµάκια.

Από τις 3/6/1944 άρχισε να εκτελεί και επιδροµές σε λιµάνια, ενώ συνεχίστηκαν σεσιδηροδροµικές εγκαταστάσεις της Γιουγκοσλαβίας αλλά και σε πολλούς άλλουςστόχους ευκαιρίας.

Στις 26/6/1944 χτύπησε και κατέστρεψε τη γέφυρα Fano, την οποία είχανπροσβάλει ανεπιτυχώς αµερικανικά και βρετανικά αεροσκάφη. Η Μοίρα τιµήθηκε για τοκατόρθωµα της αυτό µε «εύφηµο µνεία» και ειδική δεξίωση προς τιµή της.

Τον Ιούλιο συνεχίστηκαν οι αποστολές σε Γιουγκοσλαβία και Αλβανία. Εκεί, υπήρχε ισχυρή αντιαεροπορική άµυνα του εχθρού, µια απειλή που όµως τα ελληνικάαεροπλάνα απέφευγαν µε µοναδική µαεστρία και ειδικούς ελιγµούς, µε τους οποίουςκατέπληξαν τους Συµµάχους. Μία µόνο απώλεια αεροσκάφους σηµειώθηκε, αλλά τοτετραµελές πλήρωµα διασώθηκε. Από αυτούς οι δύο αιχµαλωτίστηκαν και υπέστησανόλες τις ταλαιπωρίες της αιχµαλωσίας, (ο Ανθυποσµηναγός Αναστασίου Π. και οΑρχισµηνίας Μολυβαδάς Στέφ.) για να απελευθερωθούν µε τη λήξη του πολέµου, ενώ οιάλλοι δύο κρύφτηκαν και είχαν καλύτερη τύχη, αφού φυγαδεύτηκαν από Σέρβουςαγωνιστές της Αντίστασης (Σµηναγός Αγγελίδης Αγγ. και Βρετανός Επισµηνίας W. Aldridge).

Τον Οκτώβριο η Μοίρα πραγµατοποίησε τις τελευταίες πολεµικές επιχειρήσεις της.Στην Ιταλία η Μοίρα κατέστρεψε, µεταξύ άλλων, 6 σιδηροδροµικές γέφυρες, 7

σιδηροδροµικούς σταθµούς, έπληξε 9 λιµάνια, 3 οδικές γέφυρες, ανατίναξε 4 αποθήκεςπυροµαχικών, 7 δεξαµενές βενζίνης και πολλές άλλες εγκαταστάσεις. Η απόδοση αυτήστην τετραµηναία έκθεση των συµµαχικών Αεροπορικών ∆υνάµεων Μεσογείουχαρακτηρίστηκε ως αξιοθαύµαστη. Στην ίδια έκθεση αναφέρεται ότι και η συντήρηση τωναεροσκαφών αυτής της Μοίρας ήταν κατά µέσο όρο η καλύτερη µεταξύ των Μονάδωντης Ανωτέρας ∆ιοίκησης της Βαλκανικής Αεροπορικής ∆ύναµης. Εκτέλεσε περισσότερεςαπό 1400 πολεµικές αποστολές και απώλεσε 3 αεροσκάφη και 8 µέλη πληρώµατος. (Παράρτηµα Α/1).

13η Μοίρα Ελαφρού Βοµβαρδισµού

Η 13η Μ.Ε.Β. υπαγόταν στο 201 Group της συµµαχικής δύναµης µε την ονοµασία 13th Royal Hellenic Squadron. Σύντοµα η Μοίρα µε ∆κτή τον Επγό ∆ακόπουλο Σπ. ήταν έτοιµη και από τα µέσα του 1941 ανέλαβε πολεµικές αποστολέςσάρωσης και ανθυποβρυχιακών περιπολιών.

Άνω: Α/φη Avro Anso Mk I σε αποστολή.Στις άλλες φωτογραφίες: Το πιλοτήριο ενόςAvro Anso Mk I και η αριστερή πλευρά τουιδίου τύπου α/φους µε δύο σµηνίτες πουποζάρουν.

∆ίπλα: Αεροπορική τορπίλη της Μοίραςσε υπόστεγο του αερ/µίου στη Dekheila.

H 13η Μ.Ε.Β. µε α/φη Bristol Blenheim Mk IV και Mk V (Bisley)Με τα α/φη αυτά η Μοίρα αντικατέστησε τα Avro Anso στις αρχές του 1942 και συνέχισε απρόσκοπτα

το επιχειρησιακό της έργο για το οποίο απέσπασε ευµενή σχόλια από τη Συµµαχική ∆ιοίκηση.

Πληρώµατα 13ης Μ.Ε.Β.∆ιακρίνουµε από αριστεράπρώτο τον Σωτηρίου Μ. πέµπτοτον Γκορέγκο Ανδρ. καιέκτο τον Μαρµαρά Αν.

Πληρώµατα 13ης Μ.Ε.Β.∆ιακρίνουµε από αριστεράδεύτερο τον Σωτηρίου Μ., τρίτο τον Γκορέγκο Ανδρ.,

πέµπτο τον Φραγκογιάννη Π. και όγδοο τον Φραγκιά Β.

Στιγµιότυπα από τις δραστηριότητες της«τραγουδίστριας της νίκης» Σοφίας Βέµπο.Με α/φος της 13ης Μ.Ε.Β. και χειριστή τονΤζαµπτζή Ε. εκτελεί περιοδεία για τηνεµψύχωση του ηθικού των ανδρών.Μαζί της η αδελφή της Αλίκη.

Τα αξιόλογα α/φη ελαφρού βοµβαρδισµού Martin Α-30Baltimore Mk III, Mk IV και V, κατασκευής USA.

Η 13η Μοίρα από τις 26 Σεπτεµβρίου 1943 άρχισε να παραλαµβάνει τα Baltimore στη βάση Gambut που έδρευε τότε.Μετά από εντατική εκπαίδευση τον Οκτώβριο 1943 άρχισαν οι επιχειρησιακές αποστολές.Αυτές ήταν επιθετικές αναγνωρίσεις, προστασία νηοποµπών και ανθυποβρυχιακή έρευνα. Οµοίως η Μοίρασυµµετείχε και σε αποστολές βοµβαρδισµού στόχων στα κατεχόµενα από τους Γερµανούς ελληνικά νησιά,Κύθηρα, Μήλο, Γαύδο και λιµάνι Σούδας.

Το πλήρωµα του Baltimore ήταν τετραµελές: Κυβερνήτης (ένας χειριστής), ναυτίλος – βοµβαρδιστής, ασυρµατιστής –πολυβολητής και φωτογράφος – πολυβολητής.

Έλληνες και Βρετανοί εκπαιδευόµενοι στα Baltimore ως πολυβολητές στην 79 OTU.

Τα Baltimore διέθεταν 12 πολυβόλα, ως εξής: 4 σταθερά στις πτέρυγες ελεγχόµενααπό τον κυβερνήτη, 4 οπίσθια σταθερά, 2 οπίσθια κινητά (βλ. εικόνα κάτω δεξιά), όλατων 0.303 in και ακόµη δύο σε κινητό πυργίσκο στη ράχη του α/φους των 0.50in. (βλ. εικ. Αριστερά και κάτω)

∆ικινητήριο ελαφρού βοµβαρδισµού κατασκευής USA. Στα 11.000 πόδια πετύχαινε µέγιστη ταχύτητα 300 Kns και από πλευράς οπλισµού, πέραν των πολυβόλων που διέθετε, είχε τη δυνατότητα να µεταφέρει

βόµβες συνολικού βάρους 2.000 lb.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥΤΟΥ MARTIN AMARTIN A--30 BALTIMORE30 BALTIMORE.

Στιγµιότυπο από τη δραστηριότητα του τεχνικού προσωπικού. ∆ιακρίνουµε στο µέσο τον Τσίκα Αρ. και κάτω δεξιά τονΒενετσάνο Αντ.

1944

–Ανα

µνησ

τική

φωτογρ

αφία

πλη

ρωµά

τωντης

13ηςΜοίρα

ςµε

άνδρ

εςτης

R.A

.F.

µπρο

στάαπ

όένα

Mar

tin A

-30

Bal

timor

e M

k Vστοα/δ

µεκω

δικό

L.G

.91.

∆εν

επέστρεψαν

στηβάση

τους

.∆ίπλα

: Τοπλήρω

µατου

Balti

mor

e B

.473

που

δενεπέστρεψεστις

24 Οκτωβρίου

1944

.Εκτελούσε

αποστολή

έρευναςκαιπ

ροσβ

ολήστόχωνστηΝότιαΚρ

ήτηκαικατάρρίφθ

ηκεαπ

όΑ

/Απυράστηφά

σηβο

µβαρδισµ

ούστόχωνστολι

µάνιτηςΓαύδου

. Έχασα

ντη

ζωήτους

: οΕφ

. Ανθσγός

Πολυµενάκος

Π., βο

µβ/στήςκαιο

Υπαξ

/κός

Νεοζηλανδός

Bank

s N

., ασ

υρ/στής

(στη

φ.1ο

ςκαι3

ος

απόαριστερά

). Οιδύο

άλλοιω

ςαιχµάλωτοιεστάλησαν

στηΓερµανία

: Υπσγός

Κοσκινάς

Ν., κυβερνήτης

,καιΤσιρίκογλου

Π. (στηφ.

2οςκαι4

ος).

Η 13η Μοίρα

Στο α/δ Biferno της Ιταλίας

Παρά την εµπόλεµη κατάσταση της περιόδου, εντούτοις, η δράση πολιτικοποιηµένων οµάδωνδηµιούργησε σοβαρά προβλήµατα στις µαχόµενες ελληνικές µονάδες, µε έντονη εµφάνιση αυτών στη13η Μ.Ε.Β. Προκειµένου να κοπάσουν οι ταραχές, επισπεύστηκε από τους Άγγλους η µετακίνηση τηςΜοίρας στην Ιταλία, όπου ήταν υπό εξέλιξη οι επιχειρήσεις εναντίον των Γερµανών. Έτσι η 13η Μ.Ε.Β. στις29 Απριλίου 1944, αναχώρησε για την Ιταλία.

Πλήρωµα α/φους Martin A-30 Baltimore έτοιµο να από-γειωθεί από α/δ της Ιταλίαςσε µία από τις αποστολές της13ης Μοίρας, προσβολήςστόχων σε τοποθεσίες στηνπεριοχή των Βαλκανίων.

∆ΙΠΛΑ: Αεροφωτογραφίαπροσβληθέντος στόχου στη

Γιουγκοσλαβία (Omis) µεBaltimore της 13ης Μοίρας.

16 Ιουλίου 1944: Η καταγραφή στο LOG BOOK του Υπσγού Ν/Β Αρβανίτη Ζ. της ιστορικής αποστολής

βοµβαρδισµού των πετρελαιοπηγών του Βερ

ατίου στην Αλβανία. Τα έξι Baltimore προσεγγίζοντας

τον

στόχο προσβλήθηκαν από ισχυρά

Α/Α πυρά και έχασαντη συνοχή τους. Τ

ο α/φος του Αρβανίτη µε

κυβερνήτη τον Σγό Παπουτσή Ι. υπ

έστη ζηµιές. Με κοινή απόφαση του πληρώ

µατος αποφασίστηκε ο

βοµβαρδισµός του εναλλακτικού στόχου στο

LIBOFSH, παρά τον τραυµατισµό του Αρβανίτη, στο χέρι του

και τη συνεχιζόµενη αιµορραγία.

ΑΝΩ: Απεικόνιση, στο πλάι του Baltimore Mk V FW 418 A, των 47 αποστολών βοµβαρδισµού που εκτελέ-στηκαν µε το α/φος αυτό.ΚΑΤΩ: Στιγµιότυπο από τη δραστηριότητα του τεχνικού προσωπικού της Μοίρας για την επιχειρησιακήετοιµότητα των α/φών.

Εικόνες από την εξυπηρέτηση των α/φών Baltimore της 13ης Μοίρας σε συµµαχική βάση στην Ιταλία.

Τεχνικό Προσωπικό της 13ης Μοίρας σε δύο διαφορετικά στιγµιότυπα,αναµνηστικής πόζας και συντήρησης α/φους.

Πληρώµατα και προσωπικό εδάφους της 13ης Μ.Ε.Β. στο α/δ Biferno της Ιταλίας.

Η ελληνική σηµαία και ορισµένα ελληνικά τοπωνύµια, ζωγραφισµένα στα αεροπλάνα της 13ης Μ.Ε.Β., φανε-ρώνουν την παρουσία της ελληνικής ψυχής στον κοινό αγώνα υπέρ της ελευθερίας και συγχρόνως τηνάκρατη επιθυµία του προσωπικού να επιστέψει στην πατρίδα µε τη δάφνη της νίκης.

Ο χειριστής Παρασκάκης Χαρ. Κυβερνήτης α/φους Baltimore

13η Μ.Ε.Β.

Περισσότερες από 3.000 πολεµικές έξοδοι, 9.500 πολεµικές ώρες, 1.300 τόνοι βοµβών

Προσέβαλε 8 υποβρύχια – βύθισε δύο και πιθανά 5. Κατέστρεψε 6 σιδηροδροµικές γέφυρες, 4 αποθήκεςπυροµαχικών, 9 λιµενικές εγκαταστάσεις, 3 οδικές γέφυρες, 7 σιδηροδροµικούς σταθµούς, 3 εργοστάσια,

7 δεξαµενές καυσίµων και 6 στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Απώλεσε 21 άνδρες στον βωµό του καθήκοντος.

ΑΠΟΑΠΟ ΤΗΝΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗΕΚΘΕΣΗ ∆ΡΑΣΕΩΣ∆ΡΑΣΕΩΣ ΤΩΝΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΙΡΩΝΜΟΙΡΩΝΣΤΗΣΤΗ ΜΕΣΗΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙΚΑΙ ΙΤΑΛΙΑΙΤΑΛΙΑ

Ιούλιος 1944. Πληρώµατα και προσωπικό της 13ης Μ.Ε.Β. µπροστά από το α/φος Baltimore της Μοίρας στο α/δKampo της Ιταλίας, µετά από αποστολή βοµβαρδισµού των πετρελαιοπηγών στο Ploesti.

Χάρτης

θεάτρο

υΕπ

ιχειρή

σεωνΒορ

είου

Αφρική

ςκα

ιένθετααντίστοιχο

ςπεριοχή

ςΠαλαιστίνης

–Ιράκ

.

335 ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ∆ΙΩΞΕΩΣ(335 Β.Ε.Μ.∆.)

Η Μοίρα αυτή ήταν η πρώτη Ελληνική Μοίρα ∆ιώξεως µε το χαρακτηριστικόκλήσεως 335 ΒΕΜ∆ ή απλά 335 Μ∆ όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν. Συγκροτήθηκεστις 7 Οκτωβρίου 1941 στο αεροδρόµιο Aqir της Παλαιστίνης, µε 8 αεροπλάνα hawkerhurricane MK I. Γρήγορα ενισχύθηκε µε hurricane MK lΙb και αργότερα µε ΜΚ lΙc.

Η επάνδρωση της Μοίρας άρχισε µε έναν πυρήνα 15 Αξιωµατικών και 251 Υπαξιωµατικών και Σµηνιτών και ολοκληρώθηκε µέχρι τις 8 Νοεµβρίου µε 30 Αξιωµατικούς και Υπαξιωµατικούς που ήταν οι ακόλουθοι:

Επισµηναγός Ξενοφών Βαρβαρέσσος ∆ιοικητήςΣµηναγός Γεώργ. Χριστόπουλος ΜηχανικόςΥποσµηναγός Παν. Λιακέας Βοηθός ∆ιοικητού» Κυρ. Παναγόπουλος ∆ιοικητής Α΄ Σµήνους» Ιωάν. Κατσαρός Αξιωµ. Ασφαλείας» ∆ηµ. Θεοδοσιάδης ∆ιοικητής Β΄ Σµήνους» Παν. Λαδέας Υπασπιστής» Παν. Οικονοµόπουλος Χειριστής» Μ. Οικονόµου Εφοδιαστής» Ν. Πατρονικολάου Εφοδιαστής» Ν. ∆αλαρέτος ΜηχανικόςΑνθυποσµηναγός Ελ. Καραµολέγκος Χειριστής» Γ. Καρούσος »» Γ. Μουλόπουλος »» Ι. Παπακώστας »» Ηλ. Καρταλαµάκης »» Π. ∆ιδασκάλου »» Φ. Πλαστήρας »» Μ. Νοµικός »» Θ. Θεοφανόπουλος »» Ευαγ. Καρύδης »» Γ. ∆άσσιος ΙατρόςΑρχισµηνίας Γ. Παπαϊωάννου Χειριστής» Ε. Ξύδης »

Αρχισµηνίας ∆. Σπυρίδωνος Χειριστής» Μ. Σκλήρης »Σµηνίας Κ. Αλεξόπουλος »» ∆. Γκίζας »» Ι. Γεωργιάδης »Υπολοχαγός Εµ. Βράτσος Γενικών καθηκόντων

Στους παραπάνω πρέπει να προστεθεί και ο χειριστής Σµηνίας Σ. ∆ήµου, ο οποίος είχετραυµατιστεί µε µοτοσικλέτα και πέθανε στις 10-11-1941 στο στρατιωτικό νοσοκοµείο Sarafand.

Μέχρι τον Ιανουάριο του 1942, η δραστηριότητα της Μοίρας περιοριζόταν σε εκπαιδευτικέςπτήσεις, νυκτερινούς σχηµατισµούς, ακροβατικά, αναχαιτίσεις και βολές κατά θαλασσίωνστόχων. Τον Ιανουάριο του 1942, παράλληλα µε την εκπαίδευση, η Μοίρα ανέλαβε και τηνπροστασία της περιοχής ΕΙ Daba της Αιγύπτου, στην οποία ήδη είχε µετασταθµεύσει.

Ετοιµοπόλεµη χαρακτηρίστηκε στις 12 Φεβρουαρίου του 1942, οπόταν και εκτέλεσε τηνπρώτη της αποστολή προστασίας νηοποµπής. Από τότε συνεχίστηκαν όµοιες αποστολές µεεπιπλέον αµυντικές περιπολίες µέρα και νύχτα και συνοδείες βοµβαρδιστικών, καθώς καιεπιφυλακές καθ' όλο το εικοσιτετράωρο.

Η Μοίρα πραγµατοποίησε 18 µετασταθµεύσεις σε αεροδρόµια της Παλαιστίνης, τηςΑιγύπτου και της Λιβύης (Παράρτηµα Γ/2), πολλά από τα οποία ήταν κοντά στο µέτωπο, καιανέλαβε πλήθος αποστολών αναχαιτίσεων εχθρικών αεροσκαφών. Και εδώ, σ' αυτή τη Μοίρα, οιρυθµοί δράσης ήταν εξαντλητικοί, για αντιµετώπιση των εχθρικών αεροσκαφών, που, αςσηµειωθεί, υπερείχαν σε ταχύτητα, ευελιξία και δύναµη πυρός. Αλλά και οι συνθήκες διαβίωσηςστην έρηµο ήταν πολύ σκληρές.

Τον Ιούνιο του 1942 µετά την κατάρριψη ενός ολοκλήρου Σµήνους γαλλικών αεροσκαφώναπό γερµανικά καταδιωκτικά, η 335 Μοίρα ανέλαβε µόνη της πλέον για δύο ολόκληρους µήνεςτην αεροπορική προστασία της ευρύτερης περιοχής. Αργότερα ανέλαβε, επίσης, και τηναεροπορική άµυνα της Αλεξάνδρειας µε ταυτόχρονες αποστολές συνοδείας νηοποµπών καικάλυψης επίγειων εφοδιοποµπών στη διαδροµή Κάιρο-Αλεξάνδρεια.

Στις αλλεπάλληλες µάχες του ΕΙ Alamein, που άρχισαν µε τη συµµαχική επίθεση στις23.10.1942, η Μοίρα ήταν πάντα σε προχωρηµένα αεροδρόµια και δρούσε µε αµείωτη έντασησε αποστολές κάλυψης περιοχής, αναχαιτίσεων και συνοδείας νηοποµπών.

Την περίοδο εκείνη επανδρωνόταν από τους παρακάτω χειριστές:

Επγός Κέλλας Ι.(∆κτής Μοίρας) Ανθσγός Χατζηϊωάννου Ελ.Σγός Χόνδρος Κων. »

»

»

Ασµίας»

»»

»» Αναγνωστόπουλος Ι. » Κουντούρης Αθ.» Μουλόπουλος Α. Εσµίας Σουφρίλας ∆.

Λουκόπουλος Κ.

» Κοτρώνης Κορνήλιος Πετράκης Αν.

» Βολωνάκης Νικ. Ξύδης Ε.

» Θεοδοσιάδης ∆ηµ. Παπαϊωάννου Γ.» Παναγόπουλος Κ. Σπυρίδωνος ∆.

Υπσγός Βουτσινάς ∆. Σκλήρης Μαρ.» Καραµολέγκος Ε. ∆επούντης Σπ.

» Καρούσος Γ. Φράγκου Νικ.

Υπσγός Καρταλαµάκης Ηλ. Εσµίας Γκίζας ∆.» Παπακώστας Ι. »

»»»

» Πλειώνης Γ. » Λάιτµερ Μ.» Τσότσος Γ.

Παπανδρεόπουλος Ι.» ∆ιδασκάλου Πρ. Νικολόπουλος Γ.Ανθσγός Καρύδης Ευάγ. Τζούβαλης Γ.» Γεωργακόπουλος Ελ. Παπαγγελής Περ.

Η Συµµαχική ∆ιοίκηση έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στην συµµετοχή των Ελλήνωναεροπόρων της 335 Β.Ε.Μ.∆. στην αναµέτρηση του ΕΙ Alamein. Αυτό φαίνεται από τιςαλλεπάλληλες επισκέψεις υψηλόβαθµων ∆ιοικητών της περιοχής και κυρίως τουΑιθεράρχη της RAF Λόρδου Trenchard λίγες ηµέρες πριν από την έναρξη της επίθεσης. Ο Αιθεράρχης διαπίστωσε τη θέληση των Ελλήνων να αγωνισθούν ηρωικά µέχρι τηντελευταία νίκη και τόνισε: «Είµαι ευτυχής που σας συναντώ. Έχω ακούσει πολλά καιείµαι υπερήφανος για εσάς....».

Στις 28 Οκτωβρίου 1942, ηµέρα της επετείου της επίθεσης των Ιταλών κατά τηςΕλλάδος, η 335 Β.Ε.Μ.∆. πραγµατοποίησε την παράτολµη και πολύ επικίνδυνηαποστολή προσβολής του Ιταλικού Στρατηγείου, πίσω από τις γραµµές του µετώπου. Την αποστολή αυτή ζήτησε ο ∆ιοικητής της Μοίρας Επισµηναγός Ιωάννης Κέλλας, απότην Πτέρυγα στην οποία υπαγόταν η Ελληνική Μοίρα. Ποτέ άλλοτε δεν είχεπραγµατοποιηθεί µέχρι τότε παρόµοια συµµαχική αποστολή.

Επειδή όλοι οι χειριστές εξεδήλωσαν την επιθυµία να συµµετάσχουν στηναποστολή, παρότι γνώριζαν τους κινδύνους της από την καλά οργανωµένη άµυνα τουεχθρού, οι χειριστές ορίσθηκαν µε κλήρο και ήσαν οι εξής:

Επγός Κέλλας Ι. Υπσγός Παναγόπουλος Κ.Υπσγός Βολωνάκης Ν. Υπσγός

Ανθσγός

»

»Εσµίας

Βουτσινάς ∆.

Ανθσγός Καρταλαµάκης Ηλ. ∆ιδασκάλου Πρ.

» Καρύδης Ευάγ. Χατζηϊωάννου Ελ.

» Τσότσος Γ. Ξύδης Ευστρ.Εσµίας Νικολόπουλος Γ. Γκίζας ∆.

Κατά την επίθεση βλήθηκαν πολλά αεροσκάφη της Μοίρας και δύοπραγµατοποίησαν αναγκαστική προσγείωση σε φίλιο όµως έδαφος, µε σοβαρότραυµατισµό του ενός χειριστή. Του εχθρού καταστράφηκαν πυροβολεία, αυτοκίνητα, κατασκηνώσεις και σκοτώθηκαν πολλοί Ιταλοί. Το κέρδος όµως δεν ήταν τόσο τααποτελέσµατα των ζηµιών και των απωλειών του εχθρού, όσο ότι κατέδειξε το πείσµα καιτην αποφασιστικότητα των Ελλήνων κατά των κατακτητών της πατρίδας τους. Ήταν µιαηρωική αποστολή πρώτου µεγέθους.

Τα συµµαχικά ραδιόφωνα µιλούσαν αρκετές ηµέρες για την επιδροµή των Ελλήνωναεροπόρων, εξυψώνοντας το ηθικό των σκλαβωµένων Ελλήνων. Οι εφηµερίδες έγραψαν: «Η Ελληνική Αεροπορία και ο Ελληνικός Στρατός συνεχίζουν τις ηρωικέςπαραδόσεις των στη µεγάλη µάχη που διεξάγεται στην Έρηµο».

Μετά την µάχη του ΕΙ Alamein και την οπισθοχώρηση των Γερµανών, το Νοέµβριο -∆εκέµβριο και τους πρώτους µήνες του 1943, η Μοίρα επανήλθε στις παλιές τηςαποστολές, εκτελώντας συνοδείες νηοποµπών, ανθυποβρυχιακές έρευνες, επιθετικέςπεριπολίες, αναγνωρίσεις και αναχαιτίσεις εχθρικών αεροσκαφών.

Στις 23 Ιουλίου 1943 η Μοίρα συµµετείχε µε 8 αεροσκάφη στην αποστολή«ΘΕΤΙΣ», όπου 184 συµµαχικά αεροσκάφη επέδραµαν εναντίον εχθρικών στόχων στηνΚρήτη. Στην αποστολή αυτή απωλέστηκαν περισσότερα από 30 συµµαχικά αεροσκάφη, από τα οποία πολλά κατέπεσαν στη θάλασσα από έλλειψη καυσίµων.

Η 335 Μοίρα σε κείνες τις επιδροµές έχασε δύο αεροπλάνα µαζί µε τους χειριστέςτους, από αντιαεροπορικά πυρά. Τους Επισµηνίες Μαυρίκιο Λάιτµερ στο Καλό Χωριόκαι Βασίλειο ∆ούκα στο Τυµπάκι.

Παρόµοιες αποστολές στην Κρήτη συνεχίστηκαν µε επιτυχία το Νοέµβριο του 1943, ευτυχώς χωρίς απώλειες. Στις αποστολές αυτές οι Έλληνες αεροπόροι συµµετείχαν µειδιαίτερο ενθουσιασµό, συγκίνηση και αυταπάρνηση, γιατί για πρώτη φορά ο αγώναςτους από τα ξένα εδάφη επανήρχετο σε εδάφη ελληνικά, µε έντονη λαχτάρα καιπροσµονή της απελευθέρωσης τους. ΓΓ αυτή την αποτελεσµατική συµµετοχή η 335 Μοίρα έλαβε «εκφράσεις ευαρέσκειας» από τον Ανώτερο ∆ιοικητή της ΒρετανικήςΑεροπορίας Μέσης Ανατολής και από τον ίδιο τον Αρχηγό της RAF.

Οι χειριστές που συµµετείχαν στις παραπάνω αποστολές είναι οι ακόλουθοι:

23.7.43 µε 8 α/φη: Σµηναγός Πάγκαλος Γ., (∆/κτής Μοίρας) Σµηναγός Βολωνάκης Ν., Ανθυποσµηναγοί Μιχαηλίδης Κ., Χατζηϊωάννου Ελ., ΑρχισµηνίεςΚουντούρης Α., Φράγκου Ν., και οι Επισµηνίες ∆ούκας Β. και ΛάϊτµερΜαυρ.

13.11.43 µε 4 α/φη: Σµηναγός Μαργαρίτης Κ., Υποσµηναγός Κοττάς Επ., ΑνθυποσµηναγόςΦραγκίσκος Μαρ. και ο Αρχισµηνίας Κολιόπουλος Χρ.

15.11.43 µε 4 α/φη: Σµηναγός Κωνιωτάκης Κ., Υποσµηναγός Βαλαβάκης Κ., Ανθυποσµηναγός Χαλκιάς Χρ. και ο Αρχισµηνίας ∆επούντης Σπ.

17.11.43 µε 4 α/φη: Επισµηναγός Μεταξάς Θ., (∆κτής Μοίρας) Υποσµηναγοί ΚαλογερίδηςΣτ., Πετράκης Αντ. και ο Σµηνίας Βαρβέρης Γ.

Το ∆εκέµβριο του 1943 άρχισε η αντικατάσταση των αεροσκαφών hurricane µεSpitfire MK Vb και Vc, ένα καταπληκτικό ατσάλινο σύντροφο. Οι πτήσεις εθισµού τωνχειριστών είχαν αρχίσει ενωρίτερα. Τους πρώτους µήνες του 1944, µέχρι και τονΑύγουστο, η δραστηριότητα της Μοίρας συνεχίστηκε χωρίς διακοπή µε αποστολέςσυνοδείας και κάλυψης νηοποµπών, επιθετικές σαρώσεις, αναχαιτίσεις αγνώστωναεροσκαφών και καθηµερινά µε εκπαιδευτικές πτήσεις στα νέα αεροσκάφη.

Η Μοίρα κατά την παραµονή της στη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή, µέχρι τοΣεπτέµβριο 1944 που αναχώρησε για Ιταλία, εκτέλεσε περισσότερες από 4.000 πολεµικές εξόδους και συµπλήρωσε πολλές χιλιάδες πολεµικές και εκπαιδευτικέςώρες πτήσεων. Κατά το ίδιο διάστηµα απώλεσε 10 χειριστές (Παράρτηµα Α/2). Επίσης είχε και µία πτώση και αιχµαλωσία χειριστή από τους Ιταλούς, ο οποίος όµως τακατάφερε και δραπέτευσε (Ανθυποσµηναγός Αναγνωστόπουλος Ιωάννης).

Η µετακίνηση και η δράση της 335 Μοίρας στην Ιταλία αναφέρεται στο επόµενοκεφάλαιο µαζί µε τη δράση της 336 Μοίρας.

Η 335 Μοίρα ∆ιώξεως

Στις 7 Οκτωβρίου 1941 συγκροτήθηκε στο Aqir της Παλαιστίνης η πρώτη Ελληνική Μοίρα ∆ιώξεως µε την ονοµασία 335 Β.Ε.Μ.∆. (Βασιλική Ελληνική Μοίρα ∆ιώξεως) ή όπως επικράτησε 335 “Hellenic Squadron”. Η Μοίρα µε ∆κτή τον ΕπγόΞενοφ. Βαρβαρέσσο (κάτω) πλαισιώθηκε αρχικά µε α/φη Hawker Hurricane Mk I και στη συνέχεια µε Mk IIb και ΙΙc. Στηφωτογραφία παρατηρούµε τον κώνο της έλικας να έχει τα ελληνικά χρώµατα καθώς είναι βαµµένος γαλάζιος/ λευκός/ γαλάζιος.

Α/φη Hawker Hurricane σε ελληνικά χέρια.

H διαταγή συγκρότησης της 335 Β.Ε.Μ.∆.

Οµάδα χειριστών της 335 Μ.∆. Από αριστερά Ανθσγός Παπακώστας Ι. (έπεσε µε Spitfire το 1944), Επγός Βαρβα-ρέσσος Ξ. (∆κτής Μ.), Ανθσγός Νοµικός Μ. και Επισµηνίας Σουφρίλας ∆.

Ήταν το πρώτο µαχητικό µονοπλάνο και το πρώτο που έφθανε την ταχύτητα των 300mph στη δύναµητης R.A.F., µε µεγάλη δράση στη µάχη της Αγγλίας.

Οι Έλληνες χειριστές πέταξαν µε το µοντέλο Mk I που διέθετε 8 πολυβόλα των 0.303 in, Mk IIb µε 12 πολυβόλα και Mk IIc µε 4 πολυβόλα των 20mm. Από πλευράς βοµβών είχε την ικανότητα µεταφοράς 2

των 500 lb ή αντίστοιχο βάρος ρουκετών ή ακόµη δεξαµενών καυσίµου.

ΤΟΤΟ ΑΑ//ΦΟΣΦΟΣ HAWKER HURRICANEHAWKER HURRICANE

ΑΝΩ: Από αριστερά Χόνδρος Κ., Βαρβαρέσσος Ξ., ΑσµχοςLoftus (∆κτής της Νοτιοαφρικάνικης Σµηναρχίας), Κέλλας Ι., Κοτρώνης Κορν. Καθιστός: Θεοδοσιάδης ∆.

ΑΝΩ: Από αριστερά οι χειριστές Καρταλαµάκης Η., Κατσαράς Ι. και ∆ιαµαντόπουλος Σπ. Όλοι µε το χαµόγελο.

ΚΑΤΩ: Επιφυλακή στο α/δ της Haifa. Όρθιοι από αριστερά οιχειριστές Γεωργιάδης Ι., Σκλήρης Μ. και Ξύδης Ε.

ΚΑΤΩ: Ο χειριστής ∆επούντης Σπ. Με το σήµα τηςΝΙΚΗΣ.

ΑΝΩ: Καθιστοί από αριστερά Βαρβαρέσσος Ξ., Νοτιοαφρικανός Loftus και Κέλλας Ι. Όρθιος στορύγχος του Hurricane ο ∆κτής Σµήνους της 335 Μ.∆. Βουτσινάς ∆.

∆ΙΠΛΑ: Παρατηρούµε στο Hurricane µε τηναναγραφή LEONI τους Κρικώνη Τρ. ΚαιΛουκόπουλο Κ.

El Daba 5 Μαΐου 1942, στιγµιότυπα της επιθεώρη-σης της 335 Μ.∆. µε ∆κτή τον Επγό Ξεν. Βαρβα-ρέσσο, από τον Βασιλιά Γεώργιο.

ΣτηΜάχητου

El A

lam

ein η

335 Μ

.∆., έλαβε

µέρος

µετα

α/φη

Haw

ker H

urric

ane

II b που

διέθετε.

Στο

PILO

T’S

FLY

ING

LO

G B

OO

K τουΧειριστή

Πλειώνη

Γεωργ

. διακρίνου

µεµίααπ

ότις

αποστολές,

την

κάλυψητης

33ηςΜοίραςτης

RA

F.

Νοέµβριος 1942: Οι ∆κτές της 335 Μ.∆. στη σηµαία.Από αριστερά: Άγγλος σύνδεσµος, Επγός Κέλλας Ι. (παραδίδων ∆κτής), Βαρβαρέσσος Ξ. (παραλαµβάνων∆κτής), ο υπασπιστής Κανελλόπουλος Α. και ο Θεοδοσιάδης ∆.

Προσωπικό της 335 Μ.∆. µετην ευκαιρία της παράδοσηςτης ∆ιοικήσεως της Μοίραςαπό τον Επγό Κελλα Ι., στονΕπγό Βαρβαρέσσο Ξεν. τοΝοέµβριο του 1942.Καθιστοί: Παπαγγελής Π., Χατζηιωάννου Ελ., Παπαϊωάννου Γ., ∆ιδασκάλουΠρ., Σουφρίλας ∆., ∆επούντηςΣ., Παπακώστας Ι., ΣκλήρηςΜ., Αλεξόπουλος, Νικολόπουλος Γ., Λάϊτµερ Μ.Όρθιοι: Σπυρίδωνος ∆., Κουντούρης Αθ., Γεωργακόπουλος Ελ., ΞύδηςΕυ., Λουκόπουλος Κ., Παναγόπουλος Κ., ΧόνδροςΚ., Επγός Βαρβαρέσσος Ξ., Wing Commander LOFTUS,

Άνω: Ο Υπγός Τίγκος Εµ. Πρώτο θύµα µετά τηνεπιστροφή των Μοιρών στην πατρίδα, όταν στις 5 ∆εκ. 1944 έπεσε σε αποστολή εναντίονγερµανικών στόχων στην Κρήτη.

Επγός Κέλλας Ι., Κοτρώνης Κ., Καραµολέγκος Ε., Κατσαρός Ι., Γκίζας ∆., Καρούσος Γ.Στην πτέρυγα α/φ: Βουτσινάς ∆., Πλειώνης Γ., Τσότσος Γ., και στην άτρακτο: Μουλόπουλος Α., Καρταλαµάκης Ηλ., Νικολόπουλος Γ.

Marsa Matruh 1943. Το «∆ιοικητήριο» της 335 Μ.∆. Ο Επγός Κέλλας Ιωάν. (αριστερά) µε τον Υπσγό ΚατσαρόΙωάν.

Στιγµιότυπο χαράς. Η 335 Μ.∆. γιορτάζει τα επινίκια µετά τηνεπιτυχή προσβολή του ΙταλικούΑρχηγείου, στις 28 Οκτωβρίου1942, επέτειο του «ΟΧΙ».

Στην αποστολή αυτή έλαβανµέρος οι χειριστές: Κέλλας Ι. (∆κτής Μ.), Παναγόπουλος Κ., Βολωνάκης Ν., Βουτσινάς ∆., Καρταλαµάκης Ηλ., ∆ιδασκάλουΠρ., Καρύδης Ευάγ., Χατζηϊωάννου Ελ., Τσότσος Γ., Ξύδης Ευστρ., Νικολόπουλος Γ. και Γκίζας ∆.

Η προσβολή του Ιταλικού Αρχηγείου, όπως αυτήαναγράφεται στο βιβλίο πτήσεων του ΥπσγούΚαρταλαµάκη Η. (φωτ. Άνω), «Πολυβολισµόςεχθρικού καταυλισµού βάθους 20 µιλίων».Στην αποστολή αυτή το α/φος του προσβλήθηκεαπό πυρά του εχθρού και στην αναγκαστικήπροσγείωση που ακολούθησε σώθηκε από θαύµα, αφού η πέριξ περιοχή ήταν ναρκοθετηµένη.

Νοέµβριος 1942 – Χειριστές της 335 Μ.∆. µετά από τη Μάχη στο El Alamein. Στο µέσον ο Νοτιοαφρικανός ∆κτής τηςΠτέρυγας µαχητικών α/φων Ασµχος Loftus και στα αριστερά του ο ∆κτής της Μοίρας Επγός Ι. Κέλλας.

Οι χειριστές Παπακώστας και Σκλήρης «ξετρυ-πώνουν» από το Γραφείο Επιχειρήσεων, για µιαάλλη αποστολή.

Κάτω αριστερά: Οι χειριστές µε το χαµόγελο και τη βεβαιότητα τηςΝίκης αγνοούσαν τις αντιξοότητες της Ερήµου.

Οκτώβριος 1942: Στα χαρακώµατα του L.G.37 λίγες µέρες πριν από τη µάχη του El Alamein. Από αριστερά οιχειριστές Τσότσος Γ., ∆ιδασκάλου Πρ., Πετράκης Αν., Λουκόπουλος Κ. και Χατζηϊωάννου Ελ.

ΑΝΩ: Ο χειριστής Τίγκος Εµ. Ευτύχησε και επέστρεψεστην πατρίδα µε τη λήξη του πολέµου, εντούτοις η µοίρατου έλαχε να σκοτωθεί στις 5.12.1944 µε α/φος Spitfire από γερµανικά πυρά στην Κρήτη.∆ΙΠΛΑ: Ο Ανθσγός Πλειώνης Γ. σε ετοιµότητα άµεσηςαπογείωσης µε α/φος Hurricane. ∆ιεσώθη δύο φορές µεαλεξίπτωτο.ΚΑΤΩ: Στιγµιότυπο από µεταστάθµευση της 335 Μ.∆. σεάλλο α/δ, αρχές 1943.

ΚΑΤΩ: Οι χειριστές, από αριστερά, Πετράκης Αντ., Τσότσος Γ., ∆ιδασκάλου Πρ., Λουκόπουλος Κ. και Χα-τζηϊωάννου Ελ.

∆ΙΠΛΑ: Marsa Matruh 1943. Από αριστερά οιχειριστές Βουτσινάς ∆., Βαλαβάνης Κ., Κονιω-τάκης Κ., Αντωνόπουλος Α., Κουντούρης Α., Καλογερίδης Χ. και Βαρβέρης Γ.

ΑΝΩ και ∆ΙΠΛΑ: Προσωπικό της 335 Μ.∆. στηΒεγγάζη.∆ιακρίνουµε τον Κορνάρο Π. (δεύτερο από αριστεράστην άνω και πρώτο από δεξιά στη δίπλα) και τονιατρό Τριβυζά Γ. (τέταρτο από αριστερά στην άνω).

Το Υπασπιστήριο της 335 Μ.∆.

Από αριστερά Ανθσγός Πλειώνης Γ., Κέλλας Ι. και ο Υπασπιστής της ΜοίραςΚανελλόπουλος.

ΚΑΤΩ: Marsa Matruh 1943.Χειριστές της 335 Μ.∆. σε κατάσταση επιφυλακής

για άµεση απογείωση.

Από αριστερά Χριστοφόρου Χρ. και Τσίκας Α.

Ο Υπσγός Αναγνωστόπουλος Ι. ως χειριστής της335 Μ.∆., καταρρίφθηκε και ως αιχµάλωτοςδραπέτευσε από την Ιταλία όπου εκρατείτο. Μετά από πολλές περιπέτειες επανήλθε καιτοποθετήθηκε στην 336 Μ. Στην 335 Μ.∆., πουείχε προϋπηρετήσει, σε γενόµενη εµπλοκή µεγερµανικά Messerschmuitt Bf 109 στις 29.10.42, έπληξε ένα το οποίο εθεάθη να συντρίβεται στοέδαφος.

Στο α/δ Bersis εµπρός σε ένα Spitfire, από αριστερά οι χειριστέςΚαλογερίδης Χ., Πλειώνης Γ., Μιχαηλίδης Κ., Γεωργόπουλος Ε., Βουτσινάς ∆., ∆ούκας Γ. (∆κτής 335 Μ.∆.), Βλαντούσης Α., Φράγκου Ν. και Χατζηϊωάννου Ελ.

Ο Σγός Βλαντούσης Αναστ. Υπηρέτησε και στις δύοΜοίρες.

Προσωπικό της 335 Μ.∆. στην έρηµο, µε τον πόθο η ελληνική σηµαία να κυµατίσει και πάλι στην απελευθερωµένηπατρίδα.

Από την επίσκεψη του Μητροπολίτη Παντελεήµονα το 1943 στην 335 Μ.∆. και την ευλογία του προσωπικού.

336 ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ∆ΙΩΞΕΩΣ(336 Β.Ε.Μ.∆.)

Οι εξαιρετικές επιδόσεις των δυο προηγούµενων Ελληνικών Μοιρών και ηαποφοίτηση ικανού αριθµού Ελλήνων ιπταµένων και τεχνικών από τα σχολεία καικέντρα εκπαίδευσης ήταν ενισχυτικοί παράγοντες στην απόφαση του συµµαχικούστρατηγείου για δηµιουργία και τρίτης Ελληνικής Πολεµικής Μοίρας, της 336 Β.Ε.Μ.∆. που ιδρύθηκε στις 25 Φεβρουαρίου 1943, µε αρχική έδρα το αεροδρόµιο ΑΙ Maza τηςΑιγύπτου. Η συγκρότηση της έγινε µε 21 hurricane MK lIc και µε προσωπικόετοιµοπόλεµο κατά µεγάλο ποσοστό, µια που προερχόταν κυρίως από την 335 Β.Ε.Μ.∆. και ήταν:

Σµηναγός ∆ιαµαντόπουλος Σ. ∆ιοικητής της ΜοίραςΣµηναγός Παναγόπουλος Κ. ∆ιοικητής 1ου ΣµήνουςΣµηναγός Κατσαρός Ι. ∆ιοικητής 2ου ΣµήνουςΥποσµηναγός Βουτσινάς ∆.Υποσµηναγός Καρταλαµάκης Η.Υποσµηναγός ∆ιδασκάλου Π.Υποσµηναγός Καρύδης Ε. Αξ/κός πληροφοριώνΑνθυποσµηναγός Τσότσος Γ.Ανθυποσµηναγός Ξύδης Ε.Αρχισµηνίας Παπαϊωάννου Γ.Αρχισµηνίας Σπυρίδωνος ∆.Αρχισµηνίας Αθανασάκης Ε.Αρχισµηνίας Μιχελόγκωνας Π.Αρχισµηνίας Χατζηλάκος Κ.Αρχισµηνίας Ζαχαράκης Χ.Αρχισµηνίας Μπράτσος Α.Αρχισµηνίας Σκάντζικας Σ.Αρχισµηνίας Φραγκιάς Α.Αρχισµηνίας Κόκκας Κ.Αρχισµηνίας Ξανθάκος Γ.Αρχισµηνίας Ψιλόλιγνος Κ.Επισµηνίας Σκλήρης Μ.Επισµηνίας Σουφρίλας ∆.Επισµηνίας Γκίζας Ι.

Επισµηνίας Νικολόπουλος Γ.Επισµηνίας Τζούβαλης Γ.Σµηναγός Ζαχαριάδης Μ. ΑρχιµηχανικόςΑνθυποσµηναγός Συµεωνίδης Σ. ΥπασπιστήςΑνθυποσµηναγός Μητρόπουλος Ν. Ιατρός

Η πρώτη πολεµική αποστολή έγινε την 1η Μαρτίου 1943 σε αναγνώριση τοµέα. Οιαποστολές που ακολούθησαν ήταν συνοδείες νηοποµπών και αεροπορική κάλυψη τηςπεριοχής του αεροδροµίου της Μοίρας. Επιπλέον πραγµατοποιήθηκαν αναχαιτίσεις, ενώσυνεχίστηκαν οι εκπαιδευτικές πτήσεις, ηµέρα και νύχτα.

Στις 15 Ιουνίου 1943, η Μοίρα δέχτηκε τα συγχαρητήρια της Ανωτάτης ∆ιοίκησηςτης RAF/ΜΑ, λόγω αρίστης επίδοσης.

Ωστόσο, συχνά προβλήµατα βλαβών παρουσιάστηκαν κυρίως στους κινητήρεςτων αεροσκαφών και γι' αυτό το λόγο προκλήθηκαν πολλά ατυχήµατα.

Στις 23 Ιουλίου 1943, η Μοίρα συµµετείχε µε 9 αεροσκάφη στη µεγάλη συµµαχικήεπιδροµή στην Κρήτη (Ιεράπετρα, Άγιο Νικόλαο-Ηράκλειο) µε πλήρη επιτυχία στιςαποστολές που ανέλαβε, αλλά µε απώλεια δυο αεροσκαφών και το θάνατο τουΑνθυποσµηναγού Ελευθέριου Αθανασάκη από γερµανική περίπολο, µετά την πτώσητου, καθώς και την αιχµαλωσία του Ανθυποσµηναγού Σωτήρη Σκάντζικα. Τόση ήταν ηεπιθυµία και η προθυµία όλων των χειριστών (αναφέρονται στην παραπάνω κατάσταση) να συµµετέχουν σ' αυτές τις αποστολές στη σκλαβωµένη πατρίδα, παρά τους πολλούςκινδύνους που είχαν, ώστε η επιλογή έγινε µε κλήρωση.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Αθανασάκη, που παρότι του αποκολλήθηκεµία δεξαµενή καυσίµων κατά την απογείωση και του ζητήθηκε να µαταιώσει, αυτόςσυνέχισε γνωρίζοντας ότι δεν πρόκειται να επιστρέψει από έλλειψη καυσίµων.

Ο Σκάντζικας εκτελέστηκε στις 25-3-1944 κατά τη «µεγάλη απόδραση» από τοστρατόπεδο Stalag Luft ΙΙΙ.

Η Μοίρα, επίσης, ανέλαβε την εκτέλεση ειδικών πρόσθετων αποστολών έρευναςπολύ χαµηλού ύψους (Sweeps) για εντοπισµό και αναχαίτιση εχθρικών αεροσκαφώνπου πετούσαν χαµηλά για να αποφύγουν τον εντοπισµό τους από ραντάρ. Οιαποστολές αυτές ήταν επικίνδυνες, πολύωρες και εξαντλητικές.

Τον Αύγουστο του 1943, η Μοίρα συµπλήρωσε τις περισσότερες ώρες πτήσεωναπό όλες τις συµµαχικές Μοίρες, το ίδιο και τον Οκτώβριο, κυρίως νυχτερινές.

Στις 12/10/1943 η Μοίρα παρέλαβε 6 spitfire MK Vc, αλλά η πλήρης αντικατάστασητων hurricane από τα spitfire πραγµατοποιήθηκε το Μάρτιο του 1944.

Τον Νοέµβριο επαναλήφθηκαν τέσσερις φορές οι επιδροµές στην Κρήτη µεεπιτυχία, αλλά και µε απώλειες:

Στις 9 Νοεµβρίου µε τέσσερα αεροπλάνα. Επλήγη ο ∆ιοικητής της ΜοίραςΣµηναγός ∆ιαµαντόπουλος. Πραγµατοποίησε αναγκαστική προσγείωση, αιχµαλωτίστηκεκαι στάλθηκε στη Γερµανία. Επέστρεψε µετά τον πόλεµο. Και τα άλλα αεροπλάναεπλήγησαν, αλλά επέστρεψαν. Ένα προσγειώθηκε στο Tobrouk (Σµηναγός ΚορνήλιοςΚοτρώνης).

Στις 11 Νοεµβρίου µε 4 αεροπλάνα. Επιτυχής αποστολή. Όλα επέστρεψαν.Στις 13 Νοεµβρίου µε 2 αεροπλάνα. Μία αναγκαστική προσγείωση στη Μεσσαρά.

Ο χειριστής Αρχισµηνίας Τζούβαλης, αιχµάλωτος στη Γερµανία. Επέστρεψε µετά τονπόλεµο.

Στις 14 Νοεµβρίου µε 4 αεροπλάνα. Κατερρίφθησαν 2 και οι χειριστές τους, οΑνθυποσµηναγός Κ. Ψιλόλιγνος και ο Σµηνίας ∆ηµ. Σαρσώνης, εφονεύθηκαν. Οι άλλοιδύο, ο Επισµηναγός Καρύδης και ο Σµηνίας Μαδεµλής, επλήγησαν και προσγειώθηκαν

αναγκαστικά. Αιχµαλωτίστηκαν από τους Γερµανούς, εστάλθηκαν στην Γερµανίααπό όπου και επέστρεψαν µετά τον πόλεµο.

Αυτή ήταν η τελευταία αποστολή των Συµµάχων στην Κρήτη, ενώ συνεχίσθηκαντους επόµενους µήνες οι συνήθεις αποστολές της Μοίρας, κυρίως συνοδείαςνηοποµπών.

Οι χειριστές που συµµετείχαν στις παραπάνω αποστολές είναι οι ακόλουθοι:

23.7.43 µε 9 α/φη: Σµηναγοί ∆ιαµαντόπουλος Σπ. (∆κτής Μοίρας) Κατσαρός Ι., Υποσµηναγός Βουτσινάς ∆., Αρχισµηνίες Παπαϊωάννου Γ., Κόκκας Κ., Φραγκιάς Αν., Αθανασάκης Ελ., Σκάντζικας Σωτ., και ο ΕπισµηνίαςΝικολόπουλος Γ.

9.11.43 µε 4 α/φη: Σµηναγός ∆ιαµαντόπουλος Σπ. (∆κτής Μοίρας), Κοτρώνης Κορν., Αρχισµηνίας Σουφρίλας ∆. και Επισµηνίας Σταυρόπουλος Χαρ.

13.11.43 µε 2 α/φη: Ανθυποσµηναγός Τσότσος Γ. και Αρχισµηνίας Τζούβαλης Γ.

11.11.43 µε 4 α/φη: Σµηναγός Σκάντζικας Σωτ., Ανθυποσµηναγοί Φραγκιάς Αν., ΧρηστάκοςΣ. και Αρχισµηνίας Σκλήρης Μάρ.

14.11.43 µε 4 α/φη: Υποσµηναγός Καρύδης Ε., Ανθυποσµηναγός Ψιλόλιγνος Κ., Αρχισµηνίες Μαδεµλής Γ. και Σαρσώνης ∆. Είναι η τετράδα που δενεπέστρεψε κανένας.

Τον Απρίλιο του 1944 η Μοίρα, ενώ βρισκόταν στο α/δ Marsa Matruh, είχε αρκετάατυχήµατα από ανεµοθύελλες, αλλά παρ' όλα αυτά πέτυχε τον υψηλότερο δείκτηαπόδοσης σε εξόδους από όλες τις Μοίρες της Μ. Ανατολής.

Η 336 Μοίρα, κατά την παραµονή της στη Β. Αφρική µέχρι τον Σεπτέµβριο του1944, που µετακινήθηκε στην Ιταλία, πραγµατοποίησε επιχειρήσεις από έξι διαφορετικάα/δ της Αιγύπτου και της Λιβύης (Παράρτηµα Γ/3) µέσα στην έρηµο, µε αντίξοεςσυνθήκες διαβίωσης και εκτέλεσης των αποστολών. Εκτέλεσε µε επιτυχία τις πολλέςαποστολές που της ανατέθηκαν, συµπληρώνοντας µε µεγάλο συναγωνισµό πολλέςχιλιάδες ώρες πτήσεων σε περισσότερες από 2000 πολεµικές εξόδους καιαντίστοιχες εκπαιδευτικές. Και η Μοίρα αυτή θυσίασε στο βωµό της ελευθερίας εννέαχειριστές (Παράρτηµα Α/3) και επιπλέον τον Ανθυποσµηναγό Σκάντζικα, πουεκτελέστηκε στη Γερµανία µετά την αιχµαλωσία του σε αποστολή στην Κρήτη.

Η µετακίνηση της κυρίως συµµαχικής αεροπορικής δύναµης προς το δυτικόµέτωπο της Ευρώπης κατέστησε την παρουσία και την συµβολή της ΕλληνικήςΑεροπορίας στην Ιταλία σηµαντικό και αναγκαίο παράγοντα παρεµπόδισης των ελιγµώντων Γερµανών.

Όπως έχει ήδη αναφερθεί η 13η Μ.Ε.Β. έφθασε στην Ιταλία στα µέσα Μάιου 1944, ενώ οι 335 και 336 Μοίρες ∆ιώξεως αναχώρησαν από τη Β. Αφρική στις 15 Σεπτεµβρίουκαι έφθασαν στο αεροδρόµιο Nuova της Ιταλίας στις 16/9/1944 και 18/9/1944 αντίστοιχα. Ήταν τότε που οι σύµµαχοι επιχείρησαν να διασπάσουν τη Γοτθική Γραµµή στηνπεριοχή Κεντρικής Ιταλίας. ∆ύο µέρες µετά την άφιξη τους άρχισαν τις πολεµικές τουςαποστολές. Ήταν έρευνας και προσβολής οδικών αρτηριών και λιµένων στηΓιουγκοσλαβία, καθώς και αποστολές "sweep" (σαρώµατος). Σε µία από αυτές τιςαποστολές, στις 28.9.1944, σκοτώθηκε κατά την απογείωση ο ΑνθυποσµηναγόςΠαπαϊωάννου Γ. (Παράρτηµα Α/3).

Ιδιαίτερα η 336 Μ.∆. εκτέλεσε επιπλέον συνοδείες βοµβαρδιστικών στις από αέροςεπιδροµές των συµµάχων στη Γιουγκοσλαβία.

Οι δυο Μοίρες χρησιµοποίησαν σαν ορµητήριο και το προκεχωρηµένο αεροδρόµιοστο νησάκι VIS, πλησίον της Γιουγκοσλαβίας. Από το νησάκι αυτό, σµήνη τεσσάρωναεροσκαφών ενεργούσαν εκ περιτροπής εναντίον των αποχωρούντων γερµανικώντµηµάτων, στα οποία επέφεραν µεγάλες καταστροφές. Τις πρώτες ηµέρες τουΟκτωβρίου και οι δύο Μοίρες µετακινήθηκαν από το αεροδρόµιο Nuova στο αεροδρόµιοBiferno λόγω καταστροφών από καταρρακτώδεις βροχές.

Στις 12 Οκτωβρίου, σε αποστολή και πάλι τεσσάρων αεροπλάνων της 335 Μ.∆. στη Γιουγκοσλαβία, επλήγη το αεροσκάφος του Αρχηγού, Σµηναγού ΕπαµεινώνδαΚοττά, το οποίο ανεφλέγη. Ο χειριστής σκοτώθηκε (Παράρτηµα Α/2). Ο Κοττάς ήταν οτελευταίος νεκρός Αξιωµατικός αεροπόρος σε αεροπορικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό, σ' εκείνο τον καταστρεπτικό πόλεµο. Ήταν ένας ικανότατος χειριστής, ίνδαλµα για τουςσυναδέλφους του.

Στις 8/10 και 17/10, σµήνη από τρία αεροπλάνα αρχικά και τέσσερα στη συνέχεια, και από τις δύο Μοίρες, µετακινήθηκαν προς το αεροδρόµιο του Αράξου για τη συνοδείακαι προστασία µεταγωγικών αεροσκαφών DC-3 που κατευθύνονταν προς το Ελληνικό. Η Ελλάδα επιτέλους άρχισε να αναπνέει ελεύθερα και η δράση από ελεύθερο πλέονελληνικό έδαφος γέµισε τους Έλληνες Αεροπόρους ενθουσιασµό και χαρά.

Η 336 Μοίρα ∆ιώξεως

Η Μοίρα µε έδρα το αεροδρόµιο Almaza (L.G.219), εφοδιάστηκε µε α/φη Hawker Hurricane IIc. Η επιχειρησιακήετοιµότητα αυτής ήταν άµεση, δεδοµένου ότι ο πυρήνας των χειριστών προερχόταν από την 335 Μ.∆.

Στις 25 Φεβρουαρίου 1943 συγκροτήθηκε και η δεύτερηΕλληνική Μοίρα ∆ιώξεως µε την ονοµασία 336 Β.Ε.Μ.∆. καιµε πρώτο ∆κτη τον Σγό ∆ιαµαντόπουλο Σπ. (πλάι). Για τη νέαΜοίρα συνηγορούσε η εξαιρετική επίδοση τωνπρογενέστερων Ελληνικών Μοιρών, της 13ης Ελαφρού Βοµ-βαρδισµού και της 335ης ∆ιώξεως. Άλλωστε από τα εκπαιδευ-τικά Κέντρα της Ροδεσίας και της Νοτίου Αφρικής είχεαποφοιτήσει ικανός αριθµός ιπταµένων και τεχνικών για τηναπαιτούµενη επάνδρωση.

H διαταγή συγκρότησης της 336 Β.Ε.Μ.∆.

Στιγµιότυπο παραλαβής από την 336 Μ.∆. των πρώτων α/φων Hawker Hurricane IIc.

∆υτική έρηµος 1943. Ο ∆κτής της 336 Μ.∆. Σγός ∆ιαµαντόπουλος Σπ. Με προσωπικό της Μοίρας.∆ιακρίνουµε τους χειριστές, (όρθιους από αριστερά): Σκάντζικα Σωτ., Σπυροµήλιο Κ., ∆ιαµαντόπουλο Σπ., Παναγόπουλο Κυρ., Νικολόπουλο Γ., Σπυρίδωνος ∆., Σκλήρη Μ., Καρταλαµάκη Ηλ., (καθιστό δεξιά) Χατζηλάκο Κ., (στην άτρακτο) Ξανθάκο Γ., (στο φτερό) Τριπόδη Θ.

Αριστερά: Ο Ανθσγός Σκάνντζικας Σωτ. Της 336 Μ.∆. Στις 23.7.43, στη διάρκεια προσβολής στόχου στην Κρήτη, καταρρίφθηκε και εκτελέστηκε στις 25.3.44 στη Γερµανία, όταν ως αιχµάλωτος προσπάθησε να δραπετεύσει.∆εξιά: Οι χειριστές Λεβεντίδης Λ. (από αριστερά) και Σκλήρης Μαρ.

Αναγνωρίζουµε από αριστερά τους ∆αδιώτη ∆., Μυρίλλο Ι., ……., Σουφρίλα ∆., Καραµολέγκο Ε., Μπαλτατζή Σ., Χαλκιά Χρ., Αναγνωστόπουλο Ι., ………, ∆έδε Βλ., Κόκκα Κ. και Φραγκιά Αν.

Χειριστές 336 Μ.∆. στο πλάι ενός α/φους Hawker Hurricane. ∆ιακρίνουµε από αριστερά τους Καρταλαµάκη Η., Χατζηλάκο Κ., Παναγόπουλο Κ., ∆ιαµαντόπουλο Σπ. (∆κτή Μοίρας), Σπυροµήλιο Κλ., Σπυρίδωνος ∆., Σκλήρη Μ., Σταουρόπουλο Χαρ., Νικολόπουλο Γ., Παπαγεωργίου Ηλ., Σουφρίλα ∆. και Ξανθάκο Γ.

11 Νοεµβρίου 1943, µετά από επιδροµή στην κατεχόµενηΚρήτη. Στο εικονιζόµενο Hurricane τα πτερύγια της έλικαςέχουν σπάσει κατά 15 εκατοστά µετά από πρόσκρουση σε

δένδρα στην περιοχή Σφακίων (Χανιά), πετώντας άνωθεν τουστόχου, σε λίαν χαµηλό ύψος. Ο χειριστής του α/φουςΣκλήρης Μαρ., ως µέλος σχηµατισµού της 336 Μ.∆.,

κατάφερε να επιστρέψει µε µειωµένη ισχύ και κραδασµούςαλλά και πολλή αγωνία που µεταδόθηκε και στο προσωπικό

που τον περίµενε.

Α/φος Spitfire προσγειούµενο αναγκαστικά εκτός διαδρόµου

Ο Ανθσγός Κόκκας Κ. µετά από µία επιχειρη-σιακή αποστολή µε α/φος Hurricane το 1943.

ΚΑΤΩ: Οι χειριστές Σκάντζικας Σωτ. Και ΑθανασάκηςΕλ. (από αριστερά) που δεν επέστρεψαν από τηναποστολή στην Κρήτη 23.7.43.

Μετρώντας τα αεροπλάνα που επιστρέφουν απόπολεµική αποστολή.

∆ιακρίνονται: Ξανθάκος, Μιχελόγκωνας, Μπαλτατζής, Αλιφραγκής, Πασχαρίδης, Θεοδώρου, Πολέµης, Άµαλος, Γιαναγάς, Παπαγιάννης, Παπαδάκης, Ανδρουλάκης, Μανουσάκης, Μεϊµάρης, Στεφανόπουλος,

Ζουβελέτης, Λόπαρνος, Καραστάθης, Λαγούδης, Ξυπολητίδης, Χατζηγεωργίου.

Χειριστές και τεχνικοί του Β΄ Σµήνους της 336 Μ.

ΚΑΤΩ: Όταν κάποιοι εναγκαλισµοί δεν είναι καθόλουφιλικοί.

Στην προσπάθεια αξιοποίησης του πτητικού δυναµικούδεν έλειψαν και τα ατυχήµατα. Είναι ο φόρος που δίδεικάθε αεροπορία.

Με ιδιαίτερη ικανοποίηση οι Έλληνες χειριστές υποδέχτηκαν τα α/φη Spitfire.Από τον Οκτώβριο του 1943 άρχισε η σταδιακή αντικατάσταση των καταπονηµένων πλέον α/φων Hurricane των δύοΜοιρών µε α/φη Spitfire Mk Vb και Vc.Σηµειώνεται ότι τον Μάιο του 1944 παραλήφθηκε και το µοντέλο ΙΧ. Το Spitfire µε τη φήµη του κατέστη θρύλος στηδιάρκεια του πολέµου.Πάνω από 20.000 α/φη κατασκευάστηκαν σε 24 εκδόσεις.

Οι χειριστές Σαχαρίδης Β. (αριστερά) και Λεβεντίδης Λ.

Οι Μοίρες 335 και 336 µε α/φηSupermarine Spitfire Mk Vb και Vc

∆ΙΠΛΑ: Ο ∆κτής της 336Μ.∆.,Επγός Μαργαρίτης Κ.

συγχαίρει τους χειριστέςΣουφρίλα ∆. και Τσότσο Γ.

για την επιτυχία τους νακαταρρίψουν ένα

Junkers Ju 88.

El A

dem

1944

–Προσω

πικότης

336 Μ

.∆. µπροστάαπ

όένα

Spitf

ire V

c. Στηνπρώ

τησειράοιχειριστές:

ΧατζηλάκοςΚ

., Σα

χαρίδηςΒ

., ∆έδες

Β.,

Παπ

αϊωάννουΓ.

, Καρταλα

µάκηςΗλ.

καιΞα

νθάκος

Γ.

Παρατηρούµε τον χαρακτηριστικό τύποSpitfire Vb Trop, ο οποίος φέρειφίλτρο για τροπικές περιοχές.

Επίσης διακρίνουµε στο α/φος τηναπεικόνιση µιας περικεφαλαίας.

Μεταξύ των ανδρών είναι ο χειριστήςΒουτσινάς ∆. (στο µέσον).

Οι καθήµενοι έξω από τη σκηνή είναι(από αριστερά) οι Ξανθάκος Γ., Κόκκας

Κ. και Χατζηλάκος Κ.

Σε ώρα ανάπαυσης, περισυλλογήςκαι απολογισµού έργου.

Μίαένδειξητουείδους

τωναπ

οστολώ

ντω

νΕλληνικώ

νΜοιρώ

ν∆ιώξεωςΒο

µβαρδισµ

ούάνωθεντηςΓιουγκοσλαβίας

. Ηεικονιζό

µενη

σελίδα

είναιαπότο

PILO

T’S

FLYI

NG

LO

G B

OO

K τουχειριστή

ΚαρταλαµάκηΗλ.

Άραξος 17.10.44, χειριστές της 336 Μ.∆. Η πρώτη αλλά προσωρινή προσγείωση στην ελεύθερη πατρίδα.Βλαντούσης Α., Βαρβέρης ∆., Μπαλτατζής Σοφ., Τίγκος Εµµ., Γερούκαλης Α. (συµµετείχαν και οιΣαχαρίδης και Ξύδης).

335 Μοίρα ∆ιώξεως

Περισσότερες από 5.200 πολεµικές εξόδους, 8.000 πολεµικές ώρες. Προσέβαλε στόχους εδάφους, συγκεντρώσεις οχηµάτων, σιδηροδροµικούς σταθµούς, φάλαγγες, κλπ. Κάλυψε περιοχές και νηοποµπές, από εχθρικά α/φη, κατέρριψε ένα και κατέστρεψε δύο στο έδαφος.Απώλεσε 11 χειριστές στο βωµό του καθήκοντος.

336 Μοίρα ∆ιώξεως

Περισσότερες από 3.000 πολεµικές εξόδους, 5.180 πολεµικές ώρες. Προσέβαλε στόχους εδάφους, εκτέλεσε αποστολές σαρώσεως, κατέρριψε ένα εχθρικό α/φος. Απώλεσε 10 χειριστές στην περιοχή τωνεπιχειρήσεων και έναν σε αιχµαλωσία.

ΑπόΑπό τηντην έκθεσηέκθεση ∆ράσεως∆ράσεως τωντων ΕλληνικώνΕλληνικών ΜοιρώνΜοιρώνΣτηΣτη ΜέσηΜέση ΑνατολήΑνατολή καικαι τηντην ΙταλίαΙταλία

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΟΙΡΩΝΣΤΗ ΣΥΜΜΑΧΙΚΗ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ∆ΙΑΒΙΩΣΗΣ

Η συµβολή και των τριών Ελληνικών Μοιρών στον κοινό αγώνα των Συµµάχωνήταν ουσιαστική και αξιοθαύµαστη. Οι Έλληνες αεροπόροι είχαν καταπλήξει µε τηντόλµη τους και την αποτελεσµατικότητα τους και απέσπασαν το θαυµασµό και τηνεκτίµηση των Συµµάχων. Αυτός, άλλωστε, ήταν και ο λόγος που οι Βρετανοί δέχθηκαννα δηµιουργηθούν αυτές οι τρεις Ελληνικές Μοίρες, τη στιγµή κατά την οποία οι άλλοιΣύµµαχοι (Γαλλία, Γιουγκοσλαβία κ.α.) συµµετείχαν µε πολύ µικρότερο αριθµόαεροσκαφών και αυτόνοµων Μοιρών.

Η 13η Μ.Ε.Β. µε τις ανθυποβρυχιακές αποστολές της συνέβαλε στην εξασφάλισητης ασφαλούς ναυσιπλοΐας στο Αιγαίο και Μεσόγειο και τη διακίνηση εφοδίων τωνσυµµάχων. Αρκετές προσβολές σε υποβρύχια καταλογίσθηκαν ως µερική ή ολικήεξουδετέρωση τους. Αντίστοιχα, παρεµπόδισε τη διακίνηση των εχθρικών εφοδίων καιµέσων, που θεωρούνται ως ο κυριότερος παράγοντας συντριβής του Ρόµµελ, αφούστερήθηκε τους απαραίτητους ανεφοδιασµούς.

Οι Μοίρες 335 και 336 συµµετείχαν ουσιαστικά στον αγώνα µε την προστασίαευπαθών περιοχών, συνοδεία νηοποµπών και δυσκολότατων αποστολών προς τηνΚρήτη.

Ιδιαίτερα η 335 Β.Ε.Μ.∆. προσέφερε στη νικηφόρο έκβαση της µάχης του ΕΙAlamein µε επιτυχείς αναχαιτίσεις, ενώ η 336 Β.Ε.Μ.∆. συµµετείχε στις εξαντλητικέςαποστολές έρευνας χαµηλού ύψους στη θάλασσα για εντοπισµό εχθρικών αεροσκαφώνκαι υποβρυχίων. Μετά το νικηφόρο αποτέλεσµα στη Β. Αφρική, οι Μοίρες συνέχισαν τοναγώνα τους στην Ιταλία όπου συνέβαλαν στην ολοκληρωτική νίκη κατά των Γερµανών. ∆υστυχώς κατά την περίοδο προ της Ιταλίας, το «ζιζάνιο της πολιτικής» είχε εισχωρήσεικαι στις Ένοπλες ∆υνάµεις, µη εξαιρουµένης και της Πολεµικής Αεροπορίας, τις οποίεςκαι καταταλαιπώρησε και αµαύρωσε το µεγαλείο της προσφοράς τους στην κοινήσυµµαχική προσπάθεια. Ευτυχώς, όµως, που όλα αυτά ανήκουν πια στο παρελθόν, καιµάλιστα, στο µακρινό.

Στη γενική πολεµική προσπάθεια των Μοιρών θα πρέπει να αναφερθούν και οισυνθήκες διαβίωσης και δράσης στην έρηµο, που ήταν εξαιρετικά δύσκολες. Η πύρινηηλιακή ακτινοβολία υπερέβαινε σε θερµοκρασίες τους 40° C την ηµέρα καικατρακυλούσε τη νύκτα σε πολύ χαµηλά επίπεδα. Οι αντανακλάσεις της φλεγόµενηςερήµου και τα χαµσίνια, καυτοί άνεµοι που έρχονταν από τα βάθη της Αφρικής, παρέσυραν τεράστιες ποσότητες άµµου που σκέπαζαν τα πάντα και δυσκόλευανεξαιρετικά την κατάσταση.

Η ορατότητα ήταν ιδιαίτερα περιορισµένη και δυσχέραινε αφάνταστα τιςαπογειώσεις και τις προσγειώσεις. Αλλά και τα αεροπλάνα απειλούνταν µε πτώση απότην άµµο, που εισχωρούσε στους ευπαθείς µηχανισµούς των κινητήρων και τουςέφραζε, παρά τα εξωτερικά φίλτρα αέρος που έφεραν.

Η έλλειψη υποδοµής στρατωνισµού µε τις σκηνές ως µοναδική λύση, οι ελλείψειςνερού και βασικών ειδών διατροφής και η αναγκαστική συντροφιά µε ενοχλητικά ή, τοχειρότερο, επικίνδυνα έντοµα, καθιστούσαν τη διαβίωση και τις συνθήκες εργασίαςκόλαση.

Επίσης, η ένταση του πολέµου απαιτούσε συνεχή εγρήγορση και δράση µεαδιάκοπες µετασταθµεύσεις και επιπρόσθετη απασχόληση και ταλαιπωρία(συγκέντρωση υλικών και µέσων και ξανά ανάπτυξη τους στο νέο αεροδρόµιο, που τιςπερισσότερες φορές οι ευκολίες ήταν υποτυπώδεις και χωρίς καµιά υποδοµή). Όλα αυτάδεν άφηναν κανένα περιθώριο για σωµατική και ψυχική ανάπαυση. Η κατάσταση αυτήσυνεχιζόταν χωρίς άδεια ή έστω και κάποια µικρή ανάπαυλα.

Στην Ιταλία οι συνθήκες ήταν βέβαια περισσότερο ανθρώπινες. Εκείνο όµως πουείχε ιδιαίτερη σηµασία ήταν η διαφαινόµενη γρήγορη επιστροφή στην πατρίδα. Αυτή ηελπίδα γέµιζε όλο το προσωπικό µε γλυκιά προσµονή και το παρακινούσε να εντείνει τιςπροσπάθειες του για την τελική νίκη.

Το ηθικό, όµως, του προσωπικού, ακόµα και στην έρηµο, έµενε άκαµπτο καιυψηλό σε αξιοθαύµαστο επίπεδο. Οι χειριστές συναγωνίζονταν ποιος θα συµπληρώσειτις περισσότερες αποστολές και ώρες πτήσεως. Θεωρούσαν τους εαυτούς τουςτυχερούς, όταν προγραµµατίζονταν για οποιαδήποτε αποστολή, όσο δύσκολη καιεπικίνδυνη και αν ήταν. Το τεχνικό προσωπικό εργαζόταν αδιάκοπα όλο τοεικοσιτετράωρο µε προθυµία µοναδική, παρά τις απάνθρωπες συνθήκες.

Όταν η ναζιστικήαλαζονείαγίνεται συντρίµµια.

Στη Μάρσα Ματρούχ. ∆εξιά στο βάθοςΗ σκηνή – λέσχη Αξ/κών της 335 Μ.∆.

Περπατώντας σε χαµσίνι (ανεµοθύελλα)

Η ζωή στην έρηµο

ΑΝΩ: Επαναπλήρωση µε καύσιµο ενός α/φους της 335 Μ.∆.

ΚΑΤΩ: Το κινητό γραφείο επιχειρήσεων της 335 Μ.∆.

Συνάδελφοι τεχνικών ειδικοτήτων. Στο µέσον ο τότεΣµηνίας Τασιός Κων.Κάτω: ∆επούντης Σ. και Βαλαβάνης Κ. readiness.

Ευκαιριακά στον Ιορδάνη ποταµό.

∆ιάφορα στιγµιότυπα

Τα είχαµε όλα, αεροπλάνα, µοτοσικλέτες και κανόνια γιατον εχθρό.Ακόµη και αγήµατα για τουςεπιθεωρητές µας.

ΑΝΩ ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Στη Marsa Matruh το 1943.Πλάι στο Spitfire οι χειριστές της 335 Μ.∆. Πλειώνης Γ. και ∆επούντης Σπ. Μαζί και έναγαϊδουράκι για ώρα ανάγκης.∆ΙΠΛΑ: Οι χειριστές Ξανθάκος Γ. και ΦραγκιάςΑν.ΚΑΤΩ: El Daba 1943.

ΑΝΩ: Από αριστερά καθιστοί, Τασιός Κ., Τσίκας Αρ.Στη διπλανή φωτογραφία, ο γιατρός της 335 Μ.∆. µε τη µασκότ της Μοίρας που άκουγε στο όνοµα «Μαξ».

Τα είχαµε όλα, τις σκηνές µας, τα σκυλιά µας και τα χαρακώµατά µας.

Η ονοµασία Ελένη στο α/φος Hurricane δόθηκε για χάρη δύοωραίων κοριτσιών µε το ίδιο όνοµα από την ελληνική παροικίατης Αλεξάνδρειας. ∆ιακρίνουµε τους δύο ερωτευµένους, στοκέντρο τον Τασιό Κ. και δεξιά τον Τσίκα Α. Στις ώρες που ήτανµακριά τους ξεδιψούσαν από την υδροφόρο.Τελικά δεν «γλίτωσαν» και επέστρεψαν στην Ελλάδαπαντρεµένοι και ευτυχισµένοι.

Ώρα φαγητού. Να προλάβουµε πριν κτυπήσει συναγερµός ….

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΙ∆Α

Η επιστροφή στην πατρίδα των αεροπλάνων πραγµατοποιήθηκε στις 14/11/1944 και για τις τρεις Μοίρες µαζί. Η Αθήνα είχε ελευθερωθεί και ο ελληνικός λαός τιςυποδέχθηκε µε τιµές και δόξα. Συγγενείς και φίλοι, όσοι µπόρεσαν να πληροφορηθούνεγκαίρως την άφιξη των Αεροπόρων, ανάµεναν στο Χασάνι µε ανείπωτη λαχτάρα καιανυποµονησία, κατ' αρχάς για να βεβαιωθούν ότι οι δικοί τους άνθρωποι επέστρεφανζωντανοί και µετά για να τους σφίξουν στην αγκαλιά τους.

Η 14η Νοεµβρίου είχε ορισθεί, πολλές ηµέρες πριν, ως ηµεροµηνία επιστροφής. Οιτρεις Πολεµικές Μοίρες είχαν συγκεντρωθεί στο αεροδρόµιο Grottaglie της ΝότιαςΙταλίας και προετοιµάζονταν για την περιπόθητη αναχώρηση. Το προηγούµενο βράδυκανένας δεν έκλεισε µάτι από τη συγκίνηση της αναµενόµενης επιστροφής και από τηναγωνία της άγνωστης πραγµατικότητας που θα συναντούσαν στην πατρίδα. Οιπερισσότεροι είχαν φύγει από τα σπίτια τους µετά την κατάρρευση του µετώπου κάτωαπό τραγικές συνθήκες, αφήνοντας πίσω τους γονείς, αδέλφια και άλλους συγγενείς. Κανένας δεν γνώριζε τι απέγιναν όλοι αυτοί οι δικοί τους άνθρωποι. Αν επέζησαν ταχρόνια της κατοχής ή εκτελέσθηκαν από εχθρικά χέρια. Στα ξένα που βρίσκονταν γιατέσσερα χρόνια άκουγαν θλιβερά µαντάτα, αλλά δεν µάθαιναν για ονόµατα. Έτσι έµεινανάυπνοι όλη τη νύχτα από τη λαχτάρα της επιστροφής αλλά και από την αγωνία πιθανώνδυσάρεστων καταστάσεων.

Πολλοί όµως ξενύχτησαν και για έναν επιπλέον λόγο. Αυτοί ήταν οι µηχανικοί πουέπρεπε να ετοιµάσουν τα αεροπλάνα για την επικείµενη αναχώρηση, θεώρησαν χρέοςτιµής να µη µείνει κανένα αεροπλάνο στην Ιταλία από οποιαδήποτε αιτία. Έτσιξενύχτησαν αποκαθιστώντας και την παραµικρή βλάβη για να µπορέσουν όλα τααεροπλάνα να πετάξουν την εποµένη µε σιγουριά και ασφάλεια προς την πατρίδα.

Το πρωί της 14ης Νοεµβρίου 1944 ξεκίνησαν και οι τρεις Μοίρες, η µία πίσω απότην άλλη, και ακολουθώντας το δροµολόγιο Πρίντεζι - Κεφαλονιά - Πάτρα - Κόρινθοςέφθασαν στην ηλιόλουστη Αθήνα. Απαραίτητη εκδήλωση χαρµόσυνου χαιρετισµού ήτανοι οµαδικές διελεύσεις πάνω από την Ακρόπολη και την Πλατεία Συντάγµατος. Αλλά καιµεµονωµένες διελεύσεις από σηµεία γνώριµα και µη, δεν εµποδίστηκαν απόαπαγορευτικούς κανονισµούς. Την έντονη επιθυµία εκδήλωσης της στερηµένης χαράςκαι του ακράτητου ενθουσιασµού, µόνο µε τις κάθετες εφορµήσεις των αεροσκαφώντους και τα µουγκρητά των κινητήρων µπόρεσαν, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο νατην εκδηλώσουν οι ηρωικοί Αεροπόροι στον Αττικό ουρανό, προτού προσγειωθούν στοΧασάνι.

Σκηνές συγκλονιστικές και ανεπανάληπτες διαδραµατίστηκαν µετά την προσγείωσητων αεροσκαφών. Κλάµατα χαράς αλλά και σε πολλές περιπτώσεις δραµατικήςαπογοήτευσης επικράτησαν παντού. Απεγνωσµένες φωνές που κατέληγαν σε λυγµούςαπό τους συγγενείς που δεν εντόπιζαν τον δικό τους άνθρωπο. Αυτοί οι λυγµοίσυγκλόνισαν τις καρδιές και όσων είχαν στην αγκαλιά τους αυτούς που επιστρέψανε καιµετέτρεπαν τα δάκρυα χαράς σε ρίγη συµπόνιας και ανθρώπινης συµπαράστασης.

Πολλοί ήταν αυτοί που δεν επέστρεψαν, γιατί έπεσαν για τα ιδανικά της ελευθερίαςκαι έµειναν για πάντα σε ξένα µέρη.

Τις επόµενες ηµέρες ακολούθησαν οι οφειλόµενες επίσηµες επισκέψεις, τελετές καιπαρελάσεις για να εορταστεί απ' όλο τον Αθηναϊκό λαό το χαρµόσυνο γεγονός τηςεπιστροφής των τροπαιούχων τριών Πολεµικών Μοιρών.

Τελικά, η χαρά της απελευθέρωσης και της νικηφόρας επιστροφής των γενναίωνΑεροπόρων κυριάρχησε στις καρδιές όλων των Ελλήνων, ακόµη και αυτών πουέκλαψαν για την απουσία των δικών τους ανθρώπων.

Η σκέψη ότι η δική τους θυσία συνέβαλε στο γενικό καλό απάλυνε τον πόνο τους.

Νοέµβριος 1944

Η µεγάλη ηµέρα τηςεπιστροφήςστην πατρίδα

Ο Πρωθυπουργός Γεωργ. Παπανδρέουεπιθεωρεί και συγχαίρει το προσωπικό τωντριών Μοιρών στο α/δ του Ελληνικού(Χασάνι)

Ο Αρχιεπίσκοπος ∆αµασκηνός υποδέχεταικαι ευλογεί τους τιµηµένους άνδρες τωνΕλληνικών Μοιρών.

Άνω: Νοέµβριος 1944 στο Χασάνι. Η 335 Μ.∆. µε επικεφαλής τον ∆κτή της Μοίρας ∆ούκα Γ. περιµένοντας τονΠρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου για επιθεώρηση. ∆ιακρίνονται οι χειριστές: Πετράκης Α., Πλειώνης Γ., ΑντωνόπουλοςΑ., Ταγκαλάκης Γ., Καλογερίδης Χαρ., Σµυρνιωτόπουλος Ελ., Αθανασόπουλος Ευστ. και Βλαντούσης Αν.

Κάτω: Προσωπικό της 336 Μ.∆., λίγες ηµέρες µετά την επάνοδο στην πατρίδα. ∆ιακρίνονται καθιστοί: οι χειριστέςΧαλκιάς Χρ., Λεβεντίδης ∆. Όρθιοι: Κόκκας Κ., Σαχαρίδης Β., Νικολόπουλος Κ., Μυρίλος Ι., Σταυρόπουλος Χ., ∆έδεςΒλ. και Αναγνωστόπουλος Ι.

Ένα ακόµη στιγµιότυπο επιθεώρησης των Μοιρών από την πολιτική ηγεσία τον Νοέµβριο του 1944.∆ιακρίνουµε αριστερά τον χειριστή Βουτσινά ∆ηµ.

ΚΑΤΩ: Στο βιβλίο πτήσεων του ιδίου χειριστή παρατηρούµε ότι ένα µήνα πριν από την οριστική άφιξη των Μοιρώνστην Ελλάδα, τον Νοέµβριο του 1944, πραγµατοποιήθηκαν πτήσεις από την Ιταλία στον Άραξο και το Καλαµάκι(Χασάνι) µε επιστροφή στην Ιταλία.

Στις 20 Νοεµβρίου οι Μοίρες πραγµατοποίησαν τελετή στο Μνηµείο του Άγνωστου Στρατιώτη µε κατάθεση στεφάνωναπό τους ∆κτές των τριών Μοιρών και παρέλαση ενώπιον της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, µε την παρουσίαµεγάλου αριθµού Αθηναίων που προσέτρεξαν µε ενθουσιασµό για να θαυµάσουν και να χειροκροτήσουν αυτούς πουπολέµησαν στο όνοµα της ελευθερίας.

Ηκαταγραφ

ήστο

PILO

T’S

FLYI

NG

LO

G B

OO

K τουχειριστή

ΚαρταλαµάκηΗλ.

τηςηµεροµηνίαςεπιστροφ

ήςστην

Ελλάδα

τωνΠολεµικών

Μοιρώ

ν. Αξιο

σηµείωτο

είναιότιτοτότεαεροδρόµιοτουΧα

σανίου

(Ελληνικού

) αναφέρεταιω

ςΚα

λαµάκικαιακό

µηότιστις

20 Νοε

µβρίου

1944

, συγχρόνω

ςµε

τηνπαρέλασ

ητωνΜοιρώ

ν, υπερίπτατο

τωνΑθ

ηνώνκαιτης

ΠλατείαςΣυντάγ

µατοςσχηµατισ

µόςα/φώ

ν.Εντούτοις,

αυτήηεορτασ

τικήεκδήλω

σηµε

τονάκρατο

ενθουσιασµ

ό, σελίγεςηµέρες

επισκιάσ

τηκε

µετα

θλιβεράγεγονότα

των∆εκεµβριανώ

ν,

τηςένοπ

ληςσύγκρουσης

µεταξύ

ΕΑΜ

-ΕΛΛ

ΑΣκαιτ

µηµάτωνελληνικούκαιαγγλικούστρατού.

ΟιΕλληνικές

Μοίρεςσυνέχισα

ντοναγώνα

εναντίο

ντουκατακτητή

µεαπ

οστολέςστα∆ω

δεκάνησα

καιστηνΚρ

ήτη,

τηνπερίοδο

αυτή

έξι

αεροπόροιέχασ

αντη

ζωήτους

.

Κάθε χρόνο µε τη συµµετοχή τηςπολιτικής και στρατιωτικής Ηγεσίας

της χώρας, των συνδέσµωνπολεµιστών, βετεράνων των Ε.∆. καισυγγενών των νεκρών, οργανώνεται

επιµνηµόσυνη δέηση καιπροσκύνηµα.

Είναι ένας ελάχιστος φόρος τιµήςπρος τη µεγάλη προσφορά τους.

∆εν ευτύχησαν να δουν την πατρίδα ελευθερωµένη.

ΜΝΗΜΕΙΑ

Η πολιτεία, στη µνήµη τωνπεσόντων από τα τρία όπλα(Κλάδους) στη Μ. Ανατολή καιστο µέτωπο της Ιταλίας, ανήγειρε στην περιοχή του El Alamein, Ελληνικό Μνηµείο(δίπλα) και στην περιοχή τουRimini, Ελληνικό ΣτρατιωτικόΚοιµητήριο (κάτω).

∆ΙΠΛΑ:∆ιακρίνουµε την επιγραφή στο Σταυρό τουΜνηµείου στο El Alamein «ΟΥ ΕΝΕΚΕΝ ΖΗΣΚΑΙ ΑΠΟΘΑΝΕΙΝ ΜΗ ΚΑΤΟΚΝΕΙ». Η ρήσηαυτή είναι παράφραση και σύντµηση απόκείµενο του Πορφυρίου (233 – 301 µ.Χ) «ώνγαρ ένεκα ζην εθέλεις, τούτων χάριν καιαποθανείν µη κατόκνει». ∆ηλαδή: «Για κείνατα οποία θέλεις να ζεις µη διστάσεις νααποθάνεις χάριν αυτών».

ΚΑΤΩ:Τα ονόµατα των πεσόντων αεροπόρων πουεξορµούσαν από αεροδρόµια της Ιταλίας, όπως αναγράφονται στο ΣτρατιωτικόΚοιµητήριο στην περιοχή του Rimini. Εκείυπάρχει και η επιγραφή «πάσα γη πατρίςγενναίων».

ΕΝΘΑ∆Ε ΚΕΙΝΤΑΙΟΙ ΕΝ ΑΠΟ∆ΗΜΩ ΠΕΣΟΝΤΕΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΙΚΑΡΟΙ

ΠΟΛΕΜΟΥ 1940 - 1945

Ελληνικό Μνηµείο εντός του νεκροταφείου της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξάνδρειας.Ανεγέρθηκε στη µνήµη των αεροπόρων που σκοτώθηκαν

στη διάρκεια των επιχειρήσεων στη Μέση Ανατολή.Με σχεδίαση του Ανθσγού Κυριακίδη Τ.

Στο βάθρο του Μνηµείου αναγράφεται η φράση:

ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι στις προηγούµενες σελίδες καλύφθηκε όλο τοφάσµα των δραστηριοτήτων των Ελληνικών Μοιρών στην περίοδο 1941 -1944, πολεµώντας στα µέτωπα της Αφρικής και της Ιταλίας στην διάρκεια του Β' ΠαγκοσµίουΠολέµου. Ο διαθέσιµος χρόνος της συλλογής στοιχείων ήταν πιεστικός και τασυγκεντρωθέντα στοιχεία προήλθαν από µία επίπονη προσπάθεια στην επίσηµηβιβλιογραφία και στα αρχεία της Υπηρεσίας Ιστορίας της Π.Α. και ακόµη στην αναζήτησηυλικού από τους πρωταγωνιστές της εξεταζόµενης περιόδου.

Ελπίζουµε ότι αποδόθηκε µε αντικειµενικότητα µία εικόνα δράσης γιατί η κάθεπτήση αεροσκάφους είναι και µία ιστορία, ξεκινά από τη βάση της πυραµίδας όλων τωνσυντελεστών για να καταλήξει στον χειριστή, προκειµένου αυτός ως µονοµάχος ναεκπληρώσει την αποστολή.

Όλες οι πολεµικές δραστηριότητες της Αεροπορίας µας στο εξωτερικό τίµησαν τοελληνικό στοιχείο και την πατρίδα µας. Συνέβαλαν στη συνολική προσπάθεια για τηνεπικράτηση του υπέρτατου αγαθού της ελευθερίας.

Οι αγώνες τους και οι θυσίες τους κατέχουν µία ξεχωριστή θέση στην ιστορία τουΌπλου.

Ιδιαίτερα οι τρεις Πολεµικές Μοίρες µε το εµπειροπόλεµο προσωπικό τουςαποτέλεσαν ουσιαστικό παράγοντα στη µετέπειτα νικηφόρα έκβαση του Εµφυλίου πουακολούθησε και, ακόµη, τον κορµό στην αναδηµιουργία της µεταπολεµικής Αεροπορίας.

Η ηµέρα της επιστροφής τους στην πατρίδα, η 14η Νοεµβρίου 1944, αποτέλεσεορόσηµο χαράς και δόξας για όλο το προσωπικό των τριών τιµηµένων Μοιρών τηςΕρήµου. Αποτελεί επέτειο νίκης και πανηγυρισµού του τέλους των ταλαιπωριών τους καιτου νήµατος των απωλειών που προκαλούνται σε έναν πόλεµο. Θυµίζει τηνπολυπόθητη λαχτάρα της επιστροφής στην πατρίδα και στο οικογενειακό περιβάλλονµετά από τέσσερα χρόνια αναγκαστικής απουσίας. Η λαχτάρα αυτή είναι το αιώνιο«νόστιµον ήµαρ» της ελληνικής ψυχής στην «Ιθάκη της». Μα πάνω απ' όλα, ηηµεροµηνία αυτή παροτρύνει τη σκέψη µας σε ένα µνηµόσυνο για αυτούς που η τύχητους στέρησε τη χαρά της επιστροφής. Σε κάποιους η τύχη ήταν περισσότερο σκληρή, τους στέρησε όχι µόνο τη ζωή αλλά και έναν απλό τάφο. Είναι και αυτό έναχαρακτηριστικό των αεροπόρων. ∆ιατηρούµε αναλλοίωτη την εκτίµηση µας προς όλουςτους τότε πολεµιστές. ∆ιαβεβαιώνουµε όσους είναι τώρα ανάµεσα µας ότι τοπαράδειγµα τους µας συνόδευε πάντα στην πορεία µας στην Αεροπορία και εκφράζουµεπρος τους µεγάλους απόντες τον σεβασµό µας αφιερώνοντας το παρόν πόνηµα.

Η αναγνώριση του έργου των παλαιοτέρων και οι εκδηλώσεις τιµής προς αυτούς, πρέπει να έχουν τον χαρακτήρα της διαχρονικής έκφρασης. Αυτή την υποχρέωσηεπιδιώξαµε να εκπληρώσουµε µε την παρούσα επετειακή έκδοση.

Όλη η αεροπορική οικογένεια, η ενεργός και η απόµαχη τους θυµάται και τους τιµά.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α΄ Α/1 Απωλεσθέντα πληρώµατα 13ης Μ.Ε.Β. (Ιούνιος 1941 – Νοέµβριος 1944) (όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1. ΚΑΤΣΕΛΗΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ του Γεωργίου, Ανθυποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στη ∆άβδανη Ιωαννίνων. Σκοτώθηκε στις 30.12.42 µε Blenheim στο α/δ Γκαµπούτ της Λιβύης.

4. ΝΤΑΛΕΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ του ∆ηµητρίου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1913 στον Πύργο Κύµης Ευβοίας. Εισήλθε το 1931 στη ΣΤΑ και αποφοίτησε ως Επιτεχνίτης το 1934. Σκοτώθηκε στις 3.10.43

ως µηχανικός α/φους Blenheim κοντά στο α/δ Καµπούτ 2 της Λιβύης.

2. ΣΚΑΛΑΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ∆ηµητρίου, Ανθυποσµηναγός 1ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1935). Γεννήθηκε το 1915 στη Μικροµάνη Μεσσηνίας. Σκοτώθηκε στις 30.12..42 µε Blenheim στο α/δ Γκαµπούτ της Λιβύης.

5. ΠΟΛΥΜΕΝΑΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του Κωνσταντίνου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1919 στην Άρνα Λακωνίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1937. Τον Ιανουάριο 1941 εισήλθε στη Σχολή

πολυβολητών – βοµβαρδιστών και αποφοίτησε τον Μάιο του 1941 µε το βαθµό του Έφεδρου Σµηνία. Πνίγηκε (κατά µαρτυρία του κυβερνήτη του Κοσκινά) στις 24.10.1943 όταν το α/φος του Baltimore κατέπεσε χτυπηµένο από εχθρικό αντιαεροπορικό στη θαλάσσια περιοχή της Γαύδου Κρήτης.

3. ΧΑΡΤΟΚΟΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Παναγιώτη, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στον Καρβελά Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 3.10.43 µε Blenheim κοντά στο α/δ Καµπούτ 2 της Λιβύης.

6. ∆ΡΙΤΣΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Περικλή, Αντισµήναρχος, 2ας ΣΑ. Γεννήθηκε το 1913 στη Λάρισα. Σκοτώθηκε στις 8.12.43 µε Baltimore στο α/δ Ντέρναν κοντά στο Τοµπρούκ.

7. ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του ∆ηµητρίου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στο Γύθειο Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 13.1.44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Μπούργκ Ελ Αράµπ.

11. ΣΤΡΟΥΜΠΟΣ ΠΕΤΡΟΣ του Ιωάννου, Λοχαγός παρατηρητής. Γεννήθηκε το 1912 στην Καλαµάτα. Εισήλθε το 1934 στη Σχολή Ευελπίδων. Πήρε µέρος στον Β΄Παγκ. Πόλεµο ως παρατηρητής. Σκοτώθηκε

στις 15.2.44 µε Baltimore στη Ματαριά της Αιγύπτου.

8. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του ∆ήµου, Ανθυπολοχαγός. Γεννήθηκε το 1920 στην Τεγέα Αρκαδίας. Εισήλθε το 1940 στη Σχολή Ευελπίδων. Στην Αεροπορία εκπαιδεύτηκε στη Μέση Ανατολή ως

επίκουρος παρατηρητής. Σκοτώθηκε στις 13.1.44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Μπούργκ Ελ Αράµπ.

12. ΑΣΑΝΑΚΗΣ ΘΕΟ∆ΟΣΗΣ του Γραµµατικού, Υποσµηναγός της 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Ίµβρο. Σκοτώθηκε στις 15.2.44 µε Baltimore στη Ματαριά της Αιγύπτου.

9. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ιορδάνη, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1920 στο Πορτ Σάϊδ. Κατατάχθηκε ως εθελοντής της ΠΑ τον Σεπτέµβριο του 1941. Το 1942 εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής –

πολυβολητής και ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 13.1.44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Μπούργκ Ελ Αράµπ.

13. ΦΙΛΙΠΠΙ∆ΗΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ του Κωνσταντίνου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1916 στην Αθήνα. Υπηρέτησε ως εθελοντής στην ΠΑ. Το 1940 ανακλήθηκε ως Έφεδρος Σµηνίας και εκπαιδεύτηκε ως

βοµβαρδιστής – πυροβολητής. Σκοτώθηκε στις 15.2.44 µε Baltimore στη Ματαριά της Αιγύπτου.

10. ΤΣΑΓΚΑΡΟΥΛΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Αργυρίου, Υποσµηναγός, 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στον Κλαδά Λακωνίας. Σκοτώθηκε την 1.2..44 µε Baltimore, βόρεια του α/δ Τσανακλή της Αιγύπτου.

14. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ του Κυριάκου, Επισµηναγός 6ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1916 στο Ναύπλιο. Σκοτώθηκε στις 29.5.44 µε Baltimore, κοντά στο Τερµόδι της Ιταλίας.

15. ΛΙΑΚΕΑΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ του Σωκράτη, Επισµηναγός 4ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1915 στην Καστανιά Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 9.6.44 µε Baltimore στο α/δ Bifermo της Ιταλίας.

19. ∆ΑΝ∆ΟΥΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του Γεωργίου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στην Τάντα της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το Σεπτέµβριο του 1941 και εκπαιδεύτηκε παρατηρητής στη Ν.

Αφρική, όπου ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 11.8.44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

16. ΑΚΟΚΑΛΙ∆ΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του ∆ηµητρίου, Σµηναγός. Γεννήθηκε το 1918 στην Κωνσταντινούπολη. Τον Απρίλιο του 1943 αποσπάστηκε από το ΣΞ στην ΠΑ/13η ΜΕ.Β. και

εκπαιδεύτηκε ως παρατηρητής. Σκοτώθηκε στις 9.6.44 µε Baltimore στο α/δ Bifermo της Ιταλίας.

20. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του Ιωάννου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1923 στον Πειραιά. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στην ΠΑ και εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής –

πυροβολητής στη Ν. Αφρική. Αποφοίτησε τον Απρίλιο του 1944 ως Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 11.8.44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

17. ΚΟΠΕΓΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ του Στέργιου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1916 στο Teh El Baroud της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ τον Σεπτέµβριο του 1941 και εκπαιδεύτηκε

ασυρµατιστής – πυροβολητής. Ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας το Νοέµβριο 1942. Σκοτώθηκε στις 9.6.44 µε Baltimore στο Biferno της Ιταλίας.

18. ΟΙΚΟΝΟΜΙ∆ΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ του Χρήστου, Επισµηναγός, 7ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1918 στο Σκλαβοχώρι Λακωνίας. Σκοτώθηκε την 11.8..44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή

βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

21. ΚΟΛΛΑΡΟΣ ΙΩΝΑΣ του Αποστόλου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1924 στην Αθήνα. Κατατάχθηκε το 1943 ως εθελοντής στην ΠΑ και εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής – πολυβολητής στη Ν. Αφρική. Αποφοίτησε τον

Απρίλιο του 1944 ως Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις 11.8.44 µε Baltimore στο α/δ Μπρίντιζι επιστρέφοντας από αποστολή βοµβαρδισµού στη Γιουγκοσλαβία.

Α/2: Απωλεσθέντες χειριστές 335 Β.Ε.Μ.∆. (Οκτώβριος 1941 – Νοέµβριος 1944)

1. ΘΕΟΦΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ του Νικολάου, Υποσµηναγός 8ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στο Λεοντάρι Αρκαδίας. Σκοτώθηκε στις 28.11.41 µε Hurricane στο Aqir Ιορδανίας.

4. ΓΕΩΡΓΙΑ∆ΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του Στυλιανού, Αρχισµηνίας, 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1919 στον Άγιο Θωµά Βοιωτίας. Σκοτώθηκε στις 16.7.42 µε Hurricane κοντά στην Αλεξάνδρεια µετά από

αναγκαστική προσγείωση.

2. ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ του ∆ηµητρίου, Υποσµηναγός 7ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1917 στη Ναύπακτο. Σκοτώθηκε στις 10.12.41 µε Hurricane κοντά στο α/δ Saint Jean της Παλαιστίνης.

5. ΚΟΡΜΑΝΙΤΣ ΟΘΩΝ του Μιχαήλ, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1917 στο Μπάτσεσβο της Σερβίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ στο Σέδες τον Μάρτιο του 1941. Σκοτώθηκε στις 5.10.42 µε Hurricane

κοντά στην Αλεξάνδρεια.

3. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ του Βασιλείου, Αρχισµηνίας 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1919 στο Ψάρι Κορινθίας. Πνίγηκε στις 22.5.42 µε Hurricane, µετά από αναγκαστική προσθαλάσσωση στην

περιοχή El Daba της Αιγύπτου.

6. ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Αλεξάνδρου, Υποσµηναγός, 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στο Λυµπερδό Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 26.2.43 µε Hurricane στο α/δ Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου.

7. ΓΑΖΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ του Βασιλείου, Ανθυποσµηναγός 2ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1936). Γεννήθηκε το 1916 στο Νυδρί Λευκάδας. Σκοτώθηκε στις 26.2.43 µε Hurricane στο α/δ Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου.

10. ∆ΟΥΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Ιωάννη, Αρχισµηνίας, 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1921 στη Γουρία Αιτωλοακαρνανίας. Σκοτώθηκε στις 23.7.43 µε Hurricane, όταν κατέπεσε από εχθρικό

αντιαεροπορικό στην περιοχή Τυµπακίου Κρήτης.

8. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Ιωάννου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στο Καθολικό Αχαΐας. Σκοτώθηκε στις 12.6.43 µε Hurricane στην περιοχή Σίντι Μπαράνι της Αιγύπτου.

11. ΚΟΤΤΑΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝ∆ΑΣ του Αθανασίου, Επισµηναγός, 6ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1919 στην Παραλία (Πλατάνου) Αχαΐας. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Spitfire στη Γιουγκοσλαβία, όταν το α/φος χτυπήθηκε από

εχθρικά πυρά.

9. ΛΑΪΤΜΕΡ ΜΑΥΡΙΚΙΟΣ του Ιωσήφ, Αρχισµηνίας 5ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1939). Γεννήθηκε το 1921 στην Θεσσαλονίκη. Σκοτώθηκε στις 23.7.43 µε Hurricane, όταν κατέπεσε από εχθρικό αντιαεροπορικό κοντά στον Αγ. Νικόλαο Κρήτης.

Α/3: Απωλεσθέντες χειριστές 336 Β.Ε.Μ.∆. (Φεβρουάριος 1943 – Νοέµβριος 1944)

1. ΖΑΧΑΡΑΚΗΣ ΧΑΡΙ∆ΗΜΟΣ του Αθανασίου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα. Σκοτώθηκε στις 10.3.43 µε Hurricane κοντά στο α/δ Αλµάζα της Αιγύπτου.

4. ΑΘΑΝΑΣΑΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ του Σπύρου, Ανθυποσµηναγός, 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Τανάγρα Βοιωτίας. Σκοτώθηκε στις 23.7.43 από γερµανική περίπολο, όταν µε α/φος Hurricane προσγειώθηκε

αναγκαστικά στην περιοχή Αγ. Νικολάου Κρήτης λόγω έλλειψης καυσίµων.

2. ΓΚΙΖΑΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Βασιλείου, Αρχισµηνίας 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1920 στους Μελισσουργούς Άρτας. Σκοτώθηκε στις 26.5.43 µε Hurricane κοντά στο α/δ Σίντι Μπαράνι της

Αιγύπτου.

5. ΨΙΛΟΛΙΓΝΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Νικολάου, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στη Μεθώνη Μεσσηνίας. Σκοτώθηκε στις 14.11.43 µε Hurricane, όταν χτυπήθηκε από εχθρικό αντιαεροπορικό στην

Ιεράπετρα Κρήτης.

3. ΣΠΥΡΟΜΗΛΙΟΣ ΚΛΕΑΡΧΟΣ του Ιωάννου, Σµηναγός 6ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1917 στη Χειµάρα. Πνίγηκε στις 15.6.43, όταν εγκατέλειψε λόγω βλάβης το α/φος Hurricane, βορείως του Σίντι Μπαράνι της

Αιγύπτου, σε αποστολή κάλυψης νηοποµπής.

6. ΣΑΡΣΩΝΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Κων/νου, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1921 στην Κοκοτή Αλµυρού. Σκοτώθηκε στις 14.11.43 µε Hurricane, όταν χτυπήθηκε από εχθρικό

αντιαεροπορικό στην Ιεράπετρα Κρήτης.

7. ΧΡΙΣΤΑΚΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ του Λεωνίδα, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1919 στον Παραπόταµο Τρικάλων. Σκοτώθηκε στις 29.12.43 µε Spitfire κοντά στο α/δ Σίντι Μπαράνι της Αιγύπτου.

10. ΣΟΥΒΛΕΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ του Χρυσοστόµου, Σµηναγός, 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1919 στα Λαφθιανά Λέσβου. Σκοτώθηκε στις 30.5.44 µε Spitfire στο α/δ Μάρσα Ματρούχ της Αιγύπτου.

8. ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ του Ευθυµίου, Σµηναγός 7ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1918 στον Πειραιά. Πνίγηκε στις 23.3.44 µε Spitfire στο Ελ Άντεµ λόγω πτώσης του α/φους του από βλάβη του κινητήρα.

11. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Αρίστου, Υποσµηναγός, 2ας ΣΑ/ΥΠΑΞ (1936). Γεννήθηκε το 1916 στα Σκουραίικα Σάµου. Σκοτώθηκε στις 28.9.44 µε Spitfire κατά την απογείωση για αποστολή

στη Γιουγκοσλαβία στο α/δ Νουόβα της Ιταλίας.

9. ΣΚΑΝΤΖΙΚΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ του Ιωάννη, Υποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Αθήνα. Εκτελέστηκε από τους Γερµανούς στις 25.3.44, ενώ προσπαθούσε να δραπετεύσει από το

γερµανικό στρατόπεδο Stalag Luft III στη «Μεγάλη Απόδραση». Είχε καταρριφθεί στις 23.7.43 σε επιδροµή µε Hurricane στην Κρήτη.

Α/4: Απωλεσθέντα πληρώµατα σε εκπαιδευτικές πτήσεις (Ιούλιος 1941 – Οκτώβριος 1944) (όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1. ΣΙΜΙΤΖΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ του ∆ηµητρίου, Επισµηνίας 5ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1939). Γεννήθηκε το 1918 στην Κάρυστο. Σκοτώθηκε στις 24.7.41 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

4. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ του Γεωργίου, Ανθυποσµηναγός, 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1920 στην Αθήνα. Σκοτώθηκε στις 2.4.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στο α/δ Ράµλεϋ της Παλαιστίνης.

2. ΓΕΡΜΑΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Τριαντάφυλλου, Ανθυποσµηναγός 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στη Φαρακλάδα Μεσσηνίας. Σκοτώθηκε στις 20.8.41 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

5. Α∆ΟΣΙ∆ΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Αναστασίου, Αρχισµηνίας. Γεννήθηκε το 1908 στην Αθήνα. Το 1931 υπηρέτησε στο Στρατό Ξηράς (Σύνταγµα αεροπλάνων) και απολύθηκε ως ∆εκανέας Μετεωρολόγος. Το 1939

ανακλήθηκε ως Έφεδρος Σµηνίας ιπτάµενος και πήρε µέρος στις επιχειρήσεις. Σκοτώθηκε στις 13.5.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στο α/δ Ακίρ της Παλαιστίνης.

3. ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΟΣ ΚΛΕΟΜΕΝΗΣ του Γεωργίου, Ανθυποσµηναγός 9ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1918 στα Χάνια Κουτουµάνης Λακωνίας. Σκοτώθηκε στις 22.1.1942 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε

εκπαιδευτική πτήση.

6. ΧΡΗΣΤΑΚΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Σταύρου, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1919 στο Κούτσι Κορινθίας. Σκοτώθηκε στις 9.6.42 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

7. ΤΣΙΓΚΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ του Χαραλάµπους, Επισµηνίας 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1920 στα Σιταράλωνα Αιτωλοακαρνανίας. Σκοτώθηκε στις 9.6.42 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

10. ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ του Αφεντούλη, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1920 στην Παραλία Αχαΐας. Σκοτώθηκε στις 12.12.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στο α/δ

Σαµίτ του Σουδάν.

8. ΣΤΡΑΤΗΓΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ του Νικολάου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1919 στο Ηράκλειο Κρήτης. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ στη Μέση Ανατολή το 1941. Σκοτώθηκε στις 14.8.42 µε

Harvard στη Ν. Ροδεσία σε εκπαιδευτική πτήση.

11. ∆ΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ∆ΡΕΑΣ του Κων/νου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1920 στον Πύργο Ηλείας. Εθελοντής της ΠΑ από το 1938. Απολύθηκε το Μάιο του 1941 και στη συνέχεια διέφυγε στη

Μέση Ανατολή. Το Νοέµβριο του 1941 απεστάλη στη Ν. Ροδεσία για εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 26.2.43 µε Harvard κοντά στο α/δ Κράνµπορν της Ν. Ροδεσίας.

9. ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Ιωάννου, Επισµηνίας, 5ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1939). Γεννήθηκε το 1919 στο Νικηθιανό Λασιθίου. Σκοτώθηκε στις 21.8.42 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής

Εκπαίδευσης στο α/δ Καρθάγκο του Σουδάν.

12. ΚΟΥΡΜΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ιωάννου, Ανθυποσµηναγός 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στη Σελλιά Ρεθύµνου. Σκοτώθηκε στις 25.3.43 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής

Εκπαίδευσης κοντά στο α/δ Καρθάγκο του Σουδάν.

13. ΚΟΙΛΑΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Θεοδώρου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1918 στην Καλαµάτα. Κατατάχθηκε στην ΠΑ ως εθελοντής το 1937, διέφυγε στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια πήγε στη Ν. Ροδεσία για

εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 13.4.43 µε Harvard κοντά στο α/δ Κράνµπορν της Ν. Ροδεσίας.

16. ΚΟΥΜΑΝΑΚΟΣ ΗΛΙΑΣ του Ευστρατίου, Σµηναγός, 8ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1916 στο Γύθειο Λακωνίας. Πέθανε στις 3.6.43 εξαιτίας αεροπορικού ατυχήµατος µε Oxford στο οποίο ήταν

κυβερνήτης, που συνέβη την 1.6.43 κοντά στο α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

14. ΚΟΥΡΚΟΥΤΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ του Γεωργίου, Επισµηνίας, 6ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1940). Γεννήθηκε το 1921 στο Θέρµο Αιτωλοακαρνανίας. Σκοτώθηκε στις 25.5.43 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής

Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

17. ∆ΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Σωτηρίου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στην Καλαµπάκα. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1941, στη Γάζα. Τον Οκτώβριο του 1941

εστάλη στη Ν. Ροδεσία για εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 27.6.42 µε Oxford βορειοδυτικά του α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

15. ΜΕΝΤΖΙΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ του Μιχαήλ, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1918 στο Γύθειο Λακωνίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1938, διέφυγε στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια πήγε στη Ν. Ροδεσία για

εκπαίδευση χειριστή. Σκοτώθηκε στις 1.6.1943 µε Oxford, ως παρατηρητής, κοντά στο α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

18. ΣΥΡΙΓΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Εδουάρδου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1942. Τον Μάϊο του 1943 εισήλθε στο Εκπαιδευτικό Τµήµα Ν. Ροδεσίας για

χειριστής. Σκοτώθηκε στις 7.12.43 µε Harvard στο α/δ Σεβαστουπόλεως Ροδεσίας.

19. ΓΑΛΗΝΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ του Εµµανουήλ, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στο Σόλσµπερυ της Ν. Ροδεσίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1943 και φοίτησε στο τµήµα χειριστών της Ν. Ροδεσίας. Σκοτώθηκε στις

18.7.44 κοντά στο α/δ Χηνύ της Ν. Ροδεσίας.

22. ΤΑΚΤΙΚΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ του Γεωργίου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1923 στο Πορτ Σάιδ. Κατατάχθηκε εθελοντής στην ΠΑ το 1942 και φοίτησε τον επόµενο χρόνο στη Ν. Ροδεσία για χειριστής. Σκοτώθηκε στις

21.8.44 µε Oxford στη Ν. Ροδεσία.

20. ΜΟΥΜΤΖΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ του Παναγιώτη, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στην Ασµάρα Ερυθραίας. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στην ΠΑ το 1942. Εκπαιδεύτηκε χειριστής στη Ν. Ροδεσία και ονοµάστηκε Έφεδρος

Σµηνίας τον Ιούνιο του 1944. Σκοτώθηκε στις 29.6.44 µε Hurricane Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στη Μέση Ανατολή.

23. ΒΕΝΤΟΥΡΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Ηλία, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στο Γιοχάνεσµπουργκ. Κατατάχθηκε ως εθελοντής της ΠΑ το 1943 και εκπαιδεύτηκε στη Ν. Ροδεσία ως

χειριστής. Σκοτώθηκε στις 14.9.44 µε Harvard στη Ν. Ροδεσία.

21. ΣΚΑΝΑΒΗΣ ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ του Ιωάννου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1923 στην Αλεξάνδρεια. Κατατάχθηκε ως εθελοντής στη ΠΑ το 1942 και φοίτησε στη Ν. Ροδεσία ως χειριστής. Σκοτώθηκε στις 21.8.44 µε Oxford στη Ν. Ροδεσία.

24. ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ του Ηλία, Επισµηναγός. Γεννήθηκε το 1915 στη ∆οµβραίνα Βοιωτίας. Εισήλθε το 1938 στη Σχολή Εφέδρων Αξιωµατικών της Χαλκίδας και αποφοίτησε

το 1939 ως έφεδρος Ανθυπασπιστής πυροβολικού. Το Φεβρουάριο του 1940 πήρε πτυχίο χειριστή και µετατάχθηκε στην ΠΑ ως έφεδρος Αρχισµηνίας. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

25. ΝΤΟΥΒΛΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ του Βασιλείου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στην Πάτρα. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στην ΠΑ και τον Ιούνιο του 1944 πήρε πτυχίο πυροβολητή ως Έφεδρος Σµηνίας. Σκοτώθηκε στις

12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

27. ΣΤΡΑΤΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ του Επαµεινώνδα, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1921 στο Ζαγαζίκ της Αιγύπτου. Κατατάχθηκε το 1942 εθελοντής της ΠΑ και το Μάιο του 1944 ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας έχοντας λάβει

πτυχίο παρατηρητή. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

26. ΣΟΦΙΑΝΟΣ ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ του Βασιλείου, Επισµηνίας. Γεννήθηκε το 1922 στο Βόρειο Κονγκό. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στη ΠΑ. Εκπαιδεύτηκε ως ασυρµατιστής –

πυροβολητής στη Ν. Αφρική και ονοµάστηκε Έφεδρος Σµηνίας τον Απρίλιο του 1944. Σκοτώθηκε στις 12.10.44 µε Baltimore Μονάδας Επιχειρησιακής Εκπαίδευσης στην Ισµαηλία της Αιγύπτου.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β΄ B/1 Αποβιώσαντες συνέπεια κακουχιών πολέµου (Σεπτέµβριος 1941 – Οκτώβριος 1945) (όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1. ΚΑΛΥΒΙΩΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Ιωάννου, Αρχισµηνίας 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1921 στην Άρτα. Πέθανε στις 11.9.41 στο νοσοκοµείο της Γάζας από τυφοειδή πυρετό.

4. ΡΕΒΕΖΟΥΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ηλία, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1914 στην Αθήνα . Κατατάχθηκε το 1931 ως µαθητής στη ΣΤΑ. Πέθανε την 1.11.43 στο Χελουάν Μέσης

Ανατολής από κοιλιακό τύφο.

2. ∆ΗΜΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΣ του Αθανασίου, Σµηνίας 4ης ΣΑ/ΥΠΑΞ (1938). Γεννήθηκε το 1918 στα Σελιανίτικα Αχαΐας. Πέθανε στις 10.11.41 στο νοσοκοµείο της Παλαιστίνης µετά από τροχαίο ατύχηµα.

5. ΑΓΡΑ∆ΑΣ ΚΟΣΜΑΣ του Χρήστου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1914 στην Αταλάντη. Κατατάχθηκε το 1931 στη ΣΤΑ. Πέθανε την 1.11.43 στο Χελουάν Μέσης Ανατολής από κοιλιακό τύφο.

3. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ του Ευαγγέλου, Αρχισµηνίας 10ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1922 στο ∆οµένικο Ελασσόνας. Χάθηκε στις 8.10.42 κατά τη µετάβασή του από Ροδεσία στη Μ. Ανατολή σε διατεταγµένη υπηρεσία.

(Κατασπαράχθηκε από καρχαρία στο Durban).

6. ΡΟΜΠΟΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του Βασιλείου, Σµηναγός, 1ης ΣΑ. Γεννήθηκε το 1912 στην Κέρκυρα. Πέθανε στις 7.11.43 στο ΓΝΑ Καΐρου από οξεία λευχαιµία.

7. ΣΤΡΟΥΒΑΛΗΣ ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ του Ευαγγέλου, Σµηνίας. Γεννήθηκε το 1922. Κατατάχθηκε το 1942 ως εθελοντής στην ΠΑ και εκπαιδεύτηκε παρατηρητής. Πέθανε στη Ροδεσία στις 16.4.44.

9. ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ του Ιωάννου, Ανθυποσµηναγός. Γεννήθηκε το 1914 στην Ιστιαία Ευβοίας. Το 1940 µετατάχθηκε από τη Σχολή Εφέδρων Αξ/κών Πεζικού στην Αεροπορία ως Αρχισµηνίας

χειριστής. Πέθανε στις 3.9.45 σε νοσοκοµείο της Καντάρας Μέσης Ανατολής από άγνωστη αιτία.

8. ΙΩΑΝΝΙ∆ΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ, Αντισµήναρχος. Γεννήθηκε το 1895 στο Κάιρο. Το 1943 µετατάχθηκε από το Στρατό στην Αεροπορία. Πέθανε σε νοσοκοµείο του Καΐρου στις 23.1.1945.

10. ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΥ ΣΟΛΩΝ του Αντωνίου, Σµηναγός. Γεννήθηκε το 1896 στην Αλεξάνδρεια. Το 1941 κατατάχθηκε στην ΠΑ και το 1943 προήχθη στο βαθµό του Εφέδρου Σµηναγού γεν. καθηκόντων. Πέθανε στις

12.10.45 σε σανατόριο του Λιβάνου.

Β/2: Αιχµαλωτισθέντες µετά από καταρρίψεις λόγω εχθρικού αντιαεροπορικού.

(όπου δεν αναφέρεται η ειδικότητα, νοείται χειριστής)

1.ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ανθυποσµηναγός χειριστής της 335 Β.Ε.Μ.∆. Στις 3.11.42 µε Hurricane προσθαλασσώθηκε αναγκαστικά στις ακτές της Αιγύπτου. Αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Ιταλία. ∆ραπέτευσε και επανήλθε στην 336 Β.Ε.Μ.∆.

7. ΜΑ∆ΕΜΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σµηνίας της 336 Μ.∆. Με Hurricane προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία.

2. ΚΟΣΚΙΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Υποσµηναγός κυβερνήτης Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. Στις 24.10.43 προσθαλασσώθηκε αναγκαστικά στη Γαύδο, µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία.

8. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ανθυποσµηναγός ραδιοναυτίλος. Σε Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. στις 28.7.44 κτυπήθηκε από αντιαεροπορικό στο Σεράγεβο, εγκατέλειψε µε αλεξίπτωτο, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία.

3. ΤΣΙΡΙΚΟΓΛΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Επισµηνίας παρατηρητής Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. Στις 24.10.43 προσθαλασσώθηκε αναγκαστικά στη Γαύδο µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού. Αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία. Σηµείωση: Ο βοµβαρδιστής Ανθυποσµηναγός Πλυµενάκος Π. και ο ασυρµατιστής Νεοζηλανδός Banks N. Πνίγηκαν.

9. ΜΟΛΥΒΑ∆ΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ Αρχισµηνίας, παρατηρητής. Σε Baltimore της 13ης Μ.Ε.Β. στις 28.7.44 κτυπήθηκε από αντιαεροπορικά πυρά. Εγκατέλειψε µε αλεξίπτωτο, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στη Γερµανία. Σηµείωση: Ο Κυβερνήτης του α/φους Σµηναγός Αγγελίδης Άγγελος και ο Βρετανός πυροβολητής Επισµηνίας W. Aldridge διασώθηκαν και φυγαδεύθηκαν στην Ιταλία.

4. ∆ΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΠΥΡΟΣ Σµηναγός ∆/της της 336 Μ.∆. Στις 9.11.43 µε Hurricane, προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη, µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Γερµανία.

10. ΣΚΑΝΤΖΙΚΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ Υποσµηναγός της 336 Μ.∆. Στις 23.7.43 µε Hurricane προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη µετά από αντιαεροπορικό κτύπηµα, αιχµαλωτίστηκε, απεστάλη στη Γερµανία και εκτελέστηκε στις 25.3.44 κατά τη Μεγάλη Απόδραση (περιλαµβάνεται και στους απωλεσθέντες).

5. ΤΖΟΥΒΑΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Αρχισµηνίας της 335 Μ.∆. Στις 13.11.43 µε Hurricane, προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη, µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Γερµανία.

Άπαντες οι παραπάνω ελευθερώθηκαν µετά τη λήξη του πολέµου και επέστρεψαν στην Ελλάδα (πλην Αναγνωστόπουλου που δραπέτευσε και Σκάντζικα που εκτελέστηκε).

6. ΚΑΡΥ∆ΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Υποσµηναγός της 336 Μ.∆. Στις 14.11.43 µε Hurricane προσγειώθηκε αναγκαστικά στην Κρήτη µετά από κτύπηµα αντιαεροπορικού, αιχµαλωτίστηκε και απεστάλη στην Γερµανία.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ΄ Γ/1: Μετασταθµεύσεις της 13 Μ.Ε.Β. στη Μέση Ανατολή και στην Ιταλία (Απρίλιος 1941 – Νοέµβριος 1944)

Αεροδρόµιο Χώρα Χρόνος Παραµονής Dekheila Αίγυπτος Απρίλιος 1941 – Νοέµβριος 1941

Mariyut-Amriya(LG 173) Αίγυπτος ∆εκέµβριος 1941 – Ιανουάριος 1942

LG 86 Αίγυπτος Ιανουάριος 1942

Gianaclis (LG 227) Αίγυπτος Ιούλιος 1942

Ismailia (LG 207) Αίγυπτος Ιούλιος 1942

Gaza Παλαιστίνη Ιούλιος 1942 – Αύγουστος 1942

Gaza EAst Παλαιστίνη Αύγουστος 1942 – Νοέµβριος 1942

Gianaclis (LG 227) Αίγυπτος Νοέµβριος 1942 – Ιανουάριος 1943

LG 07 Αίγυπτος Ιανουάριος 1943 – Ιούλιος 1943

Gambut (3) Λιβύη Ιούλιος 1943 – Ιανουάριος 1944

Amriya South (LG 91) Αίγυπτος Ιανουάριος 1944 – Απρίλιος 1944

Castel Benito Λιβύη Μάιος 1944

Catania Ιταλία Μάιος 1944

Biferno Ιταλία Μάιος 1944 – Ιούνιος 1944

Pescara Ιταλία Ιούνιος 1944 – Οκτώβριος 1944

Grottaglie Ιταλία Νοέµβριος 1944

Χασάνι Ελλάδα Νοέµβριος 1944

Γ/2: Μετασταθµεύσεις της 335 Β.Ε.Μ.∆. στη Μέση Ανατολή και στην Ιταλία (Οκτώβριος 1941 – Νοέµβριος 1944)

Αεροδρόµιο Χώρα Χρόνος Παραµονής Gaza Παλαιστίνη Οκτώβριος 1941

Aqir Παλαιστίνη Οκτώβριος 1941 - ∆εκέµβριος 1941

St. Jean Παλαιστίνη ∆εκέµβριος 1941 - Ιανουάριος 1942

Aboukir – Helwan Αίγυπτος Ιανουάριος 1942

El Daba (LG 20) Αίγυπτος Ιανουάριος 1942 – Μάιος 1942

El Gerawla (LG 10) Αίγυπτος Μάιος 1942 – Ιούνιος 1942

El Daba (LG 20) Αίγυπτος Ιούνιος 1942

Idku Αίγυπτος Ιούνιος 1942 – Αύγουστος 1942

Dekheila Αίγυπτος Αύγουστος 1942 – Σεπτέµβριος 1942

Amriya (LG 173) Αίγυπτος Σεπτέµβριος 1942 – Οκτώβριος 1942

LG 85 Αίγυπτος Οκτώβριος 1942

Burg El Arab (LG 37) Αίγυπτος Οκτώβριος 1942 – Νοέµβριος 1942

Sidi Haneish (LG 13) Αίγυπτος Νοέµβριος 1942

Sidi Barrani (LG 121) Λιβύη Νοέµβριος 1942 – Φεβρουάριος 1943

Marsa Matruh (LG 08) Αίγυπτος Φεβρουάριος 1943 – Ιανουάριος 1944

Tocra ΛΙβύη Ιανουάριος 1944 – Φεβρουάριος 1944

Bersis Λιβύη Μάρτιος 1944 – Σεπτέµβριος 1944

Savoia Λιβύη Σεπτέµβριος 1944

Nuova Ιταλία Σεπτέµβριος 1944

Biferno Ιταλία Σεπτέµβριος 1944 – Νοέµβριος 1944

Grottaglie Ιταλία Νοέµβριος 1944

Χασάνι (α/δ Ελληνικού) Ελλάδα Νοέµβριος 1944

Γ/3: Μετασταθµεύσεις της 336 Β.Ε.Μ.∆. στη Μέση Ανατολή και στην Ιταλία (Φεβρουάριος 1943 – Νοέµβριος 1944)

Αεροδρόµιο Χώρα Χρόνος Παραµονής Almaza (LG 219) Αίγυπτος Φεβρουάριος 1943 – Απρίλιος 1943

Sidi Barrani (LG 121) Λιβύη Απρίλιος 1943 – Ιανουάριος 1944

El Adem Λιβύη Ιανουάριος 1944 – Μάρτιος 1944

Bu Amoud Αίγυπτος Μάρτιος 1944 – Απρίλιος 1944

Marsa Matruh (LG 08) Αίγυπτος Απρίλιος 1944 – Ιούλιος 1944

El Adem Λιβύη Ιούλιος 1944 – Σεπτέµβριος 1944

Canne Ιταλία Σεπτέµβριος 1944

Nuova Ιταλία Σεπτέµβριος 1944

Biferno Ιταλία Σεπτέµβριος 1944 – Νοέµβριος 1944

Grottaglie Ιταλία Νοέµβριος 1944

Χασάνι (α/δ Ελληνικού) Ελλάδα Νοέµβριος 1944

Γ/4: ∆ιατελέσαντες ∆ιοικητές της 13 Μ.Ε.Β. (1941 – 1944)

Βαθµός Ονοµατεπώνυµο Χρονική περίοδος Τύπος α/φ Επισµηναγός (Ι) ∆ακόπουλος Σ. 30.03.1941 – 13.06.1942 Avro Anson

Επισµηναγός (Ι) Πόγγης Ρ. 13.06.1942 – 26.03.1943 Blenheim

Αντισµήναρχος (Ι) Αλεξανδρής Γ. 26.03.1943 – 22.04.1943 Blenheim Bisley

Αντισµήναρχος (Ι) Παπατσώρης Α. 22.04.1943 – 20.07.1943 Blenheim Bisley

Επισµηναγός (Ι) Στρατής Μ. 20.07.1943 – 07.03.1944 Baltimore

Επισµηναγός (Ι) Παπαπαναγιώτου Π. 07.03.1944 - Baltimore

Γ/5: ∆ιατελέσαντες ∆ιοικητές της 335 Β.Ε.Μ.∆. (1941 – 1944)

Βαθµός Ονοµατεπώνυµο Χρονική περίοδος Τύπος α/φ Επισµηναγός (Ι) Βαρβαρέσσος Ξ. 7.10.1941 – 28.08.1942 Hurricane

Επισµηναγός (Ι) Κέλλας Ι. 29.08.1942 – 10.11.1942 Hurricane

Επισµηναγός (Ι) Βαρβαρέσσος Ξ. 10.11.1942 – 22.01.1943 Hurricane

Σµηναγός (Ι) Πάγκαλος Γ. 22.01.1943 – 27.10.1943 Hurricane

Επισµηναγός (Ι) Μεταξάς Θ. 27.10.1943 – 05.12.1943 Spitfire

Επισµηναγός (Ι) Κονιωτάκης Κ. 05.12.1943 – 01.01.1944 Spitfire

Επισµηναγός (Ι) ∆ούκας Γ. 01.01.1944 - Spitfire

Γ/6: ∆ιατελέσαντες ∆ιοικητές της 336 Β.Ε.Μ.∆. (1943 – 1944)

Βαθµός Ονοµατεπώνυµο Χρονική περίοδος Τύπος α/φ Σµηναγός (Ι) ∆ιαµαντόπουλος Σπ. 18.02.1943 – 09.11.1943 Hurricane

Επισµηναγός (Ι) Μαργαρίτης Κων. 09.11.1943 – 08.10.1944 Spitfire

Επισµηναγός (Ι) Χόνδρος Κων. 08.10.1944 - Spitfire

Γ/7: Τεχνικό Προσωπικό Ένα µεγάλο µέρος της επιτυχούς δράσης των τριών Πολεµικών Μοιρών στις ξένες χώρες, οφείλεται στην εργατικότητα και την υψηλή απόδοση του προσωπικού εδάφους όλων των ειδικοτήτων και ιδιαίτερα του τεχνικού. Ακολουθούν µερικά ονόµατα τεχνικών, από τους πολλούς που υπηρέτησαν σ’ αυτές και τα οποία εντοπίσθηκαν µετά από µεγάλες προσπάθειες. α) Αρχιµηναχικοί και Μηχανικοί Σµήνους Επισµηναγός Σαββουλίδης Παύλος Σµηναγός Ζαβός Ηλίας

Σµηναγός Ντάνης Κων/νος » ∆αλαρέτος Νικόλαος

» Ζαχαριάδης Μιχαήλ Υποσµηναγός Χρυσαΐτης ∆ηµήτριος

» Χούλης Τηλέµαχος » Χοϊµπός Σπύρος

» Ζωγράφος Θεµιστοκλής Ανθυποσµηναγός Τσαλδάρης Αλέξανδρος

» Μπαλτατζής Χρήστος » Λιβανός Νικόλαος

» Χριστόπουλος Γεώργιος » Κρικώνης Τριαντάφυλλος

β) Μηχανικοί Υπόλογοι Επισµηνίας Τρανταλίδης Ιωάννης Επισµηνίας Συµεωνίδης Γρηγόριος

» Τζαµτζής Αχιλέας » Ταχτατζής Πάτροκλος

» Γιαννακόπουλος Ευάγγελος » Καραµίχαλος Αλέξανδρος

» Λάµπρου Νικόλαος » Πέτροβας ∆ηµήτριος

» Μπαµπάς Ευάγγελος » Κοντογιώργος Πλάτων

» Ντόσκας Αριστοτ. » Γκικόπουλος Βασίλειος

» Κωστοµητσόπουλος Γεώργιος » Μελλής Νικόλαος

» Τσίκας Αριστείδης » Μπέλτσιος Ευάγγελος

» Φακλής Κων/νος » Αυλωνίτης Νικόλαος

» Πριόβολος Ευθύµιος » Γιούνης Ηρακλής

» Χιονίδης Ηλίας » Βενετσάνος Αντώνιος