ders: tÜrkÇe konu: anlam bİlgİsİ
DESCRIPTION
DERS: TÜRKÇE KONU: ANLAM BİLGİSİ. SÖZCÜKTE ANLAM. Sözcükler, dilin anlamlı en küçük birimleridir. Sözcüklerin anlam ilişkilerini iki grupta toplanır. GERÇEK ANLAM. Sözcüklerin sözlükteki asıl anlamlarına gerçek anlam denir. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
DERS: TÜRKÇE
KONU: ANLAM BİLGİSİ
SÖZCÜKTE ANLAM
• Sözcükler, dilin anlamlı en küçük birimleridir.
• Sözcüklerin anlam ilişkilerini iki grupta toplanır.
GERÇEK ANLAM
• Sözcüklerin sözlükteki asıl anlamlarına gerçek anlam denir.
• “Uçağı pilot kullanır.”cümlesinde geçen bütün sözcükler “gerçek anlamlı”dır. Çünkü hepsi asıl anlamlıdır.
Örneği inceleyelim:
• Uçak : Bir çeşit hava taşıtıdır.
• Pilot: Uçağı kullanan kişidir.
• Kullanmak :Bir aracın başına geçip onu yönetmek anlamındadır.
MECAZ ANLAM
• Gerçek anlamları dışında kullanılan sözcüklerdir.
• Bu sözcükler tek başlarına kullanıldıklarında mecaz anlam taşımaz.
Örnek :
• Babam bana her zaman sıcak davranır.
• Sıcak sözcüğü gerçek anlamı dışında kullanılmıştır.
• Burada sıcak: dostça , sevgi dolu anlamındadır.(mecaz anlamlı)
DEYİM ANLAMI
• Kalıplaşmış sözcük öbeklerine deyim denir.
• Deyimler en az iki sözcükten oluşur. Deyim kaç sözcükten olursa olsun sadece BİR KAVRAMI yansıtır.
BAZI DEYİMLER
• Eline vur ekmeğini al.
Sessiz pısırık zavallı anlamındadır.
• Eli açık :
çok para harcayan , cömert anlamındadır.
DEYİM ÖRNEKLERİ
• “Saçını başını yolmak”
Deyiminde anlatılmak istenen üzülmektir.
Çok üzülen bir kişiyi göz önüne getirince o kişinin ,durumunu bu deyim çok iyi anlatmaktadır.
TERİM ANLAMI
• TERİM: Okuduğu ya da duyulduğu zaman bir bilim ,sanat ya da mesleği çağrıştıran sözcüklerdir.
• Terimler kesin anlamlı sözcüklerdir.
TERİMİN ORTAYA ÇIKIŞI
• Günlük dildeki sözcükler, bilim ve sanat kavramını anlatmaya yeterli olmadığı için terimler ortaya çıkmıştır.
BAZI TERİM ÖRNEKLERİ
• Açı, kare ,hacim:
matematik terimi.
• Fiil, özne, yapım eki:
dil bilgisi terimi .
ARGOSerseriler, kabadayılar, başıboşlar gibi toplumdüzeninin dışında kalmış kişilerin kendi araların-da özel sözcüklere argo denir.
CÜMLELERİ İNCELEYELİM “Arakladığın papelleri sökül bakalım”
araklamak: çalmak
papel: para
sökül: çıkar anlamında kullanılmıştır.
ARGO KELİMELER “araklamak, papel, sökül” sözcükleri hırsız argosu diye adlandırılabilir.
“Dersleri asarsan sınıfta çakarsın”
asarsan: ihmal edersen
çakarsın: kalırsın
Bu da öğrenci argosuna örnektir.
DEYİMLEŞMİŞ ARGOLAR
“Madik atmak” (hile yapmak)
“Nalları dikmek” (ölmek )
“Yağ çekmek” (çıkar için övmek )
YANSIMA Tabiat seslerini veren sözcüklere “yansıma” denir.
Bir şeyin çıkardığı benzer sesle yapılan sözcükler yansımadır:şırıltı, gürültü, tıkırtı, tak, şangır, güm.......
YANSIMADAN TÜREMİŞ KELİMELER
“Çaydanlıktaki kaynar su fokurduyordu.”Cümlesinde fokurdamak yansımadan türemiş bir fiildir.
İKİLEMELER
Anlamı güçlendirmek amacıyla iki sözcüğün değişik şekillerde yan yana kullanılmasına ikileme denir.İkilemeler çok farklı biçimlerde kurulabilir.
.
BAZI ÖRNEKLER
A:Aynı sözcüğün tekrarlanması yoluyla kurulanlar:koşa koşa, iri iri....B :Eş yada yakın anlamlı iki sözcükle kurulanlar:kazma kürek,eş dost.....
C:Anlamlı iki ayrı sözcükle kurulanlar:kara kuru, üçer beşerd:Karşıt anlamlı iki sözcükle kurulanlar:er geç, az çok......
E:Bir sözcüğü anlamlı diğeri anlamsız iki sözcükle kurulanlar: yırtık pırtık, çoluk çocukF:Anlamsız iki sözcükle kurulanlar:eciş bücüş (yazı), süklüm püklüm (dolaşmak)............
UYARI•İkilemeler yazılırken aralarına hiçbir noktalama işareti konmaz.
SÖZCÜKLER ARASI ANLAM İLİŞKİLERİ
A-ANLAMDAŞ(EŞ ANLAMLI SÖZCÜKLER)
Anlam bakımından birbirinin aynı yada yakını olan sözcüklere anlamdaş sözcükler denir..
Anlamdaş sözcükleri iki öbekte toplayabiliriz:
a-Anlamları aynı olanlar:
talebe:öğrencibeyaz:akdoğa:tabiatsonbahar:güz
ANLAMLARI YAKIN OLANLARYollamak:göndermekBereket:bollukSevinç:neşeBitirmek:tüketmekGerçek:hakiki
KARŞIT ANLAMLI SÖZCÜKLER
Anlam bakımından birbirinin tam tersi olansözcüklere karşıt(zıt) anlamlı sözcükler denir.Güzel:çirkin _
şişman:zayıfacı:tatlı