deprem tehlİkesİ ve tarİhİ ÇarŞilar: İstanbul ...hediyelik eşya, geleneksel kıyafet,...

3. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı14-16 Ekim 2015 – DEÜ – İZMİR

DEPREM TEHLİKESİ ve TARİHİ ÇARŞILAR: İSTANBUL KAPALIÇARŞI

G. Yücel1

1Yrd. Doç. Dr. Mimarlık Bölümü, İstanbul Gelişim Üniversitesi, İstanbul

Email: [email protected]

ÖZET:

Çalışmanın amacı deprem tehlikesi altında bulunan tarihi İstanbul Kapalıçarşı’nın risk azaltma kapsamındafiziksel açıdan etkilenebilir yönlerinin tespit edilerek olası afet öncesi önlem stratejileri geliştirilmesidir. İstanbulKapalıçarşı, iki bedesten, 16 Han yapısı, 64 sokak, farklı sektörden 3600 dükkânı ve günlük yüz bini aşanziyaretçisi ile İstanbul Tarihi Yarımada’da 500 yılı aşan bir süre ayakta olan önemli bir tarihi ticari merkezdir.Tarihi deprem kayıtları Kapalıçarşı’nın fiziksel açıdan etkilenebilir yapıda olduğunu göstermektedir. Çalışmadadeprem ve fiziksel etkilenebilirlik kapsamında fiziksel müdahaleler, strüktürel çatlak varlığı, su yalıtımproblemi, yapı elemanlarında parça kopması vb yapısal sorunlar değerlendirilmiştir. Dışarıdan gözlem yoluylayapılan inceleme ile duvar ve tonoz yapılarında çeşitli noktalarda strüktürel çatlaklar tespit edilmiştir. Yaygınolarak çatı drenajına bağlı nem sorununun yapıda yoğun hasara neden olduğu gözlenmiştir.

ANAHTAR KELİMELER: Deprem, fiziksel etkilenebilirlik, İstanbul Kapalıçarşı, tarihi yapı

1. GİRİŞ

Tehlike altındaki tarihi kent merkezlerinin içinde barındırdığı anıtsal yapı ve sivil mimarlık örneklerinin olasıafet öncesi korunması ve bu yönde kapasitelerini artırılması can kaybının önlenmesi açısından da gereklidir. Bukonuda en etkin araç strüktürel yapının iyileştirilmesi olmaktadır. İyileştirme sürecinde tarihi yapıları diğeryapılardan ayıran en önemli unsur bu süreçte özgün yapının korunabilmesidir. Aynı zamanda, Tarihi kentlerin veKentsel Alanların Korunması Tüzüğü’nde de (14. Madde, Washington Tüzüğü, 1987) belirtildiği gibi içindeyaşayanların sağlığıyla birlikte kültür varlıkların geleceğini güven altına almak, korumak ve bu süreci de sözkonusu yerin özelliğine göre planlamak öncelikli olmaktadır. Gerek sivil ve gerekse anıtsal mimarlıkörneklerinin afete dirençli hale getirilmesi yeterli teknik, yasal ve ekonomik araçlarla birlikte sağlıklı şekildehayata geçebilmektedir. Marmara Depremi sonrası İstanbul için hazırlanan Deprem Master Planında (2003)tarihi kent merkezlerindeki uygun olmayan imalat ve depolamanın yoğun olduğu alanlarda, kullanıma bağlı afetsonrası yağmanın oluşabileceği alanlarda risklerin belirlenmesinin önemi vurgulanmaktadır. Yine benzerbiçimde Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planında da, tarihi ve kültür mirasının deprem tehlikesine karşıgüvenliklerinin belirlenmesi, güçlendirme için gerekli yeterlilikte teknik bilgi geliştirilmesi hedefi yer almaktadır(UDSEP 2013). Tarihi yapıların iyileştirilmesine yönelik planlamada fiziksel parametrelerle birlikte kullanımtürlerinin tespiti, kullanım yoğunluğu, müdahaledeki öncelikleri belirlemede etkili olabilmektedir.

Türkiye’de, doğal tehlike kaynaklı afetler sonucu önemli ölçüde fiziksel, çevresel, ekonomik ve sosyal kayıplarlakarşı karşıya kalınmaktadır. Bir bölümü Marmara Denizi içinde bulunan Kuzey Anadolu Fay Hattı’nda beklenenolası deprem, ayrıntılı çalışmaların başlatılmasını hızlandırmıştır. Bu fay hattı üzerinde, önümüzdeki 30 yıliçinde 7’den büyük bir deprem olma olasılığı %62 ±15 olarak hesaplanmıştır (Barka ve Er, 2002). Bu tahminebağlı olarak, Marmara ve çevresindeki yerleşimler için ve özellikle İstanbul için önemli bir deprem tehdidinyakın zaman periyodunda söz konusu olduğunu ortaya koymaktadır.


Çalışmanın amacı deprem tehlikesi kapsamında Tarihi Yarımada bulunan Kapalıçarşı için risk azaltma yönündefiziksel açıdan ele alınabilecek konuların araştırılmasıdır. Bu çerçevede çarşı için yapısal ve yapısala olmayanfiziksel parametreler yerinde incelenmiştir. Çarşıdaki yoğun kullanım alanları, kullanım türleri ve fizikselunsurlar birlikte değerlendirilmiştir.

2. İSTANBUL KAPALIÇARŞI

2.1. Konum, Tarihçe ve Genel YapıTarihi Kapalıçarşı, İstanbul Avrupa yakasında Tarihi Yarımada’da Beyazıt Meydanı kuzeyinde konumlanmıştır(Şekil 1). Çevresindeki sokaklarla yirmi aktif kapısı ile irtibatlıdır. Han yapıları, iki bedesten ve üçbini aşandükkân yapısı ile 45bin m² kapalı alanda kuruludur. Altın, gümüş gibi değerli maden dışında antika, halı,hediyelik eşya, geleneksel kıyafet, tekstil, seramik vb doksan farklı türde ürünlerin bulunduğu tarihi alışverişmerkezinin günlük ziyaretçisi yüz bini aşmaktadır.

İstanbul Kapalıçarşı’nın ilk oluşumu bugün Eski Saray yakınında eskiden de ticari alan olan bölgede, FatihSultan Mehmed’in emrine bağlı olarak, bugün Cevahir Bedesteni olarak adlandırılan (eski adıyla Bezezistan-ıcedid) yapının inşası ile başlar (1455-1460), tamamlandıktan sonra (1460-1461) çarşının diğer bölümleri ilebirlikte Aya Sofya Camii vakfına dâhil edilir (Cezar, 1985; Müller-Wiener, 2001). Bedestenin yangınneticesinde (1515) zarar görmesinden sonra yakınında Sandal Bedesteni inşa edilir (1545-1550) (Müller-Wiener,2001). İlk başta bedesten çevresinde ahşap dükkânlar yer alır. Oluşan çok sayıda yangın çarşıyı tahribata uğratır.Her iki bedesten arasında zamana bağlı olarak gelişip yayılan çarşının kapalı olma sürecinin ne zamanbaşladığına dair bir bilgi olmamakla birlikte, kaynaklar çarşının 1701’de Eski Bedesten’de (Cevahir Bedesteni)çıkan yangına sonrasında kâgir ve kapalı hale getirildiğinden söz etmektedir (Cezar,1985).

Şekil 1. İstanbul Kapalıçarşı konum

Vakıf kayıtlarına göre başlangıçta bir kısmı bedesten, diğer bölümü Mahmut paşa imareti bölgesinde olmaküzere toplam 1114 tane dükkân olduğunu aktaran Cezar’a göre (1985), 1701 yılı yangın sonrası çarşının kâgir vekapalı hale getirilmesi ile birlikte dükkân sayısının 3000 kadar olabileceği ifade edilmektedir. 1894 depremindenbirkaç yıl öncesine dair bilgiye göre ise iki bedesten, 4399 dükkân, 2195 hücre/oda, bir hamam, bir cami, onmescid, 16 çeşme, sekiz kuyu, iki şadırvan, bir sebil, bir türbe, bir mektep ve 24 han bulunmakta, Cumhuriyetdöneminde ise dükkân sayısının 3300 civarında olduğu belirtilmektedir (Cezar, 1985) (Şekil 2).

Kapalıçarşı, Han yapıları dışında genel yapı itibariyle tek katlıdır. Farklı eksende yerleşen iki bedesten merkezli,bedestenlerin çevresindeki sokakların iki yanında dükkân dizileri ve Han yapılarının oluşturduğu, topografyanınparalelinde gelişen yapılar bütündür. Bedestenlerin her ikisi de kâgir, sütunların taşıdığı kubbeli çatı örtüsünesahiptir. Han yapıları, açık hava ile irtibatlı iç avlusu bulunan, kat koridorlarının avluya bakan galeride


konumlandığı iki üç katlı yapılardır. Kapalıçarşı’da duvarlar tuğla, taş ya da almaşık duvar üzeri sıva şeklinde,kemer ve tonozlar tuğla, sütunlar da kesme taştan yapılıdır (Gülersoy, 1979).

Şekil 2. İstanbul Kapalıçarşı yerleşim planı, Cevahir Bedesteni (a), Sandal Bedesteni (b) (Cezar,1985)

Kapalıçarşı’nın bulunduğu zemin yapısı ile ilgili kaynaklardan birisi metro sondajlarıdır. Bu sondaj sonuçlarınagöre Beyazıt kapısı önünde 15 m kalınlıktaki killi ve marnlı yapı üzerinde 5.20m, Nuruosmaniye Camiavlusunda 7.6m kalınlıkta dolgu tespit edilmiş, çarşının daha kalın bir dolgu üzerinde oturduğu, 1894 depreminedeniyle oluşan hasarın da buna bağlı olduğu düşünülmektedir (Sayar ve Sayar, 1962). Yapılan çalışmalaraparalel yürütülen jeolojik ve jeofizik yönden değerlendirme raporuna göre zemin sınıfı Z4, zemin grubu D olarakbelirlenmektedir (İlmaz ve Güven, 2012).

Kapalıçarşı’da Sokak düzeni iki bedesten etrafında birbirini dik kesen ızgara planlı, kuzey güney eksenindekiÇarşıkapı-Örücüler kapıları arasındaki aksın batısında kalan bölümde ise topografyaya bağlı değişken sokaktipolojisi mevcuttur (Şekil 2). Dış sokaklarla doğrudan bağlantı olması, kapılar arasındaki kot farkını da (5 ile 10m) topografyaya bağlı ortaya çıkarmaktadır. Doğu-batı ekseninde olan Kapalıçarşı’nın en geniş (6m) ve enyoğun caddesi Kalpakçılar’da her iki uç arasında beş metreyi aşan kot farkı bulunmaktadır. Sokak genişlikleri 2-7 m arasında, sokak iç yükseklikleri sokağın genişliğine bağlı 5.5-8 m arasında değişmektedir (Yücel ve Arun,2010). Kapalıçarşı’nın sokakla doğrudan bağlantısı 12 kapıyla gerçekleşmektedir. Diğer kapılar han içindengeçilmek suretiyle dışarı ulaşılmaktadır. Kullanım yoğunluğu sırasıyla Çarşıkapı, Beyazıt, Nuruosmaniye,Mahmutpaşa, Mercan ve Örücüler kapılarıdır (Yücel ve Arun, 2010).

Kapalıçarşı’daki iş kollarını başta kuyumculuk olmak üzere, gümüşçülük, antika, halı, hediyelik eşya olarakgruplandırmak mümkündür. İş kollarının çarşı içindeki dağılımı gruplar halinde belli akslardadır (Şekil 3).Kuyumculuk, Kapalıçarşı’nın ana aksı Kalpakçılar Caddesinde, gümüş ve antika çarşının başlangıcı olanCevahir Bedesteni’nde yoğunlaşmıştır. Halıcılık ise Cevahir Bedesteni çevresindeki ilk aksta yaygındır. Tekstil,

a

b







a

b







a

b


hediyelik eşya, deri giyim-aksesuar dükkânları Kapalıçarşı’nın kuzey-güney ekseninde yer alan Çarşıkapı-Örücüler kapıları arasındaki cadde ve çevresinde yoğunlaşmıştır (Şekil 3).

Şekil 3. Değerli maden (altın, gümüş, bakır) ve antika (a) ve halı ve hediyelik eşya (b) dağılımı

Kapalıçarşı’da sokaklar tonoz yan yüzlerinden, dükkânlar da tonoz üzerinde açılan tepe pencereleri vasıtasıyladoğal ışık ve hava alabilmektedir. Bütün sokak ve dükkânlarda elektrikle aydınlatma sağlanmaktadır. Çoğudükkân iklimlendirme sistemi kullanmaktadır.

2.2. İstanbul Kapalıçarşı ve AfetlerKapalıçarşı’nın kuruluşundan bugüne karşılaştığı yangın ve deprem kaynaklı tahribat çarşıdaki yapılaşmasürecini, biçimini etkilemiştir. Deprem ve yangın kaynaklı günümüze kadar geçirmiş olduğu afetler tarihselolarak sıralandığında; 1515, 1548, 1588, 1618, 11645, 1652 ve 1658, 1660, 1687-1688, 1695, 1701, 1730-1731,1750, 1791, 1766 yangınları,1766, 1894 depremleri, 1943 ve 1954 yangınları ile Kapalıçarşı’nın yoğun olarakyangın ve deprem nedeniyle zarar gördüğü söylenebilir (Cezar, 1985; Müller-Wiener, 2001). Cezar’a göre(1985) Kapalıçarşı’nın bugünkü durumuna esas teşkil eden 1701, 1750, 1766 ve kısmen 1896 onarımlarıdır.

1766 depreminde Vezir Han başta olmak üzere birçok Han, Kapalıçarşı içindeki Dua Meydanı, KalpakçılarCaddesi hasar görmüştür (Ambresey ve Finkel, 1995; Sakin, 2002). 10 Temmuz 1894 depreminde Fesçiler,Kuyumcular, Yağlıkçılar, Çadırcılar ve Bitpazarı tarafı tümüyle yıkılmış, kapılar kapanmıştır (Ürekli, 1999).Gündüz öğle saatlerinde meydana gelen deprem, çarşı içinde paniğe yol açmış, çeşitli kaynaklara göre enkazaltında 75–135 kişi hayatını kaybetmiş, 144–170 kişi de yaralanmıştır (Ürekli, 1999). Deprem nedeniyleKapalıçarşı civarındaki Yolgeçen Hanı, Baltacı Han, Bodrum Hanı, Takkeci Hanı ve Sepetçi Hanı, Irgatpazarında Kahveciler içinde Çadırcı Hanı, Kürkçüler kapısındaki Aşçı Dükkânı ve Avrupa Hanı dakullanılamayacak şekilde hasar görmüştür (Sakin, 2002; Ürekli,1999). Depremden sonra yeni planlarlarekonstrüksiyon olanağı veya çarşının aslına uygun onarımı ve inceleme çalışmaları için komisyon kurulmuş vedepremden iki yıl sonra başlayıp üçbuçuk yılda tamamlanan onarımla Kapalıçarşı yeniden faaliyetinisürdürmeye devam etmiştir (Batur ve Tanyeli, 1993) Deprem sonrası tamir ve onarım çalışmaları sırasındakemerlere dayanıklılık için demir yerleştirilmiştir (Ürekli, 1999). Yapılan onarım çalışmalarına bağlı olarakçarşının sınırları daraltılmış, Kürkçüler ve Çadırcılar kapıları kaldırılmış ve Çadırcılar caddesinin üzeri açık


bırakılarak çarşı sınırları dışına çıkarılmıştır (Gülersoy, 1979). Daha önceleri iç kapı olan Dua Pazarı, Bat Pazarı(Bitpazarı), Yorgancılar ve Koltukçular kapıları dışa açılan kapılar olarak yapılmış, Lütfullah Sokağı yıktırılarakkapısı örülmüştür. Çarşı içinde kalan Sarnıçlı Han, Paçavracı Hanı, Ali Paşa Hanı tamamen, Yolgeçen Hanıkısmen çarşı dışında bırakılmıştır (Gülersoy, 1979). 26 Kasım 1954 yangınında çarşının büyük bölümü yanmış,bedestenler ve Mahmutpaşa tarafı kurtulmuştur. Yangın sonrası tamir beş yıl sürmüştür (Gülersoy, 1979).

Günümüzde İstanbul’u da etkileyen 1999 Marmara depremi ile ilgili ise herhangi bir kayıt, tespit bilgisineulaşılamamıştır. Yangın ve depremin getirdiği tahribat ve devamındaki onarım süreçleri buna bağlı olarakKapalıçarşı’nın bir bütün olarak ele alınmasında güçlük oluşturabilmektedir. Bunların dışında aktif olarakkullanılmakta olan çarşıda kullanım değişiklikleri ve buna bağlı müdahaleler de yapının sağlıklılaştırılmasıyönünde güçlük olarak ortaya çıkmaktadır.Kapalıçarşı’nın içinde barındırdığı ticari mal ve yapı olarak değeri konusunda yapılan bir hesaplamada çarşınınne denli önemli bir büyüklük olduğu görmek mümkündür. Yapılan hesaplamada 2622 dükkan üzerinden 1,2milyar ABD doları değer ortaya çıkmıştır(Mortan ve Küçükerman, 2007).

Bakım onarım işleri Kapalıçarşıların bakım onarım işlerini kapsayan kanunla (Kanun No:2082, Kabul Tarihi15.3.1977, R.G. Sayı 15888, Tarih 24.3.1977) yürütülen İstanbul Kapalıçarşı, “Tarihi Yarımada Kentsel veTarihi Sit Alanı”nda, 1981’de sınırları belirlenen “Kapalıçarşı Protokol Sınırı” ve 2007 yılında ilan edilen“Eminönü-Kapalıçarşı ve Çevresi Kentsel Yenileme Alanı” içerisindedir. Anıtsal yapı olarak tescili yenidir(İstanbul I Numaralı mülga Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 17.04.2002 tarih ve 13830 sayılıkararı). 5366 sayılı kanun çerçevesinde etaplandırılmış rölöve, restitüsyon ve restorasyon çalışmaları FatihBelediyesi tarafından yürütülmektedir.

3. İSTANBUL KAPALIÇARŞI ALAN ÇALIŞMASI

3.1. Materyal ve YöntemÇalışma alanı İstanbul Kapalıçarşı için literatür araştırması, ilgili birimlerle görüşme, yapıya ait arşiv bilgilerininincelenmesi ve yerinde gözlem ve inceleme sürecini kapsamaktadır. Kapalıçarşı ile ilgili olarak ilgili Belediye,Kapalıçarşı Derneği, II. Numaralı Yenileme Kurulu ile görüşme yapılmıştır.

Yerinde inceleme, İstanbul Kapalıçarşı sınırları dâhilinde gerçekleştirilen dışarıdan gözleme dayalı tespit vedeğerlendirmeleri içermektedir. Çalışmada inceleme alanında görsel belgeleme yapılmıştır. İnceleme Kapalıçarşıiçindeki ana ulaşım akslarında gerçekleştirilmiştir. Dükkân içi, ara sokak, bedestenler (Cevahir Bedesteni veSandal Bedesteni) ve Han yapıları çalışma dışında tutulmuştur. Çalışmada Kapalıçarşı’da yapısal sorunlar, çarşıiçi sokaklarda (duvarda veya tavanda çatlak varlığı, su yalıtım problemleri, yapı elemanlarında parça kopmasıvb) dışarıdan gözlem yoluyla incelemek suretiyle elde edilmiştir. Kapalıçarşı zemin kotlar için hâlihazır haritaesas alınmıştır. Yerinde inceleme Ağustos 2015 tarihinde gerçekleştirilmiştir.

3.3. Yerinde İnceleme ve Değerlendirme

Kapalıçarşı, sokaklar, dükkânlar, bedesten ve Han yapıları olarak topografyaya paralel yerleşmiş biçimdebirbirinden farklı kotlarda ve parçalı bir yapıdadır. Sokak ve dükkânlar genellikle beşik tonoz ile örtülüdür.Dükkânların tonoz örtü sistemi sokaktaki dükkân cephesinde kemerle son bulmaktadır. Yağmur inişleri dükkâncephelerindeki kemerli dizi aralarında yerleşmiştir. Sokakların genişliği ve bulunduğu konuma bağlı diğersokaklarla kesişimlerinde ve bazı noktalarda çapraz tonoz, aynalı tonoz ve kubbe gibi üst örtü sistemikullanılmıştır. Sokaklarda doğal ışık için tonoz yan yüzlerine bazen aynı aksta olacak şekilde karşılıklı pencereboşlukları yerleştirilmiştir (Şekil 4).


Duvarlar sıvalı ve boyalıdır. Kalpakçılar caddesinde olduğu gibi sokak iç cephelerinde kemerli bölümler kesmetaş malzemedendir. Sokakları örten tonoz yüzeyleri de sıvalı ve boyalıdır. Kapalıçarşı zemini son dönemdeyenilenmiş haliyle doğal taş kaplıdır. Yer yer yapay taş kaplı alanlar mevcuttur.

Kapalıçarşı çatısı Bedesten ve Han yapıları haricinde genel olarak beşik çatı şeklindedir. Sokak kesişimnoktalarında daha yüksekte düzenlenen bölümlerde kırma çatı şeklinde düzenlenmiştir. Tonoz yan yüzeylerindeaçılan pencereler için beşik çatıyı aşan noktalarda çatıda düzenleme yapılmıştır. Çatı örtü malzemesi hâlihazırdabütünüyle alaturka kiremittir. Kiremit altında yer yer açıkta gözlemlenen noktalarda beton dolgu uygulanmıştır.Saçak ucunda herhangi bir yağmur oluğu bulunmamaktadır. Çarşı sokaklarını örten çatı mahya aksında betondanyürüme yolu düzenlenmiştir. Doğu-batı doğrultusunda uzanan ve çarşının ana caddesi olan Kalpakçılar Caddesiçatı mahyası en yüksek konumdadır. Birbirine eş yükseklikteki sokak kesişimlerinde kubbe, tonoz, aynalı tonozbiçimli ve çatıda yükselen kırma çatı çözümleri uygulanmıştır. Her durumda sokak çatı örtüsü dükkânlara göredaha yüksektedir.

Şekil 4. Kapalıçarşı iç genel görünüm (Ağustos 2015)

Sokak incelemesinde yaygın olarak sokakları örten tonoz yapılarında çatı drenajına bağlı nemlenme, çiçeklenmevb gözlenmiştir (Şekil 5). Çatı örtüsünün parçalı olması, çatı drenajının borular vasıtasıyla sokak içinden dükkâncephelerinden alınmış olması, tahliyede herhangi bir sorunda suyun doğrudan yapı bünyesine nüfuzuylasonuçlandığı düşünülmektedir. Çatı drenajı sorununa bağlı oluşan problemler yoğun olarak Cevahir Bedesteniçevresindeki sokaklardadır. Yapılan tespitlerde, Cevahir Bedesteni (Eski Bedesten) çevresinde (Keseciler,Takkeciler, Halıcılar), Yağlıkçılar Caddesi, Yorgancılar Caddesi ve Sandal Bedesteni Sokağında çatıdan gelensuyun geniş alanda problem oluşturduğu ve yapısal bozulmalara neden olduğu görülmüştür (Şekil 5).

Şekil 5. Kapalıçarşı nem sorunları (a) ve yapısal çatlak (b) dağılımı














Duvar ve tonozlarda gözlemlenen yapısal çatlak çoğu bölgede nem problemi ile birlikte görülmektedir. Çatlaklarçoğunlukla tonoz iki yan yüzeyinde yer alan pencerelerin aksındadır. Pencere içinden başlayarak, tonoz eğrisineparalel ve tonozun duvarla birleştiği noktada ve tonoz tepesinde, tonoz uzunluğu doğrultusunda, yatay konumdabulunmaktadır. Daha önce yapılan tespitlerde de belirlenmiş olan bu yapısal hasarlar için ilgili yenilemekurulunun önlem alınması konusunda gerekli tespit ve mühendislik çalışmalarının yapılması kararı (İstanbul IINumaralı Yenileme Alanları Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Karar Tarih ve No:15.07.2014-731)bulunmaktadır.

Çatı örtüsünde yoğun bitkilenme gözlenmiştir. Yaygın bir şekilde alaturka kiremit dizilerinde bütünlüğünbozulduğu gözlenmiştir. Çatı güvenliğini tehdit eden çeşitli unsurlar bulunmaktadır (Şekil 6).

Şekil 6. Kapalıçarşı çatı genel görünüm (Ağustos 2015)

5. DEĞERLENDİRME

Yoğun ticari işlev, barındırdığı ekonomik değerin büyüklüğü, geleneksel el sanatları ve tarihi birikimin de hazinedairesi sayılabilecek Kapalıçarşı, geleneksel el sanatları ve ticaretin sürekliliği, özgün fiziksel yapısı vebarındırdığı sektörler açısından sürekliliği korunabilmelidir.

Kültür varlıklarının korunarak geleceğe aktarılabilmesi, sağlıklaştırma müdahalelerinde özgün yapınınkorunması ile mümkün olmaktadır. Müdahale biçimi, çözüm ve uygulamanın yapıya özgü olması önemlidir.

Kapalıçarşı tarihinde yangın ve deprem nedeniyle hasar oluşmuş, çarşıda büyük kapsamlı onarım ve tamiratgerçekleşmiştir. Kullanım süreci içinde gerçekleşen bu müdahaleler ve çarşının oluşum sürecinin zamana bağlıolarak gerçekleşmiş olması yapısal olarak karmaşık bir yapıyı beraberinde getirmiştir. Yoğun kullanımın dagetirmiş olduğu müdahalelerle birlikte yapısal güvenliğin tehlike altında olduğu düşünülebilir. Bu kapsamdafiziksel sorunlar günümüz teknik olanaklarının yardımı ile yapının özgün kaynaklarına uygun bir şekildeçözülmelisi öncelikli olmalıdır.

Kapalıçarşı sahipliliğini güçlendirilmesi kapsamında çalışmalar geliştirilmelidir.

Çarşı ziyaretçilerinin topografyaya paralele gelişmiş geniş alana yayılı sokaklarda güvenle bulunabilmeleri veacil durumlarda kolaylıkla tahliye edilebileceği fiziksel hazırlık ve işaretleme yapılmalıdır.

Geçmişte doğal yollarla çözülmüş olan çarşı içi aydınlatma ve iklimlendirme için bugünkü teknik olanaklarlageliştirme yolları araştırılmalıdır.Dükkânlarda oluşan atıkların çarşı içinden gün sonunda tahliyesi de diğer çözüm gerektiren konulardan biridir.Asgari düzeyde atık ve bunların yönetimi uygulanmalıdır.





5. DEĞERLENDİRME











5. DEĞERLENDİRME








KAYNAKLAR

Barka, A. ve Er A., (2002), “Depremini Bekleyen Şehir İstanbul”, 2002, Om Yayınevi, İstanbul

Batur, A. ve Tanyeli, G. (1993). 1894 Depremi ve İstanbul’un Tarihi Yapılarındaki Hasar Üzerine BirÖrnekleme Çalışması: Kapalıçarşı. 2.Ulusal Deprem Mühendisliği Konferansı Bildiri Kitabı.244-252.

Cezar, M. (1985). Tipik Yapılariyle Osmanlı Şehirciliğinde Çarşı ve Klasik Dönem İmar Sistemi, Mimar SinanÜniversitesi Yayını, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul

Finkel, C.F. ve Ambraseys, N.N. 1995. The seismicity of Turkey and adjacent areas: a historical review, 1500-1800 , M.S. Eren Yayıncılık, İstanbul

Gülersoy, Ç., (1979) “Kapalı Çarşının Romanı”, İstanbul Kitaplığı Ltd. Yayını, İstanbul

ICOMOS (Uluslar arası Anıtlar ve Sitler Konseyi) 1987. Tarihi Kentlerin ve Kentsel Alanların KorunmasıTüzüğü, Washington Tüzüğü 1987, ICOMOS [internet: www.icomos.org.tr, erişim: Ocak 2015]

İBB 2003. İDMP, İstanbul Deprem Master Planı Final Raporu, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı,İstanbul

İlmaz, G. ve Güven, N. (2012). İstanbul Fatih İlçesi Beyazıt Mahallesinde Bulunan Tarihi Kapalıçarşı’nınJeolojik ve Jeofizik Yönden Değerlendirme Raporu. Mavi Girişimcilik Mühendislik

Mortan, K. ve Küçükerman, Ö. (2007). Çarşı, Pazar, Ticaret ve Kapalıçarşı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,Ankara

Müller-Wiener, W. (2001). İstanbul’un Tarihsel Topografyası, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul

Sakin, O., (2002), “Tarihsel Kaynaklarıyla İstanbul Depremleri” Kitabevi, İstanbul

Sayar, M., Sayar, C.,(1962), İstanbul’un Surları İçindeki kısmının Jeolojisi, İTÜ Maden Fakültesi, Kağıt veBasım İşleri A.Ş., İstanbul, 1962

UDSEP 2013. Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı Raporu. TC Başbakanlık Afet ve Acil Durum YönetimiBaşkanlığı, Ankara [internet: www.afad.gov.tr, erişim: Şubat 2015]

Ürekli, F. (1999), İstanbul’da 1894 Depremi, İletişim Yayınları, İstanbul

Yücel, G. ve Arun, G. (2010). İstanbul Kapalıçarşı Tahliye Organizasyonu Afetten EtkilenebilirlikDeğerlendirmesi. TMMOB Mimarlık Dergisi 354, 53-56.

deprem tehlİkesİ ve tarİhİ ÇarŞilar: İstanbul ...hediyelik eşya, geleneksel kıyafet,...

Documents