NAVLUN SÖZLEŞMESİ

TAŞIYANIN SORUMLULUĞU

(TTK m. 1141, 1178 – 1192)

Taşıyanın sorumluluğunun düzenlenmesinde yöntem

1. Somut sorumluluk sebepleri zikredilmeden “taşıyanın navlun sözleşmesinden doğan taşıma borcunu hiç ve gereği gibi ifa etmemesinden ileri gelen zararlardan, kendisinin veya ifa yardımcılarının kusuru bulunmadığını kanıtlayamaması koşuluyla sorumlu olduğunu” öngören genel düzenleme getirmek (TBK’nda genel olarak sözleşmeden doğan sorumluluk bakımından kabul edilmiş yöntem; ancak taşıma hukuku alanındaki uluslararası düzenlemelerde kabul gören bir yöntem değil)

2. Taşıyanın sorumlu tutulacağı olgular ile sorumluluktan kurtulma sebepleri belirlenerek düzenleme getirmek - ya taşıyanın taşıma sözleşmesinden doğan yükümlülükleri hüküm altına alınıp, taşıyanın bu yükümlülüklerin ihlalinden sorumlu olduğu öngörülebilir (Lahey / Visby Kurallarının düzenleme yöntemi) ya da navlun sözleşmesinden doğan yükümlülükler hüküm altına alınmadan taşıyanın sorumluluğu, eşyanın zıyaa veya hasara uğraması ya da geç teslim edilmesinden ileri gelen zararlardan sorumluluk olarak düzenlenebilir (Hamburg Kurallarının düzenleme yöntemi).

Lahey/Visby Kuralları: Taşıyanın, yalnız bir konişmento veya benzeri bir senedin düzenlendiği navlun sözleşmesinden doğan yükümlülükleri belirtilmiş; bu yükümlülüklerin ihlali sonucu eşyanın zıya veya hasara uğraması (sorumluluk sebepleri) ile taşıyan lehine sorumsuzluk halleri sayılmış; geç teslimden sorumluluk düzenlenmemiştir.

Hamburg Kuralları: deniz yolu ile ücret karşılığında eşya taşımanın taahhüt edildiği her sözleşme (navlun sözleşmesi); çarter sözleşmesine uygulanmaz; ancak çarter sözleşmesi uyarınca taşınan yük için konişmento düzenlenmişse, taşıtan (çarterer) olmayan konişmento hamili ile taşıyan arasındaki ilişkiyi düzenlemesi koşuluyla konişmentoya da uygulanır. Taşıyanın navlun sözleşmesinden doğan yükümlülükleri belirtilmeksizin eşyanın zıya, hasarı ve geç tesliminden ileri gelen zararlardan sorumluluğu düzenlenmiştir. Taşıyan, sorumluluktan kurtulmak için zıya, hasar veya geç teslime sebebiyet veren olay ve sonuçlarını önlemek üzere alınması makul surette beklenebilecek tedbirlerin alınmış olduğu ispatlamak zorundadır. Ancak yangın, canlı hayvan taşıması, güverte yükü, can ve mal kurtarmak için alınan tedbirler hakkında özel düzenleme getirilmiştir.

TTK’nun taşıyanın sorumluluğuna ilişkin düzenlemesinde kaynak - Lahey Kuralları, 1968 (Visby) ve 1979 tarihli (ÖÇH) Değişiklik Protokolleri, 1978 tarihli Hamburg Kuralları

SORUMLULUK HALLERİBaşlangıçtaki elverişsizlikten sorumluluk (m. 1141)

Eşyanın zıya veya hasara uğraması ya da geç teslim edilmesinden ileri gelen zararlardan sorumluluk - yüke özen ve gecikmeksizin teslim borcunu ihlal (m. 1178)

Özel olarak düzenlenen haller: başka gemiye yükleme veya aktarma (m. 1150); izinsiz güverteye yükleme (m. 1151); haksız sapma (m. 1113, m. 1220);

Başlangıçtaki elverişsizlik (m. 1141)“taşıyanın sorumluluğu ve hakları” başlıklı ayrımda değil, “genel hükümler” başlıklı ayrımda (?) Sebebi: genel hüküm olarak önemi ve yer değişikliğinin bütün maddeleri etkileyecek olmasıHer türlü navlun sözleşmesinde taşıyan, geminin denize, yola ve yüke elverişli (TTK m. 932) bir hâlde bulunmasını sağlamakla yükümlüdür.Taşıyan, yükle ilgili olanlara karşı geminin denize, yola veya yüke elverişli olmamasından doğan zararlardan sorumludur; meğerki, tedbirli bir taşıyanın harcamakla (göstermekle) yükümlü olduğu dikkat ve özen gösterilmekle beraber, eksikliği yolculuğun başlangıcına kadar keşfe imkân bulunmamış olsun.

• denize elverişlilik – geminin, gövde, genel donatım, makine, kazan gibi esas kısımları bakımından, yolculuğun yapılacağı sudan ileri gelen (tamamıyla anormal tehlikeler hariç) tehlikelere karşı koyabilecek durumda olması

• yola elverişlilik - denizli elverişli bir geminin, teşkilatı, yükleme durumu, yakıtı, kumanyası, gemi adamlarının yeterliği ve sayısı bakımından, (tamamıyla anormal tehlikeler hariç) yapacağı yolculuğun tehlikelerine karşı koyabilmek için gerekli niteliklere sahip olması

• yüke elverişlilik - soğutma tesisatı da dahil olmak üzere, geminin eşya taşımada kullanılan kısımlarının, eşyanın kabulüne, taşınmasına ve muhafazasına elverişli olması

Sebep: Gemiyi denize, yola ve yüke elverişli halde bulundurma yükümlülüğü - hangi sebeple ortaya çıkmış olursa olsun, tedbirli bir taşıyanın göstermekle yükümlü olduğu özen gösterilse idi tespit edilebilecek bir eksikliğin tespit edilememiş veya tespit edilmiş olmakla beraber bu eksikliğin giderilmemiş olmasıSüre: yüklemenin başlangıcından yolculuğun başlangıcına kadar / taşınmak üzere teslim alınan her eşya için farklı Zarar: Başlangıçtaki elverişsizlikten (elverişsizlik sebebiyle yükün zıya veya hasara uğraması ya da geç teslim edilmesinden değil) ileri gelen zararlar

İspat yükü: zarar görenin, (i) geminin elverişsiz sayılması gerektiren bir eksikliğin mevcudiyetini; (ii) zarara uğradığını; (iii) zarar ile elverişsizlik arasında illiyet bağı bulunduğunu ispatlaması halinde,

taşıyan, gemiyi sefere elverişli halde bulundurmak için tedbirli bir taşıyanının göstermekle yükümlü olduğu özeni göstermesine rağmen, gemiyi elverişsiz hale getiren eksikliğin keşfedilemediğini ya da elverişsizliğin yolculuk başladıktan sonra meydana geldiğini ispat ettiği takdirde sorumluluktan kurtulur.

Geminin denize, yola ve yüke elverişli olduğuna dair belgeler karine teşkil eder; zarar gören bu karinenin aksini ispat etmek zorundadır.

Niteliği: ağırlaştırılmış kusur sorumluluğu

Zıya, hasar ve geç teslim (TTK m. 1178)

Sebep: “Navlun sözleşmesinin ifasında, özellikle eşyanın yüklenmesi, istifi, elden geçirilmesi, taşınması, korunması, gözetimi ve boşaltılmasında tedbirli bir taşıyandan beklenen dikkat ve özeni göstermek (TTK m. 1178 / 1) ve

eşyayı, “… navlun sözleşmesinde belirlenen boşaltma limanında açıkça kararlaştırılmış olan süre veya açıkça kararlaştırılmış bir süre yoksa, olayın özelliklerine göre tedbirli bir taşıyandan eşyanın tesliminin makul olarak istenebileceği süre içinde ...” teslim etme yükümlülüğünü ihlal

Zarar: “… eşyanın zıyaı veya hasarından yahut geç tesliminden doğan zararlardan …” Yüke özen gösterme ve süresinde teslim etme yükümlülüklerinin ihlali sonucu eşyanın zıya veya hasara uğramasından ya da geç tesliminden ileri gelen zararlar

Zıya, taşıyanın taşınmak üzere teslim aldığı eşyayı, kısmen veya tamamen teslim etmek gücünden sürekli olarak yoksun olmasını;

Hasar, eşyanın değerinin azalmasına sebebiyet veren her türlü maddî kötüleşmeyi;

Geç teslim, eşyanın süresinde (navlun sözleşmesinde belirlenen boşaltma limanında açıkça kararlaştırılmış olan süre veya bir süre kararlaştırılmamış ise, olayın özelliklerine göre tedbirli bir taşıyandan eşyanın tesliminin makul olarak istenebileceği süre içinde) teslim edilmemesi; kısmen de olsa eşyanın teslim edilmiş olması şart; teslim süresinin dolmasından itibaren aralıksız altmış gün içinde teslim olunmayan eşyayı zayi olmuş sayılabilir (TTK m. 1178 / 5).

Süre: “… zıya, hasar veya teslimde gecikmenin, eşya taşıyanın hâkimiyetinde bulunduğu sırada meydana gelmiş olması …” Zıya, hasar veya geç teslime sebebiyet veren olgunun, eşya taşıyanın muhafazası altında iken meydana gelmiş olması (TTK m. 1178 / 2)

Eşya, (i) yükleten veya onun adına veya hesabına hareket eden bir kişiden yahut (ii) yükleme limanında uygulanan kanun ve düzenlemeler uyarınca eşyanın taşınmak (taşıyana teslim edilmek) üzere kendilerine teslimi zorunlu makamlardan ya da (iii) üçüncü kişilerden taşıyanca teslim alındığı andan;

taşıyan tarafından (i) gönderilene teslim edildiği ana veya (ii) gönderilenin eşyayı teslim almaktan kaçındığı hâllerde sözleşme veya kanun hükümlerine yahut boşaltma limanında uygulanan ticari teamüle uygun olarak gönderilenin emrine hazır tutulduğu ana ya da (iii) boşaltma limanında geçerli kanun ve düzenlemeler uyarınca eşyanın kendilerine teslimi zorunlu makamlara veya üçüncü kişilere teslim edildiği ana kadar taşıyanın hâkimiyetinde sayılır (TTK m. 1178 / 3)

İspat yükü: zarar gören (yükle ilgili), (i) eşyanın zıya veya hasara uğradığını ya da geç teslim edildiğini; (ii) zıya, hasar veya geç teslime sebebiyet veren olgunun, eşya taşıyanın hakimiyetinde iken meydana geldiğini; (iii) zıya, hasar veya geç teslim yüzünden zarar uğradığını ve zararın miktarını ispat eder;

Taşıyan, (i) kendisinin ve adamlarının kusursuzluğunu (kastının veya ihmalinin bulunmadığını) ya da (ii) bir sorumsuzluk sebebinin mevcudiyetini ispat ederse sorumluluktan kurtulur.

Taşıyanın veya adamlarının kusurunun diğer bir sebeple birlikte zıya, hasar veya geç teslime neden olması halinde, sadece kusura tekabül eden kısımdan sorumlu;

kusur dışındaki diğer sebebi ve sorumlu tutulamayacağı kısmı ispat yükü taşıyana ait (TTK m. 1183).

“Taşıyanın adamları” (TTK m. 1179 / 2)(i) taşımada kullanılan geminin adamları,(ii) taşıyanın taşıma işletmesinde çalışan veya kendisini temsile yetkili kıldığı kişileri ve(iii) taşıma işletmesinde çalışmasa bile navlun sözleşmesinin ifasında kullandığı diğer kişiler fiilî taşıyan ve (gemi adamları hariç) onun adamları, “taşıyanın adamı” değil, fiili taşıyana ilişkin hükümler saklıdır.Kusur – tedbirli bir taşıyandan beklenen dikkat ve özen (taşımanın ve yükün özelliklerine göre zarar doğurucu olay ve sonuçlarını önlemek üzere alınması makul surette beklenebilecek önlemlerin alınması)

Mutlak Sorumsuzluk Sebepleri (TTK m. 1180, 1181)

Zarar (zıya, hasar veya geç teslime sebebiyet veren olgu), geminin sevki veya başkaca teknik yönetimine ilişkin bir hareketin (teknik kusur) veya yangın sonucu olduğu takdirde, taşıyan yalnız kendi kusurundan sorumlu; yüke özen borcunun ifasında kusur (ticari kusur) – daha ziyade yükün menfaati gereği alınan önlemlerdeki kusur; tereddüt halinde, teknik kusur olmadığı kabul edilir (m. 1180)Müşterek avarya hali hariç denizde can ve eşya kurtarmadan veya kurtarma teşebbüsünden ileri gelen zararlar; teşebbüs sadece eşya kurtarmaya yönelik ise, bunun makul hareket tarzı teşkil etmesi zorunlu (TTK m. 1181)Eşyanın cins veya değerinin kasten yanlış bildirilmesi (TTK m. 1186 / 5)

Muhtemel Sorumsuzluk Sebepleri (TTK m. 1182)

Kusursuzluk ve illiyet bağı karinesinin kabul edildiği haller: Denizin veya geminin işletilmesine elverişli diğer suların tehlike ve kazaları; Harp olayları, karışıklık ve ayaklanmalar, kamu düşmanlarının hareketleri, yetkili makamların emirleri veya karantina sınırlamaları; Mahkemelerin el koyma kararları; Grev, lokavt veya diğer çalışma engelleri; Yükleten, taşıtan ve eşyanın maliki ile bunların temsilcilerinin ve adamlarının fiil veya ihmalleri; Hacim veya tartı itibarıyla kendiliğinden eksilme veya eşyanın gizli ayıpları ya da eşyanın kendisine özgü doğal cins ve niteliği; Ambalajın yetersizliği; İşaretlerin yetersizliği;

durumun gereklerine göre zararın bu hallerden birinden ileri gelmesi muhtemel ise bu sebepten ileri geldiği kabul edilir (illiyet bağı karinesi); aksi ispatlanabilir;

bu hallerden birinden ileri gelen zarardan taşıyan sorumlu değil (kusursuzluk karinesi); ancak bu durumun ortaya çıkmasına taşıyanın sorumlu olduğu bir olayın yol açtığı ispat edilirse sorumlu

İnceleme ve bildirim (TTK m. 1184, 1185)

İnceleme: Gönderilen; eşyayı teslim almadan, taşıyan, kaptan veya gönderilen, eşyanın hâl ve durumunu, ölçü, sayı veya tartısını tespit ettirmek amacıyla onları mahkemeye veya yetkili diğer makamlara ya da bu husus için yetkili uzmanlara inceletebilir; inceleme gideri başvurana ait; ancak sonuçta taşıyanın sorumlu olduğu bir zıya veya hasar tespit edilirse, gider taşıyana ait olur.

Bildirim: Haricen belli olan hallerde, en geç eşyanın gönderilene teslimi sırasında, zıya veya hasarın yazılı olarak bildirilmesi şart; haricen belli olmayan hallerde eşyanın gönderilene teslimi tarihinden itibaren aralıksız olarak hesaplanacak üç gün içinde zıya bildirimin gönderilmesi yeterli; bildirimde, zıya veya hasarın neden ibaret olduğunun genel olarak belirtilmesi gerekir; eşya, tarafların katılımıyla mahkeme tarafından atanmış uzman, tarafından yapılmışsa bildirime gerek yok;

Geç teslimin, eşyanın gönderilene teslim edildiği tarihten itibaren aralıksız olarak hesaplanacak altmış gün içinde taşıyana yazılı olarak bildirilmesi şarttır; süresinde bildirim yapılmaması, gecikme zararını talep hakkını ortadan kaldırır.

Zıya veya hasar, tespit ettirilmemiş veya bildirilmemiş ise, taşıyanın eşyayı denizde  taşıma senedinde yazılı olduğu  gibi teslim ettiği ve eğer eşyada bir zıya veya hasarın meydana geldiği belirlenirse, bu zararın taşıyanın sorumlu olmadığı bir sebepten ileri geldiği karineleri doğar; aksi ispat edilebilir.

Eşya fiili taşıyan tarafından teslim edilmişse, fiili taşıyana da bildirim yapılabilir; fiili taşıyan ya da taşıyan veya kaptan ve sorumlu gemi zabiti dahil bunlar adına hareket eden bir kişiye bildirim yapılması yeterli

Başka gemiye yükleme ve aktarma (TTK m. 1150)

Taşıyan, taşıtanın (yükletenin değil) iznini almadan eşyayı başka gemiye yükleyemez; (yolculuk başladıktan sonra ortaya çıkan bir tehlikenin zorunlu kılması hali hariç) başka gemiye aktarma edemez;

başka gemiye yükleme veya aktarma halinde (bu yüzden eşyanın zıya veya hasara uğraması ya da geç teslim edilmesinden ileri gelen zarar dahil) meydana gelecek zarardan sorumlu olur;

ancak eşyanın kararlaştırılan gemiye yüklenmiş (ve taşınmış) olması halinde dahi zararın meydana gelmesinin kesin ve taşıtanın sorumlu olduğu bir sebepten ileri geldiğini ispatladığı takdirde sorumluluktan kurtulur.

İzinsiz güvertede taşıma (TTK m. 1151)

Taşıyan, yükleten ile (taşıtan ile değil) arasındaki anlaşmaya veya ticari teamüle uygun olması veya mevzuat gereği zorunlu olması dışında eşyayı güvertede taşıyamaz; küpeşteye asamaz; açık anlamaya aykırı olarak güvertede taşıma, sorumluluğu sınırlandırma hakkının kaybı sonucunu doğuran kusur niteliğinde;

yükleten ile yapılan anlaşma denizde taşıma senedine kaydedilmeli; aksi halde böyle bir anlaşmanın varlığı ispat yükü taşıyana ait; ancak denizde taşıma senedini (konişmento veya deniz yük senedi) iyiniyetle iktisap eden üçüncü şahsa karşı böyle bir anlaşmanın mevcudiyeti ileri sürülemez.

TTK m. 1151 / 2 hükmüne aykırı olarak eşyanın güvertede taşınmasından ileri gelen zıya, hasar veya geç teslim yüzünden uğranılan zarardan sorumlu.

Haksız sapma (TTK m. 1113, 1220)

Yolculuğun izlenen rota üzerinde sürdürülmesini umulmayan bir hâl engellerse, kaptan durumun gereklerine ve imkânlar çerçevesinde uygulamaya zorunlu olduğu talimata göre, yolculuğa, başka bir rota üzerinde devam edebileceği gibi kısa veya uzun bir süre için ara verebilir veya kalkma limanına geri dönebilir (1113 / 1).

Kaptanın denizde can ve eşya kurtarmak veya diğer bir haklı sebeple rotadan sapmış olması, tarafların hak ve yükümlülüklerini etkilemez ve taşıyan bu yüzden doğacak zararlardan sorumlu olmaz (TTK m. 1220).

Sınırlı Sorumluluk (TK m. 1186)

Taşıyan, eşyanın zıya veya hasarı yüzünden meydana gelen zarardan, her hâlde, hangi sınır daha yüksek ise o sınırın uygulanması kaydıyla, koli veya ünite başına 666,67 ÖÇH’nı veya zıyaa ya da hasara uğrayan eşyanın brüt ağırlığının her bir kilogramı için 2 ÖÇH’nı karşılayan tutarı aşan zarar için sorumlu olmaz. Eşya topluca bir konteyner, palet veya benzeri bir taşıma gerecine konmuş ise, denizde taşıma senedine söz konusu taşıma gerecinin içeriği olarak yazılmış her koli veya ünite, ayrı bir koli veya ünite sayılır. Aksi hâlde, böyle bir taşıma gereci, tek bir koli veya ünite sayılır.

Eşyanın cinsi veya değeri, yüklemeden önce yükleten tarafından bildirilmiş ve denizde taşıma senedine yazılmış ise bu sınırlama geçerli değildir.

Taşıyanın, geç teslimden doğan sorumluluğu, geciken eşya için ödenecek navlunun iki buçuk katı ile sınırlıdır; ancak bu tutar, navlun sözleşmesine göre ödenecek toplam navlun miktarından fazla olamaz.

Zıya, hasar veya geç teslimden ileri gelen zarar için taşıyan veya adamları aleyhine hangi sebeple dava açılmış olursa olsun taşıyan ve (görev ve yetkisi sınırları dahilinde hareket ettiğini kanıtlama koşulu ile) adamları sınırlı sorumluluktan yararlanır (TTK m. 1190). Zıya veya hasara ya da teslimdeki gecikmeye, “kasten” veya “pervasızca bir davranışla ve böyle bir zararın veya gecikmenin meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle” işlenmiş bir fiilinin veya ihmalinin sebebiyet verdiği ispat edilen taşıyan, sınırlı sorumluluktan yararlanamaz (TTK m. 1187).

Hangi sebebe dayandırılırsa dayandırılsın tazminat talep hakkı bir yıllık hak düşürücü süreye tabi; bir yıllık hak düşürücü süre uzatılabilir; zarar sorumlusu, kendisine karşı sorumlu olana karşı, hak düşürücü süre sona erdikten sonra da talep edilen tazminatı ödediği veya aleyhine açılan dava dilekçesini tebellüğ ettiği tarihten itibaren 90 gün içinde rücu davası açabilir (TTK m. 1188). Zarar göreni dava açma süresini kaçıracak şekilde oyalayan kimse, hak düşürücü sürenin dolmuş olmasından yararlanamaz, zarar gören bu durumu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde dava açabilir (TTK m. 1189)

TAŞIYAN VE FİİLİ TAŞIYANIN SORUMLULUĞU (TTK m. 1191, 1192)

Taşımanın gerçekleştirilmesi, kısmen veya tamamen bir fiilî taşıyana bırakıldığı takdirde, taşıyan, navlun sözleşmesine göre böyle bir bırakma hakkına sahip olup olmadığı dikkate alınmaksızın, taşımanın tamamından sorumlu kalmaya devam eder. Taşıyan, fiilî taşıyanın ve onun taşıma borcunun ifasında kullandığı ve görevi ve yetkisi sınırı içinde hareket eden adamlarının fiil ve ihmallerinden de bu Kanun hükümlerine göre sorumludur.

Bu Kanunun taşıyanın sorumluluğuna ilişkin olan tüm hükümleri, fiilî taşıyanın bizzat gerçekleştirdiği taşımadan sorumluluğu hakkında da geçerlidir.

Taşıyanın kanunen kendisine yüklenmeyen bir borç veya yükümlülüğü üstlenmesi veya tanınan bir haktan vazgeçmesi sonucunu doğuran özel anlaşmalar, açık ve yazılı onayı olmadıkça, fiilî taşıyan hakkında hüküm ifade etmez; fakat, bu hususta yapılmış olan özel bir anlaşma fiilî taşıyanın onayı olmasa da taşıyanı bağlamaya devam eder.

Taşıyanın ve fiilî taşıyanın, aynı zarardan sorumlu oldukları takdirde ve ölçüde sorumlulukları müteselsildir.

Taşıyan, fiilî taşıyan ve bunların adamları tarafından ödenecek tazminatın toplamı, bu Kanunda öngörülen sorumluluk sınırlarını aşamaz.

Bu madde hükümleri, taşıyan ile fiilî taşıyan arasındaki rücu ilişkisini etkilemez.

Bir navlun sözleşmesinde, sözleşme konusu taşımanın belirli bir kısmının taşıyandan başka bir kişi tarafından gerçekleştirileceği öngörülmüş ise, taşımanın ilgili bölümünde taşınan eşya fiilî taşıyanın hâkimiyetinde iken meydana gelecek zıya, hasar veya teslimdeki gecikmeden taşıyanın sorumlu olmayacağına dair anlaşma yapılabilir; ancak taşıyanın sorumluluğunu sınırlayan veya ortadan kaldıran bu tür anlaşmalar, (i) fiilî taşıyanın adı, unvanı ve işyeri adresinin navlun sözleşmesinden anlaşılması ve (ii) yetkili Türk mahkemesinde fiilî taşıyan aleyhine dava açılabilmesi şartıyla geçerlidir.

Zıya, hasar ve teslimdeki gecikmeye neden olan olgunun, eşya fiilî taşıyanın hâkimiyetinde iken meydana geldiğini ispat yükü, taşıyana aittir.

Navlun sözleşmesinin yapılması sırasında taşımayı gerçekleştirecek fiilî taşıyan belirlenmemişse, taşıyan, belirlendiği anda ve en geç eşyanın fiilî taşıyana teslimini takiben derhâl gönderilene fiilî taşıyanın adını, unvanını ve işyeri adresini bildirir. Bu bildirim yapılmadığı takdirde, taşıyanın sorumluluğu devam eder.

Fiilî taşıyan, eşyanın hâkimi olduğu sırada ortaya çıkan zıyadan, hasardan veya teslimdeki gecikmeden 1191. maddenin ikinci fıkrası uyarınca sorumludur.

Emredici Hükümler (TTK m. 1243)

Bir navlun sözleşmesinde veya konişmentoda yahut diğer bir denizde taşıma senedinde yer alıp da,başlangıçtaki elverişsizlikten sorumluluğa dair m. 1141; başka gemiye yükleme ve aktarma hakkındaki m. 1150; güvertede taşımaya dair m. 1151 ve eşyanın zıya veya hasara uğraması ya da geç teslim edilmesinden ileri zararlardan sorumluluğa dair m. 1178 – 1192; denizde taşıma senetlerine ilişkin m. 1228 – 1242 hükümlerinden kaynaklanan borç ve sorumlulukları, doğrudan veya dolaylı olarak önceden kaldıran veya daraltan bütün kayıt ve şartlar geçersizdir. Bu hüküm, yolculuk çarteri sözleşmesine uygulanmaz; ancak böyle bir sözleşmeye dayanarak düzenlenen konişmento hamili taşıtan değilse, TTK m. 1243 uygulanır.

Emredici Sorumluluğun İstisnaları (TTK m. 1244)

• Canlı hayvan taşıması• Denizde taşıma senedinde güvertede taşınacağı yazılı

olup da fiilen böyle taşınan eşyaya ilişkin bulunması• Mutat ticari taşıma işlerinden olmamakla beraber

ticaretin olağan akışı içinde yapılan eşya taşımasına ilişkin bulunup da eşyanın özel nitelikleri veya taşımanın özel şartlarının haklı gösterdiği anlaşmalar; bu durumda  taşıma senedinin bu anlaşmaları ve “emre değildir” kaydını içermesi şarttır.

• Eşyanın yüklenmesinden önce ve boşaltılmasından sonra taşıyana düşen yükümlülükler