L Ë N D A : A F T Ë S I M I P Ë R J E T Ë N .

P U N O I : A R M I R V E L I A J , A U R E L D E D J A , B R I K E L AU K A , D A J A N A G Ë R D A N I , E G L A N T I N A M Ë R Z H E K U ,

E L I D O N A H A F U Z I .

K L A S A : X I I - F

P R A N O I : M Ë S U E S E

Demtimet e kockave, kyçevedhe muskujve.

FRAKTURA

Fraktura është një ndërprerje e plotë ose e pjesshme e vazhdimësisë së kockës. Ndodh atëherë kur kocka ështësubjekt i një force të ushtruar mbi të dhe stresi i ushtruarështë më i madh se sa ajo mund të absorvojë. Shfaqen sipasojë e rrëzimeve, goditjeve, aksidenteve. Gjithsesifrakturat mund të shfaqen gjatë një aktiviteti normal osepas një dëmtimi minimal në rastet kur kockat vuajnë sirrjedhojë e ndonjë sëmundjeje si kanceri metastatik apoosteoporoza. Kjo njihet ndryshe edhe si frakturëpatologjike. Përveç dëmtimit të kockave mund tëpërfshihen edhe struktura të tjera që rezultojnë në dëmetë indeve të buta, hemorragji në muskuj dheartikulacione, repturë të tendinave, dislokacione, luksacione, dëmtim të nervave dhe enëve të gjakut.

Eglantina Mërzheku

Lloje to frakturave

Frakturëe

pjesshme, ndodh

dëmtim ipjesshëmi kockës, por pa e

ndarë atë. Elidona Hafuzi

Frakturë e plotë,

përfshinëato raste

kur kockandahet

plotësishtnë dypjesë.

Elidona Hafuzi

Frakturë e hapur ose e përbërë, kocka është edëmtuar duke dëmtuar njëkohësisht edhelëkurën dhe membranat mukozale.

Frakturat e hapura janë të gradës së parë (plagëe pastër <1cm), të gradës së dytë (plagë më emadhe pa dëmtim të indeve të buta) dhe tëgradës së tretë (me dëmtim të indeve të buta).

Elidona Hafuzi

Frakturë e mbyllur, kockaështë e thyer, kurse lëkuraështë e padëmtuar.

Elidona Hafuzi

Frakturë pa ndërprerje, nëkëtë rast kocka është dëmtuar,ndërsa fragmentet kockoreqëndrojnë në pozicionin e tyrenormal.

Frakturë me ndërprerje,përfshin ato raste kur kockaështë e dëmtuar duke ndarëfragmentet kockore.

Frakturë kominutive, kockaështë e shpërbërë në shumëpjesë të tjera.

Elidona Hafuzi

Thyerja e eshtrave

Kur ka plagë tëhapur, vërehet se ajoshpon lëkurën. Kurnuk ka plagë të hapurrrezikon të dëmtojëlëkurën, kontrollohetme kujdes me dyduart. Dëmtimii shtyllës kurrizorenjihet nga dhimbjet emëdha në shpinë, nëvendin e goditjes, tëenjturit, mpirja ekëmbëve dhelëvizjeve tëvështirësuara.

Eglantina Mërzheku

Veprimet për dhënien e ndihmës sëparë për rastet e thyerjes së eshtrave:

Në qoftë se thyerja është e hapur, ffillimishtndalohet gjakderdhja. Lidhet plaga pastajbëhet mobilimi (fashimi). Fashimi bëhet nëgjendjen që është pa bërë përpjekje për tërivendosur ashtin me forcë në gjendjen emëparshme., tendoset fort dhe me fashoshumë të gjatë që të mbështjellë mundësishtedhe nyjet e afërta. Vendoset anësia e thyernë pozicion të qetë duke përdorur një shamitrekëndëshe si mbajtëse të krahut. Si fiksuesmund të shërbeje edhe një kravatëtrekëndëshe ose shami tjetër trekëndëshe.

Eglantina Mërzheku

Ndihma e parë në rastin e thyerjes së shtyllës kurrizore:

Të plagosurin duhet me ngadalë dhe me kujdesta nxjerrim nga mjeti(në raste aksidenteshrrugore), pa u ngutur. Në asnjë mënyrë të mose lakojmë shtyllën kurrizore. Transportin e tijduhet ta bëjnë tre deri në katër persona, kunjëri domosdo duhet të mbajë pjesën e shtyllëskurrizore me të dyja duart poshtë. Kur personime shtyllë kurrizore të dëmtuar është pavetëdije vendoset në pozicion të shtrirë barkasme një mbështjellës nën ije dhe pjesën ekraharorit. Transportimi kërkon para sëgjithash komoditet dhe jo shpejtësi.

Eglantina Mërzheku

Përdredhja

Vjen nga dalja e ashtit nga gëzhojae nyjes (spostimi

i kokave tëkockave), dëmtimi ligamenteve që

shfaqet me dhimbje dhe

enjtje, pamundësia e

lëvizjes dhembështetjes në

këmbë.Brikela Uka

Veprimet për dhënien e ndihmës së parë përrastet e lëndimit të nyjeve (përdredhja):

Bëhet kompresome ujë të ftohtëdhe akull. Nuklejohet lëvizja eartikulacionit.Tek prejardhjaështë inevojshëmfiksimi i nyjevedhe më pasbëhet fashimikomplet i nyjesdhe i dy nyjevefqinjie.

Brikela Uka

Tërheqjet muskulare

Tërheqjet muskulare janë ndërdëmtimet më të zakonshme qëndodhin si rezultat i mbingarkesëssë aktivitetit fizik. Simptomat ekësaj situate përfshijnë dhimbje tëforta, ënjtje në zonën e dëmtuar,dobësi dhe vështirësi, apo edhepaaftësi për të përdorur këtamuskuj.

Aurel Dedja

Muskujt që dëmtohen më shpesh janë tëkofshës, pulpës, muskujt e ijeve, si dhe tëshpatullave. Në këto raste rekomandohetpushim i aktivitetit fizik, kompresa meakull dhe qetësues të dhimbjeve. Në qoftë sesituata zgjat më tepër se 3-4 ditë problemikërkon trajtim nga mjeku specialist.

Aurel Dedja

Dëmtimi i ligamenteve

Në vendin e dytë qëndron dëmtimi iligamenteve që mbajnë të lidhura tëgjitha strukturat kockore dhemuskulore që formojnë gjurin. Këtodëmtime mund të vijnë nga goditjet edrejtpërdrejta në gju, vrapimet eshpejta dhe rrëzimet. Dhimbjet nëkëtë rast janë shume të forta, ka ënjtjetë shprehur dhe vështirësi deri nëpamundësi për të ecur. Këto dëmtimekërkojnë zakonisht ndërhyrjekirurgjikale.

Armir Veliaj

Megjithatë, edhe ndërhyrjakirurgjikale është në varësi tëdëmtimit, moshës dhegjendjes shëndetësore tëpacientit. Rehabilitimi dhetrajtimi fizioterapeutik është idomosdoshëm pas ndërhyrjeskirurgjikale, në mënyrë qëpacienti të rifitojë funksionine mëparshëm.

Armir Veliaj

Mjaft delikatë janë edheligamentet në pjesën epasme të kupës së gjurit, tëcilat bëjnë lidhjen estrukturave të kofshës meato të kërcirit. Zakonishtkëto dëmtime shkojnëbashkë më ato të gjurit.

Armir Veliaj

Dhimbjet e shpinës së këmbëve

Personat që vrapojnë shpesh dhegjatë mund të kenë dhimbje tëshputës dhe të shpinës sëkëmbëve, si edhe të zonavepërreth tyre. Këto mund të vijnësi rezultat i dëmtimeve tëpërsëritura që mund të ndodhintë vrapuesit, apo tek ata te cilëtsapo e kanë filluar ushtrimin.

Dajana Gërdani

Dajana Gërdani

Prandaj për fillestarët rekomandohetqë ushtrimi fizik të fillojë gradualishtnë mënyre që muskujt të mos pësojnësforcime të menjëhershme.Rekomandohet gjithashtu të përdorenkëpucë atletike të posaçme për tësiguruar një komfort maksimal dheuljen e rrezikut të dëmtimeve. Nërastet e dëmtimeve rekomandohenpushime, kompresa me akull, si edheimobilizim të zonës së dëmtuar.

Dajana Gërdani

Thyerjet kockore Kur muskujt nuk janë më në gjendje për të

përballuar aktivitetin fizik dhe sforcojaështë shumë e madhe si rezultat i goditjevegjatë rrëzimeve në pozicione të ndryshmemund të ndodhin fraktura (thyerjekockore).

Këto janë më të shpeshta kur kemi rritje tëaktivitetit fizik në mënyrë të përshpejtuar.Shumica e frakturave ndodhin në këmbëdhe në gjunjë. Mjaft të shpeshta janë edheato të legenit. Femrat janë më të prirura përtë pësuar fraktura se sa ndodh tekmeshkujt. Dajana Gërdani

Dhimbjet e shpinës

Gjatë ushtrimit të aktiviteteve fizike, janëtë shumtë personat që ankohen edhe përdhimbje të shpinës. Për këto raste mund tëjenë të nevojshme ekzaminime mjekësoremë specifike për të përjashtuar në radhë tëparë probleme shëndetësore të shpinës. Nga dëmtimet e shpinës, por edhe tëstrukturave përkatëse të zonës së legenitmund të preken shpesh personat qëushtrojnë biçikletën.

Eglantina Mërzheku

Dëmtimi i muskujve dheligamenteve të bërrylit

Dëmtimi i muskujve dhe ligamenteve të bërrylit është izakonshëm për personat që ushtrohen në paralele, qëluajnë tenis, apo edhe për piktorët që e mbajnë krahunne pozicione të caktuara. Këto dëmtime mund tëshkaktojnë dhimbje që kërkojnë pushime te gjata tëkëtyre lëvizjeve.

Gjithashtu, ato mund të kërkojnë edhe lidhje të veçanta, apo edhe mbajtëse të veçanta në zonën e parakrahut, tëcilat mund të ndihmojnë në uljen e presionit në zonën e ndaluar. Në varësi të dhimbjes përdoren edhe llojet e ndryshme të preparateve qetësuese.

Brikela Uka