deĞerlendİrmesİ(Çed) ve uygulamalari · 2013. 12. 3. · proje tanıtım dosyası hazırlamakla...
TRANSCRIPT
ÇEVRESEL ETKİDEĞERLENDİRMESİ (ÇED)
ve UYGULAMALARI
Selahittin HACIÖMEROĞLUZiraat Yüksek Mühendisi/ÇED Uzmanı
Günümüzden bin yıl önce yaşamışünlü Türk Bilgini İbni Sina;
“Tozlar ve Dumanlar Olmasaydı İnsanoğlu bin yıl yaşardı”
derken günümüzdeki çevre kirliliğine dikkati çekmiştir.
Yeryüzündeki mevcut kirliliğin %50’si son 50 yılda meydana gelmiştir. ÇED uygulamasına bu tarihlerde başlanmışolsaydı; İstanbul’da Haliç, İzmir ve İzmit Körfezleri kirlenmezdi.
Çünkü ÇED, bir tür Çevre Koruma Aracıdır.
Sürdürülebilir Kalkınmanın ve Sürdürülebilir Çevrenin olmazsa olmazı ÇED uygulamasıdır.
3
Yatırımcı için ÇED Raporu bir ayak bağıdeğildir. Yatırımı geciktirmez ve mani olmaz. Çünkü; ÇED Raporu Ekonomik Kalkınmayı ve gelişmeyi engellemeden, çevre sorunlarına çözüm üreten bilimsel ve pratik yaklaşımları oluşturur.
ÇED Raporu, Çevresel açıdan tutarlı ve ekonomik açıdan yararlı olan çözümler üretir.
4
Tüm karar vericiler ve Tüm Yatırımcılar için ÇED, Çok güçlü bir Planlama Enstrümanıdır.
Anlamlı bir kalkınmanın temel koşullarından birincisi, kalkınma ve çevrenin birbirinin karşıtı değil, tamamlayıcısı olduğu bilincidir.
Biz çevreciler ÜRETİME EVET, ÇEVRE KİRLİLİĞİNE HAYIR diyoruz.
5
6
1972’de Stokholm’de yapılan
“İNSAN VE ÇEVRE” konferansı sonrasında UNEP (United Nations Environmental
Program-Birleşmiş Milletler Çevre Programı) kurulmuştur.
7
Birleşmiş Milletler Çevre Programı(UNEP)’nın kuruluşundan beri birinci
derecede önem verdiği çalışma alanlarından biri özellikle gelişmekte olan ülkelerde enviromental impact assessment (EIA)
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) uygulamaları için etkili yöntemlerin
geliştirilmesi olmuştur.
8
ABD1 Ocak 1970 tarihinde yürürlüğe giren
Ulusal Çevre Politikası Kanunu (National Environmental Policy Act) (NEPA) ile
ÇED’i federal projeler için bir zorunluluk haline getiren dünyadaki ilk ülke olmuştur.
9
Bu örneği izleyen çeşitli Avrupa ülkeleri ve Kanada 1973 yılında ÇED uygulamasına
başlamışlardır.
1980 ve sonraki yıllarda ise ÇED, uluslararasıkuruluşların gündemine alınmış, karar metinleri ve sözleşmelerine girmiştir.
10
Ülkemizde çevre sorunlarının giderek artması ve gündeme gelmesi nedeniyle,
ÇED 1983 yılında yürürlüğe giren 2872 Sayılı Çevre Kanunu ile
yasal hale getirilmiştir.
11
“Gerçekleştirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum kuruluş ve işletmeler ÇED Raporu veya Proje Tanıtım Dosyası hazırlamakla yükümlüdürler.
ÇED Olumlu Kararı veya ÇED Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça bu projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatıverilemez, proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez.”
2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 10. maddesi
12
“ÇED İncelemesi yapılmaksızın başlanan faaliyetler Bakanlıkça, proje tanıtım dosyasıhazırlamaksızın başlanan faaliyetler ise mahallin en büyük mülki amiri tarafından süre verilmeksizin durdurulur.
ÇED Süreci başlamadan veya bu süreci tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere, yapılan proje bedelinin % 2’si oranında idari para cezası verilir.”
2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 10.-15. ve 20. maddesi
13
Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı, faaliyet alanını eski haline getirmekle yükümlüdür.
ÇED sürecinde yani projenin inşaat aşamasında verdikleri taahhütlere aykırıdavrananlara, her bir ihlal için 10.000 TL idari para cezası verilir.
14
Çevre Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden 10 yıl sonra
7 Şubat 1983 tarihinde ilk ÇED Yönetmeliği
yayınlanarak uygulamaya geçirilmiştir.
15
“Gerçekleştirilmesi planlanan projelerin çevreye olabilecek olumlu ve olumsuz
etkilerinin belirlenmesinde, olumsuz yöndeki etkilerin önlenmesi ya da çevreye zarar
vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak önlemlerin, seçilen yer ile teknoloji
alternatiflerinin belirlenerek değerlendirilmesinde ve projelerin
uygulanmasının izlenmesi ve kontrolünde sürdürülecek çalışmalar bütünü”
olarak tanımlanmıştır.
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
ÇED Yönetmeliği’ne tabi projeler 2 liste halinde sıralanmıştır.
EK-1’e tabi projeler ÇED Raporu, Ek-2’ye tabi projeler ise Proje Tanıtım
Dosyası (Eski adıyla ÇED Ön Araştırma Raporu) hazırlamakla yükümlüdür.
16
ÇED YÖNETMELİĞİ’NE TABİ PROJELER
17
Projenin ÖzellikleriUluslararasıStandartlar
Diğer Ulusal Mevzuat
Alanın çevresel özellikleri
Sosyo-ekonomikÇevre
DoğalÇevre
2872 sayılıÇevre
Kanunu
İmar Kanunu, Umumi
Hıfzıssıhha Kanunu,İş Güvenliği Tüzüğü vb
Etkilerin belirlenmesi ve önlenmesi
(uygun tahmin yöntemleri ile)
Benzer tesisÖlçüm-analizModel çalışmasıPilot tesis
ÇED
ÇED BİLEŞENLERİ
18
Komisyon oluşturulur ve ÇED sürecinin başladığı halka duyurulur.
Halkın Katılım Toplantısı (10 gün )
Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı
ÇED Raporu için Özel Format hazırlanır.(12 iş günü)
ÇED Raporu Bakanlığa sunulur. Halkın görüşüne açılır. *
İnceleme – Değerlendirme Toplantıları
Nihai ÇED Raporları sunulur. Halkın görüş ve önerilerine açılır.
ÇED Olumlu veya ÇED Olumsuz kararı verilir. (Yatırıma başlama süresi 7 yıldır.)
ÇED Başvuru Dosyası ile Bakanlığa başvurulur.(3 iş günü)
ÇED UYGULAMA YÖNTEMİ(EK-I Listesine Tabi Projeler)
19
İnceleme-Değerlendirme Komisyonu Oluşturulması
Halkın Katılımı Toplantısı,
Özel Format Belirleme Toplantısı ve Projeye Özgün Format
Hazırlanan ÇED Raporu’nun İDK’da incelenmesi ve
Nihai ÇED Kararı verilmesi
ÇED SÜRECİNDE EN ÖNEMLİ ADIMLAR
20
Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından;
İDK’nın görüşü dikkate alınarak 5 iş günüiçerisinde “ÇED Olumlu” yada “ÇED Olumsuz” kararı verilir.
Karar, komisyon üyelerine yazılı olarak bildirilir.
ÇED OLUMLU/ÇED OLUMSUZ KARARLARI
21
Proje Tanıtım Dosyası EK-IV’e Göre Hazırlanır
Proje Tanıtım Dosyası Bakanlığa Sunulur, BakanlıkUygunluk Yönünden İnceler ( 5 iş günü)
ÇED Prosedürü Uygulanır
ÇED Gerekli Değildir Kararı/5 yılİçerisinde Yatırıma Başlanmalı
Proje Tanıtım Dosyasının Değerlendirilmesi(15 iş günü)
Bakanlığın Karar Vermesi (5 iş günü)
ÇED Gereklidir Kararı
ÇED UYGULAMA YÖNTEMİ(EK-II Listesine Tabi Projeler)
22
Proje Tanıtım Dosyası’nın, EK- IV’ de yer alan “Seçme Eleme Kriterleri”ne göre hazırlanması,
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından oluşturulan komisyon tarafından değerlendirilmesi
ÇED Kararının verilmesi
PROJE TANITIM DOSYASI SÜRECİNDE EN ÖNEMLİ ADIMLAR
23
İl Çevre ve Orman Müdürlüğü tarafından; 5 işgünü içerisinde “ÇED Gereklidir” veya “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilir.
“ÇED Gerekli Değildir” kararı Valiliğe ve Proje sahibine bildirilir.
ÇED Gereklidir kararı verilen projeler için 1 yıl içerisinde ÇED sürecinin başlatılmasıgerekmektedir.
ÇED GEREKLİDİR – GEREKLİ DEĞİLDİRKARARLARI
24
ÇED Yönetmeliği’ne tabi birden fazla projeyi kapsayan entegre projelerde, Bakanlıkça tek Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası/Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmasıistenir.
Örnek:Baraj + Malzeme OcaklarıTermik Santral + Kül Depolama SahasıTermik Santral + Kül Depolama Sahası + Derin Deniz
Deşarjı + LimanTermik Santral + Kömür ve Kireçtaşı Ocakları + Kül
Depolama Sahası
ENTEGRE PROJELER
VERİLEN ÇED KARARLARININ YILLARA GÖRE SEKTÖREL DAĞILIMI
Ülkemizde 17 yıldır ÇED uygulamaları yapılmakta olup, yaklaşık 1871 projeye “ÇED Kararı” verilmiştir.
26
Yatırım için hazırlanan projenin en önemli planlama argümanıdır.
Çevre Düzeni ve Diğer Alt Ölçekteki imar planlarına yol gösterir.
Projenin amacı ve kapsamı ayrıntılı olarak değerlendirilir.
Proje sahibi projeyi yeniden gözden geçirme imkanıbulur.
Projenin en uygun yer seçimini belirler.
ÇED’de sonra hazırlanacak detay projenin en önemli kriterlerini belirler.
ÇED’in PROJEYE/YATIRIMCIYA SAĞLADIĞI FAYDALAR
Projenin uygulanmasında (inşaat safhasında) çevre kirliliğini önleyecek tedbirleri içeren bir el kitabıniteliğindedir.
Projenin çevresel etkileri ve etkileri önleme maliyeti ile ilgili bilgi sahibi olurlar.
Kamuoyu tepkisini görme imkanına kavuşurlar.
Uluslararası kabul gören bir belgeye sahip olurlar.
Çevre görevlileri kılavuz niteliğinde bir dökümana sahip olurlar.
Yatırımcılar ve Karar vericiler için, projenin yapılabilirliğine yol gösterir. 27
ÇED’in PROJEYE/YATIRIMCIYA SAĞLADIĞI FAYDALAR
SONUÇ OLARAK ÇEDYATIRIMI VE KALKINMAYI ENGELLEMEYEN BİR ÇEVRE
KORUMA ARACIDIR.
TEŞEKKÜRLER28