de middenschool en de discussie · zwoer hel en verdoemenis en mij viel regelmatig de eer te beurt...
TRANSCRIPT
NGL. dat met name de belangen
van de eerstegraders diende,
zwoer hel en verdoemenis en
mij viel regelmatig de eer te
beurt de Middenschool te verde-
digen. Eén anecdote heeft in
mijn gezin voor veel h i l a r i t e i t ge-
zorgd: op school heb ik die
steeds verzwegen, maar na zo-
veel jaar, alla: ik was uitgeno-
digd om naar Hilversum te
komen voor de opname van een
Middenschoolforum en de
avond tevoren nog even snel
naar de kapper gegaan om op tv
beier over te komen. Toen ik m i j
in Hilversum meldde, bleek het
om een radio-uitzending tegann! Overigens bleek in die pu-
bl ic i t e i t al de structurele zwakte
van het Middenschoolexperi-
ment: wij moesten vanaf de eer-
ste jaren bewijzen, dat we beter
waren dan het bestaande onder-
wijs, en dan ook nog beter in de
terminologie en de opvattingen
van het bestaande onderwijs,
waar we zoveel kritiek op had-
den. Ik heb dai toen al zo gefor-
muleerd: Een collega uit het be-
staande onderwijs, die zegt:
"Die Middenschool, die moet
zich eerst maar eens bewijzen"
hoor ik alleen maar zeggen:
"Voorlopig hoef ik niet bang te
z i j n , dat ik iets hoef te verande-
ren".
Zo kwamen we na drie jaar bij
de eerste Middenschool-
diploma's in Nederland, omdat
we leerlingen de keuze lieten
tussen een drie- en een vierjari-
ge Middenschool. Dat moest ui-
teraard een prachtige avond
worden, vonden de mentoren
van het eerste uur, en niet alleen
z i j . Dat lukte ook, door de inzet
van velen met de individuele be-
nader ing van de gediplomeerde
leerl ingen, het cabaret van dementoren en de toespraak van
Van Keinenade, oud-minister
van onderwijs , want het kabi-
net-Den Uyl was intussen geval-
len. Hij eindigde met de achter-
af helaas te optimistischewoorden: "En die
Middenschool, die komt er
Nieuwe vakken zoals latijn, verzorging en dramatische ex-pressie werden als keuzevak aangeboden.
Een meer doordachte schoolorganisatie, gebaseerd opcollectiviteit en professionaliteit kreeg consequent vorm.
Ook vermeldenswaard zijn de jaarlijkse Middenschool-conferenties.
Een nieuwe didactiek in de steigersToepassing, Vaardigheden en Samenhang, als didactischepijlers voor goed onderwijs en als TVS avant la lettre.Nieuwe motivatie-inzichten, om het met een one-liner af tedoen: 'Leistung ohne Angst', braken door. Waarschijnlijkbleef in deze context alleen 'meer mondig maken' hangen,hetgeen vaak verkeerd begrepen werd.
Kortom: werken met een zgn. Middenschoolvisie betekentcollectief openstaan voor de kern van een cultureel be-paalde onderwijsopdracht nl. inspelen op de ontwikke-lingsbehoeften van pubers uit verschillende milieus.
De Middenschool en de discussieIn 'Intimiteit onder de melkweg', een essaybundel over po-ëzie uit 1994, van Herman de Coninck vond ik een ge-dachtewisseling die de Middenschool en de maatschappe-
lijke discussie erover treffend onder woorden brengt:"Eén fragment uit de discussie van meer dan vijftien jaargeleden herinner ik me nog precies, ik was toen vóór hetVernieuwd Secundair Onderwijs, vóór democratie in deklasjes, en tegen de elitescholen. De slimmere leerlingenmoesten de dammen maar meeslepen, misschien haal-
den die slimmen dan in plaats van 95% slechts 90%,maar zo'n domme leerling kon op die manier, met hulp,met aandacht van 40% tot 60% opgekrikt worden. Ineen ploegenkoers telt de tijd van de laatste die aankomt.Andrea Burnier antwoordde toen dat ik er geen idee van
had hoe begaafde kinderen gekleineerd en gekwetst kon-den worden door domheid. Daar moesten ze dan maar
tegen kunnen, vond ik, daar zijn ze juist slimmer voor.Nee, daar valt niet tegen te kunnen, riep ze terug, daar-om zijn ze juist kwetsbaarder en die kwetsbaarheid is juisthun intelligentie, of hun gevoeligheid, en haar stem ging
trillen..."(Uir: DE FOTO ALS RECENSIE UIT HET PROZA, DE ARBEIDERSPERS 2000).
Uitbreiding van het gebouw in 1976vond een grote uitbreiding plaats; een nieuwe aula, tweegymnastieklokalen, een tiental theorielokalen, een media-theek en een nieuwe dienstenvleugel. Deze uitbreiding
werd stijlvol uitgevoerd onder leiding van architect Zollnerjunior. In 1977 werd een semipermanent gebouw metdertien lokalen en een grote open ruimte toegevoegd, cor-responderend met de benodigde onderwijsruimte voorhet eerste leerjaar van de Middenschool. De dependance,de voormalig landbouwschool aan de Trambaan, werd op-geheven.
1979: Samenwerking met het educatief instituutin Roermond De samenwerking betrofvooral de 'bovenschool', het tbo en deze kreeg in 1983haar beslag in de nota 'Drempelloos Voortgezet Onderwijs'.
In deze nota werd een proeve van drempelloze doorstro-ming voor de Heythuysense afdelingen techniek binnen
de Middenschool (eerst fase) en het kort middelbaar be-roepsonderwijs; kmbo (tweede fase) uitgewerkt. Feitelijk
betekende dat, dat de 'theoretische stroom' (het tto) zorg-vuldig in de 4-jarige Middenschoolopleiding geïntegreerdwerd. De P-stroom, onze praktische leerlingen, kregen naeen 3-jarige Middenschoolvorming een 2-jarige beroeps-
gerichte opleiding binnen het kmbo.De opleiding installatietechniek van het Educatief Instituut
werd in Heythuysen uitgevoerd.In 1983 vond de besturenfusie plaats tussen het kmbo inRoermond en de Middenschool te Heythuysen. Het be-stuur Stichting Vorming en Onderwijs van Roermond enHeythuysen bezegelde o.m. door het 'Aansluitingsproject'
een drempeloze doorstroming voor de Middenschool-
leerlingen in de regio.
28 OMZIEN N A A K DE TOEKOMST
De meest recente mijlpalen op een tijdlijn
1983Besturenfusie, start AansluitingsprojectDe samenwerking tussen scholen van Roermond enHeythuysen leidde tot een besturenfusie tussen deStichting Vorming en Onderwijs van resp. Roermond enHeythuysen. De Middenschool werd onder dit bestuureen zelfstandig instituut, terwijl voor de afdelingen bouw-techniek, installatietechniek, elektrotechniek en metaal-techniek onder de nieuwe onderwijsgemeenschap de uit-voeringslocatie Heythuysen als nevenvestiging werdingericht.In de goedkeuringsbrief van de Minister van Onderwijs enWetenschappen staat nadrukkelijk de opdracht dat, naastde drempelloze doorstroming van de Heythuysense tech-niekafdelingen, samenwerkingsovereenkomsten met an-dere onderwijsinstituten in de regio gesloten dienen teworden ten einde voor de brede uitstroom van deMiddenschool drempeloze doorstroming mogelijk temaken.
1983Samenwerkingsproject (Sapro) Middenschoolmet de Widdonckschool en het Widdonck-internaat De school start een 3-jarig expe-riment om leerlingen, met een sociale/emotionele handi-cap die veelal gekoppeld is aan milieufactoren, te oefenenen te begeleiden om met redelijke garantie op succes op-
nieuw een plaats te verwerven in het regulier onderwijs.Het project betekent een extra injectie voor het team omte werken aan vergroting van de zorgbreedte. Om dezeleerlingen met acting-out gedrag te helpen de overstap temaken naar de school in Heythuysen, gingen leraren vande Middenschool lesgeven op het Widdonckterrein.
1985Overname Ihno De Middenschool neemtdoor fusie de Ihno-school van Heythuysen over. De schoolwordt opgenomen in het 3- en 4-jarig schoolwerkplan vande Middenschool en de daarmee samenhangende be-leidsontwikkelingen. Parallel hieraan is een toenemendevervreemding ontstaan van het experiment Middenschoolmet de nieuwe onderwijskundige ontwikkelingen (VbaO,Basisvorming e.d.). Tevens blijkt dat de vervolgleerweg be-staande uit 'werken en leren' door een verbeterde ar-beidssituatie voor met name de techniek en verzorgendesector, alsook de detailhandel, aantrekkelijker wordt.
1985De retourweg De Middenschool rondthaar experiment af en gaat terug in de lbo-structuur voorIto, Ihno en leao onder de naam scholengemeenschapHeythuysen. Dit betekent:• Een 2-jarige heterogene brugperiode met onderwijs-
programma's op A/B- en C/D-niveau aanvankelijk nog
«iSSS
toch!" Ik zou Van Kemenadevan het station Weert oppikken;
op de parkeerplaats zei ik, datik met "die Citroen daar was",maar toen hij aan het portiervan een grote DS begon te trek-ken, moest ik hem besmuiktglimlachend op mijn 2CV wij -zen.
Ik kreeg ook de buitengewooninteressante taak om de door-stroming van de leerlingen na
drie, maa.r vooral vier jaarMiddenschool goed te regelen.Het meest uitdagend was na-tuurlijk de overstap van 4 Mid-denschool naar 5 vwo te rege-len. Daar zou een boek over teschrijven zijn, maar de moraalis, dat het puur afhankelijk wasvan de inzichten van de desbe-treffende docenten. Ik startte degesprekken altijd op directie-niveau; dan werden de vaksec-ties geraadpleegd of de docen-ten, die in 5 vwo de leerlingenzouden krijgen, en de standpun-ten geïnventariseerd. Die liepenfors uiteen: "Ze moeten alle stofvan de leerjaren ! tot en met 4beheersen en dat door middelvan een toets vooraf bewijzen"tot "Ach, als die een gezond stei
hersens heeft en een beetje wilwerken. Kan het wel". Bij som-mige vakken, bijvoorbeeld ge-schiedenis, haalde ik de eenvou-dige truc uit de leerlingen aanhet einde van jaar 4 de stof telaten bestuderen van het eerstethema in 5 vwo, en dan waren
het plotseling de beste leerlin-gen van de klas. Overigensbleek, dat onze adviezen na drie
of vier jaar Middenschool eenzeer hoge voorspellende waardebezaten, en dat zeg ik nogsteeds met trots over de kwa-liteit van ons onderwijs.
Maar het politieke tij kenterdemerkbaar. De opvolger van VanKemenade op onderwijs, deVVD'er Pais, verklaarde direct nazijn aantreden, dat het met die'eenheidsworst' maar snel afge-lopen moest wezen.Vanzelfsprekend had dat een
OMZIEN NAAR DE TOEKOMST
terugslag tot gevolg bij alle be-
trokkenen: ouders gingen steeds
meer twijfelen, of ze hun kind
wel naar de Middenschool wil-
der, sturen, zeker als dat een
vwo-advies had, eri binnen
school werden de sceptische ge-
luiden ook sterker en ebde hetaanvankelijke enthousiasme stil-
aan weg. Op microniveau heb ik
dat aan mijn eigen kinderen
kunnen zien. Onze oudste doch-
ter Heleen zat al op het voortge-
zet onderwijs, voordat wij beslo-
ten naar Roermond te
verhuizen, en was al t i jd jaloers
op haar jongere zus Annemiek.
die deel uitmaakte van de
tweede lichting Middenschool
en daar in haar beleving vier
prachtige jaren heeft gehad;
onze derde dochter Liesbeth
begon drie jaar later en bewaart
veel mindere herinneringen aan
de school, waar haar vader
werkte.
De omvang van dit artikel noopt
mij om me te beperken. Ik wil
afronden met te vermelden, dat
ik in 1984 terugging naar de
Randstad om directeur te wor-
den van de Middenschool in
Utrecht en dat Marijke daar
geen moeite mee had, hoewel
zij in Roermond haar draai wel
degelijk had gevonden en er
onder andere één termijn ais
eenvrouwsfractie voor de
PPR/PSP op had zitten.
Tussen de schuifdeuren bij ons
thuis zongen we bij ons afscheid
voor links Roermond op de wijs
van Het Testament van
Boudewijn de Groot:
gekoppeld aan een thematische leerstoforganisatie ver-deeld in 6 toetsperioden per leerjaar. Dit houdt ook een2-jarige brugperiode in zonder zittenblijven en met twee
cijfers per vak op het rapport, het eerste cijfer betreft debasisstof, de zgn. A/B-niveau indicatie. Het eventueletweede cijfer betreft de verrijkingsstof, het zgn. C/D-nor-
meringsniveau.Een bovenbouw die voorbereidt op een lbo-diplomeringin een van de 7 afdelingen d.m.v. 6 of 7 vakken op B-,
C- of D-niveau of op twee van de genoemde niveaus.Profileren op A-niveau d.m.v. een handelingsplan blijfteveneens mogelijk. De doorstroming naar beroepssecto-ren in het vervolgonderwijs (kmbo, mbo), maar ook naar4-havo blijft gehandhaafd.
1 Handhaving van een 2-jarig mentoraatsstelsel voor deleerjaren in de onderbouw en de bovenbouw waarin devolgende functies gehandhaafd blijven:
Studie- en onderwijsbegeleiding.Keuzebegeleiding.De sociaal/emotionele ondersteuning vooreen positieve puberteitsontwikkeling.Groepsbegeleiding om in preventieve zin eenvruchtbaar leer/werkklimaat te creëren.
1 Handhaven van een zodanige onderwijskundige inrich-ting dat bij invoering van een vorm van voortgezet basis-onderwijs, al of niet d.m.v. proefprojecten, onmiddellijk
een drempelloze invoering mogelijk blijft.' Met voorrang invoering van de 'basisvorming'.
1985Adhesie Het samenwerkingsproject met'de Widdonck' loopt af. Er wordt door een landelijk advies-
orgaan (APVO) en door de inspectie een structurele op-lossing gestimuleerd vanwege het succes van de beproef-
de aanpak. Op grond hiervan wordt het projectoverbruggend naar die oplossing (het stichten van een
vso/zmok; voortgezet onderwijs voor zeer moeilijk op-voedbare jongeren) vervolgd op basis van i-faciliteiten;een extra subsidie voor individueel onderwijs van:• Het Nederlands Comité Kinderpostzegels 1986/1987.
• HetJulianafonds 1987/1988.
Samen met de Aloyiusstichting (bestuur Widdonckschool)en de gedragswetenschappers van het Widdonck-internaatneemt de sg. Heythuysen het voortouw om een vso-
school te stichten. Op l nov. 1988 wordt 'de Ortolaan' alsvso/zmok-school door een eigen bestuur met 'kwaliteits-zetels' voor de sg. Heythuysen die de voorzitter leverde,
geopend.
1987AVMB Op 1 augustus gaat de afdelingavmb (Algemene Voorbereiding op Maatschappij enBeroep) van start. Avmb-dienstverlening is een didactische
optie en voorlopig bestemd voor het i-vbo. Het is gekop-peld aan alle afdelingssectoren (binnen techniek, voor ad-
ministratie/detailhandel en voor verzorging) van de school.
OMZIEN NAAR DE TOEKOMST
tLEKTROTKHNIEK
1988Symbiose met het zmok V en O starteen, wettelijk gedragen, samenwerkingscontract met deStichting Speciaal Onderwijs Midden-Limburg teHeyhuysen. De symbiose wordt uitgevoerd per l novem-ber 1988 door de Ortolaan en de sg. Heythuysen.
1989Samenwerkingsverband Weert e.o.De sg. Heythuysen neemt het voortouw voor het SWV52.02 (Samenwerkingsverband Weert e.o.) Doelstellingvan deze regionale inspanning is het voorkomen vanvroegtijdig schoolverlaten en de risicojeugd voor dezedoelstelling tijdig te signaleren.
1992Besturenfusie Per l januari 1992 komtde sg. Heythuysen onder het bestuur van de StichtingKatholiek Onderwijs voor Midden-Limburg. Het eerste vbobinnen SKOML is een feit.
1992Fusie mavo en vbo Op l augustus 1992fuseert de sg. Heythuysen (het vbo) met de mavoKreppel-Leudal. De nieuwe naam van de school wordt sg.Leudal.
1994Schoolhuizen Een locatie voor de onder-bouw en een locatie voor de bovenbouw. Op l augustus1994 starten de leerjaren l en 2 van het i-vbo, het vboen het mavo in het gebouw aan In de Neerakker. Aan deTienderweg wordt het onderwijs verzorgd voor de vbo-afdelingen, avmb, mavo en het mavo/vbo traject. Hiermeekrijgt de basisvorming en het uitwerken van het traject-advies in de onderwijskundige aanpak een pedagogischevorm door middel van twee schoolhuizen.
1994Scholengemeenschap St. Ursula Fusiesg. Leudal en sg. St. Ursula Horn op l augustus 1994. Denieuwe naam van de school wordt sg. St. Ursula - vesti-ging Heythuysen.
1996SWV 52.01 De sg. St. Ursula sluit zich, ombestuurlijke eenheid te bevorderen, aan bij het SWV 52.01Roermond e.o. Een groter SWV 52 (Weert en Roermond)blijkt (nog) niet mogelijk.
OMGAAN MET DE JONGEREdoorHuub Graus
directeur Ortolaan
Het is eigenlijk logisch dat de ltsHeythuysen indertijd, samen metbehandelinternaat 'deWiddonck', besloot een geza-menlijke schooiopvang te creërenvoor een aantal jongeren van heiinternaat. Het betrof jongeren dieom uiteenlopende redenen nogniet van het terrein af konden; deweg van 'de Heibloem' naarHeythuysen was voor sommigenonoverbrugbaar, anderen warennog niet toe aan zoveel vakkenen zoveel verschillende lerarenop één dag.
Het Sapro (samenwerkings-project) ging in 1983 van start.Enkele docenten van de scholen-gemeenschap Heythuysen gin-gen lesgeven in een lokaal op hetWiddonckterrein. Uit dit projectis in 1988 een structurele voor-ziening ontstaan: vso-zmok deOrtolaan in Heythuysen. De op-richting van de Ortolaan wastoentertijd een reuzenklus, daarhet beleid van het ministerie vanonderwijs stijf stond van kort-zichtigheid en bezuinigingen.Vanaf de start is de scholenge-meenschap Heythuysen intensbetrokken gebleven bij de ont-wikkelingen in zowel bestuurlijkeals onderwijsinhoudelijke zin. JanPeeters, een der initiatiefnemers,heeft de nieuw opgerichteStichting voor de Ortolaan. jaren-lang als voorzitter zeer actief ge-leid en een extra bestuurszetel islange tijd met veel inzet en liefde,bezet door een der leraren vande scholengemeenschap Heyt-huysen. Onderwijsinhoudelijkwerd vooral samengewerkt doormiddel van symbioselessen:groepen van de Ortolaan onderleiding van hun mentor kregenles op de scholengemeenschapHeythuysen van een vakdocent.De een was verantwoordelijkvoor het orthopedagogische ge-deelte en de ander voor het di-dactische gedeelte. Doel van desymbiose is, om via het (op-nieuw) kennismaken met het re-
OMZIEN NAAR riF TOFKOWST
gullere onderwijssysteem, ernaarterug te stromen en een diploma
te behalen. En dat lukte, getuigede jarenlange aanwezigheid vande directie van de Ortoiaan op detraditionele diploma-uitreiking
van de scholengemeenschapHeythuysen, om ook hun ge-slaagden te féteren!Het heeft in de beginfase heelwat voeten in de aarde gehad,alle leraren ertoe te brengenopen te staan voor de nieuwe
doelgroep. Leerkrachten komenduit de Middenschoolperiodewisten er wel raad mee. Zij bra-ken het ijs en nu nog wordendaar de vruchten van geplukt.Leraren geven zelfs graag les aan'die van de Ortoiaan'.Inmiddels is de Ortoiaan - sindstwee jaren vallend onder de lan-delijke Don Bosco/Aloysius-stichting - uitgegroeid tot eenniet meer weg te denken onder-wijsvorm voor voortgezet speci-aal onderwijs in iVUdden-Lim-burg: als opvang, toeleiding naararbeid, terugleiding naar het re-
guliere voortgezet onderwijs, cen-trum voor (pre)ambulante bege-leiding, test en onderzoek en alscentrumschool voor jongeren inhet autistisch spectrum. Met dezespecialismen is de Ortofaan eengoede steun voor St. Ursula ge-worden. Llrsula kan nu beter
waarmaken dat hulp. zo snel mo-gelijk, zo dicht mogelijk bij huisen zo licht mogelijk plaatsvindt.
Omgekeerd is het voor deOrtoiaan ook prettig om met eenkindgerichte school te mogen enkunnen samenwerken in het be-lang van hun leerlingen. Hetkind, daar draait het om. Hetkind, de leerling, is de legitimatievan het werk.
Goede resultaten uitgedrukt in di-ploma's en percentages is leuk,maar jongeren door dik en dunsteunen in hun gevecht eruit tehalen wat erin zit, dat is fan-tastisch' En dat laatste doet SintUrsula Heythuysen al l 50 jaar.Zoals je een poëtische leeshou-ding hebt. zo hebben z i j een pe-dagogische stijl van lesgeven:omgaan met de jongere.
1999Vmbo De school zet haar ontwikkelingslijnvan praktisch vbo (B-niveau) om in de basisberoepsge-richte leerweg. Het theoretisch vbo (C-niveau) wordt deberoepsgerichte leerweg kader. De beroepsgerichte leer-wegen in Heythuysen betreffen de sectoren:• techniek• zorg en welzijn• economieDe mavo/vbo-examens worden omgezet in de gemengdeleerwegafsluiting. Mavo wordt de beroepsgerichte theoreti-sche leerweg. Tevens wordt de gehele tweejarige boven-bouw omgezet in het 'plan voor toetsing en afsluiting'.Hiermee wordt een begin gemaakt met de twee-jarigeexamenstructuur.Het invidueel onderwijs (de i-faciliteit) wordt omgezet inIwoo (leerweg ondersteunend onderwijs). Dit blijft, zoalsbij het ibo te Heythuysen sinds de zeventiger jaren gebrui-kelijk was, geïntegreerd toegepast. Deze aanpak vindt ookdoor het ministeriële onderwijsbeleid nieuw elan.
2001Het leer/werktraject en2002De intrasectorale programma's Deschool ontvangt de kwalificatie voor het leerwerktraject(LWT) als alternatieve leerweg binnen de basis beroepsge-richte leerweg. Ook ontvangt de school toestemming omintrasectoraal te gaan werken voor metaal-techniek,elektro-techniek en installatie-techniek; het zogenaamdeM El-project. Dit wordt uitgevoerd met ingang van hetschooljaar 2002/2003. Dat geldt ook voor de nieuwe in-trasectorale programma's bouw-breed en verzorging-breed. Administratie binnen de sector economisch/admi-nistratief blijft (voorlopig) werken met eenafdelingsprogramma.
OMZIEN NAAR DE TOEKOMST
TENSLOTTE EEN VOORWOORD
door Wil! Verbruggen
rector scholengemeenschap
Sint Ursula
Onderwijs verandert en de
samenleving ook, mogelijk al-
leen niet in die volgorde.
Weliswaar is de invloed van het
onderwijs op de samenleving
van niet te onderschatten bete-
kenis, het is eerder aannemelijk
dat tengevolge van ontwikkelin-
gen in de samenleving het
onderwijs verandert.
Onderwijsontwikkelingen
komen niet uit de lucht vallen;
in het verleden niet en nu is het
niet anders. Anno 2002 bete-
kent dit dat de tijden van "een
baan voor het leven" voorbij
zijn. Voor scholen, instellingen
en bedrijven betekent dit dal er
geïnvesteerd moet worden in
personeel, in huisvesting en in-
ventaris en in 1CT. Daarbij en
daarnaast zal de formele positie
van leerlingen binnen de school
versterkt moeten worden en
daarmee hun invloed op inhoud
en organisatie van de school
worden vergroot.
In 1994 realiseert mijn voorgan-
ger drs. Sjef Gillissen zijn levens-
werk: de eerste brede scholen-
gemeenschap in de provincie
Limburg is een feit. Sedertdien
verzorgt de scholengemeen-
schap Sint Ursula een zeer breed
aanbod van voortgezet onder-
wijs in Midden-Limburg ten
westen van de Maas:
in Horn: gymnasium, atheneum,
havo, vmbo-theoretisch; in
Heythuysen: vmbo-theoretisch,
vmbo-gernengd, vmbo-beroeps-
gericht (kader en basis).
En daarmee wordt een l 50-jari-ge traditie van ambachtelijk
onderwijs in Heythuysen voort-
gezet. De gebouwen zijn
prachtig, goed onderhouden en
geschikt gemaakt voor eigentijds
onderwijs. Maar als rnen mij
vraagt om het kenmerkende van
de school te typeren, dan ver-
wijs ik graag naar de eerste pagi-
na van de schoolgids. Daar staat
zorgvuldig omschreven wat we
OMZIEN NAAR DE TOEKOMST 33
willen zijn en wat we willendoen:
De scholengemeenschap Sint
Ursula wil voor de leerlingen
een school zijn die zorgt, die
voorbereidt en aanspreekt.
• Zorgen voor het individuele
welzijn van allen die met de
school, te maken hebben. Zorg
vanuit de organisatie, maar ook
zorg voor elkaar.
• Voorbereiden op wat volgt: de
keuzes die een leerling(e) moet
gaan maken, de wereld van op-
leiding en beroep nadat men de
school verlaten heeft.
• Aanspreken op de taak en ver-
antwoordelijkheid die - geleide-
lijk toenemend - aan leerlingen
wordt toegekend. Maar ook als
school aansprekend zijn in de
betekenis van interessant en
boeiend zijn.
Het vmbo is de Kraamkamer
van de arbeidsmarkt. Hier wordt
de basis gelegd voor de loop-
baan van een groot deel van de
toekomstige beroepsbevolking.
Dat betekent dat de contacten
tussen onderwijs en bedrijfsle-
ven hecht moeten zi jn .
Jongeren op het vmbo - dan
heb ik het vooral over klas 3 en
4 - houden zich meer dan leer-
lingen van havo en vwo bezig
met: het beroep dat ze in de toe-
komst willen uitoefenen.
In het vmbo legt een groot deel
van de beroepsbevolking van de
toekomst de basis voor de ver-
dere loopbaan. Succes later is
afhankelijk van succes nu.
'Langzaam opent zich het inzicht'
"Langzaam opent zich het inzicht" dicht Ida Gerhardt overhoe zij door taal grip krijgt op de werkelijkheid.Het beschrijven van en het doordenken op de levensgangvan een school roept telkens opnieuw elementaire discus-sies op. Je komt tijdgebonden inzicht tegen, dat weer snel
naar de kantlijn gerelativeerd wordt. Maar ook inzichten op
het terrein van begeleiding, instructie en schoolorganisatiedie in de tijd steeds meer terrein winnen en langer standzullen houden. Vanuit de schoolpolitiek onderscheidt mengrofweg twee schoolmentaliteiten. Allereerst de technocra-tische scholen; scholen die meer op zekerheid uit zijn enstevig koersen op het kompas van ministeriële voorschrif-ten. Naast en vanuit deze min of meer "circulaire scholen"ontwikkelden zich vanaf 1960 weer scholen die motivatieweten te puren uit het zoeken van een eigen identiteit; deemancipatorische scholen. Oorspronkelijke vmbo-scholen
worden over het algemeen gezien als behoorlijk emanci-patorisch. Vaak noodgedwongen autonoom, kleinschaligen derhalve, hoe paradoxaal ook, emancipatorisch. Hetzou dan ook voor de hand liggen om uit de bewogenhistorie van het technisch onderwijs in Heythuysen onder-wijskundig en pedagogisch inzicht te destilleren. Dat zoueen volgende brochure kunnen opleveren, ware het nietdat men nu eenmaal tot op bepaalde hoogte zelf proses-sen moet doorlopen. Zelf, telkens opnieuw, min of meerhet wiel uitvinden is van belang voor het ontwikkelen enonderhouden van een schoolcommunicatie die gedragenwordt door voldoende professionaliteit en collectiviteit.Maar een tweede brochure over verworven inzicht om erin de toekomst voordeel mee te doen is ook riskantomdat de toekomst weerbarstig is en uiteindelijk zichzelfschrijft. Overigens, uittekenen van hoe het verder gaat, isin de praktijk van alle dag, bij Sint Ursula al volop bezig.
Kortom, de toekomst laat zich niet voorschrijven. Temeerdaar het hier om kinderen in een maatschappelijke con-text gaat. De toekomst is life. Maar ze is gelukkig erfelijkbelast. Juist de rijke, hier beschreven schoolhistorie draagt
onder de vlag van 'omzien naar de toekomst' een belofteen een overtuiging in zich.
De overtuiging Visie-ontwikkeling biedthouvast. De overtuiging, de theorie, die uit de concrete ge-schiedenis van het technisch onderwijs geabstraheerdmag worden is helder verwoord door Jos van Kemenadeop 12 december 1991 bij het 100-jarig bestaan van deAloysius Stichting.
"We komen uit een tijdperk waarin onderwijs individueelen nationaal vooral als een economische investeringwerd gezien: individueel als een investering in inkomenen aanzien; nationaal als een investering in productiviteiten materiële welvaart. Dat is niet onbelangrijk, maar wehebben leren inzien dat het onderwijs voor mens ensamenleving méér kan betekenen, dat het ook eenmiddel tot sociale vernieuwing kan zijn, tot democratise-ring en tot vergroting van de betrokkenheid en verant-woordelijkheid van burgers. Dat geldt mijns inziens van-
daag meer dan ooit, zeker als men zich realiseert datonze samenleving tot nu toe alleen maar ondoorzichtigeren voor velen ongrijpbaar is geworden. Dat geldt zekerook, als men zich realiseert dat er grenzen zijn aan onzenationale groei en het hoogtijd wordt dat we ons gaantoeleggen op de meest zinnige en zinvolle groei, de ont-wikkeling van de menselijke persoonlijkheid. In dat licht isde noodzaak voor verdergaande vernieuwing van onsonderwijs dan ook groter dan ooit."Een houvast voor de verdere ontwikkeling van Sint Ursula.
De belofte Wat vele voorgangers, de vak-
docenten, de schoolleiders, de mentoren, de broeders be-treft zijn we verbonden in één en dezelfde gedachte:"Heb zorg voor de ander, vooral als die ander het moeilij-ker heeft dan jezelf, en ook al gaat die zorg misschien ten
koste van jezelf".Dit motto, dat de Congregatie van de Broeders vandaagde dag nog expliciet uitdraagt, houdt de belofte in, dat jevan zorgen kunt genieten. Genieten van zorgen voor kin-deren is een zegen. Beslommeringen als taakverdelings-beleid, het geharrewar over beloningssystemen en salaris-
schalen, de klad in de status van het leraarschap, maarook de stress waarmee leerlingen soms vanuit hun milieuen opvoedingssituatie naar school komen, het hoort alle-maal bij het proces van onderwijs geven. Echter de vol-doening van de leraar wordt bepaald door de interactiemet zijn leerlingen met als doel: cultuuroverdracht.Ik denk dat de beschreven schoolhistorie, die van pastoorHesseveld via Paulus Knuist en directeur Beurskens verderreikt, overduidelijk aangeeft dat het mogen en kunnen ge-nieten van jongeren de ware beroepsvoldoening schenkt.
COLOFON
TEKST EN REDACTIE JAN PEETERS
FOTO'S ARCHIEF BROCDCKSCONGREGATIE VOORHOUT,PETER WIJNANDS (INCLUSICF OMSLAG VOORKANT),GER PEETERS (INCLUSIEF OMSLAG ACHTERKANT)
VORMGEVING EN DRUKARS GRAFISCHE PRODUCTIES & COMMUNICATIE
BRONNENEOCSIUS BOERRIGTER ('/N SMARTEN GEBOREN...')ARCHIEF BROEDERSCONGREGATIE VOORHOUTLEONARDO VAN DIJK (TOESPRAAK VOORHOUT 29 OKTOBER 1999)ARCHIEF SINT URSULA HEYTHUYSEN
IN OPDRACHT VANSINT URSULATlENDERWEG 101, 0093 EN HEYTHUYSENTEL (0475) 49 20 [email protected]
34 OMZIEN NAAR DE TOEKOMST
\-•**•—• ; •
•il
L