11 januari 2014 , pag. 6

De grote klapREPORTAGE AARDBEVINGENSinds de aardbeving van Huizin ge, in de zomer van 2012, vreestREPORTAGE AARDBEVINGENSinds de aardbeving van Huizin ge, in de zomer van 2012, vreestGroningen de volgende zware schok. Dat die heviger kan zijn daniedereen dacht, kwam als een onaangename verrassing. Waaromeigenli jk?Zag dan niemand het aankomen?Geschiedenis van DeGrote Klap.eigenli jk?ZagGrote Klap. Door

ag dan niemand het aankomen?Geschiedenis van DeDoor Henk Blanken en Jantina Russchen

All e verhalen over de Groningse aardbe-vingen beginnen in Huizin ge, het wi er-dedorp tussen Loppersum en Mi ddel-stum, net ten noorden van de Eemsha-venweg.Vijf still e straten rond de roma-

nogotische Janskerk uit de dert iende eeuw. Aan derand van het dorp staat nog een stokoude boeren-hoeve. In de schilderachti ge huisjes van Huizin gewonen bijna honderdvi jf ti g mensen.

Voor zover ze thuis zijn, die donderdag in augustus2012, voelen ze de bodem beven. Vreemd is dat niet.Hun dorp ligt midden boven het Groningenveld,zoals geologen het noemen. In dat veld, beter bekendals de bel van Slochteren,win t de Nederlandse Aard-olie Maatschappij (NAM) al een halve eeuw aardgas.Tr illin gen van de bodem horen daar een beetje bij,als wind bij het plat teland.

Maardezeaardschok is heviger en duurt langerdan ze gewend zijn. Geschrokken haasten sommi genzich naar buit en, de straat op. In een straal van ti en-tall en kil ometers rond het epicentrum Huizin gebarst het pleisterwerk, scheuren vloeren en rakenoude en kwetsbare muren ontzet.

Dit verandert alles, moet Hans de Waal zich eendag later realiseren.De geboren Amst erdammer isnatuurkundi ge en heeft verstand van gaswinnin g."Hij weet er meer van dan de meeste van ons",zegteen vakgenoot. Na een leven lang voor Shell te heb-ben gewerkt, vooral in verre buit enlanden, is DeWaal nu in dienst van Staatstoezicht op de M ijnen(SodM), in een blinkend kantoorpand aande randvan Den Haag.Hi j control eert er zijn oud-coll egas,ook die van de NAM, dat voor de helf t eigendom isvan zijn vroegere werkgever Shell.

Als het KNMI meldt dat Huizin ge de zwaarsteschok tot nu toe in Groningen was, ziet De Waal hoe dubbel dat ook is zijn kans.Tot dan toe maakteniemand zich al te druk om de tr illin gen, de NAM

niet , maar ook de meeste burgers en politi ci niet .Zelf s bij SodM begonnen de bevingen pas de laatstejaren wat meer aandacht te kr ijgen. Nergens was heteen pr ior iteit. Nergens top of mind. "Iedereen onder-schatt e het", zal de Groningse hoogleraarRien Her-ber, oud-adjunct-dire cteur van de NAM, later zeg-gen. "Ook de bevolkin g. Ook journalist en."

Dat verandert als die aardbevingen n g zwaarderworden, besef t De Waal,die in de maanden na Hui-zinge tot een simpele conclusie kom t. Hoe snell er wegas winn en, hoe heviger Groningen beeft.

Het maakt van Hans de Waal een soort klokkenlui-der. Op zijn boodschap zit niemand te wachten.

LuchtknallenMeent van der Sluis heeft het alti jd al gezegd. Gas-winnin g is link. Hi j begint gel ijk te kr ijgen als optw eede kerstdag1986 de ruit en in Assen r inke len.Voor het eerst beeft de grond in het Noorden en hetDrentse PvdA-Statenlid, al jaren gefascineerd doorluchtknall en,stelt dat ook dezebeving kracht 3 opde Schaal van Richter veroorzaakt wordt door deNAM .NAM .

Van der Sluis is een drammer op delinker vleugel van de PvdA . Een non-conformist. Een politi eke lastpak, vooralvoor de NAM . Na meer dan een kwar t-eeuw gaswinnin g bij Slochteren heeftnog niemand kunn en aantonen dat diegaswinnin g aardschokken veroorzaakt.De bodem daalt. Een beetje. Maarbeven?Van der Sluis, zegt NAM-w oordvoerderFrank Duut, weet niet waarover hi j hetheeft.

Toch kom t er gedonder van. Van derSluis schr ijf t een boek over zijn lucht-knall en, over explosies in zoutkoepels,over moleculaire zwaktezones en de tr illinover moleculaire zwaktezones en de tr illin ggevoe-ligheid van steenzout. In de Tweede Kamer wordenvragen gesteld. En in het voorjaar van 1990 vraagt deprovinci e Groningen aanmi jnbouwspecialisten vande TU Delf t om een oordeel over het boek van Vander Sluis.

Dat oordeel is verniet igend.Volgens de wetenschappers heeft Van der Sluis

inderdaadgeen benul. Het Statenlid trekt zeerver-gaande conclusies op onwetenschappel ijke wi jze.Zijn waarnemingen kunn en niet worden gecontro-leerd.Zijn hypoth eseszijn onduideli jk. Van der Sluis,zegt de TU Delf t, is vooringenomen. Een ser ieusoordeel is eigenli jk niet eensmogeli jk.

"Van der Sluis wordt vernederd, weggezet als char-latan, en volslagen belacheli jk gemaakt",zal BertMi ddel zich herinn eren,desti jds raadsli d in Assen enveel later als di jkgraaf van Noorderzijlvest een van descherpste cr iti ci van de NAM .

"Eenzwarte bladzijde",kwalif iceert hoogleraar

Herber de houdin g van de NAM in die ti jd. Want ookal zit Meent van der Sluis er met zijn zoutknall enpijnli jk naast, hi j beweert k dat de aardbevingenop dr ie kil ometer diepte worden veroorzaakt doordrukv erschill en in het gasveld. En dat heeft-i e goedgezien.

Soepbor dIn het jaar waarin de ruit en in Assen r inke len, pro-moveert Hans de Waal op de diepere geheimen vanhet Groninger gasveld. Hi j is net 33 geworden enwerkt al bijna ti en jaar voor Shell als hi j op 6 mei1986 zijn proefschr if t verdedigt. De Waal toont aandat de ondergrond van Groningen anders op de gas-winnin g reageert dan je zou denken.

De gasbel van Slochteren is geen bel. Het is geenholl e ruim te, maar een keiharde zandsteenlaagdie ingr illi ge patron en op dr ie kil ometer diepte ligt. In datgesteente zitt en por in. En in die porin zit gas.Alsje dat weghaalt, daalt de druk in de zandsteenlaag,zoals de druk in een f ietsband afneemt als je hetvent iel open zet . De tweehonderd meter dikke laag

wordt dan samengeperst door het zout-wordt dan samengeperst door het zout-pakket dat er bovenop l igt. Dat heetcompactie.Je merkt het aande opper-vlakte: de bodem daalt, in het m iddenmeer dan aande rand van het veld, zodater een soort soepbord ontstaat.

Een leek zou denken dat de bodemeven hard daalt als het gas wordt ge-wonnen. Dat dacht de NAM zelf ook. Inde jaren zeventi g schat te het bedr ijf datde Groningse bodem op het diepstepunt, in de buur t van Loppersum, eenmeter zou dalen. Na een jaar of watcontrol eerde men dat met metin gen. Hetviel mee.Als de bodemdaling zo zou

bleef de schade beperkt tot derti g centi-doorgaan,bleef de schade beperkt tot derti g centi-meter. En waarom zou het niet zo gaan?

Omdat het anders gaat , zei Hans de Waal.Compactie begint langzaamen neemt dan norma-

le proport ies aan idem dit o dus voor bodemdaling.Een jaar eerder had de promovendus zijn rate typecompaction model al in de prakti jk gebruikt. In op-dracht van de NAM had hi j berekend hoe ver deGroningse bodem zou dal