de belgische economie tijdens en na de economische crisis 4. na de crisis: uitdagingen inzake...
TRANSCRIPT
De Belgische economie tijdens en na de economische crisis
4. Na de crisis: uitdagingen inzake economisch beleid voor Europa en België
Gepresenteerd door Annick Bruggeman
Departement Studiën
Structuur van de uiteenzetting
DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.
1. De organisatie van het prudentieel toezicht
2. De coördinatie van het economisch beleid
DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR
BELGIË
3. De vergrijzing van de bevolking
4. De mondialisering
2
Lessen inzake microprudentieel toezicht
Microprudentieel toezicht op individuele financiële instellingen moet voorkomen dat een instelling failliet zou gaan
● door te beoordelen hoeveel risico een instelling neemt en of de aangelegde
financiële reserves daarmee in overeenstemming zijn
● met als uiteindelijke doelstelling het beschermen van de spaarder en de
belegger
Lessen uit de crisis:
● nood aan strengere reglementering inzake kapitaal- en liquiditeitsvereisten
● nood aan een beter toezicht op individuele financiële instellingen
● belang van internationale samenwerking
3
Lessen inzake macroprudentieel toezicht
Macroprudentieel toezicht moet de stabiliteit van het globaal financieel systeem vrijwaren
• door het systeemrisico te beoordelen
• met als uiteindelijke doelstelling het vermijden dat financiële instabiliteit een
negatieve impact zou hebben op de reële economie
Lessen uit de crisis: grondiger analyse van interdependenties:
• tussen de financiële instellingen van een land of van verschillende landen
("contagion")
• tussen de financiële sector en de reële economie ("pro-cyclicality")
4
Strengere regelgeving: Bazel III
► Kapitaal: strengere eisen inzake kwaliteit en hoeveelheid
● geleidelijk optrekken van het Tier 1-basiskapitaal
● geharmoniseerde schuldratio: Tier 1-kapitaal / activa plus buitenbalansrisico's
► Liquiditeit: banken minder afhankelijk maken van marktfinanciering
● dekkingsratio voor liquiditeit (LCR): moet crisis van 1 maand overbruggen
● netto stabiele financieringsratio (NSFR): activa op lange termijn niet
buitensporig financieren met middelen op korte termijn
5
Reorganisatie van het prudentieel toezicht in de EU
Oprichting van overkoepelende instellingen
● Microprudentieel toezicht:
■ European Banking Authority (EBA)
■ European Insurance and Occupational Pensions Authority (EIOPA)
■ European Securities and Markets Authority (ESMA)
● Macroprudentieel toezicht:
■ European Systemic Risk Board (ESRB)
Uitwisseling van informatie
Harmonisatie
6
Reorganisatie van het prudentieel toezicht in België
Twin Peaks model: synergie tussen micro- en macroprudentieel toezicht
Nationale Bank van België (NBB)
● macroprudentieel toezicht
● microprudentieel toezicht op kredietinstellingen, de beursvennootschappen en
de verzekeringsmaatschappijen
Financial Services and Markets Authority (FSMA)
● consumentenbescherming
● toezicht op financiële producten en financiël markten
● microprudentieel toezicht op de pensioenfondsen (tot ten laatste 31/12/2015)
7
Structuur van de uiteenzetting
DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.
1. De organisatie van het prudentieel toezicht
2. De coördinatie van het economisch beleid
DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR
BELGIË
3. De vergrijzing van de bevolking
4. De mondialisering
8
Het Europees semester
9
januari februari maart april mei juni juli
Toezicht op de lidstaten
Europese Commissie
Raad van Ministers
Europees Parlement
Europese Raad
Lidstaten
...........................................................................................................................................................................................................................................
.
............................................................................................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................................................................................
.
............................................................................................................................................................................................................................................
"Annual Growth Survey"
Europese top
Debat en oriëntatie
Debat en oriëntatie
Goedkeuring Nationale Hervormingsprogramma's & Stabiliteits - en Convergentieprogramma's(SCPs)
Beleidsaan-bevelingen
Goedkeuring aanbevelingen
Bron: Europese Commissie.
Herfst: Beslissingen op nationaal niveau
Beleidsaan-bevelingen
Aanbevelingen van de Raad over het stabiliteits- en het hervormingsprogramma van België (12 juli 2011)
10
1. De overheidstekorten sneller terugschroeven, voornamelijk via een verlaging van de uitgaven
2. De houdbaarheid van de overheidsfinanciën op lange termijn versterken, door onder meer de effectieve pensioenleeftijd op te trekken en de wettelijke pensioenleeftijd te koppelen aan de levensverwachting
3. De structurele tekortkomingen van het financiële systeem verhelpen, door een verdere herstructurering van de banken waarvan het business model duurzaam moet worden gemaakt en behoorlijk moet worden gefinancierd
4. De loononderhandelings- en loonindexeringssystemen hervormen, om het verloop van de arbeidsproductiviteit en het concurrentievermogen te weerspiegelen
5. De arbeidsmarktparticipatie verhogen, door de fiscale en sociale lasten op de lage lonen te verminderen. Het activeringsbeleid moet sterker worden gericht op oudere werknemers en kwetsbare groepen
6. De concurrentie in de detailhandel en op de gas- en elektriciteitsmarkten bevorderen
Versterken van de begrotingsdiscipline via het stabiliteits- en groeipact
meer aandacht voor de houdbaarheid van de overheidsschuld
'voorzichtig begrotingsbeleid' in preventieve procedures van het
stabiliteits- en groeipact
effectievere sanctionering
gewijzigde beslissingsprocedures: gekwalificeerde meerderheid nodig om
voorstellen van de EC te verwerpen
11
Verbreden van het macro-economisch toezicht
nieuw mechanisme, naast het groei- en stabiliteitspact: excessive
imbalances procedure
preventieve fase:
• boordtabel (indicatoren en alarmdrempels)
zowel interne als externe evenwichtsverstoringen
zowel bij de publieke als de private sector
• economische analyse
corrigerende fase:
• beleidsaanbevelingen en deadlines
• sancties bij herhaald falen
• gekwalificeerde meerderheid nodig om voorstellen van de EC te verwerpen
12
Structuur van de uiteenzetting
DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.
1. De organisatie van het prudentieel toezicht
2. De coördinatie van het economisch beleid
DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR
BELGIË
3. De vergrijzing van de bevolking
4. De mondialisering
13
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
2028
2030
2032
2034
2036
2038
2040
2042
2044
2046
2048
2050
2052
2054
2056
2058
2060
-500000
0
500000
1000000
1500000
2000000
2500000
3000000
0-14 jaar 15-24 jaar 25-54 jaar 55-64 jaar 65 jaar en ouder
14
Bron: Bevolkingsvooruitzichten 2010-2060, FPB-ADSEI.
Bevolkingsvooruitzichten tot en met 2060(personen, verschillen t.o.v. 2010)
0-14 jaar 15-24 jaar 25-54 jaar 55-64 jaar 65 jaar en ouder
17%
12%
42%
12%
17%
2010
15
Bron: Bevolkingsvooruitzichten 2010-2060, FPB-ADSEI.
Leeftijdssamenstelling van de bevolking in 2010 en in 2060(in % van het totaal)
17%
11%
36%
11%
25%
2060
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
15-24 jaar 25-54 jaar 55-64 jaar
16
Bron: ADSEI.
Werkgelegenheidsgraad naar leeftijdscategorie(in % van de desbetreffende bevolkingsgroep)
17
Vooruitzichten werkgelegenheid en bbp tot en met 2060(veranderingspercentages t.o.v. het voorgaande jaar, referentiescenario SCvV)
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
2028
2030
2032
2034
2036
2038
2040
2042
2044
2046
2048
2050
2052
2054
2056
2058
2060
0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
Werkgelegenheid Bbp naar volume
Bron: SCvV, juni 2011.
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
2028
2030
2032
2034
2036
2038
2040
2042
2044
2046
2048
2050
2052
2054
2056
2058
2060
-4
-2
0
2
4
6
8
Pensioenen Gezondheidszorg Overige¹ Totaal
18
Bron: SCvV, juni 2011.¹ Vooral de uitgaven voor arbeidsongeschiktheid, werkloosheid, kinderbijslag, brugpensioen, arbeidsongevallen, beroepsziekten,
Fonds voor bestaanszekerheid, tegemoetkomingen aan personen met een handicap en leefloon.
Budgettaire kosten van de vergrijzing(in % bbp, verschillen t.o.v. 2010)
2011
2012
2013
2014
2015
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
Saldo bij ongewijzigd beleid¹ Doelstelling stabiliteitsprogramma (april 2011)
19
Bron: FPB, FOD Financiën.¹ Zoals geraamd door het Federaal Planbureau in mei 2011.
Financieringssaldo van de overheid¹(in % bbp)
Structuur van de uiteenzetting
DE VOORNAAMSTE LESSEN UIT DE CRISIS M.B.T.
1. De organisatie van het prudentieel toezicht
2. De coördinatie van het economisch beleid
DE VOORNAAMSTE STRUCTURELE UITDAGINGEN VOOR
BELGIË
3. De vergrijzing van de bevolking
4. De mondialisering
20
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
0
1
2
3
4
5
6
7
België Frankrijk
Nederland Nieuwe EU-lidstaten
21
Bronnen: UNCTAD, INR.
Aandeel België in werelduitvoer goederen daalt gestaag(in %, uitvoer naar waarde)
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
0
2
4
6
8
10
12
14
Japan Verenigde Staten Duitsland
China
(Andere schaal)
Dynamiek afzetmarkten speelt slechts een beperkte rol(gemiddelde veranderingspercentages op jaarbasis, 1995-2008)
1995-2008 1995-2000 2000-2008
BE (REF) BE (REF) BE (REF)
Uitvoer 5,4 (6,5) 7,0 (10,6) 4,4 (4,0)
Geografisch gewogen wereldmarkten
8,1 (8,4) 11,7 (11,9) 5,8 (6,3)
Marktaandeel -2,5 (-1,7) -4,3 (-1,2) -1,3 (-2,1)
Naar product gewogen wereldmarkten 8,2 (8,4) 11,7 (12,8) 6,1 (5,7)
Marktaandeel -2,6 (-1,7) -4,2 (-1,9) -1,6 (-1,6)
22
Noot: Het referentiegebied REF omvat twaalf andere Europese landen (AT, DE, EL, ES, FI, FR, IE, IT, NL, PT, SE, UK).
Bronnen: UNCTAD, EC, INR.
Uurloonkostenhandicap in de private sector volgens de CRB(verschillen in % t.o.v. de drie voornaamste buurlanden, gecumuleerd sinds 1996)
Bron: CRB.
23
Niet alle productgroepen zien marktaandeel teruglopen
CI LI ERI DRI RMI
Aandeel in de Belgische uitvoer
25,2 22,1 25,1 11,1 16,5
p.m. Drie buurlanden 22,6 15,8 20,2 24,9 16,4
Relevante markten 8,3 5,1 9,9 7,8 10,7
Uitvoer 6,0 3,9 10,9 8,1 9,6
Marktaandeel -2,1 -1,1 1,0 0,3 -1,0
24
Noot: CI = overwegend kapitaalintensieve productenLI = overwegend arbeidsintensieve productenERI = eenvoudig na te maken producten met een hoog gehalte aan onderzoek en innovatieDRI = moeilijk na te maken producten met een hoog gehalte aan onderzoek en innovatieRMI = rechtstreeks van grondstoffen afgeleide producten
Bronnen: UNCTAD, EC, INR.
(gemiddelde voor de periode 1996-2008)
Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling(% bbp, 2009¹)
Bron: EC.¹ Het meest recente cijfer voor Griekenland (EL) heeft betrekking op 2007.
25
CY LV RO SK
BG
MT
EL
PL
LT HU IT ES
EE
CZ
PT
LU IE NL SI
UK
BE
FR AT
DE
DK
SE FI0.0
0.5
1.0
1.5
2.0
2.5
3.0
3.5
4.0
4.5
EU27-gemiddelde = 2%
Voornaamste conclusies van dit seminarie (1)
I. De periode 2008-2009 werd gekenmerkt door de zwaarste naoorlogse
economische crisis. De uitzonderlijke omvang van de beleidsreacties
heeft een grote Depressie kunnen vermijden. De gevolgen van de crisis
zijn echter nog steeds voelbaar en een duurzaam herstel vergt nog
bijkomende maatregelen.
II. Voorbeelden uit het verleden tonen aan dat de zwaarste crises vaak het
gevolg zijn van het innemen van risicovolle (of zelfs speculatieve) posities
die bovendien gefinancierd zijn met schulden. Vaak wordt de crisis ook
versterkt door de kwetsbaarheid van het financieel systeem.
26
Voornaamste conclusies van dit seminarie (2)
III.België heeft de recessie van 2008-2009 beter doorstaan dan de andere
landen van het eurogebied (geen grote onevenwichten + veerkracht van
de werkgelegenheid). Toch blijft de crisis, ook in België, een aanzienlijke
impact hebben (o.m. opnieuw stijging van de overheidsschuldratio) en de
risico's blijven groot.
IV. De (snelle verspreiding van de) crisis heeft de aandacht gevestigd op een
aantal problemen die op de achtergrond waren geraakt, o.m. het belang
van coördinatie en toezicht. Daarnaast heeft ze onze structurele positie
verzwakt op een moment dat de gevolgen van de vergrijzing moeten
worden aangepakt en we ons moeten aanpassen aan de mondialisering.
27
Bedankt voor jullie aandacht !
28