daniel kahneman bản quyền tiếng việt -...

Download DANIEL KAHNEMAN Bản quyền tiếng Việt - sachvui.comsachvui.com/sachvui-686868666888/ebooks/2017/pdf/Sachvui.Com-tu... · quy mô lớn hơn, có ... thức uyên bác để

If you can't read please download the document

Upload: vocong

Post on 06-Feb-2018

228 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • DANIELKAHNEMAN

    TDUYNHANHVCHM

    BnquyntingVit2013CngtySchAlpha

    Ebookminphti:www.Sachvui.Com

    http://sachvui.com/

  • NhnglitndngcunschEbookminphti:www.Sachvui.Com

    Vinhngaiquantmnuthochnhviconngi,cunschcaKahnemanlmtcunngc.Trongcunschny,ngchrarngtrongkhichngtalunchorngnhngquytnhmmnharalhpl,sthcthchngtalimcphinhngthnhkin.tnhtcunschcngemnchongicchitthntrnhnhngsailmhaygimthiuchng.

    _LarrySwedroe,CBSNews.

    DanielKahnemanthhinmtcchmnhmtrongcunschmicamnhvviclmthnoconngiddngtchkhishpl.

    _ChristopherShea,TheWashingtonPost.

    LilcTnykhngthnihtctmquantrngcanhngnggpcaDanielKahnememantrongvichiucchthcchngtatduyvlachn.ngnggianhngngikhngl,mttaythdtvinhngsichcaCharlesDarwin,AdamSmithvSigmundFreud.Gingnhccnhtmlhcquantrngbcnhttronglchsnhnloi,Kahnemannhhnhlitmlhcnhnthc,phntchtnhhplvltr,hiubitvnguyc,nghincuvhnhphcvansinh...Mttcphmkitxut,gyntngmnhmtrongchnhthamvngcan,truyntirtnhiukinthc,skhnngoanvitmthihtsckhimtnvnhnvnsusc.Nutrongnmnaybnchccmtcunsch,tikhuynbnnnchncunny.

    _JaniceGrossStein,TheGlobeandMail.

    Mtcuchuynhtscsuscvhpdn,lshaquyngianhngnghincucamnhvcaccnhtmlhc,kinhtvchuyngiatrongnhiulnhvckhc...Kahnemanmthngthpknghincuvchtlcnhnggitremlibitbaoiuthv,hpdnchocgi.ythcslmtcunschrtngc.Bilnkhngphilmtcunschkhoahcbnhthng,chcmtvichngutinhuch,thv,cnccchngsaulirttnht.Cunschnylmttrnghpngoil

    http://sachvui.com/

  • himhoi.Tonbcunschlshpdnkhtvchngtahontoncthpdngnhngiuvocucsnghngngy.Ttcmingiunncn.

    _JesseSignal,BostonGlobe.

    Quthc,chngtcnphibitnsusctcgiKahnemanvemnchochngtamtcunschhtscthv.Ngiptahiuccckhacnhthcttrongtnhcch,bnchtcachnhmnh.

    _FreemanDyson,TheNewYorkReviewofBooks.

    Cnhiucunschhayvnhnthcltnhvcmtnhcaconngi,nhngchcmtkittc.KittcchnhlcunschTduynhanhvchmcaDanielKahneman.ylmttrongnhngcngtrnhnghincusnht,hpdnvnhnthccaconngimtitngc.

    _WilliamEasterly,FinancialTimes.

    TicmtntngcbitviTduyDoThi.Aicngchorngngi

    DoThithngminhcbit.Nhngnmtihctptitrngihcvlmnghincusinh,sinhvinDoThidngnhlcnocnglnhngngingulp.CchtduycangiDoThilunkhinchngtabtngvlunthivngsauhthngtduylg?ChngticmaymnclmvicvinhiungiDoThililc.Khichi,tisaongiDoThilithngminhnhvy.Tinhnctrlirngchnhldonnvnhavcchgiodcemlihthngtduyttchkhngphigenditruyn.Thtvy,nubnntncIsrael,bnsthyngiDoThicngcmuda,chngtckhcnhau.ChnhccyuththngtrongtduyctruynliquavnhavgiodckhinchonhngngiDoThitrnnkhcbit.

    DanielKahneman,mtngiDoThiinhnhvlnhtmlhcxutchngtngctraogiiNobelkinhthcnm2002.Quatcphmny,DanielKahnemandndtchngtavviqutrnhkhmph,nghincuhn30nmcangvngnghip,virtnhiuthnghimcthitkthngminhvchnhxc.Thnhqucanhngnmthnglaongmitmichnhligiivcchthcchngtacmnhnthgiivtngtcvichngnhthno.lcchthcmnochngtavnhnh,vi2hthngmDanielKahnemangilHthng1vHThng2.NunhH

  • thng1vicchnghnhanh,tng,cmtnh,rpkhunvtimthcthHthng2liccchnghchm,ihinlc,dnglogic,ctnhtonvthc.Hthng2chnhlcchmcnhnchngtanghvciti,bnng.Vcch1cnovnhnhthngxuyn,trongkhicch2litkhicsdngn.

    Cchhotngca2hthngtrong1conngi,khicnhnnhntrnquymlnhn,cnghartlnivihotngkinhtxhi.HaihthngnychnhlconngiKinhthcusngtrnmnhtlthuytvconngiHnhngtrongthgiithcti.Cctchc,bngcchnocngangpdngcchnhthctngtnhcchthngnycpcnhn.Htrnharaccquytnhsailmbngccquytrnhckhoahcha&hthngha,ngthichophpphnbinmangtnhxydng.

    Titinrngcunschnysemlinhiukinthcbchgipchngtahiucnnglctduycachnhmnhvphthuyn.

    ChtchTponFPT

    TrngGiaBnh

  • LigiithiuNguynVnTun-Giosykhoa,VinnghincuykhoavihcNewSouthWales,Sydney,Australia.

    Bncangcmtrntaymtcunschhay.Haytnidung,hmlng

    thngtinhcthut,nvnphong.Nucmttcphmnogipchochngtabnvtihiuhnvchnhmnh,thylmttcphmnhth.Bngmtvnphongngin,trongsngvckhiddm,GiosDanielKahnemandndtbnquahnglotthnghimtmlxhimngvngnghipthchintrongsutbnthpninqua.Ktqucanhngthnghimcckttrongquynschny.Nhngktquthnghimsthchthcsuynghcabn,ngthicungcpnhngkinthcuynbcbncthhiuvhnhvicamnhvcanhngngixungquanh.Cihaycaquynschkhngchlhmlngtrithchcthutmcnmangtnhgiitr.cnchngcuicngvgpquynschli,bncscmthyticnuirngtisaomnhkhngbitnhngthngtinnysmhn!

    Ninschmkhngcpntcgilmtthiustln.TcgiDanielKahnemanlgiostmlhcthucihcPrinceton.ngcxemlmtnhtmlhcvinhttrnthgiicnsng.nglngigcDoThi,ttnghiptmlhctihcJerusalem(1954),vphcvtrongquniDoThinhmtchuyngiatml.Nm1958ngsangMhcvttnghiptinstmlhcihcCalifornia,Berkeley(1958).CngvingingnghipthnthitlGiosAmosTversky(ihcStanford),ngthchinhnglotthnghimtmlvcnhiuphthinrtquantrngvhnhviconngi.Nhnhngcngtrnhtph,nm2002,ngctraogiithngNobelvkinhtvnhngphtkinvlthuytvincnh(ProspectTheory).GiosTverskykhngmaymnquaivonm1996,nnkhngcduynvigiiNobelmnglrangcngKahnemanchias.CthnikhngngoarngcunschbnangcmtrntaylmtcktnhngnghincungcpNobel.

    NgivitbinylmquenvinhngcngtrnhnghincucaKahnemanvTverskytuthpnin2000.Lc,timibtumtdnnghincuvnguycgyxngtheonguynlcnhnhoiutr

  • (personalizedmedicine).Vnctraltruyntthngtinvnguycnbnhnhnnhthnochiuqunht,vtisaodcnhiuthuciutrlongxngrtchiuquvanton,nhngbnhnhnkhngchudngthuc.NhngthnghimccksngtovlthcaKahnemanvTverskysoisngvcungcpchotirtnhiucutrli.cnhnggKahnemanvit,tithyhnhnhngbitrtnhiuvti!Do,khicunschcnhnh,tivitbiimschtrnThiboKinhtSiGnvothng11nm2012,vnaytirthnhnhgiithiucunschnynbnc.

    CunschctalTduynhanhvchm(Thinking,fastandslow).Tuylschdnhchoichng,nhngtrongtcgithutlinhngnghincutmlvxhihccthitkmtcchthngminhvktqulmchobnphisuynghlichnhmnh.Chnghnnhchngtavntngrngconngivnyltr,quytnhcsuytnhcnthn,nhngDanielKahnemanvAmosTverskychngminhtrongcucsnghngngyvcisngkinht,chngtathngquytnhmtcchthiunhtqun,cmtnh,vchquan.Kahnemanchngminhrngchngtathnnhnggchngtatng:lchngtakhngbitnhnggchngtakhngbit!

    TrongtcphmTduynhanhvchm,Kahnemanmthaicchthc(hayninghnlhaihthng)mnochngtavnhnh.nggilHthng1vHthng2.Hthng1,cngilcchnghnhanh,tng,thngxuyncsdng,cmtnh,rpkhun,vtimthc.Hthng2,cngilcchnghchm,ihinlc,tcsdng,dnglogic,ctnhton,vthc.Trongmtlotthnghimtml,KahnemanvTverskychngminhrngconngichngtathnginquytnhtheocchnghnhanhhnlnghchm.Phnlnnidungcacunschlchranhngsailmtronghthng1.

    Suynghnhanh,theocchnivvoncangiVitchngta,ltrngmtmbthnhdong.Tclmtcchsuynghdavonhngtnhiuskhi,thayvtnhtoncnthnvsuyondavologic.Cthlintngvcchnghnhanhquavivdcth.Khilixegnmynmtngt,chngtackhichcnnhnvonhmtngilixeidinquytnhcbngquanghaykhng.Hoctrcthngtinrngtlmcbnhungthvngnngthncaohnvngthnhth,chngtacthnghngayrngvdchvytvngnngthnkmhnvngthnhth.Nhngnucthngtinchorngtlmcbnhungthvngnngthnthphnvngthnhth,clchngtanghrngcdnnngthnkhngsngtrongmitrngnhimnhcdnthnhth,nncdnnngthncnguyc

  • ungththphnthnhth.VicngidnditnkhikhuvcSngTranhIIcllmtquytnhtheocchnghnhanh.Chnhcchsuynghnhanhnygipchoconngitntiquahngtriunm,dtrongthctcngsailmrtnhiu.

    Nhngsailmtrongcch1cchngminhquahnglotthnghimrtniting.ClthnghimnitingnhtlVnLinda.Trongthnghimny,ccitngthamgianghincuccungcpthngtinvmtphn(hcu)tnlLinda,31tui,cthn,tnhtnhthngthn,rtthngminh,vthicnlsinhvintritihccthnghayquantmnnhngvnkthchngtcvbtbnhngxhi.NhngngithamgianghincuchirngLindal:

    (a)mtnhnvinphcvkhchhngngnhng(bankteller);

    hay

    (b)lmtbanktellervutranhchonquyn(feminist).

    Phnln(85%)ngithamgianghincuchncutrli(b)lkhnngcaonht.Nhngcutrliviphmquylutxcsut!KahnemanvTverskygisailmnylnghchllinhp(Conjunctionfallacy).

    Trongmtthnghimkhc,KahnemanvTverskytinhnhvimtnhmbcsckinhnghimtrn15nmvmtvnrtnginnhsau.Trongmtcngngc1%nbbnhungth.Ccnhkhoahccmtphngphpxtnghimrtchnhxcphthinungth.Viphngphpnyivinhngngimcbnh,xtnghimschoraktqudngtnh95%;ivinhngngikhngmcbnh,xtnghimschoraktqumtnh80%.Numtphntrongcngngixtnghimvcktqudngtnh,khnngmngiphnmcbnhungthlbaonhiu?iasccbcschorngkhnngmcbnhl90%.Nhngcutrlisai.Sailvbcs(haychngtanichung)lnlngiaxcsutmcbnhnuktqudngtnhvixcsutcktqudngtnhnucnhnmcbnh.Kahnemangiylnghchltsutnn,vhqulnhiubnhnhnbchnonsai,vbcsdngcchsuynghnhanh.

    Trongmtthnghimniting,KahnemanvTverskychoccitngchnmttronghaibaoth.Baoththnhtcchcchn200-la;vbaoththhaiihiitngphitungmtngxu,numtspxuthinthc400-la,mtngathkhngcngno.Ktquchothyphn

  • lnitngthamgianghinculachnbaoththnht(dhailachnnythtracgitrkvngychangnhau)!Ktqunychothychngtathchschcchn.XuhngnydnKahnemanvTverskyphttrinlthuytvincnh,vlmtcngtrnhctraogiiNobelKinhtnm2002.

    Mtthnghimcckcochothychngtartdbchiphibiconsln.itngnghincucacho2lachn:(a)viphuthutA,90%sngst;(b)viphuthutB,10%tvong.PhnlnitngchnphuthutA.Mtthnghimtngt,mtheomtnhmitngcchobitrngxcsutmhmcbnhl1trn10,mtnhmkhccchobitxcsutmcbnhl100trn1000.Ktquchothynhmthhaicxuhngchpnhniutrhnnhmthnht,dnguycmcbnhcahainhmychangnhau!KahnemanvTverskygilhiungkhung(framingeffect).

    Chngtathngnhgivnquavicthamkhokinhnghimnibtvothiimgnnht,chkhngphixemxtntonbqutrnhtheothigian.VitnytichtnhnmtnhnxtcaNhcscHuyrngngicascthbtubihtkhngt,nhngkhioncuibihtcdintthnhcngthkhngisxemlmttrnhdinthnhcng.Kahnemanxemylimmchngtartgingchut.

    Numtnhkhoahcrtgiivmtlnhvcno(nhctraogiiNobelyhc),ngitathngginhrngnhkhoahccngamhiuttcnhngvnkhc,dbnthnnhkhoahckhngnghvy.iunygiithchtisaokhicntranhthvnngmtvnxhino,ngitathngtmnnhngngisaoinnh,khoahc,ththao,...Kahnemangilhiunghoquang(haloeffect)cnglmtcchsuynghtheohthng1.

    CunschhaycngtrnhnghincucaKahnemancnhiunghachoccnhhochnhchnhsch.Bihclkhirachnhschhaynhngquynhcnhhngnnhiungitrongcngng,cnphivndngchngcmtcchcnthn,chkhngnncmtnhvbngbt(theohthngsuynghnhanh)vddnnsailm.Chngtacnnhvcmbunbnmmtmchvnimtinrngnhiubnhnhnttngnmmtmtrc,vktlunrngmmtmlnguynnhngydcht.Cthxemlmtsuynghtheohthng1.

    Khngchcnghachoccnhhochnhchnhsch,cunschcnc

  • chchonhngngihnhphp.nghatnhnghiungLinda,hiungkhung,nghchltsutnn,...lkhngthvkhngnntrngmtmbthnhdong,haychdavotnhiubngoiminktnhaykthmtcnhn.Ctrnghpngitalgiirng60%nhngcatiphmthiuninxutphttnhnggianhlydhayv,vinktlunrnglydlmtnguynnhnhayngungccatiphmthiunin.Nhngktlunkhnglogicvrtcthsai.cnglmtngubinrtphbin(prosecutorfallacy).Ngybinxyralvngitalisuyngh,vvlibingsuynghnnngitachsdnghthng1(mkhngsdnghthng2).

    Ngynay,ranhsch,chngtaddngthykhnhiuschvhnhviconngi.Nhiuschhayvinhngvdrtsngngkmtheonhngthnghimcxemltinphong,rilgiiithayichnhsch,lutphp,vcchkinhdoanh.NhngcunTduynhanhvchmthkhc,vylcunschchtptrungvokhoahc,vinhngtringhimcnhncatcgi.Mctiucacunsch,nhKahnemanvit,llmgiungvngchomingikhiinmtquytnhtrongcucsng.TcgicnvitrngngkvngcunschsgipchchocgitrongnhngcuchuynphimvtraoihaynitheoNguynDulmuavuicngcmtvitrngcanh.Tinghtcgivtramctiukhimtn.ylcunschmbtkaiccngsthyhohngngaytchngu,vktthcvissngkhoi,lmchochngtahiuvchnhmnhnhiuhn.Mtcunschnhthnnccmttrngischcanhngaiquantmnhnhvivkinht.

    Xintrntrnggiithiu!

  • Mu

    Tichorngbtktcgino,khivitmtcunschuhnhdungsn

    trongunhnglichmcgislnhhicsaukhicn.Viti,lichcaviccschcnddihnhnhchicbnungnccttrongccvnphng-nimingithngngitraoikin,haytruyntainhaunhngcuchuynphim.Tihyvng,cunschnyslmgiuvnngvngchocgimikhiinmtviquytnhnhanhtrongcucsngnh:Khichngtabnvnhngphnonvlachncangikhc,hocnhngchnhschmicacngty,haynhngquytnhutcamtngnghip.Tisaochngtaliquantmnnhngcuchuynphim?Biktihaynixungikhcbaogicngddngvthchthhnltnhnralilmcachnhmnh.Ngayctrongnhngiukinthunlinht,tcuhiivinhnggtahngtintngvhammunlvcngkhkhnnhngmaymnlchngtacthtipthucnhngkintngikhc.Rtnhiungitrongschngta,tnhinontrccphnngvdoncabnb,ngnghipvcclachncamnh;vvygitrvnidungcanhngcuchuynphimlitrthnhnhngchnngxoayquanhchicbnungnc.Nhngcuchuynphimhuchlngcthcyconngitatphbnhvnhnnhnbnthnmtcchnghimtchn,ikhilichmnhngcuchuynphimnymanglicnctcdnghncbnkhochnhgihngnmcamichngta.

    Muntrthnhmtbcsgiithngithythucphihiurrtnhiuloibnhvinhngtriuchngkmtheotrcvsaukhiphtbnh,cngnhphiphnoncnguynnhnvhuqucabnh,thmchctharacphciutrchobnh.Hcnghthucihingithythucphihccthutngcaykhoa.Cnghiusuvccphnonvlachnscngihichngtaphisdngvntvngphongphhnsovingnngthngngy.Mttchcccanhngcuchuynphimlngipchngtanhnbitcnhngsailmmconngithngmcphi.Chngchnhlnhnglisaihthngvclpilplimtcchcchchtrongmtshoncnhnhtnh.Vd,khimtdingiintraivttinbclnsnkhu,bncthdoncrngkhngisdnhchobidinthuytcaanhtanhiucmtnhhnsovitinngdinthuytcaanhta.KhnngchnonnhngsailchnycngilHiu

  • nghoquangvnhcHiunghoquang,nhngbnlunvnhngtraoixungquanhcuchuynphimcachngtastrnndon,dnhnravdhiuhn.

    Nucaihibnangnghg,bnstrliccuhimtcchddng.Bntinrngbnbitctrnocamnhcvnhnhbngmtnghcho,tuntdndtbnitsuynghnysangsuynghkhc.Tuynhin,khngphilcchhotngduynht,cngkhngphilcchhotnginhnhcatrno.Huhtmintngvsuynghcabnthngdinratrongtrnotheocchmbnkhngsaobitc.Bnkhngthlgiicvsaobnlitinltrnmtbncmtchicn,hoclmsaobnlicmthygingnicangibnitrninthoicthongchthnghen,hocxoayxthnobncthtrnhmttainntrnngikhinchathcsxyramchbnglinhcmcabn.Rtnhiunhngquytnhchnhthnhmtcchlnglbntronguccabnvkhitrccabnhotngssinhranhngcmxcvnhngtrcgic.

    Cunschnybnrtnhiuvssailchcatrcgictrongtrccaconngi.Tuyvy,tptrungvossailchkhngnhmmcchbinhnhnthccaloingi,gingnhccnghincuyhc,squantmnghincucccnbnhkhngnmngoimcchmanglisckhetthncholoingi.Thngthnghuhtchngtaukhemnhvhuhtnhngphnonvhnhngcachngtaungn.Chngtalmchcucsngcamnh,nntthnchngtatuntheonhngntngvcmxccacnhnvttinrngnimtinbnnng,cngnhsthchcabnthnthnglngn.Nhngkhnghnth,chngtavnttinngayckhimcsailmvthngnhngngikhcdphthinrasailmhnlbnthnchngta.

    Nhngphthinnychnhlmcchcatikhicpticuchuynphimtrn,nhmnngcaokhnngnhnthccabnthnkhiaraccdonvlachncangikhcbngviccungcpmtthngnngphongphhn,chnhxchnkhitholun.Bivtnhttrongmtvitrnghp,mtchnonchnhxcctharamtgiiphpgimthiuthithidonhngphnonvlachnsailmcachngtagyra.

    NGUNGC

    Cunschnytrnhbynhnghiubitcativsphnonvraquytnh,vnlnhnglnhvccccnhtmlhcnghincusutrong

  • vithpktrliy.Tuynhin,tibtutheouitngnghincunyvomtngymaymncanm1969,khitimiAmos-mtngnghipcatinnichuynbuitholun,tikhoaTmlhccatrngihcHebrewJerusalem-nitidyhckhi.AmosTverskykhiycnhgilngisaominichuynnghincuvvicraquytnh,mthcratinghngylngisaotrongmilnhvcnghincumngthamgiathnghn,vthtihnhdungchngtiscmtbuinichuynrtthv.NhiungibitAmosunghnglngithngminhnhtmhtnggp.ngxutsc,linhhotvcunht.ngcbantngmttrnhtuytvi,cngvicchnichuynhihcvkhnngsdngchngmtcchnhunnhuyn;skhngbaogicmthybunchnkhicAmosbncnh.VothiimnyAmosmi32tui,cnti35tui.

    BigingcaAmoshmtrnhbyvmtchngtrnhnghincuangctinhnhihcMichigan,nhmtrlichocuhi:Conngicphilnhngnhthngktrcquantiba?Nhccbnbity,chngtavnulnhngnhngnnghctnhin:Mtatrbntuikhngcncgngcngcthtthitlpcnhngcutrcngphpkhini,mcdchngchngcnimgvstnticanhngcutrcngphpyc.Liuconngicbnnngtrcgictngtivinhngnguyntccbncaccphptnhthngk?Amostrlirng,chcchnconngickhnng.Saubuihithony,chngtiktlunlikhngccutrlinohplhncutrlitrn,rngconngickhnnglmphptnhthngk.

    Amosvtiuhngthvibuitholunvktlunrngthngktrcquanlmtchhpdnvrttuytnuchaicngtiptcnghincu.ThSucatuny,chngtintratiqunCafeRimon-nigpgyuthchcagiinghsvccgiosJerusalem.Tiychngtilnkhochnghincuvkhnngthngktrcquancamtsnhnghincuthcnghiminhnh.Ktluntronglntholuntrc(tibuitholunihcHebrew)chbngtrcgiccachngtithilcha.Chodcnhiunmkinhnghimnghincuvlmvicviccsliu,chngtivnchaccnhycmbnnngaraphnonchunxcchonhngktquthngkcquanstdatrnnhmmuqunh.Vncnrtnhiunhngsailchtrongnhngnhnnhchquancachngti.Khimchngtiquhohngtintngvoccktqunghincudatrnnhngchngckhngyvqucaohotngthuthpdliudatrnnhngquanstcanhngnhmmuqunh.Mctiucanghincunylkimchngxemliunhngnhnghincukhcc

  • chungnhngsuynghnhchngtikhng?

    Chngtichunbmtcuciutratrongphcthobkhungchonhngvnthngxuthintrongccnghincu.AmosithuthpcccutrlicamtnhmchuyngiatrongmtcuchpcaHiphiTmlTonhc,trongcchainhvitschgiokhoathngk.ngnhmongi,chngtiphthinrarngnhngchuyngianycngnhchngti,phngiqumcxcsutngccktqugccamtthnghimchdatrnlngmuqunh,mngayckhinhnlnnhiulnktquycngkhngthayi.Ccnhkhoahcnycngkhuynconsinhvincnphiphntchmctithiulngmucquansttrongthnghim,bivngaycnhngchuyngiacangnhThngkhccngkhngphilnhngnhthngktrcquantiba.

    Trongkhivitbocovphthinny,cAmosvtiucmnhnlthtthvkhiclmviccngnhau.Amoslunhihcvnhscmtcang,ticngtrnnvuitnhhn,vthchngticnhiuthigianlmvicnghimtctrongbukhngkhvuinhn.Chnhnimvuimchngtitmthytrongvichptckhinchaitrnnkinnhnhn;bncngvy-sddngttontmvocngvichnkhikhngbaogicmthybunchn.Cngcth,iuquantrngnhtlchngtikhmphravkhbmt,chnhltnhcchcachaihtrrtttchonhautrongcngvic.CAmosvticnglnhngngivcnghiuthngvhayll,thmchngycnccoanhnctinhngtrongsutnhngnmcngtc,chabaoginginybcbbtckinnocangikia.Thcvy,mttrongnhngnimhnhphcnhtmticckhilmviccngAmos,lnhnggchngtithuctrthnhtisnquginhtmchaicngtchluc.

    Nghincucachngtididngnhngcucithoi,trongchngtitoranhngcuhivcngnhaukimchngchngbngnhngcutrlidatrntrcgic.Micuhilmtthnghimnhvmingychngtithchinrtnhiuthnghimnhth.Chngtikhngthcsitmpnngchonhngcuhithngkmmnhtra.Mctiucachngtilnhndngvphntchcccutrlibngtrcgic-pntcthtrongu,nhngpnnysinhngaylptc,ngayckhichngtibitlmtpnsai.Chngtitintngtuytirngmtkhicbtcpntrcgicnobtratrongtrnocachaichngti,thhnlcngscrtnhiungikhccchungnhngsuynghvtktlunny,sddngchranhngnhhngcatrcgiclnccphnoncachngtanhthno.

  • Mtln,chngtivcnghnhphckhinhnrarng,chaicngcnhngsuynghngcnghchlinquannnghnghiptnglaicanhngembmchaicngbit,nhlchaicngnhnramtlutsbatuihayllun,hocmtgiosmtsch,haymtnhtmlhccmthngvdudng.Ttnhin,nhngtinonnyrtngngnnhngchngtivnthychngththpdn.Rrngtrcgiccachngtabdndtbitphpnhngkhunmuvmtnghnghipnhtnhno.Bitpthvnygipchngtiphttrinmtgithuytvvaitrcastngngtrongccdonmithcnghimmchngtitinhnh.Chngtiquytnhkimtravthnghimgithuytybngcchchianhgithuytythnhhngtnhngthnghimnh,sauylmtvd:

    GithuytlcubSteveclachnngunhintrongsnhngmuthnghim:

    Cubcmtngihngxmmtnhsau:Stevertbnlnvkhpkn,snlnggipngikhcnhngkhngmyquantmtimingihaythgiixungquanh.VysaunyStevestrthnhmtanhththhaymtanhnngdn?

    NhngcimtngngtrongtnhcchcaStevekhinmingilptcnghrngcuslmnghthth,donnykhnghdatrnsliuthngkthct.baogibnquantmktquthngkthcttrntonncMltlnhngnginngdnlnamgiinhiugp20lnsovitlnhngnginamgiilmnghthth?Vbivsngilmnngdnnhiuhnrtnhiusngilmthth,nnchcchnnhngnginhumvgnghngitrongxekocmphngvdtrnsnhiuhnsngingisaubnthth.Tuyvy,chngtinhnthynhngngithamgiathnghimuphtlccconsthngkthctvlthuchontonvoccyuttngngtrongccdon.Chngtiaragithuytlhbinstngngthnhmtsuynghimnginha(ningngnlsuyondatheokinhnghim)khiaramtphnonkhkhnnhmchraccdoncah.Vicphthucvokinhnghimcnhnchnhlnguynnhntoranhngsailchcthontrc(nhnglisaihthng)trongccphngoncah.

    Trongmtlnkhc,Amosvtitvnvtllyhngiaccgingvintrongtrngihccachngti.Khitracuhinychngtibtursottrongtrnhvnhnggingvinlyhnmmnhbithocngheniti,tdonxemslngnyclnkhng.Chngtigisphthucvokhnngrsotcatrnhlmtsuynghimthct.mt

  • snghincukhc,chngtingithamgiatrlimtcuhinginvtvngtrongmtonngvnAnhinhnhnhsau:

    HynghvchciK.

    ChciKthngxuthinvtrutinHAYvtrthbatrongmtt?

    BtcnginohaychitrspchScrabbleubit,tmmttbtubngmtchcibaogicngdhntmmttcmtchcinmvtrthba.iunyngvimichtrongbngchci.Tchngtachorngcccutrlisphngimcthngxuynxuthincaccchcivtrutin,thmchcvinhngchci(nhK,L,N,R,V)trongkhitrnthct,thnhngchciylixuthinvitnsutcaohnvtrthba.Mtlnna,phthucvosuynghimlisinhranhngsailchcthonctrongccdbo.Vd,gnytibngnghingiumlunayvninhninh,ylhintngngoitnhccchnhtrgiaphbinhnsovihintngngoitnhcabcshayluts.Thmchticnaranhnglgiichothctny,trongphntchcccyutnhammquynlcvcmbycacucsngxagianhlnguynnhndnnhintngngoitnhny.Cuicngtilinhnrarngchngquavgiitruynthngthchsoimivocccuctnhvngtrmcanhngchnhtrgianhiuhnsovinhngcuctnhvngtrmcanhngngilmnghlutshaybcs.Rtcthntngtrcgiccatihontonphthucvotimccnhbolachnkhaithcvinnhngsuynghimcnhnvhintnglyhnny.

    Amosvtidnhnhiunmnghincuvthuthptiliuvnhngsailchtrongtduytrcgic,vicngviccthnhldtrkhnngchoccskin,tinontnglaivtraccgithuytvclngtnsut.nnmthnmhptc,chngtitrnhbynhngphthinchnhcamnhtrntpchKhoahc,mtnphmdnhchocchcgirtnhiungnhkhoahc.BiboctnlPhnondisthiuchcchn:SuynghimvSailch.Nmtnhngngttrtgncatduytrcgicvgiithchkhongchng20ssailchlnhngcchthhincasuynghim,ngthilnhngminhchngchothyvaitrcanhngsuynghimtrongccdon.

    Ccsgiacngthngxuynghinhnrngbtcthiimno,trongbtcngnhno,cchcgicngcxuhngaranhngphngonvitngtrongccnghincucamnh.Ccnhkhoahcxhicngkhngphilngoil,hdavobntnhtnhincaloingilm

  • cschohuhtnhngcuctranhlunvcchnhvingxcbitcaconnginhngrthimkhitcuhitrlichoccphnonny.Ccnhkhoahcxhitrongnhngnm1970hunhcngnhnhaitngvbntnhconngi.Thnht,lconngiltrvtduycahlnhngntngvtinhthnrtthngthng.Thhai,ccxccmnhshi,nhnivthhnxuthinhuhtkhiconngikhngkimsotcltr(haycngilconngiduyltr).Bibocachngtingmthchthcchaigithuytymkhngtranhluntrctipvochng.Chngtithuthpnhnglisaihthngtrongtduycaconngivdatrnduvtcanhnglisaihthngyphcthoracchvnhnhcanhnthcmkhngnthunchlichocmxc.

    Bibocachngtithuhtcschhnsovikvngbanuvnginvnlmttrongnhngtkhacnhcnnhiunhttrongngnhkhoahcxhi(hn200bibohcthutdngbibothamchiutrongnm2010).Ccnhnghincutrongnhnglnhvckhccngnhnthybibohuch,ngthicctngvsuynghimvsailchcpdngtrongrtnhiulnhvcnghincukhcnhau,trongcchnonyhc,trithc,tichnh,thngkvchinlcchintranh.

    Vd,ccsinhvinchuynngnhChnhschnhnrarngchnhnhdatrnssuynghimgiithchvsaomtsvnthuhtcschcacngchngnhiuhnsovimtsvnkhc.Conngicxuhngchtmvonhngvnquantrngmhddngtruycptrongtrnhcamnhhnlnhngvnkhkhnphctp.iunycngckimnhlngnthngquavicquanstnhngtrangnhtccbothngccngchngghinhnhanhhn.Nhngchcccphngtintruynthngcbitquantmphnnh,nsuvoucchngta,khinnhngchkhcdbchngtalngqun.Ngcli,nhngggiitruynthnglachnatinliphnnhquanimcahsaochophhpvinhngghinhutronguccacngchng.Khngphingunhinmccthchctiptivitdotruynthng(thngtinkhngcphnnhtrungthcmbbpmo,nhhngtheochtrngchnhschcachcti).Vcngchngrtdbthuhtbinhngtintcgitgn,nhngskingiitrvthngtinlinquannnginiting,truynthngntheonhngskinnhvycnglchuyndhiu.Vd,vitunsaukhiMichaelJacksonquai,nhngknhtruynhnhatinvccchkhcngoithngtinvMichaelJacksonqulrtt.Truynthngcprttnhngvnthityutrongcucsngnhngnhngtintcnycngctruyntikmhpdn,nhlcungcp

  • nhngchitittkchtnh,tchinhngchunmcgiodchaychiqunhiutinchothucmenvonhngnmcuii.(Khivitnhvy,tiphighichthmlnhngvdvnhngtitcatincngvncdndtbinhngthngtincsn.Nhngchkhngctichnlmvdcngvncgiitruynthngcpthngxuyn,nghalscncnhngvnquantrngkhcnanhngkhnghxuthintronguccati.)

    Chngtikhnghontonnhnthcciunynhngcmtldolmtchititphtrongcngviccachngtikhinchsuynghimvsailchhpdnhnbncnhccyuttml:Chngtithngnhtonbbibovinhngbngcuhimchngtittrachobnthn,cngnhnhngngithamgiathnghimcngtrli.Nhngcuhinynhmmcchchngminhchocgithynhngsuynghcahbnhhngbinhngsailchcanhnthcnhthno.TihyvngbncngcctringhimtngtkhiccccuhivththSteve,mcchlgipbnnhgiyscmnhcastngng,nhlmtumimbnthychngtaddngbquanhngdliuthngkthctyvchngcmilinquanvinhaunhthno.

    Vicsdngcclunchngcungcpchocchcginhiuchuynngnh,cbitlccnhtrithcvkinhthc,lmtchihimctptrungchncclisaicthxyratrongdngchytduycachnhmnh.Khichngkinsthtbicabnthn,ccnhkhoahccngtrnnthathitvicuhicanhnggithuytvonvnhnthccaconngi,cbitltrongthikmtmlconngiccholltrvlogic.Lachnphngphpquytnhvic:Nuchngtiaranhngktquchdatrnccthnghimthngthng,biboskmtincyvtcnhti.Hnthna,nhngcgikhtnhcthnhnraktquthuthptrongthnghimthngthngnykhngphnnhngconngih,bihchorngnhnglisaitrongdonythucvnhngngichcvntrungbnhvnlnhngitngphbincngnhTmlhcquantmnghincu.Ttnhin,chngtikhngchncclunchngnmngoitiuchunchungcathnghimmchncclunchngcutinhntrongccthnghimcamnh,bivchngtikvngnghincunysnhhngnccctritgiahayccnhkinhthc.Vchngtimaymnlachnphngphpny,cngnhmaymnnhiuvnkhcnatrongsutqutrnhthchinnghincuny.Mtchthngxuynxuthintrongcunschnylsmaymnngvaitrrtlntrongmicuchuynthnhcngcamichngta;ngitacththngxuynvddngnhndinmtsthayinh

  • trongtonbcuchuyn,cthtrthnhmttrongnhngnglcchomtthayilnhn.Cuchuyncachngticngkhngnmngoingoilthngthng.

    Phnhiivinghincucachngtikhngchtonlnhngnhgitchcc,cbitphntptrungvossailchbchtrchlaraccquanimrttiuccvkhngcngbng.ngnhmongicachngti,trongccngnhkhoahcthngthng,mtvinhnghincunhgicaotngcachngtinhngcngcngiliaranhnggiiphpnhmthaythtng.Tuyvy,iuthnhcngnhtlnhnchungmingichpnhntngchorngtrnocaconngicthmcphinhnglisaihthng.Nghincucachngtivsdonctcngngiikhoahchnnhiusovimongibanu.

    Ngaysaukhihonthnhnghincutngquanvssailch,chngtilptcchuynsquantmcamnhnnghincuvvicraquytnhtrongnhngiukinkhngchcchn.MctiucachngtilphttrinmthcthuytTmlhc,trongnghincuxemconngiaranhngquytnhnhthno.Bncthhnhdungvlthuytythngquamttrchinginsau:Vd,bncngnhcctungngxu,nutungcmts,bnthngvginhc130-la,cnnuramtngi,bnthuavmt100-la?Nhnglachncbnnhthtlucsdngkimchngchonhngcuhibaoquthnvvicraquytnh,vdmilinhtngikhiconngiquytnhthamgiavonhngvicmhchcchnmangliktquttnhngcuicngktqulikhngttnhmongicah.Phngphpcachngtikhngthayi:chngtidnhnhiungyxemxttnhhunglachnvkimnghimxemtrcgiccachngtacnhhngnhthnoivislachnlogic.Mtlnna,nhtrongmtdon,chngtinnhngsailchhthngtrongccquytnhcacnhn,ccthamchiutrcgichnhthnhnnnhngnguyntcthityutrongcclachnltr.5nmsaukhibibocngtitrntpchKhoahc,chngtixutbncunLthuytvincnh.ylcunschphntchvquytnhtrongnguyc,mthcthuytvchnlatrongtnhnccyutnhhnghnnnghincucachngtivdbovnlmttrongnhngnghinculmnnmngchoshnhthnhvphttrincakinhthchnhvisauny.

    Ngayckhichngtigpcntrvkhongcchal,Amosvtivncngnhautnhngnimhnhphctuytvicchiasnhngsuynghcngnhauvnimhnhphccngsmaymnkhicctmiquanh

  • bnghu,gipchngtilmvicvuivvhiuquhn.ShptccachngtitrongqutrnhnghincuvdbovraquytnhmanglichotigiiNobelvonm2002,nglAmoscngscngtichiasnimhnhphccbclnbcnhngiiNobelnynungkhngquaitui59,vonm1996.

    CHNGTAANGU?

    CunschnykhngnhmmcchtrnhbynhngnghincucativAmos,vnnycrtnhiutcgicpntrongrtnhiunmqua.Mctiuchnhcatikhivitcunschnynhmgiithiuncgimtgcnhnvcchthchotngcatrno,mcchnhnnynhdunhngphttringnycanghincuvnhnthcvtmlxhi.Chnglmttrongsnhngphttrinquantrng,hnnalgiychngtahiucskdiucngnhnhngsailmtrongcchvnhnhcatduytrcgiccachngta.

    Amosvtikhngcnhnhmthngtinhngtrcgicthngchiunhlnhngphngonsuynghimkhhuchnhngikhicngdnnnhnglisainghimtrngvlisaihthng.Chngtitptrungvonghincunhngsailch,utinlvchaicngnhnthytthnnhngsailchnylmttinghincurthpdnvbivhinnhinchngcungcpbngchngchonhngphngonsuynghim.Chngtithirng,liumiphngontrcgictrongnhngtnhhungkhngrrngucsinhranhnhngsuynghimmchngtinghincuhaykhng;githticthktlunlkhng.cbit,chngtacthgiithchvicccchuyngiactrcgicchnhxcmtcchhplhn,lktqucavicchngcthchnhnhiuln,chkhngphilnhvokhnngsuynghimcaccchuyngiany.Giychngtacthphctholnmtbctranhvcctnhhungphongphhn,cnbnghn,trong,mtsknngvsuynghimlngunlcthaythchoccphnonvlachndatrntrcgic.

    NhtmlhcGaryKleinkcuchuynvmticuhatronglngiicumtnginhbchygianbp.Ngaykhibtulpvinc,bngnhinngichhuydngnhnghethymttingnivanglntbntrong:Rtkhiy,mau!Tonbsnnhdichngnnhspxungngaykhiicuhavartkhicnnh.Ttcchdatrnthctlkhivacmttihintrng,ngiitrngbngcmnhncsimnglthngcangnlavcmthytaicamnhphichuscnngbtthng.Cnglc,ttcnhngcmnhnytothnhmtntngmng

  • gilgicquanthsuivisnguyhim.ngkhngbitcthchnglg,mchbitchcchnrngciugbtnspxyra.Saunyngitamibitctmcangnlakhngnmgianbpmnmngaytnghmbndichicuhong.

    Hnchngtacngtngnghenhngchuyntngtnhvyvtrcgiccaccchuyngia,nhl:Mtcaothcamncvuacthchcningangqua,licmtvomtbnctrnngphlcthtuynbquntrng,3nc,chiutngmkhngcnngli,hocmtbcschcnlicmtnhnbnhnhnlctharanhngchnonphctpcamtcnbnh.ivichngta,trcgicchunxccaccchuyngialmtkhnngkdiu,nhngthctkhngphinhvy.Michngtacngcthcctrcgicchnhxcnhthnhluyntpmingy.Trongmtstnhhung,huhtchngtauddngnhnthysnguyhimngaytlnutinnghetingcakctronginthoi,hayddngnhnratachnhlnhnvtchnhcacuchuynphimngaykhibcchnvomtcnphng,vckhnngphnngtcthivinhngduhiunguyhimtimnrttinhtkhinhnthygtixlnxebncnh.Khnngtrcgiccachngtacngkhnghkmtinhanhsovitrcgiccamtanhlnhcuhakcuhaycamtbcsnhiunmkinhnghim,mdohcluyntpthngxuynhnchngtamthi.

    Yuttmlcatrcgicchunxccngkhngphilmtphpmubn.ClcchlgiingngnnhtcHerbertSimonvi,mtkthcaocnggiithchrngsauhngngngiluyntpkhinchocckthcckhnngnhntngvungtrnbnckhchnsovikhnngcamichngta.BncthcmthySimonennnngkhiphntchyutthnthoicatrcgicchuyngiakhingvit:Chnhhoncnhlimmucht,ngipcccaothxmnhpcvokholutrthngtintrongbnhvnhngthngtinnycungcpcutrli.Trcgicchnhlsnhnthc,khnghn,khngkm.

    Chngtacngkhngngcnhinkhimtatrhaituinhnmtconchvni:Chi!bivchngtaququenvikhnnghchikdiucatremkhinhndinvttnchoccsvt.QuanimcaSimonvnhngiukdiutrongtrcgicchuyngiacngtngtnhvy.Nhngtrcgicchunxcphttrinkhiccchuyngiahcccchnhndinnhngyutquenthuctrongmthoncnhmivxltheonhngcchphhpvin.NhngphnontrcgicchunxccnglptcxuthintrongucconnginhhintngniChi!caembhaituivy.

  • ngticlkhngphimitrcgicnghnghipucccchuyngiathts.Cchynhiunm,tigpmtgimcutcamtcngtytichnhln,ngnivitirngngmiutvichctriu-lavocphiucahngtFord.Khitihivsaongliaraquytnhutny,ngtrlilgnyngcthamdmtbuitrnhdintcahngxeny,ngrtthchvrtntngvibuitrnhdin.Cu,hqulnhngtaybitlmxehiy!lligiithchcang.ngtinvocmgiccamnhvnghontonhilngvicmgiccngnhvicquytnhmuacphiucabnthn.Tinhnramtiulngtahunhkhnghquantmtimtcuhimnglmtgimctichnhnhngphihi:LiucphiucahngxeFordhinthicbnhgithphnsovigitrthctcankhng?Ngcli,ngchnghetheotrcgiccamnh,ngthchxehi,ngthchcngtynyvngthchtngshucphiucan.Vinhnghiubitcachngtavthtrngcphiu,thcthtinrngnhutnykhngbitmnhanglmg.

    NhngsuynghimcbitmAmosvtinghincucthlgiictnhiuldovsaonhutkialiquytnhutvocphiucahngxeFord,nhngvihiubitvnhnthcrnghnvsuynghimthgiychngtacthgiithchhplchovd.Mtbctinquantrnglgiytahiurarng:Cmxccnhhngrnttrongmiphnonvlachncatrcgiccamichngta,giychngtachiubitvtrcgichntrckiartnhiu.Quytnhcaccchuyngiangynaycthmtnhmtvdinhnhvhiungsuynghim,nhngphngonvquytnhcdndttrctipbicmgicthchhaykhngthch,virttcnnhcvll.

    Khiimtvimtvn,dchlimtncchayquytnhutvocphiu,thbmytduytrcgicvnchyhttclccan.Numtngicnhngkinhnghimphhp,snhnnhctnhhnhvckhnngaraccgiiphptrcgicchunxcrtcao.chnhxclnhnggdinra,khimtkthnhnvomtbncrirm:Nhngncclptcxmchimlyanhta.Khicuhitrakhhnvmtgiiphpkhthikhngxuthin,trcgiclcnyvncnlmttngmh.Cutrlicthxuthinnhanhchngtrongunhngkhngphilcutrlichocuhigc-cuhimvchuyngiaphiimt(liuticnnutvocphiucaFord?)qukhnhngcutrlichomtcuhidhnvclinquan(liuticthchxeFordkhng?)xuthinrrttronguvdnnquytnhlachncang.ychnhlimctyucasuynghimtrcgic:Khiimtvimtcuhikh,thayvtr

  • litrctipvocuhi,chngtalithngtrlivocuhidhnvthnglchngtakhngnhnrashoniny.

    ikhibnkhngthlptctmramtgiiphptrcgicno,ngaycgiiphpcachuyngialnpnsuynghimukhngxuthin.Trongnhngtrnghpny,chngtasnhnthybnthntduycachngtaschuynquamtdngthctduychmrihn,chnhxchnvihinhiunlchn.chnhlcchtduychmmticpntiucacunschny.Tduynhanhlibaogmhaidngthcltduytrcgiccaccchuyngiavsuynghimtrcgicnthun,cngnhtonbhotngtrnotnganhnthcvobnh,nhnghotngchophpbnnhnthcrngcmtchicntrnmtbnhaynhratnthcancNga.

    Skhcbitgiatduynhanhvtduychmcccnhtmlhckhmphthn25nmqua.Tisgiithchyhntrongchngsau,timthotngtrnobnghnhnhndcahainhnt,cgilHthng1vHthng2,trongmihthngidinchomtqutrnhltduynhanhvtduychm.Tinhcnccyutnynhlntctrngcanhnthccmtnhvnhnthcltnh,cngnhlnhngcimvthinhngtduycahaitnhcchtrongbnocachngta.Nhntngthbctranhnghincutrongthigiangny,Hthng1nhhngtichngtanhiuhnsovitringhimcachngtavltcnhnbncartnhiulachnvphngonmbnara.CunschnydnhphnlnnghincuvcchthchotngcaHthng1vsnhhngqualigianviHthng2.

    Chuyngtiptheo

    Cunschcchiathnhnmphn.Phn1giithiunhngyutcbncacchtipcnhaihthng,khiaraccphngonvcclachn.NmtchititskhcbitgiavictchctngcaHthng1vvictchcckimsotcaHthng2,ngthichothybnhlinkt,Hthng1lintcdindchxemchuyngangdinratrongthgiicachngta,tibtcthiimno.Tisnlcchngminhchothysphctpvphongphcaqutrnhhotngtngvthnglvthcnmnsutrongtduytrcgiccamichngta.Vqutrnhtngnygiithchchonhngphnonsuynghimcdinranhthno.Mcchcatilgiithiumtthngnngcatduyvtingnicatrcnbnc.

  • Phn2cpnhtnhngnghincuvnhngphnonsuynghimvkhmphmtvncbnl:Tisaoconngilikhkhntduydatrnnhnghinthcthngk?Chngtaddngtduylintng,tduynd,haytduynguynnhnhqunhngchngtalithykhkhntduydatrnhinthcthngk,bistduynyihibnocachngtaphitduyvrtnhiuthxyracngmtlc,chnhliumHthng1khngcthitkmnhim.

    NhngimkhcatduydatrnhinthcthngklchchnhcaPhn3,trongmtnhnggiihncaucchngtanh:Nimtinthiquvonhnggchngtatinlmnhhiubitvhinnhinchnhlsbtlccachngtatrongvicnhnrasvtricachnhmnhcpcaonhtcaqutrnhnhnthc,vsthiuchcchncathgiimchngtaangsng.Chngtaddinhgiqucaoshiubitcamnhvthgii,bncnhlinhgiquthpvaitrcaccchitrongmiskindinrahngngy.ychnhlsttinthiqucchnhotnggitrvsnhnthcmunnuinng.QuanimcativchnybnhhngbiNassimTaleb,tcgicahcthuytTheBlackSwan(Thinngaen).Tihyvngnhngcuchuynphimbnbnungncvnphngmrachochngtanhngbihchuchmmingicthhctptqukhtrongkhicngliviscquynrcanhnthcmunvotngvgitr.

    Phn4tptrungvotraoigiaccnguyntccangnhKinhthcvbnchtcavicraquytnhviginhccnhntkinhthclltr.Phnnycacunschtitrnhbymtgcnhnhinnayvnhngkhinimchnhtronghcthuytvincnhchnhthnhbimtmhnhhaihthng,mtmhnhcaslachnmAmosvtixutbnnm1979.Ccchngtiptheochramtvilachnsailchcaconngisoviccnguyntcchungcatduyphiduyl.Tirtkhkhncthtchbitccvncanguyntctduyphiduyl,ikmvicchqu,niccquytnhcaradatrnnhngyutbthpl.Nhngquanstnhvy,hontoncthcgiithchbngHthng1,trthnhmtthchthclniviginhccyutchuntrongKinhthcultrvnrtcachung.

    Phn5mtccnghincugnymtrongnghincuchngtigiithiunbncskhcbitgiahaiciti,mtcitikinhnghimvmtcitighinh,chaicnhngmiquantmring.Vd,chngtacththyconngichaikiutringhimkhngmydchu.Mtstringhimcachngtadinratrongmtthigiandi,dochcchnnl

  • tringhimthihnnhngtringhimcnli.Nhngchcnngtngcabnh-mttnhnngcaHthng1-cnhngnguyntc,mchngtacthlidngsaochonhngkcthncghinhtthn.Sauny,khiconngilachnnhnghicnhli,mtcchtnhin,hscdndtbisghinhbnthnvnhvo(citikinhnghim)ginnhngkckhngcnthit.Sphnbitgiahaiciticngdngkimnghimhnhvi,chngtalimtlnnanhnthycigkhinchocitikinhnghimhnhphchorakhnghontonlcilmthomnchocitighinh.Lmthnohaicitinytrongcngmtcth,cththeouihnhphclmtcuhikhtrliiviccnhnvcxhi,tronghnhxngncaiasmingitrthnhmtchunmcchungcquycvcngnhnlcchxskhchquan,ashnhxngnslthamchiuchungnhgihnhngcatngcnhnringl.

    Chngktlunphthinraccngdngcabanlckhcnhautrongcunschlgii:Giacitikinhnghimvcitighinh,giakhinimvccnhnttrongngnhKinhthccinvKinhthchnhvi(csvaymntngnhTmlhc)vgiaHthngtng1vHthngnlc2.Titrlivnvcuchuynphimxoayquaybnungnctrongmttchc,cnhhngvmrabihctchcnycthcithinckhnngphnoncngnharaquytnhchotchcmnh.

  • PHNI.HAIHTHNG

    Chng1.Nhngnttnhcch

    cthkhmphtrccabnkhinvnhnhchtngrasao,

    xinmilicmtnhnxungbchnhdiy.

    Kinhnghimcabnkhinhnvokhunmtcangiphnnydatrnskthpnhunnhuyngiaquanstvtduytrcgic.Rtnhanhvrtrrng,vathotnhnbnnhnrangiphnnycmitctimuvctaangrtgind.Hnthna,nhnggquanstcncbnlintngntnglai.Bncmnhnrngngiphnnyspsaphunranhnglicavirtnhiukhnnglbngmtchtginglnhltnxuynthumngnhnginghe.Linhcmvhnhngtiptheocangiphnnyxuthintrongtrccabnmtcchtngmchngcntiutnmtchtnlcnocmnhncn.Bntuytnhinkhngcchthuhiutmtrngcacta,cngnhkhnghcgngdonnhnggmctaslm;phnngcabnivihnhnhnyhontonkhngmanglicmgicnhbnvathchinmthnhngno.Chnginlndinramtcchvthcnhthtrongtrccabn.chnhlmtvdinhnhcthhiucvcchtduynhanh.

    Githbnhyxemxtvntiptheo:

    17x24

    Ngaylptc,bnbitylmtphptnhnhncatonhc,cthbncbtchvgiy,hockhngcgichngnathbncngthakhnnggiicphptnhny.Trongtrccabncngxuthinmtviphnonlmcatrcgicvmtdinhngpngnngchophptnhnhnny.Cthrtnhanhbnnhnthychaipn12.609hay123ukhngng.Tuyvy,nukhngdnhthigianngitnhton,cthbncngkhngdmchc568cngkhngphilmtpnng.Mtpnngkhngxuthintrongucbnvbncmthytthnhtlmnhnnlachnchicmytnhlmphptnhnhnny.Nubnvnkhngmunnhnchicmytnhy,thgibnthcngitnhphp

  • tnhnhnnyxemno.

    Bntringhimtintrnhtduychmkhicccngonnhtrntuntdinratrongu.utin,bncgngkhiphctrnhcamnhvlptrnhlichngtrnhnhnthclinquannphpnhnmbnchckhingitrnghnhtrng,saubnthpdngnvophpnhnny.Hnhnglimytnhralmtkhuynhhngcaqutrnhkhiphctrnh.Bncmthykhkhnkhiphihuyngqunhiudliutrongbnh,trongkhibnvncngicnbngnhnthcxemmnhanguvsiu,trongkhivnphichtmtivictmngayrapn.ychnhltintrnhhotngcatrno,l:Cnnhc,nlc,tuntvlmtbnmucatduychm.Cimytnhkhngphilskinduynhtnhyratronguccabn,thmchngayccthbncngthamgiavotintrnhtduyny.Ccccabngngln;huytptngcaovnhptimpnhanhhn.Nucainhnsuvomtbntrongkhibnangxlvnny,hsthyngtcabnginra.ingtstrlitrngthibnhthngngaysaukhibntmrapn(nhntin,chobnbitpnngl408)hocngaykhibntbphptonny.

    Haihthng

    Vithpktrliy,ccnhtmlhcdnhrtnhiucngscnghincuvhaihnhthcthctduycaconngi,thngquavdvbchnhmtngiphngindvvdvmtphptnhnhnmhgnchochngrtnhiuduhiu.TitipthunhngthutngvnchainhtmlhcKeithStanovichvRichardWestxutvsachngvohaihthngtduylHthng1vHthng2.

    Hthng1hotngtheocchtngvmaul,virtthochunhkhngcncgngvkhngtngkimsot.Hthng2huyngschnnhnghotngtduyihisnlc,baogmnhngphptnhphctp.CchhotngcaHthng2thnggnvinhngkinhnghimchquan,slachnvtptrungcachth.

    ThutngHthng1vHthng2csdngrngritrongngnhTmlhcnhngtrongcunschny,tistiptcosuvnny,bnccthcschnhxemmtvkchtmlvihainhnvtchnhlhaihthngny.

  • Khinghvbnthn,chngtathngnhnramnhgnviHthng2,lmtconngithcvduyl,cctin,lunsuynghchnchntrongtnghnhngkhiphiaranhngquytnhvlachn.Hthng2lunnghrngnchnhlngungccahnhng,tuynhin,Hthngtng1milngihngcavkchtmlny.TimtHthng1nhlnhngntngvcmxcthngbanulngungcchnhhnhthnhnhngnimtinvlachncntrngcaHthng2.CchtngcaHthng1hnhthnhlnnhngtngvinhngkhacnhphctpngkinhngcnhngHthng2chmchpmickhnngcutrclinhngsuynghtunttheotngbc.TicngmtnhngtnhhungmHthng2ginhquynkimsot,thngthvtdothcy,linktviHthng1.Bnccngsthsuynghvhaihthngnhnhngnhnvtvinhngkhnng,hnchvnhngchcnngringbit.

    Chnhbisphctp,xingiithiumtsvdvnhnghotngtnglmnnHthng1:

    Phthinramtvtnmxahnsoviccvtkhc.nhhngniphtramtmthanhl.HonthnhcubnhmvNhnmtkhixemmtbcnhgmghic.Nhnrasthnghchtrongmtgingni.Trlicuhi2+2=?cchtrnnhngtmbinhiuln.Lixetrnmtconngvng.imtnccnhcao(nubnlmtkthloluyn).Hiunghanhngcungin.Nhnracmtmtnginhumvgngh,"mchngithucloinghnghipno.

    Ttcnhnghintngtrnonyikmvihnhnhngiphngind,udinramtcchtngvkhngihiphinlc.KhnngHthng1cnbaogmcnhngknngbmsinhcaloingicngnhcaccloingvtkhc.Chngtasinhraucchunbnhnthcvthgiixungquanh,nhnbitccvt,nhhngsch,lngtrnhsmtmtvkhipsnhngconnhnchnylng.Nhnghotngtrnokhctrnnnhanhvtngnhvicchngthngxuyncluyntp.Hthng1cnhccchlinktcctng(vd:"ThcancPhplg?"),ncnghccnhngknngnhcvhiunhngscthikhcnhautrongnhngtnhhungxhikhcnhau.Mtviknng

  • nhtmranhngncccchcthcnhngkthcaocng.Nhngknngchiccbncnlithaicngcthcc.Khnngphthinmtstngngvimtkhunmunghnghipihishiubitrngrivngnng,vnhavmaymnlhuhtchngtacngucnhngkhnngny.Trithcclutrtrongbnhvchngtatruycpvonmkhngcnhuyngscgngcngnhphicstptrungcao.

    Mtvihotngtrnotrongdanhschtrndinramtcchhontontngkhngcnbtcstptrungno.Bnkhngthngnvicmnhcthhiunhngcuninginbngngnngmcamnhhaynhnramthanhlbtchtxuthinphtratnino,cngnhbnkhngthngncnbnthnbitcphpcng2+2=4haynghnPariskhicainhcnthcancPhp.Nhnghotngkhc,vdnhnhaikocaosudbquylhnhngcchcachngtanhngthngthngylilhnhngtheohngtng.Vickimsotstptrung,chngbchiphibihaihthng.nhhngniphtramthanhthngthnglthaotckhngchcaHthng1,nhngngaysaulptcdchchuynthnhstptrungcchchcaHthng2.Cthbnschngncnmnhhngstptrungvphamthanhmphtrahocmtlinhnxtctrongmtbaticngngi,nhngdchobnkhngquayuli,thschcabnngaytubhngvpha,tnhtltrongchclt.Tuynhin,bncthchuynhngschkhimtmctiukhngmongmun,trchtlbngvicbnshngstptrungcamnhsangmtmctiukhc.

    CchotngcaHthng2rtadngnhngchngcmtimchung:Chnguihischvsktthckhibnkhngcntptrungna.DiylvihotngthuccchhotngcaHthng2:

    Dngtailnitingsngrahiubtumtcucua.Tptrungchvonhngchhtrnsnkhuxic.Tptrunglngnghetingnicamtnginhtnhtrongmtcnphngngcvno.Tmkimmtphntcbc.Lctrongtrnhtncamtcakhcctruyntibimtginghthayrtcunht.Duytrtcibnhanhhntcibbnhthngcabn.iuchnhhnhvingxsaochophhpvitnhhungxhicth.mslnxuthincachciatrongmttrangdycch.

  • Choaibitsinthoicabn.uxetrongmthp(dnhchohuhtmingitrnhnvingara).Sosnhhaichicmygitdatrngitrsdngcachng.inbngkkhaithu.Kimtratnhhplcamtlplunlogicphctp.

    Trongttcnhngtnhhungtrn,bnbucphitptrungchvhiuquthngkm,thmchlthinubnkhngsnsnghocschcabnbchuynhngsangccchkhngthchhp.Hthng2ckhnngthayicchthchotngcaHthng1,bngcchlptrnhtngnhngchcnngchvghinhthngthng.Vd,trongkhiangchimtngihhngmtnhgangc,bncxuhngchnhnvonhngngiphntcbchocnhngnginngrmru,lcchnngcaokhnngphthincngibnangchntkhongcchxa.BncngcthhngbnhcamnhtmkimtncanhngthbtubngchciNhoctncanhngcuntiuthuythinthccaPhp.VkhibnthumtchicxehicasnbayHeathrowLondon,ngilixecthnhcbnnhrng:ychngtilixebnphatring.Trongttcnhngtnhhungy,bncyuculmmtiugkhcsovicchthngthngmbnvnhaylmvbnsnhnthyrngscgngduytrhnglotnhngyucunhvyihibnphinlchnbnhthng.

    Cmthaycsdngtptrungchlchmtnnglng:Bnphisdngschtmthicabnthn,ilibncthphnonccchotngvnubncgngsdngvtqukhnngchcamnh,bnsthtbi.chnhlduhiucanhnghotngihischmchngcstngtcqualilnnhau,lldovsaobnrtkhhockhngthxlvivnphctpdinracngmtlc.Bnkhngthvatnhnhmphpnhn17x24tronglccrtrikhianglixetrnmtconngngngiquali,thctlbncngkhngnnth.Bncthlmviviccngmtlcnhngchlnhngvicnginvkhngbthcp.Cthsvnantonkhibngpchuynvicuvihnhkhchkhianglixetrnmtoncaotcvngvrtnhiubcphhuynhthnhnviichthilirnghcthvactruynchoconnghevanghnmtvnkhc.

    Ttcmingiuccnhbovkhnngtptrungschtmthi,xtvhnhvixhi,khnngcachngtatngthchvinhnggiihnny.Vd,khimtngitixanglixevtmtchicxetitrn

  • mtonnghp,nhnghnhkhchnhycmnhnravlptcngngtrchuyn.Hhiurnglmphntnschcatixvolcnykhngphilviclmngnvngthimongrngbctixtmthikhngnghethynhngghni.

    Tptrungcaovomtnhimvcthkhinngitatmthithcsuim,ngaycvinhngtcnhnmbnhthngvnthuhtcschcah.BngchnggykinhngcnhtcChristophervDanielSimonschratrongcunschTheInvisibleGorilla(Tmdch:Chkhtvhnh)camnh.Htinhnhsnxutmtonphimngnvtrnucahaiibngchy,mtimcotrngvmtimcoen.Sau,yucungixemmsvnngvinmcotrngmkhngcnnnhngvnngvinmcoenangilitrnsnthiu.Nhimvnyrtkhkhnvcckcunht.ngiaonphim,mtngiphnmangtrnmnhbcamtconkhtxuthin,chyngangquasnvnng,vaivamthmthpvongc.Ngiphnmcbkhtxuthintrongvng9giy.Hngngnngixemonphimvkhongmtnatrongskhnghphthinraiugbtthng.Nhimvmvcbitlyucumcccuthcamtivphtlcccuthicnlitorasmqungtmthi.Khngmtaikhngbgnvonhimvkiakhixemonphimmkhngphthinrangiphnmcbconkht.NhnvnhhnglnhngchcnngtngcaHthng1nhngchngbphthucvosnhvcamtsschivicckchthchclinquan.Cctcginhnmnhrngquanstcgitrnhttrongnghincucamnhlaicngnhnthyktqunythcsngkinhngc.Thctthttcnhngngikhngnhnthyngiphnmcbkhtlcuuchcchnlkhnghcngiphnmcbkhtnoht,hkhngthtngtngnirng,mnhbquamtskinconvy.NghincuChkhtvhnhminhhachohaithctquantrngvuccachngta:Chngtacthmtrcsththinnhinvchngtacngmtrcsmqungcachnhbnthnmnh.

    Tmttdn:

    Stngtccahaihthnglchlpilplitrongcunschnyvthchinmtbntmttvnlmtyucucnthit.Trongcuchuynmtisktiy,Hthng1vHthng2uckchhotmikhichngtathcdy.Hthng1hotngtngvHthng2ththnghotngchthoimikhngihinhiunlc.Hthng1lintcphtinhngtnhiugichoHthng2nhl:ntng,trcgic,s

  • chvcmxc.NuchngcHthng2xcnhn,ntngvtrcgicschuynthnhnimtinvthcychngtrthnhnhnghnhngtng.Khimithhotngnhunnhuyn,vnthngntronghuhtthigian,Hthng2stipnhnsgicaHthng1mrttthayihockhngthayig.Thngthngbntintngvonhngntngcamnhvhnhngtheothch,iuthngltt.KhiHthng1gpmttnhhungkhkhn,nsgiHthng2rahtrthchinnhngtintrnhchititvcthhncthxlccvntithiim.Hthng2schuyngkhinysinhmtvnmHthng1khngtharacligiip,cthltnhhungkhkhnkhibnphitrli17x24bngbaonhiungaylptc.Hockhingcnhintrciug,bncngsnhnrasxuthinmtcmgiccachtimthc.Hthng2ckchhotkhimtskinbphthinvedanhnhmuthgiimHthng1duytr.TrongthgiimHthng1quyc,nbnkhngnhynhtvchkhngsa,cngnhkhtkhngchyquachylisnbngchy.ThnghimChkhtvhnhchngminhrngmtvischliucnthitphthinranhngtngtcgykinhngc.Sau,skinhngckchhotvnhhngnschcabn;bnstptrung,ribnslctmtrongkcmtcuchuynsaochothchhplgiichoskingykinhngcy.Hthng2cngngthighinhnsnhhngtipdintronghnhvicachnhbn,nhlskimsotgipbngilchskhianggindvcnhbokhibnanglixetrongmti.

    Hthng2chuyngtngcngscgngkhinphthinramtlisaicthxyra.Hynhlcbnbtngbutmingthtramtlinhnxtcvnhxembnphicgngnhngnokhiphcliskimsotcabnthn.Tmlil,huhtnhnggbn(tcHthng2cabn),nghvlmucngungctHthng1nhngHthng2nhntrchnhimxlkhimivictrnnkhkhnvnthngchutrchnhimraquytnhcuicng.

    SphncnglaonggiaHthng1vHthng2cckhiuqu:Ngimthiutiasnlccachngtaviuchnhktqutheocchmchngtamun.SspxphotnghiuqutronghuhtthigianbivHthng1thchinttvaitrcamnh:Ccmhnhvcctnhhungquenthuccanrtchnhxc,nhngdbongnhnvnhngphnngbanurtmaulcantrcccthchthccngthngchunxcvthngthchng.Tuyvy,Hthng1cssailchvinhnglisaihthngcthinhngnysinhtrongnhngtnhhungcth.Chngtacththy,ikhicnhngcutrlilidhiuhnlcuhivbivcu

  • hithhinskhnglogicvthngk.MthnchnacaHthng1lnkhngthbginon.Nutrcmtbnxuthinmtbnghiucvitthtingmbnbit,bnsddngcn,trkhischcabnkhiyhontontptrungvochkhc.

    MUTHUN

    Mtmthnhbinthcamtthnghimcintrnhbysmuthungiahaihthng.Bnnnlmbitpnytrckhictip.

    Trongchainhimv,huhtmingiucngcct,vhnlccbncngnhnthytrongminhimvthcmtschdchnrtnhiusovichkhc.Xcnhccchvitinhoavinthngctbntridhn,cnctbnphikhinbnphicchmlivckhibncnnilphocnivp.Khibnxcnhvtrcacct,ctbntrilikhhnvctbnphilidhnnhiu.

    Nhimvutincabnlhycttrnxungdichaict,ctolnxemtnocvitinthng,tnocvitinhoa.Khiktthcnhimvutin,tiptccttrnxungdiccctlimtlnna,lnnycxemtnoccnltrivtnoccnlphi,bng

    cchcln(hocnithmvibnthn)TRIhayPHI.

    NhngnhimvnythucvHthng2,bihnhngnitolntvit

  • hoa/thnghoctnmphi/trikhngphilhotngthngthngkhinhnmtctttrnxungdi.Mttrongsnhngiumphicgnglmkhithchinnhimvny,llptrnhtrnhcamnhsaochovicphtranhngtclinquan(inhoavinthngivinhimv1)trthnhphnxcaming.Khicctutin,vicutinivimtstcchnkhhiuquvviccnglikhngcnhngtcnlilmtnhimvtngiddngnhngnctthhaibaogmnhngtmbnlachnctheoquylutvbncthlinghacachng.Huhtmingiucththchinchnhxcnhimvnynhnglpilplicccutrlinglrtkhvlmbncngthng,nkhintctrlicabnchmli.Vylbnphiimtvimuthungiavicbnphicgngthchinmtyucu,trongkhicmtcutrlikhcctngxenvo.

    Smuthungiamtphnngtngvmtnlckimsotdinrartphbintrongcucsngcachngta.Chngtaubitcmgiccgngkhngnhnchmchmvomtcpinvnkccbnkbntrongmtnhhng.Chngtacngbitcmgiccgngtptrungcmtcunschtnht,ikhibnphiclicmtonvnvbnchnghiunvitvcig.nhngvngcmangkhcnghit,rtnhiutixnhcmgickhixecahmtphanhtrnngbngtuytvphicgnggililmtheochdnvningclivinhnggmthngthnghvnlm:nhlitheohngngcli,dclmgina,chcngvomphanh!Hayttcmingisngtrninynhnthcrngngnnnguynraaictxungangc.MttrongnhngnhimvcaHthng2lvtquanhngthithccaHthng1.Nicchkhc,Hthng2mnhimphntchtrongmichngta.

    OGIC

    hiurgitrclpcaHthng1,cngnhphnbitskhcnhaugiantngvnimtin,mibnhynhnkhnhs3.

    Hnhnhnykhngcgcbit:Haionthngvidikhcnhau,cgnthmvy,chvhaiphakhcnhau.onthngbndirrngldihnonthngbntrn.lnhnggttcchngtaunhnrarttnhin,chngtatintngnhnggmnhvatrngthy.Tuynhin,nubntngbithnhnhnytrc,bnsddngnhnraychnhlminhhanitingvogiccaMuller-Lyer.Vbngcchdngthco,bncthddngovbitcdicachnglbngnhau.

  • Githbnochnhoi,bn-tcHthng2cabn,ciconngiltrmbngiltiy-gicmtnimtinmi:BnhayHthng2bitrnghaionthngtrncchiudibngnhau.Nuchibnvdicachng,bnsniiumbnvamibit.Nhngnuchnhnthbnvnthyonthngphadidihnonthngphatrn.Bnbucphitinvosoc,nhngbnkhngthngncnHthng1lmnhimvcan,bnkhngthbtmtmnhHthng1nhnthyhaingthngdibngnhau,mcdbnHthng2bitchcchniu.chngliogic,chcmtcchduynht:Bnphihccchhoinghichnhcmgiccamnhvchiudicacconthngkhichngcgnthmvy.pdngcnguyntc,bncthnhnranhngogicvnhlinhnggbncbitlchnhxc.Nubncthlmciuny,bnskhngbaogiblabinhngminhhacaMuller-Lyer.Nhngdthnoina,bnHthng1svnthymtonthngdihnonthngcnli.

    Khngphimiogicucthnhnthybngmtthng.Ccnhngogictrongsuyngh,mngitaginlogicnhnthc.Khivattnghipihc,tithamgiavikhahcvnghthutvtml.Trongmtbiging,thygiocachngtigingchochngtimtmutruynngngn.ylnhnggthyk:Risclcccbngpphimtbnhnhn,anhtachiasvibnvsnhngsailmmanhta

  • phichungtrongnhnglniutrtrc.Bnhnhnnymiutmtcchrnhrtchuynccnhtrliuhiusaivanhtanhthno,anhtanhnrarngbnkhcnhngbcstrc.Bnngcmvianhta,bnbthuytphcrngbnhiuanhtavbnchnhlngickhnnggipanhta.nonny,thygioctcaoging:ngbaoginghnchuynchatrchobnhnhnny!Hytnganhtarakhiphngkhm!ylloibnhnhntmthnnhtvkhngbaogiccbncthgipcanhta.

    RtnhiunmsaunytimihccrngnhnggthygiocnhbochngtichnhlschnglischpdncatmlvkhitrthnhchuyngiaungnhnghincuvTmltrliutimithynhnglikhuyncangthykialngn.HintngnytngthchviogicmMullerLyertrnhbylnhnggchngticdykhngphilcmthythnovbnhnhn.Hinnhinlthygiochorngcmgiccmthngcachngtisbmtkimsot;ntridytHthng1.Hnna,thngthngkhngaidychngtiphinghingcmxccamnhivibnhnhn.Vicbhpdnbimtbnhnhn-ngiclpilplitinsiutrbthtbicamnhlmtduhiunguyhim-gingnhnhngchicvygnvohaionthngsongsong,chngnhlchngschcachngta.chnhlmtogiccgitnlmtogicnhnthc-vti(hayHthng2cati)cdycchlmthnonhnranvckhuynlngctintngvoncngnhhnhngdatrnn.

    Cuhitral:Ckhinochngtacthchnglicschpdncankhng.Thngiptrongnhngvdnykhngphiinhnh.TrongkhiHthng1hotngmtcchtngvkhngthchngngtmchththngrtkhphthinngnchncclisaicasuynghtimthc.Khngphilcnocngcthtrnhcccsailchtronghotngtduyny,bivHthng2khngcbtcmtuminolinhvicclisai.Ngayckhiccumilinktvilisaidngnhrtrrng,cclisaichcthcngnngakhicshtrgimstvnhnghotngrtnlccaHthng2.Tuynhin,khngaicthnmtaysutttinsng,tuynhin,viclintccaocnhgickhnghnttvthctlcchchcchnkhngkhthi.BivlintctcuhivichnhnhngsuynghcamnhskhinbntrnnrtmtmivcchvnhnhcaHthng2thquchm,khnghiuqukhinphimnhnvaitrcaHthng1trongvicphiraquytnhlintc.iuttnhtbncthlmlthahip:Hyhccchnhnbitcctnhhungdnysinhsailmvcgngtrnhccsailmhinnhinhtmccth

  • trongcctnhhungcbongkhncp.Cunschnycvitvitinlbaogingitacngdnhnralilmcangikhchnlnhnralilmcabnthnmnh.

    HCUHUCH

    Vylbncgiithiuvhaihthngnhhainhnttrongmttrnovinhngphmcht,khnngvgiihnrtring.Tithngsdngcccuvn,trongcchthngccoinhnhngchng,nhHthng2suytnhhqu.

    Vicsdngngnngnybcoilmtlisaivthngkhngcgiikhoahcchpnhn,bivndngnhlgiirngccsuynghvhnhngcamtconngilibchiphibisuynghvhnhngcanhngnhnvtthonsngbntronguccaanhta.Vmtngphp,thcunyccutrcgingnhNgiqungiahayncpvt.Ccngnghipcatischrarnghnhngcangiqungia,trnthct,giithchchosbinmtcamntinvhcquyntcuhivvicliuHthng2giithchthnovhqutnhton.CutrlicatilnghacacuchngngngnlthuctnhtnhtoncaHthng2cgitrnhmtsmt,chkhngphimtligiithch.Nlcuniginlccacuny:Tnhnhmlmthnhngtnhinihisnlc,mtakhngnnthchinkhiangcrtrivclinhvisginnngtvtngnhptim.

    Tngtnhvy,cutuynbkiulixebonbontrnngvngthucvHthng1nghaliukhinmtchicxevongrlmthnhngmangtnhtngvhunhkhngcnnsnlcno.Ncngngrngmttixkinhnghimcthlixetrnmtonngcaotcvngvmvncththamgiangthivomtcuctrchuyn.Cuicng,Hthng2cnhboJameskhiphnngngungctrnhbnchinghalJamescthhnhxindihnnunhnlckimsotcaanhtabthtbi(nhkhianhtasaybt).

    Hthng1vHthng2lnhnvtchnhtrongcuchuynmtisktrongcunschny,tichchnphilmrmtiu,rngchnglnhngnhnvthcutrongmtcuchuyntngtngmtimunlgiivcchvnhnhtrnocaconngi.Hthng1vHthng2khngphilnhngthcthinhnhcccbphncamtcthvilcphngtng.Vcngkhngcphnnotrongnobhaybtchthngnocgilunochhuy.Rtcthbnshi:Vythgiithiuccnhnvt

  • hcuvinhngcitnxuxlmgtrongcunschnghincuny?Cutrlilcunschnycncccnhnvtny,bivnidinchomtsthiquentronguccachngta,ccabnvcati.Ngitacthddnghiuvmtcuvnnuncmiutdidngmtnhnt(Hthng2)hnlmtcig,mtphmchtno.NicchkhcHthng2slchngchomtcutthnlmtphptnhnhm.Trc-cbitlHthng1-dngnhcmtkhuynhhngcbitxydngvdingiinhngcuchuynvccnhnttchcc,victnh,thiquenvkhnnghnhoi.Bnsnhanhchngnhhnhnhngquanimxuvmtloqungiancpvt,bnsnghlocnhiuhnhvixuvbnsnhvlo,dchltrongmtkhonhkhc.cnglhyvngcatikhisdngngnngcahthngbnglihnhvnnygipccbnshiuhnvhaihthng.

    TisaoligichnglHthng1vHthng2chkhngphilmiutknhHthngtngvHthngnlc?Ldortngin:NiHthngtngdihnsoviHthng1vchimnhiudintchtrongbnhcabnhn.iunycnhhngy,bivbtcthgchimnhiudintchbnhcabnulmgimthiukhnngsuynghcabn.BnnncoiHthng1vHthng2nhnhngcitnthnmt,kiunhBobvJoe,victtnchoccnhnvtsgipbnhiurhnvchngkhiccunschny.Khiphiaraccphnonvlachn,cchthnghcunygiptiddngsuynghhnvgipccbndhiuhnivinhnggtivit.

    PHTNGNCAHAINHNVT:HTHNG1VHTHNG2

    Anhtalngi'rtdgyntng',mtvintngcaanhtachlogic.

    chnthunlphnngcaHthng1.Ctaphnngvimiedatrckhikpnhnran.

    Hthng1cabnlntingy.ChmlivHthng2cabnchhuyi.

  • Chng2.Chvnlc

    NubngnhincchibincunschnythnhmtbphimthhnH

    thng2svovaimtdinvinph,songlicinhninhrngmnhlvainamchnh.Trongbphimny,imhnchcadinvinph-Hthng2nylncvnhnhbngcchnlcvmttrongnhngtnhcchinhnhcanhnvtnyllibing,nmincngutthmnlckhirivonhngtnhhungbtbuc.Hqul,nhngtduyvhnhngmHthng2tinchnlithngbnhnvtnamchnhthcs(Hthng1)cabphimcho.Tuyvy,cnhngnhimvquantrngmchmnhHthng2cththchinc,bivchngihinlcvhnhngtkimsotmbnnngvsbcngcaHthng1khngthnolmc.

    NLCTINHTHN

    NubnmunthnghimxemHthng2cabnkhihotnghtcngsutsnhthno,thbnthlmbitpsauy,bitpnyhuyngnlcnhnthctiacabntrongvngnmgiy.No,bnhybtuvitmtlotnhngdysgmbconskhcnhauvvitmidysvomttmth.pmtvitccdysxungmtbn.NhimvdnhchobncgilCng1.Quylutnynhsau:

    Btunhnhpmtcchun(ltngnhtltheonhp1phch/1giy).Ltmtcsvcto4consln.ihainhp,sauclnmtdysgm4consmitheothtltngca4consgccngthm1.Nudystrntmthl5294,thpnngsphil6305.Quantrnglbnphiduytrnhpphch.

    Mtstngicthgiiquytcbitpnyvinhiuhn4constrongnhimvCng1,nhngnubnmuniuvimtnhimvthchthchn,hythvinhimvCng3.

    Nubnmunbitcthmnhlmgtrongkhiucanghotngcngthng,hyxphaichngschlnmtchicbnvng,tmtmyquaylnmtchngschvkcmcabnlnchngcnli,chomyquaytiptcghihnhvbtunhnthngvongknhmyquaytrongkhibnthchnhbitpCng1hocCng3.Sau,bnsphthinrarngngt

  • camnhcsthayikhixemlitonbonghihnhqutrnhlmviccngthngcabn.

    TicmttringhimringvibitpCng1.KhicnlmtsinhvinkintpchuynngnhTmlhctiihcMichigan,tronglctmkimmttinghincuphhp,ticcmtbibotrntKhoahcHoaK(ScientificAmerican)trongnhtmlhcEckhardHessmtngtcamtgingnhcnhcascatmhn.Gny,khiclibibony,tivnthynvcngthv.BibobtubngvicnhtmlhcHesskchuynvcangnhnrangtcangmtohnkhingnhnngmnhngbctranhthinnhintuytpvdnglitrchaitmnhilpvhaingiphnanhnnhngtrongmtngitrnghpdnhnngicnli.Chcmtskhcbit:Cpngtcamtmrnghnkhinhnthytmnhhpdnvthuhplikhinhnthybcnhcnli.Trongbibo,Hesscnvitvloicyccdc,mtvtliulmginnngttrcythngcdnglmmphmvvnhngtnmuasmphieocpknhenkhiimuasmnhmcheivthmmunivinhngmnhng.

    MttrongnhngphthincaHesscbitthuhtschcati,khingnhnmnhrngngtmtcangilnhngnhtintriccknhycmviccnlctinhthn-chngmrnghnkhiconngiphilmphptnhnhncpschaichsvchngmrnghnkhihphiimtvinhngvnkhhnsovikhigpmtbitonngin.Ccquanstnycangchrarngphnngcanlctinhthnkhcbitsovinhngxccmthngtrctrongmichngta.NghincucaHesskhnglinquannhiunngnhTmlhcnhngtirtracmtktlunrng,lduhiuthctcanlctrno,cngcthlmtchnghincutimnng.JacksonBeatty,mtsinhvinttnghiplmcngphngthnghimviticngcchungnimsaymvichyvchngtiquytnhthchinthnghimnycngnhau.

    Beattyvtithitkmtphngthnghimtngtnhphngkhmmt,trongnhngngithamgiathnghimskulnmtcimycgicmvtrnrinhnthngvomyquaytrongkhilngnghemtonthngtincghimsnvtrlicccuhitheonhpphchcamtchicmyghimtsn.Cminhpphchngvimtgiylmttiachphngngoilesngvchpramttmhnh.Ktthcmiltthnghim,chngtihohngtheodinhngtmhnhcchp,sau,chngtichiunhngbcnhcangtlntrnmnhnhvdngthcoc.Phngphpnyhontonthchhpviccnhnghincutr

  • vthiukinnhn:Chngtignnhbitktqungaylptcvchnglunchonhngktquhtscrrng.

    Beattyvtitptrungvonhngbitpnhanh,vdnhbitpCng1,mmnhbitchclcigangdinratrongucchthvobtcthiimno.Chngtighiliccdystheotingnhpphchvachoitngnhclihocbinichngtheoquytc,trongkhivnginguynnhpphch.Rtnhanhchngchngtinhnthykchcngtthayitgiynyquagiykhc,phnnhnhngyucuthayicanhimv.CutrlichobiuhnhchVngc.NubntngthbitpCng1hocCng3,nlcxuthinkhibncgngbtkpvitngcons,ringntnnhimkhibncgngtmrapnchodysmingaylptcsauhainhpngh,vlidnthlngkhibntrtbnhngdyshonthnhkhibnhngnhn.Dliungttngngvitringhimcachth:Dyscngdithngnhinlkhinngtmrnghn,sbininhimvtothnhnlcvkchcngtginhtmctngngvinhngnlccaonht.Cng1vi4conskhinngtginrahnsovinhimvnhcli7consthngthng.Cng3,vnkhhn,ihisnlccaonhtmtitngquanstthy.Trong5giyutin,ngtginnkhong50%sovithngthngvnhptimtngln7nhpmtpht.lnhimvkhkhnmconngicththchin-hschuchtnubyucucaohnna.Khichngtaarachoccitngslngconsnhiuhnmcmhcthnh,ngtcahngngginnhocthmchlcoli.

    Chngtithchinthnghimnytrongvithngmttnghmrng,chngtilptmththngkhpkn,chophptrnhchiuhnhnhngtcachthlnmtmnhnhdchnhlang,chngticngcthnghethytingniphatrongphngthnghim.Myongtctrnhchiucaokhong0,3mt;quanstngtmrnghocthuhpkhiccitnganglmthnghimqulrtthvthuhtschivikhchthamquanphngthnghim.Chngtitcmthyvuisngvgyntngcvikhchkhabikhnngcthonxemkhinothitngnghincucathnghimstbmtnhimv.Trongmtphptnhnhm,thngthngtsmrngtrongvigiyvcginguynnhvytronglcitngnghincucathnghimthchinphptnh,nlptcthuhplikhiitngnytmramtpnhoctbnhimvcyuculm.Khinhnthnhlang,ikhicchnhncangtcngnhkhchthamquankhngkhingcnhinkhinghechngtihi:Tisaobnlikhngsuynghtip?Cutrlitbntrongphngthnghimlunl:Lmthnobnbitc?vcutrlicachngtis

  • l:Bichngtiangnhnvocastmhnbn.

    ikhinhngquanstnguhngthnhlanglicgitrthngtinkhngkmgnhngktquthuctthnghimnghimchnh.Tikhmphcmtchuynrthaykhivtnhquanstngtcamtphntrongkhongthigiannghngigiahainhimvcathnghim.Cyvnginguynvtrkcm,vvyticthnhnthyhnhnhconmtcacykhictatiptctrchuynvinhngngicngangthchinthnghim.Tingcnhinkhithyngtcacvnnhvkhnghcmnhncsginnngtkhictrchuynvlngnghemingi.Khnggingnhnhngthnghimmchngtithchin,nhngcuchuynphimrrngihirtthockhngihisnlcno-cnglmchbngvicnhclihaihaybacons.chnhlkhonhkhctichtnhnrarngnhngnhimvmchngtichnchothnghimnythcsihimtnlccbit.Mthnhnhvtquatrongc:isngtrc-tilisngcaHthng2-bnhthngcvnhmtcuctnbnhnhng,ikhibngtqungbinhngonchybvthithongbinhngvnguancrt.VccbitpCng1hayCng3chnhlnhngqunguaxencrt,cnnhngcuctrchuynphimthngthngccoilmtcucdob.

    Chngtanhnthyconngikhithamgiavonhngcucuaxencrttrongtrc,cthtrnnmlamtviim.CctcgicaChKhtvhnh(TheInvisibleGorilla)khinchkhttrnnvhnhbngcchkhinnhngngiquanstbntitmucmcccuthangchyquachylitrnsnu.ChngtiphthinramtvdtkchtnhhnvsmlatrongnhimvCng1.Ccitngctrnhchiumtlotnhngchcixuthinchngvnhkhihanglmvic.Hcyucutnhimvlnhngu,nhngngthihcngcyucuphibocolixemcchciKnohinratrongsutthigianhlmnhimvhaykhng.Phthinchnhlkhnngnhnravbocovmctiuchcithayitrongvng10giycabitp.NgiquansthunhkhngbaogibquachKnoctrnhchiuuhockhignktthcnhimvCng1,nhnghuhtbnhbquamctiuvokhonggiacanhimvkhitrchangnlcmccaonht,mcdconmtcahmtohtmc,nhnchmchmvonhngbchnh.ThtbitrongvicphthinitngchcicngvrashnhchVngcgingvimcangt.Stngngvnlpli:mcangtphhpvimcnlccachthvchngtacthtiptcitheocchnyhiucchhotngcatrno.

  • Gingnhnhngchicnghintngoinginhhaycnhcabn,ccngtcngchophpoccchsnnglngtinhthnbnangsdngthiimhinti.Haivdnyrttngthchvinhau.innngbntiutntythucvovicbnsdngthitbinno,nthpsnghaymynngbnhm.Khibnbtmtbngnhaylnngbnh,nschmcinnngncndng,khnghnkhngkm.Tngt,khichngtaquytnhlmg,chngtacngtragiihnnlckimsothnhng.Vd,ngitaachobndysgm4cons,chnghn9462,vnicucsngcabnphthucvovicbncthnhcntrongvng10giyhaykhng.Dbncyucucsngcamnhnmcnoina,thbncngkhngthsnsinhranlcivinhimvnynhiuhnnlccnthitmbnphisdngarapnchonhimvCng3,cngvi4consnyc.

    CHthng2vhthnginnngtrongnhbnucgiihncan,tuynhinchngphnngkhcnhauivinguycbhotngquti.Khinhucuinnngvtmctichophp,ttcccthitbsnglotttcngmtlc.Ngcli,phnngcatrnotrongtrnghpqutilictnhchnlcvchnhxchn:Hthng2bovnhnghotngquantrngnht,chonnnvnnhncinnngmncn;khnngchutiscphnphi,giynyquagiykhcchoccnhimvkhcnhau.Trongphinbnthnghimkht,chngtakhinchonhngngithamgiatptrungutinvonhimvcccons.Chngtabithslmtheohngdnbivthigianquanstitngkhngnhhngnnhimvchnh.Nuchcicbitxuthinvonglcihistptrungcao,chthnginlkhngnhnthyn.Khinhimvthayi,tihistptrunghn,thkhnngphthinchcistrnnddnghn.

    Khnngnhvschctiluynquacmttintrnhlchsphttrincanhnloi.Xcnhphnghngvphnngnhanhvinhngminguyhinghimtrngnhthaynhngchitimnngnhtcithinchisngstcaloingichngtavkhnngnychcchnkhngchthucvloingimcmunloi.Ngayciviloingihini,Hthng1vnchutrchnhimtrongnhngtrnghpkhncp,nnhmcutinchonhnghnhvibovsantoncabnthn.Thtngtngbnangiukhinmtchicxehi,tnhinbnphthinmphanhbhngmxethvaivoonngtrntrndu.Bnsthybnthnphnngvinguycnguyhimtrcmthncvicbnthcsthcyctnhhnh.

  • Beattyvtichlmvicchungcmtnmthinhngshptcmchngticctcngrtlntisnghipvsaucacibn.SaunyBeattytrthnhchuyngiaungnhcaphpongtnhnthccntithvitcmtcunschctalChvNlc,phnlnnidungcunschnydatrnnhnggchngtithuctrongqutrnhlmviccngnhauvckinthckhititheouinhngnghinculmtiihcHarvardvinmtipsau.Chngtihccmtiukdiuvhotngcatrno-mgitiginlHthng2-tvicsdngphpongtkhithchinccnhimvkhcnhau.

    Khibnthnhthcvimtnhimvno,nsihibntnnglnghnhonthnhnhimv.Nghincunobchothynhngthnhphntrongnobthamgiavocchotnglinquantimthnhngthayikhiknngcabntngln,vitkhuvcnobthamdvovicxlhnhnghn.Hintngtngtnhvycngxuthinnhngthinti.Nhngcnhncngxutchngthkhngcnnlcnhiukhixlcngmtsvn,iunycchngminhquaginnngtcngnhhotngkhccanob.Quylutphbinvvichuyngtsnlcpdngctrongclnhvcnhnthclnhotngthcht.Quylutnychngminhnucnhiucchkhcnhaucngtmtmctiu,conngithngcxuhngsdngcchthctphihuyngnlcnht.TrongngnhKinhthc,nlcngvigithnh,cnknngctoratscnbnggialinhunvchiph.Cnslibinghnhthnhtbnnngsuthmcaloingi.

    Chngtilmthnghimvnhnghiungtngikhcnhaucanlcnhthcocoginngt.Ngaytu,ccitngthamgiathnghimnyubit,nhnthcyvchunbtmththamgiathnghimcachngti-thmchcnlintcthcvsnsnghnmcmnghincunyyucu.Lcu,khiphinhmthochaiconshayhccchlintngmttvicccons(vds3ngvitcnhca)thnobsnsinhramtshiungvatrongbnhgycngthngmctrntrungbnh,nhngcngchmctithiu,ngtginnkhong5%sovikhithchinnhimvCng3.Nhimvkhcihibnphiclngkhonghaitnnngsnlnchngnorrngskhinngtcabnphimrnghn.Nghincugnychothyvickimchxuhngchaitrirc(nhtrongHnh2cachngtrc)chihirttnlc.Ccthnghimghinhnhanh6hoc7chsihinhiunlchn.Hnccbntngtringhimvic-khicyucuctosinthoicabnhayngysinhnhtcangibni,bnschphingngliichtnhngcngphibrakhakhnlclm

  • n,bivnihibnphilctrongtrnhmtchuinhngconsvtrlitheongtht.Yucunhnnhmtrongugiahaisc2chshaynhimvCng3lnhngnhimvgntmcgiihnmhuhtmingicthlmc.

    Vyiugkhinmtshotngnhnthcliihinhiunlchnnhnghotngkhc?iugsinhrakhichngtaphisdngschtmthi?Hthng2cthlmcnhnggmHthng1khngthlmc?Gichngtascngthitmcutrlichonhngcuhiny.

    Nlccsinhrakhibnphiduytrlintctrongtrnhvitng,mitngliihinhnghnhngkhcnhau,hoccnphikthpchnglitheomtnguyntcno-vdnhnhlinhngvtdngbncnmuasmkhincasiuth,chnnmnchaythtbkhitrongnhhng,hocphntchnhngktquthvtmtcuckhostvilngthngtintccmuthrtnh.ChcHthng2micthhotngtuntheoccnguyntc,sosnhccitngtrnvitiuchkhcnhauvaranhnglachnhplnhtgiaccphngn.Hthngtng1khnghccckhnngny.Hthng1chnginlphthinramilinh(ttcbnchngugingnhau,cucontraicaohnngbrtnhiu)vnitrihnkhonphntchthngtinvmtvn,nhngnbtaykhiphixlnhiuchkhcnhauvocngmtlc,cngnhkhngphilchuyngiaphntchdliuthngkthngtinnthun.Hthng1sphthinramtnginocmtkiunhlnhtnhvrtgngh,yuthchsngnnp,gngngvcnimammviccchititthgngingvimtththththit,nhngnuphikthpbnnngphnonnyvishiubitvmtlngnhnhngngithththchcHthng2lxlc-nuHthng2bitciglphhpvimtsngi.

    KhnngsngcncaHthng2lstipnhnmtlnhngnhimv:Ncthlptrnhbnhtunthmtchdnno,chophptrcvtlnnhngphnngtheothiquen.Hythlmthnghimsauy:mttcschcipxuthintrongtrangny.ycthlmtnhimvmbnchatngcbitvhimkhibncyuculm,nhngHthng2vncthmnhimnhimvny.Scnsnlcpbnthnthchinnlclmbitpny,mcdbnchcchnrngbnthnsdntinbtrongnhimvnynunhcluyntpthngxuyn.Ccnhtmlhcginlkimsotiuhnhmtstipnhnvktthcmtlotccnhimv,cnccchuyngiaThnkinhhcthxcnhctngkhuvctrongnobsmtrchnhnghotngno.Mt

  • trongsnhngkhuvcnysthamgiavohotngbtckhinomtmuthuncncgiiquyt.Mtkhuvckhcnmphntrccabnophttrinngimnhmhnsoviccloingvtkhcvcngthamgiavoqutrnhxlthngtin,mchngtalinhchngvitrthngminh.

    Githgisnhcuitrangny,bnsnhncmthngdnkhc:Hymttcduphytrongtrangtiptheo.Nhimvnykhhn,bivbnvamilmquenckhnngtptrungschvottcccchptrongnhimvtrc.Mttrongnhngkhmphcgitrcaccnhtmlhcnhnthctrongmythpktrliylvicchuynitmtnhimvnysangmtnhimvkhcihirtnhiucgng,cbitlkhibhnchvmtthigian.YucuchuyninhanhlmttrongnhngldokhinnhimvCng3vnhimvnhnnhmtrthnhnhngnhimvrtkh.honthnhcnhimvCng3,bnphinhviconscngmtlc,linktmiconsvimtphptnhring:Viconsangxphngchcbini,mtconsthangtrongqutrnhyvnhngconskhcthayisauphptnhCng3,ttcuphiclugichoraktqucuicng.Ccbikimtrahinivsclmviccabnhyucuccitnglintcbinigiahainhimvkhcnhau,lugiccktqucamtnhimvtrongkhitiptcxlnhimvcnli.Nhngngilmttmyloithnghimnythngcxuhnglmttbikimtratrtuthngthng.Tuynhin,khnngkimsotstptrungkhngnthunlmtphngphpkimtratrtu;ccphngphpkimtrakhnngkimsotschhiuqudboaickhnngtrthnhnhkimsotiuhnhkhngluvaiciukintrthnhphicngchoKhngqunIsraelcnihirtnhiuyuthnlchdavotrthngminhthngthng.

    plcthigiancnglmtnhntnaihisnlc.NubntngthchnhnhimvCng3,thsthysgpgptoraplc,mtphnlnnhpvmtphnlnkhnngtidliu.Gingnhnghstunghngvivitribngtrnkhng,bnkhngcphplmchmli,tcxldliutrongbnhquytnhnhp,khinbnphilintctipnhnxlthngtinmivlugiccthngtinctrckhibinmt.Btcnhimvnoihibnphixlcnglcvitngucchungnhntgpgpny.Trkhibncmtbnhkhngkhip,thmayrabnkhngphichuplcphilmvicqucngthng.Nhngdngthctduychmihinhiunlcnhtliihibnphisuynghnhanhnht.

    ChcchnlkhithamgianhimvCng3,bntthyucmnhphi

  • hotngcngthngbtbnhthngnmcno.Ngayckhibnsuynghkimsng,mtvinhimvghinhtrongthigianbnlmviccngihinlcnhnhimvCng3,thmchkcyucunh6conschomtcucgikhncp.Chngtathngtrnhkhngtrcqutibngcchchiaccnhimvcamnhthnhnhiubcddnghn,accktqutcthivobnhdihnhocvitlngiyhnlchucnhqutibnh.Chngtadnhnhiuthigianchomtnhimvhnvhuyngquylutnlctithiuiukhinisngtinhthncamnh.

    CHVNLCLNTING

    Tiskhngthxlvnnytronglcanglixe.lmtnhimvlinquannginnngt.Nihinhngnlctrc

    Quylutnlctithiuanghinhu.Anhtacngnghtcngtt.

    Ctakhngquncuchp.Chlcyhontontptrungvomtvnkhckhingitachtthiimhpvchngnghethycunight.

    CigtnhinxuthintrongctithlbnnngcaHthng1.Tisphibtulituvtmkimntrongbnhcamnh.

  • Chng3.Gkimsotlibing

    Minm,tisngvithngBerkelyvmttrongsnhngnimvuikhi

    sngylqungngibbndmmingytheoltrnhnhsnquaccngni,viquangcnhtuytvicavnhSanFrancisco.Tithngxuyntheodixemmnhimtbaonhiuthigianvcntnbaonhiusclcchohotngny.Ticnbitcvntccamnhlkhong17phtibcmtdm,vitcnythvicibkhgingmtcucdochinhnhng.Tichcchnrngnlcthchtmmnhphibracngnhlngcalobtchykhiitcyphicaohnnutingithgintrnghbnhnhngtithcskhngcmthycngthng,khnghnlonvcngkhngcnphirngsc.Ticnckhnngsuynghvlmvivictrongkhiibvntcyna.Thctticnhyvngvicchukhibmingynhvycthgipmnhththiuchn.

    Hthng2cngcmtvntctnhinnhth.Bntiutnnnglngthnkinhchomtshotngtduyvnhnthcchuyngangdinraxungquanh,ngayckhitrccabnkhngchotnggcthnhngnvnshicngthngmtcht.Trkhibnangtrongmttnhthcmthycnphicntrnghockimsotbnthnmtcchbtthng,cnthvicnhnthcchuyngangdinraxungquanhhoctrongucbnskhnglmbntnnhiusclc.Bncthrartnhiuquytnhnhkhivnanglixe,haytipthumtsthngtinkhibnangcbovtraoimtvicuchuynvuvvibnihocngnghip,ttcutnrttsclcvbnkhnghcmthycngthng.Nhnghotngnynhnhngginghtmtcuctnb.

    Thngthngthvaibvasuynghvuvlchuynbnhthngvthctlcnkhdchuna,nhngnunhnghotngnybylnmtmccngthngnothslthchthcivingunlcchncaHthng2.Bncthkimchngktlunnybngmtthnghimngin.Tronglcangdochithoimivimtngibn,hyboanhtangaylptctnhnhmphpnhn23x78,gnnhchcchnngibnnysdnglitcth.Kinhnghimcatichothytacthsuynghtronglcido,nhngkhngththamgiavomtcngvictrnoihiphitimtlngdliulntrongbnhngnhn.Nutiphisuynghmtlplunphctptrongthigianngn,chcchntismunngli,hoctt

  • hnlngixungthayvngim.Ttnhin,khngphimihnhthctduychmuihistptrungcngthngvvithnghimnlctnhnhmkhiidob,tinghracnhngthtuytvinhttrongcucichnhnhnhngcucidoviAmos.

    Tngtclnsovitcibthngnhtcamnhlmthayihontonkinhnghimibcati,bivsthayitcphhykhnngsuynghmchlccati.Khitngtc,stptrungbgimstnhngchchoviclmquendnvitcmivchmchduytrtcminy.Khnngsuynghvaramtktlungprtchomtvncngvthtrnnkhthchin.Khitileoitctrungbnhkhong14dm/gi,thtikhngthnghcnbtciug.Bncnhnlcthchtdichuynvitcnhanhtrnsutchngng,ticnphicnlctinhthncgngkimsotbnthnngnchnhammunivitcchmli.Rrnglcstchvtduyulnhnghotngihicngmtsnlcnhnhau.

    ivihuhtchngta,theouimtmchsuynghilclmchngtacaumynhntrn,haytrntrvmtvnguihistkimsot.Mcdtichatngthchinmtkhostchthngno,nhngtichorngthngxuynhoniccnhimvvtngtctrongcngvictrcvbnchtkhnghdchuchtnovmingithngcgngtrnhimtviiunykhicth.chnhlldovsaosnlctithiulitrthnhmtquylut.Ngayckhikhngbthcpvmtthigian,duytrmtdngsuynghmchlcihimtklutkhtkhe.Chkhiquanstslntikimtraemailhaylcxemtrongtlnhcnnhnggtrongkhongmtginghvitlchchothyhnhnghmchanhucubcthitcthotrakhitclmvicvinktlunrngduytrmthotnglintcihisnlctchhnnhiusovikhnngticthtptrunglmvic.

    Maysao,hotngtrnokhngphilcnocngngghtvikhiconngitacntnhngsnlctrongmtkhongthigiandimkhngcnsdngnnhngchiubinghngi.NhtmlhcMihalyCsikszentmihalyilmvicchmchhnbtcainghincuhintnglmglintckhngbitmtmivttnchohintnglflow(dngchyylmtthutngcatmlhc)msaunytrthnhmtphncangnnghc.Nhngngitngtringhimdngchycmtnhthtrongtrngthitptrungcaokhngbitmtmikhinhnhmtcmgicvthigian,vbnthn,vcccvncnhn,vnhngnginymtnimvuisngcamnhkhitrongtnh

  • trngylrthpdn,khinCsikszentmihalyigilmttringhimsungsngnht.Rtnhiuhotngcthtoracmgicdngchyny,tvtranhchonuaxemt-vivimtstcgimtibit,vitmtcunschcngccoilmttringhimsungsng.Dngchykhcbithnsovihaidngnlc:Tptrungvomtnhimvhayduytrhotngch.uaxemtvitc150dm/givchimtvnccngthngrrngihirtnhiunlc.Tuyvy,trongtnhtrngdngchy,duytrstptrungvonhnghotnglthkhngihingitaphitkimsot,mngcli,nnglngcgiiphngtrctiptchnhnhimv,thngquaitay.

    Hthng2Bnrnvsuyyu

    Githmnhcxclprrngvccdngthccahotngtrcbaogmcstkimsotvsnlcnhnthc.VinghincuTmlhcchngminhconngingthicmthybththchtrcmtyucuphinhnthctrongkhiphicgngchngliscmd.Hytngtngbncyucughinhmtdysgm7constrongvngmthochaiphtvbnphidnhutincaonhtchonhimvghinhccconsy.Trongkhibnangtptrungschvocccons,bncmilachnmttronghaimntrngming:Mtchicbnhsclangonchtngivmtmnsa-ltrauqubdng.Hinnhinkhnngcaolbnslachnscmdchtngicamnbnhsclatrongkhiucvnbnrnvivicphighinhcccons.KhiHthng2angbnrn,Hthng1stcngnhnhvicachngtanhiuhn,nhtlkhibnlngihongt.

    Nhngngiangbnrnvnhnthcscxuhngaranhnglachnchk,sdngngnngnhycmnhtvaranhngnhnnhhihttrongmtvitnhhungthct.Hthng2bnrnvinhimvghinhvlplicccons,khinnllvnhnthcnhngttnhingnhnngnhnthckhngphilnguynnhnduynhtlmsuyyukhnngtchcaconngi.Mtvithcungccnhaymtngvobanmcngtorahiungtngt.Khnngtchcanhngngisngbanngybsuyyuivobanmvkhnngnystheochiungcivingisngvmthkhnngtchylisuyyuvobanngy.Lolngthiquvvicphihonthnhttmtnhimvnoikhicngcntrktqu,bivbnhngnhnphilintctinhnglungsuynghcngthngvch.Ktlunrtrrng:Tkimsotihistptrungvnlc.Nicchkhc,kimsotsuynghvhnhvilmttrongnhngnhimvdoHthng2mnhim.

  • NhtmlhcRoyBaumeistervccngnghipthchinmtlotnhngthnghimgykinhngckhichngminhmtcchthuytphcrngttcccdngthccanlctchnhnhnthc,cmxc,haythchtuchimtnhtmtphntrongbnnglngtinhthncaconngi.Ccthnghimcahnghincuccnhimvlintipchkhngnghingvccloinhimvkhcnhau.

    NhmcaBaumeisterlpilpliphthinrngscgngnlchoctchrtmtmi,nubnpbnthnphilmmtvicgy,bnsbthohchockhckhnngtchhnkhiimtvinhngththchktip.Hintngnycttnlegodepletion(Tmdch:Ssuyyucaciti).Trongmtminhchnginhnh,nhngngithamgiathnghimchngdnhykimchcmxctrcmtbphimvcngxcng,nhngsauhlidinxutrtchn,trongmtthnghimoscchungvthcht,thnghimnyxemnhngngithamgiathnghimgicmtchiclcknngtrongkhongthigianbaolu.Nhngnlccmxcgiaionucathnghimlmgimikhnngchungaundobcngc,vthcitibsuyyutrongmichngtachngmychcmphiuhngnhimv.Trongmtthnghimkhc,utinmingibvtkitsctrongmtnhimv,yucuphinchobnghtnhngnclichosckhenhtihoccnty,trongkhi,hliphicnglihammuntrcnhngchicbnhsclahocbnhquygiudngcht.Chngmychc,nhngnginysuhngnhanhhnthngthngkhiphiimtvimtnhimvtduykhkhnno.

    Chonnay,cmtdanhschdivadngnhngtnhhungvnhimvccholckhnngrtkitstchcaconngi.Ttculinquannmuthunvnhucuingclixuhngtnhin.Baogm:

    Trnhxanhngcongutrng.Kimchcmxckhixemmtbphimkchtnh.aramtlotnhnglachngytranhci.Cgnggyntngvingikhc.Phnngtttrcmthnhngxucabni.Giaotipvimtngikhcchngtc(ivinhngngithnhkin).Danhschnhngchdnsuyyucngcckadng:Lnthcnnking.Vungtayqutrntrongcncungmuasm.

  • Phnngthiqukhibkhiukhch.Cmnxithmmtchttrongnhimvnmchttay.Thhinkmtrongccnhimvtduyvkhiphiaranhngquytnhlogic.

    Bngchngrtthuytphc:CchotngphctpihistkimsotthucvHthng2vqutrnhtkimsotykhintacmthykitscvkhngmydchu.Khnggingqutrnhtduy,citisuyyubmttnhtmtphnnglcsauminhimvtkimsot.Saukhihonthnhccnhimvnhth,bnccmgickhngmuncgngtrongccnhimvtiptheo,mcdnunhbtbucthbncngcththchinc.Trongvithnghim,conngicthchngcvicchiungcacitisuyyukhickhchlmnhthchinhnhng.Ngcli,khibnphinh6constrongbnhngnhn,cnglcliphithchinmtnhimvnothdcmunnlchnbncngkhnglmc.Citisuyyukhnggingnhtnhtrngbnrncatmlnhnthc.

    KhmphngkinhngcnhtmnhmcanhtmlhcBaumeistercngb,lngchorngquannimcascmnhtinhthnchlphpndkhnghnkhngkm.Hthngthnkinhtiuthnhiuglucosehnhuhtccbphnkhctrongcthvccnlccahotngtinhthndngnhlkngnlngglucosekhngkhip.Khibntptrungaramtquytnhtrckhkhnhaythamgiavomtnhimvihiphikimsotbnthncao,lngglucosetrongmucabncngsttxung.Hintngtngtcngxyraivimtvnngvininkinhkhichygiaionncrt,lngglucosetrongcbpcavnngvinnycngttxung.HqurntcaquannimnylccphnngcacitisuyyucthbginondohpthlngglucosevBaumeistercngviccngnghipkhngnhgithuytnythngquavithnghim.

    Cctnhnguynvintrongmtnghincucxemmtonphimcmngn,trongcmtphnangtrliphngvnbngngnngcth.Trongkhihangxem,mtlotcctlintipctrnhchiuvitcchm.Nhngngithamgiathnghimcyucuphtlcctyivphitptrungvonhimvchnhlquansthnhvicangiphn.Hnhngtkimsotbnthnnymchngtacbittrc,chnhlnguynnhngyracitisuyyu.Ttcnhngtnhnguynvinucungncchanhtrckhithamgiavonhimvs2.Mtnasncchanhcphangtvingglucosevmtnacphavi

  • Splenda.Sauttccctnhnguynvincthamgiavomtnhimv,tronghcnphivtquacsailmcatrcgictmrapnng.NhngsailmdotrcgicxuthinthngxuynhnnhngcnhnccitisuyyuvnhngngiungncSplendachothyhdbnhhngbicitisuyyungnhccnhkhoahcdon.Ngcli,nhngngiungncngchoktqungcli.Dtrmtlngngphhptrongnobngnssuyyu.Hnlsphiutthmthigianvtinhnhnhiunghincukhckhngnhclngngglucosectcngthnoivissuyyucngnhivinhngphnngnhtthi,mbiuhincancthhinquavicginnngtvthayinhptim.

    Gny,mtlunchngvtcngcasuyyutrongxncngtitrnTpchProceedingoftheNationalAcademyofSciences(HcvinKhoahcTtngQucgia).Trongmtnghincu,tmvthmphnxtduytnxIsraelvtnhtrthnhnhngngithamgiavothnghimny.Cngvichngngycahlxemxtnhnghsxinnx.Cchscgilntheothtngunhinvccthmphnsxemxttnghsmt,trungbnhmthscxemtrongmtthigianngnkhongsupht.(Trongshsxinnx,chckhong35%hscchpnhnnx.Thigianchnhxcchomiquytnhcghilivthigianlmvicmtngycaccthmphncchiaralm3lnngh-basng,batravbagiachiu).Cctcgicanghincutheoditlnhnghscchpthunnxdavothigiansaucclnngh.Tlnytngtngtsaumiban,vikhong65%hscchpthun.Trongvnghaigihochnchonlnnghtiptheo,tlchpthunnxgimu,choti0%trcbantiptheo.Nhbncthhnhdung,ylmtktqukhngmongmunvcctcgicnthnarartnhiugithuytloitr.Lngdliunhiunhtcthchmangntinxu:Khiivkht,nhngvthmphncxuhngranhngquytnhddihn,lmcnhtchicchsxinnx.Khnnglcikhtvmtmiungvaitrvoquytnhycaccthmphn.

    HTHNG2LIBING

    MttrongnhngchcnngchnhcaHthng2liukhinvkimsotccsuynghvhnhngcgibiHthng1,chophpmtssuynghvhnhngcthhintrctipthngquahnhvi,ngnchnhociuchnhmtshnhvikhc.

  • Vd,hyxemcunginny.ngcgnggii,mhynghetheotrcgiccabnnh:

    Tnggicamtchicgybngchyvqubngl1.10-la

    Chicgycgicaohnqubng1-la.

    bnbitqubngcgibaonhiu?

    Mtconsxuthintrongubn.Cons,ttnhinl10:10xu.imthvcacunginlngiramtpnhinnhinytnhtrcgichpdnvsai.Chcnlmmtphptnh,bnsthy.Nuqubngtrgi10xu,thtngtinphitrchocgyvbngphil1.20-la(10xuchoqubngv1.10-lachochicgy),chkhngphil1.10-la.pnngphil5xu.chcchnthcthnithny,pnbnnngcngcxuthintronguccanhngngiarapnngchciu,bngmtcchno,nhngnginyiukhinchnglitinggicatrcgic.

    ShaneFrederickvticngnhaunghincugithuytvsphngondatrnhaihthngvngthngdngcugyvbngnghincumtcuhicho:Hthng2iukhinnhnggitHthng1nhthno?ngaralllchngtabitmtsththinnhinvnhngngiarapnqubngtrgi10xul:Ngikhngcgngkimchngxempncamnhngcha,Hthng2chpthunmtpntrcgicmngranphibloib,nuchcnbramtchtnlclcthbitcpnng.Hnthna,chngtacngbitrngnhngngiaracutrlitrcgicbquamtumiquantrngrtphbin,nglhphitcuhitisaongitalictharamtcunginvimtpnhinnhinnvy.Thtbitrongvickimchngnyrtngbivchcnbramtchtxucngsckimtrathi,chmtmthaigiytduy(vnnytngingin),chcnmtchtcngcvhiginnngtlcthtrnhcmtsailmngxuh.Nhngngiarapn10xudngnhlnhngtncungnhitcaquylutnlctithiu.Nhngngitrnhcpnsaidngnhcucnhybnhn.

    Hngngnsinhvinihcthamgiatrlicuvgyvbng,ktquthtngkinhngc,hn50%sinhvinihcHarvard,MITvPrincetonarapntrcgic,ttnhinpnnysai.Tlsinhvincctrngihcnmtopdicctrngtrn,arapnsail

  • 80%.Vnvgyvbnglcucchmtrnutincachngtivinhnnhmsaunystrthnhchcnhcnnhiulntrongcunschny:Cnhiungittinthiqu,tnvinhtrcgiccamnhqumccnthit.Rrnglhchorngnlctduy,dmctithiukhngphiliuthvvctrnhngvincngtcngtt.

    Githtischchobnthymtlplunlogic-haimnhvmtktlun.Hycgngxcnh,cngnhanhcngtt,nubnthylplunnylhplogic.Thaimnhnythktlunthnychplkhng?

    Hoahnglmtloihoa.

    Viloihoachngtn.

    Chonncviloihoahngchngtn.

    asccsinhvinihcchiuchpthuntamonlunnylhplogicmkhngchtnghing.Thct,lplunnykhngcht,bivcthxyrakhnnghoahngkhngnmtrongsnhngloihoachngtn.Cnggingnhcibyca"gyvbng",mtpncvhpllptcxuthintrongubn.Trnhccibynyihiucphilmviccngthngchnglitingnikhekhctlntrongu:ngri,ngri!khinbnkhcthkimtratnhchunxccavnvhuhtmingingisuynghthuochomtvnno.

    Thnghimnychothytrongcucsnghngngy,victruyncngmtsuylunlunbcntr.Naragithuytlkhiconngitatlngtinrngmtktlunlng,hcngscxuhngtintngvonhngkinbtrchoktlun,ngayckhinhnglplunnykhngccnc.KhiHthng1thamgiavoqutrnhsuylun,ktlunxuthintrctin,rimincclplun.

    Tiptheo,bnhytrlicuhinyvtrlinhanhtrckhictip:

    MtnmbangMichigancbaonhiukstnhn?

    Cuhiny,cthitkbiShenFrederick,mtlnnalithchHthng2.CibyynmchliubncnhracDetroitlthnhphctltiphmcaothucbangMichiganhaykhng.CcsinhvinMbitiunyvcngsxcnhcchnhxclDetroitlthnhphlnnhtbangMichigan.Nhngnhnthccthcthnychngnilniught.Khngphittcnhnggchngtabituxuthintrongtr

  • ccachngtavongthiimkhichngtacnnchng.SnginhcrngDetroitnmMichiganvlthnhphctltiphmcaonhtnhiuhnsngikhngbitiuny,nhngphnlnnhngngitrlicuhinyukhngnghnthnhphnykhictcuhivbangny.Thcvy,tltrungbnhnhngngionvtnhtrngtiphmMichiganthphnsovinhngngichivthnhphDetroit.

    CthlichocHthng1vHthng2trongvickhngnghnthnhphDetroit.Khinhcnmtbangno,thvicbnnghnthnhphnonmtrongbangphthucmtphnvochcnngtngcabnh.Vphngdinnythkhngaigingai.NhcnbangMichigan,thngmingiscnhngntngvhnhdungkhcnhauvadanhny:Thngnhngngisngtibangnysccmgicgngi,thnthin,nhiuknim,ntnghnlnhngngisngnikhcchbitsvn;nhngngibnasinhsngtiaphng,ngnhinsbitnhiuvnimnhsinhsnghnlnhngngikhckcnhngnginhanhnhn,thngminh,cthiquentmhiuklngvmtsadanhnomhthch.Trthngminhkhngchlinquannkhnngsuylun,ncnlkhnngtmranhngnguynliuthchhptrongbnhvsnsinhschkhicnthit.ChcnngghinhlthuctnhcaHthng1.Tuynhin,ttcmingiucquynlmchmlimikhilctmtrongbnhttcnhnghinthclinquannvn,cngnhhcthchmlikhikimtramtcutrlitrcgictrongvdbngvgy.Mrng,thntrngkhikimtravtmkimlmtctnhcaHthng2,bncnhthuctnhnythhinmicnhnlikhcnhau.

    C3vngyvbng,tamonlunhoatnvvdvtiphmMichigan/Detroitucmtimchung:Cvnh,tnhtththtbitrongnhngbikimtranhnychrangithamgiatrlibikimtranythiunglcvkhngsuynghklng.

    BtcnginovocctrngihcdanhtingucthtrlihaicuhiutinvsuynghcnthnvMichiganlcthnhrathnhphlnnhtcabangvccvnlinquanntiphmcathnhphny.Nhngsinhvinnycthgiiquytnhngbitonkhhnthnyrtnhiu,nhtlkhihkhngddngaramtpnmhbtchtxuthintronguc.Vicddngthamnlnguynnhnngncnh,tduymichnhlvnrcri.Libingcthlliphnxtnngnivikhnngtkimsotbnthncanhngthanhninnycngnh

  • viHthng2cah,nhngdngnhliphnxtnyhithiucngbngchoh.Nhngngitrnhclilisuynghcthgilnhngngibnrn.Hcnhgichnhayngnohn,khngdhilngvinhngcutrlinngniviv,ngthihoinghitrcgiccachnhmnh.NhtmlhcKeithStanovichthgihlnhngconngiltrhn.

    TRTU,KIMSOT,LTR

    Ccnhnghincupdngrtnhiuphngphpkimtramilinhgiatduyvstkimsot.Mtsngitracuhisosnhnhsau:Numtngicxphngbikhnngtkimsotvtrcgiccamnh,thliungicthtncngmtvtrchaibngxphnghaykhng?

    MttrongnhngthnghimnitingnhtcalchsngnhTmlhclcaWalterMischelvccsinhvincamnh.Hnghincudatrnmttnhhunginhnhivinhngatrbntui.Chngclachn,hoclnhnmtphnthngnh(mtchicbnhOreo)lun,hocmtphnthnglnhn(haichicbnh)nuchngchukhi15pht.Cthlltrsmtmnhtrongmtcnphng,trcmtlmtchicbnvihaivt

    Mtchicbnhvmtcichungdnggiccnhnvinlmthnghim.Thnghimcmtnhsau:Trongphngkhngcchi,khngcsch,tranhhaybtcthgckhnnglmphntnbnnhc.Nhngngithchinthnghimbrangoivchquaytrlisau15pht,hockhiatrrungchung,nbnh,ngdy,hockhitrcbiuhinmtmi.

    Nhngatrthamgiathnghimcquanstquachicgngmtchiu,onphimquaylinhnghnhvicachngtrongsutthigianchiylunkhinngixemphibtci.Khongmtnastremthamgiathnghimckhnngnhbisnnnng,ch15pht,chyulvccembithngschcamnhkhihammunccphnthng.10n15nmsau,khongcchgianhngatrcnglicshammunvnhngatrkhngckhnngylrtln.Nhngemcnglicshammunckhnngkimsotnhnthctthn,cbitlckhnngnhhngschcabnthnmtcchhiuqu.Khitrngthnh,tlccemnydngmatycngthphn.Mtskhcbitngktrongkhuynhhngtrtucngxuthin:Nhngatrthhin

  • khnngkimchbnthntthnkhimichbntuivcbnstcnhngthnhtchcaohntrongccbikimtratrtu.

    MtnhmnghincucaihcOregonkhmphramilinhgiakimsotnhnthcvtrtutheonhiucchkhcnhau,trongbaogmcnlcnuidngtrtubngcchnngcaokhnngkimsotstch.Trongnmphinhc,miphinkodi40pht,htrnhchiuchotremtbnnsutuivichngtrnhtrchiintcthitkcbit,ihistptrungvkimsot.Mttrongsnhngbitp,lccemsdngmtchiccnliiukhinmtchmohothnh,dichuynchmonynkhuvcbicvtrnhnhngbisnhly.Nhngngihngdnnhnthyrnluynstptrungkhngchnngcaokhnngkimsot;ccimsghictrongnhngbithitrtucngcnngcaovstinbnycduytrtrongvithng.Mtnghincukhccngdonhmnythchinxcnhcnhnggencbitthamgiavoqutrnhkimsotny,chothyccknngnuidyconcicngbnhhngrtlnnkhnngny,nghincucngchothycmilinhmtthitgiakhnngkimsotschcatrvkhnngkimsottmtrngcachng.

    ShaneFredericktinhnhmtthnghimPhnchiunhnthc,trongcngtravngyvbngvhaicuhikhcclachnbichngcnglnhngthdlmnysinhnhngcutrlitrcgiccvrtngnhngthctlisai(cuhisxuthinchng5).ngnghincutnhcchcaccsinhvintimrtthptrongthnghimny,nhngnginy,chcnnggimstcaHthng2rtyuvnhnthyhcthinhngtrlicccuhibngccpnutinxuthintronguc,hcngkhngsnlngutthmcngsckimtraxemtrcgiccamnhcnghaykhng.NhngngiitheotingnicatrcgickhngsuytnhtrongcccuhicngthngcxuhngchpnhnnhnggikhctHthng1.cbit,hthngbcng,thiukinnhnvthchnhncthnhqungaytckhc.Vd,64%nhngngitrliphngntrcgicnihthchnhnlun34.000-langaytrongthnghnlchnthngsaunhnc38.000-la.Ch37%nhngngitrlingcbacuchnphngnnhnckhontinnhhnngaylptc,thayvchinhnckhontinlnhn.Khichihsnlngchibaonhiutincmtcunschngaytrongngymhvathng,nhngngiimthptrongthnghimPhnchiunhnthc(Cognitivereflectiontest)snlngtrgpisovinhngngiimcao.PhthincaFrederickchothytrongvkchtmlny,ccnhnvtcnhngctnhkhcnhau.Hthng1thbcng

  • vtrcgic;Hthng2thckhnngltrvrtthntrng,nhngmtsngithhthngnyrtlibing.Chngtanhnthyskhcbitlinquangiacccnhn:MtsngithchHthng2camnhhn,mtsngikhcligngiviHthng1camnhhn.Bithnghimnginnynilnnhmtnhdbochunxcnhtvthiquenlitduyloingi.

    KeithStanovichvngicngslunmcamnh,RichardWestbanucngnhcnkhinimHthng1vHthng2(sauhthchgilccqutrnhKiu1vKiu2hn).Stanovichvngsnghincutrongnhiuthpkvskhcbitgiacccthkhiphiidinvimtsvnmcunschnycpti.Hhimtcuhicbntheonhiucchkhcnhau:iugkhinmtsngiddngtintngvoccdonsailchhnnhngngikhc?StanovickrtraktluntrongmtcunschcxutbnctaLtrvucphnchiu(RationalityandReflectiveMind),trongxutmtcchtipcntobovkhcbitivichcachngny.ngvramthnhminhhothhinskhcbitgiahaiphncaHthng2-thct,skhcbitscbnnmcnggichnglnhngtrckhcbit.Mttrongnhngtrc(mngginlthutton)smphnvistduychmvyucustnhton.Mtsngigiihnnhngngikhctrongnhngnhimvtrcnhthny,hthnglnhngcnhnxutsctrongnhngbikimtratrtuvckhnngchuynnhanhtmtnhimvnysangmtnhimvkhcmtcchhiuqu.Tuynhin,Stanovichlplunrngtrtuthngminhkhnglmngitaminnhimvinhngsailch.Cncmtkhnngkhccngthamgiavoqutrnhny,mngdnnhnchonlltr.KhinimcaStanovichvmtngiltrtngtnhngimlctrctidnnhnlbnrn.immuchttronglpluncanglsltrphicphnbitvitrtu.Theocchnhncang,tduynngnihaylibinglmtdngchycatrcphnchiu,mtsthtbicaltr.yquthclmttnghpdnvtobo.htrchon,Stanovichvccngstmracuhibygyvbngvnhngngikhcthchhiunlmtdngchdnchonhngnhmlnngngntrongtduyhnlmtthcothngthngchotrtu,vdccbikimtraIQ.Thigianchochngtabitskhcbitgiatrtuvltrsdndttannhngkhmphmi.

    KIMSOTLNTING

    Cbkhngtinongiimmthchinmtnhimvkodihnggi

  • c.Cblcnocngngy.

    Citicaanhtablmchosuykitsaumtngydihphnh.Thlanhtaquaytrlinhngtintrnhxltrcgicthayvsuynghthuovn.

    Anhtachngbunkimtraxemnhnggmnhnicgitrgkhngna.ChlanhtalcnocngcmtHthng2libing,haylanhtabmtmibtthng?

    ngticlctacxuhngbutmingniranhngsuynghbtphttrongu.Hnlctacngsgpkhkhnkhitrhonmtlintngvshilng.Hthng2yukm.

  • Chng4.Bmylintng

    btuhnhtrnhkhmphhotngkdiucaHthng1,mibn

    nhnvocctsauy:

    Chuinnma.

    Chcnmtnhaigiy,cbitbaothlelntrongubnkhinhnvotchuinnma.Mtshnhnhvknimkhngmydchuhinratrongubn.Khunmtbnclsnhnliicht,thhinsghghvrtcth,mtcchvthcbnsycunschnyraxamnhhnmtcht.Nhptimtngln,lngttrncnhtaydnglnichtvtuynmhicabnckchhot.Tmli,bnphnngvimttmangnghakinhtmmkhnghkimsotchnhnhcamnhkhiphnngtrchinthcy.Ttcqutrnhphnngnyudinrahontonrttnhin,nmngoitmkimsotcabn.

    Khngcldocbitnobnphiphnngnhvynhngucbntnghnhthnhmtlintngtmthivmtlinhmangtnhhqu,Chuilnguynnhngybunnn(nhngchlo,mivicsmauchngquathi.)Trngthibnhcabnthayitheonhiucchkhc:Githbnsnsngnhnravphnngvinhngthvkhinimcmilinhvinnma,vdbunnn,khchu,hoclmlmvcctngclinhvichuinhmuvng,hoaqu,thmchltovdu.

    Thngthng,snnmaxuthintrongmtshoncnhcth,vdnhbaticthumvquchn.Bncngthngkhngdnhnranhngtngclinhvinhngnguynnhnkhcna,chngchocngmtktqumbnkhngmongi.Hnna,Hthng1cabnghinhnthctrngvicthaitcnhnhaunhthltrivilthng:Cthtrcchabaogibnclintnghaisvicnyvinhau.Bntriquamtkinhnghimtngikhcbitsovitringhimtrcycamnh.

    Mtlotphnngphctpxuthinmtcchmaul,tnhinvkhngihibtcscgngnotphabn.Bnkhngctnhnhngbncngchngthngncchngxuthin.chnhlcchvnhnhcaHthng1.Nhnghintngxuthinktrnlktqucavicnhnthy

  • cctngdinranhmtqutrnhgilkchhotlintng:Cctngnyckhiphttrtnhiutngkhc,chngxuthinotnhthctrongtrnocabn.imctlitronghthngphchpcchintngtrnochnhlsgnktgiachng.Mimtnhntucktnivimtnhntkhc,htrvchtr,cngcchonhntkhc.Mttkhiginhngkc,ttoracmxcvcmxcnltnlitrthnhtcnhntoranhngbiuhinkhunmtvnhngphnngkhc,vdnhtrngthicngthnghocthightm.Biuhinkhunmtvibiucmghtmcngcnhngcmgicmchngclinkttrongtrcbn.Ttcdinranhanhvngthi,tybintheonhnthc,cmxcvphnngchccatngngivttcutcngqualilnnhau,ncgiltnhlinkt.

    Chtrongmtvigiy,bnhonthnhmtphnngkdiu,mtcchtngvvthc.Btutmtskinbtng,Hthng1lptctravsgithuytucvcl,vdnhthaitkhngcvglinquancnhnhau,bngcchtoracclinhnhnqutcctng;donnhngedotimnvtorakhungcnhchonhngtintrinsptibngvicchunbchobnnhngskinckhnngxyra;ncngtorakhungcnhchoskincnhcnbngcchnhgixemskincbitmcno.Bnktthcqutrnhnybngviccungcpthngtincaqukhvchunbchotnglaicthdinra.

    Qutrnhvadinralthngmtim,lHthng1chlmmtvicduynhtllinkthaitvihainghanthunlivinhau.Cthbnhiplibngmtlotnhngphnngivimtthcthc,phnngcmxcvcthphnnhmtphnsdingiicacchintng.Nhngnmgny,ccnhkhoahcnhnthcluncvchotngnhnthclsthhin;bntduybngccth,chkhngchvibno.

    Trtlu,ngitabitncchtoramtlotnhnghintngtrnonhtrn:Nchnhlskthpcacctng.Ttcchngtaubitrng,chnhnhkinhnghimtrongqukhcabnmcctngniuinhautuntxuthintrongtrnocamnh.CctritgiaAnhthkXVIIvXVIIInghincuccquylutgiithchchostipniny.TrongcunschNhucuhiubitvloingixutbnnm1748,nhtrithcngiScotlandDavidHumecrtrabanguyntccaslintng:Stngng,slintngvmtthigian,aimvtnhhqu.KhinimvslintngthayitrittthiHume,nhngbanguyntctrnvnngvaitrlnntngchonhngxutphtim.

  • Tisphttrincinhnkhiqutvthnolmttng.Cthcthhoctrutngvncthcbiuhintheonhiucchkhcnhau,didng:Mtngt,mtdanht,mttnhthaymtbiutng.Ccnhtmlhcchorngtnglmtimmuchttrongmtmngli,cgillinktkc,trongmitngliclinktvirtnhiutngkhcnhau.Crtnhiuloilinkt:Nguynnhnlinktvihqu(virus=>cmlnh);svtvithuctnh(chanh=>muxanh);svtviphmtrkhiqut(chui=>hoaqu).ChngtatinthmmtbcsovithicaHume,ltakhngcnnghrngbcphitriquamtlotnhngtnglintipvlnlt.Nunhntheocchhotngcahthngbnhlinkt,thttccdinracngmtlc.Nkchhotrtnhiutng,cngnhbnthntnglickchhotlkhingunchonhngtngkhc.Hnthna,chcvitngkchhotcsuynghmtcchcnhnthc,cnlihuhtccsuynghlinktudinratrongimlng,nmnhtrongtimthccamingi.

    Rtkhchpnhnkhinimchorngchngtaphigiihntruycpvocchotngtrccaconngi,biv,tnhinmni,nxalsovishiubittrcycachngtanhnglilstht:Bnhiuvbnthnmnhhnrtnhiusovinhnggbnngh.

    Skdiucahiungmi

    Aicngbitrngbctphlnutintronggiihnhiubitcachngtavcchhotngcalintngchnhlstinbtrongphngphpolng.Vithpktrliy,cchduynhtnghincucclintnglihirtnhiungimtscuhinh:KhiainitBANNGYthnhngtutinbnnghnsltg?.Ccnhkhoahcghilitnsutcanhngcutrlithngxuynnht,vdnhbanm,nng,hocdilth.Vonhngnm1980,ccnhkhoahcphthinrarng,asnmttnoracthlptctoranhngsthayictholngctrongtrnghpcrtnhiutlinquannmtrongtrnglintng.NubnvanhnthyhocnghethytN(EAT),thtrongkhonhkhc,bncxuhnginchcnthiuvochtrngcaSO_PtothnhtSOUP(cho/sp)hnlSOAP(xphng).Chiungclicngng,ttnhin,nubnvanhnthytTM(SOAP).Chngtagilhiungmi,nghaltNmichotngSPvtTMmitngchotXPHNG.

    Hiungmicthhindirtnhiudngthc.NutNangchimlnhucbn(dbncnhnthcciuhaykhng),th

  • thngbnsnhnbitctSOUPnhanhhnbnhthng,dnchcnibngmtcimpmymihaycvitbngmtbphngchmo.Vttnhinbnskhngchcmibtratnglinquannsp,mcnlhnglotcctnglinquannchuynnung,baogmda,i,bo,nking,bnh.Vnubnvanginmtcibnbcpknhtrongmtnhhng,thbncngscdndtnghnsbpbnh.Hnthna,nhngtngcmicngckhnngkhigiranhngtngkhc,ducyuthn.Nhnhngconsnglntntrnmth,mttngbnhnhmthnsicthtosnglantachonhngtngtipninhau.Giy,bnhanhnglnsngytrthnhmttrongnhngchhpdn,ngctheouinhttrongngnhkhoahcnghincuvtmlhc.

    Mtbctinblnnatrongnhnthccachngtavbnhlhiungmikhngchgiihntrongcckhinimhaytng.Bnkhngthbitntntinhmttringhimmbnthccnhngbnbucphichpnhntngkqucrngcchnhngcabn,nhngtmtrngcabn,cthbdndtbinhngskinmbnthmchcnkhngnghti.Trongmtthnghimmngaysaukhicthchintrthnhmtthnghimkinhin,nhtmlhcJohnBarghvccngsyucuccsinhvinihcNewYork,huhttrongtuit18ti22thuthpbntcnghatmttphpnmt(vd:thyngtcbcph).Hnmtnasngichitrongmtnhmsinhvinnhtranhngtcnghalinquannngicaotui,vdnhFlorida,ngtr,hi,hoarmhocnhnnheo.Khihonthnhnhimv,ccsinhvinthamgiathnghimtiptcthchinmtthnghimkhctrongmtvnphngtngdi.Qungngibngnthaiimthnghimchnhliumthnghimnhmti.Ccnhnghincuknoothigiandichuyngiahaiaimcaccsinhvinny.NhBarghdontrc,nhngngitrtuivatmranhngtcnghalinquannngigiichmhnrrtsovinhngngibnhthng.

    HintngFloridaylinquannhaitrngthicahiungmi.utin,mttphpcctngdndtttnglinhvingicaotui,mcdtginuakhnghcnhcti;thhai,nhngsuynghnynltn,lidndtmthnhvi,ichmvnltcslinhvingicaotui.Ttcnhngiunydinramtcchhontonkhngckimsot.Khichihclngtrciunykhng,khngsinhvinnotrongsnhngghinhnrngcctngmhthuthplicchungmtchvttcbnhukhngnhmithhlmsauthnghimutinkhnghbnhhngbinhngtngmhgptrc.H

  • khnghthccnhngglinquannngicaotui,yvymhnhvicahbthayi.Hintngdndtmingkinhngcny-mttngchiphithnonmthnhvi-cbitnvitngihiungvn.Mcdchcchclbnkhngthcciuny,nhngviccnhngdngnycngangdndtbn.Nubygicaiyucubnnglnilymtccnc,chcchnbnsthchinhnhngchmrihnbnhthng,trkhibnrtghtnhngngigi,trongtrnghpny,ccnhnghincuchorngcthbnsthchinhnhngnhanhhnmtchtsovibnhthng.

    Lintngvncngngtrongchiungcli.MtnghincudinramtihcticlhnhnhphnchiusovithnghimngicaotuimBarghvccsinhvinthchinihcNewYork.Ngitayucuccsinhvinilitrongmtcnphngtrong5pht,vitc30bc/pht,nghalchmhnkhong1/3sovitcthngthng.Sauthnghimngn,nhngngithamgiathnghimnhnracctnglinquannngicaotuinhngtr,gi,cnnhanhhnhnsovibnhthng.Cchintngminghchvo(reciprocalprimingeffects)cxuhngsinhramtphnngrtlogicvmchlc:Nubncminghnngigi,bnscxuhnghnhngnhngigivhnhngnhngigiscngcthmsuynghcabnvngigi.

    Nhngmilinktochiunhvyrtphbintrongmnglilintng.Vd,vuivcxuhngkhinbnmmci,vmmcilicxuhngkhinbncmthyvuiv.Gihythnglnvlymtchicbtch,tnngangviming,dnghaihmrngkpchicbtchli,ucmingtynmphatayphi,uchnmphataytri.Githgichtchicbtsaochouchnhmthngvphaidin,mibnschuliquanhchictyphacui.Cthbnskhngnhnthccrngmttrongnhnghnhngtrnkhinkhunmtbnbinitnhnnhsangtrngthingclilmmci.CcsinhvinihccyucunhgixphngcholottranhbimhaTheFarSidecaGaryLarsontrongkhigichicbtchtrnming.Nhngngiangmmci(mkhngbitlmnhangtrngthiy)chornglottranhbimhahihchnsovinhngngiangtrngthinhnnh.Trongmtthnghimkhc,nhngngickhunmtnhnnh(cngthmcvicnhumy)chothymtphnngctnhlinhcmxcivinhngbctranhgycmgickhchu,nhlnhngatrikht,haynhngngicinhau,hocnhngnnnhntrongccvtainngiaothng.

    Thtngin,nhngiubthngthngcthnhhngmtcchv

  • thcnsuynghvcmxccachngta.Trongmtthnghim,ngitayucunhngngithamgianghethngipbngmtitainghemi.Ngitachobitmcchcathnghimnylthchtlngcathitbmthanhvnhngngithamgiacyucurahiubngcchsdngumikhinghethybtcmthanhmono.Mtnasngithamgiacyucugtulnxung,scnlicyuculcqualcli.Thngipmhnghethylmtbntintrniphtthanh.Nhngngigtu(mtcchngnghavisngtnh)cxuhngchpnhnthngipmhnghethy,nhngnhngngilcucxuhngbcbthngtin.Mtlnna,dkhngchnh,cmilinhthngxuyngiamtiubtchihocchpnhnvhnhthcthhinthngthngcan.Bncththytisaonhnglinhcnhthngthngnhcgngcxbnhtnhvhanhbtkbncmthythnolmtlikhuynrttt:Dngnhbncnpbicmgicbnhtnhvhanhvy.

    Hiungmidndt

    Nhngnghincuvhiungmiphthinrng,quannimchorngconngilunthcvclpkhiaranhngnhnnhvlachnkhngcnphhp.Vd,huhtchngtaunghbuclmthnhngccnnhcklngmkhngbbtciugtcngnvphiubucachngtakhngthnobnhhngbiaimdinracucbuc,nhngthctlibnhhng.MtnghincuvccyutlinquannbucArizonanm2000chngminh:Tlnghgyquchocctrnghctngmtcchngkkhiaimbphiucdinratrnghcsovikhitchcbucmtaimgn.Mtthnghimkhccngchothytrngbynhnghnhnhvcclphcvtrnghccnggiptngxuhngnghccsngkincanhtrngcanhngngithamgiahn.Hiunghnhnhiviphhuynhvnhngthnhphnctrikhccngkhnggingnhau.Tnhngbngchngutincanghincuvhiungmi,ngitathanhnhichmhnkhicginhcvnhngngigi.Githchngtabithiungmicthchmnmingcngchtrongisngcachngta.

    Ginhcvtinbccngsinhravihiungphctp.Nhngngithamgiathnghimcachngticxemmtdanhschgmnmt,sauhstramtcucnghagmbnttheochtinbc(cao/mt/lng/bn/chitrsthnhmt(mc)lng(c)chitrcao).Nhnghiungmikhcthtinhvihnnhiu,baogmshindincanhngvtlinquanntinbccsptmtcchvltrongkhungcnh,vdnhmtbnctphcttrnbnhocmtchic

  • mytnhvimnhnhchlnhngng-latribngbnhtrnmtnc.

    Nhngngibmitinbctrnnclphnsovikhikhngcdndtbinhngthlinquan.Hkinnhnhngngpicgngxlmtvnrthcbatrckhinhnhngngitchcthnghimgip,hquytlitchngminhsclptchcamnh.Nhngngibmilinquanntinbccngtrnnchkhn:Hkhngsnlngbthigiangipnhngsinhvinkhc.Khimtthnghimvinvngvnhrimtngbtchxungsn,nhngngithamgiathnghimbmitinbc(mtcchvthc)snhthsbtchthnsovinhngngikhngbhiungmitinbcnhhng.Trongmtthnghimkhc,nhngngithamgiathnghimcyucuthamgiamtcuctrchuynngnlmquenvimtngikhcvsau,ngitayucuhspxphaichicghtrongkhingitchcthnghimbilythngtintngikia.Nhngngithamgiathnghimcmitinbcthchngixahnsovinhngngikhngbmitinbc(118cmsovi80cm).Nhngngithamgiathnghimcmitinbccngchothyhckhnngchungvicphingimtmnhtthnnhiusovinhngngikhc.

    Chchungcanhngphthinnychnhltngvchnghacnhntronghintngcmitinbc:Smincngkhiphidnhdngnngikhc,phthucvongikhchocphichpnhnyucutnhngngikhc.NhtmlhcthchinnghincuxutscnylKathleenVohskimchstchcamnhkhibnnnhngngdngcanhngphthinny,mdnhlinhimvnychonhngbnccamnh.Ccthnghimcabrtsusc,ccphthincabgiramttngrng,conngisngtrongmtmitrngsngcbaobcbimtnnvnhoginhcntinbcvnctcngtiqutrnhhnhthnhnhncchcachnhchngta,mcthnhhngtithivhnhvicachngtamchnhchngtacngkhngnhnra.Mtvinnvnhothngxuynnhcnhconngitavstntrng,mtsliginhcnChavmtvixhidndtsthunphcbnghnhnhchongngpcavlnhtknhyu.ChngphivictrngbynhannhnkhpnicchnhnhchndungcavlnhoqucgiaccxhictikhngchhmLnhtangnhnbnmcnlmsuygimnhngnghtphtcngnhnhnghnhngtdosao?

    Rrnglccthnghimhiungminhcchoconngitanhrngchnhcichtlnguynnhnkhincctngctitrnnhpdnhn

  • vcthtrthnhphngcchhuhiulmynlngnhngkscht.NhngthnghimkhckhngnhbnchtcahcthuytFreudvvaitrcaccbiutngvndtrongccmiquanhvthc.Vd,hyxemtsauW__HvS__P.Nutrckhiinnhngchcicnthiuvoccttrn,nhngngithamgiathnghimcyucuhynghnmthnhngmhcmthyhthn,thnhngnginycxuhnginvochtrngtothnhcctnhWASH(gtra)hocSOAP(xbng)vtckhnngtoracctnhWISH(cmun)hocSOUP(mnsp).Hnthna,chnghnvicmlnsaulngngnghipcthkhinnhngngithamgiathnghimckhuynhhngimuaxbng,nctyrahocthuctythayvimuapin,ncqu,hocko.Cmgictmhncaaibnhumbncthkhinghammuntmracthschs,mtsthithccgnchotngihiungPhunhnMacbeth.

    cbithnna,stmracncthcthntngbphntrncthkhimtaiclinquannmttilino.Nhngngithamgiatrongmtthnghimctvotnhhungphinidimtngibngtngtng,hocquainthoihocquathint.Ktqulsaubithnghim,ngitaocshammuncanhngngithamgiathnghimvimtviloisnphm,nhngnginiditrninthoicvthchkemnhrnghnlxphng,cnnhngngiditrtrnthintthngcli,thchxphnghnkemnhrng.

    Khitimiuthiungmichokhngi,phnngcahthnglhoinghi.iukhngcgll:Hthng2tinrngnmilngichutrchnhimyvnbitldovsaoliaraccchnlay.Cthtrongubncngangtracccuhitngt:Lmsaomnhngthtmthngtrongmtkhungcnhbnhthnglicthgyranhnghiunglnnvy?Liuccthnghimcchngminhrngchngtahontonvuivvibtcthglmmitrongmtkhnggianchotrc,vobtcthiimno?Ttnhinlkhngri.Hiungmirttinhvinhngkhngnhtthitctmnhhngln.Tronghngtrmctri,chcvingikhngchcchnkhibphiulinquannccvntrnghc,hcththayiquytnhnuaimbphiudinragntrnghcchkhngphitrongnhth-nhngchviphntrmnhththicngcththayicktqucamtcucchyuabuc.

    Tuyvy,tngmbnnntptrungvo,lshoinghikiakhngphilmtlach