daniel kahneman bản quyền tiếng việt -...
TRANSCRIPT
-
DANIELKAHNEMAN
TDUYNHANHVCHM
BnquyntingVit2013CngtySchAlpha
Ebookminphti:www.Sachvui.Com
http://sachvui.com/
-
NhnglitndngcunschEbookminphti:www.Sachvui.Com
Vinhngaiquantmnuthochnhviconngi,cunschcaKahnemanlmtcunngc.Trongcunschny,ngchrarngtrongkhichngtalunchorngnhngquytnhmmnharalhpl,sthcthchngtalimcphinhngthnhkin.tnhtcunschcngemnchongicchitthntrnhnhngsailmhaygimthiuchng.
_LarrySwedroe,CBSNews.
DanielKahnemanthhinmtcchmnhmtrongcunschmicamnhvviclmthnoconngiddngtchkhishpl.
_ChristopherShea,TheWashingtonPost.
LilcTnykhngthnihtctmquantrngcanhngnggpcaDanielKahnememantrongvichiucchthcchngtatduyvlachn.ngnggianhngngikhngl,mttaythdtvinhngsichcaCharlesDarwin,AdamSmithvSigmundFreud.Gingnhccnhtmlhcquantrngbcnhttronglchsnhnloi,Kahnemannhhnhlitmlhcnhnthc,phntchtnhhplvltr,hiubitvnguyc,nghincuvhnhphcvansinh...Mttcphmkitxut,gyntngmnhmtrongchnhthamvngcan,truyntirtnhiukinthc,skhnngoanvitmthihtsckhimtnvnhnvnsusc.Nutrongnmnaybnchccmtcunsch,tikhuynbnnnchncunny.
_JaniceGrossStein,TheGlobeandMail.
Mtcuchuynhtscsuscvhpdn,lshaquyngianhngnghincucamnhvcaccnhtmlhc,kinhtvchuyngiatrongnhiulnhvckhc...Kahnemanmthngthpknghincuvchtlcnhnggitremlibitbaoiuthv,hpdnchocgi.ythcslmtcunschrtngc.Bilnkhngphilmtcunschkhoahcbnhthng,chcmtvichngutinhuch,thv,cnccchngsaulirttnht.Cunschnylmttrnghpngoil
http://sachvui.com/
-
himhoi.Tonbcunschlshpdnkhtvchngtahontoncthpdngnhngiuvocucsnghngngy.Ttcmingiunncn.
_JesseSignal,BostonGlobe.
Quthc,chngtcnphibitnsusctcgiKahnemanvemnchochngtamtcunschhtscthv.Ngiptahiuccckhacnhthcttrongtnhcch,bnchtcachnhmnh.
_FreemanDyson,TheNewYorkReviewofBooks.
Cnhiucunschhayvnhnthcltnhvcmtnhcaconngi,nhngchcmtkittc.KittcchnhlcunschTduynhanhvchmcaDanielKahneman.ylmttrongnhngcngtrnhnghincusnht,hpdnvnhnthccaconngimtitngc.
_WilliamEasterly,FinancialTimes.
TicmtntngcbitviTduyDoThi.Aicngchorngngi
DoThithngminhcbit.Nhngnmtihctptitrngihcvlmnghincusinh,sinhvinDoThidngnhlcnocnglnhngngingulp.CchtduycangiDoThilunkhinchngtabtngvlunthivngsauhthngtduylg?ChngticmaymnclmvicvinhiungiDoThililc.Khichi,tisaongiDoThilithngminhnhvy.Tinhnctrlirngchnhldonnvnhavcchgiodcemlihthngtduyttchkhngphigenditruyn.Thtvy,nubnntncIsrael,bnsthyngiDoThicngcmuda,chngtckhcnhau.ChnhccyuththngtrongtduyctruynliquavnhavgiodckhinchonhngngiDoThitrnnkhcbit.
DanielKahneman,mtngiDoThiinhnhvlnhtmlhcxutchngtngctraogiiNobelkinhthcnm2002.Quatcphmny,DanielKahnemandndtchngtavviqutrnhkhmph,nghincuhn30nmcangvngnghip,virtnhiuthnghimcthitkthngminhvchnhxc.Thnhqucanhngnmthnglaongmitmichnhligiivcchthcchngtacmnhnthgiivtngtcvichngnhthno.lcchthcmnochngtavnhnh,vi2hthngmDanielKahnemangilHthng1vHThng2.NunhH
-
thng1vicchnghnhanh,tng,cmtnh,rpkhunvtimthcthHthng2liccchnghchm,ihinlc,dnglogic,ctnhtonvthc.Hthng2chnhlcchmcnhnchngtanghvciti,bnng.Vcch1cnovnhnhthngxuyn,trongkhicch2litkhicsdngn.
Cchhotngca2hthngtrong1conngi,khicnhnnhntrnquymlnhn,cnghartlnivihotngkinhtxhi.HaihthngnychnhlconngiKinhthcusngtrnmnhtlthuytvconngiHnhngtrongthgiithcti.Cctchc,bngcchnocngangpdngcchnhthctngtnhcchthngnycpcnhn.Htrnharaccquytnhsailmbngccquytrnhckhoahcha&hthngha,ngthichophpphnbinmangtnhxydng.
Titinrngcunschnysemlinhiukinthcbchgipchngtahiucnnglctduycachnhmnhvphthuyn.
ChtchTponFPT
TrngGiaBnh
-
LigiithiuNguynVnTun-Giosykhoa,VinnghincuykhoavihcNewSouthWales,Sydney,Australia.
Bncangcmtrntaymtcunschhay.Haytnidung,hmlng
thngtinhcthut,nvnphong.Nucmttcphmnogipchochngtabnvtihiuhnvchnhmnh,thylmttcphmnhth.Bngmtvnphongngin,trongsngvckhiddm,GiosDanielKahnemandndtbnquahnglotthnghimtmlxhimngvngnghipthchintrongsutbnthpninqua.Ktqucanhngthnghimcckttrongquynschny.Nhngktquthnghimsthchthcsuynghcabn,ngthicungcpnhngkinthcuynbcbncthhiuvhnhvicamnhvcanhngngixungquanh.Cihaycaquynschkhngchlhmlngtrithchcthutmcnmangtnhgiitr.cnchngcuicngvgpquynschli,bncscmthyticnuirngtisaomnhkhngbitnhngthngtinnysmhn!
Ninschmkhngcpntcgilmtthiustln.TcgiDanielKahnemanlgiostmlhcthucihcPrinceton.ngcxemlmtnhtmlhcvinhttrnthgiicnsng.nglngigcDoThi,ttnghiptmlhctihcJerusalem(1954),vphcvtrongquniDoThinhmtchuyngiatml.Nm1958ngsangMhcvttnghiptinstmlhcihcCalifornia,Berkeley(1958).CngvingingnghipthnthitlGiosAmosTversky(ihcStanford),ngthchinhnglotthnghimtmlvcnhiuphthinrtquantrngvhnhviconngi.Nhnhngcngtrnhtph,nm2002,ngctraogiithngNobelvkinhtvnhngphtkinvlthuytvincnh(ProspectTheory).GiosTverskykhngmaymnquaivonm1996,nnkhngcduynvigiiNobelmnglrangcngKahnemanchias.CthnikhngngoarngcunschbnangcmtrntaylmtcktnhngnghincungcpNobel.
NgivitbinylmquenvinhngcngtrnhnghincucaKahnemanvTverskytuthpnin2000.Lc,timibtumtdnnghincuvnguycgyxngtheonguynlcnhnhoiutr
-
(personalizedmedicine).Vnctraltruyntthngtinvnguycnbnhnhnnhthnochiuqunht,vtisaodcnhiuthuciutrlongxngrtchiuquvanton,nhngbnhnhnkhngchudngthuc.NhngthnghimccksngtovlthcaKahnemanvTverskysoisngvcungcpchotirtnhiucutrli.cnhnggKahnemanvit,tithyhnhnhngbitrtnhiuvti!Do,khicunschcnhnh,tivitbiimschtrnThiboKinhtSiGnvothng11nm2012,vnaytirthnhnhgiithiucunschnynbnc.
CunschctalTduynhanhvchm(Thinking,fastandslow).Tuylschdnhchoichng,nhngtrongtcgithutlinhngnghincutmlvxhihccthitkmtcchthngminhvktqulmchobnphisuynghlichnhmnh.Chnghnnhchngtavntngrngconngivnyltr,quytnhcsuytnhcnthn,nhngDanielKahnemanvAmosTverskychngminhtrongcucsnghngngyvcisngkinht,chngtathngquytnhmtcchthiunhtqun,cmtnh,vchquan.Kahnemanchngminhrngchngtathnnhnggchngtatng:lchngtakhngbitnhnggchngtakhngbit!
TrongtcphmTduynhanhvchm,Kahnemanmthaicchthc(hayninghnlhaihthng)mnochngtavnhnh.nggilHthng1vHthng2.Hthng1,cngilcchnghnhanh,tng,thngxuyncsdng,cmtnh,rpkhun,vtimthc.Hthng2,cngilcchnghchm,ihinlc,tcsdng,dnglogic,ctnhton,vthc.Trongmtlotthnghimtml,KahnemanvTverskychngminhrngconngichngtathnginquytnhtheocchnghnhanhhnlnghchm.Phnlnnidungcacunschlchranhngsailmtronghthng1.
Suynghnhanh,theocchnivvoncangiVitchngta,ltrngmtmbthnhdong.Tclmtcchsuynghdavonhngtnhiuskhi,thayvtnhtoncnthnvsuyondavologic.Cthlintngvcchnghnhanhquavivdcth.Khilixegnmynmtngt,chngtackhichcnnhnvonhmtngilixeidinquytnhcbngquanghaykhng.Hoctrcthngtinrngtlmcbnhungthvngnngthncaohnvngthnhth,chngtacthnghngayrngvdchvytvngnngthnkmhnvngthnhth.Nhngnucthngtinchorngtlmcbnhungthvngnngthnthphnvngthnhth,clchngtanghrngcdnnngthnkhngsngtrongmitrngnhimnhcdnthnhth,nncdnnngthncnguyc
-
ungththphnthnhth.VicngidnditnkhikhuvcSngTranhIIcllmtquytnhtheocchnghnhanh.Chnhcchsuynghnhanhnygipchoconngitntiquahngtriunm,dtrongthctcngsailmrtnhiu.
Nhngsailmtrongcch1cchngminhquahnglotthnghimrtniting.ClthnghimnitingnhtlVnLinda.Trongthnghimny,ccitngthamgianghincuccungcpthngtinvmtphn(hcu)tnlLinda,31tui,cthn,tnhtnhthngthn,rtthngminh,vthicnlsinhvintritihccthnghayquantmnnhngvnkthchngtcvbtbnhngxhi.NhngngithamgianghincuchirngLindal:
(a)mtnhnvinphcvkhchhngngnhng(bankteller);
hay
(b)lmtbanktellervutranhchonquyn(feminist).
Phnln(85%)ngithamgianghincuchncutrli(b)lkhnngcaonht.Nhngcutrliviphmquylutxcsut!KahnemanvTverskygisailmnylnghchllinhp(Conjunctionfallacy).
Trongmtthnghimkhc,KahnemanvTverskytinhnhvimtnhmbcsckinhnghimtrn15nmvmtvnrtnginnhsau.Trongmtcngngc1%nbbnhungth.Ccnhkhoahccmtphngphpxtnghimrtchnhxcphthinungth.Viphngphpnyivinhngngimcbnh,xtnghimschoraktqudngtnh95%;ivinhngngikhngmcbnh,xtnghimschoraktqumtnh80%.Numtphntrongcngngixtnghimvcktqudngtnh,khnngmngiphnmcbnhungthlbaonhiu?iasccbcschorngkhnngmcbnhl90%.Nhngcutrlisai.Sailvbcs(haychngtanichung)lnlngiaxcsutmcbnhnuktqudngtnhvixcsutcktqudngtnhnucnhnmcbnh.Kahnemangiylnghchltsutnn,vhqulnhiubnhnhnbchnonsai,vbcsdngcchsuynghnhanh.
Trongmtthnghimniting,KahnemanvTverskychoccitngchnmttronghaibaoth.Baoththnhtcchcchn200-la;vbaoththhaiihiitngphitungmtngxu,numtspxuthinthc400-la,mtngathkhngcngno.Ktquchothyphn
-
lnitngthamgianghinculachnbaoththnht(dhailachnnythtracgitrkvngychangnhau)!Ktqunychothychngtathchschcchn.XuhngnydnKahnemanvTverskyphttrinlthuytvincnh,vlmtcngtrnhctraogiiNobelKinhtnm2002.
Mtthnghimcckcochothychngtartdbchiphibiconsln.itngnghincucacho2lachn:(a)viphuthutA,90%sngst;(b)viphuthutB,10%tvong.PhnlnitngchnphuthutA.Mtthnghimtngt,mtheomtnhmitngcchobitrngxcsutmhmcbnhl1trn10,mtnhmkhccchobitxcsutmcbnhl100trn1000.Ktquchothynhmthhaicxuhngchpnhniutrhnnhmthnht,dnguycmcbnhcahainhmychangnhau!KahnemanvTverskygilhiungkhung(framingeffect).
Chngtathngnhgivnquavicthamkhokinhnghimnibtvothiimgnnht,chkhngphixemxtntonbqutrnhtheothigian.VitnytichtnhnmtnhnxtcaNhcscHuyrngngicascthbtubihtkhngt,nhngkhioncuibihtcdintthnhcngthkhngisxemlmttrnhdinthnhcng.Kahnemanxemylimmchngtartgingchut.
Numtnhkhoahcrtgiivmtlnhvcno(nhctraogiiNobelyhc),ngitathngginhrngnhkhoahccngamhiuttcnhngvnkhc,dbnthnnhkhoahckhngnghvy.iunygiithchtisaokhicntranhthvnngmtvnxhino,ngitathngtmnnhngngisaoinnh,khoahc,ththao,...Kahnemangilhiunghoquang(haloeffect)cnglmtcchsuynghtheohthng1.
CunschhaycngtrnhnghincucaKahnemancnhiunghachoccnhhochnhchnhsch.Bihclkhirachnhschhaynhngquynhcnhhngnnhiungitrongcngng,cnphivndngchngcmtcchcnthn,chkhngnncmtnhvbngbt(theohthngsuynghnhanh)vddnnsailm.Chngtacnnhvcmbunbnmmtmchvnimtinrngnhiubnhnhnttngnmmtmtrc,vktlunrngmmtmlnguynnhngydcht.Cthxemlmtsuynghtheohthng1.
Khngchcnghachoccnhhochnhchnhsch,cunschcnc
-
chchonhngngihnhphp.nghatnhnghiungLinda,hiungkhung,nghchltsutnn,...lkhngthvkhngnntrngmtmbthnhdong,haychdavotnhiubngoiminktnhaykthmtcnhn.Ctrnghpngitalgiirng60%nhngcatiphmthiuninxutphttnhnggianhlydhayv,vinktlunrnglydlmtnguynnhnhayngungccatiphmthiunin.Nhngktlunkhnglogicvrtcthsai.cnglmtngubinrtphbin(prosecutorfallacy).Ngybinxyralvngitalisuyngh,vvlibingsuynghnnngitachsdnghthng1(mkhngsdnghthng2).
Ngynay,ranhsch,chngtaddngthykhnhiuschvhnhviconngi.Nhiuschhayvinhngvdrtsngngkmtheonhngthnghimcxemltinphong,rilgiiithayichnhsch,lutphp,vcchkinhdoanh.NhngcunTduynhanhvchmthkhc,vylcunschchtptrungvokhoahc,vinhngtringhimcnhncatcgi.Mctiucacunsch,nhKahnemanvit,llmgiungvngchomingikhiinmtquytnhtrongcucsng.TcgicnvitrngngkvngcunschsgipchchocgitrongnhngcuchuynphimvtraoihaynitheoNguynDulmuavuicngcmtvitrngcanh.Tinghtcgivtramctiukhimtn.ylcunschmbtkaiccngsthyhohngngaytchngu,vktthcvissngkhoi,lmchochngtahiuvchnhmnhnhiuhn.Mtcunschnhthnnccmttrngischcanhngaiquantmnhnhvivkinht.
Xintrntrnggiithiu!
-
Mu
Tichorngbtktcgino,khivitmtcunschuhnhdungsn
trongunhnglichmcgislnhhicsaukhicn.Viti,lichcaviccschcnddihnhnhchicbnungnccttrongccvnphng-nimingithngngitraoikin,haytruyntainhaunhngcuchuynphim.Tihyvng,cunschnyslmgiuvnngvngchocgimikhiinmtviquytnhnhanhtrongcucsngnh:Khichngtabnvnhngphnonvlachncangikhc,hocnhngchnhschmicacngty,haynhngquytnhutcamtngnghip.Tisaochngtaliquantmnnhngcuchuynphim?Biktihaynixungikhcbaogicngddngvthchthhnltnhnralilmcachnhmnh.Ngayctrongnhngiukinthunlinht,tcuhiivinhnggtahngtintngvhammunlvcngkhkhnnhngmaymnlchngtacthtipthucnhngkintngikhc.Rtnhiungitrongschngta,tnhinontrccphnngvdoncabnb,ngnghipvcclachncamnh;vvygitrvnidungcanhngcuchuynphimlitrthnhnhngchnngxoayquanhchicbnungnc.Nhngcuchuynphimhuchlngcthcyconngitatphbnhvnhnnhnbnthnmtcchnghimtchn,ikhilichmnhngcuchuynphimnymanglicnctcdnghncbnkhochnhgihngnmcamichngta.
Muntrthnhmtbcsgiithngithythucphihiurrtnhiuloibnhvinhngtriuchngkmtheotrcvsaukhiphtbnh,cngnhphiphnoncnguynnhnvhuqucabnh,thmchctharacphciutrchobnh.Hcnghthucihingithythucphihccthutngcaykhoa.Cnghiusuvccphnonvlachnscngihichngtaphisdngvntvngphongphhnsovingnngthngngy.Mttchcccanhngcuchuynphimlngipchngtanhnbitcnhngsailmmconngithngmcphi.Chngchnhlnhnglisaihthngvclpilplimtcchcchchtrongmtshoncnhnhtnh.Vd,khimtdingiintraivttinbclnsnkhu,bncthdoncrngkhngisdnhchobidinthuytcaanhtanhiucmtnhhnsovitinngdinthuytcaanhta.KhnngchnonnhngsailchnycngilHiu
-
nghoquangvnhcHiunghoquang,nhngbnlunvnhngtraoixungquanhcuchuynphimcachngtastrnndon,dnhnravdhiuhn.
Nucaihibnangnghg,bnstrliccuhimtcchddng.Bntinrngbnbitctrnocamnhcvnhnhbngmtnghcho,tuntdndtbnitsuynghnysangsuynghkhc.Tuynhin,khngphilcchhotngduynht,cngkhngphilcchhotnginhnhcatrno.Huhtmintngvsuynghcabnthngdinratrongtrnotheocchmbnkhngsaobitc.Bnkhngthlgiicvsaobnlitinltrnmtbncmtchicn,hoclmsaobnlicmthygingnicangibnitrninthoicthongchthnghen,hocxoayxthnobncthtrnhmttainntrnngikhinchathcsxyramchbnglinhcmcabn.Rtnhiunhngquytnhchnhthnhmtcchlnglbntronguccabnvkhitrccabnhotngssinhranhngcmxcvnhngtrcgic.
Cunschnybnrtnhiuvssailchcatrcgictrongtrccaconngi.Tuyvy,tptrungvossailchkhngnhmmcchbinhnhnthccaloingi,gingnhccnghincuyhc,squantmnghincucccnbnhkhngnmngoimcchmanglisckhetthncholoingi.Thngthnghuhtchngtaukhemnhvhuhtnhngphnonvhnhngcachngtaungn.Chngtalmchcucsngcamnh,nntthnchngtatuntheonhngntngvcmxccacnhnvttinrngnimtinbnnng,cngnhsthchcabnthnthnglngn.Nhngkhnghnth,chngtavnttinngayckhimcsailmvthngnhngngikhcdphthinrasailmhnlbnthnchngta.
Nhngphthinnychnhlmcchcatikhicpticuchuynphimtrn,nhmnngcaokhnngnhnthccabnthnkhiaraccdonvlachncangikhcbngviccungcpmtthngnngphongphhn,chnhxchnkhitholun.Bivtnhttrongmtvitrnghp,mtchnonchnhxcctharamtgiiphpgimthiuthithidonhngphnonvlachnsailmcachngtagyra.
NGUNGC
Cunschnytrnhbynhnghiubitcativsphnonvraquytnh,vnlnhnglnhvccccnhtmlhcnghincusutrong
-
vithpktrliy.Tuynhin,tibtutheouitngnghincunyvomtngymaymncanm1969,khitimiAmos-mtngnghipcatinnichuynbuitholun,tikhoaTmlhccatrngihcHebrewJerusalem-nitidyhckhi.AmosTverskykhiycnhgilngisaominichuynnghincuvvicraquytnh,mthcratinghngylngisaotrongmilnhvcnghincumngthamgiathnghn,vthtihnhdungchngtiscmtbuinichuynrtthv.NhiungibitAmosunghnglngithngminhnhtmhtnggp.ngxutsc,linhhotvcunht.ngcbantngmttrnhtuytvi,cngvicchnichuynhihcvkhnngsdngchngmtcchnhunnhuyn;skhngbaogicmthybunchnkhicAmosbncnh.VothiimnyAmosmi32tui,cnti35tui.
BigingcaAmoshmtrnhbyvmtchngtrnhnghincuangctinhnhihcMichigan,nhmtrlichocuhi:Conngicphilnhngnhthngktrcquantiba?Nhccbnbity,chngtavnulnhngnhngnnghctnhin:Mtatrbntuikhngcncgngcngcthtthitlpcnhngcutrcngphpkhini,mcdchngchngcnimgvstnticanhngcutrcngphpyc.Liuconngicbnnngtrcgictngtivinhngnguyntccbncaccphptnhthngk?Amostrlirng,chcchnconngickhnng.Saubuihithony,chngtiktlunlikhngccutrlinohplhncutrlitrn,rngconngickhnnglmphptnhthngk.
Amosvtiuhngthvibuitholunvktlunrngthngktrcquanlmtchhpdnvrttuytnuchaicngtiptcnghincu.ThSucatuny,chngtintratiqunCafeRimon-nigpgyuthchcagiinghsvccgiosJerusalem.Tiychngtilnkhochnghincuvkhnngthngktrcquancamtsnhnghincuthcnghiminhnh.Ktluntronglntholuntrc(tibuitholunihcHebrew)chbngtrcgiccachngtithilcha.Chodcnhiunmkinhnghimnghincuvlmvicviccsliu,chngtivnchaccnhycmbnnngaraphnonchunxcchonhngktquthngkcquanstdatrnnhmmuqunh.Vncnrtnhiunhngsailchtrongnhngnhnnhchquancachngti.Khimchngtiquhohngtintngvoccktqunghincudatrnnhngchngckhngyvqucaohotngthuthpdliudatrnnhngquanstcanhngnhmmuqunh.Mctiucanghincunylkimchngxemliunhngnhnghincukhcc
-
chungnhngsuynghnhchngtikhng?
Chngtichunbmtcuciutratrongphcthobkhungchonhngvnthngxuthintrongccnghincu.AmosithuthpcccutrlicamtnhmchuyngiatrongmtcuchpcaHiphiTmlTonhc,trongcchainhvitschgiokhoathngk.ngnhmongi,chngtiphthinrarngnhngchuyngianycngnhchngti,phngiqumcxcsutngccktqugccamtthnghimchdatrnlngmuqunh,mngayckhinhnlnnhiulnktquycngkhngthayi.Ccnhkhoahcnycngkhuynconsinhvincnphiphntchmctithiulngmucquansttrongthnghim,bivngaycnhngchuyngiacangnhThngkhccngkhngphilnhngnhthngktrcquantiba.
Trongkhivitbocovphthinny,cAmosvtiucmnhnlthtthvkhiclmviccngnhau.Amoslunhihcvnhscmtcang,ticngtrnnvuitnhhn,vthchngticnhiuthigianlmvicnghimtctrongbukhngkhvuinhn.Chnhnimvuimchngtitmthytrongvichptckhinchaitrnnkinnhnhn;bncngvy-sddngttontmvocngvichnkhikhngbaogicmthybunchn.Cngcth,iuquantrngnhtlchngtikhmphravkhbmt,chnhltnhcchcachaihtrrtttchonhautrongcngvic.CAmosvticnglnhngngivcnghiuthngvhayll,thmchngycnccoanhnctinhngtrongsutnhngnmcngtc,chabaoginginybcbbtckinnocangikia.Thcvy,mttrongnhngnimhnhphcnhtmticckhilmviccngAmos,lnhnggchngtithuctrthnhtisnquginhtmchaicngtchluc.
Nghincucachngtididngnhngcucithoi,trongchngtitoranhngcuhivcngnhaukimchngchngbngnhngcutrlidatrntrcgic.Micuhilmtthnghimnhvmingychngtithchinrtnhiuthnghimnhth.Chngtikhngthcsitmpnngchonhngcuhithngkmmnhtra.Mctiucachngtilnhndngvphntchcccutrlibngtrcgic-pntcthtrongu,nhngpnnysinhngaylptc,ngayckhichngtibitlmtpnsai.Chngtitintngtuytirngmtkhicbtcpntrcgicnobtratrongtrnocachaichngti,thhnlcngscrtnhiungikhccchungnhngsuynghvtktlunny,sddngchranhngnhhngcatrcgiclnccphnoncachngtanhthno.
-
Mtln,chngtivcnghnhphckhinhnrarng,chaicngcnhngsuynghngcnghchlinquannnghnghiptnglaicanhngembmchaicngbit,nhlchaicngnhnramtlutsbatuihayllun,hocmtgiosmtsch,haymtnhtmlhccmthngvdudng.Ttnhin,nhngtinonnyrtngngnnhngchngtivnthychngththpdn.Rrngtrcgiccachngtabdndtbitphpnhngkhunmuvmtnghnghipnhtnhno.Bitpthvnygipchngtiphttrinmtgithuytvvaitrcastngngtrongccdonmithcnghimmchngtitinhnh.Chngtiquytnhkimtravthnghimgithuytybngcchchianhgithuytythnhhngtnhngthnghimnh,sauylmtvd:
GithuytlcubSteveclachnngunhintrongsnhngmuthnghim:
Cubcmtngihngxmmtnhsau:Stevertbnlnvkhpkn,snlnggipngikhcnhngkhngmyquantmtimingihaythgiixungquanh.VysaunyStevestrthnhmtanhththhaymtanhnngdn?
NhngcimtngngtrongtnhcchcaStevekhinmingilptcnghrngcuslmnghthth,donnykhnghdatrnsliuthngkthct.baogibnquantmktquthngkthcttrntonncMltlnhngnginngdnlnamgiinhiugp20lnsovitlnhngnginamgiilmnghthth?Vbivsngilmnngdnnhiuhnrtnhiusngilmthth,nnchcchnnhngnginhumvgnghngitrongxekocmphngvdtrnsnhiuhnsngingisaubnthth.Tuyvy,chngtinhnthynhngngithamgiathnghimuphtlccconsthngkthctvlthuchontonvoccyuttngngtrongccdon.Chngtiaragithuytlhbinstngngthnhmtsuynghimnginha(ningngnlsuyondatheokinhnghim)khiaramtphnonkhkhnnhmchraccdoncah.Vicphthucvokinhnghimcnhnchnhlnguynnhntoranhngsailchcthontrc(nhnglisaihthng)trongccphngoncah.
Trongmtlnkhc,Amosvtitvnvtllyhngiaccgingvintrongtrngihccachngti.Khitracuhinychngtibtursottrongtrnhvnhnggingvinlyhnmmnhbithocngheniti,tdonxemslngnyclnkhng.Chngtigisphthucvokhnngrsotcatrnhlmtsuynghimthct.mt
-
snghincukhc,chngtingithamgiatrlimtcuhinginvtvngtrongmtonngvnAnhinhnhnhsau:
HynghvchciK.
ChciKthngxuthinvtrutinHAYvtrthbatrongmtt?
BtcnginohaychitrspchScrabbleubit,tmmttbtubngmtchcibaogicngdhntmmttcmtchcinmvtrthba.iunyngvimichtrongbngchci.Tchngtachorngcccutrlisphngimcthngxuynxuthincaccchcivtrutin,thmchcvinhngchci(nhK,L,N,R,V)trongkhitrnthct,thnhngchciylixuthinvitnsutcaohnvtrthba.Mtlnna,phthucvosuynghimlisinhranhngsailchcthonctrongccdbo.Vd,gnytibngnghingiumlunayvninhninh,ylhintngngoitnhccchnhtrgiaphbinhnsovihintngngoitnhcabcshayluts.Thmchticnaranhnglgiichothctny,trongphntchcccyutnhammquynlcvcmbycacucsngxagianhlnguynnhndnnhintngngoitnhny.Cuicngtilinhnrarngchngquavgiitruynthngthchsoimivocccuctnhvngtrmcanhngchnhtrgianhiuhnsovinhngcuctnhvngtrmcanhngngilmnghlutshaybcs.Rtcthntngtrcgiccatihontonphthucvotimccnhbolachnkhaithcvinnhngsuynghimcnhnvhintnglyhnny.
Amosvtidnhnhiunmnghincuvthuthptiliuvnhngsailchtrongtduytrcgic,vicngviccthnhldtrkhnngchoccskin,tinontnglaivtraccgithuytvclngtnsut.nnmthnmhptc,chngtitrnhbynhngphthinchnhcamnhtrntpchKhoahc,mtnphmdnhchocchcgirtnhiungnhkhoahc.BiboctnlPhnondisthiuchcchn:SuynghimvSailch.Nmtnhngngttrtgncatduytrcgicvgiithchkhongchng20ssailchlnhngcchthhincasuynghim,ngthilnhngminhchngchothyvaitrcanhngsuynghimtrongccdon.
Ccsgiacngthngxuynghinhnrngbtcthiimno,trongbtcngnhno,cchcgicngcxuhngaranhngphngonvitngtrongccnghincucamnh.Ccnhkhoahcxhicngkhngphilngoil,hdavobntnhtnhincaloingilm
-
cschohuhtnhngcuctranhlunvcchnhvingxcbitcaconnginhngrthimkhitcuhitrlichoccphnonny.Ccnhkhoahcxhitrongnhngnm1970hunhcngnhnhaitngvbntnhconngi.Thnht,lconngiltrvtduycahlnhngntngvtinhthnrtthngthng.Thhai,ccxccmnhshi,nhnivthhnxuthinhuhtkhiconngikhngkimsotcltr(haycngilconngiduyltr).Bibocachngtingmthchthcchaigithuytymkhngtranhluntrctipvochng.Chngtithuthpnhnglisaihthngtrongtduycaconngivdatrnduvtcanhnglisaihthngyphcthoracchvnhnhcanhnthcmkhngnthunchlichocmxc.
Bibocachngtithuhtcschhnsovikvngbanuvnginvnlmttrongnhngtkhacnhcnnhiunhttrongngnhkhoahcxhi(hn200bibohcthutdngbibothamchiutrongnm2010).Ccnhnghincutrongnhnglnhvckhccngnhnthybibohuch,ngthicctngvsuynghimvsailchcpdngtrongrtnhiulnhvcnghincukhcnhau,trongcchnonyhc,trithc,tichnh,thngkvchinlcchintranh.
Vd,ccsinhvinchuynngnhChnhschnhnrarngchnhnhdatrnssuynghimgiithchvsaomtsvnthuhtcschcacngchngnhiuhnsovimtsvnkhc.Conngicxuhngchtmvonhngvnquantrngmhddngtruycptrongtrnhcamnhhnlnhngvnkhkhnphctp.iunycngckimnhlngnthngquavicquanstnhngtrangnhtccbothngccngchngghinhnhanhhn.Nhngchcccphngtintruynthngcbitquantmphnnh,nsuvoucchngta,khinnhngchkhcdbchngtalngqun.Ngcli,nhngggiitruynthnglachnatinliphnnhquanimcahsaochophhpvinhngghinhutronguccacngchng.Khngphingunhinmccthchctiptivitdotruynthng(thngtinkhngcphnnhtrungthcmbbpmo,nhhngtheochtrngchnhschcachcti).Vcngchngrtdbthuhtbinhngtintcgitgn,nhngskingiitrvthngtinlinquannnginiting,truynthngntheonhngskinnhvycnglchuyndhiu.Vd,vitunsaukhiMichaelJacksonquai,nhngknhtruynhnhatinvccchkhcngoithngtinvMichaelJacksonqulrtt.Truynthngcprttnhngvnthityutrongcucsngnhngnhngtintcnycngctruyntikmhpdn,nhlcungcp
-
nhngchitittkchtnh,tchinhngchunmcgiodchaychiqunhiutinchothucmenvonhngnmcuii.(Khivitnhvy,tiphighichthmlnhngvdvnhngtitcatincngvncdndtbinhngthngtincsn.Nhngchkhngctichnlmvdcngvncgiitruynthngcpthngxuyn,nghalscncnhngvnquantrngkhcnanhngkhnghxuthintronguccati.)
Chngtikhnghontonnhnthcciunynhngcmtldolmtchititphtrongcngviccachngtikhinchsuynghimvsailchhpdnhnbncnhccyuttml:Chngtithngnhtonbbibovinhngbngcuhimchngtittrachobnthn,cngnhnhngngithamgiathnghimcngtrli.Nhngcuhinynhmmcchchngminhchocgithynhngsuynghcahbnhhngbinhngsailchcanhnthcnhthno.TihyvngbncngcctringhimtngtkhiccccuhivththSteve,mcchlgipbnnhgiyscmnhcastngng,nhlmtumimbnthychngtaddngbquanhngdliuthngkthctyvchngcmilinquanvinhaunhthno.
Vicsdngcclunchngcungcpchocchcginhiuchuynngnh,cbitlccnhtrithcvkinhthc,lmtchihimctptrungchncclisaicthxyratrongdngchytduycachnhmnh.Khichngkinsthtbicabnthn,ccnhkhoahccngtrnnthathitvicuhicanhnggithuytvonvnhnthccaconngi,cbitltrongthikmtmlconngiccholltrvlogic.Lachnphngphpquytnhvic:Nuchngtiaranhngktquchdatrnccthnghimthngthng,biboskmtincyvtcnhti.Hnthna,nhngcgikhtnhcthnhnraktquthuthptrongthnghimthngthngnykhngphnnhngconngih,bihchorngnhnglisaitrongdonythucvnhngngichcvntrungbnhvnlnhngitngphbincngnhTmlhcquantmnghincu.Ttnhin,chngtikhngchncclunchngnmngoitiuchunchungcathnghimmchncclunchngcutinhntrongccthnghimcamnh,bivchngtikvngnghincunysnhhngnccctritgiahayccnhkinhthc.Vchngtimaymnlachnphngphpny,cngnhmaymnnhiuvnkhcnatrongsutqutrnhthchinnghincuny.Mtchthngxuynxuthintrongcunschnylsmaymnngvaitrrtlntrongmicuchuynthnhcngcamichngta;ngitacththngxuynvddngnhndinmtsthayinh
-
trongtonbcuchuyn,cthtrthnhmttrongnhngnglcchomtthayilnhn.Cuchuyncachngticngkhngnmngoingoilthngthng.
Phnhiivinghincucachngtikhngchtonlnhngnhgitchcc,cbitphntptrungvossailchbchtrchlaraccquanimrttiuccvkhngcngbng.ngnhmongicachngti,trongccngnhkhoahcthngthng,mtvinhnghincunhgicaotngcachngtinhngcngcngiliaranhnggiiphpnhmthaythtng.Tuyvy,iuthnhcngnhtlnhnchungmingichpnhntngchorngtrnocaconngicthmcphinhnglisaihthng.Nghincucachngtivsdonctcngngiikhoahchnnhiusovimongibanu.
Ngaysaukhihonthnhnghincutngquanvssailch,chngtilptcchuynsquantmcamnhnnghincuvvicraquytnhtrongnhngiukinkhngchcchn.MctiucachngtilphttrinmthcthuytTmlhc,trongnghincuxemconngiaranhngquytnhnhthno.Bncthhnhdungvlthuytythngquamttrchinginsau:Vd,bncngnhcctungngxu,nutungcmts,bnthngvginhc130-la,cnnuramtngi,bnthuavmt100-la?Nhnglachncbnnhthtlucsdngkimchngchonhngcuhibaoquthnvvicraquytnh,vdmilinhtngikhiconngiquytnhthamgiavonhngvicmhchcchnmangliktquttnhngcuicngktqulikhngttnhmongicah.Phngphpcachngtikhngthayi:chngtidnhnhiungyxemxttnhhunglachnvkimnghimxemtrcgiccachngtacnhhngnhthnoivislachnlogic.Mtlnna,nhtrongmtdon,chngtinnhngsailchhthngtrongccquytnhcacnhn,ccthamchiutrcgichnhthnhnnnhngnguyntcthityutrongcclachnltr.5nmsaukhibibocngtitrntpchKhoahc,chngtixutbncunLthuytvincnh.ylcunschphntchvquytnhtrongnguyc,mthcthuytvchnlatrongtnhnccyutnhhnghnnnghincucachngtivdbovnlmttrongnhngnghinculmnnmngchoshnhthnhvphttrincakinhthchnhvisauny.
Ngayckhichngtigpcntrvkhongcchal,Amosvtivncngnhautnhngnimhnhphctuytvicchiasnhngsuynghcngnhauvnimhnhphccngsmaymnkhicctmiquanh
-
bnghu,gipchngtilmvicvuivvhiuquhn.ShptccachngtitrongqutrnhnghincuvdbovraquytnhmanglichotigiiNobelvonm2002,nglAmoscngscngtichiasnimhnhphccbclnbcnhngiiNobelnynungkhngquaitui59,vonm1996.
CHNGTAANGU?
CunschnykhngnhmmcchtrnhbynhngnghincucativAmos,vnnycrtnhiutcgicpntrongrtnhiunmqua.Mctiuchnhcatikhivitcunschnynhmgiithiuncgimtgcnhnvcchthchotngcatrno,mcchnhnnynhdunhngphttringnycanghincuvnhnthcvtmlxhi.Chnglmttrongsnhngphttrinquantrng,hnnalgiychngtahiucskdiucngnhnhngsailmtrongcchvnhnhcatduytrcgiccachngta.
Amosvtikhngcnhnhmthngtinhngtrcgicthngchiunhlnhngphngonsuynghimkhhuchnhngikhicngdnnnhnglisainghimtrngvlisaihthng.Chngtitptrungvonghincunhngsailch,utinlvchaicngnhnthytthnnhngsailchnylmttinghincurthpdnvbivhinnhinchngcungcpbngchngchonhngphngonsuynghim.Chngtithirng,liumiphngontrcgictrongnhngtnhhungkhngrrngucsinhranhnhngsuynghimmchngtinghincuhaykhng;githticthktlunlkhng.cbit,chngtacthgiithchvicccchuyngiactrcgicchnhxcmtcchhplhn,lktqucavicchngcthchnhnhiuln,chkhngphilnhvokhnngsuynghimcaccchuyngiany.Giychngtacthphctholnmtbctranhvcctnhhungphongphhn,cnbnghn,trong,mtsknngvsuynghimlngunlcthaythchoccphnonvlachndatrntrcgic.
NhtmlhcGaryKleinkcuchuynvmticuhatronglngiicumtnginhbchygianbp.Ngaykhibtulpvinc,bngnhinngichhuydngnhnghethymttingnivanglntbntrong:Rtkhiy,mau!Tonbsnnhdichngnnhspxungngaykhiicuhavartkhicnnh.Ttcchdatrnthctlkhivacmttihintrng,ngiitrngbngcmnhncsimnglthngcangnlavcmthytaicamnhphichuscnngbtthng.Cnglc,ttcnhngcmnhnytothnhmtntngmng
-
gilgicquanthsuivisnguyhim.ngkhngbitcthchnglg,mchbitchcchnrngciugbtnspxyra.Saunyngitamibitctmcangnlakhngnmgianbpmnmngaytnghmbndichicuhong.
Hnchngtacngtngnghenhngchuyntngtnhvyvtrcgiccaccchuyngia,nhl:Mtcaothcamncvuacthchcningangqua,licmtvomtbnctrnngphlcthtuynbquntrng,3nc,chiutngmkhngcnngli,hocmtbcschcnlicmtnhnbnhnhnlctharanhngchnonphctpcamtcnbnh.ivichngta,trcgicchunxccaccchuyngialmtkhnngkdiu,nhngthctkhngphinhvy.Michngtacngcthcctrcgicchnhxcnhthnhluyntpmingy.Trongmtstnhhung,huhtchngtauddngnhnthysnguyhimngaytlnutinnghetingcakctronginthoi,hayddngnhnratachnhlnhnvtchnhcacuchuynphimngaykhibcchnvomtcnphng,vckhnngphnngtcthivinhngduhiunguyhimtimnrttinhtkhinhnthygtixlnxebncnh.Khnngtrcgiccachngtacngkhnghkmtinhanhsovitrcgiccamtanhlnhcuhakcuhaycamtbcsnhiunmkinhnghim,mdohcluyntpthngxuynhnchngtamthi.
Yuttmlcatrcgicchunxccngkhngphilmtphpmubn.ClcchlgiingngnnhtcHerbertSimonvi,mtkthcaocnggiithchrngsauhngngngiluyntpkhinchocckthcckhnngnhntngvungtrnbnckhchnsovikhnngcamichngta.BncthcmthySimonennnngkhiphntchyutthnthoicatrcgicchuyngiakhingvit:Chnhhoncnhlimmucht,ngipcccaothxmnhpcvokholutrthngtintrongbnhvnhngthngtinnycungcpcutrli.Trcgicchnhlsnhnthc,khnghn,khngkm.
Chngtacngkhngngcnhinkhimtatrhaituinhnmtconchvni:Chi!bivchngtaququenvikhnnghchikdiucatremkhinhndinvttnchoccsvt.QuanimcaSimonvnhngiukdiutrongtrcgicchuyngiacngtngtnhvy.Nhngtrcgicchunxcphttrinkhiccchuyngiahcccchnhndinnhngyutquenthuctrongmthoncnhmivxltheonhngcchphhpvin.NhngphnontrcgicchunxccnglptcxuthintrongucconnginhhintngniChi!caembhaituivy.
-
ngticlkhngphimitrcgicnghnghipucccchuyngiathts.Cchynhiunm,tigpmtgimcutcamtcngtytichnhln,ngnivitirngngmiutvichctriu-lavocphiucahngtFord.Khitihivsaongliaraquytnhutny,ngtrlilgnyngcthamdmtbuitrnhdintcahngxeny,ngrtthchvrtntngvibuitrnhdin.Cu,hqulnhngtaybitlmxehiy!lligiithchcang.ngtinvocmgiccamnhvnghontonhilngvicmgiccngnhvicquytnhmuacphiucabnthn.Tinhnramtiulngtahunhkhnghquantmtimtcuhimnglmtgimctichnhnhngphihi:LiucphiucahngxeFordhinthicbnhgithphnsovigitrthctcankhng?Ngcli,ngchnghetheotrcgiccamnh,ngthchxehi,ngthchcngtynyvngthchtngshucphiucan.Vinhnghiubitcachngtavthtrngcphiu,thcthtinrngnhutnykhngbitmnhanglmg.
NhngsuynghimcbitmAmosvtinghincucthlgiictnhiuldovsaonhutkialiquytnhutvocphiucahngxeFord,nhngvihiubitvnhnthcrnghnvsuynghimthgiychngtacthgiithchhplchovd.Mtbctinquantrnglgiytahiurarng:Cmxccnhhngrnttrongmiphnonvlachncatrcgiccamichngta,giychngtachiubitvtrcgichntrckiartnhiu.Quytnhcaccchuyngiangynaycthmtnhmtvdinhnhvhiungsuynghim,nhngphngonvquytnhcdndttrctipbicmgicthchhaykhngthch,virttcnnhcvll.
Khiimtvimtvn,dchlimtncchayquytnhutvocphiu,thbmytduytrcgicvnchyhttclccan.Numtngicnhngkinhnghimphhp,snhnnhctnhhnhvckhnngaraccgiiphptrcgicchunxcrtcao.chnhxclnhnggdinra,khimtkthnhnvomtbncrirm:Nhngncclptcxmchimlyanhta.Khicuhitrakhhnvmtgiiphpkhthikhngxuthin,trcgiclcnyvncnlmttngmh.Cutrlicthxuthinnhanhchngtrongunhngkhngphilcutrlichocuhigc-cuhimvchuyngiaphiimt(liuticnnutvocphiucaFord?)qukhnhngcutrlichomtcuhidhnvclinquan(liuticthchxeFordkhng?)xuthinrrttronguvdnnquytnhlachncang.ychnhlimctyucasuynghimtrcgic:Khiimtvimtcuhikh,thayvtr
-
litrctipvocuhi,chngtalithngtrlivocuhidhnvthnglchngtakhngnhnrashoniny.
ikhibnkhngthlptctmramtgiiphptrcgicno,ngaycgiiphpcachuyngialnpnsuynghimukhngxuthin.Trongnhngtrnghpny,chngtasnhnthybnthntduycachngtaschuynquamtdngthctduychmrihn,chnhxchnvihinhiunlchn.chnhlcchtduychmmticpntiucacunschny.Tduynhanhlibaogmhaidngthcltduytrcgiccaccchuyngiavsuynghimtrcgicnthun,cngnhtonbhotngtrnotnganhnthcvobnh,nhnghotngchophpbnnhnthcrngcmtchicntrnmtbnhaynhratnthcancNga.
Skhcbitgiatduynhanhvtduychmcccnhtmlhckhmphthn25nmqua.Tisgiithchyhntrongchngsau,timthotngtrnobnghnhnhndcahainhnt,cgilHthng1vHthng2,trongmihthngidinchomtqutrnhltduynhanhvtduychm.Tinhcnccyutnynhlntctrngcanhnthccmtnhvnhnthcltnh,cngnhlnhngcimvthinhngtduycahaitnhcchtrongbnocachngta.Nhntngthbctranhnghincutrongthigiangny,Hthng1nhhngtichngtanhiuhnsovitringhimcachngtavltcnhnbncartnhiulachnvphngonmbnara.CunschnydnhphnlnnghincuvcchthchotngcaHthng1vsnhhngqualigianviHthng2.
Chuyngtiptheo
Cunschcchiathnhnmphn.Phn1giithiunhngyutcbncacchtipcnhaihthng,khiaraccphngonvcclachn.NmtchititskhcbitgiavictchctngcaHthng1vvictchcckimsotcaHthng2,ngthichothybnhlinkt,Hthng1lintcdindchxemchuyngangdinratrongthgiicachngta,tibtcthiimno.Tisnlcchngminhchothysphctpvphongphcaqutrnhhotngtngvthnglvthcnmnsutrongtduytrcgiccamichngta.Vqutrnhtngnygiithchchonhngphnonsuynghimcdinranhthno.Mcchcatilgiithiumtthngnngcatduyvtingnicatrcnbnc.
-
Phn2cpnhtnhngnghincuvnhngphnonsuynghimvkhmphmtvncbnl:Tisaoconngilikhkhntduydatrnnhnghinthcthngk?Chngtaddngtduylintng,tduynd,haytduynguynnhnhqunhngchngtalithykhkhntduydatrnhinthcthngk,bistduynyihibnocachngtaphitduyvrtnhiuthxyracngmtlc,chnhliumHthng1khngcthitkmnhim.
NhngimkhcatduydatrnhinthcthngklchchnhcaPhn3,trongmtnhnggiihncaucchngtanh:Nimtinthiquvonhnggchngtatinlmnhhiubitvhinnhinchnhlsbtlccachngtatrongvicnhnrasvtricachnhmnhcpcaonhtcaqutrnhnhnthc,vsthiuchcchncathgiimchngtaangsng.Chngtaddinhgiqucaoshiubitcamnhvthgii,bncnhlinhgiquthpvaitrcaccchitrongmiskindinrahngngy.ychnhlsttinthiqucchnhotnggitrvsnhnthcmunnuinng.QuanimcativchnybnhhngbiNassimTaleb,tcgicahcthuytTheBlackSwan(Thinngaen).Tihyvngnhngcuchuynphimbnbnungncvnphngmrachochngtanhngbihchuchmmingicthhctptqukhtrongkhicngliviscquynrcanhnthcmunvotngvgitr.
Phn4tptrungvotraoigiaccnguyntccangnhKinhthcvbnchtcavicraquytnhviginhccnhntkinhthclltr.Phnnycacunschtitrnhbymtgcnhnhinnayvnhngkhinimchnhtronghcthuytvincnhchnhthnhbimtmhnhhaihthng,mtmhnhcaslachnmAmosvtixutbnnm1979.Ccchngtiptheochramtvilachnsailchcaconngisoviccnguyntcchungcatduyphiduyl.Tirtkhkhncthtchbitccvncanguyntctduyphiduyl,ikmvicchqu,niccquytnhcaradatrnnhngyutbthpl.Nhngquanstnhvy,hontoncthcgiithchbngHthng1,trthnhmtthchthclniviginhccyutchuntrongKinhthcultrvnrtcachung.
Phn5mtccnghincugnymtrongnghincuchngtigiithiunbncskhcbitgiahaiciti,mtcitikinhnghimvmtcitighinh,chaicnhngmiquantmring.Vd,chngtacththyconngichaikiutringhimkhngmydchu.Mtstringhimcachngtadinratrongmtthigiandi,dochcchnnl
-
tringhimthihnnhngtringhimcnli.Nhngchcnngtngcabnh-mttnhnngcaHthng1-cnhngnguyntc,mchngtacthlidngsaochonhngkcthncghinhtthn.Sauny,khiconngilachnnhnghicnhli,mtcchtnhin,hscdndtbisghinhbnthnvnhvo(citikinhnghim)ginnhngkckhngcnthit.Sphnbitgiahaiciticngdngkimnghimhnhvi,chngtalimtlnnanhnthycigkhinchocitikinhnghimhnhphchorakhnghontonlcilmthomnchocitighinh.Lmthnohaicitinytrongcngmtcth,cththeouihnhphclmtcuhikhtrliiviccnhnvcxhi,tronghnhxngncaiasmingitrthnhmtchunmcchungcquycvcngnhnlcchxskhchquan,ashnhxngnslthamchiuchungnhgihnhngcatngcnhnringl.
Chngktlunphthinraccngdngcabanlckhcnhautrongcunschlgii:Giacitikinhnghimvcitighinh,giakhinimvccnhnttrongngnhKinhthccinvKinhthchnhvi(csvaymntngnhTmlhc)vgiaHthngtng1vHthngnlc2.Titrlivnvcuchuynphimxoayquaybnungnctrongmttchc,cnhhngvmrabihctchcnycthcithinckhnngphnoncngnharaquytnhchotchcmnh.
-
PHNI.HAIHTHNG
Chng1.Nhngnttnhcch
cthkhmphtrccabnkhinvnhnhchtngrasao,
xinmilicmtnhnxungbchnhdiy.
Kinhnghimcabnkhinhnvokhunmtcangiphnnydatrnskthpnhunnhuyngiaquanstvtduytrcgic.Rtnhanhvrtrrng,vathotnhnbnnhnrangiphnnycmitctimuvctaangrtgind.Hnthna,nhnggquanstcncbnlintngntnglai.Bncmnhnrngngiphnnyspsaphunranhnglicavirtnhiukhnnglbngmtchtginglnhltnxuynthumngnhnginghe.Linhcmvhnhngtiptheocangiphnnyxuthintrongtrccabnmtcchtngmchngcntiutnmtchtnlcnocmnhncn.Bntuytnhinkhngcchthuhiutmtrngcacta,cngnhkhnghcgngdonnhnggmctaslm;phnngcabnivihnhnhnyhontonkhngmanglicmgicnhbnvathchinmthnhngno.Chnginlndinramtcchvthcnhthtrongtrccabn.chnhlmtvdinhnhcthhiucvcchtduynhanh.
Githbnhyxemxtvntiptheo:
17x24
Ngaylptc,bnbitylmtphptnhnhncatonhc,cthbncbtchvgiy,hockhngcgichngnathbncngthakhnnggiicphptnhny.Trongtrccabncngxuthinmtviphnonlmcatrcgicvmtdinhngpngnngchophptnhnhnny.Cthrtnhanhbnnhnthychaipn12.609hay123ukhngng.Tuyvy,nukhngdnhthigianngitnhton,cthbncngkhngdmchc568cngkhngphilmtpnng.Mtpnngkhngxuthintrongucbnvbncmthytthnhtlmnhnnlachnchicmytnhlmphptnhnhnny.Nubnvnkhngmunnhnchicmytnhy,thgibnthcngitnhphp
-
tnhnhnnyxemno.
Bntringhimtintrnhtduychmkhicccngonnhtrntuntdinratrongu.utin,bncgngkhiphctrnhcamnhvlptrnhlichngtrnhnhnthclinquannphpnhnmbnchckhingitrnghnhtrng,saubnthpdngnvophpnhnny.Hnhnglimytnhralmtkhuynhhngcaqutrnhkhiphctrnh.Bncmthykhkhnkhiphihuyngqunhiudliutrongbnh,trongkhibnvncngicnbngnhnthcxemmnhanguvsiu,trongkhivnphichtmtivictmngayrapn.ychnhltintrnhhotngcatrno,l:Cnnhc,nlc,tuntvlmtbnmucatduychm.Cimytnhkhngphilskinduynhtnhyratronguccabn,thmchngayccthbncngthamgiavotintrnhtduyny.Ccccabngngln;huytptngcaovnhptimpnhanhhn.Nucainhnsuvomtbntrongkhibnangxlvnny,hsthyngtcabnginra.ingtstrlitrngthibnhthngngaysaukhibntmrapn(nhntin,chobnbitpnngl408)hocngaykhibntbphptonny.
Haihthng
Vithpktrliy,ccnhtmlhcdnhrtnhiucngscnghincuvhaihnhthcthctduycaconngi,thngquavdvbchnhmtngiphngindvvdvmtphptnhnhnmhgnchochngrtnhiuduhiu.TitipthunhngthutngvnchainhtmlhcKeithStanovichvRichardWestxutvsachngvohaihthngtduylHthng1vHthng2.
Hthng1hotngtheocchtngvmaul,virtthochunhkhngcncgngvkhngtngkimsot.Hthng2huyngschnnhnghotngtduyihisnlc,baogmnhngphptnhphctp.CchhotngcaHthng2thnggnvinhngkinhnghimchquan,slachnvtptrungcachth.
ThutngHthng1vHthng2csdngrngritrongngnhTmlhcnhngtrongcunschny,tistiptcosuvnny,bnccthcschnhxemmtvkchtmlvihainhnvtchnhlhaihthngny.
-
Khinghvbnthn,chngtathngnhnramnhgnviHthng2,lmtconngithcvduyl,cctin,lunsuynghchnchntrongtnghnhngkhiphiaranhngquytnhvlachn.Hthng2lunnghrngnchnhlngungccahnhng,tuynhin,Hthngtng1milngihngcavkchtmlny.TimtHthng1nhlnhngntngvcmxcthngbanulngungcchnhhnhthnhnhngnimtinvlachncntrngcaHthng2.CchtngcaHthng1hnhthnhlnnhngtngvinhngkhacnhphctpngkinhngcnhngHthng2chmchpmickhnngcutrclinhngsuynghtunttheotngbc.TicngmtnhngtnhhungmHthng2ginhquynkimsot,thngthvtdothcy,linktviHthng1.Bnccngsthsuynghvhaihthngnhnhngnhnvtvinhngkhnng,hnchvnhngchcnngringbit.
Chnhbisphctp,xingiithiumtsvdvnhnghotngtnglmnnHthng1:
Phthinramtvtnmxahnsoviccvtkhc.nhhngniphtramtmthanhl.HonthnhcubnhmvNhnmtkhixemmtbcnhgmghic.Nhnrasthnghchtrongmtgingni.Trlicuhi2+2=?cchtrnnhngtmbinhiuln.Lixetrnmtconngvng.imtnccnhcao(nubnlmtkthloluyn).Hiunghanhngcungin.Nhnracmtmtnginhumvgngh,"mchngithucloinghnghipno.
Ttcnhnghintngtrnonyikmvihnhnhngiphngind,udinramtcchtngvkhngihiphinlc.KhnngHthng1cnbaogmcnhngknngbmsinhcaloingicngnhcaccloingvtkhc.Chngtasinhraucchunbnhnthcvthgiixungquanh,nhnbitccvt,nhhngsch,lngtrnhsmtmtvkhipsnhngconnhnchnylng.Nhnghotngtrnokhctrnnnhanhvtngnhvicchngthngxuyncluyntp.Hthng1cnhccchlinktcctng(vd:"ThcancPhplg?"),ncnghccnhngknngnhcvhiunhngscthikhcnhautrongnhngtnhhungxhikhcnhau.Mtviknng
-
nhtmranhngncccchcthcnhngkthcaocng.Nhngknngchiccbncnlithaicngcthcc.Khnngphthinmtstngngvimtkhunmunghnghipihishiubitrngrivngnng,vnhavmaymnlhuhtchngtacngucnhngkhnngny.Trithcclutrtrongbnhvchngtatruycpvonmkhngcnhuyngscgngcngnhphicstptrungcao.
Mtvihotngtrnotrongdanhschtrndinramtcchhontontngkhngcnbtcstptrungno.Bnkhngthngnvicmnhcthhiunhngcuninginbngngnngmcamnhhaynhnramthanhlbtchtxuthinphtratnino,cngnhbnkhngthngncnbnthnbitcphpcng2+2=4haynghnPariskhicainhcnthcancPhp.Nhnghotngkhc,vdnhnhaikocaosudbquylhnhngcchcachngtanhngthngthngylilhnhngtheohngtng.Vickimsotstptrung,chngbchiphibihaihthng.nhhngniphtramthanhthngthnglthaotckhngchcaHthng1,nhngngaysaulptcdchchuynthnhstptrungcchchcaHthng2.Cthbnschngncnmnhhngstptrungvphamthanhmphtrahocmtlinhnxtctrongmtbaticngngi,nhngdchobnkhngquayuli,thschcabnngaytubhngvpha,tnhtltrongchclt.Tuynhin,bncthchuynhngschkhimtmctiukhngmongmun,trchtlbngvicbnshngstptrungcamnhsangmtmctiukhc.
CchotngcaHthng2rtadngnhngchngcmtimchung:Chnguihischvsktthckhibnkhngcntptrungna.DiylvihotngthuccchhotngcaHthng2:
Dngtailnitingsngrahiubtumtcucua.Tptrungchvonhngchhtrnsnkhuxic.Tptrunglngnghetingnicamtnginhtnhtrongmtcnphngngcvno.Tmkimmtphntcbc.Lctrongtrnhtncamtcakhcctruyntibimtginghthayrtcunht.Duytrtcibnhanhhntcibbnhthngcabn.iuchnhhnhvingxsaochophhpvitnhhungxhicth.mslnxuthincachciatrongmttrangdycch.
-
Choaibitsinthoicabn.uxetrongmthp(dnhchohuhtmingitrnhnvingara).Sosnhhaichicmygitdatrngitrsdngcachng.inbngkkhaithu.Kimtratnhhplcamtlplunlogicphctp.
Trongttcnhngtnhhungtrn,bnbucphitptrungchvhiuquthngkm,thmchlthinubnkhngsnsnghocschcabnbchuynhngsangccchkhngthchhp.Hthng2ckhnngthayicchthchotngcaHthng1,bngcchlptrnhtngnhngchcnngchvghinhthngthng.Vd,trongkhiangchimtngihhngmtnhgangc,bncxuhngchnhnvonhngngiphntcbchocnhngnginngrmru,lcchnngcaokhnngphthincngibnangchntkhongcchxa.BncngcthhngbnhcamnhtmkimtncanhngthbtubngchciNhoctncanhngcuntiuthuythinthccaPhp.VkhibnthumtchicxehicasnbayHeathrowLondon,ngilixecthnhcbnnhrng:ychngtilixebnphatring.Trongttcnhngtnhhungy,bncyuculmmtiugkhcsovicchthngthngmbnvnhaylmvbnsnhnthyrngscgngduytrhnglotnhngyucunhvyihibnphinlchnbnhthng.
Cmthaycsdngtptrungchlchmtnnglng:Bnphisdngschtmthicabnthn,ilibncthphnonccchotngvnubncgngsdngvtqukhnngchcamnh,bnsthtbi.chnhlduhiucanhnghotngihischmchngcstngtcqualilnnhau,lldovsaobnrtkhhockhngthxlvivnphctpdinracngmtlc.Bnkhngthvatnhnhmphpnhn17x24tronglccrtrikhianglixetrnmtconngngngiquali,thctlbncngkhngnnth.Bncthlmviviccngmtlcnhngchlnhngvicnginvkhngbthcp.Cthsvnantonkhibngpchuynvicuvihnhkhchkhianglixetrnmtoncaotcvngvrtnhiubcphhuynhthnhnviichthilirnghcthvactruynchoconnghevanghnmtvnkhc.
Ttcmingiuccnhbovkhnngtptrungschtmthi,xtvhnhvixhi,khnngcachngtatngthchvinhnggiihnny.Vd,khimtngitixanglixevtmtchicxetitrn
-
mtonnghp,nhnghnhkhchnhycmnhnravlptcngngtrchuyn.Hhiurnglmphntnschcatixvolcnykhngphilviclmngnvngthimongrngbctixtmthikhngnghethynhngghni.
Tptrungcaovomtnhimvcthkhinngitatmthithcsuim,ngaycvinhngtcnhnmbnhthngvnthuhtcschcah.BngchnggykinhngcnhtcChristophervDanielSimonschratrongcunschTheInvisibleGorilla(Tmdch:Chkhtvhnh)camnh.Htinhnhsnxutmtonphimngnvtrnucahaiibngchy,mtimcotrngvmtimcoen.Sau,yucungixemmsvnngvinmcotrngmkhngcnnnhngvnngvinmcoenangilitrnsnthiu.Nhimvnyrtkhkhnvcckcunht.ngiaonphim,mtngiphnmangtrnmnhbcamtconkhtxuthin,chyngangquasnvnng,vaivamthmthpvongc.Ngiphnmcbkhtxuthintrongvng9giy.Hngngnngixemonphimvkhongmtnatrongskhnghphthinraiugbtthng.Nhimvmvcbitlyucumcccuthcamtivphtlcccuthicnlitorasmqungtmthi.Khngmtaikhngbgnvonhimvkiakhixemonphimmkhngphthinrangiphnmcbconkht.NhnvnhhnglnhngchcnngtngcaHthng1nhngchngbphthucvosnhvcamtsschivicckchthchclinquan.Cctcginhnmnhrngquanstcgitrnhttrongnghincucamnhlaicngnhnthyktqunythcsngkinhngc.Thctthttcnhngngikhngnhnthyngiphnmcbkhtlcuuchcchnlkhnghcngiphnmcbkhtnoht,hkhngthtngtngnirng,mnhbquamtskinconvy.NghincuChkhtvhnhminhhachohaithctquantrngvuccachngta:Chngtacthmtrcsththinnhinvchngtacngmtrcsmqungcachnhbnthnmnh.
Tmttdn:
Stngtccahaihthnglchlpilplitrongcunschnyvthchinmtbntmttvnlmtyucucnthit.Trongcuchuynmtisktiy,Hthng1vHthng2uckchhotmikhichngtathcdy.Hthng1hotngtngvHthng2ththnghotngchthoimikhngihinhiunlc.Hthng1lintcphtinhngtnhiugichoHthng2nhl:ntng,trcgic,s
-
chvcmxc.NuchngcHthng2xcnhn,ntngvtrcgicschuynthnhnimtinvthcychngtrthnhnhnghnhngtng.Khimithhotngnhunnhuyn,vnthngntronghuhtthigian,Hthng2stipnhnsgicaHthng1mrttthayihockhngthayig.Thngthngbntintngvonhngntngcamnhvhnhngtheothch,iuthngltt.KhiHthng1gpmttnhhungkhkhn,nsgiHthng2rahtrthchinnhngtintrnhchititvcthhncthxlccvntithiim.Hthng2schuyngkhinysinhmtvnmHthng1khngtharacligiip,cthltnhhungkhkhnkhibnphitrli17x24bngbaonhiungaylptc.Hockhingcnhintrciug,bncngsnhnrasxuthinmtcmgiccachtimthc.Hthng2ckchhotkhimtskinbphthinvedanhnhmuthgiimHthng1duytr.TrongthgiimHthng1quyc,nbnkhngnhynhtvchkhngsa,cngnhkhtkhngchyquachylisnbngchy.ThnghimChkhtvhnhchngminhrngmtvischliucnthitphthinranhngtngtcgykinhngc.Sau,skinhngckchhotvnhhngnschcabn;bnstptrung,ribnslctmtrongkcmtcuchuynsaochothchhplgiichoskingykinhngcy.Hthng2cngngthighinhnsnhhngtipdintronghnhvicachnhbn,nhlskimsotgipbngilchskhianggindvcnhbokhibnanglixetrongmti.
Hthng2chuyngtngcngscgngkhinphthinramtlisaicthxyra.Hynhlcbnbtngbutmingthtramtlinhnxtcvnhxembnphicgngnhngnokhiphcliskimsotcabnthn.Tmlil,huhtnhnggbn(tcHthng2cabn),nghvlmucngungctHthng1nhngHthng2nhntrchnhimxlkhimivictrnnkhkhnvnthngchutrchnhimraquytnhcuicng.
SphncnglaonggiaHthng1vHthng2cckhiuqu:Ngimthiutiasnlccachngtaviuchnhktqutheocchmchngtamun.SspxphotnghiuqutronghuhtthigianbivHthng1thchinttvaitrcamnh:Ccmhnhvcctnhhungquenthuccanrtchnhxc,nhngdbongnhnvnhngphnngbanurtmaulcantrcccthchthccngthngchunxcvthngthchng.Tuyvy,Hthng1cssailchvinhnglisaihthngcthinhngnysinhtrongnhngtnhhungcth.Chngtacththy,ikhicnhngcutrlilidhiuhnlcuhivbivcu
-
hithhinskhnglogicvthngk.MthnchnacaHthng1lnkhngthbginon.Nutrcmtbnxuthinmtbnghiucvitthtingmbnbit,bnsddngcn,trkhischcabnkhiyhontontptrungvochkhc.
MUTHUN
Mtmthnhbinthcamtthnghimcintrnhbysmuthungiahaihthng.Bnnnlmbitpnytrckhictip.
Trongchainhimv,huhtmingiucngcct,vhnlccbncngnhnthytrongminhimvthcmtschdchnrtnhiusovichkhc.Xcnhccchvitinhoavinthngctbntridhn,cnctbnphikhinbnphicchmlivckhibncnnilphocnivp.Khibnxcnhvtrcacct,ctbntrilikhhnvctbnphilidhnnhiu.
Nhimvutincabnlhycttrnxungdichaict,ctolnxemtnocvitinthng,tnocvitinhoa.Khiktthcnhimvutin,tiptccttrnxungdiccctlimtlnna,lnnycxemtnoccnltrivtnoccnlphi,bng
cchcln(hocnithmvibnthn)TRIhayPHI.
NhngnhimvnythucvHthng2,bihnhngnitolntvit
-
hoa/thnghoctnmphi/trikhngphilhotngthngthngkhinhnmtctttrnxungdi.Mttrongsnhngiumphicgnglmkhithchinnhimvny,llptrnhtrnhcamnhsaochovicphtranhngtclinquan(inhoavinthngivinhimv1)trthnhphnxcaming.Khicctutin,vicutinivimtstcchnkhhiuquvviccnglikhngcnhngtcnlilmtnhimvtngiddngnhngnctthhaibaogmnhngtmbnlachnctheoquylutvbncthlinghacachng.Huhtmingiucththchinchnhxcnhimvnynhnglpilplicccutrlinglrtkhvlmbncngthng,nkhintctrlicabnchmli.Vylbnphiimtvimuthungiavicbnphicgngthchinmtyucu,trongkhicmtcutrlikhcctngxenvo.
Smuthungiamtphnngtngvmtnlckimsotdinrartphbintrongcucsngcachngta.Chngtaubitcmgiccgngkhngnhnchmchmvomtcpinvnkccbnkbntrongmtnhhng.Chngtacngbitcmgiccgngtptrungcmtcunschtnht,ikhibnphiclicmtonvnvbnchnghiunvitvcig.nhngvngcmangkhcnghit,rtnhiutixnhcmgickhixecahmtphanhtrnngbngtuytvphicgnggililmtheochdnvningclivinhnggmthngthnghvnlm:nhlitheohngngcli,dclmgina,chcngvomphanh!Hayttcmingisngtrninynhnthcrngngnnnguynraaictxungangc.MttrongnhngnhimvcaHthng2lvtquanhngthithccaHthng1.Nicchkhc,Hthng2mnhimphntchtrongmichngta.
OGIC
hiurgitrclpcaHthng1,cngnhphnbitskhcnhaugiantngvnimtin,mibnhynhnkhnhs3.
Hnhnhnykhngcgcbit:Haionthngvidikhcnhau,cgnthmvy,chvhaiphakhcnhau.onthngbndirrngldihnonthngbntrn.lnhnggttcchngtaunhnrarttnhin,chngtatintngnhnggmnhvatrngthy.Tuynhin,nubntngbithnhnhnytrc,bnsddngnhnraychnhlminhhanitingvogiccaMuller-Lyer.Vbngcchdngthco,bncthddngovbitcdicachnglbngnhau.
-
Githbnochnhoi,bn-tcHthng2cabn,ciconngiltrmbngiltiy-gicmtnimtinmi:BnhayHthng2bitrnghaionthngtrncchiudibngnhau.Nuchibnvdicachng,bnsniiumbnvamibit.Nhngnuchnhnthbnvnthyonthngphadidihnonthngphatrn.Bnbucphitinvosoc,nhngbnkhngthngncnHthng1lmnhimvcan,bnkhngthbtmtmnhHthng1nhnthyhaingthngdibngnhau,mcdbnHthng2bitchcchniu.chngliogic,chcmtcchduynht:Bnphihccchhoinghichnhcmgiccamnhvchiudicacconthngkhichngcgnthmvy.pdngcnguyntc,bncthnhnranhngogicvnhlinhnggbncbitlchnhxc.Nubncthlmciuny,bnskhngbaogiblabinhngminhhacaMuller-Lyer.Nhngdthnoina,bnHthng1svnthymtonthngdihnonthngcnli.
Khngphimiogicucthnhnthybngmtthng.Ccnhngogictrongsuyngh,mngitaginlogicnhnthc.Khivattnghipihc,tithamgiavikhahcvnghthutvtml.Trongmtbiging,thygiocachngtigingchochngtimtmutruynngngn.ylnhnggthyk:Risclcccbngpphimtbnhnhn,anhtachiasvibnvsnhngsailmmanhta
-
phichungtrongnhnglniutrtrc.Bnhnhnnymiutmtcchrnhrtchuynccnhtrliuhiusaivanhtanhthno,anhtanhnrarngbnkhcnhngbcstrc.Bnngcmvianhta,bnbthuytphcrngbnhiuanhtavbnchnhlngickhnnggipanhta.nonny,thygioctcaoging:ngbaoginghnchuynchatrchobnhnhnny!Hytnganhtarakhiphngkhm!ylloibnhnhntmthnnhtvkhngbaogiccbncthgipcanhta.
RtnhiunmsaunytimihccrngnhnggthygiocnhbochngtichnhlschnglischpdncatmlvkhitrthnhchuyngiaungnhnghincuvTmltrliutimithynhnglikhuyncangthykialngn.HintngnytngthchviogicmMullerLyertrnhbylnhnggchngticdykhngphilcmthythnovbnhnhn.Hinnhinlthygiochorngcmgiccmthngcachngtisbmtkimsot;ntridytHthng1.Hnna,thngthngkhngaidychngtiphinghingcmxccamnhivibnhnhn.Vicbhpdnbimtbnhnhn-ngiclpilplitinsiutrbthtbicamnhlmtduhiunguyhim-gingnhnhngchicvygnvohaionthngsongsong,chngnhlchngschcachngta.chnhlmtogiccgitnlmtogicnhnthc-vti(hayHthng2cati)cdycchlmthnonhnranvckhuynlngctintngvoncngnhhnhngdatrnn.
Cuhitral:Ckhinochngtacthchnglicschpdncankhng.Thngiptrongnhngvdnykhngphiinhnh.TrongkhiHthng1hotngmtcchtngvkhngthchngngtmchththngrtkhphthinngnchncclisaicasuynghtimthc.Khngphilcnocngcthtrnhcccsailchtronghotngtduyny,bivHthng2khngcbtcmtuminolinhvicclisai.Ngayckhiccumilinktvilisaidngnhrtrrng,cclisaichcthcngnngakhicshtrgimstvnhnghotngrtnlccaHthng2.Tuynhin,khngaicthnmtaysutttinsng,tuynhin,viclintccaocnhgickhnghnttvthctlcchchcchnkhngkhthi.BivlintctcuhivichnhnhngsuynghcamnhskhinbntrnnrtmtmivcchvnhnhcaHthng2thquchm,khnghiuqukhinphimnhnvaitrcaHthng1trongvicphiraquytnhlintc.iuttnhtbncthlmlthahip:Hyhccchnhnbitcctnhhungdnysinhsailmvcgngtrnhccsailmhinnhinhtmccth
-
trongcctnhhungcbongkhncp.Cunschnycvitvitinlbaogingitacngdnhnralilmcangikhchnlnhnralilmcabnthnmnh.
HCUHUCH
Vylbncgiithiuvhaihthngnhhainhnttrongmttrnovinhngphmcht,khnngvgiihnrtring.Tithngsdngcccuvn,trongcchthngccoinhnhngchng,nhHthng2suytnhhqu.
Vicsdngngnngnybcoilmtlisaivthngkhngcgiikhoahcchpnhn,bivndngnhlgiirngccsuynghvhnhngcamtconngilibchiphibisuynghvhnhngcanhngnhnvtthonsngbntronguccaanhta.Vmtngphp,thcunyccutrcgingnhNgiqungiahayncpvt.Ccngnghipcatischrarnghnhngcangiqungia,trnthct,giithchchosbinmtcamntinvhcquyntcuhivvicliuHthng2giithchthnovhqutnhton.CutrlicatilnghacacuchngngngnlthuctnhtnhtoncaHthng2cgitrnhmtsmt,chkhngphimtligiithch.Nlcuniginlccacuny:Tnhnhmlmthnhngtnhinihisnlc,mtakhngnnthchinkhiangcrtrivclinhvisginnngtvtngnhptim.
Tngtnhvy,cutuynbkiulixebonbontrnngvngthucvHthng1nghaliukhinmtchicxevongrlmthnhngmangtnhtngvhunhkhngcnnsnlcno.Ncngngrngmttixkinhnghimcthlixetrnmtonngcaotcvngvmvncththamgiangthivomtcuctrchuyn.Cuicng,Hthng2cnhboJameskhiphnngngungctrnhbnchinghalJamescthhnhxindihnnunhnlckimsotcaanhtabthtbi(nhkhianhtasaybt).
Hthng1vHthng2lnhnvtchnhtrongcuchuynmtisktrongcunschny,tichchnphilmrmtiu,rngchnglnhngnhnvthcutrongmtcuchuyntngtngmtimunlgiivcchvnhnhtrnocaconngi.Hthng1vHthng2khngphilnhngthcthinhnhcccbphncamtcthvilcphngtng.Vcngkhngcphnnotrongnobhaybtchthngnocgilunochhuy.Rtcthbnshi:Vythgiithiuccnhnvt
-
hcuvinhngcitnxuxlmgtrongcunschnghincuny?Cutrlilcunschnycncccnhnvtny,bivnidinchomtsthiquentronguccachngta,ccabnvcati.Ngitacthddnghiuvmtcuvnnuncmiutdidngmtnhnt(Hthng2)hnlmtcig,mtphmchtno.NicchkhcHthng2slchngchomtcutthnlmtphptnhnhm.Trc-cbitlHthng1-dngnhcmtkhuynhhngcbitxydngvdingiinhngcuchuynvccnhnttchcc,victnh,thiquenvkhnnghnhoi.Bnsnhanhchngnhhnhnhngquanimxuvmtloqungiancpvt,bnsnghlocnhiuhnhvixuvbnsnhvlo,dchltrongmtkhonhkhc.cnglhyvngcatikhisdngngnngcahthngbnglihnhvnnygipccbnshiuhnvhaihthng.
TisaoligichnglHthng1vHthng2chkhngphilmiutknhHthngtngvHthngnlc?Ldortngin:NiHthngtngdihnsoviHthng1vchimnhiudintchtrongbnhcabnhn.iunycnhhngy,bivbtcthgchimnhiudintchbnhcabnulmgimthiukhnngsuynghcabn.BnnncoiHthng1vHthng2nhnhngcitnthnmt,kiunhBobvJoe,victtnchoccnhnvtsgipbnhiurhnvchngkhiccunschny.Khiphiaraccphnonvlachn,cchthnghcunygiptiddngsuynghhnvgipccbndhiuhnivinhnggtivit.
PHTNGNCAHAINHNVT:HTHNG1VHTHNG2
Anhtalngi'rtdgyntng',mtvintngcaanhtachlogic.
chnthunlphnngcaHthng1.Ctaphnngvimiedatrckhikpnhnran.
Hthng1cabnlntingy.ChmlivHthng2cabnchhuyi.
-
Chng2.Chvnlc
NubngnhincchibincunschnythnhmtbphimthhnH
thng2svovaimtdinvinph,songlicinhninhrngmnhlvainamchnh.Trongbphimny,imhnchcadinvinph-Hthng2nylncvnhnhbngcchnlcvmttrongnhngtnhcchinhnhcanhnvtnyllibing,nmincngutthmnlckhirivonhngtnhhungbtbuc.Hqul,nhngtduyvhnhngmHthng2tinchnlithngbnhnvtnamchnhthcs(Hthng1)cabphimcho.Tuyvy,cnhngnhimvquantrngmchmnhHthng2cththchinc,bivchngihinlcvhnhngtkimsotmbnnngvsbcngcaHthng1khngthnolmc.
NLCTINHTHN
NubnmunthnghimxemHthng2cabnkhihotnghtcngsutsnhthno,thbnthlmbitpsauy,bitpnyhuyngnlcnhnthctiacabntrongvngnmgiy.No,bnhybtuvitmtlotnhngdysgmbconskhcnhauvvitmidysvomttmth.pmtvitccdysxungmtbn.NhimvdnhchobncgilCng1.Quylutnynhsau:
Btunhnhpmtcchun(ltngnhtltheonhp1phch/1giy).Ltmtcsvcto4consln.ihainhp,sauclnmtdysgm4consmitheothtltngca4consgccngthm1.Nudystrntmthl5294,thpnngsphil6305.Quantrnglbnphiduytrnhpphch.
Mtstngicthgiiquytcbitpnyvinhiuhn4constrongnhimvCng1,nhngnubnmuniuvimtnhimvthchthchn,hythvinhimvCng3.
Nubnmunbitcthmnhlmgtrongkhiucanghotngcngthng,hyxphaichngschlnmtchicbnvng,tmtmyquaylnmtchngschvkcmcabnlnchngcnli,chomyquaytiptcghihnhvbtunhnthngvongknhmyquaytrongkhibnthchnhbitpCng1hocCng3.Sau,bnsphthinrarngngt
-
camnhcsthayikhixemlitonbonghihnhqutrnhlmviccngthngcabn.
TicmttringhimringvibitpCng1.KhicnlmtsinhvinkintpchuynngnhTmlhctiihcMichigan,tronglctmkimmttinghincuphhp,ticcmtbibotrntKhoahcHoaK(ScientificAmerican)trongnhtmlhcEckhardHessmtngtcamtgingnhcnhcascatmhn.Gny,khiclibibony,tivnthynvcngthv.BibobtubngvicnhtmlhcHesskchuynvcangnhnrangtcangmtohnkhingnhnngmnhngbctranhthinnhintuytpvdnglitrchaitmnhilpvhaingiphnanhnnhngtrongmtngitrnghpdnhnngicnli.Chcmtskhcbit:Cpngtcamtmrnghnkhinhnthytmnhhpdnvthuhplikhinhnthybcnhcnli.Trongbibo,Hesscnvitvloicyccdc,mtvtliulmginnngttrcythngcdnglmmphmvvnhngtnmuasmphieocpknhenkhiimuasmnhmcheivthmmunivinhngmnhng.
MttrongnhngphthincaHesscbitthuhtschcati,khingnhnmnhrngngtmtcangilnhngnhtintriccknhycmviccnlctinhthn-chngmrnghnkhiconngiphilmphptnhnhncpschaichsvchngmrnghnkhihphiimtvinhngvnkhhnsovikhigpmtbitonngin.Ccquanstnycangchrarngphnngcanlctinhthnkhcbitsovinhngxccmthngtrctrongmichngta.NghincucaHesskhnglinquannhiunngnhTmlhcnhngtirtracmtktlunrng,lduhiuthctcanlctrno,cngcthlmtchnghincutimnng.JacksonBeatty,mtsinhvinttnghiplmcngphngthnghimviticngcchungnimsaymvichyvchngtiquytnhthchinthnghimnycngnhau.
Beattyvtithitkmtphngthnghimtngtnhphngkhmmt,trongnhngngithamgiathnghimskulnmtcimycgicmvtrnrinhnthngvomyquaytrongkhilngnghemtonthngtincghimsnvtrlicccuhitheonhpphchcamtchicmyghimtsn.Cminhpphchngvimtgiylmttiachphngngoilesngvchpramttmhnh.Ktthcmiltthnghim,chngtihohngtheodinhngtmhnhcchp,sau,chngtichiunhngbcnhcangtlntrnmnhnhvdngthcoc.Phngphpnyhontonthchhpviccnhnghincutr
-
vthiukinnhn:Chngtignnhbitktqungaylptcvchnglunchonhngktquhtscrrng.
Beattyvtitptrungvonhngbitpnhanh,vdnhbitpCng1,mmnhbitchclcigangdinratrongucchthvobtcthiimno.Chngtighiliccdystheotingnhpphchvachoitngnhclihocbinichngtheoquytc,trongkhivnginguynnhpphch.Rtnhanhchngchngtinhnthykchcngtthayitgiynyquagiykhc,phnnhnhngyucuthayicanhimv.CutrlichobiuhnhchVngc.NubntngthbitpCng1hocCng3,nlcxuthinkhibncgngbtkpvitngcons,ringntnnhimkhibncgngtmrapnchodysmingaylptcsauhainhpngh,vlidnthlngkhibntrtbnhngdyshonthnhkhibnhngnhn.Dliungttngngvitringhimcachth:Dyscngdithngnhinlkhinngtmrnghn,sbininhimvtothnhnlcvkchcngtginhtmctngngvinhngnlccaonht.Cng1vi4conskhinngtginrahnsovinhimvnhcli7consthngthng.Cng3,vnkhhn,ihisnlccaonhtmtitngquanstthy.Trong5giyutin,ngtginnkhong50%sovithngthngvnhptimtngln7nhpmtpht.lnhimvkhkhnmconngicththchin-hschuchtnubyucucaohnna.Khichngtaarachoccitngslngconsnhiuhnmcmhcthnh,ngtcahngngginnhocthmchlcoli.
Chngtithchinthnghimnytrongvithngmttnghmrng,chngtilptmththngkhpkn,chophptrnhchiuhnhnhngtcachthlnmtmnhnhdchnhlang,chngticngcthnghethytingniphatrongphngthnghim.Myongtctrnhchiucaokhong0,3mt;quanstngtmrnghocthuhpkhiccitnganglmthnghimqulrtthvthuhtschivikhchthamquanphngthnghim.Chngtitcmthyvuisngvgyntngcvikhchkhabikhnngcthonxemkhinothitngnghincucathnghimstbmtnhimv.Trongmtphptnhnhm,thngthngtsmrngtrongvigiyvcginguynnhvytronglcitngnghincucathnghimthchinphptnh,nlptcthuhplikhiitngnytmramtpnhoctbnhimvcyuculm.Khinhnthnhlang,ikhicchnhncangtcngnhkhchthamquankhngkhingcnhinkhinghechngtihi:Tisaobnlikhngsuynghtip?Cutrlitbntrongphngthnghimlunl:Lmthnobnbitc?vcutrlicachngtis
-
l:Bichngtiangnhnvocastmhnbn.
ikhinhngquanstnguhngthnhlanglicgitrthngtinkhngkmgnhngktquthuctthnghimnghimchnh.Tikhmphcmtchuynrthaykhivtnhquanstngtcamtphntrongkhongthigiannghngigiahainhimvcathnghim.Cyvnginguynvtrkcm,vvyticthnhnthyhnhnhconmtcacykhictatiptctrchuynvinhngngicngangthchinthnghim.Tingcnhinkhithyngtcacvnnhvkhnghcmnhncsginnngtkhictrchuynvlngnghemingi.Khnggingnhnhngthnghimmchngtithchin,nhngcuchuynphimrrngihirtthockhngihisnlcno-cnglmchbngvicnhclihaihaybacons.chnhlkhonhkhctichtnhnrarngnhngnhimvmchngtichnchothnghimnythcsihimtnlccbit.Mthnhnhvtquatrongc:isngtrc-tilisngcaHthng2-bnhthngcvnhmtcuctnbnhnhng,ikhibngtqungbinhngonchybvthithongbinhngvnguancrt.VccbitpCng1hayCng3chnhlnhngqunguaxencrt,cnnhngcuctrchuynphimthngthngccoilmtcucdob.
Chngtanhnthyconngikhithamgiavonhngcucuaxencrttrongtrc,cthtrnnmlamtviim.CctcgicaChKhtvhnh(TheInvisibleGorilla)khinchkhttrnnvhnhbngcchkhinnhngngiquanstbntitmucmcccuthangchyquachylitrnsnu.ChngtiphthinramtvdtkchtnhhnvsmlatrongnhimvCng1.Ccitngctrnhchiumtlotnhngchcixuthinchngvnhkhihanglmvic.Hcyucutnhimvlnhngu,nhngngthihcngcyucuphibocolixemcchciKnohinratrongsutthigianhlmnhimvhaykhng.Phthinchnhlkhnngnhnravbocovmctiuchcithayitrongvng10giycabitp.NgiquansthunhkhngbaogibquachKnoctrnhchiuuhockhignktthcnhimvCng1,nhnghuhtbnhbquamctiuvokhonggiacanhimvkhitrchangnlcmccaonht,mcdconmtcahmtohtmc,nhnchmchmvonhngbchnh.ThtbitrongvicphthinitngchcicngvrashnhchVngcgingvimcangt.Stngngvnlpli:mcangtphhpvimcnlccachthvchngtacthtiptcitheocchnyhiucchhotngcatrno.
-
Gingnhnhngchicnghintngoinginhhaycnhcabn,ccngtcngchophpoccchsnnglngtinhthnbnangsdngthiimhinti.Haivdnyrttngthchvinhau.innngbntiutntythucvovicbnsdngthitbinno,nthpsnghaymynngbnhm.Khibnbtmtbngnhaylnngbnh,nschmcinnngncndng,khnghnkhngkm.Tngt,khichngtaquytnhlmg,chngtacngtragiihnnlckimsothnhng.Vd,ngitaachobndysgm4cons,chnghn9462,vnicucsngcabnphthucvovicbncthnhcntrongvng10giyhaykhng.Dbncyucucsngcamnhnmcnoina,thbncngkhngthsnsinhranlcivinhimvnynhiuhnnlccnthitmbnphisdngarapnchonhimvCng3,cngvi4consnyc.
CHthng2vhthnginnngtrongnhbnucgiihncan,tuynhinchngphnngkhcnhauivinguycbhotngquti.Khinhucuinnngvtmctichophp,ttcccthitbsnglotttcngmtlc.Ngcli,phnngcatrnotrongtrnghpqutilictnhchnlcvchnhxchn:Hthng2bovnhnghotngquantrngnht,chonnnvnnhncinnngmncn;khnngchutiscphnphi,giynyquagiykhcchoccnhimvkhcnhau.Trongphinbnthnghimkht,chngtakhinchonhngngithamgiatptrungutinvonhimvcccons.Chngtabithslmtheohngdnbivthigianquanstitngkhngnhhngnnhimvchnh.Nuchcicbitxuthinvonglcihistptrungcao,chthnginlkhngnhnthyn.Khinhimvthayi,tihistptrunghn,thkhnngphthinchcistrnnddnghn.
Khnngnhvschctiluynquacmttintrnhlchsphttrincanhnloi.Xcnhphnghngvphnngnhanhvinhngminguyhinghimtrngnhthaynhngchitimnngnhtcithinchisngstcaloingichngtavkhnngnychcchnkhngchthucvloingimcmunloi.Ngayciviloingihini,Hthng1vnchutrchnhimtrongnhngtrnghpkhncp,nnhmcutinchonhnghnhvibovsantoncabnthn.Thtngtngbnangiukhinmtchicxehi,tnhinbnphthinmphanhbhngmxethvaivoonngtrntrndu.Bnsthybnthnphnngvinguycnguyhimtrcmthncvicbnthcsthcyctnhhnh.
-
Beattyvtichlmvicchungcmtnmthinhngshptcmchngticctcngrtlntisnghipvsaucacibn.SaunyBeattytrthnhchuyngiaungnhcaphpongtnhnthccntithvitcmtcunschctalChvNlc,phnlnnidungcunschnydatrnnhnggchngtithuctrongqutrnhlmviccngnhauvckinthckhititheouinhngnghinculmtiihcHarvardvinmtipsau.Chngtihccmtiukdiuvhotngcatrno-mgitiginlHthng2-tvicsdngphpongtkhithchinccnhimvkhcnhau.
Khibnthnhthcvimtnhimvno,nsihibntnnglnghnhonthnhnhimv.Nghincunobchothynhngthnhphntrongnobthamgiavocchotnglinquantimthnhngthayikhiknngcabntngln,vitkhuvcnobthamdvovicxlhnhnghn.Hintngtngtnhvycngxuthinnhngthinti.Nhngcnhncngxutchngthkhngcnnlcnhiukhixlcngmtsvn,iunycchngminhquaginnngtcngnhhotngkhccanob.Quylutphbinvvichuyngtsnlcpdngctrongclnhvcnhnthclnhotngthcht.Quylutnychngminhnucnhiucchkhcnhaucngtmtmctiu,conngithngcxuhngsdngcchthctphihuyngnlcnht.TrongngnhKinhthc,nlcngvigithnh,cnknngctoratscnbnggialinhunvchiph.Cnslibinghnhthnhtbnnngsuthmcaloingi.
Chngtilmthnghimvnhnghiungtngikhcnhaucanlcnhthcocoginngt.Ngaytu,ccitngthamgiathnghimnyubit,nhnthcyvchunbtmththamgiathnghimcachngti-thmchcnlintcthcvsnsnghnmcmnghincunyyucu.Lcu,khiphinhmthochaiconshayhccchlintngmttvicccons(vds3ngvitcnhca)thnobsnsinhramtshiungvatrongbnhgycngthngmctrntrungbnh,nhngcngchmctithiu,ngtginnkhong5%sovikhithchinnhimvCng3.Nhimvkhcihibnphiclngkhonghaitnnngsnlnchngnorrngskhinngtcabnphimrnghn.Nghincugnychothyvickimchxuhngchaitrirc(nhtrongHnh2cachngtrc)chihirttnlc.Ccthnghimghinhnhanh6hoc7chsihinhiunlchn.Hnccbntngtringhimvic-khicyucuctosinthoicabnhayngysinhnhtcangibni,bnschphingngliichtnhngcngphibrakhakhnlclm
-
n,bivnihibnphilctrongtrnhmtchuinhngconsvtrlitheongtht.Yucunhnnhmtrongugiahaisc2chshaynhimvCng3lnhngnhimvgntmcgiihnmhuhtmingicthlmc.
Vyiugkhinmtshotngnhnthcliihinhiunlchnnhnghotngkhc?iugsinhrakhichngtaphisdngschtmthi?Hthng2cthlmcnhnggmHthng1khngthlmc?Gichngtascngthitmcutrlichonhngcuhiny.
Nlccsinhrakhibnphiduytrlintctrongtrnhvitng,mitngliihinhnghnhngkhcnhau,hoccnphikthpchnglitheomtnguyntcno-vdnhnhlinhngvtdngbncnmuasmkhincasiuth,chnnmnchaythtbkhitrongnhhng,hocphntchnhngktquthvtmtcuckhostvilngthngtintccmuthrtnh.ChcHthng2micthhotngtuntheoccnguyntc,sosnhccitngtrnvitiuchkhcnhauvaranhnglachnhplnhtgiaccphngn.Hthngtng1khnghccckhnngny.Hthng1chnginlphthinramilinh(ttcbnchngugingnhau,cucontraicaohnngbrtnhiu)vnitrihnkhonphntchthngtinvmtvn,nhngnbtaykhiphixlnhiuchkhcnhauvocngmtlc,cngnhkhngphilchuyngiaphntchdliuthngkthngtinnthun.Hthng1sphthinramtnginocmtkiunhlnhtnhvrtgngh,yuthchsngnnp,gngngvcnimammviccchititthgngingvimtththththit,nhngnuphikthpbnnngphnonnyvishiubitvmtlngnhnhngngithththchcHthng2lxlc-nuHthng2bitciglphhpvimtsngi.
KhnngsngcncaHthng2lstipnhnmtlnhngnhimv:Ncthlptrnhbnhtunthmtchdnno,chophptrcvtlnnhngphnngtheothiquen.Hythlmthnghimsauy:mttcschcipxuthintrongtrangny.ycthlmtnhimvmbnchatngcbitvhimkhibncyuculm,nhngHthng2vncthmnhimnhimvny.Scnsnlcpbnthnthchinnlclmbitpny,mcdbnchcchnrngbnthnsdntinbtrongnhimvnynunhcluyntpthngxuyn.Ccnhtmlhcginlkimsotiuhnhmtstipnhnvktthcmtlotccnhimv,cnccchuyngiaThnkinhhcthxcnhctngkhuvctrongnobsmtrchnhnghotngno.Mt
-
trongsnhngkhuvcnysthamgiavohotngbtckhinomtmuthuncncgiiquyt.Mtkhuvckhcnmphntrccabnophttrinngimnhmhnsoviccloingvtkhcvcngthamgiavoqutrnhxlthngtin,mchngtalinhchngvitrthngminh.
Githgisnhcuitrangny,bnsnhncmthngdnkhc:Hymttcduphytrongtrangtiptheo.Nhimvnykhhn,bivbnvamilmquenckhnngtptrungschvottcccchptrongnhimvtrc.Mttrongnhngkhmphcgitrcaccnhtmlhcnhnthctrongmythpktrliylvicchuynitmtnhimvnysangmtnhimvkhcihirtnhiucgng,cbitlkhibhnchvmtthigian.YucuchuyninhanhlmttrongnhngldokhinnhimvCng3vnhimvnhnnhmtrthnhnhngnhimvrtkh.honthnhcnhimvCng3,bnphinhviconscngmtlc,linktmiconsvimtphptnhring:Viconsangxphngchcbini,mtconsthangtrongqutrnhyvnhngconskhcthayisauphptnhCng3,ttcuphiclugichoraktqucuicng.Ccbikimtrahinivsclmviccabnhyucuccitnglintcbinigiahainhimvkhcnhau,lugiccktqucamtnhimvtrongkhitiptcxlnhimvcnli.Nhngngilmttmyloithnghimnythngcxuhnglmttbikimtratrtuthngthng.Tuynhin,khnngkimsotstptrungkhngnthunlmtphngphpkimtratrtu;ccphngphpkimtrakhnngkimsotschhiuqudboaickhnngtrthnhnhkimsotiuhnhkhngluvaiciukintrthnhphicngchoKhngqunIsraelcnihirtnhiuyuthnlchdavotrthngminhthngthng.
plcthigiancnglmtnhntnaihisnlc.NubntngthchnhnhimvCng3,thsthysgpgptoraplc,mtphnlnnhpvmtphnlnkhnngtidliu.Gingnhnghstunghngvivitribngtrnkhng,bnkhngcphplmchmli,tcxldliutrongbnhquytnhnhp,khinbnphilintctipnhnxlthngtinmivlugiccthngtinctrckhibinmt.Btcnhimvnoihibnphixlcnglcvitngucchungnhntgpgpny.Trkhibncmtbnhkhngkhip,thmayrabnkhngphichuplcphilmvicqucngthng.Nhngdngthctduychmihinhiunlcnhtliihibnphisuynghnhanhnht.
ChcchnlkhithamgianhimvCng3,bntthyucmnhphi
-
hotngcngthngbtbnhthngnmcno.Ngayckhibnsuynghkimsng,mtvinhimvghinhtrongthigianbnlmviccngihinlcnhnhimvCng3,thmchkcyucunh6conschomtcucgikhncp.Chngtathngtrnhkhngtrcqutibngcchchiaccnhimvcamnhthnhnhiubcddnghn,accktqutcthivobnhdihnhocvitlngiyhnlchucnhqutibnh.Chngtadnhnhiuthigianchomtnhimvhnvhuyngquylutnlctithiuiukhinisngtinhthncamnh.
CHVNLCLNTING
Tiskhngthxlvnnytronglcanglixe.lmtnhimvlinquannginnngt.Nihinhngnlctrc
Quylutnlctithiuanghinhu.Anhtacngnghtcngtt.
Ctakhngquncuchp.Chlcyhontontptrungvomtvnkhckhingitachtthiimhpvchngnghethycunight.
CigtnhinxuthintrongctithlbnnngcaHthng1.Tisphibtulituvtmkimntrongbnhcamnh.
-
Chng3.Gkimsotlibing
Minm,tisngvithngBerkelyvmttrongsnhngnimvuikhi
sngylqungngibbndmmingytheoltrnhnhsnquaccngni,viquangcnhtuytvicavnhSanFrancisco.Tithngxuyntheodixemmnhimtbaonhiuthigianvcntnbaonhiusclcchohotngny.Ticnbitcvntccamnhlkhong17phtibcmtdm,vitcnythvicibkhgingmtcucdochinhnhng.Tichcchnrngnlcthchtmmnhphibracngnhlngcalobtchykhiitcyphicaohnnutingithgintrnghbnhnhngtithcskhngcmthycngthng,khnghnlonvcngkhngcnphirngsc.Ticnckhnngsuynghvlmvivictrongkhiibvntcyna.Thctticnhyvngvicchukhibmingynhvycthgipmnhththiuchn.
Hthng2cngcmtvntctnhinnhth.Bntiutnnnglngthnkinhchomtshotngtduyvnhnthcchuyngangdinraxungquanh,ngayckhitrccabnkhngchotnggcthnhngnvnshicngthngmtcht.Trkhibnangtrongmttnhthcmthycnphicntrnghockimsotbnthnmtcchbtthng,cnthvicnhnthcchuyngangdinraxungquanhhoctrongucbnskhnglmbntnnhiusclc.Bncthrartnhiuquytnhnhkhivnanglixe,haytipthumtsthngtinkhibnangcbovtraoimtvicuchuynvuvvibnihocngnghip,ttcutnrttsclcvbnkhnghcmthycngthng.Nhnghotngnynhnhngginghtmtcuctnb.
Thngthngthvaibvasuynghvuvlchuynbnhthngvthctlcnkhdchuna,nhngnunhnghotngnybylnmtmccngthngnothslthchthcivingunlcchncaHthng2.Bncthkimchngktlunnybngmtthnghimngin.Tronglcangdochithoimivimtngibn,hyboanhtangaylptctnhnhmphpnhn23x78,gnnhchcchnngibnnysdnglitcth.Kinhnghimcatichothytacthsuynghtronglcido,nhngkhngththamgiavomtcngvictrnoihiphitimtlngdliulntrongbnhngnhn.Nutiphisuynghmtlplunphctptrongthigianngn,chcchntismunngli,hoctt
-
hnlngixungthayvngim.Ttnhin,khngphimihnhthctduychmuihistptrungcngthngvvithnghimnlctnhnhmkhiidob,tinghracnhngthtuytvinhttrongcucichnhnhnhngcucidoviAmos.
Tngtclnsovitcibthngnhtcamnhlmthayihontonkinhnghimibcati,bivsthayitcphhykhnngsuynghmchlccati.Khitngtc,stptrungbgimstnhngchchoviclmquendnvitcmivchmchduytrtcminy.Khnngsuynghvaramtktlungprtchomtvncngvthtrnnkhthchin.Khitileoitctrungbnhkhong14dm/gi,thtikhngthnghcnbtciug.Bncnhnlcthchtdichuynvitcnhanhtrnsutchngng,ticnphicnlctinhthncgngkimsotbnthnngnchnhammunivitcchmli.Rrnglcstchvtduyulnhnghotngihicngmtsnlcnhnhau.
ivihuhtchngta,theouimtmchsuynghilclmchngtacaumynhntrn,haytrntrvmtvnguihistkimsot.Mcdtichatngthchinmtkhostchthngno,nhngtichorngthngxuynhoniccnhimvvtngtctrongcngvictrcvbnchtkhnghdchuchtnovmingithngcgngtrnhimtviiunykhicth.chnhlldovsaosnlctithiulitrthnhmtquylut.Ngayckhikhngbthcpvmtthigian,duytrmtdngsuynghmchlcihimtklutkhtkhe.Chkhiquanstslntikimtraemailhaylcxemtrongtlnhcnnhnggtrongkhongmtginghvitlchchothyhnhnghmchanhucubcthitcthotrakhitclmvicvinktlunrngduytrmthotnglintcihisnlctchhnnhiusovikhnngticthtptrunglmvic.
Maysao,hotngtrnokhngphilcnocngngghtvikhiconngitacntnhngsnlctrongmtkhongthigiandimkhngcnsdngnnhngchiubinghngi.NhtmlhcMihalyCsikszentmihalyilmvicchmchhnbtcainghincuhintnglmglintckhngbitmtmivttnchohintnglflow(dngchyylmtthutngcatmlhc)msaunytrthnhmtphncangnnghc.Nhngngitngtringhimdngchycmtnhthtrongtrngthitptrungcaokhngbitmtmikhinhnhmtcmgicvthigian,vbnthn,vcccvncnhn,vnhngnginymtnimvuisngcamnhkhitrongtnh
-
trngylrthpdn,khinCsikszentmihalyigilmttringhimsungsngnht.Rtnhiuhotngcthtoracmgicdngchyny,tvtranhchonuaxemt-vivimtstcgimtibit,vitmtcunschcngccoilmttringhimsungsng.Dngchykhcbithnsovihaidngnlc:Tptrungvomtnhimvhayduytrhotngch.uaxemtvitc150dm/givchimtvnccngthngrrngihirtnhiunlc.Tuyvy,trongtnhtrngdngchy,duytrstptrungvonhnghotnglthkhngihingitaphitkimsot,mngcli,nnglngcgiiphngtrctiptchnhnhimv,thngquaitay.
Hthng2Bnrnvsuyyu
Githmnhcxclprrngvccdngthccahotngtrcbaogmcstkimsotvsnlcnhnthc.VinghincuTmlhcchngminhconngingthicmthybththchtrcmtyucuphinhnthctrongkhiphicgngchngliscmd.Hytngtngbncyucughinhmtdysgm7constrongvngmthochaiphtvbnphidnhutincaonhtchonhimvghinhccconsy.Trongkhibnangtptrungschvocccons,bncmilachnmttronghaimntrngming:Mtchicbnhsclangonchtngivmtmnsa-ltrauqubdng.Hinnhinkhnngcaolbnslachnscmdchtngicamnbnhsclatrongkhiucvnbnrnvivicphighinhcccons.KhiHthng2angbnrn,Hthng1stcngnhnhvicachngtanhiuhn,nhtlkhibnlngihongt.
Nhngngiangbnrnvnhnthcscxuhngaranhnglachnchk,sdngngnngnhycmnhtvaranhngnhnnhhihttrongmtvitnhhungthct.Hthng2bnrnvinhimvghinhvlplicccons,khinnllvnhnthcnhngttnhingnhnngnhnthckhngphilnguynnhnduynhtlmsuyyukhnngtchcaconngi.Mtvithcungccnhaymtngvobanmcngtorahiungtngt.Khnngtchcanhngngisngbanngybsuyyuivobanmvkhnngnystheochiungcivingisngvmthkhnngtchylisuyyuvobanngy.Lolngthiquvvicphihonthnhttmtnhimvnoikhicngcntrktqu,bivbnhngnhnphilintctinhnglungsuynghcngthngvch.Ktlunrtrrng:Tkimsotihistptrungvnlc.Nicchkhc,kimsotsuynghvhnhvilmttrongnhngnhimvdoHthng2mnhim.
-
NhtmlhcRoyBaumeistervccngnghipthchinmtlotnhngthnghimgykinhngckhichngminhmtcchthuytphcrngttcccdngthccanlctchnhnhnthc,cmxc,haythchtuchimtnhtmtphntrongbnnglngtinhthncaconngi.Ccthnghimcahnghincuccnhimvlintipchkhngnghingvccloinhimvkhcnhau.
NhmcaBaumeisterlpilpliphthinrngscgngnlchoctchrtmtmi,nubnpbnthnphilmmtvicgy,bnsbthohchockhckhnngtchhnkhiimtvinhngththchktip.Hintngnycttnlegodepletion(Tmdch:Ssuyyucaciti).Trongmtminhchnginhnh,nhngngithamgiathnghimchngdnhykimchcmxctrcmtbphimvcngxcng,nhngsauhlidinxutrtchn,trongmtthnghimoscchungvthcht,thnghimnyxemnhngngithamgiathnghimgicmtchiclcknngtrongkhongthigianbaolu.Nhngnlccmxcgiaionucathnghimlmgimikhnngchungaundobcngc,vthcitibsuyyutrongmichngtachngmychcmphiuhngnhimv.Trongmtthnghimkhc,utinmingibvtkitsctrongmtnhimv,yucuphinchobnghtnhngnclichosckhenhtihoccnty,trongkhi,hliphicnglihammuntrcnhngchicbnhsclahocbnhquygiudngcht.Chngmychc,nhngnginysuhngnhanhhnthngthngkhiphiimtvimtnhimvtduykhkhnno.
Chonnay,cmtdanhschdivadngnhngtnhhungvnhimvccholckhnngrtkitstchcaconngi.Ttculinquannmuthunvnhucuingclixuhngtnhin.Baogm:
Trnhxanhngcongutrng.Kimchcmxckhixemmtbphimkchtnh.aramtlotnhnglachngytranhci.Cgnggyntngvingikhc.Phnngtttrcmthnhngxucabni.Giaotipvimtngikhcchngtc(ivinhngngithnhkin).Danhschnhngchdnsuyyucngcckadng:Lnthcnnking.Vungtayqutrntrongcncungmuasm.
-
Phnngthiqukhibkhiukhch.Cmnxithmmtchttrongnhimvnmchttay.Thhinkmtrongccnhimvtduyvkhiphiaranhngquytnhlogic.
Bngchngrtthuytphc:CchotngphctpihistkimsotthucvHthng2vqutrnhtkimsotykhintacmthykitscvkhngmydchu.Khnggingqutrnhtduy,citisuyyubmttnhtmtphnnglcsauminhimvtkimsot.Saukhihonthnhccnhimvnhth,bnccmgickhngmuncgngtrongccnhimvtiptheo,mcdnunhbtbucthbncngcththchinc.Trongvithnghim,conngicthchngcvicchiungcacitisuyyukhickhchlmnhthchinhnhng.Ngcli,khibnphinh6constrongbnhngnhn,cnglcliphithchinmtnhimvnothdcmunnlchnbncngkhnglmc.Citisuyyukhnggingnhtnhtrngbnrncatmlnhnthc.
KhmphngkinhngcnhtmnhmcanhtmlhcBaumeistercngb,lngchorngquannimcascmnhtinhthnchlphpndkhnghnkhngkm.Hthngthnkinhtiuthnhiuglucosehnhuhtccbphnkhctrongcthvccnlccahotngtinhthndngnhlkngnlngglucosekhngkhip.Khibntptrungaramtquytnhtrckhkhnhaythamgiavomtnhimvihiphikimsotbnthncao,lngglucosetrongmucabncngsttxung.Hintngtngtcngxyraivimtvnngvininkinhkhichygiaionncrt,lngglucosetrongcbpcavnngvinnycngttxung.HqurntcaquannimnylccphnngcacitisuyyucthbginondohpthlngglucosevBaumeistercngviccngnghipkhngnhgithuytnythngquavithnghim.
Cctnhnguynvintrongmtnghincucxemmtonphimcmngn,trongcmtphnangtrliphngvnbngngnngcth.Trongkhihangxem,mtlotcctlintipctrnhchiuvitcchm.Nhngngithamgiathnghimcyucuphtlcctyivphitptrungvonhimvchnhlquansthnhvicangiphn.Hnhngtkimsotbnthnnymchngtacbittrc,chnhlnguynnhngyracitisuyyu.Ttcnhngtnhnguynvinucungncchanhtrckhithamgiavonhimvs2.Mtnasncchanhcphangtvingglucosevmtnacphavi
-
Splenda.Sauttccctnhnguynvincthamgiavomtnhimv,tronghcnphivtquacsailmcatrcgictmrapnng.NhngsailmdotrcgicxuthinthngxuynhnnhngcnhnccitisuyyuvnhngngiungncSplendachothyhdbnhhngbicitisuyyungnhccnhkhoahcdon.Ngcli,nhngngiungncngchoktqungcli.Dtrmtlngngphhptrongnobngnssuyyu.Hnlsphiutthmthigianvtinhnhnhiunghincukhckhngnhclngngglucosectcngthnoivissuyyucngnhivinhngphnngnhtthi,mbiuhincancthhinquavicginnngtvthayinhptim.
Gny,mtlunchngvtcngcasuyyutrongxncngtitrnTpchProceedingoftheNationalAcademyofSciences(HcvinKhoahcTtngQucgia).Trongmtnghincu,tmvthmphnxtduytnxIsraelvtnhtrthnhnhngngithamgiavothnghimny.Cngvichngngycahlxemxtnhnghsxinnx.Cchscgilntheothtngunhinvccthmphnsxemxttnghsmt,trungbnhmthscxemtrongmtthigianngnkhongsupht.(Trongshsxinnx,chckhong35%hscchpnhnnx.Thigianchnhxcchomiquytnhcghilivthigianlmvicmtngycaccthmphncchiaralm3lnngh-basng,batravbagiachiu).Cctcgicanghincutheoditlnhnghscchpthunnxdavothigiansaucclnngh.Tlnytngtngtsaumiban,vikhong65%hscchpthun.Trongvnghaigihochnchonlnnghtiptheo,tlchpthunnxgimu,choti0%trcbantiptheo.Nhbncthhnhdung,ylmtktqukhngmongmunvcctcgicnthnarartnhiugithuytloitr.Lngdliunhiunhtcthchmangntinxu:Khiivkht,nhngvthmphncxuhngranhngquytnhddihn,lmcnhtchicchsxinnx.Khnnglcikhtvmtmiungvaitrvoquytnhycaccthmphn.
HTHNG2LIBING
MttrongnhngchcnngchnhcaHthng2liukhinvkimsotccsuynghvhnhngcgibiHthng1,chophpmtssuynghvhnhngcthhintrctipthngquahnhvi,ngnchnhociuchnhmtshnhvikhc.
-
Vd,hyxemcunginny.ngcgnggii,mhynghetheotrcgiccabnnh:
Tnggicamtchicgybngchyvqubngl1.10-la
Chicgycgicaohnqubng1-la.
bnbitqubngcgibaonhiu?
Mtconsxuthintrongubn.Cons,ttnhinl10:10xu.imthvcacunginlngiramtpnhinnhinytnhtrcgichpdnvsai.Chcnlmmtphptnh,bnsthy.Nuqubngtrgi10xu,thtngtinphitrchocgyvbngphil1.20-la(10xuchoqubngv1.10-lachochicgy),chkhngphil1.10-la.pnngphil5xu.chcchnthcthnithny,pnbnnngcngcxuthintronguccanhngngiarapnngchciu,bngmtcchno,nhngnginyiukhinchnglitinggicatrcgic.
ShaneFrederickvticngnhaunghincugithuytvsphngondatrnhaihthngvngthngdngcugyvbngnghincumtcuhicho:Hthng2iukhinnhnggitHthng1nhthno?ngaralllchngtabitmtsththinnhinvnhngngiarapnqubngtrgi10xul:Ngikhngcgngkimchngxempncamnhngcha,Hthng2chpthunmtpntrcgicmngranphibloib,nuchcnbramtchtnlclcthbitcpnng.Hnthna,chngtacngbitrngnhngngiaracutrlitrcgicbquamtumiquantrngrtphbin,nglhphitcuhitisaongitalictharamtcunginvimtpnhinnhinnvy.Thtbitrongvickimchngnyrtngbivchcnbramtchtxucngsckimtrathi,chmtmthaigiytduy(vnnytngingin),chcnmtchtcngcvhiginnngtlcthtrnhcmtsailmngxuh.Nhngngiarapn10xudngnhlnhngtncungnhitcaquylutnlctithiu.Nhngngitrnhcpnsaidngnhcucnhybnhn.
Hngngnsinhvinihcthamgiatrlicuvgyvbng,ktquthtngkinhngc,hn50%sinhvinihcHarvard,MITvPrincetonarapntrcgic,ttnhinpnnysai.Tlsinhvincctrngihcnmtopdicctrngtrn,arapnsail
-
80%.Vnvgyvbnglcucchmtrnutincachngtivinhnnhmsaunystrthnhchcnhcnnhiulntrongcunschny:Cnhiungittinthiqu,tnvinhtrcgiccamnhqumccnthit.Rrnglhchorngnlctduy,dmctithiukhngphiliuthvvctrnhngvincngtcngtt.
Githtischchobnthymtlplunlogic-haimnhvmtktlun.Hycgngxcnh,cngnhanhcngtt,nubnthylplunnylhplogic.Thaimnhnythktlunthnychplkhng?
Hoahnglmtloihoa.
Viloihoachngtn.
Chonncviloihoahngchngtn.
asccsinhvinihcchiuchpthuntamonlunnylhplogicmkhngchtnghing.Thct,lplunnykhngcht,bivcthxyrakhnnghoahngkhngnmtrongsnhngloihoachngtn.Cnggingnhcibyca"gyvbng",mtpncvhpllptcxuthintrongubn.Trnhccibynyihiucphilmviccngthngchnglitingnikhekhctlntrongu:ngri,ngri!khinbnkhcthkimtratnhchunxccavnvhuhtmingingisuynghthuochomtvnno.
Thnghimnychothytrongcucsnghngngy,victruyncngmtsuylunlunbcntr.Naragithuytlkhiconngitatlngtinrngmtktlunlng,hcngscxuhngtintngvonhngkinbtrchoktlun,ngayckhinhnglplunnykhngccnc.KhiHthng1thamgiavoqutrnhsuylun,ktlunxuthintrctin,rimincclplun.
Tiptheo,bnhytrlicuhinyvtrlinhanhtrckhictip:
MtnmbangMichigancbaonhiukstnhn?
Cuhiny,cthitkbiShenFrederick,mtlnnalithchHthng2.CibyynmchliubncnhracDetroitlthnhphctltiphmcaothucbangMichiganhaykhng.CcsinhvinMbitiunyvcngsxcnhcchnhxclDetroitlthnhphlnnhtbangMichigan.Nhngnhnthccthcthnychngnilniught.Khngphittcnhnggchngtabituxuthintrongtr
-
ccachngtavongthiimkhichngtacnnchng.SnginhcrngDetroitnmMichiganvlthnhphctltiphmcaonhtnhiuhnsngikhngbitiuny,nhngphnlnnhngngitrlicuhinyukhngnghnthnhphnykhictcuhivbangny.Thcvy,tltrungbnhnhngngionvtnhtrngtiphmMichiganthphnsovinhngngichivthnhphDetroit.
CthlichocHthng1vHthng2trongvickhngnghnthnhphDetroit.Khinhcnmtbangno,thvicbnnghnthnhphnonmtrongbangphthucmtphnvochcnngtngcabnh.Vphngdinnythkhngaigingai.NhcnbangMichigan,thngmingiscnhngntngvhnhdungkhcnhauvadanhny:Thngnhngngisngtibangnysccmgicgngi,thnthin,nhiuknim,ntnghnlnhngngisngnikhcchbitsvn;nhngngibnasinhsngtiaphng,ngnhinsbitnhiuvnimnhsinhsnghnlnhngngikhckcnhngnginhanhnhn,thngminh,cthiquentmhiuklngvmtsadanhnomhthch.Trthngminhkhngchlinquannkhnngsuylun,ncnlkhnngtmranhngnguynliuthchhptrongbnhvsnsinhschkhicnthit.ChcnngghinhlthuctnhcaHthng1.Tuynhin,ttcmingiucquynlmchmlimikhilctmtrongbnhttcnhnghinthclinquannvn,cngnhhcthchmlikhikimtramtcutrlitrcgictrongvdbngvgy.Mrng,thntrngkhikimtravtmkimlmtctnhcaHthng2,bncnhthuctnhnythhinmicnhnlikhcnhau.
C3vngyvbng,tamonlunhoatnvvdvtiphmMichigan/Detroitucmtimchung:Cvnh,tnhtththtbitrongnhngbikimtranhnychrangithamgiatrlibikimtranythiunglcvkhngsuynghklng.
BtcnginovocctrngihcdanhtingucthtrlihaicuhiutinvsuynghcnthnvMichiganlcthnhrathnhphlnnhtcabangvccvnlinquanntiphmcathnhphny.Nhngsinhvinnycthgiiquytnhngbitonkhhnthnyrtnhiu,nhtlkhihkhngddngaramtpnmhbtchtxuthintronguc.Vicddngthamnlnguynnhnngncnh,tduymichnhlvnrcri.Libingcthlliphnxtnngnivikhnngtkimsotbnthncanhngthanhninnycngnh
-
viHthng2cah,nhngdngnhliphnxtnyhithiucngbngchoh.Nhngngitrnhclilisuynghcthgilnhngngibnrn.Hcnhgichnhayngnohn,khngdhilngvinhngcutrlinngniviv,ngthihoinghitrcgiccachnhmnh.NhtmlhcKeithStanovichthgihlnhngconngiltrhn.
TRTU,KIMSOT,LTR
Ccnhnghincupdngrtnhiuphngphpkimtramilinhgiatduyvstkimsot.Mtsngitracuhisosnhnhsau:Numtngicxphngbikhnngtkimsotvtrcgiccamnh,thliungicthtncngmtvtrchaibngxphnghaykhng?
MttrongnhngthnghimnitingnhtcalchsngnhTmlhclcaWalterMischelvccsinhvincamnh.Hnghincudatrnmttnhhunginhnhivinhngatrbntui.Chngclachn,hoclnhnmtphnthngnh(mtchicbnhOreo)lun,hocmtphnthnglnhn(haichicbnh)nuchngchukhi15pht.Cthlltrsmtmnhtrongmtcnphng,trcmtlmtchicbnvihaivt
Mtchicbnhvmtcichungdnggiccnhnvinlmthnghim.Thnghimcmtnhsau:Trongphngkhngcchi,khngcsch,tranhhaybtcthgckhnnglmphntnbnnhc.Nhngngithchinthnghimbrangoivchquaytrlisau15pht,hockhiatrrungchung,nbnh,ngdy,hockhitrcbiuhinmtmi.
Nhngatrthamgiathnghimcquanstquachicgngmtchiu,onphimquaylinhnghnhvicachngtrongsutthigianchiylunkhinngixemphibtci.Khongmtnastremthamgiathnghimckhnngnhbisnnnng,ch15pht,chyulvccembithngschcamnhkhihammunccphnthng.10n15nmsau,khongcchgianhngatrcnglicshammunvnhngatrkhngckhnngylrtln.Nhngemcnglicshammunckhnngkimsotnhnthctthn,cbitlckhnngnhhngschcabnthnmtcchhiuqu.Khitrngthnh,tlccemnydngmatycngthphn.Mtskhcbitngktrongkhuynhhngtrtucngxuthin:Nhngatrthhin
-
khnngkimchbnthntthnkhimichbntuivcbnstcnhngthnhtchcaohntrongccbikimtratrtu.
MtnhmnghincucaihcOregonkhmphramilinhgiakimsotnhnthcvtrtutheonhiucchkhcnhau,trongbaogmcnlcnuidngtrtubngcchnngcaokhnngkimsotstch.Trongnmphinhc,miphinkodi40pht,htrnhchiuchotremtbnnsutuivichngtrnhtrchiintcthitkcbit,ihistptrungvkimsot.Mttrongsnhngbitp,lccemsdngmtchiccnliiukhinmtchmohothnh,dichuynchmonynkhuvcbicvtrnhnhngbisnhly.Nhngngihngdnnhnthyrnluynstptrungkhngchnngcaokhnngkimsot;ccimsghictrongnhngbithitrtucngcnngcaovstinbnycduytrtrongvithng.Mtnghincukhccngdonhmnythchinxcnhcnhnggencbitthamgiavoqutrnhkimsotny,chothyccknngnuidyconcicngbnhhngrtlnnkhnngny,nghincucngchothycmilinhmtthitgiakhnngkimsotschcatrvkhnngkimsottmtrngcachng.
ShaneFredericktinhnhmtthnghimPhnchiunhnthc,trongcngtravngyvbngvhaicuhikhcclachnbichngcnglnhngthdlmnysinhnhngcutrlitrcgiccvrtngnhngthctlisai(cuhisxuthinchng5).ngnghincutnhcchcaccsinhvintimrtthptrongthnghimny,nhngnginy,chcnnggimstcaHthng2rtyuvnhnthyhcthinhngtrlicccuhibngccpnutinxuthintronguc,hcngkhngsnlngutthmcngsckimtraxemtrcgiccamnhcnghaykhng.NhngngiitheotingnicatrcgickhngsuytnhtrongcccuhicngthngcxuhngchpnhnnhnggikhctHthng1.cbit,hthngbcng,thiukinnhnvthchnhncthnhqungaytckhc.Vd,64%nhngngitrliphngntrcgicnihthchnhnlun34.000-langaytrongthnghnlchnthngsaunhnc38.000-la.Ch37%nhngngitrlingcbacuchnphngnnhnckhontinnhhnngaylptc,thayvchinhnckhontinlnhn.Khichihsnlngchibaonhiutincmtcunschngaytrongngymhvathng,nhngngiimthptrongthnghimPhnchiunhnthc(Cognitivereflectiontest)snlngtrgpisovinhngngiimcao.PhthincaFrederickchothytrongvkchtmlny,ccnhnvtcnhngctnhkhcnhau.Hthng1thbcng
-
vtrcgic;Hthng2thckhnngltrvrtthntrng,nhngmtsngithhthngnyrtlibing.Chngtanhnthyskhcbitlinquangiacccnhn:MtsngithchHthng2camnhhn,mtsngikhcligngiviHthng1camnhhn.Bithnghimnginnynilnnhmtnhdbochunxcnhtvthiquenlitduyloingi.
KeithStanovichvngicngslunmcamnh,RichardWestbanucngnhcnkhinimHthng1vHthng2(sauhthchgilccqutrnhKiu1vKiu2hn).Stanovichvngsnghincutrongnhiuthpkvskhcbitgiacccthkhiphiidinvimtsvnmcunschnycpti.Hhimtcuhicbntheonhiucchkhcnhau:iugkhinmtsngiddngtintngvoccdonsailchhnnhngngikhc?StanovickrtraktluntrongmtcunschcxutbnctaLtrvucphnchiu(RationalityandReflectiveMind),trongxutmtcchtipcntobovkhcbitivichcachngny.ngvramthnhminhhothhinskhcbitgiahaiphncaHthng2-thct,skhcbitscbnnmcnggichnglnhngtrckhcbit.Mttrongnhngtrc(mngginlthutton)smphnvistduychmvyucustnhton.Mtsngigiihnnhngngikhctrongnhngnhimvtrcnhthny,hthnglnhngcnhnxutsctrongnhngbikimtratrtuvckhnngchuynnhanhtmtnhimvnysangmtnhimvkhcmtcchhiuqu.Tuynhin,Stanovichlplunrngtrtuthngminhkhnglmngitaminnhimvinhngsailch.Cncmtkhnngkhccngthamgiavoqutrnhny,mngdnnhnchonlltr.KhinimcaStanovichvmtngiltrtngtnhngimlctrctidnnhnlbnrn.immuchttronglpluncanglsltrphicphnbitvitrtu.Theocchnhncang,tduynngnihaylibinglmtdngchycatrcphnchiu,mtsthtbicaltr.yquthclmttnghpdnvtobo.htrchon,Stanovichvccngstmracuhibygyvbngvnhngngikhcthchhiunlmtdngchdnchonhngnhmlnngngntrongtduyhnlmtthcothngthngchotrtu,vdccbikimtraIQ.Thigianchochngtabitskhcbitgiatrtuvltrsdndttannhngkhmphmi.
KIMSOTLNTING
Cbkhngtinongiimmthchinmtnhimvkodihnggi
-
c.Cblcnocngngy.
Citicaanhtablmchosuykitsaumtngydihphnh.Thlanhtaquaytrlinhngtintrnhxltrcgicthayvsuynghthuovn.
Anhtachngbunkimtraxemnhnggmnhnicgitrgkhngna.ChlanhtalcnocngcmtHthng2libing,haylanhtabmtmibtthng?
ngticlctacxuhngbutmingniranhngsuynghbtphttrongu.Hnlctacngsgpkhkhnkhitrhonmtlintngvshilng.Hthng2yukm.
-
Chng4.Bmylintng
btuhnhtrnhkhmphhotngkdiucaHthng1,mibn
nhnvocctsauy:
Chuinnma.
Chcnmtnhaigiy,cbitbaothlelntrongubnkhinhnvotchuinnma.Mtshnhnhvknimkhngmydchuhinratrongubn.Khunmtbnclsnhnliicht,thhinsghghvrtcth,mtcchvthcbnsycunschnyraxamnhhnmtcht.Nhptimtngln,lngttrncnhtaydnglnichtvtuynmhicabnckchhot.Tmli,bnphnngvimttmangnghakinhtmmkhnghkimsotchnhnhcamnhkhiphnngtrchinthcy.Ttcqutrnhphnngnyudinrahontonrttnhin,nmngoitmkimsotcabn.
Khngcldocbitnobnphiphnngnhvynhngucbntnghnhthnhmtlintngtmthivmtlinhmangtnhhqu,Chuilnguynnhngybunnn(nhngchlo,mivicsmauchngquathi.)Trngthibnhcabnthayitheonhiucchkhc:Githbnsnsngnhnravphnngvinhngthvkhinimcmilinhvinnma,vdbunnn,khchu,hoclmlmvcctngclinhvichuinhmuvng,hoaqu,thmchltovdu.
Thngthng,snnmaxuthintrongmtshoncnhcth,vdnhbaticthumvquchn.Bncngthngkhngdnhnranhngtngclinhvinhngnguynnhnkhcna,chngchocngmtktqumbnkhngmongi.Hnna,Hthng1cabnghinhnthctrngvicthaitcnhnhaunhthltrivilthng:Cthtrcchabaogibnclintnghaisvicnyvinhau.Bntriquamtkinhnghimtngikhcbitsovitringhimtrcycamnh.
Mtlotphnngphctpxuthinmtcchmaul,tnhinvkhngihibtcscgngnotphabn.Bnkhngctnhnhngbncngchngthngncchngxuthin.chnhlcchvnhnhcaHthng1.Nhnghintngxuthinktrnlktqucavicnhnthy
-
cctngdinranhmtqutrnhgilkchhotlintng:Cctngnyckhiphttrtnhiutngkhc,chngxuthinotnhthctrongtrnocabn.imctlitronghthngphchpcchintngtrnochnhlsgnktgiachng.Mimtnhntucktnivimtnhntkhc,htrvchtr,cngcchonhntkhc.Mttkhiginhngkc,ttoracmxcvcmxcnltnlitrthnhtcnhntoranhngbiuhinkhunmtvnhngphnngkhc,vdnhtrngthicngthnghocthightm.Biuhinkhunmtvibiucmghtmcngcnhngcmgicmchngclinkttrongtrcbn.Ttcdinranhanhvngthi,tybintheonhnthc,cmxcvphnngchccatngngivttcutcngqualilnnhau,ncgiltnhlinkt.
Chtrongmtvigiy,bnhonthnhmtphnngkdiu,mtcchtngvvthc.Btutmtskinbtng,Hthng1lptctravsgithuytucvcl,vdnhthaitkhngcvglinquancnhnhau,bngcchtoracclinhnhnqutcctng;donnhngedotimnvtorakhungcnhchonhngtintrinsptibngvicchunbchobnnhngskinckhnngxyra;ncngtorakhungcnhchoskincnhcnbngcchnhgixemskincbitmcno.Bnktthcqutrnhnybngviccungcpthngtincaqukhvchunbchotnglaicthdinra.
Qutrnhvadinralthngmtim,lHthng1chlmmtvicduynhtllinkthaitvihainghanthunlivinhau.Cthbnhiplibngmtlotnhngphnngivimtthcthc,phnngcmxcvcthphnnhmtphnsdingiicacchintng.Nhngnmgny,ccnhkhoahcnhnthcluncvchotngnhnthclsthhin;bntduybngccth,chkhngchvibno.
Trtlu,ngitabitncchtoramtlotnhnghintngtrnonhtrn:Nchnhlskthpcacctng.Ttcchngtaubitrng,chnhnhkinhnghimtrongqukhcabnmcctngniuinhautuntxuthintrongtrnocamnh.CctritgiaAnhthkXVIIvXVIIInghincuccquylutgiithchchostipniny.TrongcunschNhucuhiubitvloingixutbnnm1748,nhtrithcngiScotlandDavidHumecrtrabanguyntccaslintng:Stngng,slintngvmtthigian,aimvtnhhqu.KhinimvslintngthayitrittthiHume,nhngbanguyntctrnvnngvaitrlnntngchonhngxutphtim.
-
Tisphttrincinhnkhiqutvthnolmttng.Cthcthhoctrutngvncthcbiuhintheonhiucchkhcnhau,didng:Mtngt,mtdanht,mttnhthaymtbiutng.Ccnhtmlhcchorngtnglmtimmuchttrongmtmngli,cgillinktkc,trongmitngliclinktvirtnhiutngkhcnhau.Crtnhiuloilinkt:Nguynnhnlinktvihqu(virus=>cmlnh);svtvithuctnh(chanh=>muxanh);svtviphmtrkhiqut(chui=>hoaqu).ChngtatinthmmtbcsovithicaHume,ltakhngcnnghrngbcphitriquamtlotnhngtnglintipvlnlt.Nunhntheocchhotngcahthngbnhlinkt,thttccdinracngmtlc.Nkchhotrtnhiutng,cngnhbnthntnglickchhotlkhingunchonhngtngkhc.Hnthna,chcvitngkchhotcsuynghmtcchcnhnthc,cnlihuhtccsuynghlinktudinratrongimlng,nmnhtrongtimthccamingi.
Rtkhchpnhnkhinimchorngchngtaphigiihntruycpvocchotngtrccaconngi,biv,tnhinmni,nxalsovishiubittrcycachngtanhnglilstht:Bnhiuvbnthnmnhhnrtnhiusovinhnggbnngh.
Skdiucahiungmi
Aicngbitrngbctphlnutintronggiihnhiubitcachngtavcchhotngcalintngchnhlstinbtrongphngphpolng.Vithpktrliy,cchduynhtnghincucclintnglihirtnhiungimtscuhinh:KhiainitBANNGYthnhngtutinbnnghnsltg?.Ccnhkhoahcghilitnsutcanhngcutrlithngxuynnht,vdnhbanm,nng,hocdilth.Vonhngnm1980,ccnhkhoahcphthinrarng,asnmttnoracthlptctoranhngsthayictholngctrongtrnghpcrtnhiutlinquannmtrongtrnglintng.NubnvanhnthyhocnghethytN(EAT),thtrongkhonhkhc,bncxuhnginchcnthiuvochtrngcaSO_PtothnhtSOUP(cho/sp)hnlSOAP(xphng).Chiungclicngng,ttnhin,nubnvanhnthytTM(SOAP).Chngtagilhiungmi,nghaltNmichotngSPvtTMmitngchotXPHNG.
Hiungmicthhindirtnhiudngthc.NutNangchimlnhucbn(dbncnhnthcciuhaykhng),th
-
thngbnsnhnbitctSOUPnhanhhnbnhthng,dnchcnibngmtcimpmymihaycvitbngmtbphngchmo.Vttnhinbnskhngchcmibtratnglinquannsp,mcnlhnglotcctnglinquannchuynnung,baogmda,i,bo,nking,bnh.Vnubnvanginmtcibnbcpknhtrongmtnhhng,thbncngscdndtnghnsbpbnh.Hnthna,nhngtngcmicngckhnngkhigiranhngtngkhc,ducyuthn.Nhnhngconsnglntntrnmth,mttngbnhnhmthnsicthtosnglantachonhngtngtipninhau.Giy,bnhanhnglnsngytrthnhmttrongnhngchhpdn,ngctheouinhttrongngnhkhoahcnghincuvtmlhc.
Mtbctinblnnatrongnhnthccachngtavbnhlhiungmikhngchgiihntrongcckhinimhaytng.Bnkhngthbitntntinhmttringhimmbnthccnhngbnbucphichpnhntngkqucrngcchnhngcabn,nhngtmtrngcabn,cthbdndtbinhngskinmbnthmchcnkhngnghti.Trongmtthnghimmngaysaukhicthchintrthnhmtthnghimkinhin,nhtmlhcJohnBarghvccngsyucuccsinhvinihcNewYork,huhttrongtuit18ti22thuthpbntcnghatmttphpnmt(vd:thyngtcbcph).Hnmtnasngichitrongmtnhmsinhvinnhtranhngtcnghalinquannngicaotui,vdnhFlorida,ngtr,hi,hoarmhocnhnnheo.Khihonthnhnhimv,ccsinhvinthamgiathnghimtiptcthchinmtthnghimkhctrongmtvnphngtngdi.Qungngibngnthaiimthnghimchnhliumthnghimnhmti.Ccnhnghincuknoothigiandichuyngiahaiaimcaccsinhvinny.NhBarghdontrc,nhngngitrtuivatmranhngtcnghalinquannngigiichmhnrrtsovinhngngibnhthng.
HintngFloridaylinquannhaitrngthicahiungmi.utin,mttphpcctngdndtttnglinhvingicaotui,mcdtginuakhnghcnhcti;thhai,nhngsuynghnynltn,lidndtmthnhvi,ichmvnltcslinhvingicaotui.Ttcnhngiunydinramtcchhontonkhngckimsot.Khichihclngtrciunykhng,khngsinhvinnotrongsnhngghinhnrngcctngmhthuthplicchungmtchvttcbnhukhngnhmithhlmsauthnghimutinkhnghbnhhngbinhngtngmhgptrc.H
-
khnghthccnhngglinquannngicaotui,yvymhnhvicahbthayi.Hintngdndtmingkinhngcny-mttngchiphithnonmthnhvi-cbitnvitngihiungvn.Mcdchcchclbnkhngthcciuny,nhngviccnhngdngnycngangdndtbn.Nubygicaiyucubnnglnilymtccnc,chcchnbnsthchinhnhngchmrihnbnhthng,trkhibnrtghtnhngngigi,trongtrnghpny,ccnhnghincuchorngcthbnsthchinhnhngnhanhhnmtchtsovibnhthng.
Lintngvncngngtrongchiungcli.MtnghincudinramtihcticlhnhnhphnchiusovithnghimngicaotuimBarghvccsinhvinthchinihcNewYork.Ngitayucuccsinhvinilitrongmtcnphngtrong5pht,vitc30bc/pht,nghalchmhnkhong1/3sovitcthngthng.Sauthnghimngn,nhngngithamgiathnghimnhnracctnglinquannngicaotuinhngtr,gi,cnnhanhhnhnsovibnhthng.Cchintngminghchvo(reciprocalprimingeffects)cxuhngsinhramtphnngrtlogicvmchlc:Nubncminghnngigi,bnscxuhnghnhngnhngigivhnhngnhngigiscngcthmsuynghcabnvngigi.
Nhngmilinktochiunhvyrtphbintrongmnglilintng.Vd,vuivcxuhngkhinbnmmci,vmmcilicxuhngkhinbncmthyvuiv.Gihythnglnvlymtchicbtch,tnngangviming,dnghaihmrngkpchicbtchli,ucmingtynmphatayphi,uchnmphataytri.Githgichtchicbtsaochouchnhmthngvphaidin,mibnschuliquanhchictyphacui.Cthbnskhngnhnthccrngmttrongnhnghnhngtrnkhinkhunmtbnbinitnhnnhsangtrngthingclilmmci.CcsinhvinihccyucunhgixphngcholottranhbimhaTheFarSidecaGaryLarsontrongkhigichicbtchtrnming.Nhngngiangmmci(mkhngbitlmnhangtrngthiy)chornglottranhbimhahihchnsovinhngngiangtrngthinhnnh.Trongmtthnghimkhc,nhngngickhunmtnhnnh(cngthmcvicnhumy)chothymtphnngctnhlinhcmxcivinhngbctranhgycmgickhchu,nhlnhngatrikht,haynhngngicinhau,hocnhngnnnhntrongccvtainngiaothng.
Thtngin,nhngiubthngthngcthnhhngmtcchv
-
thcnsuynghvcmxccachngta.Trongmtthnghim,ngitayucunhngngithamgianghethngipbngmtitainghemi.Ngitachobitmcchcathnghimnylthchtlngcathitbmthanhvnhngngithamgiacyucurahiubngcchsdngumikhinghethybtcmthanhmono.Mtnasngithamgiacyucugtulnxung,scnlicyuculcqualcli.Thngipmhnghethylmtbntintrniphtthanh.Nhngngigtu(mtcchngnghavisngtnh)cxuhngchpnhnthngipmhnghethy,nhngnhngngilcucxuhngbcbthngtin.Mtlnna,dkhngchnh,cmilinhthngxuyngiamtiubtchihocchpnhnvhnhthcthhinthngthngcan.Bncththytisaonhnglinhcnhthngthngnhcgngcxbnhtnhvhanhbtkbncmthythnolmtlikhuynrttt:Dngnhbncnpbicmgicbnhtnhvhanhvy.
Hiungmidndt
Nhngnghincuvhiungmiphthinrng,quannimchorngconngilunthcvclpkhiaranhngnhnnhvlachnkhngcnphhp.Vd,huhtchngtaunghbuclmthnhngccnnhcklngmkhngbbtciugtcngnvphiubucachngtakhngthnobnhhngbiaimdinracucbuc,nhngthctlibnhhng.MtnghincuvccyutlinquannbucArizonanm2000chngminh:Tlnghgyquchocctrnghctngmtcchngkkhiaimbphiucdinratrnghcsovikhitchcbucmtaimgn.Mtthnghimkhccngchothytrngbynhnghnhnhvcclphcvtrnghccnggiptngxuhngnghccsngkincanhtrngcanhngngithamgiahn.Hiunghnhnhiviphhuynhvnhngthnhphnctrikhccngkhnggingnhau.Tnhngbngchngutincanghincuvhiungmi,ngitathanhnhichmhnkhicginhcvnhngngigi.Githchngtabithiungmicthchmnmingcngchtrongisngcachngta.
Ginhcvtinbccngsinhravihiungphctp.Nhngngithamgiathnghimcachngticxemmtdanhschgmnmt,sauhstramtcucnghagmbnttheochtinbc(cao/mt/lng/bn/chitrsthnhmt(mc)lng(c)chitrcao).Nhnghiungmikhcthtinhvihnnhiu,baogmshindincanhngvtlinquanntinbccsptmtcchvltrongkhungcnh,vdnhmtbnctphcttrnbnhocmtchic
-
mytnhvimnhnhchlnhngng-latribngbnhtrnmtnc.
Nhngngibmitinbctrnnclphnsovikhikhngcdndtbinhngthlinquan.Hkinnhnhngngpicgngxlmtvnrthcbatrckhinhnhngngitchcthnghimgip,hquytlitchngminhsclptchcamnh.Nhngngibmilinquanntinbccngtrnnchkhn:Hkhngsnlngbthigiangipnhngsinhvinkhc.Khimtthnghimvinvngvnhrimtngbtchxungsn,nhngngithamgiathnghimbmitinbc(mtcchvthc)snhthsbtchthnsovinhngngikhngbhiungmitinbcnhhng.Trongmtthnghimkhc,nhngngithamgiathnghimcyucuthamgiamtcuctrchuynngnlmquenvimtngikhcvsau,ngitayucuhspxphaichicghtrongkhingitchcthnghimbilythngtintngikia.Nhngngithamgiathnghimcmitinbcthchngixahnsovinhngngikhngbmitinbc(118cmsovi80cm).Nhngngithamgiathnghimcmitinbccngchothyhckhnngchungvicphingimtmnhtthnnhiusovinhngngikhc.
Chchungcanhngphthinnychnhltngvchnghacnhntronghintngcmitinbc:Smincngkhiphidnhdngnngikhc,phthucvongikhchocphichpnhnyucutnhngngikhc.NhtmlhcthchinnghincuxutscnylKathleenVohskimchstchcamnhkhibnnnhngngdngcanhngphthinny,mdnhlinhimvnychonhngbnccamnh.Ccthnghimcabrtsusc,ccphthincabgiramttngrng,conngisngtrongmtmitrngsngcbaobcbimtnnvnhoginhcntinbcvnctcngtiqutrnhhnhthnhnhncchcachnhchngta,mcthnhhngtithivhnhvicachngtamchnhchngtacngkhngnhnra.Mtvinnvnhothngxuynnhcnhconngitavstntrng,mtsliginhcnChavmtvixhidndtsthunphcbnghnhnhchongngpcavlnhtknhyu.ChngphivictrngbynhannhnkhpnicchnhnhchndungcavlnhoqucgiaccxhictikhngchhmLnhtangnhnbnmcnlmsuygimnhngnghtphtcngnhnhnghnhngtdosao?
Rrnglccthnghimhiungminhcchoconngitanhrngchnhcichtlnguynnhnkhincctngctitrnnhpdnhn
-
vcthtrthnhphngcchhuhiulmynlngnhngkscht.NhngthnghimkhckhngnhbnchtcahcthuytFreudvvaitrcaccbiutngvndtrongccmiquanhvthc.Vd,hyxemtsauW__HvS__P.Nutrckhiinnhngchcicnthiuvoccttrn,nhngngithamgiathnghimcyucuhynghnmthnhngmhcmthyhthn,thnhngnginycxuhnginvochtrngtothnhcctnhWASH(gtra)hocSOAP(xbng)vtckhnngtoracctnhWISH(cmun)hocSOUP(mnsp).Hnthna,chnghnvicmlnsaulngngnghipcthkhinnhngngithamgiathnghimckhuynhhngimuaxbng,nctyrahocthuctythayvimuapin,ncqu,hocko.Cmgictmhncaaibnhumbncthkhinghammuntmracthschs,mtsthithccgnchotngihiungPhunhnMacbeth.
cbithnna,stmracncthcthntngbphntrncthkhimtaiclinquannmttilino.Nhngngithamgiatrongmtthnghimctvotnhhungphinidimtngibngtngtng,hocquainthoihocquathint.Ktqulsaubithnghim,ngitaocshammuncanhngngithamgiathnghimvimtviloisnphm,nhngnginiditrninthoicvthchkemnhrnghnlxphng,cnnhngngiditrtrnthintthngcli,thchxphnghnkemnhrng.
Khitimiuthiungmichokhngi,phnngcahthnglhoinghi.iukhngcgll:Hthng2tinrngnmilngichutrchnhimyvnbitldovsaoliaraccchnlay.Cthtrongubncngangtracccuhitngt:Lmsaomnhngthtmthngtrongmtkhungcnhbnhthnglicthgyranhnghiunglnnvy?Liuccthnghimcchngminhrngchngtahontonvuivvibtcthglmmitrongmtkhnggianchotrc,vobtcthiimno?Ttnhinlkhngri.Hiungmirttinhvinhngkhngnhtthitctmnhhngln.Tronghngtrmctri,chcvingikhngchcchnkhibphiulinquannccvntrnghc,hcththayiquytnhnuaimbphiudinragntrnghcchkhngphitrongnhth-nhngchviphntrmnhththicngcththayicktqucamtcucchyuabuc.
Tuyvy,tngmbnnntptrungvo,lshoinghikiakhngphilmtlach