d word finw huquq 1140

7/26/2019 d Word Finw Huquq 1140

1/45

AZRBAYCAN RESPUBLKASI THSL NAZRLY X Z R U N V E R S T E T

HQUQ DEPARTAMENT

Mlkiyy! "#$#$%$% & 'i() *y+ "#$#l+),%,% -'+.i/i0 -1&2$/$%'+

B U R A X I L I 3 3

Dekan: Cabir Xlilov

Elmi rhbr: Akif lizad

Tlb: Xtai Yusubov

BAKI 4 5677


2/45

M N D R C A T

GR888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888888 .3

I FSL Mlkiyyt hququnun mdafisinin anlay.....

II FSL Mlki ! ya hquqla"nn mlki#hquqi

mdafi sulla"nn sist$mi.............................%%

III FSL Mlkiyyt&inin ma"a'nn mdafisihaqqnda d(!lt hakimiyyti ! ida"$tm)"qanla" qa"snda q)yulan tl*l".............3+

,-................................................................................/3

d*iyyat siyahs................................................................/

5


3/45

G i r i

Mlkiyyt hququnun mdafisi mlki0 1inayt ! di2" hquq $lml"inin

n mhm ")*l$ml"indn *i"idi". Mlumdu" ki0 hquqi d(!lt qu"uluu )lan

1miyytl"d mlkiyyt#iqtisadi mnasi*tl"i hmi hquqi tminatla *a'ld".

4u (5 ksini "$su*likann y$ni q*ul $dilmi 6)nstitusiyala"nda da tamd".

Mlkiyyt t)7nulma5l'0 !tndala"n 7si il"in (5*ana mda7ilnin

y)l!$"ilm5liyi0 mlki hquqla"n man$si5 hyata k$&i"ilmsi0 mlkiyyt

hququnun *tn f)"mala"nn *"a*"liyi ! s. "insil"i ts*it $tmkl

6)nstitusiya mlkiyyt hququnun mdafisini d(!ltimi5in n mhm

!5ifl"indn *i"i h$sa* $di".

Mlkiyyt hququnun ! di2" ya hquqla"nn mdafisi d$dikd0 *u

hquqla"n )5ulmasnn a"adan qald"lmasna0 mlkiyyt&inin )5ulmu

hquqla"nn *"asna ! )nun hquqla"nn mdafisin y(nldilm0 mlki

qanun!$"i1ilikd n5"d tutulan !asitl"in m1musu *aa dlmlidi".

G(st"iln !asitl" (5nn hquqi t*itin 2(" *i" n$& q"ua *(ln".

Mlkiyyt hququnun mdafisi !asitl"i i&"isind h" $ydn !!l

ya hquqi iddiala" q$yd $tmk la5md". 8 !asitl"i ki0 )nla" k)nk"$t

!5ifl"l *a'l d$yldi"0 !5ifl"i ya mlkiyyt&inin ya 5"ind sahi*lik0

)ndan istifad ! *a"sind s"n1amn *"a $tmk0 ya da *u slahiyytl"in

mlkiyyt&i t"findn hyata k$&i"ilmsind man$l"i ! ya *hl"i y)7

$tmkdi". M!afiq )la"aq ya#hquqi iddiala"a *aqasnn qanunsu5 sahi*

)ldu'u mlakn mlkiyyt&i t"findn tl* $dilmsi

9 !indikasiya iddias :0 )5ulmu hquqla" sahi*likdn mh"um$dilm il

laqada" )lmadqda da (5 hquqla"nn *"a $dilmsi 9n$qat)" iddia: !

nhayt0 mlkiyyt hququnun $ti"af $dilmsi haqqnda iddiala"d". ;aha dqiq

d$sk0 k)nk"$t su*y$kti! hquq kimi mlkiyyt hququ q$yd $diyimi5 iddiala"la

mdafi )lunu".

Mlkiyyt hququnun mdafisinin ikin1i0 mlki#hquqi !asitl" q"uu

(hdlik#hquq 7a"akt$"li !asitl"di". 8nla"a0 msln0 mlkiyyt&iy dymi5""in (dnilmsi0 sass5 )la"aq ld $dilmi mlakn alnmas iddiala" ! s.

9


4/45

aiddi". 4tn *unla" &n 7a"akt$"ik 1ht )du" ki0 )nla" tkil $dn tl*l"

mlkiyyt hququndan d$yil0 di2" hquq institutla"ndan ! *u institutla"a

uy'un )lan su*y$kti! hquqla"dan i"li 2li". Msln0 mlkiyyt&i mlak

i1a"y !$"dikd (5 hquqla"n mqa!il hququ n)"mala" il mdafi $di".

Mlkiyyt hququnun mdafisinin mlki#hquqi !asitl"inin &n1q"uunu )nla" tkil $di" ki0 )nla"0 n ya#hquq0 n d (hdlik#hquq

7a"akt$"li !asitl" d$yildi"0 mlki#hququn m7tlif institutla"ndan i"li 2li".

Msln0 7*"si5 itkin dm 7sin mlaknn mhafi5si0 qanunun

tl*l"in m!afiq )lmayan *a'lanan qdl"d t"fl"in mnaf$l"inin

mdafisi *$ll"indndi".

,hayt0 7susi0 mlki#hquqi !astl"in d("dn1 q"uuna qanunlamyyn )lunmu qaydada mlkiyyt hququna 7itam !$"ilmsi 5aman

mlkiyyt&inin mnaf$l"inin mdafisin y(nln !asitl" da7ildi".


5/45

I F S L

1.Mlkiyyt hququnun mdafisinin anlay.

4tn i1timai qu"ulula"n iqtisadi sas kimi m(!1ud mlkiyyt

mnasi*tl"inin q)"unmas istniln hquqi sist$min !a1i* !5ifsidi". 4$l

q)"unmann hquqi !asitl"i hquq sahl"inin ks"iyytind n5"d

tutlmudu". 4$l !asitl" mlkiyyt mnasi*tl"inin mdafisi !

m7suslu'un tn5imlnmsinin mumi "insil"ini myynldi"n d(!lt

hququnda= (52 mlakna hquqa5idd qsd $tmy 2(" msuliyyt

myyn $dn 1inayt ! in5i*ati hquqda= i&il"in i!$"n !u"du'u

mk 5""in 2(" maddi msuliyytini tn5imlmk kimi msll"i hll

$dn mk hququnda= maddi n$mtl"in mnsu*iyytin aid 7susi

mnasi*tl"i hat $dn t)"aq ! ail hququnda ! di2" hquq

sahl"ind0 ) 1mldn0 l*tt mlki hquqda n5"d tutulmudu".

S)nun1u (5nn mlki hquqi sulla"n ! ya mlkiyyt hququnu mdafi

!asitl"ini myyn $di".

Lakin mlkiyyt hququnun q)"unmas iind mlki hququn m7tlif

n)"ma ! institutla" $yni ")l )ynam". 8nla"dan *5il"i maddi n$mtl"in

*u ! ya di2" su*y$ktl" mnsu*iyytini myynldi"i"0 ya7ud ts*it

$di" ! *ununla )nla" q)"uyu"0 qanunun mdafisi altna al" 9Msln0

!!ll" *i5im qanunla"a mlum )lmayan mlak ts""fatla"n0 ts""fat

1miyytl"ini ! i"ktl"ini mlkiyyt&i h$sa* $tmkl:. ;i2"l"i

mlkiyyt&il" )nla"a mnsu* )lan hquqi hyata k$&i"my "ait ya"ad"

! *u mnada )nla"n q)"unmas &n hmiyytlidi" 9msln0 ay"#ay"

mlkiyyt hququ )*y$ktl"inin ! )nla"la qdl"in d(!lt q$ydiyyatla"nn

!a1i*liyi haqqnda qaydala":. >&n1l"0 (52 mlak il q$y"i ?qanuni

faliyyt 2(st"mkl mlkiyyt&iy maddi 5"" !u"maqla mlkiyyt

hququnu )5anla" &n l!$"isi5 nti1l" myyn $di"l" ! !$"ilmi

hququ qanuna5idd qstl"dn *ila!asit q)"uyu"la".

4ununla laqda" )la"aq0 mlki hquqda *u mnasi*tl"in n)"mal !man$si5 inkiafn tmin $dn )nun *tn n)"mala"nn k(myi il

;


6/45

mlkiyyt mnasi*tl"inin q)"unmasn ! yaln5 2(st"iln hququn

)5ulmas halnda td*iq $diln daha da" ! 7susi anlay kimi mlkiyyt

hququnun mdafisini *i"#*i"indn f"qlndi"i"l". 4u halda mlkiyyt

mnasi*tl"in qa" hquq )5untusunun t("dilmsi il laqda" td*iq

$diln mlki#hquq sulla"n t)lusu n5"d tutulu".% 4unla" mlkihquqla"n mdafisi sulla"nn m7tlif n(!l"idi".

Mlki hquqla" 7susn d *u hquqla"n *i" n(! )lan ya

hquqla" 9) 1mldn mlkiyyt hquqla": qanunla mhafi5 $dili"

9q)"unu":. ;(!ltin ! hququn n !a1i* ! mhm !5ifl"indn *i"i

mlkiyyt mnasi*tl"inin mhafi5 $tmkdn i*a"tdi". 8na 2(" ki0 h"

*i" 1miyytin iqtisadi *a5isinin sasn hmin 1miyytd hakim )lanmlkiyyt mnasi*tl"i tkil $di".

,)"mal ! si!il iqtisadi d(!"iyy mlkiyyt mnasi*tl"inin hquqla

h"t"fli0 2$ni ! $ti*a"l qaydada mhafi5 $dilmsini tl* $di" !

n5"d tutu". 4u mnasi*tl" hququn *tn sahl"i t"findn mhafi5

$dili". @susi il mlkiyyt mnasi*tl"inin hquqi 1htdn q)"unmasda

k)nstitusiya 9d(!lt:0 in5i*ati0 maliyy0 mk ! 1inayt hququ kimi hquqsahl"inin ")lu ! hmiyyti *(ykd". *hsi5 ki0 *u sahd aa"1 ")l

k)nstitusiya hququna m7susdu". 6)nstitusiyan AB#1u maddsi mlkiyyt

hququna hs" $dilmidi". 4u n)"mada mlkiyyt hququnun qanunla

q)"unmas 9mhafi5 $dilmsi: haqqnda !a1i* ! mhm mdda ifad

$dilmidi". Cmin mddann mlkiyyt mnasi*tl"inin hququ

tn5imlnmsind "insiial hmiyyti !a"d". Cququn sahl"indn *i"i

)lan 1inayt hququ mlkiyyt mnasi*tl"ini 1inayt mll"indn

9qsdl"dn: q)"uyu" ! mhafi5 $di". M#in A3#1 fsli (5nd mlkiyyt

mnasi*tl"in qsd $dn mll" 2(" 1inayt msuliyyti

myynldi"n 9%++#%DB maddl": *i"ldi"i"%.

1.Bax: Azrbaycan Respublikas Cinayt Mcllsi kommentariyas / F..

!mn"ro#un re". il. Bak. $%%&' R.(uliye#) M.*mano#. Cinayt +,-u-u. ,susi

+iss. rslik. Bak. $%%1.


7/45

n5i*ati hququn sas mn*yi )lan n5i*ati @tala" M1llsinin

dad' !5ifl"dn *i"i mlkiyyti q)"umaqdan i*a"tdi". Cmin

M1llnin D#1i fsli 9EB#+#1i maddl": mlkiyyt qsd $dn in5i*ati

7tala"n dai"sini myyn $di" ! *u 7tala"a 2(" in5i*ati msuliyyt

n5"d tutu".Maliyy hquq !$"2ini (dmmy 2(" m7tlif sanksiyala" n5"d

tutu". Cququn sahl"indn *i"i )lan $k)lii hququ t*ii $ktiyyatla"n !

t"af mhitin mhafi5si sahsind qaydala" ! n)"mala" myyn $di".

4$l ts!!" ya"an" ki0 mlkiyyt mnasi*tl"inin hquqla mhafi5

$dilmsi 9q)"unmas: k)ml$ks 9qa"q: ! ya m"kk* 7a"akt$"li

anlayd".Mlkiyyt mnasi*tl"inin q)"unmasnda mk hququ da myyn

")l )ynay". mk hququ myyn $di" ki0 mk !5ifl"ini y$"in

y$ti""kn (5nn hquqa5idd h"kti il mssis0 ida" ! tkilatn

mlakna 9mlkiyytin: 5"" !u"an i&i maddi msuliyyt 1l* $dili"%.

Mlkiyyt mnasi*tl"inin mhafi5 $dilmsind maliyy hququ da iti"ak

$di". Maliyy hquq n)"mala" d(!ltin maliyy faliyyti sahsind ml2ln mnasi*tl"i tn5imlyi"A. 4$l ki0 ul !saitl"inin y'lmas0

*(lnmsi ! )ndan istifad )lunmas sahsind d(!ltin faliyyti *u

n)"mala"la tn5imlni"= 4u n)"mala" d(!lt *d1 !saiti il *a'l

mnasi*tl"i d tn5imlyi" ki0 hmin !sait


8/45

Mlki hququn ya"msahsi h$sa* $diln ya hququ sas mqsd

! !5ifl"indn *i"i su*y$ktl"in mlkiyyt hquqla"n q)"umaqdan

i*a"tdi". Mlkiyyt mnasi*tl"inin mlki hququn myyn $tdiyi

qaydala" ! n)"mala" sasnda mhafi5 $dilmsi mlkiyyt hququn

mlki#hquqi q)"unmasH anlay il hat $dili"%. 4u anlay iki mnadaildili" 2$ni mnada= mhdud mnadaA.

G$ni mnada mlkiyyt hququnun mlki#hquqi q)"unmas

d$dikd0 mlki hquqda n5"d tutulan ! 1miyytdki iqtisadi

mnasi*tl"in n)"mal ! man$si5 inkiafn tmin $dn *tn sul !

!asitl"in m1musu *aa dl"3. 4u sul ! !asitl" mlki hquq

n)"mala"na n5"d tutulmudu" ki0 hmin n)"mala"n !asitsil mlkiyythququnun q)"unmas hyata k$&i"ili". 4i"in1i q"u n)"mala" mlkiyyt

hququnun ml 2lm sasla"nn0 ikin1i q"u n)"malal" mlkiyyt

hququna 7itam !$"ilmsi sulla"n0 &n1 q"u n)"mala" mlkiyyt&inin

malik )ldu'u slahiyytin h1mini0 d("dn1 q"u n)"mala" mlkiyyt

hquqnun hyata k$&i"ilmsinin hdl"ini ! *u hquqla"n

mhdudlad"lmasn0 *$in1i q"u n)"mala" mlkiyyt hququnun)*y$ktl"inin ay"#ay" n(!l"inin hquqi "$iminin0 altn1 q"u n)"mala"

ya hquqnu )5an su*y$ktl" &n mnfi 9a"5u)lunmayan: nti1l"i

myyn $di".

1. NM,lkiyyt +,-u-unun m,lkiO+,-u-i m,+a4iz e"ilmsiP anlayQ il Nm,lkiyyt

+,-u-unun m,lkiO+,-u-i -orunmasP anlayQ eyni mnal # sinonim anlayQlar olub)

ma+iyyt # mzmunca ,stO,st ",Q,rlr.

$. RFO" yazlan "rsliklrin oxun"a m,lkiyyt +,-u-unun m,lkiO+,-u-i -orunmas

anlayQnn bu c,r iki mna"a iQl"ilmsi "b""ir 3 I@S9;D ?@98D

T;UV 1 / E. W.X.YZJ>9D98D. \8DU


9/45

4u n)"mala"n &)7u n)"mal0 )5ulmam mlkiyyt hquq

mnasi*tl"ii q)"uyu". V$y"i#n)"mal mlkiyyt hquq mnasi*tl"inin

q)"unmas *u n)"mala"n hquqi mhafi5 sf$"as &n s1iyy!i d$yildi".

Mhdud mnada mlkiyyt hququnun mlki#hquqi q)"unmas

d$dikd0 mlki hququn myyn $tdiyi $l sul ! !asitl" *aa dl"ki0 *u sul ! !asitl" yaln mlkiyyt hquqla" )5uldu'u halla"da tt*iq

)lunu" ! )5ulmu hquqla"n *"a $dilmsini tmin $di". 4u sul !

!asitl" d mlki hquq n)"mala"nda ifad $dilmidi". 4u n)"mala"n tsi"

9hquqi mhafi5: sf$"asn n)"mal ! )5ulmam mlkiyyt hquq

mnasi*"l"i y)70 q$yi#n)"mal ! )5ulmu mlkiyyt hquqmnasi*tl"i

mdafi $dili". S(yldikl"imi5dn *$l qnat 2l *il"ik ki0 mhdudmnada mlkiyyt hququnun mlki#hquqi q)"unmas mlkiyyt

hququnun mlki#hquqi mdafisi anlay il hat $dili"H.

4u anlay yaln5 mliyyt hquqla" )5ulduqda tt*iq $dili"%. 8nun

tyinat )5ulmu hquqla"n *"a $dilmsini tmin $tmkdn i*a"tdi".

4una 2(" d mlkiyyt hququnun mlki#hquqi mdafisi d$dikd0

mlkiyyt mnasi*tl"ini )5an 7s mlkiyyt&inin mnaf$yini *"a$tmk mqsdi il qanunda n5"d tutulan !asitl"in tt*iqi *aa dl".

, !a7t mlkiyyt hquq mnasi*tl"i )5ulu"sa0 ) halda da mlki#hquqi

mdafi sulla" 9!asitl"i: tt*iq $dili". G(st"iln sulla"dan mhdud ya

hquqla" )5ulduqdada istifad )lunu". Mlkiyyt ! ya mhdud ya

hquq mnasi*tl"i )5ulmad' halla"da is *u sulla"n tsi"

2(st"msindn ! td*iq $dilmsidn s(h*t 2$d *ilm5.

1. NM,+a4iz etmk # ya -oruma-P # Nm,"a4i etmkP kimi anlayQlar mzmunca ,st

,st ",Qm,r. M,+a4iz etmk 3-oruma-6 "e"ik") m,lki +,-u- m,nasibti

iQtiraklarnn +,-u- # mna4elrinin pozulmasna yol #erilmmsini nzr" tutan

t"birlr sistemi baQa ",Q,l,r. M,"a4i etmk is +,-u- # mna4elr pozul"uju +al"a)

onlarn brpa e"ilsi ,,n t"bi- e"iln t"birlr sistemi"ir. na r " .!.o44e

N,-u-larn -orunmasP # N+,-u-larn m,"a4i e"ilmsiP kimi iki anlayQ birObirin"n4r-ln"iri"i 3G..X. U;D L@S9;D ?@


10/45

4$llikl0 mlkiyyt hququnun 9! di2" ya hquqnun: mlki#

hquqi mdafi sulla" d$dikd0 mlki hquq n)"malanda ifad )lunan $l

!asitl" *aa dl" ki0 *u !asitl"in tt*iqi nti1sind su*y$ktin

9mlkiyyt&inin: )5ulmu mlkiyyt hququ *"a $dili".

4$llikl0 mlkiyyt hququnun 9! di2" ya hquqnun: mlki#hquqi mdafi sulla" d$dikd0 mlki hquq n)"malanda ifad )lunan $l

!asitl" *aa dl" ki0 *u !asitl"in tt*iqi nti1sind su*y$ktin

9mlkiyyt&inin: )5ulmu mlkiyyt hququ *"a $dili".

Mlkiyyt hququnun mlki#hquqi mdafisi iki sas funksiya y$"in

y$ti"i"

q)"uyu1u funksiya *"a$di1i funksiya

V)"uyu1u funksiya mahiyyt n)"mal ! )5ulmu !5iyytd

mlkiyyt mnasi*tl"ini mhafi5 $tmkdn i*a"tdi"= *u funksiyann

k(myi il mlki d(!"iyyd mlakn n"mal ts""fat istisma"0 ha*$l

mlkiyyt man$si5 )la"aq s"n1am !$"msi ! )ndan istifad )lunmastmin $dili".

4a$di1i funksiyann mahiyyti is )5ulmu mlkiyyt

mnasi*tl"ini *"a $tmkdn i*a"tdi"= *u funksiyann k(myi il

mlkiyyt $diln m7tlif qsdl"in 5"li mlak nti1l"i a"adan qald"l"0

&n1 7sl"in hquqa5idd h"ktl"i il !u"ulmu 5""in !5i (dnili".

76


11/45

I I F S L

1. Mlki v ya hquqlarnn mlki-hquqi mdafi

sullarnn sistemi

Mlki hquqla"n hquqi mdafi sulla"nn sist$mi ! !u sist$m da7il)lan ay"#ay" q"u sulla"n dai"sini n5"dn k$&i"mdn0 mlkiyyt

hququnun ! di2" ya hquqla"nn mlki#hquqi mdafi sulla"nn

m5munununa aydnlq 2ti"mk )lma5. W5 d *tn *u sulla"n tyinat

! mqsdi $yni ! !ahid )lu*0 hquq )5untusu t("dn su*y$kt tsi"

2(st"mkl )5ulmu hquqla" *"a $tmkdn i*a"tdi". G(st"iln

hmin sulla" hquq d*iyyatnada0 sasn0 d("d q"ua *(ln" ya#hquqi mdafi sulu=

(hdlik#hquqi mdafi sulu=

n ya#hquqi0 n d (hdlik#hquqi mdafi sulla"na aid $diln

mlki#hquqi mdafi sulu=

7susi 7a"akt$"li mlki#hquqi mdafi sulu.

4i"in1i q"u !asitl" ya#hquqi mdafi sulu adlan". 4u sulla

mtlq hquq mnasi*tl"i mdafi )lunu". Xaln5 mtlq 7a"akt$"li

hquq mnasi*tl"inin mdafi $dilmsi 2(st"iln sulun sas

7susiyytini tkil $di". Mtlq hquq mnasi*tl"ind iti"ak $dn

slahiyytli 7sin 9mlkiyyt&inin: hquqla" h" hans &n1 7sin

9hamnn ! h" ksinH: t("tdiyi )5untudan q)"unu". 4u

mnasi*tl"d slahiyytli 7sl &n1 7s a"asnda k)nk"$t h"hans *i" (hdlik 9(hdlik hquq mnasi*ti: ya"anm". 4$l ki0 mtlq

hquq mnasi*tl"ind slahiyytli 7s qa" q$y"i#myyn dai"li

*)"1lu 7sl" du"u" ki0 hmin 7sl" &n1 7sl" 9ham ! h"

ksH: adlan". >&n1 7sl"dn h" hans *i"inin hquqa5idd mli

nti1sind slahiyytli 7sin 9mlkiyyt&inin: mlkiyyt hququ

*ila!asit )5ula *il". Msln0 7s mlkiyyt&inin yasn )'u"laya! ya *aqa y)lla qanunsu5 ld $d *il". 4u )5untu is

77


12/45

mlkiyyt&inin (5 slahiyytl"ini hyata k$&i"msini istisna $di" ! ya

mhdudlad"". Mlkiyyt hququnun hyata k$&i"ilmsini istisna $dn

! ya mhdudlad"an man$l"i a"adan qald"maq &n mdafi

!asitl"in 5"u"t ya"an". 4u halda istifad )lunan !asit ya#hquqi

mdafi sulu adlan".S(yldikl"imi5dn *$l nti1y 2lmk mmkn )lu" ki0

mlkiyyt&inin mlkiyyt hququ ya#hquqi mdafi sulu il h"

hans &n1 7sin 9k)nk"$t 7sin y)7: t("tdiyi )5untudan mdafi

$dili". 4u mdafi sulunun sas mqsdi ya mlkiyyt&iy )na m7sus

)lan sahi*lik0 mlakdan istifad ! )nun 5"ind s"n1am !$"mk

hquqla"n *"a $tmkdn0 ya da *u hquqla"n hyata k$&i"ilmsinman$ )lan halla"n a"adan qald"maqdan i*a"tdi". ya#hquqi sulun

sas istiqamti ! y(mm mtlq su*y$kti! hquq )lan mlkiyyt

hququnu *ila!asit mdafi $tmkl "tlni".

ya#hquqi mdafi ddia !asitsil hyata k$&i"ili" !

2$"&kldi"ili". 4u0 mtlq iddia adlan". Mtlq iddia $l *i" tl*

hququdu" ki0 )0 ya hququnu )5an h" hans *i" 7s 9hamiya !h" ksH: qa" i"li s"l".

Mtlq0 yni ya#hquqi iddiala"a da7ildi"

(52sinin qanunsu5 sahi*liyindn (5 mlakn 2$"i tl* $tmk

*a"d iddia# !indikasiya iddias

sahi*likdn mh"um $dilmkl laqda" )lmayan )5untula"n

a"adan qald"lmas *a"d iddia# n$qat)" iddias mlkiyyt hququnun tannmas *a"d iddia.

G(st"diyimi5 iddiala" $tit)" iddia adlan". Y$tit)" iddia d$dikd0

mlkiyyt hququ *a"d !$"iln iddia *aa dl". 8na 2(" d )na hm

d mlkiyyt iddias d$yili". Y$tit)" iddiasnn sas n(! !indikasiya sayl".

Y$tit)" iddias sahi*lik iddiasndan 9)s$ss)" iddiasndan: f"qlndi"mk

la5md".

75


13/45

ya#hquqi mdafi sulunun sas 7susiyytl"indn *i"i )ndan

i*a"tdi" ki )nun )*y$kti kimi yaln5 f"di lamtl"i il myyn $diln

yala" &7 $d *il". st$hlak )lunan0 1insi9n(!: lamtl"i il myyn

$diln0 hquqi 1htdn !5 $dilmsi mmkn )lan ! di2" ya n(!l"i

*u mdafi sulunun tsi" sf$"asna da7il )la *ilm50 yni )*y$kti )la*ilm5. ya#hquqi sulla yaln5 natu"ada sa7lanlan )*y$kt )lan ya

hququ mdafi )luna *il".

Mlkiyyt hququnun )5ulmas 7a"akt$"indn ! mmkn

mdafinin m5munundan asl )la"aq mlki hquqda mlkiyyt&inin

ma"a'n q)"unmasn hquqi tmin $dn m7tlif sulla" istifad )lunu".

Mlkiyyt hququnun *ila!asit )5ulmas 9msln0 mlakn )'u"lanmas0ya7ud di2" q$y"i#qanuni y)lla alnmas: 5aman )nun h" 1" qsddn

mtlq mdafisi q!!y mini". 4u mdafi mlkiyyt hququnun (5 kimi

ya#hquq 7a"akt$"i day".

Mlkiyyt hquq hm d d)lay y)lla0 *aqa hquqla"n daha &)7

(hdlik hquqla"nn )5ulmas nti1si kimi )5ula *il". Msln

mlkiyyt&inin (5n m7sus )lan $yi mqa!il il !$"diyi 7s 9i1a"&i0sa7layan0 day1 ! s.: )nu mlkiyyt&iy qayta"maqdan imtina $di"0

ya7ud 5dlnmi halda qayta"".

Y)5u1u il mlkiyyt&i a"asndak myyn0 7susi hquqi

mnasi*tl"in 92(st"ilmi misalda ? mqa!il: m(!1udlu'unu n5"

almaqla (hdlik#hquq 7a"akt$"li mdafi sulla" da tt*iq )lunu". Lakin

h" iki halda0 n$1 )lu"sa ?)lsun0 mlkiyyt hququ )5uldu'undan

mlkiyyt&inin mdafinin iki n(!ndn#ya ? hquq0 ya7ud (hd&ilik ?

hquq n(!l"indn hansna m"a1iyt $tmsi mslsi )"taya &7a *il".

ddiann "qa*ti adlanan *u msl hmi (hdlik#hquq

tl*l"inin 9sulla"nn: 7$y"in hll )lunmald". Znki )nla" t"fl"in

mnasi*tini tn5imlyn mlkiyyt haqqnda mumi qanun!$"i1iliyin

q!!sini istisna $dn 7susi qanun!$"i1iliy saslan".

1.Bax: X G.. U;D L@S9;D ?@=< K.) 12) ;. 5$O5[

79


14/45

Mlkiyyt hququnun mdafisinin di2" mlki#hquqi sulla" da !a"d".

4unla"n s"asna *u hququn *i" n$& k)nk"$t halla"da mdafi sulla"

9msln0 7*"si5 itkin dm h$sa* $diln ! ya (lm $lan $diln 7s

2ldiyi halda )nun mlak hquqla"nn *"as haqqnda n)"mala" 9MM#in

%B0A[0AA#1i maddl"i:0 ha*$l $yni 5amanda mlkiyyt hquqununmdafisin k(mk $dn mlki hquqla"n mdafisi sulla" 9msln0

$ti*a"s5 qdl"in iti"ak&la"nn !!lki !5iyytin qayta"lmas

9"$stitusiya: qaydala": aiddi".

Mlkiyyt hququnun mdafisinin mlki#hquqi sulla"nn 7susi n(!

mlkiyyt mnasi*tl"inin sta*illiyin d(!lt t"findn tminatn

myynldi"ilmsidi". 4u tminat mlkiyyt&il" d(!ltin )nla"n mlaksahl"in sass5 mda7ilsinin qa"sn almaq &n la! 7susi

mdafi !$"i".

S(h*t )nla"n (5 ma"aqla"n mdafi &n hakimiyyt slahiyytin

malik d(!lt hakimiyyti ! ida"$tm )"qanna qa" *i"*aa iddia

qald"maq imkanla"ndan 2$di". nn!i mdafi sulla" is mlki hquq

mnasi*tl"inin *"a*"hquqlu iti"ak&la" &n n5"d tutulmudu".8nla"n ya"anmas il mlkiyyti mdafi sulla"nn sist$mi *i"tkin 7a"akt$"

ald.

7:


15/45

2. Mlkiyyt hquq mnasibtlrinin formalar.

Mlki hquqda nn!i )la"aq iki klassik iddia n(!ndn istifad

$dili" !indikasiya iddiasndan= n$qat)" iddiasndan.

4u iddiala"n ta"i7i mnyi ! k(k qdim R)ma hququ il *a'ld"%.

R)ma hququnda mlkiyyt hququ0 sasn0 ya !indikasiya iddias il0 ya

da n$qat)" iddia il mdafi )lunu"duA.

\indikasiya iddias

4u iddia mlkiyyt hququnun mdafisi sulla"nn 2$ni yaylm

n(!l"indn *i"i )lu*0 R)ma hququnda da ilnmidi". 8nun ad latn !im#

d$1$"$921 tt*iq $tmk haqqnda 7*"da"lq $di"m: s(5l"indn

2(t"lmd". 4u mlkiyyt&inin $y sahi*liyi iti"diyi hal &n myyn

$dilmidi" ! mlak (52nin q$y"i#qanuni sahi*liyindn m1*u"i tl*

$tmkdn i*a"tdi" 9RSFSR#d Mlkiyyt haqqnda qanun0 m.3[0 *nd %=

Mlki qanun!$"i1iliyin sasla" h. %0 m./:. 4aqa s(5l d$sk *u $y

sahi* )lmayan mlkiyt&inin )na sahi* )lan q$y"i#mliyyt&iy qa"

iddasd".\indikasiya hququnun su*y$kti tl* )lunan $y (5 hququnu0

ya7ud )na sahi*liyinin sasn 9titul: s*ut $tmli )lan mk

mlkiyyt&isidi". 4u"ada *)"1lu su*y$kt iddann qald"d' anda $y malik

)lan q$y"i qanuni sahi*di". \indikasiya )*y$kti hmi natu"a klind

qalm f"di myyn $dn $ydi". ya sahi*liyi iti"mi mlkiyyt&i yan

tl* $tmk &n !indikasiya iddiasndan istifad $di"di. 45n d $l)lu"du ki0 ya mlkiyyt&inin faktiki sahi*liyind qal"d. Lakin h" hans *i"

7s qanunsu5 )la"aq mlkiyyt&iy )nun (5 mlkiyyt hququnu hyata

k$&i"msin man$ )lu"du ! *una mhdudlad""d. 4u 1" qanunsu5

1. g8;D ;U9 ?@=98D/ E. X. . H@;D


16/45

h"ktin qa"sn almaq0 )nu a"adan qald"maq &n n$qat)" iddias

!$"ili".

45i (lkl"d0 ) 1mldn R$su*likam5da mlkiyyt hququnun

mdafisin dai" qaydala" R)ma hququ nnl"in saslan". \indikasiya

iddiasn *i" &)7 7a"i1i (lkl"in 98) .`.Jd9


17/45

\indikasiyann m5mununu $yi $yni 1insli0 $yni k$yfiyytli *aqa

$yl !5 $tm d$yil0 $y sahi*liyin *"as tl*i tkil $tdiyindn

!indikasiya lamti yaln5 1insi lamti il myyn $diln0 ya7ud natu"a

klind qalmam $yl" 9msln0 m*ahisli tikili y$ni sahi*i t"findn

sad$1 tmi" $dilmyi* sasl kild y$nidn ina )lunu*sa: haqqndaqald"la *ilm5. \indikasiya "$dm$ti )lmadqda yaln5 !u"ulmu 5""in

(dnilmsi haqqnda (hdlik#hququ tl*i qald"la *il" 9Mlki

qanun!$"i1iliyin sasla"= m.%AE= MM m.///:

4$llikl \indikasiya iddasna sahi* )lmayan mlkiyyt&inin mlakn

*aqa 7sin qanunsu5 sahi*liyindn natu"ada 9f"dn myyn $diln

$yl": qayta"lmas tl*i kimi myyn $tmk )la".Sadalanm "tl" )lduqda mlkiyyt&i (5n m7sus $yi )nun

*ila!asit )5u1uda )ldu'unu myynldi"dikd tl* $tmk hququna

malikdi". Lakin i mlkiyyt&inin lindn &7m $yin )nu &n1 7sdn

alm di2" sahi*ind tamas kimi daha hmiyytli halla"da

m"kk*li". Msln0 "#a"!ad a"asndak ni2ahn )5uldu'u d(!"d

k$&mi "#a"!adn "a5l' )lmadan )nla"n *i"2 mlkiyyti )lan a!t)m)*ilik)misy)n ma'a5as !asitsi il satmd".


18/45

*a7mdan tmi5di". 4una 2(" d0 !i1dans5 sahi*dn 9ld $dndn:

mlak *tn0 !i1danl sahi*dn is mstsna halla"da tl* )luna *il".

Vanun !i1danl ld $dndn ulu ! tqdim )lunan qiymtli ka'5la"

9Mlki qanun!$"i1iliyin sasla"0 m.3[0 *nd %0a*5.A: $l1 d )na

mhkm q"a"la"nn i1"as qaydasnda0 yni a&q h""a1da satlmmlak 9h.A0m.%A0MM: tl* $tmyi *i"*aa qada'an $di".

mlakn di2" n(!l"ini !indikasiya iddias il !i1danl ld $dndn

iki halda tl* $tmk )la" 2" )0 mlak !5si5 al*sa 9*a'lama

mqa!ilsi 5"0 !"slik qaydasnda ! i.a.: ! )nun 2$"i alnmas )na

mlak it2isi !u"may* hmin mlakn qanuni sahi*inin 9Mlkiyyt&inin:

ma"a'na 7idmt $di"s= ikin1isi0 !i1danl sahi*in mlak !5li ald'halla"da#mlakn mlkiyyt&inin yiyliyindn &7mas sulundan asl )la"aq.

2" mlak mlkiyyt&inin (5ndn ilkin )la"aq )nun i"adsi il

&7*sa 9msln0 mlkiyyt&i )nu ki"ay !$"midi"0 s)n"a ki"ay&i

t"findn &n1 7s qanunsu5 satlmd": hmin mlak tl* $d

*ilm5. Znki )0 k)nt"a2$nti s$&"kn diqqtsi5lik $di* sh! y)l

!$"diyindn (5 h"ktin 2(" l!$"isi5 nti1y m"u5 qalmald". 4$lki0 !i1danl ld $dn mlkiyyt&idn f"qli )la"aq su*y$kti! d52n h"kt

$di". 4una 2(" d0 7susi halda0 k$&mi "#a"!addan *i"inin a!t)m)*ili

satmas il *a'l yu7a"da 2(st"ili m*ahisnin mhkm *a7ndan

alnmd ki0 )nla"n mmi mlaknn9a!t)mann: di2"inin "a5l' il

)nla"dan *i"inin ida"si altnda )lmu ! *$llikl !!l1dn )nun (5

i"adsi il sahi*liyindn &7md"%.

mlakn mlkiyyt&inin sahi*liyindn )nun i"adsinin l$yhin )la"aq

&7d' 9itmsi0)'u"lanmas ! s.: halla" *aqa idi". 4$l halla"da hm

1. Bax: ^>U>9V _>@d


19/45

mlkiyyt&inin0 hm !i1danl sahi*in h"ktl"i su*y$kti! d52nd"0 lakin

a7"n1nn !5iyyti )*y$kti! )la"aq hquqa 5idd )lmas9&nki )0 !i1danl

sahi* )lsa da0 qanunsu5 sahi*di": il s1iyylni". 4una 2(" d0 qanun

*$l halla"da mlak )ndan tl* $tmy i1a5 !$"i".

4tn "h )lunanla" (52 mlakn !i1danl ld $dn *a"d!indikasiyann mhdudlad"ld'n 2(st"i". !!la *$l mhduduiyytl"

yaln5 !tndala"n mlak *a"sind q!!d idi ! (52nin qanunsu5

sahi*liyind )lan d(!lt ! i1timai 9s)sialistH: mlak tl* $tdikd tt*iq

)lunmu"du. ;$yilnl" sasn s)nun1uya q$y"i#mhdud !indikasiya tt*iq

)lunu"du ! *u 5aman !i1danl0 ya7ud !i1dans5 sahi*liy "q q)yulmu"du.

4u is )nun 7susi0 yksk d"1d hquqi mhafi5sini tkil $di"di.\tndala"n0 tkilatla"n ! di2" mlkiyyt&il"in mlkiyyt hquqla"nn

*"a*" "tl d(!lt t"findn mdafisinin tminat qaydala" *u sass5

stnlkl"i a"adan qald"md".

mlakn (52nin qanunsu5 sahi*liyindn tl* $dilmsi 5aman

hmin mlakn 2ti"idiyi ! ya 2ti" *il1yi 2li"in tal$yi ! faktiki sahi*in

mlak sa7lamaq0 tmi" $tmk ! ya7lad"maq &n &kdiyi 7"1l"in(dnilmsi il *a'l msll"in hlli 5"u"ti m$ydana &7a *il". $yin

qanunsu5 sahi*likdn qayta"lmas 5aman aa"lan *$l h$sa*lamala"

sahi*i* !i1danl0 ya7ud !i1dans5 )lmas n5" alnmaqla MM#in %#1i

maddsin sasn hyata k$&i"ili".

\i1dans5 sahi* (52 mlakna sahi* )ldu'u mddtd hmin

mlakdan ld $tdiyi ! ya ld $tmli )ldu'u *tn 2li"l"i mlkiyyt&iy

qayta"ma'a0 ya7ud (dmy *)"1ludu". \i1danl sahi* &n *$l !5if

)nun (5 sahi*liyinin qanunsu5 )ldu'unu *ildiyi0 ya7ud *ilmli )ldu'u

9msln0 Mlkiyyt&inin !indikasiya iddias il laqda" )la"aq

mhkmy &a'" ald': anda ya"an". mlakn sa7lanlmasna 2("

5"u"i 7"1l"i mlkiyyt&i !i1danl sahi* )ldu'u kimi0 !i1dans5 sahi* d

(dmlidi".

7?


20/45

\indikasiya iddiasna sasn tl* )lunan mlakn ya7lad"lma#

sna 2lin1 is0 )nla"n $ydn )na 7ll 2ti"mmkl ay"lmaq "ti il

yaln5 !i1danl sahi* sa7lamaq )la".

ks halda0 *$l sahi* mlkiyyt&idn &kdiyi 7"1l"i tl* $d *il".

Vanun !i1dans5 sahi* &n 2(st"ilmk imkanla" *i"*aa n5"d tutmu".^yni 5amanda0 !i1dans5 sahi*dn mlak ya7lad"maq kild

alm mlkiyyt&i ! a!t)matik )la"aq )nu qanuni ld $tmi h$sa* $dil

*ilm5. 2" )0 !i1dans5 sahi* ay"lm ya7lad"man qayta"ma5sa !

ya $ydn ay"lmayan ya7lad"mann dy"ini (dm5s0 )nla"

mahiyyt1 mlkiyyt&inin sass5 ld $tdiyi mlaka &$!"ili" ! *u halda

d(!lt mda7ilin alna *il" 9msln0 Va5a7stan MM0 h.30 m. %/+#dn5"d tutuldu'u kimi:

Mlkiyyt hququnun mdafi )lunmasnn mlki#hquqi

!asitl"indn *i"i kimi *aqasnn qanunsu5 sahi* )ldu'u mlakn

mlkiyyt&i t"findn tl* $dilmsi#!indikasiya iddiasn 2(st"mk )la".

4(yk n5"i ! "aktik hmiyyt ks* $dn !indikasiya qaydala" &)7

!a7t (y"niln institutun hdudla"ndan kna"a &7".V!!d )lan qanun!$"i1iliy 2(" !indikasiya iddiasnn i"li s"lmsi

&n myyn "tl"in $yni !a7tda )lmas 5"u"idi".

%. C" $ydn !!l mlkiyyt&i (5 mlakna faktiki sahi*likdn

mh"um )lunmald". 2" mlak mlkiyyt&iddi"s0 lakin )na sahi*lik !

5"ind s"n1am hquqla"n *aqala" mnimsyi" ! ya *u hquqla"n

hyata k$&i"ilmsin man$ )lu"sa0 )nda mlkiyyt hququnun mdafisinin

di2" sulla"0 k)nk"$t misalda mlkiyyt hquqla"nn $ti"af $dilmsi ! ya

mlkiyyt&inin hquqla"nn sahi*likdn mh"um $dilmkl laqda"

)lmayan )5untula"dan mdafisi tt*iq $dili".

A. \indikasiya iddiasnn i"li s"lmsi &n mhm "tl"dn *i"i

d )du" ki0 mlkiyyt&inin sahi*liyindn &7m mlakdi2" 7sin faktiki

sahi*liyind natu"a halnda qalm )lsun.

56


21/45

2" mlak mh! $dilmi0 *aqa hala salnm ! ya istifad $dilmidi"s0

)na )lan mlkiyyt hququna 7itam !$"ili". 4u halda mlkiyyt&i )na dymi

5""in (dnilmsi tl*ini i"li s"mk hququna malikdi". \indikasiya

iddias0 *u iddiann mahiyytin uy'un )la"aq yalni5 f"dn myyn $diln

yaya# yni mlkiyyt&inin lindn &7an ! )nun qayta"lmasna y(nlnmlaka y(nl *il".

4u 5aman yadda sa7lamaq la5md" ki0 f"dn myyn $diln ya

il 1ismn myyn $diln ya a"asndak f"ql" nis*idi" ! mlki

d(!"iyynin k)nk"$t "aitindn asl )lu". 4una 2(" d !indikasiya iddias

hmin n(! &n mumi 7assl" malik )lan *tn yala"a0 msln0

ta7l0 tikinti mat$"ial ! s. I"i s"l *il".2" mlak faktiki sahi*liyind )lann 1insn myyn $diln yala"ndan

9mlakndan: ay"maq mmkn d$yils0 )nda !indikasiya iddias d$yil0

mlak sass5 ld $tmkdn ! ya sa7lamaqdan ml 2ln (hdlikl"

2(" iddia i"li s"lmlidi".

3. ,hayt0 !indikasiya iddias mqa!il (hdlikl"indn i"li 2lmi"0

)0 mlkiyyt hququnu mtlq su*y$kti! hquq kimi mdafi $di".\indikasiya iddiasna mlaka sahi*liyini iti"mi mlkiyyt&i malikdi".

4ununla yana )la"aq0 !indikasiya tl*i mlkiyyt&i )lmasa da qanuna !

mqa!ily sasn0 mlaka sahi*lik $dn d m7sus )la *il".


22/45

Cquq d*iyyatnda !indikasiya iddiasnn "$dm$ti haqqnda

m7tlif fiki"l"0 mlahi5l" m(!1uddu". 45i hquqnasla" q$yd $di"l" ki0

!indikasiy iddiasnn "$dm$tini ma*ahisli mlak tkil $di". Lakin *u fiki"l

"a5ilamaq )lma5. 4$l ki0 mlak mlki hququn )*y$kti h$sa*

$dildiyindn0 m*ahisli mlak da !indikasiya iddiasnn an1aq )*y$ktinitkil $d *il". \indikasiya iddiasnn "$dm$ti is qanunsu5 sahi*likdn

mlakn qayta"lmas tl*idi".

2" iddia& mlakn dy"i m*l'ind )na ul k)n$nsasiyas

!$"ilmsi tl*i i"li s""s0 )0 (5 hquqla"n mdafinin dymi 5iyana

2(" iddia sulla" il tmin $d *il".

Mlkiyyt&i iddiann "$dm$ti il yana )la"aq 1a!a*d$h qa"tl*l"i il *a'l )lan hquqi faktla"n sasn mlakn sahi*likdn &7mas

s**l"i0 mlakn 1a!a*d$h &atmas "tl"i0 m*ahisli mlakn

natu"ada )lmas0 iddia& il 1a!a*d$h a"asnda tl* )lunan mlaka dai"

(hdlik 7a"akt$"li laql"in )lmamas tkil $di". G(st"iln s**l"in

m1musu il m*ahisli msly iddia hququ ! )nun !indikasiya iddias

tl* $dilmsi imkanla" tsdiq )lunu".V$yd $tmk la5md" ki0 !indikasiya iddias i"li s"n tk1 mlaka !

sahi*lik imkanndan mh"um )lmasnn d$yil0 $yni 5amanda *u hquqi

imkann k)nk"$t su*y$kti! hquqa saslanmasn da s*ut $tmlidi".

Mlkiyyt&i t"findn mlakn *aqasnm qanunsu5 sahi*liyindn 2$"i

tl* $dilmsind 1a!*d$hin !i1danl ! ya !i1dans5 sahi* )lmas

mslsinin myyn $dilmsinin *(yk n5"i ! t1"*i hmiyyti

!a"d".


23/45

(5l"inin i"adsindn asl )lmaya"aq *aqa y)lla )nla"n sahi*liyindn

&7m )lsun. mlak )nu (52ninkildi"my hququ )lmayan 7sdn

!5si5 ld $dildikd mlkiyyt&i mlak *tn halla"da tl* $d *il".

4undan f"qli )la"aq mlkiyyt&inin !i1danl sahi*indn mlakn 2$"i

tl*$tm mslsi *i" qd" m"kk*di". Mlkiyyt&i mlak !i1danla ld$dn 7sdn aa'dak 3 "tl"dn *i"i m(!1ud )lduqda tl* $d *il"

%. mlak mlkiyyt&i t"findn ! ya )nun "a5l' il sahi*liyin

!$"ilmi 7s t"findn iti"ilmi )lduqda.

A. mlak h" *i"indn )'u"lanm )lduqda.

3. mlak )nla"n i"adsindn asl )lmaya"aq sai" y)lla"la )nla"n

sahi*liyindn &7m )lduqda.G(st"iln *u & "tdn *i"i m(!1ud )la"sa mlkiyyt&i (5 mlakn

!i1danl sahi*indn 2$"i tl* $d *il". 2" mlak mlkiyyt&inin k)*ud

diqqtsi5liyi nti1sind )nun sahi*liyindn &7md"sa0 *a"ada mlakn

2$"i tl* $dilmsi mslsi *i" qd" m"kk*li". Mlkiyyt&i (5 mlakn

sa7lamaq &n *aqasna !$"mis ! hmin 7s mlkiyyt&inin

$ti*a"nda sui#istifad $d"k )nu !i1danl ld $dn sat"sa0 *u halda!indikasiya iddias !i1danl ld $dn qa" qald"la *ilm5. 4u halla"da

qanun mlak !i1danl ld $dnin hquqla"n q)"uyu" ! ) m"kk*

hquqi t"ki*l" sasnda ld $tdiyi mlakn mlkiyyt&isi )lu".

Mlkiyyt&ini lind lind mlakn )nun i"adsil &7d' halda

mlak !5li su"td !i1danl ld $dn mlkiyyt&iy dyn 5iyann

!5ini (dmli )lu". 4u 5aman mlkiyyt&dn f"qli )la"aq mlak ld

$dn mlak satan haqqnda daha &)7 ts!!" malik )lu". 4una sasn0

mlak mlkiyyt&iy qayta"l"0 mlak !5li su"td !i1danl ld $dn )na

dymi 5iyann sat1 t"findn (dnilmsi tl*ini i"li s"mk imkan ld

$di".

Mlkiyyt f)"masndan ! n(!ndn asl )lmaya"aq mlak

!indikasiyasnn mumi "tl"i *$ldi". Lakin qanun!$"i1ilik mlak

!indikasiyasnda *i" mstsna hala y)l !$"i". Mlki M1llnin %+.3#1

59


24/45

maddsin sasn0 ul0 ha*$l ads5 qiymtli ka'5la" !i1danl ld

$dndn 2$"i tl* )luna *ilm5. 4aqasnn qanunsu5 sahi*liyind )lan

mlak tl* )luna"kn0 &)7 !a7t hmin mlakn 2ti"diyi 2li" 2(" t"fl"

a"asnda m*ahisl" ya"an". Vanun *u"ada mlakn !i1danl ! ya

!i1dans5 y)lla ld )lunmasn f"qlndi"i". Mlkiyyt&i (52sinin qanunsu5sahi*liyindn mlakn 2$"i tl* $d"kn0 *u 7sin mlaka sahi*liyinin

qanunsu5 )ldu'unu *ildiyi ! ya *ilmli )ldu'u halda 9!i1dans5 sahi*:0

mlakn )nda )ldu'u *tn !a7t "5ind )nun 2(t"dy ! ya 2(t"mli

)ldu'u *tn 2li"l"in qayta"lmasn ! ya !5inin (dnilmsini d tl*

$d *il"= !i1danl sahi*dn is )nun mlaka sahi*liyinin qanunsu5

)ldu'unu *ildiyi ! ya *ilmli )ldu'u !a7tdan ! ya *ilmli )ldu'u !a7tdan! ya 2(t"mli )ldu'u *tn 2li"l"in qayta"lmasn ! ya !5inin

(dnilmsini tl* $d *il". S(h*t ) 2li"dn 2$d *il" ki0 ) qanunsu5

sahi*likd )lan mlakdan ml 2lsin. 4ununla laqda" !$"iln iddiala"

mlkiyyt&i t"findn sasland"lmald". Ist" !i1danl sahi*0 ist"s d

!i1dans5 sahi* is (5 n(!*sind mlakdan 2li"in mlkiyyt&iy ddy

!a7tdan s)n"a mlaka s"f $tdiyi 5"u"i ms"fl"in !5inin (dnilmsinimlkiyyt&idn tl* $d *il".

_"u"i ms"fl" d$dikd0 mlakn q)"unmasna0 sa7lanmasna0 1a"i

! sasl tmi"in s"f )lunan ms"fl" *aa dlmlidi".

Gli" ! ms"fl"in h$sa*lanmas il yana0 qanun!$"i1ilik mlakn

ya7lad"lmas &n $diln la!l"in tal$yini d hll $di".

\i1danl sahi* mlaka 5"" y$ti"mdn )ndan ay"la *iln (5

ya7lad"mala"n (5nd sa7laya *il". Xa7lad"mala" *u 1" ay"maq

mmkn )lmadqda0 !i1danl sahi* mlakn dy"indn a"tq )lmamaq

"til0 )nu ya7lad"maq &n &kdiyi ms"fl"in !5inin (dnilmsini

tl* $d *il".

5:


25/45

,$qat)" iddia

Mlki qanunun nn!i )la"aq n5"d tutdu'u ya hquq iddiasnn

9$dit)" iddiasnn0 yni mlkiyyt iddiasnn: n(!l"indn *i"i n$qat)" iddia

adlan". %BE/#1 il MM#i n$qat)" iddiaya ay"1a n)"ma 9%/+#1i madd: hs"

$dilmidi". ,$qt)" iddiasnnda ta"i7i k(kl"i ! mnyi qdim R)mahququ il *a'ld". 80 mlkiyyt&inin mlkiyyt hququnun hyata

k$&i"ilmsi qanunsu5 )la"aq mhdudlad"ld' halla"da !$"ili"di. Lakin ya

mlkiyyt&isinin faktiki sahi*liyind qal"d. 4$l qanunsu5 h"ktl"in

ksimsi mqsdil mlkiyyt&i n$qat)" iddia !$" *il"di.

Mlkiyyt hququnun mdafisini *u f)"mas da hl R)ma hquqna

mlum )lmudu" ! )nun ad 9a1ti)n$2a#t)"ia# h"fi t"1umsi inka" $dniddiaH: *unu s*ut $di". 8 mlkiyyt hququnun hyata k$&i"ilmsind

man$l"in a"adan qald"lmas yni mlkiyyt&inin mlaka sahi*likdn

mh"um$tm il *a'l )lmayan )5untula"a 7itam !$"ilmsi haqqnda

tl*di". 9Mlki qanun!$"i1iliyin sasla"0 m./0 *nd A:

4$l n(!dn )lan klassik nmunsi q)nu tikili ! t)"aq sahl"i

sahi*l"inin hquqla"nn hyata k$&i"ilmsi 5" m*ahisl"idi" 9)nla"dan*i"i (5 h"ktl"i il0 di2"inin (5 hquqla"n hyata k$&i"msin man$

)lu".Msln0 q)nunun n1"sin iq dmsinin qa"sn alan ! ya

q)nunun (5 sahsin s"*st 2$di#2liin man$ )lan *ina ! tikili ina

$di". ! s.:

,$qat)" iddia tk1 mlkiyyt hququnun mdafisi &n tt*iq

$dilmi". 8ndan hm d mhdud ya hququnun0 msln s$"!itut

hququnun mdafisind istifad )lunu". Mh5 *u s**dn R)ma

hququnda n$qat)" iddia n$qat)"ia s$"!itutisH 9s$"!itut n$qat)"u: adlan"d.

S$"!itut n$qat)"u mlkiyyt&inin !$"diyi $l *i" iddia idi ki0 *unun

nti1sind )nun mlkiyyt hququnun s$"!itutla iddiann yklnmsi

mmkn )lmu"du.

5;


26/45

,$qat)" iddiann anlay MM#in %+#1i maddsinin /#1 *ndind

!$"ilmidi". ,$qat)" iddiasna 2("0 mlkiyyt&i sahi*likdn mh"um

$dilmkl *a'l )lmayan )5untula"a s)n q)yma' )5untu t("dndn

mhkm !asitsi il tl* $di". 4u iddia mlkiyyt&inin yaya sahi*lik

hququnun iti"lmsi il *a'l d$yil. ,$qat)" iddias yaln5 mlkiyythququnun hyata k$&i"ilmsin man$ )lan halla"n a"adan qald"lmas

*a"d tl*di". W5 d d"hal q$yd $tmliyik ki0 *u halla" yaya sahi*lik

salahiyytinin y)70 yaln5 yadan istifad ! )nun *a"sind s"n1am

!$"mk slahiyytinin hyata k$&i"ilmsin man$ )lu". ,$qat)" iddia

mlkiyyt&inin yadan istifad ! )nun *a"sind s"n1am !$"mk

slahiyytl"inin hyata k$mi"ilmsin man$ )lan halla"n a"adanqald"lmas *a"d tl*di"%. 4u iddia ) halda !$"ili" ki0 )5ulmu hquqla"

sahi*likn mh"um $dilm il laqda" ! *a'l )lmasn 9MM#in %+#1i

maddsinin /#1 *ndi:A.

1. M,lli4lr"n qro4. A.q.!ereye# strir ki) ne-ator i""ia Qyaya sa+iblik

sla+iyytinin +yata keirilmsin mane olan +allarn ara"an -al"rlmas ,,n "

#eril bilr. Ay"n bir +-i-t"ir ki) bu 4ikir +-i-tn ox uza-"r 3I@S9;D

?@98D T;UV 1 / E. A.E.>@L>>=) .v.\


27/45

,$qat)" iddiasnn "$dm$ti )nun $l$m$ntl"indn *i"idi". ddia&nn

mhhmdn *a7lmas ! hll )lunmas 7ahi $tdiyi maddi#hquqi tl*

*u iddiann "$dm$tini tkil $di". Cmin tl* is sahi*likdn mh"um

$dilmkl laqda" )lmayan )5untula"n a"adan qald"lmasndan i*a"tdi".

,$qat)" iddiasnn sas d$dikd0 iddia& t"findn mhkmy!$"iln tl*in sasland' *aa dl". 4u halla" (5nd iki sas 1hti

hat $di" idda&inn yadan istifad ! )nun *a"sind s"n1am !$"mk

slahiyytini "tlndi"n halla"= &n1 7sin *u slahiyytl"in hyata

k$&i"ilmsin man$ )lan h"ktl"ini tsdiq $d halla". ddia& *u iki hal

sasland"ma'a *)"1ludu". Lakin idda& 1a!a*d$hin $tdiyi h"ktin

hquqa5idd )lu*#)lmad'n s*ut $tmy ! sasland"ma'a *)"1lu d$yil.4u haln myyn $dilmsi iddiann sasna da5il d$yil. ^htimal )lunu" ki0

1a!a*d$h (5 h"ktini hquqauy'un )lmasn s*ut $dn kimi0 )nun

h"kti hquqa5idd sayl".

,$qat)" iddasnn mqsdi mlkiyyt&inin ! di2" titul sahi*inin

yaya sahi*likdn mh"um $tm il *a'l )lmayan di2" salahiyytl"ini

9istifad ! s"n1am slahiyytini: mdafi $tmkl )5ulmu hquqla"*"a $tmkdn i*a"tdi". 4u iddiann mqsdi & niyytl "tlni"

*i"in1isi0 hququ )5ulmu h"ktl"in qa"sn almaq 9msln0

mlkiyyt&i $!ini (5*ana tutan 7sin hmin $!dn &7a"maq mqsdi:=

ikin1isi0 2l1kd mlkiyyt hququnun )5ulmasna 2ti"i* &7a"a *iln

h"ktl"in qa"sn qa*aq1adan almaq mqsdi 9msln0 yadan

istifady man$ )la *il1k tikintinin aa"lmasn qada'an $tmy nail

)lmaq mqsdi:= &n1s0 hququn )5ulmas anna kimi m(!1ud )lan

!5iyyti *"a $tmk &n myyn h"kt $tmyi 1a!a*d$h h!al

$tmk 9msln0 mlkiyyt&inin $!ini n1"sini qa"snda tikiln hasa"

s(kmk ! s.:

,$qat)" iddiaya iddia mddti amil $dilmi"9MM#in 3D/#1 maddsi /#

1 *ndi:. a!a*d$h (5 h"ktinin hquqauy'un )lmasn s*ut $tmlidi".

2" s*ut $tms0 n$qat)" iddia tmin $dili".

5=


28/45

,$qat)" iddian tmin $dn mhkm )5untu t("dn 7sin 5"in

ya"atd' man$ni a"adan qald"maq !5ifsi q)yu". 4u !5ifnin i1"a

$dilmsi nti1sind mlkiyyt&i ya *a"sind istifad ! s"n1am

slahiyytl"ini hyata k$&i"mk imkan ld $di".

,$qat)" iddia *i" qayda )la"aq danma5 yala"a mlkiyythququnu mdafi $tmk &n tt*iq $dili". Masi" "aitd t)"a'n

d(!"iyyy 1l* $dilmsi il *a'l )la"aq *u iddia n(!ndn istifad daha

2$ni 7a"akt$" almaqdad".

4$l iddia qald"maq hququnun su*y$kti $yi (5 sahi*liyind

sa7lam mlkiyyt&i )lu". 4)"1lu su*y$kt $yi (5 sahi*liyind sa7lam

mlkiyyt&i )lu". 4)"1lu su*y$kt is qanunsu5 h"kt $d"kmlkiyyt&inin hququnu 9adtn0 *u0 sahi*lik ! s"n1am !$"mk

slahiyytl"in d$yil0 istifad $tmk slahiyytin aiddi": )5an )lu". 2"

mlkiyyt&inin slahiyytl"ini hyata k$&i"my man$ qanunauy'un

h"ktl 9msln0 m!afiq d(!lt )"qanla"nn "a5l' il mlkin

ya7nl'nda 7ndk qa5lmas: ya"adla"sa0 n$qat)" iddia qald"la *ilm50

ya *$l h"ktl"in qanuniliyini m*ahis $tmk 9n$qat)" iddia qald"maqy)lu il y)7:0 ya da )nla"n nti1l"in m"u5 qalmaq la5m 2li".

4u iddia 5" tl*in )*y$kti u5anan ! iddiann qald"ld' anda

da!am $dn hquq )5untusunun 9hquqa 5idd haln: a"adan

qald"lmasd". 4una 2(" d0 n$qat)" iddia 5" hquq mnasi*tl"in

iddia mddti tsi" 9)nun tsi"ini tt*iq $dildiyi !indikasiya iddiasndan f"qli

)la"aq: $tmi". ,$qat)" tl*i hquq )5untusunun da!am $tdiyi mddtd

istniln anda qald"maq mmknd".

Mlkiyyt hququnun $ti"af $dilmsi haqqnda iddia. Mlki hquqla"n

mdafsinin mumi sulla"ndan *i"i )nla"n myyn su*y$kt mnsu*

)lmasn tanmaqd". Mlkiyyt mnasi*tl"i &n *u iddia 7susi

hmiyyt malikdi". Znki mlkiyyt hququnun (5 htta titul ! faktiki

sahi*l" a"asnda m*ahis "$dm$ti )la *il". 4u tl*in t1"*d daha

5>


29/45

&)7 "ast 2ln sas n(! mlakn h*sdn a5ad $dilmsi 9mlakn

siyahdan &7a"lmas: haqqnda iddiala"d".

mlakn h*si0 yni )nun siyahya alnmas ! )na aid s"n1am

!$"my qada'an q)yulmas qanunda *i"*aa n5"d tutulmu halla"da

5""in (dnilmsi haqqnda mhkm qtnamsinin ! ya mlaknmsadi" haqqnda h(kmn i1"asn0 mhkmd iddiann qald"lmas

9*$l halla"da )0adtn0 mhkm i1"a&s t"findn hyata k$&i"ili":

5aman !tndala"n ! hquqi 7sl"in di2" mk hquqla"n tmin

$dn0 ya7ud !"sliyin a&lmas 5aman !"sl"in mlak hquqla"n

q)"umaq mqsdil 9*u halda )0 n)ta"ius t"findn hyata k$&i"ili": tt*iq

$diln td*i"di.Siyahya *5n yaln )la"aq0 *aqa 7sl" s"!tl" 9mlak: da7il

$dili". ks" halla"da s(h*t "9a"!adn: mumi mlakdak aynn ! ya

7sn )na m7sus $yl"in siyahdan &7a"lmas haqqnda tl*indn

2$di".

4$l iddiann hquqi t*itin dai" !ahid fiki" y)7du". 4i" s"a halla"da

)na !indikasiyann n(!0 di2" halla"da istifad il *a'l d$yil0 mlaka aids"n1am !$"mk slahiyytin qa" man$nin a"adan qald"lmasn

n5"d tutan n$qat)" iddia0 &n1 halda is hququn tannmas

haqqnda iddiala"n *i" n(! )lan mlkiyyt hququnun tannmas haqqnda

7susi iddia kimi *a7"la" 9Mlki qanun!$"i1iliyin sasla"0m.E0 *nd%:.

S)nun1u n(qt$yi#n5" hqiqt daha &)7 uy'un 2li". mlakn ks"

halla"da mlkiyyt&id )lmasna 9)nun faktiki alnma anna qd": 2("

!indikasiya haqqnda damaq la5m 2lmi". G(st"iln iddian n$qat)"

iddia da saymaq )lma5. Znki *u"ada mlkiyyt&inin salahiyytinin hyata

k$&i"ilmsi &n sad1 man$ ya"adlm"0 mahiyyt1 mlkiyyt&inin

mlak 5"ind h" 1" hquqdan mh"um $tmkl hmin mlakn

5"indki h" 1" hquqdan mh"um $tmkl hmin mlakn )ndan

hquqi 9*5n faktiki: alnmas *a !$"i". 8nu mlkiyyt hququnun

mdafisinin (hdlik suluna da aid $tmk &tindi". Znki *$l iddia ya

5?


30/45

7a"akt$"ini sa7lay"0 )0 tl*in sasn mlkiyyt&inin mlaknn siyahya

alnd' istniln tl*ka"a !$"il *il". "h )lunanla"0 sasn *u iddia

mlkiyyt hququnun mdafisini mstqil ya hquq sulu sayla *il".

4u iddiann !$"ilm ! tmin $dilm "tl"i ali mhkm )"qanla"nn

aktla"nda n5"d tutulmudu"%. mlak h*sdn a5ad $tm haqqndaiddia!$"m hququnun su*y$kti mlak sah!n siyahya alnm

mlkiyyt&idi". Lakin *u0 mlak siyahya alnm 7s aid d$yildi".

4)"1lunun (5 ! ya mhkum 9istintaq altnda )lan: *$l iddia !$"

*ilm5. Znki *u halda )0 (5nn mlkiyyt hququnu 9*u mnada )nu h$&

kim m*ahis $tmi": s*ut $tmyi*0 mki ! ya 1inayt msuliyytin 1l*

)lunmasnn qanuniliyi ! sasl'n m*ahis $di". S(h*t mlaknm1*u"i td*i"in tt*iq $dildiyi *)"1luya 9mhkum: m7sus )lmayan *aqa

7sl"dn 2$di".

4)"1lu su*y$kt 9iddia 5" 1a!a*d$h: hmi *i" d$yil0 n a5 iki 7s

)lu" *i"in1isi0 mlakn siyahya alnd' *)"1lu= ikin1isi0 ma"aqla"na uy'un

)la"aq mlaka h*s q)yulmu tkilat ! 7sl" 9tl*ka"0k"$dit)"la":.

2" mlak )nun msadi" )luna1a' mlahi5si il laqda" h*s$dilmidi"s0 iddia 5" 1a!a*d$h mhkum 9istintaq altnda )lan: ! mk

mlkiyyt&idn d(!ltin 7$y"in tutuldu'una 2(" d(!ltin ma"a'n tmsil

$dn m!afiq maliyy )"qan )la1aqd".

-l*in )*y$ktini natu"ada m*ahisli mlak tkil $di". 4u 5aman

tl*in sasl'nn qanunda n5"d tutulmu su*ut$tm !asitl"i il

tsdiqi 5"u"idi". 4$l ki0 siyahda )lan mlakn 1a!a*d$hin *aqa ail

5!l"inin 7si !asitl"i h$sa*na alnmas haqqnda )nla"n mddas

ahid ifadl"i il d$yil0 sndl"l tstiq $dilmlidi". 9m. //0 /E MM:.

Bax1: \


31/45

Viymtli mlakn "#a"!addan *i"in *a'lanmasna istinad is

n)ta"ial qaydada tstiq $dilmi sndl" il tstiq $dilmlidi".9m. A+ MM:

! i.a.%

2" mhkmnin h(km ! qtnamsi il siyahya da7il $dilmi

9hm&inin "#a"!addan di2"inin ayna dn: *tn mlakn 1inayt y)luil ld )lunmu !asitl"l alnmas myyn $dilmidi"s0 )nda 1inayt

nti1sind !u"ulmu 5""i 5" (dm "#a"!addan h" ikisinin0 k)l7)5

hyti ! ya kndli ts""fat 5!l"inin ayna y(nldil *il". 4una uy'un

)la"aq0 *$l mlakn 9)nun *i" hisssinin: siyahdan &7a"lmas haqqnda

iddia "dd $dilmlidi" 9SSR D


32/45

mdafisinin ya#hquqi !asitl"indndi". ,$qat)" iddia m*ahis

d)'u"an yaya 2(" mlkiyyt&i ! &n1 7sl" (hdlik ! sai"

mnasi*tl"d )lmadqda ! *a !$"mi hquq )5untusu 7itamna s**

)lmadqda i"li s"l".

,$qat)" iddia i"li s"mk hququna mlkiyyt&i0 ha*$l titul sahi*imlaka sahi* )lduqda0 lakin )ndan istifad ! )nun 5"ind s"n1am

imkanla"ndan mh"um )lduqda malik )lu".

Mlkiyyt hququnun hyata k$&i"ilmsin (5nn qanuna5idd

h"ktl"i il man$ )lan 7s 1a!a*d$h qisminddi".

,$qat)" iddiann "$dm$ti sahi*likdn mh"um $tm il laqda"

)lmayan )5untunun a"adan qald"lmasna y(nln iddia&nn tl*idi".ks" halla"da &n1 7s (5nn qanuna 5idd h"ktl"i ! ya

h"ktsi5liyi il mlkiyyt&iy mlakdan istifad slahiyytl"ini hyata

k$&i"my man$ t("di". Msln0 q)nu t"findn t)"aq sahsinin

qanunsu5 &"lnmsi aa"lan tikintiy man$ )la *il" ! ya *ila!asit

tikinti an*a"la"na ya7n a'a1la"n kilmsi ! s. ^l halla" )la *il" ki0

man$l" mlkiyyt&inin mlaka s"n1am slahiyytl"inin hyatak$&i"ilmsin imkan !$"msin. Msln0 *)"1lunun mlakna h*s

q)yula"kn0 )la *ilsin ki0 mlakn i&ind &n1 7s m7sus ya )lsun

! *u 5aman )0 *u ya 5"ind s"n1am slahiyytl"ini y$"in y$ti"

*ilmsin ! s. Maliyy0 !$"2i )"qanla" t"findn mlakna q)yulmu

mhdudiyytl"in 2(t"lmsi *a"d mssisl"in iddias da n$qat)" iddia

h$sa* )luna *il".

,$qat)" iddia mlkiyyt hququnun hyata k$&i"ilmsin y(nldiln

man$ thlksinin )lmas imkanla" )lduqda da i"li s"l *il". Msln0

n$qat)" iddia mlkiyyt&i0 )nun mlakdan istifad slahiyytl"in man$ )la

*il1k tikintinin inasnn layihldi"ilmsin qa" da qald"la *il".

,$qat)" iddiann sasn iddia&nn mlakdan istifad0 *a"sind s"n1am

hquqla"nn sasla" ! *u slahiyytl"inhyata k$&i"ilmsin &n1

7sin faliyytin il man$ ya"and'n tsdiqlyn "tl" tkil $di".

95


33/45

Iddia hquq )5untusunun da!am $tdiyi ! )nun nti1l"inin a"adan

qald"lmad' mddtd qald"la *il". Mlkiyyt hququnun hyata

k$&i"ilmsin )lan man$l" a"adan qald"ldqdan s)n"a n$qat)" mdafi

&n sasla" a"adan qal7m )lu".

;$mk0 !indikasiya iddiasndan f"qli )la"aq n$qat)" iddia 5" hquqmnasi*tl"i iddia mddtinin tsi"in m"u5 qalm". 4u"ada0 hquq

)5untusunun *a !$"m mddti hmiyyt ks* $tmi"0 &nki iddia *u

)5untunun da!am $tdiyi !a7tda istniln anda qald"la *il".

2" &n1 7s (5nn h"ktl"inin hquqa uy'un )ldu'unu

s*ut $d"s0 n$qat)" iddiann tmini "dd $dili".

\indikasiya ! n$qat)" iddiala"dan *aqa mlkiyyt hquqununmdafisi daha *i" ya#hquqi !asit il # mlkiyyt hququnun $ti"af

$dilmsi haqqnda iddia il tmin )luna *il". V$yd )lunmald" ki0 *u *alq

altnda )lan iddiala" daha &)7 mhkm "aktikasnda ildili" ! )nla"n

*(yk ks"iyyti ya (hdlik#hquqi 7a"akt$" day" ya da t"fl"in nis*i

hquq mnasi*tl"indn ml 2li". 4$l mnasi*tl" mqa!il

(hdlikl"i0 !"slik hququ n)"mala" ! s. il tn5imlni". ,is*i hquqit$ll"l *a'l )lmayan0 &n1 7sl" y(nln iddiala"a da "ast 2lini".

4$l halla"a misal )la"aq tikinti sahi*inin )nun tikintiy mlkiyyt

hququnun tannmasn tsdiqlyn hquq myyn$di1i sndl"in

!$"ilmsi *a"d y$"li ida"$tm )"qanla"na tl*ini 2(st"mk )la".

Mlkiyyt hququnun tannmas *a"d iddia d$dikd0 $l *i" maddi#

hquqi tl* *aa dl" ki0 *u tl* sasnda m*ahis )*y$kti )lan

yann mlkiyyt hquqi sasnda mlkiyyt&iy m7suslu'u myyn !

tsdiq $dili".

d*iyyatda *$l tl*l"in hquqi t*iti m7tlif 1" qiymtlndi"ili".

45n mllifl"in fik"in 2("0 mlki qanun!$"i1ilik mlkiyyt

hququnun $ti"af $dilmsin dai" mstqil iddia tanm". Mlkiyyt

hququnun $ti"af $dilmsi tl*i0 )nla"n fik"in10 !indikasiya ! n$qat)"

iddiann t"ki*i kimi &7 $di".

99


34/45

;i2" mllifl"0 tamamil0 haql )la"aq d$yiln iddiaya mstqil

ya#hquqi !asit kimi *a7"la".

Cqiqtn d d$yiln iddian mstqil iddia kimi q*ul $tmdikd

mlkiyyt&il"in *i" &)7 k)nk"$t halda tl*inin hquqi tsnifini !$"mk

mmkn )lma5. Msln0 mlkiyyt&i maddi k(mklik mqsdil (5yasn m!qqti )la"aq !5si5 l)m*a"da q)ymaq &n *aqasna

!$"i". -"fl" "a5l'a 2li"l" ki0 ssuda *)"1la" !$"ildikdn s)n"a ya

mlkiyyt&iy qayta"la1aqd".

4$l mqa!il0 h"&nd mqa!il til"inin h" hans *i"in uy'un

2lms d h" halda (hdlikl" ya"ad". C$sa* $dk ki0 yan

mlkiyyt&idn alan 7s ssuda *)"1la"nn (dnilmsin qd" !fat $di".Mlkiyyt&i yaya )lan hquqla"n n$1 mdafi $d *il"] 4u halda

tl*in !indikasiya iddias 5" y(nldilmsi d5 )lma5d0 *$l ki0 l)m*a"dn

yaya sahi*liyini qanunsu5 h$sa* $tmk )lma50 *$l ki0 2i")! q)yan

mlkiyyt&inin i"adsin sasn h"kt $tmidi". 4u 5aman n$qat)"

iddiann k(myin d a"7alanmaq )lma50 &nki mlkiyyt&i sahi*likdn

mh"u5 )lmudu". 4$l )lan tqdi"d mlkiyyt&i yaln5 mstqil tl*l0mlkiyyt hququnun $ti"af $dilmsi iddias il &7 $d *il".

4$llikl0 mlkiyyt hququnun $ti"af $dilmsi d$dikd0 m*ahisli

mlak 5"ind iddia&nn mlkiyyt hququ faktnn &n1 7sl"

qa"snda tsdiq $dilmsi ! tannmas il *a'l mqa!ildnkna" tl*i

*aa dl".

Iddia mlkiyyt&i t"findn0 )nunla m*ahis d)'u"dan yaya 2("

(hdlik ! sai" hquq mnasi*tind )lmayan0 mlkiyyt&inin hmin mlak

5"ind hquqla"n *(ln0 inka" $dn ! tannmayan &n1 7s qa"

qald"la *il". ;$yiln iddian qald"maq hququna $yni 5amanda mlak

5"ind titul sahi*liyi0 7susil tam ts""fat&lq aa"an ! )$"ati!

ida"&ilik $dn su*y$ktl" d malikdi".

9:


35/45

a!a*d$h kimi *$l halla"da yaya (5 hquqla"n $lan $dn ! ya

$tmmkl iddia&nn hmin yaya mlkiyyt hququnu tanmayan

&n1 7sl" &7 $di".

Mlkiyyt hququnun $ti"af $dilmsi haqqnda iddiann "$dm$ti

1a!a*d$hdn h" hans *i" (hdliyin i1"asn tl* $tmyn0 yaln5iddia&nn mlkiyyt hququnun ! *aqa ya hqqla"nn tannmas

faktnn tsdiqi h$sa* )lunu". Mlkiyyt hququnun $ti"af $dilmsi hquqda

*hl"i da'd"0 hquqda la5m )lan inam tmin $di"0 t"fl" a"asnda

hquq mnasi*tl"in aydnlq 2ti"i"0 mlak 5"ind sahi*lik0 )ndan

istifad ! *a"sind s"n1am slahiyytl"inin hyata k$&i"ilmsinin

sasla"na 7idmt $di". Iddiann sasn iddia&nn mlak 5"in mlkiyyt! s. ya hquqla"nn )lmasn tsdiq $dn halla tkil $di".

Mlkiyyt hququnun mdafisinin )nun $ti"af $dilmsi y)lu il tmin

)lunmasnn sas "ti iddia&nn mlaka (5 hquqla"nn tsdiq $tmsidi".

4u )nun mlaka mlkiyyt hququnu tsdiq $dn hquq tsdiq$di1i

sndl"dn0 ha*$l m*ahisli yann )na m7sus )lmasn tsdiq $dn

di2" !asitl"dn i"li 2l *il".,$qat)" iddiada )ldu'u kimi mlkiyyt hququnun $ti"af $dilmsi

haqqnda iddia 5" hquq mnasi*tl"in d iddia mddti tsi" $tmi".

4$l ki0 iddia mddtinin k$&msinin asl )lmaya"aq0 )5ulmu hququn

mdafi $dilmsin dai" tl* istniln !a7t *a7lmaq &n mhkm

t"findn q*ul $dili".

4tn yu7a"da 2(st"ilnl"dn *$l nti1y 2lmk la5md" ki0

mlkiyytin ! di2" ya hquqla"nn mdafisi &n qanun!$"i1ilik

t"findn la5mi ! tsi"li sulla" myyn $dilmidi". 4u sulla" (lkmi5d

mlkiyytin 6)nstitutsiya il ts*it $dilmi f)"mala"n m(hkmlnmsin !

)nun inkiaf $tmsin 7idmt $di".

Mlkiyyt hququnun tannmas *a"d iddiann sasn ddia&nn

mlkiyyt hququnun tannmas *a"d mhkmy !$"diyi tl*in

sasland' halla" tkil $di". 4u halla" nti1sind iddia&nn iddia !$"mk

9;


36/45

hququ tsdiq )lunu". ;$mli iddia&nn mlkiyyt hququnun tannmas

*a"d iddia !$"mk hququ ml 2lmsini "tlndi"n ! *u hququn

ya"anmasna dldlt $dn faktla" n5"d tutulan iddiann sasn tkil

$di".

ddiann !$"ilmsi &n la5m )lan "tl" )lduqda0 iddia& tl* i"lis"". ddiann tmin )lunmas da myyn "tl"l *a'ld". n !a1i* "t

)ndan i*a"tdi" ki0 iddia& m*ahis )*y$kti )lan yaya (5 hququnu

tstiq $tmlidi". 4u0 m7tlif s*ut$tm !asitl"indn istifad )lunmaqla

hyata k$&i"ili". 4u !asitl"in tyinat yann mlkiyyt&iy m7suslu'unu

s*ut $tmkdn ! tstiqlmkdn i*a"tdi".

9


37/45

I I I F S L

1. Mlkiyytinin marann mdafisi

haqqnda d!vlt hakimiyyti v idaretm

ordanlar qarsnda qoyulan tlblr.Mlkiyyt&inin ma"a'nn mdafisi haqqnda d(!lt hakimiyyti !

ida"$tm )"danla" qa"snda q)yulan tl*l"in anlay ! n(!l"i.

Mlkiyyt hququnun mdafisinin mlki#hquq sulla"nn *u q"uu ilk

df )la"aq mlkiyyt haqqnda qanunda n5"d tutulmu. 8nla" mlak

mlkiyyt&il"inin qanuni ma"aqla"nn d(!lt ! ida"$tm )"qanla"nn

slahiyytli aktla" il )5ulmas halla"nn da *u ma"aqla"n mdafisi &nhmin )"qanla" qa"snda q)yulan tl*l"di".

4aqa s(5l d$sk0 *u iddala" mlak mnasi*tl"inin *"a*"#

hquqlu su*y$ktl"inin t"findn d$yil0 hakimiyyt slahiyytl"in malik

)lan d(!lt ! ya )nun )"qala" t"findn mlkiyyt&inin ma"a' )5uldu'u

halla"da hmin ma"aqla"a ml )lunmasna tminat !$"i". 4$l mdafi

mlkiyyt mnasi*tl"inin sa*itliyinin sas tminatla"ndan *i"in &$!"ili".

Znki *u0 mahiyyt1 d(!ltin !tnda ! ya mlkiyyt&i#hquqi 7s

qa"snda )nla"n mlak sf$"ala"na qanunsu5 hakimiyyt mda7ilsin

2(" msuliyytinin ya"anmas imkanna s** )lu".

;(!lt )"qannn slahiyytindn0 )nun q"a"ndan 9aktndan:

mlkiyyt&i &n ya"anm nti1l"dn asl )la"aq a7"n1 m7tlif

tl*l" !$"mk hquqna malikdi". 4u0 *i"in1i0 d(!lt hakimiyytinin y$"li

)"qannn ! ya d(!lt ida"$tm )"qannn mlkiyyt&inin hququnu )5an

aktnn $ti*a"s5 h$sa* $dilmsi haqqnda "i5di". kin1isi0 d(!lt

ida"$tm )"qannn mlkiyyt hquqnun 7itamna s** )lan0 lakin

mlakn mlkiyyt&idn *ila!asit alnmasna 9msln0 mlkiyyt&iy

m7sus tikilinin y$"ldiyi t)"aq sahsinin alnmas il *a'l q"a":

y(nlmmi aktna qa" m*ahis $tmkdi". >&n1s0 ali d(!lt

hakimiyyti )"qannn mlkiyyt hququna 9adtn0 millildi"m

9=


38/45

f)"masnda: 7itam !$"ilmsi 5aman mlkiyyt&inin ma"a'n mdafi

haqqnda iddiad".

Mlkiyyt hququnu )5an aktn $ti*a"s5 h$sa* $dilmsi haqqnda

tl*. Mlkiyyt haqqnda qanunun 3A#1i maddsinin *i"in1i *ndin0

sasla"n E#1 maddsin sasn Mlkiyyt&i d(!lt ida"$tm )"qannn! ya d(!lt hakimiyytinin y$"li )"qannn )nun slahiyytl"ini )5an f"dli

aktnn 9 yni qanun q!!li aktnn : qanuniliyini m*ahis $tmy

hquqludu". 4u qaydada d(!lt ida"$tm )"qannn h" hans *i"inin

9(lknin na5i"likl"indn ! ida"l"indn *alaya"aq y$"li i1"a )"qanla"nn

? !ilayt0 diya" ! 7alq d$utatla" S)!$tl"inin aa' tkilatla" ! y$"li

ida"l"in aktla"nn 9 lakin yaln5 q$y"i#n)"mati! 7a"akt$"li aktla"n # Mlkiqanun!$"i1iliyin sasla" 0 m.E0 *nd % : $ti*a"s5 h$sa* $dilmsi

mmknd".%

4u aktla"n $ti*a"s5 saylmas &n sas tk1 )nla"n mlkiyyt&inin

hquqla"nn )5ulmas d$yil0 ali d(!lt hakimiyyti )"qannn akt )lan

qanunla 9msln0 Mlkiyyt haqqnda qanunla: 5iddiyyt tkil $tmsidi".

M*ahis $diln aktla" qanuna tam uy'un )lduqda tmin $dil *ilm5.-l*in tmin )lunmasnn nti1sini tk1 qanun q!!li m!afiq

aktn $ti*a"s5 $lan $dilmsi d$yil0 hm d )nu q*ul $tmi )"qana

mlkiyyt&iy !u"ulmu 5""i m*ahis $dilmi akt &7a"m d(!lt

)"qannn s"n1amnda )lan !sait h$sa*na tam h1md (dmk h!al

)lunmas tkil $di".

4$llikl0 *u "i5 *i" 1a!a*d$h#d(!lt )"qan qa"snda f"di aktn

$ti*a"s5 $lan $dilmsi ! mlkiyyt&inin &kdiyi 5"" 2(" !5 $dilmsi

kimi iki tl*i (5nd *i"ldi"i".

1. +r al- eputatlar !o#etlrin"n birini m,lkiyyti #tn"aQlarn z mlakna

ai" srncam #ermk aza"ljn -ismn m+"u"laQ"rma"an -rar bel etibarsz

+esablanmQ"r 3bax: ^>U>9V _>@d


39/45

Mlkiyyt&inin qanuni sasla"la )5ulmu ma"a'nn mdafisi haqqnda

iddia. 4u halda i slahiyytli d(!lt )"qannn qanunda n5"d tutulmu

halla"da ! qaydada q*ul $tdiyi ! mlak mlkiyyt&idn *ila!sit alma'a

y(nldilmi0 lakin daha hyata k$&i"ilmsi faktiki )la"aq mmkn )lmayan

mlkiyyt hququna a!t)matik 7itam !$"n 97susi halda0 t)"aq sahsininalnmas il: f"di 9q$y"i#n)"mati!: q"a"nn ya"atd' !5iyytl" aiddi".

Lakin *u halda mlkiyyt&iy ya *"a*"qiymtli mlak !$"mli0 ya da )nun

hququna 7itam !$"ilmsi il )na dymi 5"" tam h1md (dnilmlidi".

9Mlki qanun!$"i1iliyin sasla"0 m.3%0 *nd A0 Mlkiyyt haqqnda RSFSR

qanunu0 m.3% *nd A:.

Lakin *$l q"a"n qanuna saslanmasna 9h$& )lamasa )nu q*ul$tmi d(!lt "yin 2(": *a7maya"aq0 mlkiyyt&i )nunla "a5lamaq

hququna malikdi". 8nda q"a"n i1"as m*ahisy mhkmnin ! ya

a"*ita mhkmsinin *amasna qd" dayand"l". 9RSFSR#d Mlkiyyt

haqqnda qanun m.3%0 *nd A0 a*5as A:.

Xqin ki0 m*ahis $diln q"a" q*ul $tmi d(!lt )"qan i 5"

1a!a*d$h kimi mlkiyyt hququna 7itan !$"ilmsin s** )lmuq"a"nn yaln5 qanuniliyi d$yil0 hm d mqsduy'unlu'unu0 ha*$l

mlkiyyt&iy (dnil1k itkil"in taml'n s*ut $tmy *)"1ludu".

Sadalanm halla" s*ut $tmdikd mhkm ! ya a"*ita mhkmsi

m*ahis $diln q"a" $ti*a"s5 h$sa* $di"0 ya7ud )nu q*ul $tmi )"qana

mlkiyyt&iy la! !5 !$"mk !5ifni h!al $di".

4$llikl0 *u iddiann )*y$kti hm mlkiyyt&inin d(!lt )"qannn

q"a"nn qanuniliyini m*ahis $tmsi0 hm d mlkiyy&iy dymi

5""in h1mi ! (dnilmsi qaydas )la *il".

Mlkiyyt&inin hququna ali d(!lt hakimiyyti )"qannn akt il 7itam

!$"ildikd )nun ma"a'nn mdafisi haqqnda iddia. 4u"ada s(h*t

d(!ltin 9"$su*likann: ali d(!lt hakimiyyt )"qannn *u ! ya di2"

7sl"in mlkiyyt hququna 7itam !$"n f"di ! ya n)"mati!

qanun!$"i1ilik aktla"n q*ul $tmsindn0 yni mahiyyt1 )nla"n

9?


40/45

mlaknn millildi"ilmsi halla"ndan 2$di". 9Mlkiyyt haqqnda qanun0

m.3%. *nd %. sasla"0 m.0 *nd %:. 2" *$l aktla" mlak millildi"n

mlkiyyt&iy !5 n5"d tutmu"sa0 a7"n1 hmin q"a" q*ul $tmi

d(!lt hakimiyyti )"qanndan laqda" )na dymi 5""in tam h1mid

)dnilmsini mhkm qaydasnda tl* $tmk hququna malikdi".9lakinmlak natu"ada tl* $d *ilm5:%.

Mlkiyyt&inn hququna 7itam !$"n qanun!$"i1ilik aktnn (5nn

qanuniliyini ! sasl'n 2(st"iln iddiann k(myi il m*ahis $tmk

)lma5. Znki *u0 su!$"$n d(!ltin ali hakimiyyt )"qan t"findn q*ul

)lunu". 4u n(qt$yi#n5"dn hmin iddiann n(!l"indn *i"in aid $tmk

)la". Lakin *u 5aman0 5iyann 1a!a*d$hin#d(!ltin hquqa m!afiqh"ktl"i il !u"ulmas n5" alnmald".

1. Bax: $2.%2.1 tarixli NR!F!RO"a in#estisiya 4aliyyti +a--n"a -anunP m. 1h #

%5.%.11 tarixli R!F!R -anunu: NR!F!RO" xarixi in#estisiyalar +a--n"aP m..

_>> 9@?JUU@d


41/45

2. "i#r ya hquqlarnn mlki-hquqi mdafisi.

;i2" ya hquqla"nn mlki#hquqi mdafisi sulla". Mlkiyyt

hququnun mdafisinin *tn mlki#hquqi sulla" qanunun *i"*aa

2(st"iin 2("0 mlkiyyt&i )lmayan0 lakin di2" ya hquqla"na sasn

9tam ts""fat faliyytinin sahi*lik ! s.: mlaka sahi* )lan 7sl" d

aiddi". 4u hquq )nla"da qanun ! ya mlkiyyt&i il mqa!il sasnda

ya"an" 9Mlkiyyt haqqnda qanun0 m.3[0 *nd = Mlki qanun!$"i1iliyin

sasla"0 m. /0 *nd 3:.

4u ya#hquq iddiala"na da0 d(!lt )"qanla"nn mlkiyyt

hququnu )5an q"a"la"n m*ahis$tm tl*l"in d aiddi". 4aqa

s(5l d$sk0 ya hququnun su*y$kti (5 ma"a'n mdafi $tmk &n

mlkiyyt&i il $yni imkanla"a0 ya hquqla" is mlkiyyt hququ il $yni

mlki#hquqi mdafiy malikdi".

V$yd $tmk !a1i*di" ki0 ya hquqla"nn mdafisini iddiala" )nla"n

su*y$ktil"i t"findn m!afiq mlakn mlkiyyt&isin qa" da qald"la

*il" ! *u qanunda *i"*aa 2(st"ilmidi". ;$mli0 ya hququna malik

)lan 7s mlkiyyt&iy qa"0 msln !indikasiya ! ya n$qat)" iddiaqald"a0 )nun mlak ma"a'na t)7unan ida" aktla"nn qanuniliyi m*ahis

$d *il".% 4$l imkann !$"ilmsi (52 mlak il tss"fat&lq 5" ya

hququna malik d(!lt tkilatla" ! di2"l"i &n 7susi il hmiyytlidi".

Znki *u0 )nla" hquqi mdafi faktiki )la"aq mlkiyyt&i !5iyytind

q)yu".

1. Buna r msln) arbita| m+kmlri "#lt m,sisilrinin "#lt mlakni"aretm ,zr komitlrin -rarna sasn onlarn tam tsrr,4at 4aliyytin"n

saslan"rlmamQ Qkil" alnan mlakn -aytarlmas tlblrini) elc " icar

m,sisilrinin icary t,r",y,) lakin "#lt mlak or-anlarnn -rar il onlar"an

#axtn"an ##l alnmQ mlaklarn -aytarlmas +a--n"a i""ialarn tmin e"irlr.

3 Bax: E E>9J _Z;}>L< @8U@S9


42/45

Sahi*liyin mlki#hquq mdafisi. Mlki qanun mlak hquqla"nn

ya#hquq ! di2" mdafisi sulla"nn yaln5 mlkiyyt&il" ! di2"

ya hququnun su*y$ktl"in d$yil0 hm d mlakn *tn qanuni 9titullu:

shi*l"in aid $di". W52 mlaknn m!qqti sahi*l"i 9sa7layanla"0

i1a"&il" ! s.: ! *u k$yfiyytd &7 $di"l". 8nla" *u mlaka mlkiyyt&iil mqa!il 9mqa!ikd 2(st"iln hdd: sasnda malik )lu"la".

4una 2(" k)nk"$t mlak 5" (5 hquqla"n mdafi &n mlki

hquqi iddiala"n0 ) 1mldn ya 7a"akt$"li iddiala" qanuna ! ya

mqa!ily sasn sahi*lik slahiyyti )lan istniln 7sl" qald" *il".

4u"ada mqa!il 5" sahi*in slahiyytinin yaln5 mlkiyyt&inin d$yil0

hm d di2" ya hququna malik )lanla"n slahiyytl"i il mqayisdqat#qat a5 )lmasnn hquqi hmiyyti y)7du". stniln qanuni 9hquqi:

sahi*liyin m7tlif hquqi iddiala"la mdafisi sahi*&iliyin mdafisi

anlayn tkil $di".

Sahi*&iliyin mdafisi inistitutu inkiaf $tmi mlki qanun!$"i1iliy

&)7dan mlumdu" ! !i1danl 9qanunsu5: sahi*liyin d q)"uyu". 4u fakt

*i5im hquqda y)l !$"iln imkan 9sas: kimi ld$tmk mddti anlaynn*"as da tstiq $di". 4u da mahiyyt1 faktiki sahi*liyin qanun!$"i1ilik

sist$ml"inin &)7una mlum )lan mlki#hquqi mdafisini ifad $di".

:5


43/45

N T C

4ununla da *$l nti1y 2lmk )la" ki0 mlkiyyt hququnun

tannmas s)n d"1 mhm hmiyytli hquqi nti1l" s** )lan

mlkiyyt hququnun mdafisi suludu". Mh5 mlkiyyt&inin myyn

mlaka mlkiyyt hququnun tannmas *u hququn )5ulmasnn !

m*ahis $dilmsinin qa"sn al".


44/45

imkan !$"ili". Mlkiyyt&inin (5 mlkn *aqasnn qanunsu5

sahi*liyindn 2$"i tl* $tdiyi halda mlkn qayta"lmasnn ! dymi

5""in !5inin (dnilmsinin 7susi qaydala" myyn $dilmidi".

Mlkiyyt&inin mlkn sahi*liyindn 2(t"mdn mlkiyyt hququnun

hyata k$&i"ilmsin man$l" t("dn h"ktl"dn mdafi sulu dan5"d tutulmudu". 4u halda mlkiyyt&i *$l h"ktl" s)n

q)yulmasn tl* $d *il".

4$llikl *i" hququn hyata k$&i"ilmsi di2" hququn

mhdudlad"lmas ! ya mumiyytl0 n5" alnmamas il mayit

$dil *ilm5. 4u *a7mdan mlkiyyt hququnun ! di2" ya

hquqla"nn mdafisini hyata k$&i"il"kn 6)nstitusiya mddala"na"iayt $tmli ! h" iki hquq a"asnda mtnasi*lik tmin )lunmald".

4tn hquqla" hyata k$&i"il"kn *i"i di2"i il "qa*td )lu" ! )na 2("

d qanunun mn!i 5""in (dnilmsini n5"d tutan mddala" tt*iq

$dil"k *i" hququn mdafisi di2" hququn mhdudlad"lmas

h$sa*na hyata k$&i"il *ilm5.

@susi q$yd $tmliym ki0 mlki qanun !$"i1ilikd mlkiyythququnun ! di2" ya hquqla"nn mdafisi il *a'l )5untula"n

nti1sind dymi 5""in (dnilmsi n5"d tutulmudu".

Mlkiyyt hququnun ! di2" ya hquqla"nn mdafisinin

sadalanan sulla" )5ulmu ! ya m*ahislnn mlkiyyt hquqla"nn

*"asnn hquqi tminatla"


45/45

d*iyyat sihahs

7. Azrbaycan Respublikas Cinayt Mcllsi kommentariyas / F..!mn"ro#un re". il. Bak. $%%&' R.(uliye#) M.*mano#. Cinayt+,-u-u. ,susi +iss. rslik. Bak. $%%1

A. *. *smaylo#) M.Rsulo#) A.(asmo#. 0mk +,-u-. rslik. Bak.12

34sil 1563. 7899;

d word finw huquq 1140

Documents