czêœæ 4 — oddzia³ywanie i wartoœæ dodana polityki...
TRANSCRIPT
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æd o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
Spis treœci
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
Interwencje strukturalne w regionach Celu 1: wzrost, konwergencja i integracja . . . . . . . . 140
Dzia³ania interwencyjne w regionach Celu 2: restrukturyzacja i tworzenie miejsc pracy . . . . 150
Wsparcie dla rolnictwa, rozwoju obszarów wiejskich i rybo³ówstwa . . . . . . . . . . . . . . 152
Propagowanie zatrudnienia, edukacji i szkoleñ za poœrednictwem EFS . . . . . . . . . . . . 154
Inicjatywy Wspólnoty: propagowanie wspó³pracy i wspó³dzia³ania w strukturach sieciowych . 156
Poprawa efektywnoœci metod zarz¹dzania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Rozszerzenie Unii a polityka spójnoœci: wyzwania przysz³oœciowe . . . . . . . . . . . . . . . 170
Debata na temat przysz³oœci polityki spójnoœci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Za³¹cznik statystyczny do cz. 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej 137
179
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:41
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Wprowadzenie
W niniejszej czêœci raportu omówiono rezultaty i war-
toœæ dodan¹ interwencji prowadzonych w ramach
unijnej polityki spójnoœci w okresie lat 1994–1999.
Jednoczeœnie ukazano najwa¿niejsze zmiany wpro-
wadzone w okresie lat 2000–2006, jak równie¿ wstê-
pne rezultaty wdro¿enia programów w tym okresie.
Przedstawiona analiza korzysta w g³ównej mierze z
ocen dokonanych ex post dla prawie ka¿dego rodzaju
dzia³añ interwencyjnych podjêtych w okresie lat
1994–1999. Znaczny postêp zosta³ osi¹gniêty w okre-
œleniu oddzia³ywania interwencji, szczególnie w du-
¿ych regionach Celu 1, gdzie ogólne efekty mog¹ byæ
mierzone za pomoc¹ modeli makroekonomicznych.
Mimo trudnoœci w okreœlaniu wp³ywu polityki poza re-
gionami Celu 1, ostatnie badania oceniaj¹ce dostar-
czy³y licznych mierzalnych dowodów pozytywnych
efektów unijnej pomocy, na przyk³ad w odniesieniu do
ocalonych miejsc pracy, stworzenia nowych lub ich re-
dystrybucji. Jednak¿e doœwiadczenia pokazuj¹, ¿e
wci¹¿ istnieje wiele problemów w okreœlaniu konse-
kwencji dzia³añ interwencyjnych, bêd¹cych wynikiem
braku systematycznego zbierania danych w ramach
systemów monitorowania.
Nie wszystkie jednak efekty polityki spójnoœci mog¹
byæ wyra¿one w liczbach. Oprócz wp³ywu polityki net-
to na poziom PKB czy zatrudnienia, jej wartoϾ do-
dana roœnie z powodu innych aspektów, np. udzia³u
czynników w rozwoju regionalnym, takich jak plano-
wanie strategiczne, zintegrowana polityka rozwoju, for-
mu³owanie ocen i wymiana doœwiadczeñ, elementów
wiedzy know-how i tzw. dobrych praktyk miêdzy re-
gionami. Czynniki te zostan¹ tu równie¿ omówione,
podobnie jak opinia Komisji na temat obecnego spo-
sobu wdra¿ania funduszy strukturalnych.
Ju¿ na pocz¹tku nale¿y podkreœliæ, ¿e efektywnoœæ in-
terwencji zale¿y m.in. od osi¹gniêcia korzystnych wa-
runków, szczególnie od:
– zdrowych i stabilnych ram, w jakich funkcjonuje
gospodarka;
– rozs¹dnego wyboru celów strategicznych (okre-
œlone programy, takie jak te zwi¹zane z sieciami
transportu czy inwestycje w kapita³ ludzki, silniej
zaznaczaj¹ swoje oddzia³ywanie);
– stopnia absorpcji œrodków finansowych, który za-
le¿y od potencja³u i zdolnoœci administracyjnej i
instytucjonalnej;
– jakoœci przedsiêwziêæ, poci¹gaj¹cej za sob¹ ko-
niecznoœæ funkcjonowania efektywnych systemów
doboru i wdra¿ania.
Poni¿ej omówiono szeœæ g³ównych aspektów wspól-
notowej polityki spójnoœci: po pierwsze — udzia³
kierunków polityki strukturalnej we wspieraniu wzro-
stu w zapóŸnionych regionach i w umacnianiu ich
osi¹gniêæ, przy równoczesnym wspomaganiu integra-
cji gospodarczej i spo³ecznej; po drugie — efekty
prowadzenia tej polityki poza obszarem Celu 1; po
trzecie — szczególna rola Europejskiego Funduszu
Spo³ecznego (EFS) w propagowaniu zatrudnienia,
edukacji i szkoleñ; po czwarte — rola polityki struktu-
ralnej w warunkach stymulowania wspó³pracy i two-
rzenia struktur sieciowych, co najmniej na poziomie
lokalnym; po pi¹te — wykorzystywane sposoby wdra-
¿ania funduszy strukturalnych oraz ich wk³ad w
modernizacjê polityki rz¹dzenia i sprawowania
w³adzy; oraz po szóste — osi¹gniêcia pomocy przed-
akcesyjnej w nowych Pañstwach Cz³onkowskich i
pierwsze wnioski, jakie mo¿na wyci¹gn¹æ z kolejnego
okresu realizacji programów, przypadaj¹cego na lata
2004–2006 (mapa 4.1).
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
138
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
PT EL ES IE IT FI DE UK FR AT SE NL BE DK LU
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0InneCel 1
% PKB
4.1 Fundusze Strukturalne (wszystkie cele) na kraj, 2000-2006
Zródło: DG REGIO
180
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:41
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
139
Guyane (F)
Guadeloupe Martinique Réunion
Canarias (E)
Açores (P)
Madeira
gR e oi GI Sge oi GI SR
© EuroGeograficzny Zwi¹zek ds. Granic Administracyjnych
0 100 500 km
4.1 Fundusze strukturalne 2004-2006: obszary Celu 1 i Celu 2
Cel 1
Cel 2 (czêœciowo)Stopniowe wycofywanie (do 31/12/2005)
Cel 1 Cel 2
Cel 2
Stopniowe wycofywanie (do 31/12/2006)
Program specjalny
Stopniowe wycofywanie (do 31/12/2005)
Stopniowe wycofywanie (czêœciowe) (do 31/12/2005)
�ród³o: DG REGIO
181
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:42
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Interwencje strukturalne w
regionach Celu 1: wzrost,
konwergencja i integracja
Skala transferów i ich pozyskiwanie
Podczas gdy ogólny zasób funduszy strukturalnych
jest niewielki w porównaniu do poziomu unijnego PKB
(poni¿ej 0,5%), œrodki te koncentruje siê na cele
wspierania regionów najgorzej prosperuj¹cych, z naj-
mniejszym poziomem PKB na mieszkañca. W okresie
lat 2000–2006 niemal 3/4 œrodków z funduszy zosta³o
wykorzystanych w regionach, na które przypada za-
ledwie czwarta czêœæ ludnoœci UE.
W okresie lat 2000–2006 transfery do regionów Celu 1
na terenie UE-15 stanowi¹ ekwiwalent 127,5 miliar-
dów euro (lub: 18,2 mld EUR w stosunku rocznym),
co stanowi 0,9% PKB w przypadku Hiszpanii, 2,3% w
Portugalii i 2,2% w Grecji. Œrednia kwota pomocy
przypadaj¹cej na mieszkañca w regionach zapóŸnio-
nych jest w tym okresie taka sama jak w roku 1999,
ostatnim roku poprzedniego okresu realizacji pro-
gramu (wykres 4.1 i tabela A 4.1).
Efektem tych transferów by³o umo¿liwienie najubo¿-
szym Pañstwom Cz³onkowskim osi¹gniêcia wy¿-
szego poziomu inwestycji w kapita³ ludzki i rzeczowy
w regionach opóŸnionych, ni¿ by³oby to mo¿liwe bez
œwiadczenia podobnego wsparcia. Tym samym mo-
¿liwe sta³o siê polepszenie konkurencyjnoœci regionu
w d³ugiej perspektywie czasowej. Szacuje siê, ¿e w
okresie lat 2000–2006 wartoœæ transferów wynosi³a
oko³o 9% wszystkich inwestycji w przypadku Portu-
galii, 8% — Grecji, 7% — w³oskiego Mezzogiorno, 4%
— nowych landach Niemiec i 3% — Hiszpanii.
Dodatkowoœæ: pomiar ³¹cznych
wydatków publicznych
Mimo wysi³ków podejmowanych w celu konsolidacji
swych finansów publicznych pod koniec lat dzie-
wiêædziesi¹tych ubieg³ego wieku w przygotowywa-
niu do Europejskiej Unii Monetarnej, Pañstwa Cz³on-
kowskie ci¹gle respektowa³y tzw. zasadê
dodatkowoœci, w której ramach zobligowane by³y one
do utrzymania wydatków publicznych na politykê
strukturaln¹ w regionach, liczonych ³¹cznie, na tym
samym poziomie co œrednia poprzedniego okresu
obowi¹zywania programu, wy³¹czaj¹c z tego oczywiœ-
cie wk³ad funduszy strukturalnych (wykres 4.2).
W pañstwach ca³kowicie lub po wiêkszej czêœci podle-
gaj¹cych dzia³aniom wspomagaj¹cym w ramach
Celu 1 zauwa¿ono znacz¹cy wzrost inwestycji pu-
blicznych o 66% w Irlandii, 24% w Grecji i 18% w Por-
tugalii. W pozosta³ych regionach Celu 1 czy te¿ Celu 6
wzrost waha³ siê od 36% w Austrii do 14% w Szwecji.1
W trzech przypadkach, Niemiec, Hiszpanii i W³och, w
okresie lat 1994–1999 wydatki kszta³towa³y siê
poni¿ej poziomu z poprzedniego okresu. Jednak¿e w
pierwszych dwóch wymienionych krajach, gdzie po-
ziom wydatków publicznych
zmniejszono pomiêdzy dwoma
odnoœnymi okresami odpowiednio
o 20% i 2%, pomniejszenie to nie
naruszy³o zasady dodatkowoœci,
poniewa¿ poziom wydatkowanych
œrodków w poprzednim okresie by³
wyj¹tkowo wysoki.
Efekt dŸwigni jako
œrodek zwiêkszenia
finansowania rozwoju
Wymóg wspó³finansowania dotacji
wspólnotowych ze Ÿróde³ krajo-
wych, który jest w du¿ej mierze
przestrzegany, tak¿e zwiêksza
wielkoœæ funduszy dostêpnych dla
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
140
26,8
24,3
23,5
18,1
17,7
13,8
-19,9
-20,2
19,6
35,8
-2,4
-30 -20 -10 0 10 20 30 40 50 60 70
AT
FI
NL
EL
FR
PT
BE
SE
ES
DE
IT
% zmiany
4.2 Dodatkowość – zmiana w średnich rocznych krajowych nakładach na program funduszy strukturalnych, 1989-93 do 1994-99
SE: średnia 1991-92; DE: średnia 1991-93; AT, FI: średnia 1993-94Zródło: DG REGIO
182
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:42
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
141
Efekt dŸwigni finansowej partnerstwa publiczno-prywatnego
Partnerstwo publiczno-prywatne (PPP) mo¿e byæ odpo-
wiedni¹ metod¹ finansowania inwestycji w warunkach wystêp-
owania znacznego zakresu mo¿liwoœci zaanga¿owania sek-
tora prywatnego, co umo¿liwi zagwarantowanie œwiadczenia
us³ug bardziej wydajnych i bardziej op³acalnych pod wzglê-
dem finansowym. Chocia¿ PPP jest wysoko rozwiniête w
wielu krajach, przede wszystkim w Wielkiej Brytanii i we
Francji, doœwiadczenia z t¹ form¹ maj¹ jak dot¹d charakter
ograniczony, czêœciowo z powodu ograniczeñ spowodowa-
nych przez obecny system prawodawczy. Je¿eli dane przed-
siêwziêcie oferuje mo¿liw¹ do zaakceptowania stopê
zysku, nie zachodzi wówczas w ogóle koniecznoœæ
zastosowania interwencji publicznej. W niektórych przy-
padkach uruchomienie rz¹dowych dotacji dla danego pro-
gramu PPP mo¿e w istocie rzeczy ograniczyæ koszt kapita³u
do sektora prywatnego, co mo¿e zaowocowaæ sytuacj¹
przeinwestowania.
Rozwa¿aj¹c, czy podj¹æ dane przedsiêwziêcie na zasadzie
sformowanego uk³adu typu PPP, nale¿y poœwiêciæ nale¿yt¹
uwagê potencjalnym kosztom zakontraktowania dostaw to-
warów i us³ug. W przypadku wiêkszej infrastruktury o cha-
rakterze rzeczowym, gdzie przysz³e zapotrzebowanie nie
jest pewne, mog¹ powstaæ wysokie koszty umowy d³ugo-
terminowej, chyba ¿e mia³aby ona elastyczny charakter.
Je¿eli przyk³adowo prognozy przysz³ej u¿ytecznoœci s¹ zbyt
niskie, niew³aœciwie ukszta³towane umowy mog³yby sk³oniæ
prywatnego przedsiêbiorcê czy zarz¹dcê do niedoinwesto-
wania w dodatkowy potencja³ w przysz³oœci.
W obecnych programach, dofinansowywanych ze œrodków
funduszy strukturalnych, PPP mo¿e wystêpowaæ w ró¿nych
formach:
1. W transporcie drogowym i wodnym wystêpuje rosn¹ca
akceptacja dla PPP jako efektywnej formy finansowania
budowy. W inwestycjach takich jak Most im. Vasco da
Gamy w Portugalii lub autostrada Drogheda w Irlandii,
sektor prywatny jest odpowiedzialny zazwyczaj za pro-
jekt, budowê, kierownictwo i finansowanie, podczas gdy
koszty budowy odzyskiwane s¹ przez op³aty
wp³ywaj¹ce ze strony u¿ytkowników. Rola sektora pu-
blicznego polega na nadzorowaniu projektu podczas
zawierania stosownych ustaleñ umownych.
2. Systemy PPP mog¹ byæ zastosowane przy kontraktach
dotycz¹cych wykonywania okreœlonych us³ug; rz¹d wy-
nagradza wtedy bezpoœrednio prywatnego przedsiêbior-
cê, nie nak³adaj¹c ¿adnych obci¹¿eñ na u¿ytkowni-
ków koñcowych. Ta koncepcja jest w rosn¹cym stopniu
stosowana w zakresie dzia³alnoœci badawczo-rozwojo-
wej oraz transferu technologii miêdzy uniwersytetami a
przedsiêbiorstwami. Projekt Octopus w regionie Oulou –
program w ramach Celu 2 realizowany na pó³nocy
Finlandii – stworzy³a PPP w celu stymulowania innowa-
cji i uruchamiania przedsiêbiorstw. W ramach
dwuletniego przedsiêwziêcia (2002-2004) ustanowiono
sieæ wspó³pracy pod kierownictwem miasta Oulou, które
sta³o siê oœrodkiem zastosowañ telefonii komórkowej,
wraz z wieloma przedsiêbiorstwami zaawansowanych
technologii, operatorami telekomunikacyjnymi oraz
oœrodkami oœwiatowymi i badawczymi.
3. Uk³ady typu PPP mog¹ dodatkowo byæ stosowane w sy-
tuacji, gdy zaanga¿owanie sektora publicznego mo¿e
zostaæ uzasadnione na podstawie zamiaru osi¹gniêcia
szerzej zakrojonego celu marketingowego. W takich
przypadkach PPP mo¿e byæ œrodkiem nie tylko do za-
bezpieczania finansów, ale i do zwiêkszenia efekty-
wnoœci, poprzez np. przyspieszanie wdro¿eñ. W Wiel-
kiej Brytanii na przyk³ad dostêp do nowych Ÿróde³
kapita³owych pozwoli³ organizatorom takich uk³adów na
szybsze wykonywanie przedsiêwziêæ, bez ograniczania
siê do cyklów rz¹dowego bud¿etu. Przyk³adem na to jest
Specjalny Fundusz Inwestycyjny Merseyside, jako je-
den z programów Celu 1, uruchomiony w 1995 r., za-
pewniaj¹cy kapita³ w³asny, finansowanie typu antres-
olowego oraz niewielkie kredyty dla MSP
funkcjonuj¹cych w regionie.
PPP wydaj¹ siê szczególnie atrakcyjne dla krajów akce-
syjnych – w œwietle nak³adanych na nie wymagañ co do
wspó³finansowania, ograniczeñ bud¿etowych, potrzeby œwiad-
czenia efektywnych us³ug publicznych, rosn¹cej stabilno-
œci rynku i procesu przekszta³ceñ w³asnoœciowych. Zarówno
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI), jak i Europejski Bank
Odbudowy i Rozwoju (EBOR) anga¿owa³y siê w tego rodzaju
partnerstwa w przesz³oœci, celem zagwarantowania kredy-
towania dla sektora prywatnego. PPP funkcjonuje jednak tyl-
ko w warunkach wystêpowania wyraŸnego zaanga¿owania
politycznego ze strony rz¹du danego pañstwa na rzecz
w³¹czenia sektora prywatnego w przedsiêwziêcia realizowa-
ne przez sektor publiczny. Potrzebna jest czytelna struktura
pozwalaj¹ca stosowaæ PPP w ró¿nych obszarach realizowa-
nej polityki, poniewa¿ konkretne umowy musz¹ ró¿niæ siê w
zale¿noœci od przypadku – zale¿¹c np. od stopnia, w jakim
poniesione koszty mog¹ siê zwróciæ poprzez op³aty pobie-
rane od u¿ytkowników, czy te¿ zakres przewidzianych do
osi¹gniêcia spo³ecznych celów. Ka¿da struktura PPP sto-
sowana w kontekœcie funduszy strukturalnych powinna
³¹czyæ siê z obowi¹zkiem – dotycz¹cym wszelkich przed-
siêwziêæ powy¿ej okreœlonej skali – oceny mo¿liwoœci sko-
rzystania z któregoœ z uk³adów PPP. EBI, a tak¿e Europejski
Fundusz Inwestycyjny (EFI) mog³yby mieæ znacz¹cy wk³ad w
tym zakresie.
183
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:43
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
inwestycji. Chocia¿ nie mo¿na tu mówiæ o finansowa-
niu w takim samym stopniu jak przy finansowaniu
wspólnotowym, pieni¹dze te i tak zosta³yby wydane.
Fundusze strukturalne przyczyni³y siê do skierowania
inwestycji ku tym regionom, gdzie wydatki mia³y naj-
wiêksze oddzia³ywanie i przynosi³y najwiêksz¹ war-
toœæ dodan¹. Na ka¿de euro zainwestowane z fundu-
szy strukturalnych w regionach Celu 1 w latach
1994–1999 efekt dŸwigni w odniesieniu do krajowych
wydatków publicznych wyniós³ œrednio 0,6 euro, wa-
haj¹c siê od 2,5 euro w Holandii do 0,4 euro w
Niemczech.
Ponadto dzia³ania interwencyjne zwi¹zane z fundu-
szami strukturalnymi zabezpieczy³y w niektórych
przypadkach inwestycje sektora prywatnego, chocia¿
pocz¹tkowe oczekiwania co do skali tego zjawiska nie
zawsze siê spe³nia³y. W okresie lat 1994–1999 efekt
dŸwigi wyst¹pi³ najsilniej w Austrii, Niemczech, Ho-
landii i Belgii, gdzie na ka¿de euro zainwestowane z
funduszy strukturalnych poziom wydatków prywatn-
ych waha³ siê od 3,8 do 1,2 euro. W pañstwach kohe-
zyjnych, podobnie jak we Francji i Wielkiej Brytanii,
efekt dŸwigni mia³ mniejsze znacznie. (Tabela A4.2).
Ró¿nice te odzwierciedlaj¹ równie¿ charakter dzia³añ
interwencyjnych, które w pañstwach kohezyjnych by³y
skierowane w wiêkszej mierze na infrastrukturê i za-
soby ludzkie, co powoduje przyci¹ganie mniejszej
liczby udzia³owców prywatnych ni¿ tam, gdzie celem
jest wsparcie rozwoju przedsiêbiorczoœci. Przeciêtnie
bior¹c inwestycje prywatne stanowi¹ oko³o 18%
ca³oœci wydatków w regionach Celu 1, w porównaniu
do 40% w regionach Celu 2. Liczby
te odzwierciedlaj¹ znacznie wiê-
ksze skupienie siê na rozwoju
przedsiêbiorczoœci w regionach
Celu 2 (wsparcie us³ug dla biznesu,
finansowanie inwestycji MSP itp.).
Wydatki zaplanowane na okres lat
2000–2006 wskazuj¹, ¿e efekt
dŸwigni w odniesieniu do inwestycji
publicznych jest podobny w kate-
goriach wzglêdnej skali, w przy-
padku ró¿nych pañstw do okresu
poprzedniego, chocia¿ wydaje siê
mniejszy w odniesieniu do
inwestycji prywatnych.
KomplementarnoϾ funduszy
strukturalnych i po¿yczek z EBI
W okresie ostatnich 15 lat Europejski Bank Inwestycyj-
ny (EBI) podwoi³ kredytowanie rozwoju regionalne-
go.2 W okresie lat 2000–2002 przekazane na ten cel
po¿yczki wynosi³y przeciêtnie 20 mld euro rocznie,
podczas gdy w krajach akcesyjnych zamyka³y siê
kwot¹ oko³o 3 mld euro w skali roku. Obie te liczby
wziête ³¹cznie stanowi³y oko³o 2/3 wolumenu po¿y-
czek udzielanych przez bank. Ponad 50% po¿yczek
przeznaczonych na wspieranie obszarów UE w tym
okresie przyznano regionom Celu 1, z uwzglê-
dnieniem regionów otrzymuj¹cych pomoc przej-
œciow¹ (tabela A4.3).
Oko³o 35% po¿yczek indywidualnych przeznaczono
na transport g³ówny obszar finansowania w regio-
nach Celu 1, podczas gdy z blisko 16% z nich sfinan-
sowano inwestycje prywatnych przedsiêbiorstw w dzie-
dzinach przemys³u, us³ug i rolnictwa, pozosta³¹ czêœæ
podzielono pomiêdzy energetykê, telekomunikacjê,
œrodowisko, ochronê zdrowia i edukacjê. Relatywnie
niewielka kwota wsparcia sfinansowa³a inwestycje w
kapita³ ludzki, chocia¿ po¿yczki na zdrowie i edukacjê,
kwota, która znacznie wzros³a w okresie lat
2000–2002, wspomog³y walkê z nierównoœciami w
dostêpie do edukacji i szkoleñ na wspomaganych
obszarach.
Sektory, które otrzyma³y najwiêksze wsparcie w kra-
jach akcesyjnych to: transport, œrodowisko, energety-
ka; ³¹cznie przypad³o na nie 90% indywidualnych
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
142
Inne2%
Zasoby Ludzkie23%
Środowisko produkcyjne
34%
Infrastruktura41%
4.3 Rozbicie alokacji Funduszu Strukturalnego w rejonach Celu 1: wszystkie państwa członkowskie, 2000-2006
Zródło: DG REGIO
184
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:43
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
po¿yczek w okresie lat 2000–2002, chocia¿ najwiê-
kszy wzrost odnotowano w przypadku dofinanso-
wania edukacji i szkoleñ (trzykrotnie wiêcej w roku
2002 ni¿ w roku poprzednim). Ponadto oko³o 14%
po¿yczek przeznaczono, w drodze finansowania
poœredniego, na wsparcie MSP i lokalnych
przedsiêwziêæ infrastrukturalnych.
W ostatnich latach podjêto szereg nowatorskich
dzia³añ w celu usprawniania skutecznoœci po¿yczek
udzielanych przez EBI w zakresie wsparcia spójnoœci,
np. poprzez bezpoœrednie wspó³finansowanie indy-
widualnych inicjatyw. EBI jest równie¿ zaanga¿owany
we wspieranie strategii lizboñskiej, za spraw¹
po¿yczek na cele zwi¹zane z edukacj¹ i opiek¹ zdro-
wotn¹ oraz na sektor wysokich technologii, szczegól-
nie w krajach akcesyjnych, pomagaj¹c im zwalczaæ
ró¿nice regionalne w zakresie kwalifikacji i potencja³u
innowacyjnego, a tak¿e poprawiaj¹c atrakcyjnoœæ
regionów pod k¹tem lokowania w nich inwestycji
przez firmy.
Finansowane priorytety:
wk³ad w realizacjê celów UE
Jak ju¿ wspomniano w czêœci 1 niniejszego raportu,
ró¿nice w zakresie wielu czynników strukturalnych,
oddzia³ywuj¹cych w d³u¿szej perspektywie na kon-
kurencyjnoœæ regionów, zmniejszy³y siê w okresie
ostatnich 10–15 lat. Luki w nak³adach na in-
frastrukturê, bêd¹c¹ przedmiotem zainteresowania
funduszy strukturalnych, znacznie siê zmniejszy³y,
podczas gdy poziomy osi¹ganego wykszta³cenia
wzros³y na terenie ca³ej UE, szczególnie w regionach
zapóŸnionych, a zatem nast¹pi³ rozwój kapita³u ludz-
kiego, przy czym usprawniono tak¿e ochronê
œrodowiska. (wykres 4.3 i tabela A4.4).
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
143
Lipsk: przedsiêbiorczoœæ i nauka pod jednymdachem
W maju 2003 r. miasto Lipsk otworzy³o jedyne w swoim
rodzaju centrum biotechnologiczne — „Biocity”, oferu-
j¹ce 20.000 m. kw. nowoczeœnie wyposa¿onej po-
wierzchni dla naukowców-badaczy z lipskiego uniwersy-
tetu i przedsiêbiorstw handlowych. EFRR przeznaczy³ na
budowê kompleksu 17 mln euro, z ogólnych kosztów in-
westycji wynosz¹cych 50 mln euro.
Do nowego kompleksu przenios³o siê szeœciu powi¹za-
nych z biotechnologi¹ profesorów z Uniwersytetu w Lip-
sku. „Biocity” sta³o siê natychmiast sukcesem, a 60%
jego powierzchni zosta³o zajête wkrótce po otwarciu – w
grudniu 2003 r. Centrum oferuje szerokie us³ugi w za-
kresie doradztwa i szkoleñ dla nowych przedsiêbiorstw,
tak¿e w dziedzinie finansów oraz praw patentowych.
Cztery renomowane lipskie przedsiêbiorstwa biotechno-
logiczne obra³y sobie „Biocity” za siedzibê, aby znaleŸæ
siê blisko prowadzonych badañ i potencjalnych partne-
rów do wspó³pracy.
Lipskie przedsiêwziêcie stanowi element polityki Sak-
sonii, która wspomaga biotechnologiczne „skupiska”.
Kolejnym krokiem na tej drodze jest „Centrum bio-
innowacji”, które ma zostaæ otwarte wiosn¹ 2004 w
DreŸnie. Plan d³ugoterminowy zak³ada stworzenie osi
rozwoju biotechnologii, obejmuj¹cej miasta: Drezno,
Lipsk, Halle i Jena.
Poprawa sytuacji dostêpnoœci terenów wHiszpanii
W Hiszpanii g³ówny nacisk pod k¹tem polityki spójnoœci w
okresie lat 1994–1999 k³adziono na infrastrukturê,
uwa¿an¹ za g³ówn¹ przeszkodê na drodze do rozwoju
regionalnego. Dotyczy³o to g³ównie transportu, który
poch³on¹³ oko³o 40% kwot pomocy strukturalnej, co
zaowocowa³o znacz¹c¹ popraw¹ w zakresie komunikacji.
Ze œrodków funduszy strukturalnych (³¹cznie z Funduszem
Spójnoœci) dofinansowano ok. 2400 km autostrad i
3400 km dróg g³ównych, zbudowanych w regionach Celu 1
w tym okresie. W obecnym okresie (lata 2000–2006) sieæ
autostrad zostanie rozbudowana o kolejne 2500 km dróg,
zaœ pozosta³e drogi — o oko³o 700 km. Efektem jest
znaczna poprawa dostêpnoœci poszczególnych terenów,
czemu towarzyszyæ bêdzie skrócenie œredniego czasu
podró¿y o oko³o 20% i zmniejszenie liczby wypadków o
oko³o 40% w okresie do roku 2006.
Inwestycje w sieæ kolejow¹ ukierunkowane s¹ g³ównie na
poprawê istniej¹cych linii, nie zaœ na ich wyd³u¿anie.
Wzrost w dziedzinie elektryfikacji i konstrukcji linii dwuto-
rowych miêdzy rokiem 1989 a 1999 dotyczy³ ponad 1/3 sie-
ci. Konsekwencj¹ tych ulepszeñ jest sta³y wzrost liczby
pasa¿erów, zauwa¿alny od roku 1989. W obecnym okresie
realizacji programów sieæ szybkich kolei zostanie dodatko-
wo rozszerzona z obecnych 623 km linii kolejowych do
1140 km w okresie do roku 2006, podczas gdy kwota ok. 6
mld euro z Funduszu Spójnoœci zostanie zainwestowana w
usprawnienia przewozowe na trasie Madryt-Barce-
lona-granica francuska.
185
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:43
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Poprawa dostêpnoœci
Fundusze strukturalne wspar³y rozwój transeuropej-
skiej sieci transportowej (TEN-T) zarówno w regio-
nach Celu 1, jak i w pañstwach kohezyjnych. W ci¹gu
okresu od 2000 do 2006 r. na cel ten wydatkowane bê-
dzie ok. 1,3 mld euro rocznie z Funduszu Spójnoœci i
od 850 mln do 1,4 mld euro rocznie z EFRR z ca³oœci
kwoty finansowania transportu ze œrodków funduszy,
wynosz¹cej ok. 4,1 miliarda euro rocznie, z czego
mniej wiêcej trzecia czêœæ przeznaczana jest na
budowê dróg i autostrad (tabela A4.5).
Dostêp do regionów zosta³ usprawniony dziêki zbu-
dowaniu lub zmodernizowaniu przynajmniej 4100 km
autostrad i 32.000 km innego rodzaju dróg. Fundusze
strukturalne przyczyni³y siê np. do budowy ponad 500
km autostrad w Grecji w latach osiemdziesi¹tych,
podczas gdy w Hiszpanii prawie 400 km torów szyb-
kich kolei jest ju¿ w eksploatacji, ³¹cz¹c Sewillê z Ma-
drytem, zaœ kolejne ok. 1.100 km jest w trakcie bu-
dowy, co przyczynia siê do znacznego zmniejszenia
czasu podró¿y i polepszenia dostêpu do regionów
peryferyjnych.
Rozmieszczenie funduszy strukturalnych w stosunku
do sieci TEN-T oparte jest na d³ugofalowej koncepcji,
zintegrowanej w ramach spójnej strategii transportu i
rozwoju regionalnego. Dziêki temu mo¿liwa jest ko-
ordynacja z innymi œrodkami i rozwojem sieci dru-
gorzêdnej. Umo¿liwia to równie¿ po³o¿enie nacisku
na po³¹czenia umo¿liwiaj¹ce p³ynn¹ zmianê œrodków
transportu jak i alternatywnych przewozów dla trans-
portu ko³owego, co pozwala sprzyjaæ interesom
sta³ego rozwoju.
Wspólnotowa wartoœæ dodana z finansowania trans-
portu mog³aby byæ wiêksza, gdyby priorytety by³y le-
piej koordynowane i wiêcej œrodków przeznaczano na
programy typu INTERREG, które stosuj¹ zasadê pla-
nowanie ponadgranicznego, która pozwala unikn¹æ
przerw w systemie sieci transeuropejskiej, jakie
mog³yby nast¹piæ, gdy planowanie ogranicza³oby siê
do obszaru zamkniêtego granicami danego pañstwa.
Przyk³adem takiego planowania, bez kontynuacji
po³¹czenia poza w³asn¹ granic¹, jest tunel drogowy
„Somport” biegn¹cy przez Pireneje, otwarty na
pocz¹tku 2003 roku. Ta nowa autostrada po stronie
hiszpañskiej, finansowana ze œrodków Funduszu
Spójnoœci, po stronie francuskiej przemienia siê w
star¹ drogê krajow¹.
Wzmocnienie potencja³u
europejskiego obszaru badañ
W ci¹gu ostatniej dekady polityka strukturalna przy-
czyni³a siê do wzrostu potencja³u badawczego,
szczególnie w regionach Celu 1. W okresie lat
2000–2006 przeznaczono na finansowanie dzia³al-
noœci badawczo-rozwojowej i programów innowacyj-
nych kwotê wynosz¹c¹ blisko 1,2 mld euro w skali
roku.
Wartoœæ dodan¹ funduszy strukturalnych okreœlono
jako czynnik wspomagania rozwoju potencja³u ba-
dawczego w regionach zapóŸnionych, zwiêkszaj¹c
ich szanse na uzyskanie sta³ego wzrostu. W niektó-
rych przypadkach oœrodki badawcze przeinwesto-
wa³y zarówno w stosunku do swoich potrzeb, jak i mo-
¿liwoœci, co doprowadzi³o do niewykorzystania
œrodków w ca³oœci. Jednoczeœnie zaobserwowaæ
mo¿na jednak ewidentne przyk³ady odniesionych su-
kcesów, szczególnie w Irlandii i pañstwach
nordyckich.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
144
Internetowa spo³ecznoœæ szkolna w Grecji
Sfinansowany ze œrodków UE projekt w zakresie „sieci
szkó³ greckich” (ang. GSN) stworzono z myœl¹ o wyko-
rzystaniu najnowszych technologii informacyjnych i ko-
munikacyjnych, a tak¿e mo¿liwoœci elektronicznego na-
uczania – w zamiarze stworzenia nowej sieci
edukacyjnej. Wsparta sum¹ 35 mln euro (z której 75%
pochodzi z funduszy strukturalnych) sieæ ³¹czy szko³y
podstawowe i œrednie, a tak¿e biura administracyjne
miejscowego ministerstwa edukacji, i obejmuje w sumie
ponad 8000 po³¹czeñ.
Inicjatywê podzielono na cztery ró¿ne etapy. Po pier-
wsze, szko³y otrzymuj¹ komputery oraz oprzyrz¹dowanie
sieci lokalnej („pracownie szkolne”). Po drugie, pracow-
nie te zostaj¹ pod³¹czone do sieci ³¹cznoœci. Po trzecie,
GSN œwiadczy na rzecz swoich u¿ytkowników telematy-
czne us³ugi w zakresie edukacji, wspó³pracy i komuniko-
wania siê. Po czwarte, u¿ytkownicy GSN maj¹ dostêp do
treœci bêd¹cych przedmiotem nauczania, przekazywa-
nych za poœrednictwem portalu utworzonego specjalnie
dla potrzeb przedsiêwziêcia.
186
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:43
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Poniewa¿ uznaje siê, ¿e inwestowanie w infrastruktu-
rê i wyposa¿enie nie jest wystarczaj¹ce do rozwoju
gospodarki opartej na wiedzy, polityka strukturalna
wspiera inicjowanie strategii regionalnych na rzecz
badañ i rozwoju oraz innowacji, maj¹cych na celu za-
spokojenie miejscowych potrzeb i wyjœcie naprzeciw
zaznaczaj¹cym siê lokalnie szansom na rozwój.
Fundusze strukturalne jako œrodki
rozwoju spo³eczeñstwa informacyjnego
W sumie oko³o 700 milionów euro rocznie z funduszy
strukturalnych, a wiêc poni¿ej 4% ca³oœci kwot, prze-
znaczone jest na rozwój spo³eczeñstwa informacyj-
nego w regionach Celu 1, bêd¹c odzwierciedleniem
priorytetów okreœlonych przez w³adze pañstwowe i re-
gionalne oraz przyczyniaj¹c siê do realizacji celów
lizboñskich, oraz inicjatywy eEurope.
Skala kwot wydatkowanych z funduszy w regionie
jest okreœlona przez nastêpuj¹ce czynniki: stopieñ
dojrza³oœci rynku technologii teleinformatycznych,
gêstoœæ zaludnienia, odpowiednie umiejêtnoœci wy-
korzystywania technologii i zdolnoϾ planowania ta-
kiego rozwoju. Dwadzieœcia dominuj¹cych regionów,
uszeregowanych pod wzglêdem wydatków na telein-
formatykê na mieszkañca, obejmuje szeœæ regionów
greckich, dwa hiszpañskie, siedem obszarów wys-
piarskich lub g³ównie wyspiarskich, oraz znaczn¹
czêœæ regionów Celu 1, które postrzegaj¹
teleinformatykê jako strategiczn¹ wartoœæ dla swego
rozwoju.
Pod wzglêdem formu³owania polityki regionalnej prio-
rytety w tym obszarze s¹ zgodne z przedstawionymi w
planie dzia³ania na rzecz inicjatywy eEurope 2002. W
regionach Celu 1 wiêkszy nacisk k³adzie siê jednak na
rozwój umiejêtnoœci zwi¹zanych z teleinformatyzacj¹
i rz¹dowych us³ug œwiadczonych w trybie on-line.
Wsparcie zatrudnienia i kwalifikacji
poprzez inwestowanie w kapita³ ludzki
W okresie realizacyjnym 2000–2006 na cele
zwi¹zane z rozwojem kapita³u ludzkiego i wsparcie
zatrudnienia w ramach EFS przeznaczono kwotê ok.
9 mld euro w skali roku. Z tej sumy niewiele ponad
po³owa (4,5 mld euro rocznie) jest przeznaczona na
regiony Celu 1, z czego na Hiszpaniê przypada oko³o
28%, na nowe niemieckie landy — 19%, zaœ na
Grecjê, Portugaliê i W³ochy — po 12–13%. Instru-
menty te obejmuj¹ g³ównie aktywne programy rynku
pracy, ukierunkowane na wzrost zatrudnialnoœci
grup spo³ecznie upoœledzonych, m³odych ludzi
wchodz¹cych po raz pierwszy na rynek pracy i ludzi
pozostaj¹cych przez d³u¿szy okres bez pracy, oraz na
zapewnienie mo¿liwoœci uczenia siê i szkolenia
zarówno bezrobotnym jak i osobom pracuj¹cym, co
dotyczy w szczególnoœci zagro¿onych zwolnieniami
pracowników MSP. Instrumenty te czêsto obejmuj¹
równie¿ wsparcie rozwoju edukacji narodowej,
systemu szkoleñ i us³ug poœrednictwa pracy.
W okresie lat 1994–1999, kiedy to ogólna kwota prze-
znaczona na regiony Celu 1 wynios³a ok. 3,1 mld euro,
EFS znacz¹co wspiera³ aktywne programy rynku pra-
cy, finansuj¹c przyk³adowo w granicach 40–50%
wszystkich tego rodzaju œrodków w Hiszpanii i Portu-
galii w 1998 roku. Pomóg³ równie¿ sfinansowaæ
restrukturyzacjê i rozwój us³ug poœrednictwa pracy w
Grecji, Irlandii i Portugalii. Dodatkowo w tej ostatniej
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
145
Farmy wiatrowe na portugalskim wybrze¿u
Pomys³ zbudowania farmy wiatrowej w Portugalii narodzi³
siê w roku 1990 w grupie duñskich przedsiêbiorców, z któ-
rych jeden odwiedzi³ Melides — przybrze¿ny obszar, wy-
stawiony na dzia³anie wiatrów wiej¹cych z zachodu, który
wyda³ mu siê dogodn¹ lokalizacj¹ dla tego rodzaju projektu.
Wybrano teren o powierzchni 7 ha, znajduj¹cy siê na Monte
Chaos — wzgórzu o wysokoœci ok. 100 m, oddalonego od
morza o 3 km, w miejscowoœci Sines. Prace rozpoczêto w
kwietniu 1991 r., a ju¿ w pó³ roku póŸniej zakoñczono
roboty nad pierwszymi turbinami wiatrowymi.
Obecnie farma sk³ada siê z 12 turbin typu „Wind World
W-2800” produkcji duñskiej, które bêd¹ funkcjonowa³y
przez okres co najmniej 20 lat. Ka¿da turbina ma 31 metrów
wysokoœci i œrednicê rotacji rzêdu 28 metrów. Turbiny po-
dzielone s¹ na trzy zespo³y, po cztery jednostki w ka¿dym,
pod³¹czone do sieci œwiat³owodowej umo¿liwiaj¹cej
obs³ugê turbin na odleg³oœæ.
Portugalska farma wytwarza pr¹d o napiêciu 380 wolt, który
zbierany jest przez trzy transformatory przetwarzaj¹ce
napiêcie do poziomu 15.000 wolt, a nastêpnie zasila on
krajow¹ sieæ energetyczn¹. Maksymalna moc ka¿dego ge-
neratora wynosi 150 kWh; uzyskuje siê j¹ wówczas, gdy
prêdkoœæ wiatru osi¹ga 40 km/h. Roczna wydajnoœæ wy-
nosi ok. 2,5 mln kWh, co stanowi odpowiednik iloœci energii
zu¿ywanej przez gospodarstwa domowe miasta Sines.
187
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:43
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
146
Ekonometryczne dowody regionalnej konwergencji
Analiza ekonometryczna potwierdzi³a wyst¹pienie pewnej kon-
wergencji PKB na mieszkañca na obszarze UE. Przyjmuj¹c re-
alny wzrost poziomu PKB na mieszkañca w 197 regionach
(NUTS II) w okresie lat 1980–2001 i dziel¹c tê wartoœæ na trzy
okresy (1980–88, 1988–94 i 1994–2001), mo¿na zauwa¿yæ
wyraŸn¹ tendencjê odwrotnej proporcjonalnoœci wzrostu w sto-
sunku do pocz¹tkowego poziomu PKB na mieszkañca. Ten-
dencja ta, okreœlana technicznym terminem „konwergencji
beta”, jest zauwa¿alna w ka¿dym ze wzmiankowanych
okresów, co oznacza, ¿e regiony o ni¿szym poziomie PKB na
mieszkañca w roku pocz¹tkowym doœwiadczy³y najwiêkszego
wzrostu PKB na mieszkañca. Co wiêcej, zdefiniowane w ten
sposób tempo konwergencji (zgodnie ze wskazaniem wartoœci
wspó³czynnika beta) wzrasta³o w ka¿dym kolejnym okresie, w
miarê jak wsparcie ze œrodków funduszy strukturalnych dla
regionów Celu 1 wprowadzono po raz pierwszy (w 1988 r.) i
nastêpnie zwiêkszono (w 1994).
Ponadto w gronie regionów Celu 1 regiony z najni¿szym
pocz¹tkowym PKB na mieszkañca z regu³y przechodzi³y okres
najszybszego wzrostu, szczególnie w okresie zarówno lat
1988–1994, jak i 1994–2001 (znowu zgodnie ze wskazaniem
wspó³czynnika beta). Konwergencja typu beta wyst¹pi³a zatem
w obrêbie grupy Celu 1 oraz pomiêdzy tymi regionami a reszt¹
Unii. (Konwergencja beta w obrêbie grupy Celu 1 wyst¹pi³a
szczególnie silnie w okresie lat 1988-94, czêœciowo za spraw¹
wysokich wskaŸników rozwoju w nowych landach
niemieckich).
Analiza tego okresu wskazuje równie¿, ¿e regionalne ró¿nice w
poziomie PKB na mieszkañca zmniejszy³y siê pomiêdzy 1980 a
2001 rokiem (zgodnie z pomiarem wariancji logarytmu PKB na
mieszkañca w poszczególnych regionach), a wiêc wyst¹pi³o w
tym okresie tak¿e zjawisko ujmowane technicznym terminem
„konwergencji sigma”. Zakres konwergencji w tym znaczeniu
by³ jednak relatywnie niski w okresie miêdzy rokiem 1994 a
2001. (Nale¿y zaznaczyæ, ¿e konwergencja beta niekoniecznie
poci¹ga za sob¹ wyst¹pienie konwergencji sigma, bowiem re-
giony z ni¿szym poziomem PKB na mieszkañca mog¹ rozwijaæ
siê szybciej ni¿ przeciêtnie, bez zmniejszania siê ogólnych re-
gionalnych ró¿nic.)
Konwergencja regionalna
Liczbaregionów
PKB namieszkañca(procentowa
stopa wzrostu)
Konwergencjabeta
stopa roczna(w %)
Wspó³czynnikdeterminacji
1980-88
Wszystkie regiony UE-15 197 2,0 0,5 0,94
Regiony Celu 1 55 1,9 0,4 0,87
Inne regiony 142 2,0 2,1 0,92
1988-94
Wszystkie regiony EU-15 197 1,3 0,7 0,97
Regiony Celu 1 55 1,4 3,1 0,94
Inne regiony 142 1,2 0,8 0,95
1994-2001
Wszystkie regiony UE-15 197 2,3 0,9 0,97
Regiony Celu 1 55 2,6 1,6 0,92
Inne regiony 142 2,1 0,0 0,96
�ród³o: DG REGIO
188
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:43
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
przyczyni³ siê on do wzrostu odsetka studentów w
szkolnictwie wy¿szym z 26% do 34% w okresie
realizacji programu, w Hiszpanii zaœ zachêci³ wiele
firm do wprowadzenia po raz pierwszy systemu
kszta³cenia ustawicznego.
W ramach analiz oceniaj¹cych, przeprowadzonych w
odniesieniu do obecnego okresu realizacji programu,
oszacowano, ¿e inwestycje strukturalne w regionach
Celu 1 doprowadzi³y do stworzenia 700.000 miejsc
pracy, uzupe³niaj¹c zatrudnienie w Portugalii o oko³o
4% (187.000 nowych miejsc pracy) i 2,5% w Grecji
(100.000 nowych miejsc pracy). Jak oceniono, inwesty-
cje te wywar³y równie¿ znaczny wp³yw na zatrudnienie
w nowych landach niemieckich, na po³udniu W³och i w
Hiszpanii (dodaj¹c w ka¿dym przypadku ok. 1–2% do-
datkowych miejsc pracy.)
Wk³ad do zrównowa¿onego rozwoju
Zrównowa¿one œrodowisko ma znaczenie zasadni-
cze dla podtrzymania rozwoju regionów w d³ugofalo-
wej perspektywie. Obecn¹ generacjê programów
zwi¹zanych z funduszami strukturalnymi uchwalono
przed uruchomieniem bie¿¹cej strategii sta³ego roz-
woju. Interwencyjne dzia³ania strukturalne obejmuj¹
jednak œrodowisko jako priorytet poziomy i w sposób
wyraŸny dotycz¹ wzglêdów œrodowiskowych, realizu-
j¹c cele gospodarczej i spo³ecznej spójnoœci. Zgod-
nie z dokonan¹ ostatnio ocen¹ efektywnoœæ inter-
wencji mog³aby byæ w wielu przypadkach wiêksza,
gdyby bardziej uwydatniæ potencjaln¹ wymiennoœæ
tych trzech celów i wypracowaæ lepsze zintegrowanie
w ramach polityki sektorowej i krajowej.
Polepszanie stanu œrodowiska i jego ochrona przed
dalszym zanieczyszczeniem jest integralnym celem
strukturalnych dzia³añ interwencyjnych. Znaczna
czêœæ funduszy strukturalnych zosta³a przeznaczona
na finansowanie infrastruktury œrodowiskowej,
szczególnie na zarz¹dzanie odpadami i odprowadza-
nie œcieków, g³ównie na po³udniowych obszarach
Unii.
Wzrost a rzeczywista konwergencja regionów ...
Jak wspomniano w cz. 1 raportu, w regionach Celu 1
nast¹pi³ znaczny ³¹czny wzrost PKB na mieszkañca w
okresie od 1989 r. w stosunku do œredniej dla UE-15,
przy czym zarówno zatrudnienie jak i wydajnoœæ
wzros³y w porównaniu ze wskaŸnikami wzrostu w in-
nych regionach. Ten pomyœlny rozwój potwierdzi³y
najnowsze badania empiryczne, w których przeanali-
zowano rozmiar dokonuj¹cej siê konwergencji
regionów3 (zob. ramkê „Dowody ekonometryczne”).
G³ówny wniosek, jaki mo¿na wysnuæ z analizy ekono-
metrycznej, brzmi nastêpuj¹co: regiony dzia³añ pro-
wadzonych w ramach Celu 1 znacznie zmniejszy³y dy-
stans do pozosta³ych, bior¹c pod uwagê poziom PKB
na mieszkañca, jak równie¿ zmniejszy³y siê ró¿nice
miêdzy samymi powy¿szymi regionami. Jednoczeœ-
nie w ci¹gu ostatnich 20 lat znacznie zmniejszy³a siê
luka w dziedzinie wydajnoœci pomiêdzy regionami
Celu 1 a pozosta³ymi obszarami UE-15, co szczegól-
nie dotyczy regionów najbardziej upoœledzonych w
pañstwach kohezyjnych, wskazuj¹c, ¿e doganianie
ma silne podstawy, stwarzaj¹c mo¿liwoœæ dalszych
postêpów konwergencji w przysz³oœci. Zmniejszenie
zró¿nicowania wydajnoœciowego by³o najbardziej
widoczne w okresie wzrostu — w drugiej po³owie
lat 80-tych, po czêœci dziêki temu, ¿e nowi uczestni-
cy rynku mogli skorzystaæ na usuniêciu barier w
handlu.
Analiza wykaza³a równie¿ istnienie zwi¹zku miêdzy
wielkoœci¹ pomocy strukturalnej a realnym wzrostem
PKB. Regiony, które otrzyma³y najwiêksze kwoty na
mieszkañca, wydaj¹ siê rozwijaæ najszybciej — i na
odwrót. Wiele z tych regionów nale¿y do Grecji i Por-
tugalii. Jednoczeœnie poziom PKB w wielu regionach
tych dwóch krajów wzrós³ w o wiele mniejszym stopniu
ni¿ zak³adano w stosunku do udzielonej pomocy
strukturalnej. Podobna sytuacja wyst¹pi³a w regio-
nach Celu 1 w Niemczech i we W³oszech, gdzie, jak
wspomniano w cz. 1, wzrost by³ t³umiony niskim roz-
wojem w pozosta³ych obszarach kraju. Z drugiej stro-
ny, w wiêkszoœci regionów Hiszpanii wzrost by³
wiêkszy ni¿ zak³adano w stosunku do udzielonej
pomocy, odzwierciedlaj¹c byæ mo¿e w ten sposób
wp³yw prê¿nie rozwijaj¹cej siê gospodarki kraju
(wykres 4.4).
… i Pañstw Cz³onkowskich
We wszystkich czterech pañstwach kohezyjnych, jak
to wspomniano w cz. 1, wzrost PKB by³ w okresie lat
1991–2002 wiêkszy ni¿ w pozosta³ej czêœci UE. Choæ
w przypadku Portugalii ró¿nice s¹ tu niewielkie (2,2%
rocznie — w porównaniu ze œredni¹ dla UE
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
147
189
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:43
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
wynosz¹c¹ 2%), to w Grecji i Hiszpanii wynios³y one
niewiele ponad 0,5% wiêcej w skali roku, najwiêksza
zaœ ró¿nica wyst¹pi³a w Irlandii (œrednio oko³o 4,5%
wiêcej w skali roku).
Przeprowadzone symulacje4 wykaza³y, ¿e inter-
wencyjne dzia³ania strukturalne5 by³y czynnikiem po-
budzaj¹cym wzrost, zarówno za spraw¹
zwiêkszonego popytu, jak i wzmocnienia poda¿owej
strony gospodarki (poprzez poprawienie stanu infra-
struktury i polepszenie kapita³u ludzkiego), i w ten
sposób przyczyni³y siê do konwergencji. W rezultacie
takich interwencji realny poziom PKB w 1999 roku
osi¹gn¹³ w przypadku Grecji, jak siê szacuje, wartoœæ
ok. 2,2% wy¿sz¹ ni¿ sta³oby siê to w innym wypadku;
dla Hiszpanii analogiczny wskaŸnik to 1,4%, dla Ir-
landii — 2,8%, zaœ dla Portugalii — 4,7%. Ró¿nice te
w du¿ym stopniu zale¿¹ od wysokiego stopnia otwar-
toœci gospodarek irlandzkiej i portugalskiej w porów-
naniu do greckiej i hiszpañskiej — szczególnie zaœ do
tej ostatniej, cechuj¹cej siê wiêkszym rynkiem wew-
nêtrznym (tabele: A4.6 i A4.7).
Wzrost PKB by³ w istotnym stopniu zwi¹zany z
dzia³alnoœci¹ przetwórcz¹, gdzie efekt interwencji by³
bardziej wymowny w Portugalii ni¿ w innych pañ-
stwach. Prowadzi to do efektu „rzutu do przodu” w
zakresie us³ug rynkowych, gdzie wp³yw zagranicz-
nych inwestycji bezpoœrednich powoduje radykaln¹
transformacjê sektora, jak dzia³o siê to w Irlandii pod
koniec lat 80-tych. Interwencje by³y równie¿ zwi¹zane
ze znacznym wzrostem inwestycji, które wed³ug sza-
cunków by³y w roku 1999 w rezultacie o 24% wiêksze
w Portugalii i o18% w Grecji, przybieraj¹c w
szczególnoœci postaæ rozwoju infrastruktury i kapita³u
ludzkiego.
Wzrost PKB zale¿y równie¿ od wzrostu wydajnoœci
pracy; w tym przedmiocie wyst¹pi³a w odnoœnym
okresie tendencja do zmniejszania siê ró¿nic. Sza-
cuje siê, ¿e w Portugalii, gdzie produkcja wci¹¿ opiera
siê na sektorach przemys³u opartego w wysokim stop-
niu na pracy ludzkiej, wydajnoœæ dziêki interwencjom
strukturalnym wzros³a dwukrotnie w stosunku do
wzrostu poziomu zatrudnienia. W Hiszpanii wzrost w
zakresie wydajnoœci pracy (2%) i poziomu zatrudnie-
nia (1,5%) przyczyni³ siê w zasadniczo podobnym
stopniu do wzrostu produkcji przemys³u
przetwórczego.
Jak siê szacuje, w nowych niemieckich landach sku-
tek interwencji funduszy strukturalnych w odniesieniu
do PKB jest znaczny (skutkuj¹c podniesieniem po-
ziomu PKB do oko³o 4% w 1999 r.), a to z powodu gor-
szych warunków pocz¹tkowych. Wzrost produkcji w
pierwszych trzech latach po zjednoczeniu kraju by³
spowodowany, podobnie jak w Portugalii, znacznym
wzrostem zatrudnienia, zaœ póŸniej przez wzrost
wydajnoœci po wprowadzeniu nowych technologii,
ucieleœnionych w inwestycjach, finansowanych
czêœciowo z funduszy strukturalnych.
W Irlandii Pó³nocnej efekty interwencji strukturalnych
s¹ umiarkowane, podnosz¹c poziom PKB tylko o 1%
w roku 1999. Efekty s¹ tu bardziej widoczne w dzie-
dzinie us³ug rynkowych (szczególnie w us³ugach dla
biznesu i szkoleniu zawodowym), podczas gdy nie
maj¹ one prawie ¿adnego wp³ywu na produkcjê w
przetwórstwie.
Czy wystêpuje wymiernoœæ
konwergencji krajów i regionów?
Czêsto siê dowodzi, ¿e wewnêtrzne ró¿nice pod
wzglêdem poziomu PKB na mieszkañca rosn¹
pocz¹tkowo pomiêdzy regionami, w pierwszych sta-
diach konwergencji, gdy wzrost na poziomie ogólno-
krajowym podnosi siê do relatywnie wysokiego po-
ziomu. Zgodnie z tym pogl¹dem wzrost narodowej
gospodarki ujmuje siê jako stymulowany przez efekt
dzia³alnoœci gospodarczej skupionej na niewielu ob-
szarach, szczególnie w du¿ych miastach i zespo³ach
miejskich. Dlatego te¿ pocz¹tkowy proces osi¹gniê-
cia porozumienia na szczeblu gospodarki
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
148
BE
DE
DE
DE
EL
EL
EL
EL EL
EL
EL
EL EL
EL ESES
ES
ESES
ES
FR
IE
IE
ITIT
NL
AT PTPT
PT
PT
PT
PT
UK
UK
UKNie dot. celu 1
Cel nr 1
R2 = 0.15
0
10
20
30
40
50
60
70
80
0 1 2 3 4 5 60
10
20
30
40
50
60
70
80Realny wzrost PKB 1995-2001
4.4 Alokacja Funduszu Strukturalnego i wzrost PKB w regionie celu 1, 1995-2001
Alokacja roczna (% regionalnego PKB w 1995)
Zródło: Eurostat, sprawozdania regionalne oraz wyliczenia DG REGIO
190
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:44
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
charakteryzuje siê pewnym konfliktem konwergencji
ogólnokrajowej i regionalnej.
Taki potencjalny konflikt mo¿e wystêpowaæ nie tylko w
pañstwach kohezyjnych, ale równie¿ w obrêbie
strategii rozwoju, jak¹ mog³yby przyj¹æ
œrodkowoeuropejskie pañstwa akcesyjne. Z
wyj¹tkiem Bu³garii, regionalne ró¿nice w wielkoœci
PKB na mieszkañca s¹ znaczniejsze we wszystkich
wiêkszych pañstwach akcesyjnych, ni¿ dzieje siê to w
przypadku w pañstw kohezyjnych. Co wiêcej, od
po³owy lat 90-tych zró¿nicowanie to znacznie siê
zwiêkszy³o, g³ównie z powodu szybkiego wzrostu w
najwiêkszych miastach. Jak ju¿ wspomniano w cz. 1,
regionalne ró¿nice wystêpuj¹ce w pañstwach kohe-
zyjnych nie zmieni³y siê zbytnio, mimo ¿e wzrost na
poziomie krajowym by³ w ich wypadku wiêkszy
ni¿ unijna œrednia. Jedynym wyj¹tkiem jest Irlandia,
gdzie dzia³alnoœæ gospodarcza zosta³a silniej
skoncentrowana w oœrodku dubliñskim.
Mo¿liwoœæ „wymiernoœci” konwergencji regionalnej i
krajowej wskazuje, ¿e pañstwa akcesyjne bêd¹ mu-
sia³y w krótkim okresie czasu musia³y wybraæ miêdzy
wy¿szym wzrostem PKB na mieszkañca na poziomie
kraju a zmniejszeniem ró¿nic regionalnych. Pomoc
strukturalna w niektórych przypadkach faworyzuje kon-
wergencjê krajow¹ (Irlandia), podczas gdy w innych
wydaje siê d¹¿yæ do zwalczania efektów polaryzacji
aktywnoœci gospodarczej (Hiszpania). Doœwiad-
czenia ukazuj¹ jednak, ¿e poziom, jaki osi¹ga owa wy-
miernoœæ, czêœciowo zale¿y od przestrzennego
rozk³adu dzia³alnoœci gospodarczej i zasiedlenia da-
nego kraju.
Fundusze strukturalne jako œrodki
na rzecz integracji gospodarczej
Europejskie gospodarki staj¹ siê coraz bardziej zin-
tegrowane, co znajduje odzwierciedlenie w intensyfi-
kuj¹cym siê handlu i przep³ywie inwestycji miêdzy
nimi. Integracjê tê aktywnie wspiera polityka UE, w
szczególnoœci w odniesieniu do zakoñczenia etapu two-
rzenia rynku wewnêtrznego, wprowadzenia wspólnej
waluty i przysz³ego rozszerzenia Unii. Œciœlejsza in-
tegracja prowadzi, przy wsparciu ze strony polityki sp-
ójnoœci, która stymulowa³a przep³ywy strumieni han-
dlu i wp³ywa³a na umiejscowienie dzia³alnoœci
gospodarczej, do zmniejszania siê ró¿nic miêdzy
gospodarkami.
Obroty handlowe pañstw kohezyjnych z reszt¹ Unii
osi¹gnê³y w okresie ostatniego dziesiêciolecia
wartoœæ ponad podwójnie wy¿sz¹. Wzrost ten
czêœciowo odzwierciedla korzyœci osi¹gniête przez
inne pañstwa, dziêki pomocy strukturalnej kierowanej
ku regionom mniej zamo¿nym. Szacunki podawane w
tabelach nak³adów i wyników sugeruj¹, ¿e oko³o 1/4
takich wydatków wraca do pozosta³ej czêœci Unii w
formie zwiêkszonego eksportu, zw³aszcza jeœli chodzi
o maszyny i urz¹dzenia, jako ¿e roœnie poziom PKB i
dokonywanych inwestycji. Takie „wycieki” s¹ szcze-
gólnie du¿e w przypadku Grecji (42% pomocy struktu-
ralnej) i Portugalii (35%; por. tabela A4.8).Znaczny
odsetek funduszy strukturalnych przeznaczany jest
na infrastrukturê transportow¹, która oddzia³uje na lo-
kalizacjê przemys³u, poprzez zwiêkszanie atra-
kcyjnoœci regionu, jak i na pobudzanie dzia³alnoœci
gospodarczej, podnosz¹c zarobki i realne dochody.
Symulacje efektów wynikaj¹cych z ró¿nych przed-
siêwziêæ transportowych, finansowanych z funduszu
spójnoœci, wskazuj¹, ¿e przyrost dochodów mo¿e byæ
znaczny (na przyk³ad efekt po³¹czonych inwestycji
budowy autostrad „Egnathia” i „Pathe“ zwiêkszy³ do-
chody wschodniej Macedonii o oko³o 9%). Bior¹c pod
uwagê szersze oddzia³ywanie strukturalnych dzia³añ
interwencyjnych na zmniejszanie kosztów produkcji w
danym regionie — nie tylko poprzez skrócony czas
podró¿y, ale równie¿ dziêki wiêkszej wydajnoœci,
bêd¹cej skutkiem wzmocnienia strony poda¿owej go-
spodarki — zwiêkszony jest wp³yw na poziom PKB
(który na rok 2006 szacuje siê na poziomie o 3%
wiêkszym ni¿ w Andaluzji i ok. 2% wy¿szym ni¿ w
Mezzogiorno, w wyniku realizacji programów
wspó³finansowanych przez UE).
Zgodnie z ostatnimi analizami interwencyjne
dzia³ania funduszy strukturalnych mog¹ równie¿
wp³ywaæ na lokalizacjê dzia³alnoœci badawczo-roz-
wojowej, zachêcaj¹c do umiejscawiania ich we wspie-
ranych regionach, przez co wspomaga siê proces bar-
dziej równomiernego rozk³adania mo¿liwoœci wzrostu
na obszarze Unii.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
149
191
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:44
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Dzia³ania interwencyjne w regionach
Celu 2: restrukturyzacja i
tworzenie miejsc pracy
Poza wspieraniem regionów Celu 1 fundusze struktu-
ralne wspomagaj¹ rozwój gospodarczy równie¿ w in-
nych czêœciach UE, borykaj¹cych siê w wiêkszym
stopniu z problemami strukturalnymi ni¿ opóŸnieniami
w rozwoju. Najwa¿niejsze efekty osi¹gniête w okresie
lat 1994–1999, zgodnie ze stanem ujawnionym w toku
najnowszych analiz oceniaj¹cych, przedstawiono
poni¿ej.
W okresie lat 1994–1999 ³¹cznie 82 regiony z 62 mi-
lionami mieszkañców (17% populacji Unii) otrzyma³y
wsparcie w ramach Celu 2, przeznaczone na pomoc
obszarom odczuwaj¹cym skutki s³abn¹cej dzia³alno-
œci przemys³owej w porównaniu z 73 milionami mie-
szkañców zamieszkuj¹cymi wspierane obszary w
poprzednim okresie. Kwota wydatków zosta³a zwiê-
kszona z 1,2 do 2,8 mld euro rocznie, stanowi¹c
11,5% ca³oœci œrodków w dyspozycji funduszy struk-
turalnych, podnosz¹c w ten sposób wartoœæ pomocy
na osobê na tych obszarach z 16 do 44 euro rocznie.
W okresie lat 2000–2006 odnoœna kwota zosta³a
ustalona na poziomie 3,2 mld euro rocznie (w cenach
z 1999 r.), z przeznaczeniem do podzia³u miêdzy ob-
szary wiejskie i przemys³owe chyl¹ce siê ku upadkowi
(objête Celem 5b w latach 1994–1999), stanowi¹c
niewiele mniejsz¹ œredni¹ kwotê pomocy na osobê
(41 euro).
W okresie lat 1994–1999 r. pomoc skoncentrowana
by³a na du¿ej liczbie ma³ych obszarów w 12 Pañ-
stwach Cz³onkowskich, przy czym Wielka Brytania
otrzyma³a wówczas prawie 1/3 ca³ej kwoty, zaœ Fran-
cja 1 /4. Te dwa pañstwa w sumie stanowi³y niemal
60% ca³kowitej liczby mieszkañców regionów Celu 2.
Hiszpania i Niemcy otrzyma³y kolejn¹ 1 /4 ca³oœci, po-
zosta³e zaœ osiem pañstw otrzyma³o 20% tej¿e
ca³oœci. Fundusze strukturalne stanowi³y prawie 1/3
ca³oœci wydatków w ramach programów Celu 2; dru-
gie tyle z³o¿y³o siê na œrodki pañstwowe, pozosta³¹
zaœ czêœæ stanowi³y œrodki sektora prywatnego.
Pod wzglêdem rodzajów wspieranych przedsiêwziêæ
œrodki wydatkowane na infrastrukturê stanowi³y 27%
ogólnej kwoty w okresie lat 1994–1999 (co oznacza³o
spadek wobec poprzedniego okresu, w którym analo-
giczny odsetek wyniós³ 36%). Przeznaczono je
g³ównie na rekonwersjê starych terenów prze-
mys³owych i budowê nowych budynków. Kolejne 25%
wydano na wsparcie przedsiêbiorczoœci — by³a to po-
nad dwukrotnoϾ odsetka z poprzedniego okresu,
szczególnie z przeznaczeniem na strategiczne œrodki
dzia³ania, takie jak u³atwianie dostêpu MSP do za-
awansowanych us³ug dla biznesu i doradztwa, pro-
pagowanie in¿ynierii finansowej, wsparcie zaanga-
¿owania w miêdzynarodow¹ wymianê handlow¹ i
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
150
Jak przeprowadzono proces o¿ywienia iodnowy w Wolverhampton (W. Brytania)
Przez szereg lat podejmowano w brytyjskim Wolver-
hampton wysi³ki na rzecz stworzenia nowych miejsc pra-
cy, które mog³yby zast¹piæ utracone miejsca w prze-
myœle stalowym i innych ga³êziach przemys³u. UE
odegra³a znacz¹c¹ rolê w umo¿liwieniu dokonania tych
zmian. Na pocz¹tku lat 90-tych UE zachêca³a do
przyjêcia bardziej strategicznego podejœcia do procesu
odnowy, w miejsce jedynie finansowania poszczególnych
przedsiêwziêæ infrastrukturalnych, tak jak dzia³o siê to w
latach 80-tych. Na podstawie przeprowadzonego ob-
szernego audytu oraz konsultacji z miejscow¹ spo³eczno-
œci¹ i przedsiêbiorcami stworzono szczegó³owy plan re-
generacji miasta. Unijne fundusze skierowano na dwie
g³ówne jego czêœci:
– Dzielnica Kulturalna: budynek Chubb, gdzie produko-
wano niegdyœ zamki i sejfy, mieœci teraz szereg MSP
multimedialnych i stanowi centralny punkt dzielnicy.
Inicjatywy maj¹ce na celu ulepszenie miejscowej Ga-
lerii Sztuki, Teatru Wielkiego i teatru uniwersytec-
kiego, po³¹czone z inicjatyw¹ wspierania szkoleñ i
przedsiêbiorczoœci, stwarzaj¹ mo¿liwoœci ekonomi-
czne w zakresie dzia³alnoœci kulturalnej i medialnej.
– Dzielnica Wszystkich Œwiêtych: projektt Urban Village
jest koncepcj¹ wypracowan¹ w oparciu o miejscow¹
spo³ecznoœæ w celu poprawy warunków ¿ycia w naj-
bardziej zaniedbanych czêœciach regionu, poprzez
zak³adanie przedsiêbiorstw s³u¿¹cych tej¿e spo³eczno-
œci, wspieranie grup najbardziej upoœledzonych, a
tak¿e wspomaganie rozwoju przedsiêbiorstw kultu-
ralnych i medialnych.
W latach 1993-1998 program o¿ywienia i odnowy przy-
sporzy³ 1500 nowych miejsc pracy i doprowadzi³ do
utworzenia 75 MSP, z czego 32 specjalizuje siê w
dzia³alnoœci kulturalnej.
192
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:44
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
uruchamiania przedsiêbiorstw, jak równie¿ wspomaga-
nie indywidualnych firm. Niewiele mniej ni¿ 20% kwot
udzielonej pomocy przybra³o formê szkoleñ i
doskonalenia umiejêtnoœci pracowników, co finanso-
wano g³ównie z EFS. Dodatkowo oko³o 10%
wydatkowanych kwot przeznaczono na badania i
rozwój oraz techniki teleinformatyczne (tabela A4.9).
Te wydatki mia³y du¿y wp³yw na restrukturyzacjê tra-
dycyjnego przemys³u i dywersyfikacjê dzia³alnoœci
gospodarczej w obszarach Celu 2. Na podstawie
dok³adnych badañ ocenia siê, ¿e interwencje fundu-
szy strukturalnych doprowadzi³y do utworzenia oko³o
700.000 miejsc pracy we wspieranych regionach w
okresie lat 1994–1999, albo poni¿ej 500.000 w katego-
riach netto jeœli braæ pod uwagê efekt zast¹pienia (tj.
powstawanie nowych miejsc pracy w miejsce is-
tniej¹cych).6 Jednoczeœnie pomoc otrzyma³o oko³o
300.000 MSP, co umo¿liwi³o im ulepszenie metod pro-
dukcji i poszukiwanie nowych rynków oraz wzmoc-
nienie udostêpnionych im us³ug z zakresu wspierania
przedsiêbiorczoœci.
Powy¿sze znajduje odzwierciedlenie w silniejszym
zmniejszeniu bezrobocia na tych obszarach w okresie
realizacji programu, ni¿ dzia³o siê to na pozosta³ych
obszarach UE (œrednio — o 3,1% si³y roboczej w
okresie lat 1996–2000, w porównaniu ze spadkiem o
2,3% w ca³ej UE7). Spadek ten by³ szczególnie zau-
wa¿alny na obszarach ze znaczn¹ przewag¹ trady-
cyjnych ga³êzi przemys³u przechodz¹cych proces re-
strukturyzacji, czêsto stanowi¹c prawie 40% ca³oœci
poziomu zatrudnienia, co wskazywa³o na okolicz-
noœæ, ¿e utrata pracy w tych sektorach by³a z nad-
wy¿k¹ rekompensowana przez stworzenie nowych
miejsc pracy, szczególnie w sektorze us³ug. Chocia¿
wzrost poziomu PKB na mieszkañca by³ w tych regio-
nach w odnoœnym okresie mniejszy ni¿ w ca³ej UE
(2,1% w latach 1995–2000 — w porównaniu z 2,4%),
ró¿nica by³a tu niewielka, co wskazuje na fakt, ¿e spa-
dek w d³u¿szym okresie czasu zosta³ w pewnym za-
kresie zatrzymany. Z drugiej strony, nieco mniejszy
wzrost PKB w po³¹czeniu z wiêkszym wzrostem za-
trudnienia oznacza, ¿e wydajnoœæ pracy zwiêkszy³a
siê w mniejszym stopniu w obszarach Celu 2, ni¿
dzia³o siê to w innych czêœciach UE.
Dok³adna analiza zagadnienia wskazuje, ¿e wspie-
ranie wydatków na badania i rozwój, innowacje i
transfer technologii wydaje siê mieæ szczególny
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
151
NOVI, Dania
Kiedy pó³nocne obszary Danii zaczê³y siê kwalifikowaæ
do uzyskania pomocy strukturalnej w ramach Celu 2, do-
œwiadczano w tym rejonie wysokiego bezrobocia wynika-
j¹cego z upadku rybo³ówstwa i innych, tradycyjnych
ga³êzi przemys³u. Zamiast jednak rozdzieliæ unijne fun-
dusze na te sektory, zdecydowano siê zainwestowaæ je w
rozwój dziedzin opartych na wiedzy.
NOVI stanowi unikatowe po³¹czenie parku naukowego,
œrodowiska innowacji i kapita³u spekulacyjnego. Za³o¿o-
ny w roku 1989, NOVI sta³ siê katalizatorem dla rozwoju
przedsiêbiorstw opartych na wiedzy w pó³nocnej Danii, w
œcis³ej wspó³pracy z Uniwersytetem w Aalborg. Jako
oœrodek technologiczno-innowacyjny odegra³ on istotn¹
rolê w rozwoju przemys³u i przyczyni³ siê w znacznym
stopniu do tworzenia miejsc pracy na swoim obszarze.
Park Naukowy NOVI mieœci w sobie jedno z naj-
wiêkszych w Danii skupisk przedsiêbiorstw opartych na
dzia³alnoœci badawczo-rozwojowej. Ponadto nowators-
two omawianej inicjatywy stanowi³o zachêtê do aktywnej
wspó³pracy miêdzy centrami badawczymi, przedsiêbior-
stwami i rynkami kapita³owymi, co zapewni³o realizacjê
nowych pomys³ów w wymiarze komercyjnym. Z inwes-
tycjami kapita³u spekulacyjnego przedsiêwziêcie
zwi¹zane jest od roku 1989; uros³o ono do rangi
znacz¹cego krajowego zasobu, z baz¹ kapita³ow¹ wy-
nosz¹c¹ ponad 67 mln euro. By³o ono równie¿ pomocne
przy zak³adaniu „NorCOM”, regionalnego skupiska firm
przemys³owych specjalizuj¹cych siê w opracowywaniu i
produkcji przenoœnego sprzêtu ³¹cznoœciowego i
nawigacyjnego, co pozwala przyci¹gaæ coraz to wiêksz¹
liczbê zagranicznych inwestycji.
Kwotê ca³kowitych nak³adów na NOVI poniesionych do
dnia dzisiejszego szacuje siê w granicach 35 mln euro, z
czego 21,5 mln sfinansowano z sektora prywatnego,
podczas gdy blisko 12,5 mln pochodzi³o ze œrodków fun-
duszy strukturalnych.
Fundusze strukturalne by³y niezbêdne dla uwieñczenia
powodzeniem przedsiêwziêcia NOVI. Umo¿liwi³y one
sformu³owanie, a nastêpnie rozwój, w œrednio- i d³ugo-
terminowej perspektywie czasowej, pewnej idei do roz-
miarów pozwalaj¹cych na prowadzenie mo¿liwie naj-
bardziej efektywnej wspó³pracy przedsiêbiorców,
jednostek przemys³owych i oœrodków badawczych.
193
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:44
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
wp³yw na tworzenie nowych miejsc pracy, jak rów-
nie¿ na ich utrzymywanie. Mimo to — z wy³¹czeniem
szeregu wyró¿niaj¹cych siê wyj¹tków (jak Nordrh-
ein-Westfalen czy North West of England) — zdol-
noœæ wiêkszoœci obszarów Celu 2 do podtrzy-
mania innowacyjnego potencja³u jest du¿o s³abiej
wykszta³cona ni¿ w pozosta³ych rozwiniêtych re-
gionach UE, zaœ ich baza badawcza wydaje siê nie-
zbyt dobrze zharmonizowana z regionaln¹ struktur¹
produkcji. W wiêkszoœci przypadków nie osi¹gaj¹
one g³ównej pozycji w europejskiej przestrzeni
technologicznej.
To z kolei kontrastuje z subwencjonowaniem ich in-
frastruktury i kapita³u ludzkiego. W wiêkszoœci regio-
nów Celu 2 zw³aszcza system transportu i teleko-
munikacji s¹ relatywnie wysokiej jakoœci,
umo¿liwiaj¹c dobre po³¹czenia wewnêtrzne, jak i na
terenie ca³ej UE, zaœ ludnoœæ w wieku produkcyjnym
jest stosunkowo dobrze wykszta³cona. Dodatkowo
kwalifikacje pracowników poprawi³y siê i poszerzy³y
dziêki pomocy funduszy strukturalnych, które przy-
spieszy³y proces restrukturyzacji i zmniejszy³y
liczbê likwidowanych miejsc pracy. Programy szko-
leniowe mia³y za zadanie minimalizowanie braków
umiejêtnoœci i kwalifikacji. W Wielkiej Brytanii pod-
jêto specjalne dzia³ania maj¹ce wspomóc grupy o
szczególnie niekorzystnym po³o¿eniu w dostêpie do
programów szkoleniowych i wchodzeniu na rynek
pracy. W okresie lat 1994–1999 dziêki wspól-
notowemu wsparciu blisko 3,6 mln ludzi w regionach
Celu 2 na obszarze ca³ej Unii skorzysta³o z ofert
szkoleniowych.
Ponadto dziêki wsparciu ze œrodków funduszy
strukturalnych osi¹gniêto znaczny skutek w grun-
townym porz¹dkowaniu zniszczonych obszarów po-
przemys³owych, modernizacji obszarów prze-
mys³owych i zabudowañ (szacuje siê, ¿e w
regionach Celu 2 zmodernizowano oko³o 115 mln m
kw. terenów przemys³owych) i polepszeniu stanu
œrodowiska, szczególnie na obszarach miejskich.
Doprowadzi³o to do radykalnej zmiany wygl¹du wie-
lu obszarów przemys³owych i umo¿liwi³o
rozpoczêcie przez nie dzia³alnoœci w nowych, pro-
duktywnych dziedzinach, takich jak rozrywka czy
dzia³alnoœæ kulturalna.
Jednak¿e tradycyjne rodzaje dzia³alnoœci prze-
mys³owej, choæ ich zanikanie postêpuje, wci¹¿
przyczyniaj¹ siê do niszczenia œrodowiska wielu
obszarów; z kolei opuszczone tereny wymagaj¹ od-
powiedniej kuracji. Dlatego te¿ nie mo¿na twierdziæ,
jakoby proces restrukturyzacji by³ w pe³ni zakoñczo-
ny w Unii. Badania oceniaj¹ce dowodz¹, ¿e rozmiar
prowadzonej restrukturyzacji w obszarach Celu 2
bardzo siê ró¿ni w zale¿noœci od regionu, odzwier-
ciedlaj¹c potencja³ ich rozwoju i efektywnoœæ, z jak¹
wykorzystywane s¹ œrodki publiczne, zarówno wspól-
notowe, jak i krajowe. Podczas gdy szczególnie w
obszarach przemys³u wêgla i stali dzia³alnoœæ gos-
podarcza zosta³a zrestrukturyzowana i zmoderni-
zowana, wci¹¿ istnieje wiele obszarów, gdzie tra-
dycyjny przemys³ odgrywa istotn¹ rolê, a znaczne
zmiany strukturalne s¹ jeszcze przed nimi. Mo¿e
mieæ to potencjalnie du¿y wp³yw na sytuacjê w za-
trudnieniu i poziom dochodów.
Równoczeœnie nale¿y wyci¹gn¹æ wnioski z doœwiad-
czeñ dzia³añ interwencyjnych podejmowanych w ra-
mach Celu 2. Pozytywne skutki musz¹ byæ uka-
zywane w stosunku do dwóch g³ównych ograniczeñ
efektywnoœci programów wsparcia, które zale¿¹ od
zastosowanej polityki. Po pierwsze — niewielki roz-
miar wielu obszarów spe³niaj¹cych warunki ko-
nieczne do uzyskania pomocy prowadzi do pow-
stawania trudnoœci w osi¹gniêciu wystarczaj¹cej
strategii integracji w stosunku do zastosowanych
œrodków finansowych w tym regionie. Z powodu nie-
wielkiej wielkoœci sfinansowanych operacji w wielu
przypadkach trudno jest osi¹gn¹æ wystarczaj¹c¹
kwotê na sfinansowanie projektów, które mog¹ mieæ
zasadnicze znaczenie dla rozwoju regionu. I po dru-
gie — ograniczony okres czasu, w którym udzielane
jest finansowanie (z powodu podzia³u na dwa
okresy trzyletnie), skutkuje faworyzowaniem przed-
siêwziêæ krótkoterminowych (jak np. wspieranie
miejsc pracy w okresie recesji), na niekorzyϾ tych o
znaczeniu strategicznym dla rozwoju regionu.
Wsparcie dla rolnictwa, rozwoju
obszarów wiejskich i rybo³ówstwa
Œrodki podjête w ramach programów Celu 5a (Roz-
porz¹dzenia 950/97/WE i 951/97/WE) i Celu 5b z
okresu lat 1994–1999 by³y przedmiotem ostatnich
ocen, których wyniki podsumowano poni¿ej.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
152
194
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:44
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Dzia³ania interwencyjne
w obszarach Celu 5a
Ogólne cele dzia³añ interwencyjnych w ramach Roz-
porz¹dzenia 950/97, to polepszenie efektywnoœci i
konkurencyjnoœci gospodarstw, z równoczesnym
utrzymaniem aktywnej spo³ecznoœci rolniczej, wspo-
maganiem ochrony œrodowiska i ochron¹ wsi. Szereg
œrodków podjêto, aby osi¹gn¹æ te cele:
– Program inwestycji w gospodarstwa rolne daje rol-
nikom mo¿liwoœæ wyboru wariantów wspomaga-
nia. Na po³udniowych obszarach Unii, w wiêkszo-
œci regionów Celu 1 wybierano wzrost
efektywnoœci metod rolnych i zaawansowane
zmiany strukturalne, podczas gdy w innych regio-
nach wiêkszy nacisk k³adziono na dywersyfikacjê,
dobrostan zwierz¹t i ochronê œrodowiska. Pro-
gram mia³ lepsze wyniki w obszarach, gdzie re-
strukturyzacja by³a g³ównym elementem, jak np. w
ma³ych gospodarstwach regionów Celu 1.
– „Program m³odych rolników” mia³ wspomóc swoich
beneficjentów w za³o¿eniu dzia³alnoœci. Wdra¿any
by³ na ró¿ne sposoby w UE i mia³ lepsze efekty,
gdy by³ po³¹czony ze szkoleniami lub dodatkowy-
mi œrodkami wspomagaj¹cymi. Inne czynniki, takie
jak prawo dziedziczenia, dostêpnoœæ kontyngen-
tów mlecznych, stopy procentowe i system po-
datkowy, wydaj¹ siê mieæ wiêkszy wp³yw na
decyzje o uruchomieniu dzia³alnoœci. Zaobserwo-
wano jednak pewien wzrost liczby gospodarstw
kierowanych przez osoby w wieku poni¿ej 45 lat w
dziesiêciu Pañstwach Cz³onkowskich stosuj¹cych
ten plan.
– Program dotycz¹cy obszarów mniej uprzywilejowa-
nych mia³ pobudzaæ do gospodarowania na nich,
rekompensuj¹c wystêpuj¹ce tam ograniczenia na-
turalne, spo³eczne, ekonomiczne i inne. Plan zos-
ta³ prawie niezmieniony od po³owy lat 70-tych i w
wiêkszoœci nigdy nie zosta³ w pe³ni zintegrowany
ze strategi¹ rozwoju obszarów wiejskich. Z po-
wodu sta³ej stawki dop³at jest mo¿liwe, ¿e regio-
nom najbardziej upoœledzonym przydzielono w
pewnym stopniu niepe³ny wymiar kompensacji
(np. w przypadku obszarów górzystych ujêtych w
ramach Celu 1, gdzie wspó³finansowanie by³o
ograniczone).
Dzia³alnoœæ interwencyjna w ramach Rozporz¹dzenia
951/97 by³a bardziej bezpoœrednio zorientowana na
wzrost konkurencyjnoœci sektora rolno-spo¿ywczego.
Ocena inwestycji sfinansowanych w okresie lat
1994–1999 wskaza³a na pewne usprawnienia w
³añcuchu wartoœci dodanej w przypadku czterech
Pañstw Cz³onkowskich, utworzenie nowych placówek
w po³owie Pañstw Cz³onkowskich, nabycie nowych
urz¹dzeñ i zastosowanie bardziej efektywnych tech-
nologii, które wspiera³y ograniczenie emisji substancji
szkodliwych i zanieczyszczeñ oraz ulepszenie
kana³ów marketingowych w piêciu Pañstwach
Cz³onkowskich.
Wp³yw funkcjonowania programu na g³ównych pro-
ducentów zosta³ ograniczony z powodu wiêkszego
skupienia siê na urz¹dzeniach czy systemach marke-
tingowych i przetwórczych w du¿ych firmach oraz si³y
rynkowej detalistów i hurtowników. G³ówni producenci
osi¹gnêliby wiêksze zyski, gdyby dzia³ania marke-
tingowe i przetwórstwo by³y zorganizowane przez
stowarzyszenia przedsiêbiorców.
Dzia³ania interwencyjne
w obszarach Celu 5b
Obszary Celu 5b obejmowa³y w okresie lat 1994 i
1999: 26% powierzchni Unii, 9% ca³kowitej jej ludno-
œci (oko³o 32,7 mln osób). Ca³kowita kwota finansowa-
nia wynosi³a ok. 1,1 mld euro rocznie (42% z FEOGR,
44% z EFRR i 14% z EFS) i zosta³a rozdzielona miê-
dzy: rozwój dzia³alnoœci nierolniczej i tworzenie
miejsc pracy (46%), wzrost dochodów gospodarstw
rolnych (23%), polepszenie atrakcyjnoœci regionu i ja-
koœci ¿ycia (17%) oraz zalesianie (4%).
Efekty wspomagania w ramach Celu 5b w okresie lat
1994–1999 mo¿na rozró¿niæ na trzech poziomach:
– w rolnictwie — brak jest dowodów na pozytywne
skutki w sferze dochodów, chocia¿ widoczne jest
wzmocnienie sektora rolniczego i dywersyfikacja
(zw³aszcza przesuniêcie ku produkcji wytwa-
rzaj¹cej wy¿sz¹ wartoœæ dodan¹ i rozwojowi
agroturystyki, tudzie¿ us³ug ochrony œrodowiska);
– w dzia³alnoœci pozarolniczej — Cel 5b przyczyni³
siê do modernizacji infrastruktury i potencja³u pro-
dukcyjnego przedsiêbiorstw, rozwoju turystyki i
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
153
195
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:44
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
wy¿szego wzrostu zatrudnienia w porównaniu do
innych regionów;
– w sferze atrakcyjnoœci regionu i jakoœci ¿ycia pro-
gram wspomóg³ odnowê wsi, rozwój us³ug pu-
blicznych i ochronê œrodowiska.
Chocia¿ ogólny efekt dzia³añ podjêtych w ramach
Celu 5b by³ pozytywny, to mo¿na tu wyró¿niæ kilka
s³abych punktów:
– chocia¿ podejœcie terytorialne jest odpowiednie
dla tego typu interwencji, niektóre obszary Celu 5b
nie pozostawa³y w zgodnoœci z tocz¹cym siê pro-
cesem rozwoju ekonomicznego lub realizowan¹
strategi¹;
– dzia³ania interwencyjne powinny siê opieraæ na
promowaniu i rozpowszechnianiu dobrych prak-
tyk, aby lepiej wykorzystaæ potencja³ wspieranych
regionów.
Opieraj¹c siê na dostêpnych danych mo¿na stwier-
dziæ, ¿e liczba ludnoœci na obszarach Celu 5b wzros³a
niemal tak samo, jak w innych czêœciach UE w okresie
prowadzenia programu (tj. o 0,3% rocznie w okresie
lat 1995–2000), podczas gdy wzrost PKB by³
nieznacznie mniejszy (2,4% rocznie w porównaniu do
2,7%), bezrobocie zaœ spad³o mniej (o 1,9% si³y ro-
boczej — w porównaniu z 2,3%). Jednak¿e w 2000
roku œrednia stopa bezrobocia na odnoœnych obsza-
rach pozostawa³a poni¿ej œredniej UE (6,5% — w
porównaniu z 8,3%).
Okres programowy na lata 2000–2006
Przyjêcie nowego Rozporz¹dzenia Wspólnoty (nr
1257/99/WE) umo¿liwi³o po³¹czenie wielu odrêbnych
poprzednio dzia³añ w ramach jednego aktu ustawoda-
wczego. U³atwione zosta³a w ten sposób integrowanie
ró¿nych dzia³añ na rzecz rozwoju obszarów wiejskich
w ramach jednej ogólnej strategii, czy to w regionach
Celów 1 lub 2, czy te¿ w zakresie przedsiêwziêæ ho-
ryzontalnych. Zwiêkszona zosta³a przy tym spójnoœæ i
komplementarnoœæ odpowiednich œrodków (Tabela
A4.10).
Jednak wspó³dzia³anie dwóch systemów realizacji pro-
gramów, zarz¹dzania i kontroli — jednego opartego
na dyrektywach do funduszy strukturalnych, drugiego
zaœ na sekcji Gwarancji FEOGR — zawsze by³o
Ÿród³em komplikacji i trudnoœci dla Pañstw Cz³on-
kowskich, zw³aszcza tych, na których terenie wystê-
powa³y regiony Celu 1 i regiony nim nie objête. Zasady
rz¹dz¹ce sekcj¹ Gwarancji FEOGR, zaprojektowane
na rzecz polityki rynków rolnych, czêsto uwa¿ano za
nieprzystosowane i zbyt restrykcyjne czy te¿ ogra-
niczaj¹ce w kontekœcie wieloletnich okresów realiz-
acji programów.
Dzia³ania interwencyjne
w sektorze rybo³ówstwa
Chocia¿ sektor rybo³ówstwa ma bardzo ma³y wk³ad w
PKB Pañstw Cz³onkowskich, w regionach, w których
jest on skoncentrowany, stanowi wa¿ne Ÿród³o do-
chodu, jak i zatrudnienia. Regiony te znajduj¹ siê
g³ównie w peryferyjnych czêœciach UE, gdzie per-
spektywy pracy w innej dziedzinie s¹ niewielkie.
Interwencje podejmowane w ramach Wspólnego
Programu Rybo³ówstwa mog¹ zatem mieæ
znacz¹cy wk³ad w regionalny poziom dochodów i
rozwój innych rodzajów dzia³alnoœci gospodarczej,
np. hodowli ryb.
Propagowanie zatrudnienia, edukacji
i szkoleñ za poœrednictwem EFS
Wp³yw EFS na zatrudnienie,
szkolenia i edukacjê
W okresie realizacyjnym 1994–1999 EFS, na który
przypada³a 1/3 kwot wydatkowanych w ramach fun-
duszy strukturalnych, wspiera³ w regionach Celu 1
rozwój zasobów ludzkich, z przeznaczeniem na ten
cel ok. 22,1 mld euro lub 49% sumy ca³kowitej na ca³y
okres. Jednoczeœnie, interwencje w ramach Celu 3
wynios³y 13 mld euro i by³y skierowane na integracjê
ludzi m³odych, osób d³ugo pozostaj¹cych bez pracy i
pracowników zagro¿onych zwolnieniem, a tak¿e na
promowanie równych szans na rynku pracy. Dodat-
kowo dzia³ania interwencyjne w ramach Celu 4 siê-
gnê³y kwoty 2,2 mld euro i skierowane by³y na pomoc
pracownikom w dostosowaniu siê do zmian zwi¹za-
nych z modernizacj¹ przemys³u.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
154
196
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:45
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
EFS przyczyni³ siê do znacz¹cego wsparcia we
wdra¿aniu aktywnej polityki rynku pracy, szczególnie
w pañstwach kohezyjnych, szkoleñ (46% wydatków
EFS), œcie¿ek integracji i podobnych programów
(20%), inicjatyw na rynku zatrudnienia (7%), doradz-
twa (4%) i poszukiwania pracy (3%), chocia¿ ich zna-
czenie ró¿ni³o siê w zale¿noœci od kraju. Wparcie by³o
rozdzielone na: bezrobotnych pozostaj¹cych d³ugo
bez pracy, szczególnie w regionach Celu 1 (21% bu-
d¿etu), m³odych bezrobotnych (17%), osoby spo³e-
cznie wykluczone (15%), starszych pracowników (6%),
zatrudnionych w MSP (3%) i niepe³nosprawnych
(2%).
Wykorzystany do oceny materia³ dowodzi, ¿e najwiê-
ksze efekty przynosi dostosowane do potrzeb indy-
widualnych po³¹czenie okreœlonych dzia³añ, jak np.:
doradztwa, szkoleñ, pomocy w poszukiwaniu pracy.
Obok bezpoœredniej pomocy osobom EFS dodatkowo
przyczyni³ siê do modernizacji systemu oœwiaty i szko-
leñ w Pañstwach Cz³onkowskich, na poziomach re-
gionalnym i krajowym, zwiêkszaj¹c dostêp praco-
dawców i pracowników do szkoleñ i powoduj¹c wzrost
inwestycji publicznych w tych obszarach.
Interwencje EFS w regionach Celu 2 i Celu 4 koncen-
trowa³y siê na dostosowaniu si³y roboczej do zmian w
przemyœle i wspieraniu dzia³añ innowacyjnych, stwa-
rzaj¹cych motywacje do uczestnictwa w szkoleniach i
nieprzerwanego zdobywania wiedzy. Wzmacniaj¹
równie¿ zwi¹zek pomiêdzy potrzebami dotycz¹cymi
szkoleñ a ich poda¿¹ — dziêki wprowadzeniu mecha-
nizmów antycypowania tendencji w zakresie
zatrudnienia.
Takie interwencje dodatkowo wzmocni³y bazê ka-
pita³u ludzkiego na potrzeby badañ i rozwoju w regio-
nach Celów 1 i 2, póŸniej zaœ by³y wykorzystywane do
wspomagania dzia³añ opartych na wiedzy w MSP po-
przez szkolenia na temat umiejêtnoœci zarz¹dzania,
zaawansowanych technologii i technik teleinforma-
tycznych, zachêcaj¹c do nowych metod organizacji
pracy i finansowania tymczasowych praktyk dla
absolwentów kierunków zwi¹zanych z naukami
œcis³ymi, technik¹ i technologi¹.
Chocia¿ czêsto brak jest odpowiednich danych sta-
tystycznych, istniej¹ dowody, ¿e programy EFS
wp³ynê³y na krajowe polityki w zakresie
równouprawnienia p³ci. Szczególnie programy Celu 3
odegra³y wa¿n¹ rolê w integracji wielu kobiet na rynku
pracy.
Dodatkowo EFS stwarza³ pobudki do przyjêcia d³ugo-
terminowego podejœcia do dzia³añ na rynku pracy w
Pañstwach Cz³onkowskich, poprzez wieloletnie pro-
wadzenie programów oraz decentralizacjê zatrud-
nienia i polityki szkoleniowej. Dlatego oko³o 30% lub
nawet wiêcej programów EFS jest zarz¹dzanych z po-
ziomu regionalnego, podczas gdy przyjêcie zasady
partnerstwa doprowadzi³o do zwiêkszenia wp³ywu
partnerów spo³ecznych, organizacji pozarz¹dowych i
w³adz lokalnych w tworzeniu komitetów moni-
toruj¹cych, projektowaniu i wdra¿aniu programów
operacyjnych.
Okres programowy na lata
2000–2006: bli¿szy zwi¹zek EFS z EES
W okresie programowym 2000–2006 wzmocni³y siê
wzajemne zale¿noœci miêdzy EFS a Europejsk¹ Stra-
tegi¹ Zatrudnienia (ang. EES). Ten pierwszy, z bud¿e-
tem 60 mld euro, jest g³ównym œrodkiem wspierania
tej drugiej, podczas gdy EES tworzy ramy polityki in-
terwencyjnej ESF.
Oko³o 60% œrodków EFS (34 mld euro w odnoœnym
okresie) jest przeznaczane na szkolenia oraz unowo-
czeœnianie systemu edukacji i szkoleñ, prowadz¹ce
do polepszenia dopasowania osób poszukuj¹cych
pracy do nowo pojawiaj¹cych siê mo¿liwoœci zatrud-
nienia. Ok. 14% kwot (8 mld euro) przypada na wspie-
ranie rozwoju przedsiêbiorczoœci, zak³adanie firm,
tworzenie sieci przedsiêbiorstw itp., zmierzaj¹ce do
promowania przedsiêbiorczoœci i polepszania konku-
rencyjnoœci. Blisko 19% (11 mld euro) przeznaczone
jest na wspieranie firm i pracowników w procesie przy-
stosowywania siê do technologii i nowych warunków
rynkowych. Pozosta³e 7% (lub ok. 4 mld euro) prze-
znaczane jest na dzia³ania wspieraj¹ce równo-
uprawnienie, które jest równie¿ za³o¿eniem
wszystkich innych programów i dzia³añ.
Reforma EES zaplanowana na rok 2003 powinna
przyczyniæ siê do bardziej efektywnego osi¹gniêcia
celów lizboñskich w rozszerzonej ju¿ Unii. „Wytyczne
w sprawie zatrudnienia” uproszczono, sprowadzaj¹c
je do trzech zasadniczych celów: pe³nego
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
155
197
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:45
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
zatrudnienia, jakoœci i wydajnoœci pracy, a tak¿e
spo³ecznej i regionalnej spójnoœci i inkluzji. Niektóre
priorytety k³ad¹ wiêkszy nacisk na rozwój zasobów
ludzkich, integracjê grup upoœledzonych na rynku
pracy, zmniejszenie ró¿nic regionalnych, jak równie¿
zwiêkszenie zdolnoœci do przystosowania siê, ustawi-
cznego (trwaj¹cego ca³e ¿ycie) zdobywania wiedzy
oraz równoœci kobiet i mê¿czyzn.
Ponadto wiêkszy nacisk k³adzie siê na udzia³
partnerów spo³ecznych, projektowanie i wdra¿anie
elementów polityki, a tak¿e potrzeby Pañstw
Cz³onkowskich w zakresie wprowadzania EES w
¿ycie na poziomach: lokalnym, regionalnym i
krajowym.
Inicjatywy Wspólnoty: propagowanie
wspó³pracy i wspó³dzia³ania w
ramach struktur sieciowych
Szereg inicjatyw Wspólnoty, opartych na partnerstwie
i wspó³pracy miêdzynarodowej, uzupe³nia tworzenie
spójnoœci w ramach nowych Celów. Wiêkszoœæ z nich
zosta³a utrzymana, czasem w zmodyfikowanej for-
mie, na okres lat 2000–2006.
INTERREG
Wspó³praca pañstw i regionów ma zasadnicze zna-
czenie w unijnej polityce spójnoœci. Dzia³ania podej-
mowane w ramach takiej wspó³pracy s¹ bardzo ró¿ne,
odzwierciedlaj¹c ró¿nice w poziomie rozwoju w kon-
tekœcie instytucjonalnym i administracyjnym. S¹ one
trudniejsze we wdra¿aniu ni¿ pozosta³e programy
funduszy strukturalnych.
W porównaniu do programów ramowych kwota fi-
nansowania programów INTERREG II by³a ograniczo-
na do 400 mld euro rocznie (chocia¿ œrodki znacznie
zwiêkszono w okresie lat 2000–2006 w ramach ko-
lejnej edycji — INTERREG III).
W okresie lat 1994–1999 ³¹cznie 75 programów
INNTERREG II by³o wspomaganych wed³ug trzech
standardów: wspó³praca miêdzynarodowa (czêœæ A),
ukoñczenie sieci energetycznych (czêœæ B) i
wspó³praca w zakresie planowania regionalnego i
przestrzennego (czêœæ C). W ramach Zagadnienia A
wdro¿ono 59 programów, wzd³u¿ wewnêtrznych i ze-
wnêtrznych granic, o d³ugoœci przekraczaj¹cej 15.000
km. Obszary, które spe³nia³y wymagania, stanowi³y
36% ca³oœci terytorium UE, obejmuj¹c ok. 27% ludno-
œci Unii. 11 programów INTERREG IIA otrzyma³o
ponad 2/3 ca³kowitej kwoty pomocy.
Wiêksze programy z cyklu INTERREG da³y znacz¹ce
wyniki w postaci rozbudowy sieci dróg, usprawnieñ na
przejœciach granicznych, unowoczeœnienia po³¹czeñ
kolejowych, oraz — podobnie jak programy
INTERREG IIB — tworzenia nowych po³¹czeñ
transportowych i rozwoju alternatywnych mo¿liwoœci
dostaw energii. Takie projekty mia³y du¿y wp³yw na
wiêksz¹ integracjê gospodarcz¹ w ramach Unii.
G³ówne osi¹gniêcia a wartoœæ dodana
Czêœci A i B obejmuj¹ du¿¹ liczbê ró¿nych programów
pod wzglêdem wielkoœci finansowania, obszaru geo-
graficznego, którego dotyczy³y, jak i ukierunkowania.
Ocena rezultatów INTERREG II wskazuje na
znacz¹cy efekt w przypadku czêœci A, jak dot¹d
najwiêkszego pola problemowego. Programy wydaj¹
siê wywieraæ korzystny wp³yw na jakoœæ ¿ycia poprzez
polepszenie jakoœci œrodowiska i wspieranie
dzia³alnoœci kulturalnej. Przynios³y równie¿ korzyœci
turystyce, ustanowi³y us³ugi dla MSP, edukacjê, szko-
lenia, ochronê zdrowia, a tak¿e transport. Bezpo-
œredni udzia³ przedsiêbiorstw i wspó³praca miêdzy fir-
mami mia³y jednak znacznie bardziej ograniczony
charakter.
Efekty zmniejszenia izolacji by³y zró¿nicowane. W
przypadku programów prowadzonych w bardziej wy-
izolowanych regionach Celu 1 wiêksza czêœæ fundu-
szy zosta³a przeznaczona na transport. W wiêkszoœci
obszarów przygranicznych, szczególnie w Grecji,
Niemczech i Finlandii, znacznie usprawniono nad-
graniczne po³¹czenia drogowe, przejœcia graniczne i
wyposa¿enie portów, podczas gdy wzd³u¿ granicy
hiszpañsko-portugalskiej i w Austrii dzia³ania te by³y
ju¿ bardziej ograniczone.
Czêœæ wartoœci dodanej programów INTERREG IIA
stanowi ich udzia³ w zapocz¹tkowaniu i umocnieniu
kultury wspó³pracy przygranicznej w ramach Unii oraz
miêdzy UE a jej s¹siadami. Najwiêksza osi¹gniêta w
tej mierze korzyœæ to zwiêkszenie codziennych
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
156
198
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:45
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
kontaktów i budowanie obopólnego zaufania i zro-
zumienia miêdzy ró¿nymi jednostkami, w³¹cznie z
w³adzami publicznymi, organizacjami prywatnymi i o
charakterze pó³-publicznym.
W wielu przypadkach dziêki udzia³owi INTERREG
mo¿liwe by³o rozwi¹zanie konkretnych problemów,
które nie podlega³y wspomaganiu w ramach innych
programów. Dlatego te¿ omawiana inicjatywa stwo-
rzy³a pocz¹tkowy bodziec do rozpowszechnienia
wspó³pracy miêdzynarodowej, umo¿liwiaj¹c podjêcie
kolejnych dzia³añ w ramach przedsiêwziêæ.
Stosunkowo niewielka liczba przedsiêwziêæ realizo-
wanych na du¿¹ skalê w ramach czêœci B (w Grecji,
we W³oszech, Hiszpanii i Portugalii) by³a skierowana
na poszerzenie i integracjê sieci gazowej i elek-
trycznej, chocia¿ inicjatywy te by³y ograniczone do in-
dywidualnych pañstw.8
Inicjatywa INTERREG II by³a równie¿ ukierunkowana
na tworzenie sieci miêdzy pañstwami, wymianê doœ-
wiadczeñ miêdzy regionami i rozpowszechnianie wie-
dzy, w celu propagowania dobrych praktyk na obsza-
rze Unii. G³ówn¹ cech¹ przedsiêwziêæ czêœci C by³ ich
eksperymentalny charakter. Dlatego te¿ obejmowa³y
one badania, rozwój baz danych i odwzorowywania,
zintegrowanych metodologii planowania i przedsiê-
wziêæ pilota¿owych. Chocia¿ trudno jest okreœliæ ich
rezultaty w liczbach, z pewnoœci¹ umo¿liwi³y one
zdefiniowanie metod i przygotowanie gruntu pod
wspó³pracê.
Ci¹g³oœæ i trwa³y charakter dzia³añ wymagaj¹ jednak
szczególnego namys³u. Chocia¿ przyk³ady
samo-podtrzymuj¹cych siê dzia³añ s¹ oczywiste w
przypadku wiêkszoœci programów INTERREG IIA,
wsparcie ze strony Wspólnoty jest wci¹¿ niezbêdne
dla zapewnienia ¿ywotnoœci i stabilnoœci wielu przed-
siêwziêæ, szczególnie tych, które obejmuj¹ tworzenie
struktur sieciowych.
Czynniki wp³ywaj¹ce na efektywnoœæ
Wiêkszoœæ uwieñczonych powodzeniem programów
w ramach czêœci A to te, które kszta³towa³y pewn¹
ograniczon¹ liczbê celów i priorytetów w d³u¿szym
okresie czasowym. Nierzadko obejmowa³y one in-
tensywn¹ i blisk¹ wspó³pracê przygraniczn¹, zarówno
formaln¹, znajduj¹c¹ wyraz w przygotowaniu
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
157
Przyk³ady z inicjatywy INTERREG
Zmniejszanie izolacji i eliminacja zatorów na
granicy miêdzy Irlandi¹ a Irlandi¹ Pó³nocn¹
W ramach programu dotycz¹cego Irlandii i Irlandii
Pó³nocnej przeznaczono kwotê 30 mln euro z Funduszy
Strukturalnych na program pod has³em „infrastruktura
drogowo-transportowa”, wspomagaj¹c w ten sposób sfi-
nansowanie 69 przedsiêwziêæ maj¹cych na celu polep-
szenie stanu mniej wiêcej 110 km dróg podrzêdnych,
które by³y traktowane jako „w¹skie gard³a”, albo „bra-
kuj¹ce ogniwa”. Kolejne 104 projekty, obejmuj¹ce ok.
166 km dróg, mia³y na celu z³agodzenie ograniczeñ to-
warzysz¹cych rozwojowi gospodarczemu w regionach
nadgranicznych i poprawê gospodarczych szans i
mo¿liwoœci na wiêkszych terenach po obu stronach gra-
nicy. Niektóre podjête przedsiêwziêcia doprowadzi³y tak-
¿e do usprawnienia dostêpnoœci do g³ównych miêdzy-
narodowych korytarzy transportowych, w tym równie¿ do
transeuropejskiej sieci TEN-T.
Program przyniós³ równie¿ owoce w postaci usprawnieñ
w komunikacji publicznej. W okresie lat 1994-2000 trzy
inwestycje modernizuj¹ce dworce autobusowe spowo-
dowa³y wzrost liczby po³¹czeñ lokalnych i miêdzy-
narodowych, jak równie¿ przyrost liczby korzystaj¹cych z
tych us³ug pasa¿erów.
Rozwój przygranicznej dzia³alnoœci gospodarczej i
wspó³praca miêdzy MSP w Skandynawii
Programy z cyklu IINTERREG IIA, obejmuj¹ce tereny
przygraniczne miêdzy Dani¹, Szwecj¹ i Finlandi¹ oraz
zewnêtrzne granice z Norwegi¹, które dotyczy³y budowy
sieci, organizowania wystaw, budowy bazy danych oraz
promocji handlu i przedsiêbiorczoœci, stanowi¹ przyk³a-
dy dobrej praktyki w zakresie rozwoju transgranicznej
dzia³alnoœci gospodarczej i handlowej oraz wzmacniania
MSP. W regionie qresund na duñsko-szwedzkim po-
graniczu wsparcie dla dzia³alnoœci w zakresie handlu
ponadgranicznego doprowadzi³o do stworzenia skupisk
nowych ga³êzi przemys³u, w tym biotechnologii (np.
„Medicon Valley”) czy przetwórstwa ¿ywnoœci (np. „Øre-
sund Food Network”). 41 projektów obejmuj¹cych two-
rzenie sieci przedsiêbiorstw handlowych zaowocowa³o
powstaniem ok. 300 dodatkowych miejsc pracy na tym
obszarze. Programy realizowane na obszarze pogra-
nicza szwedzko-norweskiego objê³y ponad tysi¹c firm w
ramach ró¿nych sieci rozwoju przedsiêbiorczoœci, z
których jedna przeznaczona by³a dla
kobiet-przedsiêbiorców.
199
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:45
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
instytucjonalnym do programowania i zarz¹dzania,
jak i nieformaln¹.
Zdolnoœæ zarz¹dzania (w³¹cznie z efektywnym se-
kretariatem) jest istotna, choæ czêsto niedoceniana.
Aktywne wsparcie potencjalnych beneficjentów po-
mocy i promotorów przedsiêwziêæ jest kluczowym
czynnikiem przy tworzeniu i utrzymywaniu wystar-
czaj¹cej liczby dobrych, m¹drze pomyœlanych ini-
cjatyw wspó³pracy i osi¹ganiu mo¿liwie najlepszych
wyników.
Na niektórych obszarach granicz¹cych z krajami trze-
cimi doœæ z³o¿one uk³ady, jakie wdro¿ono z powodu
specyficznych przepisów w³aœciwych ró¿nym instan-
cjom zaanga¿owanym w finansowanie (szczególnie:
Phare, Tacis, Cards, Meda) zmniejszy³y efektywnoœæ
programów.
Fundamentalnym problemem w zarz¹dzaniu pro-
gramami miêdzynarodowymi, ponadgranicznymi i po-
nadnarodowymi, s¹ czêsto ró¿nice prawne i adminis-
tracyjne oraz tradycje ró¿nych krajów, obok ró¿nic
jêzykowych. Czêœæ pomocy w ramach INTERREG
jest przeznaczona na pokonanie tych trudnoœci
(np. poprzez stworzenie wspólnych struktur
zarz¹dzania czy wspólnych sekretariatów
technicznych). Napotykane ró¿nice wymagaj¹ po-
dejmowania przez zaanga¿owane Pañstwa Cz³on-
kowskie okreœlonych kroków prawnych w trybie
natychmiastowym. Du¿a liczba takich posuniêæ objê³a
znaczn¹ liczbê tych pañstw; niektóre przybra³y formê
umów dwustronnych, inne — wielostronnych, a w kil-
ku przypadkach zastosowano koncepcjê „grupowania
europejskich interesów gospodarczych”. Jednak ¿ad-
ne z tych przedsiêwziêæ nie stworzy³o rozwi¹zania,
które mog³oby byæ powszechnie zastosowane w
Europie w kontekœcie problemu wdra¿ania
wspó³pracy transgranicznej.
URBAN
Inicjatywa URBAN obejmuje 44% ludnoœci UE za-
mieszkuj¹cej obszary miejskie licz¹ce ponad
50.000 mieszkañców. Zosta³a wprowadzona w 1994
roku, po fazie wielu przedsiêwziêæ pilota¿owych i
sformu³owaniu przez Komisjê Europejsk¹ wytycz-
nych na okres realizacyjny 2000–2006, naka-
zuj¹cych Pañstwom Cz³onkowskim zwrócenie
szczególnej uwagi na politykê w odniesieniu do
obszarów miejskich w ramach programów Celu 1 i
Celu 2.
W okresie lat 1994–1999 w ramach inicjatywy
URBAN dostarczano 148 mln euro rocznie na miej-
skie przedsiêwziêcia pilota¿owe w 118 miastach,
podczas gdy w okresie lat 2000–2006 udostêpniano
kwotê 104 mln euro rocznie na przedsiêwziêcia re-
alizowane w 70 oœrodkach miejskich. G³ówny punkt
ciê¿koœci inicjatywy spoczywa na terenach zlokali-
zowanych w s¹siedztwie miast, a tak¿e na skon-
centrowaniu funduszy na wielu zintegrowanych pro-
gramach aktywnego uczestnictwa lokalnych
spo³ecznoœci.
Analizy ewaluacyjne wykaza³y, ¿e odnoœne przed-
siêwziêcia doprowadzi³y do pewnego polepszenia
jakoœci ¿ycia wœród 118 uczestnicz¹cych
spo³ecznoœci, co by³o wynikiem inwestycji w komuni-
kacjê miejsk¹, oœwiatê i dzia³alnoœæ kulturaln¹, a
tak¿e wiêksz¹ dostêpnoœæ do us³ug publicznych, co
pozwoli³o na zmniejszenie wykluczenia spo³ecz-
nego. Dopomog³y one równie¿ do stymulowania
wewnêtrznego potencja³u gospodarczego na tych
terenach, czêsto umo¿liwiaj¹c odniesienie okreœlo-
nych korzyœci równie¿ przez regiony przyleg³e.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
158
Korzyœci ze skoordynowanych dzia³añ napoziomie miejskim
W ramach projektu Magdeburg-Cracau inicjatywa
URBAN umo¿liwi³a wspomo¿enie bardzo ma³ych firm po-
przez finansowanie przedsiêwziêcia, które nie móg³oby
sk¹din¹d byæ finansowane w ramach EFRR. Podobnie w
Hackney, dzielnicy Londynu, inicjatywa URBAN umo¿-
liwi³a rozwi¹zanie okreœlonych problemów — w
szczególnoœci potrzeb grup spo³ecznie wykluczonych —
które nie mog³y byæ objête programem zainicjowanym
przez wschodni Londyn w ramach Celu 2.
W Hiszpanii blisko po³owa programów w ramach URBAN
realizowa³a podobne zadania, jakie wykonywane s¹ w
ramach Celów 1 i 2. W szeœciu hiszpañskich miastach
powsta³y strategiczne po³¹czenia z innymi inicjatywami
Wspólnoty. Z kolei w Portugalii wszystkie szeœæ progra-
mów URBAN opracowano z zamiarem wsparcia inwes-
tycji w ramach Celu 1, g³ównie w dziedzinie dróg, œrodo-
wiska naturalnego i infrastruktury spo³ecznej.
200
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:45
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Inicjatywa skoncentrowana jest szczególnie na two-
rzeniu i ulepszaniu lokalnego kapita³u spo³ecznego,
czêœciowo z udzia³em aktywnych narzêdzi i œrod-
ków kszta³cenia, stanowi¹cych integraln¹ czêœæ
programów. Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych przy-
czyni³ siê do wyraŸniejszego dostrzegania unijnej
polityki strukturalnej w wielu miastach na terenie
ca³ej Unii, zaœ rodzaje podejmowanych inicjatyw
maj¹ bezpoœredni wp³yw na kszta³t ludzkiego
¿ycia.9 Program URBAN pomóg³ równie¿ w kszta³to-
waniu krajowych elementów polityki wzglêdem ob-
szarów miejskich w UE.
Inicjatywa URBAN odgrywa³a równie¿ rolê kataliza-
tora odnowy, a w niektórych przypadkach powodo-
wa³a znacz¹cy efekt dŸwigni w odniesieniu do in-
westycji. Jak wykaza³y analizy, np. w niemieckim
Rostocku na ka¿de euro zainwestowane w renowa-
cje na obszarach objêtych inicjatyw¹, kolejne 3,9
euro wygenerowano na terenie miasta i okolic.
Jednoczeœnie skoncentrowanie wsparcia na
ma³ych obszarach mog³o zmniejszyæ oddzia³ywanie
inicjatywy, poniewa¿ nie uwzglêdniono przedsiê-
wziêæ, które by³y skierowane na rozwi¹zywanie pro-
blemów krajowych i regionalnych, w tej liczbie pro-
gramy maj¹ce za przedmiot troski zwi¹zki miêdzy
obszarami miejskimi a otaczaj¹cymi je regionami
wiejskimi, b¹dŸ te¿ tworzenie „skupisk” danej ga³êzi
przemys³u, o ile ich zakres mia³by wychodziæ poza
bezpoœrednio maj¹cy je dotyczyæ obszar.
Poniewa¿ programy w ramach Celów 1 i 2 po-
œwiêcone by³y tak¿e walce z problemami
wystêpuj¹cymi w miastach, œwiadczona pomoc mu-
sia³a byæ lepiej z nimi skoordynowana, aby móc
zwiêkszyæ udzia³ w³adz lokalnych w projektowaniu i
zarz¹dzaniu programami maj¹cymi wp³yw na ob-
szary miejskie10 (wykres 4.5).
ADAPT, EMPLOYMENT i EQUAL
Dwie inicjatywy Wspólnoty: ADAPT i
EMPLOYMENT zosta³y wprowadzone w 1995 roku
w celu wsparcia polityki dotycz¹cej zasobów ludz-
kich. Nowa Inicjatywa EQUAL zosta³a wprowa-
dzona w obecnym okresie programowym, bior¹c
sobie za cel zwalczanie dyskryminacji i nierównego
traktowania na rynku pracy. Inicjatywy
EMPLOYMENT i ADAPT otrzyma³y 7,5% ca³oœci
bud¿etu EFS. By³y one w g³ównej mierze wpó³fi-
nansowane przez w³adze krajowe, chocia¿ przy-
ci¹gnê³y te¿ kilku prywatnych inwestorów
(szczególnie ADAPT). W ramach obu inicjatyw
dofinansowano ³¹cznie blisko 9300 indywidual-
nych przedsiêwziêæ, obejmuj¹cych ok. 1,6 miliona
osób.
Inicjatywy ADAPT i EMPLOYMENT ukierunkowano
na anga¿owanie lokalnych mieszkañców i organiza-
cji w ró¿nych krajach w programy innowacyjne
maj¹ce na celu:
– budowanie lokalnego i regionalnego partnerstwa,
anga¿owanie odpowiednich stron w sektor-
ze publicznym i prywatnym, w celu u³atwiania in-
tegracji na rynku pracy i tworzenia miejsc pracy;
– tworzenie zachêt do wymiany pomys³ów i do-
œwiadczeñ w skali miêdzynarodowej, w celu
usprawniania programów i stymulowania
rozwoju;
– dzia³anie na zasadzie katalizatora zmian, wpro-
wadzanie nowych pomys³ów w obrêb polityki i
praktyki, zarówno w sektorze prywatnym jak i w
publicznym, poprzez rozpowszechnianie wyni-
ków przedsiêwziêæ i dowodzenie ich przystawal-
noœci do spe³niania potrzeb rynku pracy.
Finansowane przedsiêwziêcia objê³y dzia³ania
u³atwiaj¹ce dostêp do pracy i nauki dla wszystkich
poprzez indywidualnie dopasowane programy,
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
159
0
10
20
30
40
50
NL UK ES DE UE15 BE LU EL FR FI IT PT IE AT SE DK0
10
20
30
40
50
Cel 1Cel 2
% ERDF (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego)
4.5 Szacunkowe wyliczenie wydatków miasta w programach Celu 1 i 2, 2000-2006
Zródło: DG wyliczenia regionalne
201
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:45
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
wspieraj¹ce nowe Ÿród³a zatrudnienia, pomoc na
rzecz MSP w uczestnictwie i adaptacji do zmian ryn-
kowych; stwarzanie mo¿liwoœci szkolenia, stymulo-
wanie przedsiêwziêæ w zakresie elastycznoœci
pracy; wspieranie kobiet w realizacji ich potencja³u
na rynku pracy poprzez desegregacjê zawodów i se-
ktorów dzia³alnoœci oraz u³atwienie im pogodzenia
¿ycia rodzinnego z prac¹.
Inicjatywy te by³y skuteczne w wielu ró¿nych
przypadkach. Np. w Finlandii tzw. zintegrowany
model zatrudnienia, rozwiniêty dziêki inicjatywie
EMPLOYMENT, jest obecnie stosowany w pro-
gramach Celu 3. We W³oszech wiele w³adz regio-
nalnych przyjê³o politykê opart¹ na koncepcji
EMPLOYMENT. W Belgii przedsiêwziêcie pod
nazw¹ „Youthstart”, podjête w ramach inicjatywy
EMPLOYMENT, sta³o siê jedn¹ z inspiracji dla wpro-
wadzenia modu³owej koncepcji szkoleñ zawodo-
wych we flamandzkim systemie edukacji, zaœ w Wiel-
kiej Brytanii dla elementu „mentoringu” w inicjatywie
„New Start”. Z kolei w Grecji wiele nowatorskich
przedsiêwziêæ oddzia³a³o na zaprojektowanie poli-
tyki adresowanej do osób niepe³nosprawnych.
W przypadku inicjatywy ADAPT przedsiêwziêcie
pilota¿owe dotycz¹ce rotacji miejsc pracy doprowa-
dzi³o do tego, ¿e system tymczasowego zast¹pienia
pracownika na zwolnieniu szkoleniowym sta³ siê
elementem polityki rynku pracy w Portugalii. W
Szwecji plan rozwoju kwalifikacji i kompetencji, z
elementem wsparcia ze strony ADAPT, zosta³ prze-
jêty przez programy krajowe. Przedsiêwziêcia
podejmowane w ramach ADAPT doprowadzi³y do
tego, ¿e w Austrii i we W³oszech lokalne agendy
sta³y siê bardziej zaanga¿owane w zagadnienia do-
tycz¹ce zatrudnienia, zaœ we Francji i Irlandii
dzia³alnoœæ ró¿nych organizacji jest od tej pory le-
piej koordynowana.
Stworzony na podstawie doœwiadczeñ zdobytych z
dwóch poprzednich inicjatyw program EQUAL jest
nastawiony na promowanie nowych œrodków
s³u¿¹cych zwalczaniu wszelkich form dyskryminacji
i nierównoœci na rynku pracy, k³ad¹c nacisk na roz-
wój partnerstwa i wspó³pracy miêdzynarodowej, jak
równie¿ w³¹czanie nowatorskich koncepcji w obrêb
okreœlonej polityki.
LEADER
Inicjatyw¹ LEADER II objêto ponad 36% obszaru UE i
12% jej ludnoœci w okresie realizacyjnym 1994–1999.
W ramach inicjatywy blisko tysi¹c organizacji
otrzyma³o pomoc na rozwój obszarów wiejskich, z
czego ponad 90% przypad³o na tzw. lokalne grupy
dzia³añ. Fundusze strukturalne przekaza³y na
LEADER II oko³o 300 mln euro z ogólnej kwoty 700
milionów w skali roku, przeznaczaj¹c œrodki g³ównie
na agroturystykê (najsilniej wspierana dzia³alnoœæ),
MSP, rozwój lokalnych produktów i wsparcie tech-
niczne lokalnych grup dzia³añ. Dodatkowo, oprócz
bezpoœredniego wsparcia, LEADER II korzystnie od-
dzia³ywa³ na:
– zawi¹zywanie nowych uk³adów partnerskich,
szczególnie w formie lokalnych grup dzia³añ
ustalonych wed³ug zasiêgu terytorialnego lub
tematycznego;
– kszta³towanie koncepcji dzia³añ oddolnych, wdra-
¿anych zbiorowo, w ramach nowatorskiej, wielos-
ektorowej i skoordynowanej strategii lokalnego
rozwoju;
– wspieranie dalszej wspó³pracy i uk³adów siecio-
wych ³¹cz¹cych regiony;
– decentralizacja zarz¹dzania dostêpnymi fundu-
szami (œrodkami pochodz¹cymi zarówno z fundu-
szy strukturalnych, jak i Ÿróde³ krajowych).
Zarówno liczba beneficjantów pomocy œwiadczonej w
ramach LEADER II, jak i obszar objêty t¹ pomoc¹ by³
czterokrotnie wiêkszy ni¿ w poprzednim okresie pro-
gramowym w ramach programu LEADER. Obie ini-
cjatywy dopomog³y do stworzenia kultury partnerstwa
oraz zachêci³y ludzi i organizacje do traktowania lo-
kalnego rozwoju jako kwestii, która ich dotyczy oraz
do wyrobienia w sobie poczucia odpowiedzialnoœci za
region. Koncepcja LEADER umo¿liwi³a strategiom lo-
kalnym elastyczne dostosowanie siê do ró¿nych wa-
runków terytorialnych. Z kolei w ramach LEADER II
szczególny nacisk po³o¿ono na innowacje, które za-
czê³y byæ powszechnie stosowane jako metoda zwal-
czania problemów rozwoju obszarów wiejskich.
Beneficjenci wsparcia w ramach inicjatywy reaguj¹
pozytywnie na has³o tworzenia struktur sieciowych,
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
160
202
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:46
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
ale wymiana doœwiadczeñ pojawi³a siê g³ównie po-
miêdzy tymi, którzy poprzednio byli ju¿ bardzo za-
anga¿owani w przedmiotowe dzia³ania Z drugiej strony
nacisk na wspó³pracê zaowocowa³ powstaniem
wspólnych inicjatyw na wielu obszarach wiejskich i
doprowadzi³ do uruchomienia oko³o 600 tego rodzaju
przedsiêwziêæ, anga¿uj¹cych uczestników z ró¿nych
krajów.
Omawiana inicjatywa stymulowa³a równie¿ tworzenie
nieformalnych powi¹zañ i lokalnych dzia³añ, wspo-
magaj¹c otwieranie siê nowych obszarów i poprawê
lokalnego zarz¹dzania; dla tego ostatniego dalsz¹
zachêt¹ by³a decentralizacja zarz¹dzania przed-
siêwziêciami z cyklu LEADER. Ponadto inicjatywa
wspomog³a rozwój wiedzy know-how na szczeblu lo-
kalnym wspomaganych obszarów, w aspekcie zdefi-
niowania celów, metod planowania, zarz¹dzania i
oceny. Jednak¿e zarz¹dzanie finansami czêsto
uznawano za nieudolne i biurokratyczne, czêœciowo
ze wzglêdu na wspó³istnienie trzech funduszy struk-
turalnych, z których ka¿dy funkcjonowa³ wed³ug
w³asnych zasad.
LEADER+, jako inicjatywê wprowadzon¹ w obecnym
okresie programowym (2000–2006), z bud¿etem 300
mln euro rocznie, opracowano na podstawie doœwiad-
czeñ programów LEADER I i II. Nie zmieniaj¹c
g³ównych zasad po³o¿ono tym razem nacisk na pi-
lota¿owy charakter przedsiêwziêcia, przy czym sfor-
mu³owane strategie rozwoju lokalnego skupiono nade
wszystko wokó³ ograniczonej liczby tematów
bêd¹cych przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.
Lepiej okreœlono tym razem zasady partnerstwa i
uproszczono warunki wspó³pracy. Wspólnotowe
œrodki finansowe pochodz¹ tu wy³¹cznie z FEOGR.
Nowatorskie dzia³ania pilota¿owe: jakie wnioski?
Pierwsze dzia³ania eksperymentalne wspieraj¹ce no-
watorskie rozwi¹zania w odniesieniu do polityki re-
gionalnej i spo³ecznej zosta³y uruchomione przez
Komisjê w latach 1993–1994, daj¹c w koñcowym wy-
niku zaczyn rozwoju gospodarki opartej na wiedzy na
poziomie regionalnym. Dzisiaj niemal jedne na trzy in-
stancje w³adzy regionalnej w UE-15 sformu³owa³a
okreœlon¹ „regionaln¹ strategiê innowacji” (ang.
RIS)11 lub „regionaln¹ inicjatywê spo³eczeñstwa in-
formacyjnego” (ang. RISI)12, nastawion¹ na rozwój
skutecznych systemów innowacji i upowszechnienie
wiedzy know-how w zakresie teleinformatyki na po-
ziomie regionalnym. Pocz¹tkowe dzia³ania
pilota¿owe, które w wiêkszoœci przypadków by³y roz-
ci¹gniête w czasie, opiera³y siê na procesie „góra —
dó³” planowania stymulowanym okreœlonym zapo-
trzebowaniem, który to proces prowadzi³ do stworze-
nia silnego partnerstwa publiczno-prywatnego,
obejmuj¹cego przedsiêbiorstwa, wy¿sze uczelnie,
oœrodki techniczne i oœrodki w³adzy publicznej w
zainteresowanych regionach.
Blisko 30 regionów wspar³o skupiska i sieciowe
uk³ady przedsiêbiorstw jako element planu dzia³añ;
rozwiniêto szereg programów wspierania
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
161
Budowanie fundamentów gospodarkiopartej na wiedzy w hiszpañskimregionie Castilla y León dziêkiwsparciu funduszy strukturalnych
Castilla y León, region Celu 1 w Hiszpanii, zosta³ wy-
brany przez Komisjê Europejsk¹ do opracowania tzw.
Regionalnego Planu Technologicznego w roku 1997.
Programy funduszy strukturalnych Celu 1 wykorzystano
do sfinansowania priorytetów polityki i dzia³añ, wy-
wodz¹cych siê z tego w³aœnie planu, w dziedzinie badañ i
rozwoju oraz innowacji. Intencj¹ przyœwiecaj¹c¹ auto-
rom planu by³o zaanga¿owanie mo¿liwie najwiêkszej
liczby odpowiednich organizacji i doprowadzenie w ich
gronie do szerokiego porozumienia. Pocz¹tkowe efekty
s¹ zachêcaj¹ce: w drugiej po³owie lat 90-tych wydatki
publiczne wzros³y o ponad 11% w ci¹gu roku, a wydatki
przedsiêbiorstw na innowacje wzros³y o ponad 15%;
obecnie prawie 1400 firm (z których 95% to MSP) bierze
aktywny udzia³ w programach innowacyjnych wspiera-
nych z funduszy publicznych, w porównaniu z zaledwie
ok. 600 takimi przedsiêbiorstwami w roku 1995.
Ca³kowita kwota nak³adów na badania i rozwój wzros³a z
poziomu 0,6% wartoœci dodanej brutto w dzia³alnoœci
nierolniczej w regionie w 1995 r. do 0,9% w roku 2000,
podczas gdy ca³kowite nak³ady na innowacje wzros³y z
1,4% do 1,7% w ci¹gu dwóch lat. W tym samym czasie
liczba pracowników zatrudnionych w pe³nym wymiarze
godzin w sferze badañ oraz odpowiadaj¹cego im perso-
nelu technicznego wzros³a z 3,5 na ka¿dy 1000 zatrud-
nionych do 5. Region ma obecnie drugi co do wielkoœci
wskaŸnik wydatków na badania i rozwój na mieszkañca
na tle w regionów Celu 1 w Hiszpanii i ósmy co do wiel-
koœci wskaŸnik w gronie wszystkich hiszpañskich regio-
nów, i to mimo dominacji MSP, a tak¿e istotnego znacze-
nia, jakie ma rolnictwo i inne rodzaje tradycyjnego
przemys³u.
203
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:46
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
przedsiêbiorczoœci, zorientowanych na MSP. W wielu
przypadkach priorytetowe dzia³ania ukierunkowane
na wsparcie innowacji, okreœlone w ramach inicjatywy
RIS, zosta³y objête programami Celów 1 i 2, skutkuj¹c
lepszymi przedsiêwziêciami i wiêkszymi funduszami
na inwestycje publiczne, podczas gdy inicjatywy RISI
ugruntowywa³y œwiadomoœæ efektów spo³ecznych i
ekonomicznych funkcjonowania spo³eczeñstwa in-
formacyjnego i rozpowszechniania technik teleinfor-
matycznych, zachêcaj¹c równoczeœnie do rozwoju
przedsiêwziêæ zwi¹zanych z planem dzia³añ
inicjatywy „eEurope”.
Dzia³ania innowacyjne finansowane z funduszu EFS
mia³y równie¿ pozytywny wp³yw na zatrudnienie i pro-
ces spo³ecznej integracji. Pilota¿owe przedsiêwziêcie
pod nazw¹ „lokalny kapita³ spo³eczny” (z kapita³em
3,5 mln euro ze œrodków ESF) wspar³o 3350 „mikro-
-projektów”, przy czym œrednio na ka¿dy z nich
przypad³o po 8000 euro; objê³y one szeroki kr¹g osób,
które zapewne nie skorzysta³yby z innego rodzaju
pomocy.
Nowy system dzia³añ innowacyjnych w ramach EFRR
zosta³ wprowadzony w 2001 roku, aby podbudowaæ
priorytety Wspólnoty w zakresie zwiêkszenia konku-
rencyjnoœci regionalnej, technologii i innowacji (jak to
uzgodniono w Lizbonie w 2000 r.), zastosowania no-
wych form technik informatycznych (plan dzia³añ
„eEurope”), promowania sta³ego rozwoju. Celem jest
zagwarantowanie, aby ka¿dy region UE posiada³
œrodki na badanie rozwoju gospodarki opartej na wie-
dzy, w celu zwiêkszenia znaczenia innowacji w pro-
gramach Celu 1 i 2. Zgodnie z planem w³adze
regionalne mog³y wykorzystaæ do 3 mln euro ze
wspó³finansowania z EFRR na dwuletnie programy,
które musia³y byæ oparte na trwa³ym partnerstwie pu-
bliczno-prywatnym. Dodatkowo programy mia³y wyka-
zywaæ znacz¹cy efekt dŸwigni w odniesieniu do po-
zyskiwania funduszy prywatnych oraz musia³y
obejmowaæ strategiczne podejœcie do innowacji.
Obecnie trzy z czterech regionów w UE rozwija takie
programy, z ca³kowitym bud¿etem wynosz¹cym pra-
wie 1 mld euro i finansowaniem ze œrodków EFRR w
wysokoœci blisko 400 mln. Ponadto utworzono od-
dzielne sieci w 40 regionach na okolicznoœæ ka¿dego
z trzech strategicznych zagadnieñ, obs³ugiwane we
wspó³pracy z Komisj¹, maj¹ce za zadanie promow-
anie zbiorowego zdobywania wiedzy i wymiany do-
brych praktyk.
Poprawa efektywnoœci
metod zarz¹dzania
W ramach ostatniego przegl¹du regulacji do-
tycz¹cych funduszy strukturalnych z roku 1999 podjê-
to próbê wyklarowania poszczególnych ról oraz za-
kresów odpowiedzialnoœci Komisji i Pañstw
Cz³onkowskich. Celem by³o tu uproszczenie systemu,
przy jednoczesnym zapewnieniu wiêkszej decentrali-
zacji odpowiedzialnoœci wœród Pañstw Cz³onkow-
skich. Równolegle Komisja podjê³a próbê odegrania
mniej aktywnej roli w codziennym zarz¹dzaniu.
Wci¹¿ jednak istnieje tu pewne napiêcie. Podczas gdy
Komisja pozostaje odpowiedzialna za wydatkowane
fundusze przed Parlamentem i Rad¹ Europejsk¹, pro-
blem sposobu wydatkowania tych funduszy spoczywa
w coraz wiêkszej mierze na Pañstwach Cz³onkow-
skich. Z powodu tego napiêcia sta³o siê oczywiste, ¿e
system zarz¹dzania funduszami nie sta³ siê ani pros-
tszy, ani usprawniony czy zracjonalizowany.
W ramach przeprowadzonego niedawno zabiegu
upraszczaj¹cego13 próbowano zmniejszyæ stopieñ
zawik³ania i chaosu wynikaj¹cego z postanowieñ
obecnych rozporz¹dzeñ w sprawie funduszy struktu-
ralnych, z jednoczesn¹ prób¹ usprawnienia ich koordy-
nacji i elastycznoœci. Uwagê nale¿y obecnie poœwiê-
ciæ zmianom w rozporz¹dzeniach, które s¹
konieczne w celu zwiêkszenia efektywnoœci, zapew-
nienia proporcjonalnoœci i zmniejszenia stopnia niepo-
trzebnej zawi³oœci. Takie zmiany w wymaganiach ad-
ministracyjnych musz¹ byæ oparte na analizie
mocnych i s³abych stron obecnego systemu, i musz¹
one zostaæ podjête na d³ugo przed zaprojektowaniem
systemu wdra¿ania nowego okresu finansowania. W
tym celu Komisja poprowadzi³a w 2003 roku seminar-
ium, które zgromadzi³o ponad 600 uczestników, i
które stanowi³o element szerszej debaty o przysz³oœci
linii polityki zapocz¹tkowanej przez Komisjê w roku
2001.14
Podstawowe zasady funduszy
Programowanie, partnerstwo, koncentracja oraz do-
datkowoœæ zosta³y wprowadzone w reformie z roku
1988 jako ujednolicone zasady funduszy struktural-
nych i do tej pory pozostaj¹ centralnym elementem
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
162
204
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:46
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
zarz¹dzania funduszami, maj¹c na celu zwiêkszenie
ich efektywnoœci i oddzia³ywania. Ró¿norodnoœæ me-
tod zarz¹dzania siê rozwinê³a, co uwzglêdniaj¹ pod-
stawowe zasady, ale bior¹ one tak¿e pod uwagê
kontekst instytucjonalny tudzie¿ zdolnoœæ
administracyjn¹ w poszczególnych Pañstwach Cz³on-
kowskich, które to czynniki ze swej strony ulegaj¹
zmianom w miarê up³ywu czasu.
Programowanie prowadzi do stabilnoœci
i spójnoœci, wymaga jednak nadal usprawnienia
Wieloletnie programowanie by³o jednym z g³ównych suk-
cesów metody funduszy strukturalnych, a korzyœci ta-
kiego podejœcia do rzeczy stawa³y siê coraz wy-
raŸniejsze z up³ywem lat, kiedy rozwinê³a siê zdolnoœæ
Pañstw Cz³onkowskich do planowania wieloletnich pro-
gramów. Stosunkowa zgodnoœæ i spójnoœæ w programo-
waniu pocz¹wszy od roku 1989 u³atwi³a planowanie bar-
dziej d³ugoterminowe i bardziej strategiczne.
Z perspektywy finansowej planowanie wieloletnie
daje pocz¹tek wy¿szemu poziomowi pewnoœci i sta-
bilnoœci pod wzglêdem dostêpnoœci funduszy, ni¿
wystêpuje to w przypadku corocznego wyliczania bu-
d¿etu. Jest to szczególnie znacz¹ce w kontekœcie
wiêkszych inwestycji infrastrukturalnych, na których
wykonanie potrzeba lat.
Na przestrzeni lat rozwiniête zosta³y ró¿ne aspekty
procesów programowania:
– w³¹czenie w zakres programowania dokumentów
danych bazowych w celu wsparcia analizy spo³ecz-
no — ekonomicznej i okreœlonych iloœciowo celów,
prowadz¹ce do wiêkszej przejrzystoœci we
wdra¿aniu programu;
– wyd³u¿enie okresu obowi¹zywania programu, od-
zwierciedlaj¹ce wzrastaj¹c¹ zdolnoœæ do programo-
wania wieloletniego, ale daj¹ce pocz¹tek potrzebie
zagwarantowania, ¿e procedury s¹ wystarczaj¹co
elastyczne, aby pozwoliæ na zastosowanie progra-
mów jako odpowiedŸ na zmianê;
– w mniej pozytywnym aspekcie zwiêkszy³a siê troska
dotycz¹ca d³ugoœci czasu i zawi³oœci zwi¹zanej z ak-
ceptacj¹ dokumentów dotycz¹cych danego pro-
gramu, co czêœciowo powstrzymuje wprowadzenie
wdra¿ania takiego programu.
Odnalezienie prawid³owej równowagi miêdzy potrzeb¹
przejrzystoœci a odpowiedzialnoœci¹ za programy (co
wymaga dok³adniejszych informacji i systemów monito-
rowania), co ma s³u¿yæ wewn¹trzprogramowej elasty-
cznoœci, a tak¿e partnerstwu w relacjach z Komisj¹ —
jako element, który ma byæ przekszta³cony bardziej w za-
bieg strategiczny, ani¿eli w jeden z aspektów „mi-
kro-zarz¹dzania” — pozostaje trudnym wyzwaniem dla
polityki spójnoœci.
Partnerstwo staje siê silniejsze
i bardziej anga¿uj¹ce
Przez okres 15 lat prowadzenia polityki spójnoœci par-
tnerstwo poszerzy³o siê i pog³êbi³o, a w niektórych przy-
padkach wykroczy³o poza ramy funduszy strukturalnych,
przechodz¹c na inne obszary administracji krajowej i re-
gionalnej. Podczas gdy jeszcze w 1988 roku partnerstwo
postrzegane by³o g³ównie jako pionowa relacja miêdzy
komisj¹ a w³adzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi,
wraz z up³ywem czasu silniejszy stawa³ siê poziomy wy-
miar partnerstwa, w³¹czaj¹cy w swój obrêb szerszy kr¹g
wspó³udzia³owców na poziomach: lokalnym, regio-
nalnym i krajowym. Je¿eli taki uk³ad funkcjonuje skutecz-
nie, przynosi on partnerom wielorakie korzyœci:
– w fazie projektowania programu pomaga skupiæ siê
na skierowaniu pomocy ku regionom lub konkretnym
grupom docelowym;
– stymuluje pomys³y przedsiêwziêæ, za spraw¹
mo¿liwoœci komunikacyjnych partnerów wobec wy-
magañ funduszy strukturalnych;
– zapewnia wk³ad w procesy monitorowania dziêki
udzia³owi wiedzy na temat dzia³ania programu „na
polu zmagañ”, pomagaj¹c w ten sposób znaleŸæ roz-
wi¹zania dla problemów zwi¹zanych z wdra¿aniem
programu;
– oznacza, ¿e szerszy kr¹g pogl¹dów ma wp³yw na
proces ewaluacji;
– pomaga szerzyæ informacje o funduszach i ich efek-
tach w rozpatrywanym obszarze.
Partnerstwo pozostaje podstawow¹ zasad¹
zarz¹dzania, monitorowania i ewaluacji funduszy, i
mo¿e ono wnieœæ du¿¹ wartoœæ, szczególnie tam,
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
163
205
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:46
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
gdzie jasno okreœlone s¹ role i zakresy odpowie-
dzialnoœci cz³onków. Terytorialne porozumienia na
rzecz zatrudnienia (ang. Territorial Employment
Pacts) s¹ dobrym przyk³adem funkcjonuj¹cego part-
nerstwa. Wnosz¹ one du¿y wk³ad do rozwoju
lokalnego oraz zatrudnienia poprzez:
– ulepszone rozmieszczenie zasobów na poziomach
lokalnym i regionalnym;
– zgodnoœæ miêdzy popytem a poda¿¹;
– zmniejszenie zakresu zachodzenia na siebie kom-
petencji administracyjnych;
– zachêtê do bardziej klarownego definiowania pro-
wadzonej polityki.
W miarê up³ywu czasu g³ówne programy funduszy
strukturalnych powodowa³y wzrost zaanga¿owania
partnerów spo³ecznych w programowanie i zarz¹dza-
nie. Europejski Komitet Ekonomiczno-Spo³eczny
przyj¹³ we wrzeœniu 2003 r. rozpoznawcz¹ opiniê na
temat Partnerstwa dla Wdra¿ania Funduszy Struktu-
ralnych, która zaleca wzmocnienie partnerstwa, jako
¿e wnosi ono wk³ad do sukcesu programów poprzez
zapewnianie im wiêkszego prawnego uzasadnienia,
za spraw¹ u³atwiania ich koordynacji i zwiêkszania za-
równo ich efektywnoœci, jak i przejrzystoœci. Korzyœci
p³yn¹ce z partnerstwa s¹ szczególnie oczywiste w
programach EFS, gdzie wielu dzia³aczy na poziomie
lokalnym zosta³o bezpoœrednio w³¹czonych w
programy finansowane przez UE.
Podczas gdy panuje zgoda co do tego, ¿e partnerstwo
dodaje wartoœæ do efektywnoœci funduszy struktu-
ralnych i ich oddzia³ywania, wprowadza ono z drugiej
strony nowy poziom zawi³oœci w proces projektowania
i wdra¿ania polityki, co mo¿e spowolniæ podejmowa-
nie decyzji. Powstaje wiêc wymiennoœæ miêdzy do-
datkow¹ zawi³oœci¹ wynikaj¹c¹ z partnerstwa a
usprawnieniami w dziedzinie projektowania i
wdra¿ania, jakie mo¿e ono ze sob¹ nieœæ.
Koncentracja
Koncentracja ma na celu zagwarantowanie, ¿e od-
dzia³ywanie funduszy strukturalnych nie zostanie roz-
proszone, czy zgo³a roztrwonione, za spraw¹ zbyt
„p³ytkiego” rozmieszczenia zasobów, czy to pod
wzglêdem geograficznym, finansowym, czy te¿ w ka-
tegoriach priorytetów politycznych, przy jednoczes-
nym zagwarantowaniu, ¿e wszystkie regiony z powa¿-
nymi problemami strukturalnymi otrzymaj¹ wsparcie.
Adresowanie funduszy w wymiarze geograficznym
jest okreœlane przez definiowanie uprawnieñ obsza-
rów pod k¹tem celów funduszy strukturalnych. W tym
zakresie poczyniono pewne postêpy: okres planowa-
nia 2000–2006 cechuje siê wy¿szym poziomem kon-
centracji ni¿ dwa wczeœniejsze okresy, z 41% ludno-
œci UE znajduj¹cymi siê w obrêbie Celu 1 lub 2. Mimo
to proces identyfikowania regionów Celu 2 by³ w
obecnym okresie bardziej skomplikowany i prowadzi³
w niektórych przypadkach do podzia³u regionów i roz-
proszenia zasobów. Na okres lat 2004–2006 wszys-
tkie regiony dziesiêciu nowych Pañstw Cz³onkows-
kich objête zostan¹ Celem 1 — z wyj¹tkiem Pragi,
Bratys³awy i Cypru, których ogó³em 31% populacji
zostanie objêtych Celem 2.
Skupienie uwagi na priorytetach politycznych znaj-
duje odzwierciedlenie w wytycznych Komisji, które
definiuj¹ priorytety w dziedzinie transportu, energii,
konkurencyjnoœci, zasobów ludzkich, rozwoju wsi
oraz troski o œrodowisko. Niewi¹¿¹cy, a czasami zbyt
szeroki charakter tych wyk³adni ograniczy³ jednak ich
wp³yw.
Podczas gdy dokonuje siê postêp fundusze struktu-
ralne bywaj¹ czasami rozdzielane zbyt szeroko i zbyt
p³ytko. Programy, które zak³adaj¹ ka¿de mo¿liwe,
uprawnione dzia³anie, nie bêd¹ najpewniej wywiera³y
du¿ych skutków, podczas gdy ich system zarz¹dzania
bêdzie prawdopodobnie zawi³y i trudny w obs³udze,
obejmuj¹c wiele organów wdra¿aj¹cych, a tak¿e zbyt
szeroki system wskaŸników.
DodatkowoϾ
Dodatkowoœæ — zasada g³osz¹ca, ¿e fundusze struk-
turalne nie maj¹ byæ wykorzystywane w celu zast¹pie-
nia dotychczas wystêpuj¹cych inwestycji publicznych
— zagwarantowa³a rzeczywiste zwiêkszanie za
spraw¹ funduszy kwoty œrodków finansowych, wpro-
wadzone jako „zastrzyk” maj¹cy pobudzaæ rozwój re-
gionu. Ta zasada respektowana jest w mo¿liwy do prze-
œledzenia sposób w regionach Celu 1, gdzie, mimo
wystêpuj¹cych zawi³oœci, mo¿liwe jest okreœlenie
kwot zainwestowanych œrodków. Wprowadzenie
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
164
206
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:46
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
zasady dodatkowoœci do programów Celu 2 i 3 (szcze-
gólnie tego ostatniego) by³o znacznie trudniejsze, co
podwa¿a jej wartoœæ jako podstawowej zasady dla
wszystkich zwi¹zanych z funduszami celów.
Rozwój polityki strukturalnej
i poszukiwanie skutecznoœci
Fachowa wiedza i specjalistyczne umiejêtnoœci do-
tycz¹ce wdra¿ania programów funduszy struktural-
nych zmieni³y siê wraz ze zdobytym doœwiadczeniem.
W miarê up³ywu czasu stosowne wymagania zosta³y
sprecyzowane w regulacjach, z uwzglêdnieniem okre-
œlonych zadañ i œciœlej okreœlonego zakresu zadañ i
odpowiedzialnoœci Komisji, rz¹dów pañstw i regio-
nalnych w³adz. Uzyskanie odpowiedniej równowagi
miêdzy rygorystycznym zarz¹dzaniem a zwi¹zanymi
z tym kosztami administracyjnymi — z jednej strony, a
efektywnoœci¹ programów — z drugiej, jest
zasadniczym wyzwaniem na przysz³oœæ.
Zarz¹dzanie finansami i ich kontrola
— czy istnieje miêdzy nimi w³aœciwa równowaga?
Przepisy odnosz¹ce siê do zarz¹dzania finansami i
kontroli finansów znacznie zaostrzano w miarê
up³ywu czasu. Komisja pozostaje odpowiedzialna za
wydatki w ramach funduszy strukturalnych przed or-
ganem bud¿etowym i podlega zewnêtrznej kontroli ze
strony Europejskiego Trybuna³u Rewidentów Ksiêgo-
wych, nawet w kontekœcie wiêkszej decentralizacji od-
powiedzialnoœci wœród Pañstw Cz³onkowskich, co po-
woduje pojawienie siê pewnego napiêcia miêdzy rol¹
pe³nion¹ przez te ostatnie a Komisj¹.
W ramach Traktatu ustalony zosta³ wspólny zakres od-
powiedzialnoœci Komisji i Pañstw Cz³onkowskich za
strze¿enie i zabezpieczenie unijnych funduszy, zaœ Komi-
sjê wyposa¿ono w moc zwalczania oszustw, korupcji i
nielegalnej dzia³alnoœci, która zagra¿a interesom Wspól-
noty. Wprowadzenie dok³adniejszej kontroli wymagañ w
okresie lat 1994–1999 doprowadzi³o do skuteczniej-
szego i bardziej rygorystycznego re¿imu kontroli w Pañ-
stwach Cz³onkowskich w ogólnoœci, chocia¿ — jak do-
wiod³y tego problemy napotkane przy finalizacji progra-
mów — Pañstwom Cz³onkowskim trudno by³o udzieliæ
zadowalaj¹cych zabezpieczeñ prawid³owoœci wydat-
ków, jaka by³a zadeklarowana dla ca³ego okresu wdra¿-
ania danego programu.
W odniesieniu do okresu lat 2000–2006 Komisja
wspó³pracowa³a z Pañstwami Cz³onkowskimi w celu
stosownego rozwiniêcia wymagañ kontrolnych i
uczynienia bardziej zrozumia³ymi zakresów zadañ i
odpowiedzialnoœci w³adz zarz¹dzaj¹cych z jednej
strony oraz agend p³atniczych, z drugiej. Ramowa
struktura wypracowana na rzecz zapewnienia odpo-
wiedniego zarz¹dzania finansami i nadzoru, a tak¿e
ustalone zasady, s¹ szeroko akceptowane, chocia¿
pojawi³o siê zamierzenie szerszego zastosowania
kryterium proporcjonalnoœci w zakresie odnoœnych
wymagañ.
Ponadto, niedawne przyjêcie regulacji przez Komisjê
po pewnym czasie od rozpoczêcia okresu progra-
mowania, razem z na³o¿eniem siê zamkniêcia okresu
poprzedzaj¹cego, spowodowa³o znacz¹ce trudnoœci
dla efektywnego rozpoczêcia wymaganych przedsiê-
wziêæ. Po³¹czenie tego z wprowadzeniem nowych za-
sad zobowi¹zañ i p³atnoœci15 pozwala wyjaœniæ du¿¹
akumulacjê sum pozosta³ych do zap³acenia pod ko-
niec roku 2002.
Ca³kowita kwota wydatków na interwencje struktu-
ralne znacznie wzros³a w roku 2003, przekraczaj¹c po
raz pierwszy poziom z roku 2000, z ca³kowit¹ kwot¹
dotacji siêgaj¹c¹ 28,6 mld euro. Powy¿sze wydaje siê
odzwierciedlaæ:
– dla okresu lat 2000–2006 — po³¹czony efekt dys-
cypliny finansowej narzuconej przez regu³ê n+2,
wprowadzonych œrodków upraszczaj¹cych i rze-
czywistego uruchomienia programu „na polu
dzia³añ”;
– dla okresu lat 1994–1999 — znacznego zmniejsze-
nia zobowi¹zañ finansowych czekaj¹cych na sp³atê.
Wydatki w stosunku do zobowi¹zañ finansowych by³y
najwy¿sze dla Funduszu Spójnoœci, z którego wydane
zosta³o 100%, a tak¿e dla EFRR, w ramach którego
wydatkowano 96,5%.
Podczas gdy w³adze regionalne uzna³y, ¿e testy i kon-
trole zaprojektowane zosta³y w celu poprawy
zarz¹dzania i rz¹dzenia, stopieñ przedstawianych
wymagañ jest czêsto postrzegany jako obci¹¿enie, któ-
rego korzyœci nie równowa¿¹ zwi¹zanych z tym kosz-
tów administracyjnych. Zauwa¿a siê brak elastycz-
noœci w obecnym okresie obowi¹zywania programu,
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
165
207
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:46
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
szczególnie w obliczu regu³y n+2 (zgodnie z któr¹
œrodki przeznaczone z bud¿etu musz¹ byæ wydane w
ci¹gu dwóch lat, albo zostan¹ utracone). Istnieje tak-
¿e troska o to, ¿e wystêpuje niepotrzebne podwojenie
procedur w systemach krajowych. Przedmiotem
szczególnej krytyki jest okolicznoœæ, ¿e nowe wymaga-
nia zosta³y ustalone na póŸnym etapie, zmuszaj¹c re-
giony do modyfikacji systemów, które ju¿ zosta³y okre-
œlone. Doprowadzi³o to do opóŸnieñ we wdra¿aniu
programu, z efektami domina spowodowanymi przez
regu³ê n+2, prowadz¹c do powstania nacisku na wy-
datkowanie œrodków kosztem jakoœci i nowatorstwa.
Wed³ug przedstawicieli niektórych regionów i Pañstw
Cz³onkowskich koszty wdro¿enia wszystkich proce-
dur kontroli finansowej wymaganych przez Komisjê s¹
zbyt wysokie w porównaniu z uzyskiwanymi korzyœcia-
mi. Koszty s¹ szczególnie istotne w odniesieniu do
dzia³añ interwencyjnych Celu 2. Co do tych ostatnich
nie ma dowodu, ¿e koszty wdra¿ania pozostaj¹ w wy-
sokim stosunku wobec kwot ca³kowitych wydatków.
Wybór projektu i jego wdra¿anie
Z wyj¹tkiem du¿ych projektów (obejmuj¹cych ponad
50 mln euro kosztów ca³kowitych w okresie lat
2000–2006), wybór projektu nale¿y do obowi¹zków
Pañstwa Cz³onkowskiego lub odnoœnego regionu. Na
podstawie dokonanych ocen stwierdzono, ¿e procedu-
ry wyboru przedsiêwziêcia maj¹ ogólnie charakter
formalny, lecz s¹ te¿ solidne, przy wykorzystywanych
w nich systemach zarówno konkurencyjnoœci, jak i
oczekiwania. W niektórych przypadkach procedury
by³y odbierane jako zbytnio skomplikowane, co mo¿e
odstraszaæ potencjalnych organizatorów czy propa-
gatorów projektu. Przy programach Celu 1 zosta³ w
niektórych przypadkach zaobserwowany brak przej-
rzystoœci, podczas gdy w programach Celu 2 pojawi³y
siê oznaki szybko wzrastaj¹cego wykorzystania for-
malnych kryteriów, rosn¹cego profesjonalizmu i
przejrzystoœci. W regionach Celu 6 wybór programu
by³ jednak czasem zaburzony, pojawia³a siê tam
sk³onnoœæ do obejmowania tylko w¹skiego krêgu
cz³onków, podczas gdy niewystarczaj¹c¹ uwagê
poœwiêcano w wielu przypadkach rozwojowi projektu.
Mimo podwy¿szenia standardu zarz¹dzania fundu-
szami publicznymi wci¹¿ istnieje mo¿liwoœæ poprawy,
szczególnie w stosunku do wyboru i wdra¿ania du-
¿ych projektów inwestycyjnych. Nawi¹zuj¹c do ewal-
uacji w trybie ex post programów Celu 1, tylko 1/3
rozpatrzonych programów zosta³a zakoñczona w
pierwotnie zaplanowanym terminie, 1/3 zaœ mia³a po-
nad rok opóŸnienia, gdy tymczasem 2/3 przedsiê-
wziêæ przekroczy³o bud¿et — 20% z nich kosztowa³o
ponad 30% wiêcej ni¿ zaplanowano. Jako przyczyny
wymieniano nieodpowiednie planowanie, w³¹czaj¹c w
to brak przewidywania problemów zwi¹zanych z w³as-
noœci¹ gruntów, nieadekwatn¹ ocenê kosztów czy
opóŸnienia administracyjne.
Kszta³towanie bardziej strategicznej
roli systemów monitorowania
Chocia¿ monitorowanie jest niezbêdnym kompo-
nentem systemu, doœwiadczenie wskazuje, ¿e uwaga
komitetów monitoruj¹cych skupia siê przede wszys-
tkim na zagadnieniach zarz¹dzania finansami, w
szczególnoœci — na próbie zagwarantowania, ¿e za-
soby funduszu strukturalnego zostan¹ wch³oniête, nie
zaœ na zarz¹dzaniu strategicznym. Takie ukierunko-
wanie uwagi wp³ywa na proces podejmowania decy-
zji, przyczyniaj¹c siê do wydatkowania œrodków tam,
gdzie ich wch³anianie jest sprawdzone i przetestowa-
ne, a zarazem staj¹c na przeszkodzie bardziej innowa-
cyjnym koncepcjom i kierunkom. Rozwój bardziej
strategicznej roli komitetu monitoruj¹cego stanowi
jedno z wyzwañ w kontekœcie poprawy funkcjonowa-
nia polityki spójnoœci. W tym znaczeniu istotne jest
uznanie partnerskiej roli komitetów monitoruj¹cych
przez w³adze i uznanie, ¿e nie s¹ one jedynie mechan-
izmami s³u¿¹cymi mechanicznemu aprobowaniu de-
cyzji podjêtych gdzie indziej.
W ocenach programów funduszu strukturalnego
zwrócono uwagê na s³ab¹ jakoœæ monitorowania w
okresie lat 1994–1999, nawet je¿eli zauwa¿alna jest
tu pewna poprawa, a tak¿e zaakcentowano potrzebê
dostêpu komitetów monitoruj¹cych do istotnych in-
formacji na temat postêpu we wdra¿aniu programów.
Mimo ¿e monitorowanie solidniej ugruntowano na
okres lat 2000–2006, z naciskiem na wykorzystanie
wskaŸników i ustalenie celów, problem wci¹¿ istnieje.
Szczególnie w odniesieniu do wskaŸników czêsto
brak jest klarownego zdefiniowania i w niektórych
przypadkach powielaj¹ siê one, zw³aszcza tam, gdzie
programy maj¹ obj¹æ zbyt szeroki zakres ukierunko-
wania. W dodatku systemy monitoruj¹ce s¹ w wielu
przypadkach niezupe³nie jeszcze operatywne w
okresie trzech lat po rozpoczêciu okresu obowi¹
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
166
208
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
zywania programu, i s¹ te¿ komplikowane przez ró¿ne
wymagania towarzysz¹ce EFRR, EFS czy FEOGR.
Ewaluacja
W latach 90-tych rozwin¹³ siê i uleg³ poprawie system
ewaluacji programów funduszy strukturalnych, pro-
wadz¹c do wiêkszej przejrzystoœci i odpo-
wiedzialnoœci finansowej w zarz¹dzaniu fundu-
szami. Podczas gdy w roku 1988 nacisk k³adziono
g³ównie na audyt funkcjonowania funduszu, uwaga
rozszerzy³a siê w miarê up³ywu czasu na rezultaty
osi¹gane za spraw¹ poniesionych wydatków. Pod-
czas gdy wszystkie Pañstwa Cz³onkowskie uwa¿aj¹
wymaganie podjêcia ewaluacji za korzyœæ dla Fun-
duszy i w niektórych przypadkach wprowadzi³y tê
praktykê tak¿e w innych obszarach polityki, sposób, w
jaki jest ona wdra¿ana, wci¹¿ znacznie siê ró¿ni w
poszczególnych Pañstwach Cz³onkowskich, bêd¹c
odzwierciedleniem ró¿nych tradycji i kultur.
W przesz³oœci oddzia³ywanie dokonywanych ewa-
luacji by³o niewielkie, poniewa¿ realizowano je zbyt
póŸno, aby mog³y mieæ wp³yw na kluczowe decyzje,
na które mia³y za zadanie oddzia³ywaæ. W odpowiedzi
na ten problem obecne przepisy dotycz¹ce funduszy
strukturalnych okreœlaj¹ ostateczne terminy dla do-
konania oceny, które s¹ po³¹czone z okreœlon¹ re-
zerw¹ dla wykonania programu. Komisja przygotowu-
je komunikat na temat wyników okresowych ocen i
przydzia³u owej „rezerwy wykonania” w ci¹gu roku
2004.
Oceny musz¹ byæ teraz podjête ex ante przez
Pañstwa Cz³onkowskie, œródokresowo — przez
Pañstwa Cz³onkowskie we wspó³pracy z Komisj¹ oraz
ex post — przez Komisjê. Ewaluacja œródokresowa,
wraz z ramami czasowymi ustalonymi w celu zagwa-
rantowania wykorzystania rezultatów, jest odbierana
przez niektórych jako zbyt kategoryczna.16 Wskazuje
siê te¿, ¿e dokonywanie ewaluacji ex post, w dwa lata
po zakoñczeniu okresu realizacji programu, stwarza
trudnoœci w zakresie efektywnego wykorzystania
wyników.
Wiêksze zaanga¿owanie regionów oraz Pañstw
Cz³onkowskich najpewniej poprawi sytuacjê w za-
kresie wype³niania zobowi¹zañ oraz uczyni je bar-
dziej u¿ytecznymi i istotnymi, wskazuj¹c, ¿e wiêcej
uwagi nale¿y poœwieciæ projektowaniu programów
s³u¿¹cych ocenianiu, które s¹ przystosowane do po-
trzeb regionalnych i ogólnokrajowych.
Pierwsze wyniki ocen œródokresowych
Wszystkie programy Funduszy Strukturalnych na
okres 2000–2006 by³y przedmiotem œródokresowych
ewaluacji. Zosta³y one zakoñczone przed koñcem
roku 2003. Pocz¹tkowe analizy tych rezultatów suge-
ruj¹ nastêpuj¹ce spostrze¿enia:
– stosownoœæ wyborów strategicznych dokonanych w
roku 2000 zosta³a w du¿ym stopniu potwierdzona,
szczególnie bior¹c pod uwagê nacisk po³o¿ony na
priorytety lizboñskie (innowacje, spo³eczeñstwo i
sieci informacyjne), gdzie suma wydatkowanych
kwot wynios³a 60 mld euro lub 30% funduszy struk-
turalnych. Istnieje jednak zakres, w jakim mo¿na by
poœwiêciæ tym priorytetom jeszcze wiêksz¹ uwagê,
szczególnie w odniesieniu do nowatorstwa i
brakuj¹cych ogniw w strukturach sieciowych;
– mimo powolnych pocz¹tków wzrós³ stopieñ finan-
sowej absorpcji, gdy tymczasem regu³a n+2 zdaje
siê dzia³aæ jako impuls dla szybszego wdra¿ania
przedsiêwziêæ. Jednak¿e, jak siê wydaje, w pewnych
przypadkach zbyt mechaniczne zastosowanie tej
regu³y mo¿e mieæ wp³yw na pogarszanie siê jakoœci i
nowatorstwa;
– systemy wyboru i wdra¿ania przedsiêwziêæ s¹ oce-
niane jako lepsze ni¿ w przesz³oœci, lecz w pewnych
przypadkach ciê¿kie procedury biurokratyczne sta-
wa³y siê przyczyn¹ braku skutecznoœci;
– modernizacji administracyjnej, w czêœci stymulowa-
nej przez fundusze strukturalne, musz¹ towarzyszyæ
„inteligentne” systemy informacyjne, co pozwoli
czynnikom zarz¹dzaj¹cym i decyzyjnym na regularne
ocenianie interwencji i podj¹æ dzia³ania korygu-
j¹ce, gdziekolwiek by³oby to wymagane. Systemy
monitoruj¹ce, oparte na szerokim krêgu wskaŸni-
ków, musz¹ byæ uproszczone i musz¹ siê skupiæ na
bardziej strategicznym wykorzystaniu informacji;
– stopieñ, w jakim cele zosta³y osi¹gniête, jest sto-
sunkowo wysoki dla pewnych programów, szcze-
gólnie w dziedzinie infrastruktury transportowej.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
167
209
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Podczas gdy jest jeszcze zbyt wczeœnie na okreœlenie
efektu na przestrzeni okresu 2000–2006, w przy-
padku Hiszpanii wp³yw inwestycji dokonanych w
okresie 2000–2002 w zakresie tzw. Ram Wsparcia
Wspólnotowego (fundusze strukturalne plus krajowe
wydatki publiczne) szacowany jest na 0,4% PKB (pro-
gnoza na rok 2006 wynosi 2,4%).
Rezerwa wykonania
— osi¹gniêcie z wynagrodzeniem
Rezerwa wykonania ³¹czy w sobie kilka aspektów
praktyki dobrego zarz¹dzania, konkretnie — kontrolê
finansow¹, efektywnoœæ wdra¿ania, monitorowanie i
ewaluacjê. Rezerwa stanowi element innowacyjny,
zgodnie z którym, w obecnym okresie obowi¹zywania
programu, 4% funduszy strukturalnych zatrzymywa-
ne jest dla zainwestowania najpóŸniej w okresie do
dnia 31 marca 2004 r. na podstawie osi¹gniêcia celów
wyszczególnionych pocz¹tkowo w dokumentach pro-
gramowych. Cele odnosz¹ siê do skutecznoœci
(osi¹gniête wyniki i rezultaty), zagadnieñ finanso-
wych oraz zarz¹dzania. Chocia¿ obs³uga rezerwy
wci¹¿ jeszcze wymaga przetestowania w praktyce,
jest to pierwszy krok w kierunku zarz¹dzania poprzez
cele, który zarazem wprowadza po raz pierwszy
bodziec dla dobrego zarz¹dzania — cel, którego
osi¹gniêcie le¿y w interesie regionów i Pañstw
Cz³onkowskich.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
168
Postrzeganie polityki strukturalnejUE w poszczególnych regionach
W ramach opracowañ naukowych dotycz¹cych badania
opinii regionalnych urzêdników na temat omówionej w
cz. 3 raportu unijnej polityki zebrano tak¿e ich opinie o
dzia³aniu funduszy strukturalnych. Wœród badanych pa-
nowa³a jednomyœlnoœæ co do pozytywnego wp³ywu fun-
duszy w regionach Celu 1, szczególnie w dziedzinie in-
frastruktury, a ju¿ zw³aszcza w krajach kohezyjnych,
gdzie konwergencja PKB na mieszkañca ku œredniej UE
by³a g³ównym celem polityki pañstwowej.
W pozosta³ych regionach Celu 1 otrzymuj¹cych mniej-
sze sumy z funduszy stwierdzono (np. w Flevoland czy
Highlands and Islands), ¿e uprawnienie do uzyskania
wsparcia w ramach Celu 1 doprowadzi³o do przyznania
im wy¿szego priorytetu wa¿noœci w prowadzonej przez
odnoœne kraje polityce regionalnej.
Co do regionów Celu 2, studia przypadku potwierdzi³y tru-
dnoϾ w znalezieniu danych na odpowiednim poziomie
regionalnym, rzucaj¹cych œwiat³o na dokonuj¹cy siê roz-
wój, a tak¿e fakt, ¿e zainwestowane sumy by³y zasadni-
czo niewystarczaj¹ce do odwrócenia pogarszaj¹cej siê
sytuacji w rozpatrywanych regionach.
Obszary Celu 2 to jednak czêsto rejony, w których kumu-
luje siê wiêkszoœæ problemów danego regionu – czy do-
tyczy to trendów demograficznych, czy poziomu edu-
kacji, restrukturyzacji tradycyjnych ga³êzi przemys³u,
bezrobocia, œrodowiska itd. Inwestycje przedsiêbiorstw
przejawiaj¹ tendencjê do skupiania siê w innych
czêœciach regionu, albo w regionach oœciennych,
osamotniaj¹c tym samym fundusze strukturalne do roli
œrodka maj¹cego zapewniæ wsparcie.
W wielu przypadkach uwagê skierowano g³ównie na
jakoœciowy, nie zaœ na iloœciowy skutek funkcjonowania
funduszy strukturalnych, szczególnie w regionach, gdzie
otrzymane z tych funduszy wp³ywy by³y stosunkowo ma³e
– czy to w stosunku do PKB, czy poziomu inwestycji, czy
te¿ pañstwowego bud¿etu. W tych przypadkach part-
nerstwo, razem z tworzeniem i realizacj¹ koncepcji pro-
gramów oraz d¹¿eniem do zintegrowanej strategii na po-
ziomie regionalnym by³y najczêœciej wymienianymi
zyskami z wprowadzenia w ¿ycie wspólnotowej konce-
pcji. Powy¿sze uznano za element wzmacniaj¹cy potencja³
instytucjonalny, a bardziej konkretnie – fachow¹ wiedzê i
umiejêtnoœci niezbêdne do dokonania ewaluacji, szcze-
gólnie w takich poziomych dziedzinach jak: równoœæ
szans, trwa³y, zrównowa¿ony rozwój czy te¿
nowatorstwo.
Z wyj¹tkiem regionów ciesz¹cych siê wysokim stopniem
autonomii stosowanie polityki wspólnotowej nie jest
Kilka wstêpnych wyników w regionach Celu 1w Hiszpanii w latach 2000-2002
– Polepszona dostêpnoœæ: wybudowano lub zmodern-
izowano 476 km dróg i autostrad oraz 173 km linii ko-
lejowych; postawiono 810 km przesy³owych sieci
energetycznych; zbudowano 250 km gazoci¹gów;
– Wsparcie dla œrodowiska produkcyjnego: z oferty sko-
rzysta³o 4600 MSP, zaœ wartoœæ inwestycji z efektem
dŸwigni finansowej oszacowano na poziomie 12,2 mld
euro;
– Rozwój spo³eczeñstwa opartego na wiedzy: ze wspar-
cia skorzysta³y 1503 oœrodki badawcze oraz 48.199
przedsiêwziêæ badawczych; zainstalowano 26.864
asynchronicznych ³¹czy szerokopasmowych;
– Zasoby ludzkie, kadry: EFS wspomóg³ ok. 7 mln osób;
z tej liczby 57% uczestniczy³o w szkoleniach.
210
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Podczas gdy wyra¿ono pewne obawy dotycz¹ce
obecnie wprowadzonego mechanizmu, okreœlaj¹c go
jako zbyt kategoryczny i zawi³y, w zwi¹zku z oma-
wian¹ rezerw¹ skupiono uwagê na wa¿nych zagadnie-
niach skutecznoœci, takich jak absorpcja œrodków fi-
nansowych i jakoϾ danych wykorzystywanych do
monitorowania. Jednoczeœnie pojawi³a siê obawa, ze
skupienie siê na wch³anianiu œrodków mo¿e przen-
ieœæ uwagê z jakoœci na samo wydatkowanie.
Ró¿norodnoœæ praktyk zarz¹dzania
Chocia¿ procedury funduszy strukturalnych mog¹ byæ
okreœlone w kategoriach has³a „jeden rozmiar pa-
suj¹cy na ka¿dego”, odkrycia dokonane za spraw¹
ocen i innych badañ wskazuj¹ na du¿¹ ró¿norodnoœæ
istniej¹cych praktyk, jak równie¿ wzrastaj¹c¹ zdol-
noœæ w³adz do zarz¹dzania funduszami. Najlepsze
zasady praktyczne s¹ pieczo³owicie chronione liter¹
stosownych rozporz¹dzeñ, rozjaœniano je tak¿e i po-
lepszano w ka¿dym kolejnym okresie obowi¹zywania
programu. Jednoczeœnie ka¿de Pañstwo Cz³onkow-
skie przesz³o z biegiem czasu przez swój w³asny cykl
rozwoju, prowadz¹cy do zwiêkszenia zdolnoœci
efektywnego wdra¿ania funduszy.
Mo¿na zaobserwowaæ trzy g³ówne sposoby podejœcia
do zarz¹dzania funduszami strukturalnymi:
– podejœcie wysoce scentralizowane, które obejmuje
g³ównie programy sektorowe;
– koncepcja mieszana — programów scentralizowa-
nego i zdecentralizowanego;
– podejœcie zdecentralizowane, które stosuje siê do
bardziej regionalnych programów.
Z up³ywem czasu systemy ulega³y ewolucji, czêsto
przechodz¹c od koncepcji scentralizowanej, przez
„mieszan¹”, do bardziej zdecentralizowanej. Wyniki
oceny wskazuj¹, ¿e wiêksz¹ skutecznoœæ wykazuje
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
169
koordynowane w sposób formalny. Jednoczeœnie mo¿liwoœæ
koordynacji hamowana jest przez brak silnej regionalnej
struktury zarz¹dzania. Niemal jednog³oœnie stwierdzono jed-
nak, ¿e obecny okres programowy zak³ada wiêcej dzia³añ ko-
ordynacyjnych, ni¿ by³o to w poprzednich okresach, a to ze
wzglêdu na zdobyte doœwiadczenie.
Mimo wszystko powa¿nie skrytykowano znacz¹cy wzrost
kosztów zarz¹dzania, ewaluacji i kontroli w okresie realiza-
cyjnym 2000-2006 (w tym wzglêdzie w jednym z opracowañ
wskazano na wzrost z 5% do 20% kosztów ca³kowitych). Pa-
nowa³o te¿ szeroko niezadowolenie z powodu zawi³oœci pro-
cedur zarz¹dzania polityk¹ spójnoœci, wzrastaj¹cej w ka¿-
dym kolejnym okresie programowym. Z drugiej strony
wspó³pracê z partnerami spo³ecznymi postrzegano zasadni-
czo jako znacz¹c¹ zaletê i element postêpu, który powinien
znaleŸæ sw¹ kontynuacjê.
Propozycje Komitetu Regionów maj¹ce na celu
poprawê zarz¹dzania funduszami strukturalnymi
Komitet Regionów zosta³ poproszony o przygotowanie spra-
wozdania o mo¿liwym sposobie uproszczenia zarz¹dzania
polityk¹ spójnoœci w okresie po roku 2006; raport ten mia³ byæ
oparty o szeroko zakrojone badania w³adz odpowiedzialnych
za administrowanie funduszami strukturalnymi „na polu
zmagañ”. Ich wyniki omówiono na konferencji w Lipsku w
maju 2003 r., nastêpnie zaœ przedstawiono Komisji Euro-
pejskiej w lipcu 2003 r. Zalecenia KE by³y nastêpuj¹ce:
– wiêksza konsekwencja i œciœlejsza koordynacja, zarówno
wewnêtrzna (miêdzy ró¿nymi funduszami, instytucjami
Komisji i ró¿nymi resortami rz¹dowymi), jak i wewnêtrzna
(miêdzy programami wspólnotowymi pañstwowymi lub
krajowymi i regionalnymi);
– lepsze zastosowanie zasad subsydiarnoœci i pro-
porcjonalnoœci, wraz z przyjêciem do wiadomoœci faktu, ¿e
najbardziej odpowiednimi instancjami do podejmowania
decyzji w zakresie polityki oraz ich efektywnego wdra¿ania
s¹ w³adze lokalne i regionalne;
– kontynuowanie ukierunkowanych regionalnie dzia³añ w
oparciu o Wspólnotê;
– utrzymanie zasobów, jako ¿e polityka spójnoœci dyspo-
nuj¹ca ograniczonymi funduszami jest niewyobra¿alna;
– zwiêkszony wk³ad polityki sektorowej w ramach spójnoœci;
– uproszczenie procedur i wzmocnienie wspó³odpowie-
dzialnoœci;
– uznanie w szerszym wymiarze znaczenia wspó³pracy re-
gionalnej jako œrodka do osi¹gniêcia integracji.
211
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
podejœcie scentralizowane b¹dŸ zdecentralizowane,
chocia¿ z regu³y to ostatnie bywa bardziej efektywne,
poniewa¿ u³atwia reagowanie na regionalne potrzeby.
Scentralizowane podejœcie bywa z regu³y bardziej
efektywne, a to z powodu szybszego podejmowania
decyzji i wiêkszej elastycznoœci, ale jest ono te¿ mniej
czu³e na potrzeby regionalne, z regu³y korzysta z bar-
dziej tradycyjnych procedur, które mog¹ przeciw-
dzia³aæ rozwi¹zaniom nowatorskim. Podczas gdy wiê-
kszoœæ krajów kohezyjnych i po³udniowe regiony
W³och stosowa³y w pierwszym okresie obowi¹zywa-
nia programu systemy scentralizowane, w póŸniej-
szych okresach uwidacznia siê wiêksza decentraliza-
cja, choæ w Portugalii wystêpuje ona w mniejszym
stopniu ni¿ gdzie indziej, przy czym W³ochy, Hiszpa-
nia i Grecja zapocz¹tkowa³y u siebie decentralizacjê
w okresie lat 1994–1999, Irlandia zaœ, w okresie lat
2000–2006.
Jeœli chodzi o inne obszary — regiony Celu 1 we
wschodnich Niemczech i regiony rozproszone po ob-
szarze innych krajów maj¹ systemy zdecentralizo-
wane, które tak¿e mog¹ dzia³aæ efektywnie.
Zarz¹dzanie funduszami strukturalnymi w regionach
Celu 2 jest zasadniczo zdecentralizowane. Nawet w
krajach z tradycj¹ centralistyczn¹, takich jak Francja
czy Wielka Brytania, dokonuje siê wzrastaj¹ca de-
centralizacja w³adz podejmuj¹cych decyzje i autono-
mii administracyjnej w kierunku regionów Celu 2.
Ogólniej mówi¹c, programy Celu 2 s¹ w coraz wiê-
kszym stopniu integrowane w ramach struktur polityki
regionalnej.
Rozszerzenie Unii a polityka spójnoœci:
wyzwania przysz³oœciowe
Wsparcie ze œrodków funduszy strukturalnych bêdzie
mia³o centralne znaczenie dla nowych Pañstw Cz³on-
kowskich przy wzmacnianiu ich konkurencyjnoœci go-
spodarczej i doganianiu reszty krajów UE w zakresie
poziomu PKB na mieszkañca. Poni¿ej omówiono do-
tychczasowe doœwiadczenia ró¿nych funduszy prze-
dakcesyjnych, wyci¹gniêto tak¿e pewne wnioski z
Krajowych Planów na rzecz Rozwoju i programów
s³u¿¹cych wdra¿aniu funduszy strukturalnych w
okresie lat 2004–2006.
Doœwiadczenie funduszy przedakcesyjnych
W okresie lat 2000–2006 UE ma przeznaczyæ oko³o 3
miliardy euro na finansowe wsparcie krajów akce-
syjnych. Œrodki te pochodz¹ z trzech ró¿nych Ÿróde³:
ISPA (Instrument Polityki Strukturalnej na rzecz
Pomocy Przedakcesyjnej) program finansuj¹cy
przedsiêwziêcia zwi¹zane z transportem i ochron¹
œrodowiska; SAPARD (Specjalny Program Akcesyjny
na rzecz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów ), którego
nazwa mówi sama za siebie, oraz PHARE, który
finansuje umacnianie potencja³u instytucjonalnego i
administracyjnego w zakresie przygotowañ do
akcesji.
Pomoc przedakcesyjna mia³a po czêœci stanowiæ
doœwiadczenie dla objêtych ni¹ krajów, ucz¹c, jak
skutecznie korzystaæ ze œrodków finansowych, zanim
otrzymaj¹ wiêksze dotacje po wst¹pieniu do Unii.
Oczekiwano po nich z tego powodu rozwiniêcia syste-
mów instytucjonalnych, które by³yby najlepszym od-
zwierciedleniem lokalnych okolicznoœci i potrzeb,
spe³niaj¹c jednoczeœnie wymagania UE w zakresie
zarz¹dzania funduszami publicznymi.
PHARE
Od roku 2000 program PHARE by³ skierowany na cele
pomocy udzielanej krajom przystêpuj¹cym do Unii w
zakresie przygotowania do akcesji. Bud¿et zwiê-
kszony do kwoty 1,6 mld euro skierowano na realizacjê
trzech g³ównych priorytetów:
– budowanie instytucji (30%),
– inwestycje w infrastrukturê regulacyjn¹, wymagan¹
w celu zapewnienia zgodnoœci z acquis commu-
nautaire (35%),
– pomoc na rzecz spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
(35%)
Po wst¹pieniu 10 nowych Pañstw Cz³onkowskich do
UE w maju 2004 r. kraje te wci¹¿ jeszcze, przez okres
co najmniej trzech lat, bêd¹ otrzymywa³y pomoc z fun-
duszu PHARE, podczas gdy Rumunia i Bu³garia mog¹
kontynuowaæ ten program jeszcze d³u¿ej.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
170
212
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
ISPA
Program ISPA odpowiada w du¿ej czêœci fundu-
szowi spójnoœci, wspomagaj¹c inwestycje w systemy
transportowe i w infrastrukturê œrodowiskow¹, które
to obszary przez dziesiêciolecia by³y zaniedbywa-
ne, zanim nast¹pi³ okres transformacji; ¿adne z nich
nie odpowiada normom nowoczesnej gospodarki.
Co siê tyczy transportu, priorytet ukierunkowuje siê
na g³ówne trasy, okreœlone w opracowaniach w ra-
mach Oceny infrastrukturalnych potrzeb transpor-
towych (skr. TINA), które ³¹cz¹ kraje akcesyjne z
obecnymi Pañstwami Cz³onkowskimi, podczas gdy
pomoc w dziedzinie œrodowiska kierowana jest na
zaopatrzenie w wodê oraz oczyszczanie wody od-
padowej i odpadów sta³ych.
Wsparcie, wynosz¹ce w ca³oœci nieco ponad 1 mi-
liard euro rocznie, udzielane jest tylko przed-
siêwziêciom o wartoœci ponad 5 milionów euro. W
okresie lat 2000–2001, czyli w dwóch pierwszych la-
tach wdra¿ania ISPA, podjêto du¿e wysi³ki na rzecz
przygotowania odpowiednich projektów i struktur
administracyjnych potrzebnych do implementacji.
Do koñca 2002 r. Komisja zatwierdzi³a 249 przed-
siêwziêæ z zobowi¹zaniami finansowymi na kwotê
3,2 mld euro, dziel¹c zasoby funduszu stosunkowo
w równym stopniu miêdzy transport a œrodowisko
naturalne, w ramach zaœ transportu, pomiêdzy drogi
a kolej, przy czym wiêkszoœæ inicjatyw skierowano
na renowacjê i modernizacjê istniej¹cej
infrastruktury.
W coraz wiêkszym stopniu kraje wybiera³y przed-
siêwziêcia pozostaj¹ce w zgodzie z krajow¹ strategi¹
transportu i ochrony œrodowiska, aby jak najlepiej
wykorzystaæ udostêpnione sobie œrodki.
Instrument ISPA przyczyni³ siê tak¿e do wykszta³ce-
nia wiedzy know-how tudzie¿ potencja³u adminis-
tracyjnego, co zosta³o wsparte przez pomoc tech-
niczn¹ skierowan¹ na szkolenia w zakresie
procedur zamówieñ, zarz¹dzania finansami, opra-
cowywania przedsiêwziêæ, przygotowania doku-
mentacji technicznej, analizy kosztów i korzyœci
oraz obs³ugi opracowanego przez Komisjê tzw.
Rozszerzonego Zdecentralizowanego Systemu
Wdra¿ania (ang. EDIS).
SAPARD
Program SAPARD inwestuje rocznie 500 milionów
euro celem niesienia pomocy krajom wstêpuj¹cym do
UE we wdra¿aniu acquis communautaire w odnie-
sieniu do WPR oraz restrukturyzacji ich sektorów rol-
niczych i obszarów wiejskich. Œwiadczona pomoc
oparta jest o stworzony przez poszczególne kraje plan
rozwojowy, obejmuj¹cy pewn¹ ograniczon¹ liczbê
œrodków zaradczych, takich jak poprawa systemów
pozwalaj¹cych zapewniæ odpowiedni poziom jakoœci,
stosowania kontroli weterynaryjnych i zdrowotnych
b¹dŸ za³o¿enia rejestrów obejmuj¹cych grupy pro-
ducentów i grunty. Bilans wsparcia dla wymienionych
dzia³añ ró¿ni siê w zale¿noœci od kraju, du¿¹ czêœæ in-
westuje siê jednak w przetwórstwo i marketing (26%
sumy ca³kowitej) oraz w gospodarstwa rolne i
infrastrukturê wiejsk¹ (kolejne 20%).
Mimo powolnego wdra¿ania17 SAPARD ma pozy-
tywny wp³yw na kraje akcesyjne, zachêcaj¹c je do
stworzenia struktur finansowych i systemów kontroli
podobnych do tych istniej¹cych ju¿ w Pañstwach
Cz³onkowskich, pomagaj¹c w ten sposób zbudowaæ
potencja³ administracyjny.
Wnioski z Krajowych
Planów na rzecz Rozwoju
Wyzwanie w postaci stadium przejœciowego
Dla krajów akcesyjnych pierwszy okres obowi¹zy-
wania programu, w którym bêd¹ siê one kwalifikowa³y
do otrzymania pomocy z funduszy strukturalnych, jest
wzglêdnie krótki — od 2004 do 2006 roku. Jest to
zarówno okazja do obrony spójnej strategii rozwoju
regionalnego, jak i wyzwanie do dostosowania siê do
polityki strukturalnej UE w ramach w³asnej polityki
krajowej oraz ustalenia odpowiednich mechanizmów
wdra¿aj¹cych.
Na ten krótki okres objêty programem uzgodniono
skupienie siê na interwencjach strukturalnych na
ograniczonej liczbie obszarów priorytetowych, w celu
osi¹gniêcia maksymalnego efektu i uproszczenia
wdra¿ania systemu. W czterech najwiêkszych no-
wych Pañstwach Cz³onkowskich (Polska, Wêgry,
Czechy i S³owacja) pomoc zostanie wdro¿ona za po-
œrednictwem Ram Wsparcia Wspólnotowego, wespó³
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
171
213
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
z programami operacyjnymi, w innych zaœ krajach za
poœrednictwem Narodowego Programu Rozwoju.
Ca³kowita kwota wsparcia, ³¹cznie z Funduszem Spój-
noœci, wynosi ponad 7,3 miliardy euro rocznie (wg cen
z 1999 r.). Suma ta wzrasta razem z dofinansowaniem
od rz¹dów krajowych, co oznacza znacz¹cy wzrost
ponad istniej¹ce poziomy, stwarzaj¹cy nowe wyzwan-
ia dla bud¿etów publicznych, w wielu krajach
os³abionych w ostatnich latach przez relatywnie po-
wolny wzrost (tabela A4. 11).
Wy³aniaj¹ce siê strategie
Nadrzêdnym celem we wszystkich krajach akcesyj-
nych jest osi¹gniêcie i utrzymanie wysokiego poziomu
wzrostu gospodarczego w celu podwy¿szenia stan-
dardu ¿ycia oraz poziomu zatrudnienia. Narodowe
plany rozwoju ró¿ni¹ siê zasadniczo w aspekcie prze-
znaczenia funduszy na ró¿ne obszary interwencji, od-
zwierciedlaj¹c ró¿nice co do okolicznoœci spo³ecz-
nych i gospodarczych, a tak¿e postrzeganych
priorytetów. Dlatego te¿ udzia³ funduszy przezna-
czonych na infrastrukturê waha siê od 19% w S³owenii
do 78% na Cyprze; przeznaczonych na edukacjê,
szkolenia i inne programy — od 14% na Malcie do
28% w S³owenii; przeznaczonych zaœ na inwestycje
produktywne — od 14% w Czechach do 54% w
S³owenii, przy czym wiêksza czêœæ tej sumy
przeznaczona jest na rozwój MSP.
Dokumenty programowe opracowane przez
poszczególne kraje okreœlaj¹ i wymieniaj¹ niektóre z
g³ównych potrzeb rozwojowych, co ma du¿e znacze-
nie, bior¹c pod uwagê, ¿e fundusze strukturalne i ich
krajowe dofinansowanie maj¹ pokryæ oko³o 25%
ca³kowitych wydatków publicznych na inwestycje
strukturalne. Ogólne sformu³owane w dokumentach
podejœcie, ukierunkowane na wzrost, pokrywa siê z
za³o¿eniami z Lizbony. W Polsce, na Wêgrzech i w
Czechach zaprojektowano programy operacyjne na
rzecz rozwoju regionalnego, w których w³adze szcze-
bla centralnego i regionalnego przyjmuj¹ wspóln¹
odpowiedzialnoœæ za wdro¿enie programu; na cele
tych programów przeznaczono te¿ du¿¹ czêœæ
ca³kowitego bud¿etu.
Mimo to programy dla wiêkszoœci krajów okreœlaj¹
du¿¹ liczbê ró¿nych obszarów wymagaj¹cych inter-
wencji, a czêsto brak jest równie¿ jasnego celu i wizji
strategicznej. Doœwiadczenie z obecnymi Pañstwami
Cz³onkowskimi wskazuje, ¿e w przypadku gdy nie za-
radzi siê tej sytuacji, powstan¹ komplikacje przy wdra-
¿aniu programów, a tak¿e zmniejszy siê ich
skutecznoœæ i trwa³oœæ.
Metody analityczne i wykorzystywane Ÿród³a infor-
macji potrzebuj¹ ze swej strony dalszego rozwoju w
celu zapewnienia wy¿szej jakoœci programów w
okresie po roku 2006. W przypadku wielu programów
opracowano jedynie ograniczon¹ analizê wzajem-
nego oddzia³ywania funduszy strukturalnych i polityki
krajowej, podczas gdy tematy „poziome”, takie jak
œrodowisko i równoœæ szans nie s¹ wystarczaj¹co
zintegrowane.
Formu³owanie programów by³o wspierane we wszys-
tkich krajach przez przedwstêpne oceny ich efektów,
w wiêkszoœci przeprowadzone przez grupy ekspertów
zewnêtrznych. Zgodnie z tymi ocenami szacowano,
¿e Ramy Wsparcia Wspólnotowego mia³yby podnieœæ
poziom PKB o oko³o 4% na Wêgrzech i 3% w Polsce
po uwzglêdnieniu efektu mno¿nika (tzn. PKB bêdzie w
ostatecznym rachunku wy¿szy o tê wielkoœæ ni¿ by³by
w innym przypadku), podczas gdy w 2007 r. inwes-
tycje na Wêgrzech wzrosn¹ do 8% PKB, gdy tymcza-
sem bezrobocie w Polsce bêdzie ni¿sze o niemal 2%
mniej si³y roboczej.
Wyzwanie w systemie wdra¿ania
Fundusze strukturalne wymagaj¹ dok³adnego przy-
gotowania w zakresie stworzenia nieodzownej struk-
tury administracyjnej i umów pozwalaj¹cych
zarz¹dzaæ otrzymanymi œrodkami finansowymi. Te
przygotowania rozpoczê³y siê ju¿ dawno temu, pod-
czas negocjacji dotycz¹cych Traktatów Akcesyjnych.
W czasie fazy przygotowawczej kraje wstêpuj¹ce po-
czyni³y widoczny postêp w podejmowaniu bardziej
efektywnej wspó³pracy pomiêdzy ró¿nymi oddzia³ami
w³adz administracyjnych, prowadz¹cej do bardziej
skoordynowanych i efektywnych programów. Wdro¿e-
nie funduszy strukturalnych bêdzie mia³o jednak sku-
tek obejmuj¹cy ró¿ne elementy administracji w kra-
jach akcesyjnych, od jednostek planowania
strategicznego w rz¹dzie centralnym po w³adze lo-
kalne odpowiedzialne za wybór indywidualnych pr-
zedsiêwziêæ. Zagadnienie potencja³u administracyj-
nego pozostanie prawdopodobnie g³ównym
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
172
214
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
przedmiotem troski w okresie lat 2004–2006, a tak¿e
póŸniej. Dalsze jego umocnienie, które po czêœci
przyjdzie wraz ze zdobytym doœwiadczeniem, bêdzie
koniecznym warunkiem dalszej decentralizacji wd-
ra¿ania programów po roku 2006.
Wniosek ogólny jest nastêpuj¹cy: dokumenty pro-
gramowe i planowane dzia³ania odzwierciedlaj¹ przej-
œciowy charakter okresu lat 2004–2006, przygoto-
wuj¹c grunt pod strategie przewidziane do realizacji i
struktury s³u¿¹ce ich wdra¿aniu w nastêpnym okresie
obowi¹zywania programu.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
173
215
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:47
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
174
Wyzwania stoj¹ce przed krajami wstêpuj¹cymi do UE
Analizowanie krajów maj¹cych wst¹piæ do Unii Europejskiej
jako jakiejœ jednoœci, charakteryzuj¹cej siê jednolitymi ce-
chami i problemami, jest rzeczywiœcie kusz¹ce, jednak takie
podejœcie do sprawy zdecydowanie nie przystaje do rze-
czywistoœci. Mimo ¿e problemy strukturalne s¹, jeœli chodzi o
te kraje, niemal wszêdzie powa¿ne i rozleg³e w znaczeniu
geograficznym — przy czym w szczególnoœci znaczna czêœæ
podstawowej infrastruktury okazuje siê czêstokroæ wyeks-
ploatowana, przestarza³a lub po prostu nie istniej¹ca — to
jednak charakter i skala tych problemów znacz¹co siê ró¿ni
w zale¿noœci od kraju czy regionu. Znajduje to odzwierciedle-
nie w zró¿nicowaniu poziomu PKB na mieszkañca miesz-
kañca, które jest wiêksze ni¿ w krajach „Piêtnastki”, zarówno
jeœli chodzi o porównanie osobnych krajów, jak i posz-
czególnych ich regionów. W zwi¹zku z tym ró¿nego rodzaju
dysproporcje staj¹ siê coraz wiêksze ni¿ te wystêpuj¹ce miê-
dzy dotychczasowymi regionami realizacji Celu nr 1. Ma to
istotne znaczenie dla konstrukcji polityki strukturalnej. Ce-
lem ka¿dego regionu musi byæ dokonanie próby zidentyfi-
kowania g³ównego czynnika ograniczaj¹cego konkuren-
cyjnoœæ i powstrzymuj¹cego inwestycje wewnêtrzne
(„doœrodkowe”), tak aby jego zniwelowanie sta³o siê priory-
tetem i da³o mo¿liwoœæ jak najszybszego wejœcia na œcie¿kê
szybkiego wzrostu.
Ponadto ró¿nice wystêpuj¹ce miêdzy regionami przejawiaj¹
raczej tendencje do zwiêkszania siê ni¿ do zmniejszania.
Rozwój koncentruje siê wokó³ g³ównych miast, w
szczególnoœci stolic pañstw, które skupiaj¹ wokó³ siebie
nowe rodzaje dzia³alnoœci, zw³aszcza w zakresie us³ug. Ten-
dencja ta jest dodatkowo wzmacniana poprzez równoleg³¹
koncentracjê w tych samych miejscach bezpoœrednich in-
westycji zagranicznych, przyci¹ganych za spraw¹ poziomu
us³ug, infrastruktury i si³y roboczej.
Po³¹czenia komunikacyjno-transportowe s¹ jednak nie-
wystarczaj¹ce we wszystkich przedmiotowych krajach. W
konsekwencji skala zjawiska dojazdów do pracy, nawet w
stolicach, jest znacznie mniejsza ni¿ w Pañstwach Cz³on-
kowskich (o ponad 1/3). Modernizacja komunikacji musi byæ
g³ównym priorytetem, nie tylko w celu stworzenia warunków
do rozwoju, ale tak¿e po to, aby u³atwiæ rozwój wymiany han-
dlowej miêdzy krajami i regionami. Obecnie handel miêdzy
przysz³ymi cz³onkami UE pozostaje na niskim poziomie, po-
mimo ¿e s¹ one dla siebie naturalnymi partnerami. Powinien
on znacznie wzrosn¹æ, aby staæ siê ko³em napêdowym ich
wspólnego wzrostu. Mimo ¿e kraje te bêd¹ czerpa³y korzyœci
z planowanego rozszerzenia transeuropejskiej sieci trans-
portowej, to zaplanowane trakty komunikacyjne maj¹ je
po³¹czyæ bardziej z obecnymi Pañstwami Cz³onkowskimi ni¿
miêdzy nimi samymi.
Osi¹gniêcie bardziej „rozproszonego” modelu wzrostu
ograniczone jest wzglêdnie ma³¹ gêstoœci¹ zaludnienia w
wielu regionach i brakiem atrakcyjnych dla inwestorów miast,
które mog³yby pe³niæ role oœrodków rozwoju. W samej tylko
Polsce jest kilka du¿ych miast (licz¹cych ponad 250,000 mie-
szkañców), które, obok stolicy, mog¹ s³u¿yæ jako „kolebki
wzrostu”. W oœmiu spoœród 41 regionów sklasyfikowanych
wg NUTS II w krajach wstêpuj¹cych do Unii (5 w Polsce, 2 na
S³owacji i 1 w Czechach) nie wystêpuje miasto zamiesz-
kiwane przez wiêcej ni¿ 100,000 mieszkañców, zaœ
wiêkszoœæ populacji zamieszkuje w miastach lub miastecz-
kach zaludnionych przez mniej ni¿ 20,000 ludzi. Taki rozk³ad
zasiedlenia, w po³¹czeniu z dominuj¹c¹ struktur¹ dzia³alnoœ-
ci ekonomicznej, mo¿e powodowaæ ograniczenia wzrostu
gospodarczego. Tendencjê tê mo¿e odwróciæ nowoczesna
sieæ transportowa, ³¹cz¹ca te miasta i umo¿liwiaj¹ca ich
mieszkañcom poruszanie siê miêdzy nimi, dojazdy do pracy,
dostêp do us³ug lub infrastruktury, która mo¿e byæ wspólna
dla wielu ma³ych miasteczek.
Ulepszanie sieci transportowej jest czynnikiem decyduj¹cym
o trwa³ym rozwoju, jednak musi on byæ osi¹gniêty bez nad-
miernego zniszczenia œrodowiska naturalnego. Jest to
szczególnie istotne, jeœli zwa¿yæ na fakt, i¿ wieloletnie
ignorowanie niszczycielskiej dla œrodowiska dzia³alnoœci
przemys³owej pozostawi³o po sobie dziedzictwo w postaci
degradacji rozleg³ych obszarów. Z uwagi na brak autostrad i
ogólnie z³y stan dróg wdra¿ana polityka rozwoju transportu
musi zawieraæ program budowy nowych dróg i modernizo-
wania istniej¹cych. Tak czy inaczej, wzglêdy œrodowiskowe,
jak i te zwi¹zane z tworzeniem siê zatorów, wskazuj¹ rów-
nie¿ na równoleg³e istnienie potrzeby wzmocnienia sieci
kolejowej, w celu ograniczenia zakresu „przesiadania siê” z
dróg ¿elaznych na ko³owe. Oznacza to koniecznoœæ poprawy
stanu torów, trakcji elektrycznych, zwiêkszenia liczby dwutoro-
wych linii kolejowych i zapewnienia interoperacyjnoœci miê-
dzy krajami (poprzez pe³n¹ standaryzacjê szerokoœci torów
i systemów zasilania elektrycznego). Oznacza to tak¿e
wziêcie pod uwagê zmiennoœci lokalnych warunków, w celu
stworzenia skoordynowanej polityki transportowej, uwzglê-
dniaj¹cej czynniki rozwoju regionu przy zmniejszonej do mi-
nimum dewastacji œrodowiska. Takie polityki nie uda³o siê
zreszt¹ stworzyæ w wielu krajach obecnej „Piêtnastki”.
Poprawa w zakresie transportu nie jest jednak wystarczaj¹ca
jako cel sam w sobie. Musi ono byæ elementem spójnej poli-
tyki rozwoju, k³ad¹cej du¿y nacisk na reformê systemów
edukacji i szkoleñ. Musz¹ one byæ dostosowane do potrzeb
rynkowych, które, podobnie jak wymagania dotycz¹ce trans-
portu, maj¹ tendencjê do dywersyfikacji w zale¿noœci od re-
gionu, odzwierciedlaj¹c wzorzec prowadzonej na jego tere-
nie dzia³alnoœci gospodarczej. I chocia¿ poziom oœwiaty w
krajach wstêpuj¹cych do UE jest stosunkowo wysoki — w
tym znaczeniu, ¿e wiêksza liczba osób w wieku produk-
cyjnym, ni¿ ma to miejsce w krajach Unii, zdobywa kwalifika-
cje wychodz¹ce poza poziom wykszta³cenia podstawowego
216
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:48
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
175
— to jednak programy kszta³cenia m³odych ludzi nie zapew-
niaj¹ zdobycia zatrudnienia w warunkach kszta³tuj¹cej siê no-
wej gospodarki. Co wiêcej, wzglêdnie niewielka liczba osób
zdobywa wykszta³cenie na poziomie wy¿szym, podczas gdy
ju¿ w okresie zatrudnienia mo¿liwoœci kszta³cenia usta-
wicznego, czy te¿ nieustannego zdobywania wiedzy w ci¹gu
¿ycia, s¹ ograniczone.
Wsparcie dla inwestycji produkcyjnych jest równie wa¿ne,
szczególnie przy du¿ej skali zmian w strukturze dzia³alnoœci,
które musz¹ siê dokonaæ i które znowu bêd¹ siê ró¿niæ w za-
le¿noœci od kraju, odzwierciedlaj¹c pewn¹ strukturê domi-
nuj¹c¹ (w rolnictwie pracuje: 19% ogó³u zatrudnionych w
Polsce i na Litwie, 5% w Czechach; w sektorze us³ug
biznesowych i finansowych pracuje 17% zatrudnionych z re-
jonu Pragi i Bratys³awy, a tylko 3% w pewnych czêœciach
Polski). Wsparcie inwestycji przedsiêbiorstw trudno jest jednak
zorganizowaæ w sposób skuteczny w kontekœcie sytuacji, w
której wiêkszoœæ firm w przybieraj¹cych coraz to wiêkszy roz-
miar sektorach us³ugowych jest bardzo ma³a (zatrudniaj¹c
poni¿ej 10 osób) i gdzie wystêpuje odczuwalny brak us³ug dla
biznesu. Jest to szczególnie istotne w przypadku tych regio-
nów, w których sektor us³ug jest zdecydowanie niedostate-
cznie rozwiniêty i gdzie potrzeba dokonania restrukturyzacji
ujawnia siê najostrzej.
Pomoc w umacnianiu potencja³u tworzenia innowacji musi
pozostaæ wa¿nym aspektem wsparcia udzielanego sferze
biznesu, wraz z budow¹ sektora us³ug doradczych i pomocy
finansowej dla rozwijaj¹cej siê przedsiêbiorczoœci. I znowu
— potrzeba ta przedstawia siê ró¿nie w zale¿noœci od re-
gionu, co odzwierciedla dysproporcje w skali nak³adów na
badania i rozwój, obecnoœci oœrodków badawczych oraz w
zakresie istniej¹cych powi¹zañ miêdzy nimi a lokalnymi
przedsiêbiorstwami. (Wydatki na badania i rozwój przedsta-
wiaj¹ siê ró¿nie — od 1,5% PKB w S³owenii, prawie 4% w re-
gionie Stredni Èechy, okalaj¹cym Pragê, przez wielkoœæ
poni¿ej 0,5%PKB na £otwie, w Bu³garii i Rumunii, do zaled-
wie ok. 0,2% lub nawet mniej w niektórych regionach Polski,
Wêgier i Bu³garii).
Ustalenie potrzeb strukturalnych stanowi jednak dopiero
pierwszy etap formu³owania strategii rozwoju regionalnego.
Wszystkie te potrzeby nie mog¹ byæ spe³niane rów-
noczeœnie. Równie wa¿ne jest okreœlenie listy prioryteto-
wych obszarów dzia³añ, ustalenie kolejnoœci, w jakiej po-
dejmowane s¹ przedsiêwziêcia inwestycyjne w œwietle
d³ugoterminowej œcie¿ki rozwoju i ze zwróceniem nale¿ytej
uwagi na zachodz¹ce miêdzy nimi interakcje, w celu zwiêk-
szenia w mo¿liwie najwiêkszym stopniu ich oddzia³ywania na
rozwój.
Twórcy polityki, która mog³aby stosowaæ siê do wszystkich
przedmiotowych krajów, lecz zw³aszcza do tych wiêkszych,
napotykaj¹ na zasadniczy dylemat w postaci: jak dalece po-
moc strukturalna powinna byæ skoncentrowana na g³ównych
oœrodkach wzrostu, w których stopa zwrotu z inwestycji bê-
dzie, jak mo¿na przypuszczaæ, najszybsza, oraz — w jakim
stopniu powinna ona byæ rozproszona w ca³ym regionie w
stosunku do wystêpuj¹cych potrzeb. O ile wzmacnianie
regionów, które s¹ ju¿ odpowiednio przygotowane, mo¿e daæ
szansê uzyskania wysokiego wzrostu w krótkim czasie,
alokowanie pomocy zgodnie z istniej¹cymi potrzebami daje
wiêksze prawdopodobieñstwo polepszenia wewnêtrznej
spójnoœci i zabezpieczenia zrównowa¿enia rozwoju w
d³u¿szym okresie czasu. Wybór ten komplikuje siê, z jednej
strony, z tego powodu, ¿e w przypadku s³abszych regionów,
aby mog³y one zyskaæ w d³u¿szej perspektywie przy tym
pierwszym rodzaju strategii, wymagany by³by minimalny po-
ziom infrastruktury i innych form kapita³u, przy za³o¿eniu, ¿e
ich potrzeby nie mog¹ byæ ignorowane nawet w krótkiej per-
spektywie czasowej. Z drugiej zaœ strony nale¿y braæ pod
uwagê ograniczenia administracyjne wystêpuj¹ce w odnie-
sieniu do otrzymywania przez najgorzej rozwiniête regiony
„zastrzyków” znacznych kwot pomocy.
Nad t¹ drug¹ ewentualnoœci¹ nie mo¿na przejœæ do
porz¹dku. Nale¿y uznaæ, ¿e regionalna polityka rozwoju jest
wdra¿ana w kontekœcie, w którym zakres potencja³u
administracyjnego umo¿liwiaj¹cego jej zaprojektowanie i
zarz¹dzanie ni¹ jest w¹tpliwy, doœwiadczenie i bieg³oœæ w
obs³udze problemów strukturalnych nie s¹ odpowiednie, a
przy tym brak jest narzêdzi koordynacji dzia³añ ró¿nych jed-
nostek administracyjnych. Nieuchronnie ogranicza to zakres
programów, które mog³yby byæ wdra¿ane. Oznacza to rów-
nie¿, ¿e zagwarantowanie funduszy na inwestycje struktu-
ralne musi byæ po³¹czone ze wspieraniem poprawy stanu
administracji „na polu zmagañ”, szkoleniem personelu oraz
kszta³towaniem efektywnych œrodków zarz¹dzania,
koordynacji, monitorowania i oceny programów, szczególnie
na poziomie regionalnym.
217
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:48
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Debata na temat przysz³oœci
polityki spójnoœci
Komisja rozpoczê³a debatê na temat przysz³oœci polityki
spójnoœci ju¿ na pocz¹tku roku 2001. W debatê zosta³o
zaanga¿owane Kolegium Komisarzy. Przewodnicz¹cy
Komisji i niektórzy komisarze uczestniczyli w ró¿nych
konferencjach. Kolegium œledzi³o na bie¿¹co wszystkie
zagadnienia poruszane w toku debaty za poœre-
dnictwem serii raportów i sprawozdañ, które przyjê³o w
tym okresie.
31 stycznia 2001 r. Komisja przyjê³a Drugi Raport nt.
spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej [COM (2001) 24 —
wersja ostateczna]. Raport po raz pierwszy analizowa³
wyzwania pojawiaj¹ce siê wobec rozszerzenia Unii i
otworzy³ dyskusjê na temat zarysów polityki spójnoœci po
roku 2006.
W dniach 21–22 maja 2001 r. Komisja zorganizowa³a
drugie Europejskie Forum na temat polityki spójnoœci,
które zgromadzi³o du¿¹ liczbê uczestników (ponad 2000
zarejestrowanych oraz 1700 pozosta³ych obecnych na
obradach), wraz z bardzo wysokiej rangi przedstawi-
cielami œwiata polityki.
W czasie posiedzenia Rady „ds. Ogólnych” w dniu 11
czerwca 2001 r. Komisja uwzglêdni³a obawy wyra¿ane
przez obecne i przysz³e Pañstwa Cz³onkowskie, w
szczególnoœci zaœ — przedstawione przez delegacjê
hiszpañsk¹ memorandum dotycz¹ce skutków rozsze-
rzenia w obszarze spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej.
Komisja zadeklarowa³a równie¿, ¿e bêdzie kontynuowaæ
swoje prace i regularnie sk³adaæ raport Radzie. Przygo-
tuje ona trzeci raport na temat spójnoœci, z zamiarem wy-
suniêcia stosownych propozycji w zakresie polityki
spójnoœci po roku 2006.
Szereg Pañstw Cz³onkowskich oraz reprezentantów re-
gionów, ma³ych i du¿ych miast, a tak¿e partnerów
spo³ecznych szybko wyrazi³o opinie na temat zagadnieñ
poruszonych w toku tej debaty. W zgodnoœci z zo-
bowi¹zaniami z³o¿onymi w czerwcu 2001 r. Komisja
przyjê³a w dn. 30 stycznia 2002 r. [COM (2002) 46 —
wersja ostateczna] i 30 stycznia 2003 r. [COM (2003) 34
wersja ostateczna] dwa raporty o postêpach w zakresie
gospodarczej i spo³ecznej spójnoœci. Dokumenty te
uaktualni³y dane przedstawione w Drugim Raporcie nt.
spójnoœci (styczeñ 2001), szczególnie te odnosz¹ce siê
do ekonomicznych i spo³ecznych ró¿nic czy te¿
nierównoœci wystêpuj¹cych miêdzy regionami.
Komisja poprowadzi³a wiele spotkañ dyskusyjnych, w
które zaanga¿owanych by³o wielu odpowiedzialnych za
politykê w tym zakresie przedstawicieli Pañstw Cz³on-
kowskich, regionów, ma³ych i du¿ych miast:
– 26–27 maja 2002 r. — seminarium nt. priorytetów
UE w odniesieniu do regionów (ok. 600
uczestników);
– 8–9 lipca 2002 r. — seminarium nt. obszarów
miejskich;
– 30 wrzeœnia 2002 r. — seminarium nt. priorytetów w
zakresie zatrudnienia i spójnoœci spo³ecznej;
– 9 paŸdziernika 2002 r. — spotkanie ministrów od-
powiedzialnych za politykê regionaln¹, którzy za-
warli umowê o uproszczeniu procedur wdra¿ania
funduszy strukturalnych w okresie lat 2000–2006;
– 17 i 18 paŸdziernika 2002 r. — seminarium nt. ob-
szarów górskich;
– 3–4 marca 2003 r. — seminarium na temat
przysz³oœci zarz¹dzania funduszami strukturalnymi;
– 8 lipca 2003 r. — konferencja nt.: „Spójnoœæ a Kon-
stytucja: rola i zadania regionów”, w której udzia³
wziê³o 180 przedstawicieli naczelnego kierownictwa
regionów i wybranych przedstawicieli szczebla lo-
kalnego i regionalnego z pañstw Cz³onkowskich i
wstêpuj¹cych do UE;
– 13 listopada 2003 r. — konferencja nt. przysz³oœci
polityki rozwoju obszarów wiejskich (Salzburg).
Dyrekcja Generalna KE ds. Polityki Regionalnej umie-
œci³a ostatnio na swojej stronie Internetowej ca³oœæ ma-
teria³u dokumentuj¹cego wk³ad wniesiony przez insty-
tucje wspólnotowe, Pañstwa Cz³onkowskie, nowe Pañ-
stwa Cz³onkowskie, regiony, ma³e i du¿e miasta, organi-
zacje regionalne, partnerów spo³ecznych i instytuty
badawcze:
http://europa.eu.int/comm/regional_policy/debate/re-
flex_en.htm
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
176
218
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:48
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Pod powy¿szym adresem zebrano ponad sto przy-
czynków, g³ównie z debat, seminariów, podkomitetów
miêdzyresortowych oraz ró¿norodnych opracowañ.
£¹cznie reprezentuj¹ one nie maj¹cy precedensu zbio-
rowy wysi³ek na rzecz debaty dotycz¹cej okreœlonego
obszaru objêtego polityk¹ unijn¹.
Przedstawiciele Komisji wziêli udzia³ w setkach spotkañ,
konferencji i seminariów organizowanych przez Uniê na
ten temat. Komisja przyjê³a tak¿e setki delegacji w ra-
mach dyskusji na objête tematy.
Trzy formalne spotkania ministrów odpowiedzialnych za
politykê regionaln¹ zorganizowano za prezydencji bel-
gijskiej (Namur, 13–14 lipca 2001), greckiej (Halkidiki, 16
maja 2003) i w³oskiej (Rzym, 20 paŸdziernika 2003).
Nastêpne spotkanie ministerialne odbêdzie siê w okre-
sie przewodniczenia Irlandii — w dniach 27–28 lutego
2004 r.
Szeroka dyskusja odby³a siê tak¿e w Parlamencie Eu-
ropejskim, zakoñczona przyjêciem kilku uchwa³ na temat
polityki spójnoœci; objê³a ona m.in.:
– uchwa³ê (z dn. 7 listopada 2002 r.) w sprawie raportu
Schroedtera (Partia Zielonych, Niemcy);
– uchwa³ê (z dn. 3 wrzeœnia 2003 r.) w sprawie raportu
Mastorakisa (Europejska Partia Socjalistyczna,
Grecja) i raportu Pomésa Ruiza (Europejska Partia
Ludowa, Hiszpania);
Komitet Regionów przyj¹³ (w dn. 5–6 maja 2003 r., w Lip-
sku) deklaracjê wzywaj¹c¹ instytucje europejskie do
wzmocnienia unijnej polityki w dziedzinie rozwoju regio-
nalnego. Komitet przyj¹³ tak¿e dwie istotne opinie w tym
zakresie (w dn. 2 lipca 2003 r.):
– sprawozdanie Schneidera nt. Drugiego Raportu z
Postêpów w Zakresie Spójnoœci Gospodarczej i
Spo³ecznej;
– wspólne sprawozdanie prognozuj¹ce autorstwa pp.
Fitto (Europejska Partia Ludowa, W³ochy) i Van
Cauwenberghe’a (Europejska Partia Socjalistyczna,
Belgia) o rz¹dzeniu i uproszczeniu funduszy struk-
turalnych po 2006 r.
Europejski Komitet Gospodarczo-Spo³eczny wniós³ rów-
nie¿ wk³ad w debatê o przysz³oœci polityki spójnoœci
przez przyjêcie opinii na temat dwóch Raportów z po-
stêpów i dwóch opinii rozpoznawczych (z dn. 25 wrzeœ-
nia 2003 r.), dotycz¹cych:
– sprawozdania Barrosa-Vale’a nt. „Partnerstwa dla
Wdra¿ania Funduszy Strukturalnych”;
– sprawozdania Dassisa o „Wk³adzie innych kie-
runków polityki wspólnotowej w spójnoœæ gospo-
darcz¹ i spo³eczn¹”.
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
177
1 Z wyj¹tkiem Danii, Luksemburga i Wielkiej Brytanii, w których przypadku ci¹gle oczekuje siê na uzyskanie zadowalaj¹cych danych.2 G³ównym sposobem, w jaki EBI wspomaga regionalny rozwój, s¹ po¿yczki indywidualne przeznaczane na du¿e przedsiêwziêcia lub
programy oraz globalne po¿yczki dla finansowych poœredników, przeznaczane na mniejsze inicjatywy. Europejski FunduszInwestycyjny na rzecz rozwoju MSP inwestuje w fundusze kapita³u spekulacyjnego (lokowanego w nowe przedsiêwziêcia wi¹¿¹cesiê z okreœlonym ryzykiem) i oferuje porêczenia portfelowe za poœrednictwem podwy¿szania wartoœci kredytów, ubezpieczeñkredytów lub transakcji ustrukturowanych. Dzia³alnoœæ; kredytowa EBI d¹¿y do uzupe³niania dotacji z funduszy strukturalnych, maj¹cna wzglêdzie maksymalizacjê wp³ywu zasobów bud¿etowych i zasobów rynków kapita³owych.
3 Badania te wiele wyjaœni³y w kwestii konwergencji i wypracowa³y szereg ocen skutków polityki spójnoœci, zale¿nych po czêœci odczasu, badanego kraju lub regionu lub te¿ dostêpnych danych i specyfikacji technicznej wykorzystanego wzorca. Wiêkszoœæ z nichstosuje siê do „popularnej” metody pomiaru regionalnej konwergencji w relacji do œredniej krajowej lub unijnej.
4 Przeprowadzone z u¿yciem makroekonomicznego modelu Hermina, który zosta³ skonstruowany na pocz¹tku lat 90-tych i jest odt¹dszeroko stosowany do estymacji skutków wywieranych przez wspólnotow¹ politykê wsparcia.
5 Tu definiowane jako dzia³ania interwencyjne bêd¹ce elementem Ram Wsparcia Wspólnotowego, które s¹ czynnikiemkoordynuj¹cym regionaln¹ dzia³alnoœæ Unii prowadzon¹ z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i wydatkowanie kwot œrodkówpublicznych w ramach wspó³finansowania.
6 Podczas gdy oszacowanie liczby miejsc pracy brutto jest oparte na stosunkowo solidnych podstawach, o tyle okreœlenie liczby miejscpracy netto jest w nieunikniony sposób obarczone elementem niepewnoœci – ze wzglêdu na efekt zast¹pienia i substytucji. Pewnatrudnoœæ towarzyszy tak¿e wyizolowaniu skutków programów Wspólnoty z obrêbu œrodków polityki krajowej wdra¿anych w tymsamym czasie.
7 Z powodu braku danych trudne jest uzyskanie wiarygodnych danych liczbowych dla okresu programowego lat 1994-1999.8 W okresie lat 2000-2006 zainicjowano w ramach inicjatywy INTERREG IIIB program MEDOC („Méditerranée occidentale”),
obejmuj¹cy regiony w Portugalii, Hiszpanii, Francji, W³oszech i Grecji (od 2003 r.), jak równie¿ Gibraltar, z ca³kowitym wk³adem zEFRR na poziomie 119 milionów EUR. Podstawowym celem programu jest zachêcenie do wspó³pracy tych regionów w czterechszerszych obszarach (rozwoju gospodarczego, planowania terytorialnego, transportu i technik teleinformatycznych oraz ochrony
219
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:48
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
178
œrodowiska) w celu wzmocnienia relacji z innymi krajami basenu Morza Œródziemnego i w³¹czenia ich w ju¿ rozpoczêteprzedsiêwziêcia.
9 Badania przeprowadzone na próbie obszarów realizacji programu w ca³ej Unii pokaza³y, ¿e 68% respondentów wskaza³o namodernizacjê lub znaczn¹ modernizacjê œrodowiska miejskiego w ci¹gu ostatnich 10 lat, a 49% wskaza³o miejsca realizacjiprogramu URBAN jako obecnie bardziej po¿¹dane miejsce do zamieszkania.
10 Oko³o 16 mld euro przeznaczono na politykê w odniesieniu do miast w okresie lat 2000-2006 (oko³o 14% œrodków funduszystrukturalnych). Z tego ponad 15 mld euro zapewniono w ramach programów Celu 1 i 2, stanowi¹cych „g³ówny nurt” iukierunkowanych g³ównie na odnowê centrów miast. Oprócz tych konkretnych dzia³añ prawie wszystkie programy s¹ wdra¿ane zudzia³em miast, bez specjalnego zaznaczania, ¿e s¹ to dzia³ania „miejskie”. Obejmuj¹ one wszystkie aspekty rozwoju miast,inwestycje w infrastrukturê, wsparcie dla MSP i dzia³añ na rzecz spo³ecznego w³¹czenia.
11 Regionalne plany technologiczne zosta³y uruchomione w latach 1993-1994, 33 strategie rozwoju regionalnego (RIS) w r. 1996,nastêpnie 25 programów RIS+ (wdra¿anie RIS) w 1999 r. Oparto je na metodologii zaproponowanej przez Komisjê. 30 takichprzedsiêwziêæ opisano i przeanalizowano w opracowaniu: „Regionalne Strategie Rozwoju w ramach Dzia³añ Innowacyjnych EFRR wlatach 2000-2002” (Komisja Europejska – Dyrekcja Generalna ds. Polityki Regionalnej, 2002).
12 6 regionów realizacji inicjatywy RISI uruchomiono w roku 1994, po których nast¹pi³y 22 pilota¿owe programy RISI w r. 1996 iparênaœcie programów RISI+ w 1999 r.
13 Komunikat dot. „uproszczenia, wyjaœnienia, koordynacji i sprawnego zarz¹dzania polityk¹ strukturaln¹ w okresie lat 2000-2006”,C(2003) 1255.
14 „Zarz¹dzanie funduszami strukturalnymi w przysz³oœci: jaki podzia³ odpowiedzialnoœci?”, Bruksela, 3-4 marca 2003.15 W okresie lat 2002-2006 po sfinansowaniu z funduszu na poziomie 7% dop³at dokonuje siê tylko po rzeczywistym poniesieniu
wydatku, podczas gdy we wczeœniejszych okresach Pañstwa Cz³onkowskie mog³y otrzymywaæ zaliczki do pewnego poziomu, podwarunkiem, ¿e mog³y zaœwiadczyæ, i¿ wczeœniejsze zadatki zosta³y ju¿ czêœciowo wydatkowane.
16 Debata w trakcie V Konferencji nt. oceny funduszy strukturalnych, Budapeszt, 26-27 czerwca 2003 r.17 Liczba inicjatyw, w zwi¹zku z którymi zawarto kontrakty z beneficjantami programu, wzros³a z 2100 na koniec roku 2002 do ponad
4300 na koniec kwietnia 2003 r. Bud¿et unijny przeznaczony na realizacjê tych inicjatyw odpowiada z gór¹ 80% kwocie udostêpnionejzainteresowanym krajom przez okres pierwszego roku. Z koñcem roku 2002 zaledwie 40% tej kwoty przeznaczono na rzeczkoñcowych odbiorców. Ca³kowita suma p³atnoœci lub dop³at wynios³a w okresie do koñca maja 2003 r. ponad 201 mln euro.
�ród³a:Ex post evaluation of Objective 1 1994–1999, 2003
Ex post evaluation of 1994–99 Objective 2 programmes , czerwiec 2003
Ex post evaluation URBAN Community Initiative (1994–1999), sierpieñ 2003
Ex post evaluation of the INTERREG II Community Initiative (1994–99), 2003
Efficiency of Structural Funds Implementation Methods, 2003
An examination of the ex-post macroeconomic impacts of CSF 1994–99 on Objective 1 countries and regions: Greece, Ireland, Portugal, Spain, East Germany
and Northern Ireland, grudzieñ 2002
Assessing the Regional Economic Effects of Structural Funds Investments, wrzesieñ 2003
The Socio Economic Impact of Cohesion Fund Interventions, 1987 (3 tomy)
The economic impact of Objective 1 interventions for the period 2000–2006, maj 2002
Thematic Evaluation of Information Society, paŸdziernik 2002
The Thematic Evaluation on the Contribution of the Structural Funds to Sustainable Development, grudzieñ 2002
Thematic Evaluation of the Territorial Employment Pacts, paŸdziernik 2002
Human capital in a global and knowledge based economy, Angel de La Fuente and Antonio Ciccone, maj 2002
A study on the impact of Member State policies on social and economic cohesion at regional level, London School of Economics, grudzieñ 2003
A study on regional factors of competitiveness, Cambridge Econometrics, listopad 2003
Impact of Community policies on social and economic cohesion, LABOR, paŸdziernik 2003
A study on the needs of regions in current Member States and the candidate countries in areas that are eligible for Structural Funds, Alphametrics, listopad 2003
Relocation and European Integration. Is Structural Spending justified? K.Midelfart-Knarvik, H. Overman, Economic Policy, paŸdziernik 2002
Regional Policy in the European Union, R. Leonardi, 2003.
220
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:48
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Z a ³ ¹ c z n i k s t a t y s t y c z n y d o c z . 4
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej 179
221
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:48
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
180
A4.
1P
rzyd
zia³
fun
du
szy
stru
ktu
raln
ych
wg
celó
wi
kraj
ów
,20
00-2
006
BE
DK
DE
EL
ES
FR
IEIT
LU
NL
AT
PT
FI
SE
UK
UE
15
Prz
ydzi
a³œr
od
ków
na
lata
2000
-200
6(m
lneu
row
gce
nz
1999
r.)
Cel
10
01
92
29
20
96
13
77
44
32
54
13
15
21
93
50
02
61
16
12
49
13
72
25
08
51
27
54
4
sto
pn
iow
ew
yco
fyw
anie
(ew
.:fi
nan
sow
anie
prz
ejœc
iow
e)6
25
07
29
03
52
55
11
77
31
87
01
23
02
90
50
01
16
78
41
1
Cel
23
68
15
62
98
40
25
53
54
39
02
14
53
46
76
57
80
45
93
54
39
89
19
73
5
sto
pn
iow
ew
yco
fyw
anie
(ew
.:fi
nan
sow
anie
prz
ejœc
iow
e)6
52
75
25
09
86
12
03
77
61
19
10
20
30
52
70
62
71
8
Cel
37
37
36
54
58
10
21
40
45
40
03
74
43
81
68
65
28
04
03
72
04
56
82
40
50
Inn
e*2
45
27
41
74
88
58
22
50
12
73
15
91
24
71
56
20
37
97
33
31
63
75
10
61
11
55
2
Ca³
kow
ita
kwo
tafu
nd
usz
yst
rukt
ura
lnyc
h2
03
88
22
29
79
72
18
20
45
13
71
56
69
32
47
29
63
69
23
22
31
84
81
97
62
21
20
22
23
16
57
61
94
01
0
Fu
nd
usz
Sp
ójn
oœc
i3
06
01
11
60
55
63
06
01
78
36
Og
ó³e
m2
03
88
22
29
79
72
48
80
56
29
71
56
69
38
03
29
63
69
23
22
31
84
82
28
22
21
20
22
23
16
57
62
12
01
0
Og
ó³e
m(%
PK
Bw
2000
r.,w
gce
nz
1999
r.)
0,1
0,1
0,2
2,9
1,4
0,2
0,6
0,4
0,1
0,1
0,1
2,9
0,2
0,1
0,2
0,0
Lic
zba
lud
no
œcio
bjê
ta...
(%ca
³oœc
ipo
pu
lacj
i)
Cel
10
,00
,01
7,3
10
0,0
58
,52
,72
6,6
33
,60
,00
,03
,46
6,6
21
,01
0,6
8,6
22
,3
sto
pn
iow
ew
yco
fyw
anie
(ew
.:fi
nan
sow
anie
prz
ejœc
iow
e)1
2,6
0,0
1,6
0,0
1,3
1,9
73
,40
,60
,01
,80
,03
3,4
0,0
0,0
3,5
3,4
Cel
21
2,5
10
,21
2,6
0,0
22
,23
1,3
0,0
12
,92
8,3
15
,02
4,8
0,0
30
,91
3,0
23
,41
8,1
Cel
38
7,4
10
0,0
81
,10
,04
0,2
95
,40
,06
5,8
10
0,0
98
,29
6,6
0,0
79
,08
9,4
87
,97
4,3
Ro
czn
yp
rzyd
zia³
œro
dkó
wn
a1
mie
szka
ñca
(weu
ro)
Cel
1:
:1
94
,12
85
,82
32
,22
82
,71
94
,71
62
,3:
:1
35
,33
48
,21
21
,11
04
,11
43
,02
17
,4
sto
pn
iow
ew
yco
fyw
anie
(ew
.:fi
nan
sow
anie
prz
ejœc
iow
e)6
9,5
:8
0,2
:9
5,3
70
,79
5,2
80
,7:
63
,2:
12
5,3
::
81
,99
3,6
Cel
24
1,4
41
,44
1,4
:4
1,4
41
,4:
41
,44
1,4
41
,44
1,4
:4
1,4
41
,44
1,4
41
,4
Cel
31
1,9
9,9
9,8
:1
9,2
11
,3:
14
,21
3,0
15
,89
,7:
14
,21
2,3
12
,61
2,3
*in
icja
tyw
yw
spó
lno
tow
e,
FIF
G(I
nst
rum
en
tF
ina
nso
wy
Ori
en
tacj
idla
Ryb
o³ó
wst
wa
)n
ieo
bjê
tyza
kre
sem
Ce
lu1
,P
okó
j�
ród³o
:D
GR
EG
IO
222
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:49
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
181
A4.2 Efekt dŸwigni finansowej w zwi¹zku z funduszami strukturalnymi w odniesieniu do wydatkówpublicznych i prywatnych w ramach Celu 1, 1994-1999 i 2000-2006
EUR
1994-1999* 2000-2006
Kwoty krajowychfunduszy publicznych
na 1 euro pochodz¹ce zfunduszy strukturalnych
Prywatne funduszeprzypadaj¹ce na 1 euro
z funduszystrukturalnych
Kwoty krajowychfunduszy publicznych
na 1 euro pochodz¹ce zfunduszy strukturalnych
Prywatne Funduszeprzypadaj¹ce na 1 euro
z funduszystrukturalnych
BE 0,77 1,18 1,02 1,43
DE 0,37 1,53 0,58 0,02
EL 0,52 0,28 0,50 0,48
ES 0,51 : 0,52 0,04
FR 0,54 0,23 0,88 0,33
IE 0,43 0,34 0,76 0,25
IT 1,40 : 0,89 0,45
NL 2,49 1,42 2,15 0,55
AT 1,59 3,79 0,33 1,76
PT 0,42 0,30 0,60 0,46
UK 0,53 0,24 0,85 0,43
11 krajów UE -ogó³em
0,62 0,36 0,63 0,29
* w oparciu o realne kwoty wydatkowane w okresie l. 1994-2000ES, IT: za l. 1994-1999, krajowe fundusze publiczne ³¹cznie z funduszami prywatnymi11 pañstw UE: oprócz FI, SE�ród³o: DG REGIO
A4.3 Po¿yczki (kredytowanie) Europejskiego Banku Inwestycyjnego, 1989-2002
mld EUR
1989-93 1994-99 2000-02
Ca³kowita kwota kredytowania w krajach unijnejUE-15
70,9 128,9 95,3
Rozwój regionalny, w tym: 47,2 86,7 59,3
Po¿yczki (kredyty) indywidualne 37,8 66,6 40,7
Ca³kowita kwota kredytów lub po¿yczek 9,4 20,1 18,6
Roczna œrednia, w tym: 9,4 14,4 19,8
Cel 1 5,0 6,8 10,5
Cel 2 3,4 5,5 6,6
Mieszane i inne 1,0 2,1 2,7
Ca³kowita kwota kredytowania w krajachakcesyjnych, w tym:
1,7 9,3 9,2
Po¿yczki (kredyty) indywidualne 1,3 8,4 7,8
Ca³kowita kwota kredytów lub po¿yczek 0,4 0,9 1,4
Œrednia roczna 0,3 1,6 3,1
�ród³o: EBI i Komisja Europejska
223
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:49
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
182
A4.
4C
eln
r1:
ori
enta
cyjn
eze
staw
ien
iefu
nd
usz
yst
rukt
ura
lnyc
hw
gka
teg
ori
iw
ydat
kow
anyc
hkw
ot,
2000
-200
6
BE
DK
DE
EL
ES
FR
IEIT
LU
NL
AT
PT
FI
SE
UK
UE
-o
gó
³em
Og
ó³e
mw
gka
teg
ori
i
mln
EU
R%
Œro
do
wis
kop
rod
ukc
yjn
e3
68
08
04
14
58
71
06
93
12
98
91
09
83
80
57
19
06
36
85
96
45
72
50
04
59
03
33
,8
Ro
lnic
two
30
08
69
98
51
54
32
44
12
21
60
90
11
71
16
58
37
21
35
68
74
5,1
Leœ
nic
two
30
98
12
78
84
55
32
24
90
05
39
12
36
33
19
05
1,4
Ro
zwó
job
szar
ów
wie
jski
ch8
02
34
31
09
92
32
83
80
42
15
52
01
11
47
73
80
53
20
58
89
26
,5
Ryb
o³ó
wst
wo
20
02
93
06
89
91
85
06
12
10
61
11
02
98
40
,7
Wsp
arci
ed
u¿y
chp
rzed
siêb
iors
tw3
80
60
21
33
10
84
80
02
35
03
23
12
37
50
15
72
55
31
,9
Wsp
arci
eM
SP
irze
mio
s³a
15
20
23
70
95
32
36
82
31
30
62
10
30
22
76
26
38
20
11
79
12
48
12
84
99
,5
Tu
ryst
yka
40
02
35
58
55
46
15
25
61
40
40
83
63
89
84
22
06
37
06
2,7
Bad
ania
iro
zwó
jtec
hn
olo
gii
96
01
52
44
10
19
40
87
25
22
50
10
61
96
78
11
99
44
12
81
38
6,0
Zas
ob
yL
ud
zkie
19
00
59
02
39
75
88
58
12
37
84
44
00
50
31
48
38
68
25
91
49
20
14
31
37
82
3,1
Po
lityk
ary
nku
pra
cy4
01
99
47
66
41
62
99
50
11
40
01
72
93
97
67
13
49
39
23
16
,8
Rei
nte
gra
cja
(w³¹
czen
ie,i
nkl
uzj
a)sp
o³e
czn
a2
70
12
18
72
95
31
20
62
10
20
80
11
36
73
19
18
38
44
23
73
,1
Po
zyty
wn
ed
zia³
anie
ryn
kup
racy
na
rzec
zko
bie
t0
05
46
34
52
40
25
10
38
40
12
51
19
19
96
17
37
1,3
Ed
uka
cja
iszk
ole
nie
zaw
od
ow
e6
10
93
51
41
11
24
87
87
40
91
55
20
11
24
73
65
21
51
09
47
37
,0
Prz
edsi
êbio
rczo
Ͼ9
90
12
09
72
42
67
81
20
16
57
22
03
12
27
38
97
75
30
67
01
4,9
Infr
astr
ukt
ura
62
05
66
41
18
41
18
36
31
21
61
31
97
47
00
30
16
84
33
44
10
21
60
85
61
69
41
,3
Tra
nsp
ort
90
31
02
64
97
91
28
43
99
54
31
34
03
03
21
11
13
34
65
26
98
61
9,8
Tel
eko
mu
nik
acja
isp
o³e
czeñ
stw
oin
form
acyj
ne
60
17
71
49
68
02
94
10
41
10
30
78
49
61
15
63
63
47
23
3,5
Œro
do
wis
kon
atu
raln
e4
30
23
73
21
90
64
05
45
12
18
27
21
01
84
24
29
76
56
91
74
33
12
,8
En
erg
ia5
01
14
11
28
74
34
42
69
01
44
69
73
10
91
66
31
,2
Op
ieka
socj
aln
aio
chro
na
zdro
wia
00
01
24
71
74
01
89
02
43
03
01
82
78
41
02
53
63
3,9
Inn
e5
03
53
55
91
82
54
15
80
90
37
36
01
41
41
30
25
04
1,8
Og
ó³e
m6
25
01
99
59
20
96
13
80
96
38
05
30
88
22
12
20
12
32
61
19
02
99
13
72
26
25
21
35
95
51
00
,0
Ud
zia³
ca³k
ow
ityc
hp
rzyd
zia³
ów
ob
jêty
chC
elem
1(w
ujê
ciu
pro
cen
tow
ym)
0,5
0,0
14
,71
5,4
28
,02
,82
,31
6,3
00
,10
,70
,20
,54
,61
4,0
10
0,0
�ró
d³o
:D
GR
EG
IO
224
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:49
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
183
A4.5 Kwoty wydatkowane z funduszystrukturalnych na cele zwi¹zane z transportem wramach Celu 1, 2000-2006
% ca³oœci
Drogi 33,1
Kolej 29,4
Autostrady 16,5
Transport miejski 6,1
Porty 6,1
Transport multimodalny 3,9
Lotniska 2,4
Inne 2,0
Drogi wodne 0,4
Inteligentne Systemy Transportowe 0,3
Ogó³em 100,0
�ród³o: DG REGIO
A4.6 Makroekonomiczne oddzia³ywanie polityki strukturalnej wg ocen dokonanych ex post, 1994-1999:wyniki symulacji HERMIN
ró¿nica procentowa wobec „linii podstawowej” nie objêtej polityk¹ w 1999 r.
Grecja Hiszpania Irlandia Portugalia WschodnieNiemcy
IrlandiaPó³nocna
PKB 2,2 1,4 2,8 4,7 3,9 1,3
Produkcja przemys³u przetwórczego 3,4 3,7 4,7 10,6 3,2 0,6
Produkty rynku us³ug 2,4 1,2 2,4 4,8 4,4 2,2
Inwestycje sta³e* 18,1 9,1 12,1 24,8 7,8 1,2
WydajnoϾ pracy* 2,3 2,1 2,2 6,6 1,2 0,5
Zatrudnienie* 1,0 1,5 4,7 3,7 2,0 0,1
* tylko sektor wytwóczy�ród³o: DG REGIO
225
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:49
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
184
A4.7 Oddzia³ywanie polityki strukturalnej na infrastrukturê zeczow¹ i kapita³ ludzki, 1994-2010: wynikisymulacji HERMIN
ró¿nica procentowa wobec podstawy nie objêtej polityk¹ w 2010 r.
Lata Grecja Hiszpania Irlandia Portugalia WschodnieNiemcy
Irlandia Pó³nocna
Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki Rzeczowy Ludzki
1993 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
1994 1,1 1,0 1,2 0,7 1,1 1,5 3,5 3,8 0,9 0,4 0,1 0,3
1995 2,7 1,9 2,3 1,4 2,3 2,9 6,3 7,2 1,6 0,8 0,2 0,5
1996 3,9 2,7 3,3 2,0 3,3 4,1 8,8 11,0 2,3 1,2 0,4 0,8
1997 4,9 3,5 4,3 2,6 4,3 5,5 11,0 14,2 2,9 1,5 0,5 1,0
1998 6,0 4,1 5,4 3,4 5,1 6,6 13,2 17,4 3,5 1,8 0,6 1,2
1999 7,0 4,8 6,5 4,0 5,8 7,6 15,3 20,5 4,0 2,1 0,7 1,4
2010 4,8 2,8 4,6 2,1 2,5 4,1 8,7 11,5 2,0 1,2 0,6 0,8
�ród³o: DG REGIO
A4.8 Efekty dzia³añ interwencyjnych podejmowanych w ramach Celu 1, ujête w wymiarzehandlowym, 2000-2006
„Wycieki” do krajów UE*(odsetek obszarów dzia³añinterwencyjnych w ramach
Celu 1)
„Wycieki” do krajów niewchodz¹cych w sk³ad UE*(odsetek obszarów dzia³añ
interwencyjnych w ramach Celu 1)
Grecja 42,6 3,8
Hiszpania 14,7 13,2
Irlandia 26,7 11,1
Portugalia 35,2 6,7
Nowe landy Niemiec 18,9 9,4
Mezzogiorno 17,4 8,6
Ogó³em 24,3 9,1
* Import jako odsetek kwot wydatkowanych w ramach funduszy strukturalnych�ród³o: Eurostat, tabele nak³adów i wyników
226
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:49
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
185
A4.
9O
bsz
ary
spo
zaC
elu
1:o
rien
tacy
jne
zest
awie
nie
fun
du
szy
stru
ktu
raln
ych
wg
kate
go
rii
wyd
atko
wan
ych
kwo
t,20
00-2
006
BE
DK
DE
EL
ES
FR
IEIT
LU
NL
AT
PT
FI
SE
UK
UE
-o
gó
³em
Og
ó³e
mw
gka
teg
ori
i
mln
EU
R%
Œro
do
wis
kop
rod
ukc
yjn
e45
115
328
0629
421
7733
6170
1605
2157
377
030
944
241
434
6916
913
29,1
Ro
lnic
two
29
02
84
53
04
23
18
00
32
61
11
20
24
60
,4
Leœ
nic
two
28
03
31
71
31
50
01
93
10
83
0,1
Ro
zwó
job
szar
ów
wie
jski
ch1
42
53
17
14
45
60
44
35
12
47
21
87
84
18
27
16
32
11
26
01
4,5
Ryb
o³ó
wst
wo
30
08
01
82
30
10
51
25
46
0,1
Wsp
arci
ed
u¿y
chp
rzed
siêb
iors
tw4
11
11
58
35
81
96
09
37
14
73
10
21
36
62
1,1
Wsp
arci
eM
SP
irze
mio
s³a
15
93
91
48
95
06
21
13
24
78
67
32
65
26
56
02
02
22
22
88
48
45
61
4,6
Tu
ryst
yka
10
34
33
44
30
58
78
51
32
83
92
13
79
40
56
13
92
16
83
,7
Bad
ania
iro
zwó
jtec
hn
olo
gii
73
35
46
71
18
32
51
16
10
41
02
11
32
15
10
35
62
19
25
94
4,5
Inn
e0
00
00
30
02
50
00
00
00
53
0,1
Zas
ob
yL
ud
zkie
683
597
5700
206
3280
5831
5343
6746
2149
710
204
594
902
5641
3096
353
,3
Po
lityk
ary
nku
pra
cy1
65
23
52
38
74
51
02
51
07
47
14
29
18
80
82
64
10
14
91
93
12
69
90
75
15
,6
Rei
nte
gra
cja
(w³¹
czen
ie,i
nkl
uzj
a)sp
o³e
czn
a2
22
14
21
14
53
04
41
14
96
14
26
61
57
45
14
05
38
11
46
16
34
65
71
11
,3
Po
zyty
wn
ed
zia³
anie
ryn
kup
racy
na
rzec
zko
bie
t1
08
05
81
20
29
83
42
24
51
22
18
31
94
16
33
66
23
98
4,1
Ed
uka
cja
iszk
ole
nie
zaw
od
ow
e8
45
45
42
48
21
61
54
51
81
19
15
50
51
02
60
13
61
52
14
18
60
76
10
,5
Prz
edsi
êbio
rczo
Ͼ1
05
16
61
04
66
31
30
01
37
31
11
03
06
71
12
16
21
87
34
99
54
68
43
11
,8
Infr
astr
ukt
ura
225
4199
832
715
2322
5932
1113
2434
069
203
130
136
779
8198
14,1
Tra
nsp
ort
22
51
91
16
95
01
59
32
12
51
13
88
73
29
52
82
20
37
3,5
Tel
eko
mu
nik
acja
isp
o³e
czeñ
stw
oin
form
acyj
ne
94
20
74
40
68
28
73
98
15
81
51
13
24
01
65
10
06
1,7
Œro
do
wis
kon
atu
raln
e7
38
66
26
87
92
11
23
76
96
16
22
82
96
06
53
54
78
43
43
7,5
En
erg
ia7
43
41
43
27
01
28
50
11
11
24
82
29
0,4
Op
ieka
socj
aln
aio
chro
na
zdro
wia
93
15
36
13
07
20
40
01
56
46
16
45
42
40
,7
Inn
e2
10
22
00
11
40
00
00
20
00
15
90
,3
Inn
e55
3233
432
6141
44
429
238
3818
4249
435
1981
3,4
Og
ó³e
m14
1482
298
3885
870
4111
864
159
7514
9231
0115
8773
312
0815
0110
324
5805
510
0,0
Ud
zia³
ca³k
ow
ityc
hp
rzyd
zia³
ów
nie
ob
jêty
chC
elem
1(w
ujê
ciu
pro
cen
tow
ym)
2,4
1,4
16
,91
,51
2,1
20
,40
,31
2,9
0,2
5,3
2,7
1,3
2,1
2,6
17
,81
00
,0
�ró
d³o
:D
GR
EG
IO
227
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:49
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen
Trzeci raport na temat spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
C z ê œ æ 4 — O d d z i a ³ y w a n i e i w a r t o œ æ d o d a n a p o l i t y k i s t r u k t u r a l n e j
186
A4.10 Œrodki wyasygnowane z funduszy strukturalnych na rzecz rozwoju wsi, 2000-2006
Europejski FunduszOrientacji i Gwarancji Rolnej
- sekcja informacyjna(Orientacji)
Europejski FunduszRozwoju Regionalnego
mln EUR % ca³oœci mln EUR % ca³oœci
Rolnictwo 6786 39,1 88 6,3
Leœnictwo 1842 10,6 27 1,9
Propagowanie przystosowywania siê w ramach rozwojuobszarów wiejskich
8712 50,2 1276 91,8
z czego poza rolnictwem i leœnictwem: 2588 14,9 664 47,8
�ród³o: DG REGIO
A4.11 Kwoty zobowi¹zañ finansowych jako œrodki wyasygnowane w ramach funduszy strkturalnych wnowych Pañstwach Cz³onkowskich, 2004-2006
mln EUR (wg cen z 1999 r.)
CY CZ EE HU LT LV MT PL SI SK %ca³oœci
Cel 1 0 1286 329 1765 792 554 56 7321 210 921 61,0
Cel 2 25 63 0 0 0 0 0 0 0 33 0,6
Cel 3 (poza obrêbem Celu 1) 20 52 0 0 0 0 0 0 0 40 0,5
Finansowy InstrumentOrientacji dla Rybo³ówstwa
3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0,0
Interreg 4 61 9 61 20 14 2 196 21 37 2,0
Equal 2 28 4 27 11 7 1 119 6 20 1,0
Fundusz Spójnoœci 48 836 276 994 544 461 20 3733 169 510 35,0
Ogó³em 101 2328 618 2847 1366 1036 79 11369 405 1560 21708
* zestawienie wg krajów ma charakter orientacyjny�ród³o: DG REGIO
A4.12 Orientacyjne kwoty zobowi¹zañ finansowych jako œrodków wyasygnowanych w ramach funduszystrkturalnych w nowych Pañstwach Cz³onkowskich, 2004-2006
% ca³oœci
CY CZ EE HU LT LV MT PL SI SK
Podstawowa infrastruktura 16,9 37,2 16,4 39,4 32,6 14,1 40,5
Konkurencyjnoœc/Przemys³ iPrzedsiêbiorczoœæ
17,9 19,7 21,5 25,3 25,0 60,0 15,2 57,5 14,5
Rozwój zasobów ludzkich 21,9 20,5 28,2 18,3 21,2 17,0 17,8 31,9 27,2
Rolnictwo, rozwój obszarów wiejskich irybo³ówstwo
67,5 12,0 18,7 15,9 15,3 18,5 11,0 16,7 9,9 17,7
Rozwój regionalny 31,2 18,0 10,0 35,9
Odnowa miast 30,0
Inne* 2,5 3,9 1,7 2,7 2,0 0,3 0,8
Ogó³em 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
* ³¹cznie z Pomoc¹ Techniczn¹�ród³o: DG REGIO
228
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
0
5
25
75
95
100
co_pl_2003_012.psC:\co_pl_2003\co_pl_2003_012.vp27 April 2004 11:30:49
Color profile: Generic CMYK printer profileComposite Default screen