cyberpesten. een roadmap voor scholen en leerkrachten · 97.0 1.4 0.8 0.2 0.1 0.4 3.0 ik zette...
TRANSCRIPT
Cyberpesten. Een roadmap voor scholen en leerkrachten
dr. Evi Verdonck – onderzoeker expertisecentrum Resilient People, UCLLGie Deboutte – stafmedewerker Dienst Onderwijs en Studentenbeleid, UCLL – voorzitter van het Netwerk Kies Kleur tegen Pestendr. Anne Groenen – Verantwoordelijke expertisecentrum Resilient People, UCLL
In welke mate komt cyberpesten voor in
jouw school?
Feiten en cijfers78%
heeft een smartphone
Cyberpesten gebeurt
vooral door Instant
Messaging, SMS
en foto-berichten
54%zegt slachtoffer te zijn
geweest van
cyberpesten
41%zegt wel eens gecyberpest te
hebben
Medeleerlingen (60%)
en volwassenen (4.3%) worden aangeduid als pleger
Cyberpesten komt
vooral voor in
bso, tso
en BuSo
Prevalentie en incidentie slachtoffersNooit 1-2 keer 3-5 keer 6-12 keer 13-24 keer Meer dan 25 keer Life-time
Zei iemand gemene dingen tegen jou of schold iemand jou uit
via SMS of online-berichten? (N=1706)62.8 13.9 12.3 4.9 2.6 1.9 37.2
Zei iemand gemene dingen over jou tegen anderen via SMS of
online-berichten? (N=1693)69.4 11.6 10.3 4.7 1.5 1.6 30.6
Verspreidde iemand roddels of leugens over jou via SMS of
online-berichten, om jou te kwetsen? (N=1680)76.0 10.6 6.9 3.5 1.1 1.0 24.0
Werd je uitgesloten, geblokkeerd of genegeerd door anderen
op sociale netwerk sites of een online groepsgesprek, om jou te
kwetsen? (N=1689)
77.4 10.3 7.2 2.5 1.2 0.8 22.6
Gaf iemand persoonlijke informatie over jou door via
berichten? (N=1688)87.9 5.3 3.9 1.5 0.6 0.5 12.1
Dreigde iemand via SMS of online-berichten dingen te doen die
jou zouden kwetsen? (N=1694)88.3 4.9 4.2 0.9 0.9 0.6 11.7
Hackte iemand jouw profiel en heeft die persoon jouw
persoonlijke informatie gestolen, om jou te kwetsen?
(N=1695)
90.8 3.8 4.2 0.6 0.2 0.2 9.2
Hackte iemand jouw profiel en deed die persoon alsof hij/zij
jou was, om jou te kwetsen? (N=1691)93.1 2.8 2.9 0.4 0.2 0.3 6.9
Gaf iemand beschamende filmpjes of foto’s van jou door via
berichten, om jou te kwetsen? (N=1691)94.0 2.7 1.9 0.6 0.2 0.5 6.0
Zette iemand persoonlijke informatie over jou online, om jou te
kwetsen? (N=1695)94.0 2.3 2.4 0.6 0.2 0.2 6.0
Zette iemand beschamende filmpjes of foto’s van jou online,
om jou te kwetsen? (N=1696)94.2 2.8 2.3 0.3 0 0.4 5.8
Maakte iemand een vals profiel aan op jouw naam en deed die
persoon alsof hij/zij jou was? (N=1693)94.4 2.9 1.8 0.4 0.2 0.2 5.6
Zette iemand aangepaste filmpjes of foto’s van jou online?
(N=1691)97.1 0.9 1.0 0.5 0.2 0.2 2.9
Prevalentie en incidentie pestersNooit 1-2 keer 3-5 keer 6-12 keer 13-24 keer > 25 keer Life-time
Ik zei gemene dingen tegen iemand of schold hem/haar uit via SMS
of online-berichten (N=1689)73.9 13.2 6.6 3.3 1.7 0.7 26.1
Ik zei gemene dingen over iemand tegen anderen via SMS of online-
berichten (N=1687)77.3 9.7 5.2 4.5 2.3 0.7 22.7
Ik sloot bepaalde personen uit, blokkeerde of negeerde hem/haar
op sociale netwerk sites of een online groepsgesprek (N=1685)80 9.8 5.7 2.6 1.0 0.4 20.0
Ik gaf persoonlijke informatie over iemand door via berichten.
(N=1681)91.7 4.2 2.2 1.1 0.4 0.1 8.3
Ik verspreidde roddels of leugens over iemand via SMS of online-
berichten (N=1682)93.2 3.4 1.4 0.8 0.7 0.4 6.8
Ik bedreigde iemand via SMS of online-berichten, dat ik dingen zou
doen om hem te kwetsen (N=1685)95.3 2.1 1.1 0.7 0.2 0.2 4.7
Ik gaf beschamende filmpjes of foto’s van iemand door via berichten
(N=1683)95.7 1.7 0.8 0.8 0.4 0.4 4.3
Ik zette beschamende filmpjes of foto’s van iemand online
(N=1682)95.8 2.1 0.8 0.6 0.4 0.2 4.2
Ik zette persoonlijke informatie over iemand online (N=1685) 96.7 1.8 0.7 0.4 0.4 0.0 3.3
Ik hackte iemand zijn profiel en ik heb zijn/haar persoonlijke
informatie gestolen (N=1685)96.8 1.4 0.9 0.4 0.2 0.1 3.2
Ik hackte iemand zijn profiel en deed alsof ik hem/haar was
(N=1681)97.0 1.4 0.8 0.2 0.1 0.4 3.0
Ik zette aangepaste filmpjes of foto’s van iemand online (N=1677) 97.0 1.2 0.6 0.2 0.7 0.1 3.0
Ik maakte een vals profiel aan op iemand anders zijn naam en deed
alsof ik hem/haar anders was (N=1684)97.4 1.1 0.9 0.1 0.4 0.1 2.6
Wat zijn de factoren die het risico op
cyberpesten vergroten?
Voorspellende factoren van cyberpestgedrag
Laag zelfbeeld
laag schoolwelbevinden
Overlap zelf pesten en gepest worden
Veel tijd besteden met vrienden
Hoog internetgebruik
Offline pesten
Schoolklimaat
Relatie met leerkracht
…
Economische omstandigheden
en cultuur(macrosysteem)
Schoolklimaat- en beleid
(mesosysteem)
Leeftijdsgenoten, familie,
leerkrachten (microsysteem)
Kind
Individuele kenmerken
Figuur: Ecologie ven pesten (Bronfenbrenner, 1994)
Wat hebben jullie nodig om cyberpesten op
school aan te pakken?
Roadmap cyberpesten: Aan de slag!
Casus 1: besloten WhatsApp-groep K. is nieuw op school. Hij is hoogbegaafd en sterk in wiskunde en wetenschappen. Sociaal heeft hij het iets moeilijker (Asperger), vooral omdat hij eerlijk en rechtuit is en zich houdt aan gemaakte afspraken.
Enkele leerlingen in zijn klas hebben een WhatsApp-groep opgericht waarin K. het voorwerp is van spottende commentaren. Er worden daar ook bewerkte en niet-bewerkte foto’s en video’s gedeeld waarop K. belachelijk wordt gemaakt. Kwetsend en behoorlijk grof voor wie het te zien krijgt.
Twee leerlingen vonden dat het te ver ging. Ze hebben de digitale zorgleerkracht geïnformeerd over het cyberpesten. Ze hopen dat zij voor een doorbraak kan zorgen zodat het pesten stopt.
Casus 2: leerkracht in het nauw
• Mevrouw J. is het voorwerp van spotternijen van klas 2C. De klik met de klas is er nooit gekomen en mondt nu uit in verregaand gepest op het internet: in een WhatsApp-groep, waar heel de klas deel van uitmaakt, worden grove commentaren en bijgewerkte foto’s van mevrouw J. gepost en gedeeld. Drie leerlingen lijken het voortouw te nemen. Het is niet duidelijk om welke leerlingen het gaat (wegens gebruik van nicknames).
• Een leerling lekte het nieuws naar haar klastitularis. Pas dan raakte de school op de hoogte van het gebeuren.
• …/…
Casus 2: leerkracht in het nauw
• …/…
• Omwille van de schokkende boodschappen werd de groep geconfronteerd met wat ze aan het doen was. De klas werd gedwongen om zich te verontschuldigen. Er volgde een collectieve sanctie.
• Drie dagen later werd een variant van de WhatsApp-groep tegen mevrouw J. opgestart…
Schoolbrede aanpak
Een integrale schoolaanpak combineert acties en initiatieven die
het positief team-, klas- en schoolklimaat bevorderen
de brede doelgroep van leerlingen, leerkrachten en ouders preventief versterken
de risicofactoren van cyberpesten beperken of neutraliseren
een efficiënte en kwaliteitsvolle incidentaanpak en -afhandeling mogelijk maken
Acties ter bevordering van het schoolwelbevinden
Leerling
• Zorg dat leerlingen zich betrokken voelen en meer verantwoordelijkheid ervaren
• Zet in op de interesses en talenten van leerlingen
• Voorzie ontspanningsmogelijkheden en een gevarieerd vrijetijdsaanbod
• Let op dynamieken binnen de klasgroep
Leerkracht
• Bevorder de samenwerking tussen personeelsleden
Leerling – leerkracht – ouders
• Zorg voor een goede samenwerking en dialoog tussen leerlingen, leerkrachten en ouders
• Zet in op verbondenheid
• Creëer een inspraakmoment voor ouders en zet in op een informele band
Toepassing casus: WAT – HOE – VOORBEELD
Zet in op preventie
Opstellen van een visie
• Doelstellingen formuleren
• Continue beleid i.p.v. eenmalige acties Anti-pestbeleid
Werkgroep met alle actoren
• Gedragen door alle actoren
• Inbedding in schoolbeleid
Concrete acties
• Algemene preventiemaatregelen
• Specifieke preventiemaatregelen
Acties algemene en specifieke preventie
Algemene preventie Specifieke preventie
Laagdrempelige meldpunten Meldpunt (cyber)pesten
Gevarieerd spel- of activiteitenaanbod Informatieve spelen (cyber)pesten
Toon interesse in de leefwereld van lln Ga in gesprek met lln over mediagebruik
Betrokkenheid van lln verhogen Buddy-werking
Zet in op (online) weerbaarheid Werken rond groepsgevoel
Zet in op professionalisering en coaching van lkr Vormingen rond ICT, digitale media, nettiquette
en e-safety
Maak lln en lkr mediawijs Kennis rond digitale media
Bespreek dynamieken in de groep Dynamieken cyberpesten, rol van omstaanders
Maak duidelijke afspraken Verduidelijk anti-pestbeleid
Zet in op continue beleid, geen eenmalige acties Werk beleid uit en betrek alle betrokkenen
gedurende het hele schooljaar
Creëer inspraakmoment voor ouders Open klasdag, anti-pestbeleid
Leer elkaar kennen Kennismaken is meer dan een namenrondje
Communiceer met en informeer lln en ouders Informeren en sensibiliseren rond anti-pestbeleid
én lln en ouders hierin betrekken
lln
lkr
lln – lkr
lln – lkr - ouders
Toepassing casus: WAT – HOE – VOORBEELD
Curatieve maatregelenLeerling
• Werk met alle betrokkenen: pester, gepeste en omstaander
• Heb oog voor de sfeer in de klas
• Zet in op peer-support
Leerkracht
• Stel een handelingsplan of draaiboek op
• Communiceer met collega’s
Ouders
• Formuleer adviezen voor ouders
Toepassing casus: WAT – HOE – VOORBEELD
Eén van mijn leerlingen wordt gecyberpest
• Zoek een geschikt moment om in gesprek te gaan
• Beluister wat er speelt en neem het verhaal ernstig: focus op gevoelens, gedachten, gedrag
• Verduidelijk de aanpak van de school
• Informeer welke acties de leerling al ondernomen heeft, welke waren succesvol?
• Beschuldig het slachtoffer niet
• Maak afspraken met de leerling
• Organiseer eventueel een tussenkomst op klasgroep niveau
• Signaleer/overleg met het leerkrachtenteam
• Zoek samen met de betrokken leerlingen naar steunfiguren in zijn/haar omgeving
• Betrek de ouders
• Voorzie nazorg en eventueel een nagesprek
Eén van mijn leerlingen cyberpest • Zoek een geschikt moment om in gesprek te gaan
• Kies voor een confronterende (confronteer hem/haar met wat hij/zij gedaan heeft, verwijs naar bewijsmateriaal, getuigenissen,…) of een probleemoplossende aanpak
• Verduidelijk de aanpak van de school
• Beluister het verhaal van de pester: focus op gevoelens, gedachten, gedrag
• Geef aan welke negatieve invloed de (cyber)pesterijen hebben op de gepeste (en de groep)
• Afhankelijk van de aard van het incident en de gevolgen kan je de ouders betrekken
• Wijs op de verantwoordelijkheid van de pester: hij/zij krijgt de opdracht om stappen te zetten die de veiligheid van het slachtoffer opnieuw garanderen en er voor zorgen dat de schade en het geschonden vertrouwen opnieuw worden hersteld
• Zoek samen met de betrokken leerlingen naar steunfiguren in zijn/haar omgeving
• Voorzie nazorg en eventueel een nagesprek
Legende
Naam van het pakket met jaartal en auteur/verantwoordelijke organisatie
Thema’s
Doelgroep (leeftijd/leerjaar/onderwijsvorm)
Doelstellingen
Werkwijze
Duurtijd
Beschikbaarheid
Meer weten?
Roadmap cyberpesten:
Van Haeken, S., Verdonck, E., & Groenen, A. (2018). Cyberpesten. Een roadmap voor scholen en leerkrachten. Deel I: Cyberpesten? Diepenbeek: UC Leuven-Limburg.
Van Haeken, S., Verdonck, E., & Groenen, A. (2018). Cyberpesten. Een roadmap voor scholen en leerkrachten . Deel II: Vertaling naar de praktijk? Diepenbeek: UC Leuven-Limburg.
Onderzoeksrapport:
Van Haeken, S., Verdonck, E., & Groenen, A. (2018). Geweld, gemeten en geteld: scholenonderzoek 2018. Aanbevelingen in de aanpak van geweld tegen kinderen en jongeren. Een onderzoeksproject in opdracht van de Vlaamse Overheid. Diepenbeek: UC Leuven-Limburg
Contactgegevens:
[email protected] (verantwoordelijke expertiscentrum Resilient People)
Expertisecentrum Resilient People
• PWO projecten: Sterke start: uitwerken van een participatief en empowerend
groepsprogramma voor jonge gezinnen
Together we care: ontwikkelen van een samenwerking met de 1ste lijn rond het jonge kind
Aanpak van (cyber)pesten op maat van het hoger onderwijs
Blended hulpverlening om de signalering, verwerking en nazorg van agressie in de integrale jeugdhulp te ondersteunen
Verhogen van veerkracht tijdens en na de zwangerschap voor jonge gezinnen
Een greep uit…
• Interne projecten
• Defiscalisering en valorisatie: Onderzoek naar de methodiek van herstelgericht werken in
gezinnen met plegers met een radicaliseringslabel
Mid-wife led units in Vlaanderen
Voorbij socialisatie en emancipatie: ecocipatieperspectief
Agressie in de zorg: online platform ontwikkeling
Ivan-tool: omgaan met agressie, valorisatie (Icoba, Idewe)
Babo de Beer: doorontwikkeling van onderwijs naar andere sectoren
Een greep uit…
• Externe projecten: Geweld geteld bij kinderen en jongeren: thuis, op school en in de
vrije tijd (Vlaamse overheid)
Impactmeting en evaluatie van de Drempelmeter: Toegankelijkheidsscan voor organisaties (Europa, stad Hasselt)
INTER pregnAncy Coaching for a healthy future (FWO, KU Leuven): telemonitoring bij jonge gezinnen
SWIFT: Stoppen van geweld tegen vrouwen kinderen via een integraal en snel traject (Europa, Justice).
ZuMa, Living lab: co creatie als een professionaliseringstraject afgestemd op noden en behoeften van de arbeidsmarkt. (provinciaal)
Cultiveren van zorg ethisch leiderschap in Vlaamse woonzorgcentra (Vlaamse overheid)
…
Een greep uit …
• Dienstverlening en navorming:
bemiddeling & conflicthantering
zelfzorg & krachtgericht werken
oudergericht werken, werken rond veerkracht in gezinnen
opleiden voorzitters cliëntoverleg integrale jeugdhulp
lerende communities
ontwikkeling en begeleiding van een anti-pestbeleid in school- en professionele context
…
Een greep uit …