n y n E C H A

6

Cag

p;*:

aj

C a g p w a j ^e TM^a eTM^a 184rB03geHM nyT npeKO fflapraHa 188CpeMCKa nenoTM^a 194

Mope npecaxno u y aeMy ropa 10 n^aBO OKO y paBHM^M 198'R^o mbm KpOB Cpđuje 20 OBge hm ^apeBM Bume He ^OBe 202rB03geHa Kanuja yHaBa 30 ^a6pOBM noHOBO rpage 208n^aHMHCKO CBeTM^MmTe 40 npupoga noK^o^eHa nTM^aMa 2143aHOCHM norneg ropCKux OHMjy 50 Caxapa ycpeg BaHara 218HajcTapuja Me^y nnaHMHaMa 60 H m3 nujaHy peKy 222^pBeHe CTeHe Manor Konopaga 70 TuMMje no^e - My3ej Koju ^ mbm 226Hajnenmu Ka^OHM Grape nnaHMHe 78 Bucep Ba^eBCKux nnaHMHa 230HajBehe KpamKO no^e y Cp6ujM 84 ^eT M3Hag KpuBygaBor YB^a 236P mtobm gyHaBCKu 92 Tpu 6yha A36yKOBM^e 242Ceno Ha Kpajy CBeTa 100 3aBMnaj Benor aH^ena 246^yHaBCKM necHM npo^unu 106 PeKa noBpaTHM^a 250^apCTBO nTM^a y ^eHTpy rpaga 112 Kag peKa „p3a“ Kpo3 Ka^OH 254rpag 3amTuheHMx TeMe^a 116 nuTOMa go^MHa 3eneHor ^MMa 258Og CuHrugyHyMa go BuMMHa^ujyMa 124 ^pKBa Ha Bpa^jeM KaMeHy 262Kag ^yHaB nocTaHe Mope 130 KoT^MHa no Mepu MOBeKa 268He 3Ha ronuja mTa je genuja 136 Mhu heMO go PromTa, na mTa KomTa 272nyTeBUMa gecnoTa Cre^aHa 142 CaMO 3a xpa6pe 2763anuc o gyr0BeMH0CTM 150 ranepuja CKynnTypa uHcnupucaHa3eneHM 6op Ha 3naraoj nnaHMHM 156 BeKOBUMa 282

Kag je CBeTu ^op^e y6ujao a*gajy 164 PajcKe gBepu u 6paHa 3a geMOHe 288Je3epo nog o6na^MMa 170 3naTHM TeMe^M KaMeHe Kanuje 294Knucypa Koja je Hamna nyT go necMe 176 3eneHO Bpeno nog 6enoM nnaHMHOM 300^enoTe u Ha He6y u Ha 3eM^M 180 nocneg^e yTOMMmTe xajgyKa u ByKOBa 304

npecaxro Bpeno CKpn^eHe peKe 308 TaMo rge og3Ba^a TumuHa 422BogeHu npar Ha Kpajy By^a^a 312 n^aHMHa ca 6e36poj BuguKa 426Boga BpegHuja og cpehe 316 B^htobhm KpoB fflyMaguje 432Bogonag Ha MoKpa^CKoj CTeHu 320 3a mTa je CBe KpMB KpMBM Bup 436C 6enux CTeHa Be^aHM^e 324 B mhckm gBopu CBeTe ^e^unuje 440nehuHa 3a ruHuca 328 KaMeHo cp^e u MpTBa 3eM^a 444^enoTa y gy6uHu nnaHMHe 332 PeKa Koja nocTaje je3epo 448Xu^agy roguHa ne^^e 336 ^o^MHa Kpa^eBa 452nehuHCKM naBMpMHTM ucnog ,^y6amHM^e 340 Benu Hap^MCM Ha mbmmm 6apaMa 456nehuHCKO 6naro 3BM^ga 344 KocMaTa nnaHMHa 460Heuc^pnHO nehuHCKO 6naro 348 3By^M og MepMepa, myMe og gaBHMHa 464Ceno rpHMapa nog nehuHOM 352 Tonona Ha pacKpCHM^M nyTeBa 468npupoga o6ojeHa mbotom 356 nog CTapuM xpacToM 472HeHaMernMBa nenoTM^a jyra 360 ^o^MHa c py^oM puMoBaHa 476y 3arp^ajy nnaHMHa 364 Og 3^aTa nnaHMHa 480^o^em CTap, ogem M^ag 370 CBeTM^e Ha Ba6uMKoj ropu 484nuTOMa nnaHMHa coKonoBa 374 npo^ox eBan, npo^ox fflyMagujy 488YKneTM rpag Ha PagaH nnaHMHM 380 CBeTu raj Ha Tpu MopaBe 494ByKoB nyT go HayKe 384 Bene Boge ^pHM^e 498^o6pu ko^ m, xpa6pu BMTe3oBM 388 n^aHMHa nena Kao geBojKa 502ropocTac U3 KpenaHe 392 Mana nnaHMHa Be^MKor MMeHa 506npegeo KojuM ce TemKo uge 396 n^aHMHa 6peroBUTor MMeHa 512Kag nnaHMHa nocTaHe goM 400 PeKe nycTaxuje 518MecTo Ha kom 6ajKe jom ^MBe 404CTygeHa Boga nog CyBoM nnaHMHoM 408 KaneHgap MaHM^ecTa^uja 522HeBMg^MBa eTepMHHa CHara 414JacTpe6aMKe CTa3e 418 Manu peMHMK Ma^e no3HaTux nojMoBa 526

7

Cag

p;*:

aj

ftyg^MBM KpOB Cp6ujeHa^MOHa^HM napK u nyBeHM CKMjamKM ^eHTap KOnAOHMK - He6ecKa CTonu^a Cp6uie

nnaHi/iHCKi/i MacuB KonaoHUKa 3ay3UMa 2.758 km^^eHTpa^Hor gena Cp6uje. Oi/iBi/meH je peKaMa

Ha6, Tonni/i^a, Paci/rna, M6ap, Ci/iTHi/i a u JomaHM^a. KapaKTepi/icTi/maH je no cbom bucokom, 3apaB^eHOM fleny, ko]\a ce Ha3UBa PaBHU KonaoHUK. Ha ^eMy ce 6naro M3flBajajy ro6e^a u naHMuheB Bpx. MaKO naHMuheB Bpx c 2.017 m HagMopcKe BucuHe HMje HajBi/inii/i Bpx Cp6uje, BucoKa u npocTpaHa noBpm PaBHor KonaoHUKa nnaHi/iHy Bi/i3yenHO mmhm HajMapKaHTHMjoM y tom fleny BanKaHa. nopeg HaguMKa „KpoB Cp6Mje", KonaoHUK Ha3MBajy u cpncKU ypan.

^MBafle, KaMe^apu, myMe, w6yHacTO pacTM^e u BucoKe 3e eHM MMHe KonaoHMMKe Be^e CTeHe. Ha hkux c^efiy BeTpymKe, raBpaHU, n aHMHCKe TpenTa^Ke, 6e^Ke u rpMyme MeBp^yme. HeKaga ce Ha obum CTeHaMarHe3flMQ U CMBM COKO.

n^aHMHCKO CBeTMnumTeTAPA - nnaHMHa Koja je npe^MBena negeHO go6a

Ha 3anagy Cpčuje, y jegHoj og gBe HajBehe OKyKe Koje peKa flpuHa npaBU, yme3fli/ina ce nnaHi/ma Tapa. PeKa jy je

OKpy i/ina c Tpu CTpaHe u npo6i/ma Kni/icypy gy6oKy go xu^agy MeTapa. CTpMe naguHe o6pacne rycTUM myMaMa ym/iHi/ine cy je r0T0B0 Henpi/icTynaMHOM. Jyr0MCT04Ha CTpaHa, Koja ce npeKO npeBoja UapraH Hacnai^a Ha 3naTi/i6op, He3HaTHO je npoxogHuja. 3a6opaB^eHa og BpeMeHa u ^ygi/i gyro BpeMeHa, Tapa je caqyBana 6oraTO Hacne^e U3 nepuoga Koju je npeTxoguo nocnegi^eM negeHOM go6y. Ha Tapi/i ce Mo^e Hahu Behu 6poj eHgeMCKUx BpcTa, Hi/iKoni/ifieBa KaHfli/inKa, naHm/ifieBa i/i ep6i/iTa, MOHamKM ny^aBa^, gepBeHTCKU pa3.ni/NaK, u CBaKaKO Hajno3HaTMja naHMuheBa OMopuKa.

004

3aHOCHM nomeg

rOpCKMX OHMjyOMM^eHa xpaHaopna 6pagaHa, neTana fflAP-n^AHMHA - ^apcKa nnaHMHa Heu3MepHec pacnoHOM KpM a u go Tpu MeTpa, jecTe KomTaHa cpw. HaBUKy ga koctu hocu y BucuHe u pa36uja ux o CTeHe

nenoTe, My3ej ma^ujanHor pe^e^a nog OTBOpeHUM He6oM

yoMM M cy Ha Tu6eTy, na cy npeTnocTaBM^u ga opao ca MaHgapuHCKOM 6pagu^0M hocu gyme yMp^ux y He6o u npomacM^M cy ra 3a CBeTy nTM y. 3a hteroB HecTaHaK c Ba^KaHCKor no^yocTpBa ogroBopHU cy ygu. noc^eg^a ^eHKa Koja ce me3flMfla y Cp6ujM noje^a je OTpoBaH MaMa HaMe^eH ByKOBUMa u ^MCM aMa npe no^a BeKa. CTaHOBHM M Wape MMajy peTKy npMBM^erujy ga Buge OBy Be^MMaHCTBeHy nTM y goK Hag^ehe n aHMHCKe BucoBe npoBepaBajyhu ga

je flom^o BpeMe 3a noBpaTaK y 3aBMMaj.

map-n^aHMHa, unu, KaKO je 30By - ^apcKa nnaHMHa, no MHoruMa je Hajnennia nnaHi/ma Cp6uje. npy^a ce y npaB^y jyr03anag-ceBep0UcT0K gy^MHOM og 85 km u mupuHOM og 30 km.

TpugeceT BpxoBa HaflBucyje 2.500 m. OrpaH^u 0B0r BeH^a Oni^aK, OcTpoBi/i^a u Koga BanKaH mupe ce Ha nnogHe gonMHe Ha ceBepo3anagy MaKegoHuje u jyro3anagy KocoBa u MeToxuje. noBpmuHa og oko 39.000 xeKTapa 3amTuheHa je Kao Ha i/ioHanHi/i napK 1993. (HajMna^M y Hamoj 3eM^u), a nnaHMpaHO je nponii/i- pe^e 3amTMTe Ha npeKO 90.000 xeKTapa. Ty je 3a6ene^;eHO oko 330 eHgeMcKux BpcTa, og Koji/ix je 20 npucyTHO mck^/mmbo Ha Uapu. Me^y ^MMa cy xajgyMM^a Kpa^a AneKcaHgpa, mapcKM KapaH^M^uh u ma^paH. BpojHM cy u o6jeKTM KynTypHe 6amTMHe, og Kojux Haj3HaMajHMju noTMMy M3 cpeg^er BeKa.

005

IKamaHMHOBa 4yBapKyha y Cp6wjM je Hamna yT04MmTe caMO Ha UlapH U Ha MeTOXMjCKMM npoKneTMjaMa, a Moryfie jy je BMfleTM u Ha HaKopy y ^pHoj ropn unu HeKUMMaKegoHCKUMnnaHMHaMa.

-

ajegHU

MKe. H nu op;10BHMIcucapsuflpa,

3 OKO 2.Uu He6poj ao u 6a^u COKO, 6 aMM toMX^ e mupi cpHa, gu

JegHO og Hajnenmwx je3epa Ulap-nnaHHHe

Hana3M ce ucnog nnBaflumKor Bpxa, no kom je u flo6wno UMe.

MemTaHM ra Ha3HBajy u UlTp6a4Ko je3epo, jep H3

^era MCTMMe pemu^a Koja npoTume Kpo3 15 km

yga^eHo UlTpn^e.

MemoBUTe nucTonaflHe myMe u KaMefoapu y Knncypn PyceHM^e CTaHumTe cy 6anKaHCKor puca, Hajpe^e eBponcKe flHBfte Ma^Ke.

CTBO n

112

MITM^ođu

MH

03IT M

HOaUHA'p'

TexH0A0mja M3AOBa je HanpegoBa^a,

na ce gaHac Mpe^aMa M3ByMe MHoro Bume

pu6e 3a Kpahe BpeMe Hero HeKag.

P a ^ T U H r Ha c p e M C K u H a n u HT T aM^n nona3e c nna^e y HopTaHOB^MMa u OTucKyjy ce

J-Ha cpeguHy ^yHaBa. Mucnunu cmo ga je pen pa^TMHr npejaKa CBe goK Huje Haumna Be^MKa 6ena na^a u HanpaBM^a Tanace nogjegHaKo y36yg^uBe Kao 6p3a^M Ha Tapu u ^MMy. Becenu KoHBoj og geceTaK naMa^a 6p3o je npeBanuo npBy eTany go BemKe. y Ka^aHM „Cugpo“ ucnog MocTa neKao je cpeMCKu ^pymTyK, Koju je o6unaH ko^mko u 6anKM pynaK. Ako ce ToMe npMgogajy go6po ^pymKoropcKo buho u My3UKa TaM6ypama, Huje hu nygo mTo je gpyra eTana 6una BanoBMTa. ^eo peKe go CTapor CnaHKaMeHa naM^M cy npem^M Kpo3 y3aHe pyKaB^e oko

rapgMHoBaHKe age. ByKa naMa^a je pacTepana nan^e, KopMopaHe u na6ygoBe na cy ynecHM^M ^oTo-ca^apuja Mornu ga OTMKajy noHeKor pago3Hanor rane6a, naTKe, rycKe u CToKy Koja cno6ogHo nace Ha npocrpaHoj agu.

AnacKe npune og MupHe nnoBMg6e HanpaBM^e cy y36yg^MB gora^aj. npuna noHMae o ^eHaMa. A 3a CpeMM^e ce 3Ha ga cy Mane, npraBe u HaonaKe. Kaga ce HeKa og au x ygaBu y yHaBy, HUKag ux He Tpa^e HM3BogHo, mTo je norMHHo, Hero yBeK y3BogHo. noToM cnege npune o pu6onoBy, a no3HaTo je ga nonoBMHy ^yHaBa hmhm Boga, goK gpyry nonoBMHy HMHe pu6e. npuna no npuna, noHeKa nTM^a u nojaBu ce CnaHKaMeH.

Cypfly4aHH uiMajy u TpaKTope u KOMĆajHe, arn je 3anpera c flMnM aHepMMa CTBap npecTM^a. y nponehe MernTaHH npeBe3y CTOKy MaM^UMa Ha agy u TaMO je ocTaB^ajy go jeceHM, ga y*MBa y cno6ofln.

CTapu CnaHKaMeH ce Hana3n Ha nocnegftMM o6poH^MMa OpymKe rope, Ha MecTy rge je ^yHaBy flocaguno ga o6nna3M OBy gyranKy nnaHMHy. Ty je oh, npMMMBmu Tucy, CKpeHyo Ha jyr, na je ogarae CBe go 3eMyHa gecHa o6ana ctpmo ogceneHa, m^ctmmmhho BucoKa u no ctotmh^k MeTapa. M3y3eray noKa^njy 3a Hace^e yonM^M cy jom PuM^aHM u TanHo HacnpaM ymha Tuce ocHoBanu cy CBoje Hace^e u nyKy AKyMMHMKyM. y HenocpegHoj 6^m3mhm npoHamnu cy u M3Bope ca cnaHoM u jogHoM BogoM, yrogHe TeMnepaType og 28 CTeneHM ^e^3ujyca. no cnaHMM M3BopMMa u KaMeHoj TBp^aBM Hace^e je u go6uno MMe. Ha nMTOMMM 6pe^y^^MMa

nopeg CnaHKaMeHa, Ha npeo6pa^eae 1691. roguHe, aycTpujcKa BojcKa je ca geceT xM^aga cpncKux go6poBo^a^a HaHena Te^aK nopa3 TypcKoj Bojc^u.Ha 6pgy u3Hag CnaHKaMeHa u gaHac CToju 12 MeTapa bmcok cnoMeHUK Koju nogceha Ha Taj gora^aj.

C n o r n e g o M Ha n e n u n n a B u f ly H a B

nyT Bujyra nopeg TBp^aBe, ^pKBe cb. HuKone u CTapux npu3eMHux Kyha go peKe. ^one, y Hace^y, ^eHTpa^HM geo 3ay3UMa BenuKo 3gaae cne^Mjarae 6orau^e c neno ype^eHMM napKoM. nopeg peKe ce HM^y nene Kyhe

■ ■

\

nyTOBaae flyHaBOM og PAMA go rO ^ yn ^ A -_ , r-, rfk w l ■£ Hg|r>"T<f

He3a6opaBaH go^MB^aj

a a i a p a

Kag flyHaB nocTaHe Mope

11 V. fe? jtjffSvT pi!?

Beni/iKa 6paHa y "^epgancKoj KnMcypM 3aycTaBi/ma je mo^hm flyHaB, anu My BucoKe CTeHe KapnaTa Hucy fl03B0nMne ga ce pamupu. Ako M3y3MeMO npocTpaHy fl0^eMMnaH0BaMKy kottimh^

flyHaB og ronyn^a go 6paHe npaBM gy60K0 anu He u MHoro niupoKO je3epo. 3aTO ce Ha nogpyMjy og Kocmn^a go ronyn^a pa3fiMO mupoKO no no^MMa BaHaTa u BpaHMMeBa. noTonuo je MHore age, Me^y KojMMa je Ba^HO noMeHyTM Agy Mu6yK^Mjy, og Koje cy BMfl^MBe caMO Kpom^e Bp6a Koje MecTa KomaBa ca6nacHO ^ume Hag 3aTanacaHOM BogoM. HayTMMapu mupoKO 3ao6Mna3e OBaj BogeHU MecTap, anu je to omm^hm ^m^ pu6o.noBa^a jep cy noTon^eHa CTa6na MgeanHO MecTO 3a Mpenifiei^e c0M0Ba.

36or 4ec™x nonnaBa, pyKaBa^ flyHaBa Kog PaMa nperpa^eH je Ha 06a Kpaja na cy yMecTO BenMKor ocTpBa MemTaHM go6wnw je3epo. CyH^e Ha 3anacKy boah ga ce omega y je3epy, anu My BeTap KBapu Taj yro^aj CTanHMM Tanaca^eM. Ta 6ecKpajHa urpa CTBapa 6e36poj cpe6pHux ncKpn^a Ha BOflM, na je 3anpe^eH pyKaBa^ Ha3BaH Cpe6pH0 je3epo. nna^e Ha Cpe6pH0M je3epy cy ype^eHe, nogwrHyTM cy MH0ro6p0jHUI TypMCTM4KM o6jeKTM c npaTefiuiM cagp^ajeM, na je oho nocTano jegHa og HajaTpaKTMBHMjwx TypMCTM4KMX flecTHHa^uija Ha flyHaBy. nopeg flo^e 6paHe Ha je3epy je HanpaB^eHa u MapuiHa.

016

yKneTM rpag Ha PagaH nnaHMHM^A B O ^A BAPOffl - cacBUM HeoćunaH cnoMeHUK npupoge

k ■■ "

t

« '

! : ' .-«■ M m

V , . - * c r '.' ■ ' ^ S t i T ^-■ " ■ ?L' :-■ " i k- V1' -»•V ■- : , ■

Ha očpoH^MMa PagaH nnaHi/me nocToje u3Bopu Koju cy npeTepaHO Mi/iHepanHi/i u y i i/ixoBoj 6ni/i3i/iHi/i HeMa HUKaKBor pacTM^a. Ha oro^eHoj

naguHM cy BeTap, Ki/inie u 6yji/i^e tokom He3aMi/icrn/iBO gyror nepuoga cni/ipani/i pacTpecuTO 3eM i/i±Te. HeKOM qygHOM urpoM Ha pacTpecuTOM 3eM^i/i±Ty Ha±ne cy ce u Te±Ke aHge3UTHe nnone. OHe cy npi/iTi/icKane ci/m i/iBO 3eM^u±Te ucnog ce6e He go3Bo^aBajyfii/i epo3UBHUM ci/maMa ga ra cnepy. BpeMe je npona3i/mo, a Heo6uMHM CTy6oBU cy nonaKO pacrn/i. y CTBapu, Kane cy ocTajane Ha uctom HUBoy, a noflnora ce cny±Tana 36or gejcTBa epo3i/ije.TaKO je HacTana rpyna^i/ija og Bu±e og gBecTa 3eM^aHi/ix Kyna ca aHge3MTHMM KanaMa bucokux 2-15 m.

■m mmHygHO M3BajaHe u jom MygHMje pacnope^eHe 3eM^aHe ^urype, cypoB aM6ujeHT, Boga MygHor Mupuca, ynpegeHa CTa6 a u je3MBM 3BM^gyK BeTpa oko Ky^a ogyBeK cy pacna^MBa^u MamTy ^OKa^HOr CTaHOBHMWTBa,Koje je obo MecTO Ha3Ba^o ^aBo^a Bapom. Hapog je BeKOBUMa ucnpegao ^ereHge He 6u o6jacHuo HeKaKO CBe Te MygHe npupogHe nojaBe.

. , * - ^ z . V-

, ; r ’

, ;

£ ‘« ' l r

' > - ^ j P ^ - ^ S

« » « * *■ ^ j .

-

f ,.-■

-•Ov:J rVf , . f .; , ■• l:

' i'. -S— -..jT .

Kaga cy 1897. ByKOBM nOCMpTHU OCTa M npeHeTM y Beorpag, Ha TeMe^e ByKOBe Kyhe no6ogeHje xpacTOB KpcT. foeroBa pogHa Kyfia u OKyfiHH^a cy 06H0B^eHe. Kyfie, BajaTM, aM6apu u BogeHM^e y Tpmwhy ayTeHTMMHM cy npuMepu HapogHe apxuTeKType M3 Jagpa c Kpaja XVIII u no^eTKa XIX BeKa. BogeHM^a, ^pKBa, ca6opwmTe u ocTann cagp^ajM peKOHCTpyK^wja cy M3rnega Tprnnfia M3 ByK0B0r BpeMeHa.

go HayKeTPmM'R u TPOHOmA - 3aBMHaj ByKa CTe^aHOBuha Kapa^uha

no Mi/ii±i^ei^y myMapa, nnaHi/ma Bopai^a c 6ni/i^0M oko.tii/ihom M3y3eTHO je CTaHMHiTe 6yKBe. Hana3i/i ce

y 3anagHoj Cp6ujM u y HU3y ca cycegHUM ryqeBOM i/icnyi^aBa npocTop og Manor 3BopHMKa go no3Hi/i e. y tom ^apcTBy CToneTHi/ix 6yK0Bux CTa6ana, Ha naguHaMa ryqeBa, y Tpmuhy je po^eH yTeMe^MBaq cpncKe nMCMeHOCTM - ByK Cre^aHOBi/ifi Kapaguh. npBa cnoBa je ByK caM „nora^ao" goK je ugyhM 3a ctokom ni/icTao CTapu pycKU 6yKBap. OTa^ ra je y6p30 gao y i±iKony y no3Hi/i y, a n0T0M y MaHacTup TpoHomy. C npBUM cpncKUM ycTaHKOM ByK je HanycTuo pogHU Kpaj u 0TUCHy0 ce y CBeT. 3axBanHi/i cyHapoflHi/i i/i o6hobi/i.tii/i cy ^eroBy Kyhy u geo cena, u ycTaHOBi/mi/i npa3HUK Koji/i Beh ge^eHi/ijaMa cnaBi/i Ha i/ioHanHy KynTypy u Tpa,gi/i i/ijy.

3M

r. ^V

^pKBy MaHacTupa KaneHiufi ognMKyje M3y3eTHO MUBonncHa cno^am^ocT. XpaM je rpa^eH og pegoBa cmbmx KaMeHux TecaHUKa u ^pBeHe oneKe, H3Me^y Kojux je ge6eo cnoj 6enor Kpe^Hor ManTepa. noce6HO cy 6oraTO yKpameHM npo3opn u yna3HM nopTan. Oko fonx cy nflMTKiu KaMeHU pe^e^M McnpenneTaHMX TpaKa, ygcKMX u *MBOTM^CKMX AHKOBa.npuKa3aHe cy c^eHe M3 ^HBOTa, aHTacTMMHe »MBOTM^e, jegaH flora^aj H3 CTapor 3aBeTa, 4aK u muito- nomKO 6whe KeHTayp XupoH. Hajyne4amn- BMjM je pe^e^ c ahkom Boropofln^e, ManMM XpucTOM u flBa aH^ena.M flHKOBH U OpHaMeHTU Ha ^acaflM HeKag cy 6nnn o6ojeHM, a TparoBM CTapux 6oja jom cyMeCTMMMMHO BHflftMBH.

npo^ox HeBan, npo^ox fflyMagMjyEHEflM^KE n^AHMHE - TajHe, HecTanu rpagoBu, MaHacTMpu

npeKO nuT0Mux u penaTMBHO hi/icki/ix DiefluhKMX nnaHMHa 6naro 3aTanacaHa HlyMa,gi/ija nonaKO ce cnymTa go 3anagHe MopaBe. Ha o6anaMa Te peKe npecTaje npeTnaHOHCKa u noMM^e

nnaHi/iHCKa Cp6Mja, ca CBojMM npeTxogHM^aMa JacTpen^eM, roMeM u KonaoHUKOM. npona3efiu Kpo3 ^o/iBonucHa cena, Koja cy nena 3a r^ega^e anu cy nonynpa3Ha, HMje Ha ogMeT ceTUTU ce CTape necMe ,,npo^ox neBa^, npo^ox UyMaflMjy, an' He Ha^ox 3a ce6e geBojKy". Ha o6oguMa DieflMfiKMX nnaHMHa CMeCTMna cy ce MeTupu BenMKa rpaga: KparyjeBa^, JaroguHa, TpcTeHUK u Kpa^eBO. ^eHTap nnaHMHa je PeKOBa^, rpaguh no3HaT no BofiapcTBy u BUHorpagapcTBy u HajnorogHMje MecTO 3a o6Mna3aK ^eHTpa^Hor gena MacuBa. rpoMagHe nnaHMHe Koje cy UMe go6u^e no ceny rnefluh y ^eHTpanHOM geny nnaHMHe pa3flBajajy neBaM og rpy^e.

:?

094

AfnlrtMAin

xo(jođii ‘iiuaai/ xo(jod

]j

MaHacTup y6ocTM^a CMaTpa ce 6wcepoM MopaBCKe mrcone. MaHacTupcKa ^pKBa je npeno3HamuiBa no 6ojeHMM 4>acagaMa Koje nogpa*aBajy HauBMeHumHO nocTaB^eHe pegoBe KaMeHa u oneKe, 4MnKacTO M3pe3aHMM KaMeHUM po3eTaMa u M3pe36apeHMM npenneTMMa oko npo3opa u BpaTa. KoHaK Ha 3anagHoj CTpaHH noTume m BpeMeHa KHe3a Mnnorna.

^eHa u Capa, na ce ftMX0Be 3agy»6MHe 30By PaneTMHa^, ^eHKOBa^ u CapuHa^,

Ha jy^HMM naguHaMa nnaHMHe Hana3e ce gBa 6ucepa MopaBCKe mKone - KaneHnh u ^y6ocTM aa. ^o KaneHnhKor npaaBopa, rge ce Hana3M MaHacTup, Moryhe je gohu ayTo6ycoM u3 JaroguHe. y cpehHuja BpeMeHa go KaneHnha je gona3Mo ayTo6yc u3 Beorpaga. MaHacTupcKa ^pKBa, 3ngaHa og 1407. go 1410, nocBeheHa je BoropogMHMHoM BaBegeay. Ktuto p Tor M3y3eTHor 3gaaa 6uo je BorgaH, npoToBecTujap (nexapHMK) Ha flBopy gecnoTa Cre^aHa. JegHa nereHga o Ha3UBy MaHacTupa ktm topctbo npMnMcyje caMoM gecnoTy, a MaHacTup je HaBogHo rpa^eH 3a ^MBoTa KHe3a Ha3apa. KHe3 je,KaKo ^ygu npMHajy, gojaxao Ha Koay ga BMgn 3Mgaae BenenenHor xpaMa. K oa ce nponeo 3acnen^eH 6nemTaaeM 6aKapHe Kynone u 36a^uo KHe3a. MajcTopu cy nocne Tora MeTan „KanunM^ ga 6u Maae 6nemTao u MaHacTup ce og Taga Ha3UBa KaneHnh, a MecTo naga

KHe^eBo 6ynnno. 3aHMM^MBo 3Bynu, anu MaHacTup je unaK HacTao gBageceTaK roguHa KacHuje. noneTKoM X V II BeKa MaHacrnp je onycTeo, ga 6u ra TeK cto roguHa KacHuje o6hobm^m MoHacu U3 Mopane. KacHuje cy ra o^HaB^ann KHe3 Mnnom u AneKcaHgap Kapa^op^eBnh, ga 6u gaHamftn H3rneg flo6no 1958. y MaHacTupy cy og 1815. go 1839. roguHe 6nne MomTu Cre^aHa npBoBeHHaHor. KpajeM aBrycTa, Ha Be^HKy rocnojuHy, y KaneHnhy ce yBeK ogp^aBa BennKH ca6op. C BpeMeHoM je to cnaB^e npepacno y ca6op HapogHor CTBapanamTBa ^enor HeBna nog h^3mbom „npo^ox HeBan, npo^ox fflyMagMjy“. y oKBupy Te MaHM^ecra^Mje ogp^aBa ce u c^MKapcKa KonoHMja.

nyT og KaneHuha go ^y6ocTM ae Bogu Kpo3 ceno npeBemT. Ty cy Typu,u HaBogHo jypunM HeKor xajgyKa, anu oh je 3a au x 6uo MHoro BemT na ra Hucy HMKag yxBaTM^M. Typu,u cy Ha Kpajy npu3Hanu ga je oh 3a ^ mx 6uo „npeBemT“. M TaKo ceno go6u MMe. Ha nyTy

npBOĆHTHO CflHKapCTBO fty60CTM^CKe ^pKBe Koje je Hapy4Mna KHeruifoa Mnnn^a oko 1389. cna6o je ca^yBaHO, a HacTaB- ^eHO je HajBepoBaTHMje oko 1415, Kag je y MaHa- c™py 6opaBuo 3orpa4> MaKapuje. Ha 4>pecKaMa cy TaMHO 3a6ene*eHM ogeha, HaKUT, BnagapcKe MHCMrHMje u apxuTeK- TOHCKU MOTMBM, mTO je BeoMa Ba^HO 3a npoy^a- Ba^e MaTepuja^He Ky^Type 0H0ra BpeMeHa. y npunpaTM Ha 3anagHOM 3Mfly ca^yBaHM cy nnKOBn: neBO og yna3a KHeruifoe Mnnn^e u KHe3a na3apa, a gecHO gecnoTa Cre4>aHa u ^eroBor 6paTa ByKa. rnaBHe og^MKe y6o- CTUtoCKUx pecKM cy eKcnpecuBHOCT MKOBa u CHa^aH KOHTpaCT CBeT OCTM u TaMe.

go ^y6ocTM fte CB0jeBpeMeH0 ce u nyTonuca^ Oe^MKC KaHM^ ynnamuo HeKor xajgyKa CuMe, Koju je nyTHM^MMa 3aropnaBao ^mbot. Kog npeBemTa nocToje ocTa^M CTapor rpaga, a K&*:y ga u Kog cnegeher Hace^a Ha nyTy, ^oraer ^y6una, nocToje pa3Ba^MHe cpegao- BeK0BH0r rpaga. MnaK, Mano ^ygu 3Ha rge ce Te pymeBUHe TanHO Hana3e. nyT og KaneHuha, Koju ce Hana3M Ha bmcmhm Behoj og 400 m, Bogu npeKO nenux nponnaHaKa, OHga ce cnymTa y3 ,5y6MHKy peKy u npona3M Kpo3 myMy.

MaHacTup ,foy6ocTMfta je Ha oko 250 m HM^oj HagMopcKoj bmcmhm og KaneHuha u Hana3M ce Ha nocnegftMM o6poHu,MMa DiegMhKMx nnaHMHa, HeganeKo og TpcTeHMKa, y nenoj go^MHM nopeg ucTouMeHe peKe. MaHacTupcKa u,pKBa nocBeheHa je BoropogMHMHoM ycneay. nogurHyTa je Ha TeMe^MMa Mane Kanene, BepoBaTHo npeg K ocobckm 6oj. MaHacTup je nogMrna KHeruaa MunMu,a y cnaBy Be^MKe ^y6aBM npeMa KHe3y

Ha3apy. Ty cy nocne 6oja ^y6e nanux cpncKux Be^MKama onnaKMBane cBoje My^eBe, na je oh TaKo go6uo MMe. DiaBHM MajcTop 6uo je Page BopoBuh, m^m nyBeHM Page HeuMap M3 HapogHe noe3uje. O h je cBoje MMe yK^ecao Ha yna3HoM nopTany u,pKBe, mTo je M3y3eTHo pegaK cnynaj y cpegaoBeKoBHoM rpaguTe^cTBy. MaKo je MaHacTup MMao noce6aH cTaTyc y TypcKoM u,apcTBy, u oh je necTo 6uo na^eH. y ^y6ocTMftM ce nyBajy u gBa capKo^ara: c MomTMMa KHeruae MunMu,e, Kao MoHaxuae EBreHMje, u JeneHe, ^eHe gecnoTa yr^eme, Kao MoHaxuae Je^MMMje. Ty je Je^MMMja, npu cBeraocTM cyHu,a u cBeha, y 3^aTy u cbm^m Be3^a cBojy „noxBany KHe3y Ha3apy“ 3a noKpoB KHe^eBMM MomTMMa u Monuna ce 3a cnac cpncKor Hapoga. OcTana je ynaMheHa Kao npBa cpncKa necHMKMaa u jegHa og npBux ^eHa nucau,a Ha eBponcKoM T^y.

493

AfMttUM

Ain xo([odn

‘iiuaai/ xo([od]j

, Ka

;i.pe

i<a

„p3a

“ Kp

o3 K

an.o

n

Heo6uMHO 3ga^e Ha y3BumeH0M ge^y fleBe o6a^e Be^MKor p3aBa KOM^MHa^uja je MemKor nupra, cpncKe cpegfeOBeKOBHe Kyno^e u 6egeMa yTBp^eHor rpaga, c npeno3HaT^u-BUM KpOBOBUMa OflMafiKor KaMeHa. To je caH cflMKapa y6uBoja JoBaHOBuha, Koju je, KaKO Kawe, CBamTa Bugeo Ha tom 6pgy u y pe^u ucnog htera. KacHuje je y npary CTeKao c^MKapcKy TMTy y u Ha 6pgy MaTepuja^M30Ba0 CBOj caH.

jenpo^ecopKa C oaa CBoje napu genuna caMO c peKOM, unu je OHa to TaKo Mucnuna. MaHrynu cy 6unM ogymeB^eHM CoftMHMM napuMa, a c BpeMeHoM cy 3aBonenu u Taj geo peKe. Hajnenmoj p3aBCKoj nna^M KyMoBanu cy noceTMo^M Koju cy y npecygHoM TpeHyTKy MMeHoBaaa nna^e 6unM 6ocu, na je 6uno noruHHo ga ce nna^a 3oBe Boce Hore. npo6neM je mTo neno ype^eHe nna^e xupoBMTM P3aB, Kaga ra M3HepBMpajy o6unHe Kume, jegHocTaBHo nonucTM.

CTaHoBHM^M Apu^a MMajy jom jegaH „npo6neM“ ca P3aBoM. H mctom bo^om BenuKor P3aBa Beh ce Hanaja neT BenMKMx rpagoBa y mupoj oKonMHM, a nnaHupa ce u rpagaa Tpujy BenuKMx 6paHa Ha pe^M 3axBa^yjyhu KojuMa he HMCTa Boga noTehu y necMe jom HeKonuKo rpagoBa. To je neno u KopucHo, anu y tom cnynajy Apu^e ocTaje 6e3 CBoje oMM^eHe peKe, na cy Apu^^u ogMax „gurnM gpeKy 3a CBojy peKy“.

^pKBa nocBeheHa CBeTOM HnKonn y 5peKOByca3MflaHa je og TecaHor KaMeHa,C flBOCflHBHHM KpOBOM Koju HaflBiucyje Kynona. 36or C M4HOCTM ca06flHWfo0M ^PKBOMy Bpe30BM, CMaTpa ce ga je nogwrHyTa KpajeM XVI nnn n0MeTK0M XVII BeKa.

259

HO<Hi3>ieod>

i))i3ed“i3>i3d

b,i3>i

_ i i i k— : • rn

nnaHMHa

- d g j i f l

____ - ■

d * MMeHaABAHA - 6eorpagcKa Ba3gymHa 6aaa

--

¥ rJt

,1 A M j- >SU/'

flVsv:

*feVT*JmT ^^ • Tb F . - y i l- JL t i i ■

J J t■ ■ *" j>M i * * ■ ■

' ' s - * . . . i J - : - ^ v - , . .... < a £ z J ;. . “ .*_. ■“■»• li * * ■ .-_'_■ *V» __ - ,i- ■ ■

f M n f ?

113 •jtHi , It i w J

HeBeni/iKa ABana, gyraMKa neT a mupoKa caMO gBa Ki/rnoMeTpa, npunaga i±iyMa,gi/ijcKi/iM nnaHi/maMa, Koje MMHe npena3Hy 30Hy PogoncKux u fluHapcKux nnaHi/iHa. Ta TunuMHa BynKaHCKa nnaHi/iHa y o6ni/iKy HenpaBi/mHe

Kyne 6oraTa je pygaMa. 0n0B0 u i/iBa Ba^eHM cy U3 ABane jo± og BpeMeHa PuMCKor ^apcTBa. Ha jy^HMM naguHaMa ABane, y LUyn^oj CTeHU, Hana3e ce TparoBU npeucTopujcKor pygapcKor Hace^a. M3Hag Pi/miba, Ha 3anagHoj CTpaHU ABane, Hana3i/i ce ogaBHO Hany±TeH pyflHUK, Maga i/Brnega Kao ga cy pygapu OTi/i±ni/i Ha Kpafii/i ogMop u ga he cnegefia CMeHa Beh cyTpa no^eTM ga pagu. HaBOflHO, CTygeHTU pygapcTBa y tum OKHUMa gp^e npaKTMMHy HacTaBy. PapuTeT ABane je 3eneHKacTi/i Mi/iHepan aBani/iT, Koju je Ha 0B0j nnaHi/iHi/i OTKpuBeH u no hboj je u go6uo UMe.

KBanMTeT Ba3gyxa Ha ABanu npoBepaBa ce CKopo MeTBpT BeKa, u to y 4>e6pyapy, Kag je Ba3gyx o6m4ho Haj3ara^e- HMjM. HaK u Taga, y ce30HM rpejaba, Ba3gyx je CTepunHO 4mct. MaKO je ABana yga^eHa og Beorpaga HenyHuix gBageceT KM^OMeTapa, MMa npuMeTHO flpyramujy K MMy. Beorpag je 3HaTHO Bnrne M3no*eH y™^ajy naHOHCKe HM3Mje U UMa M3pa3MTMjy KOHTMHeHTa Hy KflHMy. floBO^HO je ga ce nonpumaC HeKUM Ofl CTa HMX noceTM-na^a ABane, na he ce 4y™ HeBepoBaTHe npu^e o noce6HOCTMMa aBancKe K MMe u HbeHOM 6naro- tbophom y™^ajy Ha 3flpaB^e.

099

n^aH

MH

a 6p

eroB

MTo

r M

MeH

a

Ca 511 MeTapa, y3Bnmefoe M3Hag Beorpaga CTeKno je npaBO ga ce yBpcTM y nopogn^y nnaHMHa. Typ^n cy My, unaK, gann Ha3UB XaBana, mTO Ha ^mxobom je3MKy 3Ha4M 6per. 3aTO cy Beorpa^aHH Ha ^eMy M3rpaflMnw Topa^ bmcok 210 m, na hobm Bpx HaflBMcyje o6nw^wy nnaHMHy KocMaj. A 6per0BMT0 uiMe ocTano je u gaHac.

K p 0 3 M CTO pw jyA Ba^a ce npBu nyT noMMfte y MUTy o AproHayTMMa

u ftMX0B0M 3^aTHOM pyHy, Koje je, HaBOflHO, u 6mao Ha ABa^n. Ha Bpxy ABa^e cy PuM^aHM HanpaBM^M Ma^M KacTpyM, Koju je o6e36e^MBao MHoro6pojHe pygHMKe Ha n^aHMHM u y aeHoj okoamhm. Ha TeMe^MMa auxoBe TBp^aBe Cp6u npaBe rpag ^phob. TBp^aBy cy Typ^u o6hobmam 1442. roguHe npu^MKoM oncage Beorpaga. noc^egftM ocTa^M Tor rpaga yKflomeHM cy Kag je none^a rpagaa CnoMeHUKa He3HaHoM jyHaKy 1934. Taj MoHyMeHTa^HM May3o^ej Ha Bpxy ABa^e BepoBaTHo je Haj3HanajHMje ge^o Be^uKor Bajapa MBaHa MemTpoBuha.

O cum cnoMeHUKa, Ha Bpxy ABa^e nogurHyTa je u npBa nraHMHapcKa Kyha y Cp6uju, „MuTpoBuheB goM“, U3 1924. ^eceT roguHa KacHuje Kyha je o^HoB^eHa u goHegaBHo je to 6u^a npujaTHa Ka^aHa. „MuTpoBuheB goM“ ce Ha^a3M y3 hobu Te^eBM3MjcKM Topam Ha ABara. Ha tom 3amTUTHoM 3HaKy 6eorpagcKe n^aHMHe y3 pagHe npocTopuje nocToju ^en pecTopaH U3 Kor ce npy^a npeguBaH noraeg Ha rpag u mupy o^o^MHy. Ha nyTy og Topma go cnoMeHUKa pycKu eMurpaHTM cy M3Me^y gBa paTa noguraM xoTe^ „ABa^a“.

Mcnog CnoMeHUKa He3HaHoM jyHaKy, Ha 3anagHoj CTpaHu, Hana3M ce u cnoMeHMK coBjeTCKMM BeTepaHMMa, ynecHM^MMa y ocno6o^eay Beorpaga 1944. Ha jy^Hoj

nagMHM ABane je nnaHMHapcKM goM ,HapanuheB 6pecT“, Ha MecTy rge je HeKag Baca Hapanuh oKyn^ao BM^eHe ^yge u goroBapao ce c BHMa o Hanagy Ha Beorpag, BpecTOBM nog KojuMa cy ohm cegenu BMme Hucy Ty, anu pacTy hobm . y 6^m3mhm je u 6yHap M3 puMCKor go6a, 3a Koju HeKu nperaocTaB^ajy ga je Mo^ga u pygapcKo okho.

A n e n u u M u p u m e

y TypcKo BpeMe ABana je 6una rono 6pgo. fteHo nom yM^aBaae noneno je y go6a KHe3a Munoma. napK Ha Bpxy ABane ype^eH je y BpeMe rpagae CnoMeHMKa

515

n^aH

MH

a 6p

eroB

UTo

r M

MeH

a

3a CBe OHe koj'hma je CpSnja y cpcy, 3a OHe Kojn 'e n e Da ayTopoBe h cBoje yTHCKe npeHecy noKOLeftHMa,

Da ~yDecHe npefleLe h npine KojiMa OBa 3eMQa o6iLyje OTprHy od HeMapa, npoLa3HocTH h 3a6opaBa!

H3Me|y K opica H y f lE C H E C P B H J E CTaLa je jep,Ha 3eMQa h nperpmT LenoTe:nLaHHHe h paBHHce, ceLa h opaHHce, peKe h KLHcype, phtobh h BODona^H, nehHHe h BpeLa, o6i~He h Heo6i~He iB o T H a e h BiQKe. CTaLa cy h CLaBHa h zadopaB. i>ena DeLa CTapax HenMapa: BoDeHHce h Ba^apHce, mahacthph h cpKBe 6pBHape, apxeoLomKo B^aro, HeocBojHBe TBp|aBe, cnoMeHHCH H3 HoBHje HCTopije. Kpo3 100 Kpajeva HenoHoBQHBor aM6ijeHTa,

npipoDHHx peTKocTH h jeDHHCTBeHor KyLTypHor HacLe|a npoMH~y oBhhhh

Q y^H Ha cBaKoDHeBHHM nocLoBHMa, ~yjy ce wHxoBe n p i~e h BepoBaaa, MHpimy wHxoBa jeLa, on ijajy wHxoBa m ha, bhde ce akthbhocth KojHMa npeKpahyjy DaHe o^Mopa: necaae, l o b , BamapHcaae, CBeTKoBHHe. y ~yDecHH a^6yM c 6e3MaLo 770 F o T o rp aF ija CTaLo je CBe oho mTo ce Mopa yno3HaTH h ocethth, jep C p6 ija jeDO'HBQaj HenOHOBQHB!

www.mladinska.rs

Mladinska knjigaBEOCRAD