cuaderno de trabajo educa

180
ÑAWINCHANAPAQ, QILLQANAPAQ MAYTU SISICHAKUNA HUK ÑIQI

Upload: margott-

Post on 21-Jul-2016

407 views

Category:

Documents


25 download

DESCRIPTION

Es un cuaderno trabajo en Quechua, para todos las niñas y niños de la zona rural

TRANSCRIPT

Page 1: Cuaderno de trabajo educa

ÑAWINCHANAPAQ, QILLQANAPAQ MAYTU

SISICHAKUNA

HUK ÑIQI

Page 2: Cuaderno de trabajo educa
Page 3: Cuaderno de trabajo educa

ÑAWINCHANAPAQ, QILLQANAPAQ MAYTU

SISICHAKUNA

HUK ÑIQUI

Page 4: Cuaderno de trabajo educa

HUK ÑIQIÑAWINCHANAPAQ QILLQANAPAQ MAYTU“SISICHAKUNA”

AMAUTA QILLQAQ:Carmen Porras Palomino

QILLQASQATA ALLICHAQKUNA:Moisés Escobar MarmanilloYuliana Cheril Cortez CauchosMargott Chávez ChávezLily Pilar Sayán Vásquez

CHIRUWAN LLIMPI RURAQ: Javier Saravia Zúñiga

QUILLQAY MAYTU LLAMKACHIQKUNA: Segundo Manuel Mestanza Saavedra

PAJARICHISQA:Instituto de Fomento de una Educación de Calidad – Instituto EDUCA. Jr. Luis N. Sáenz Nº 581 – Jesús María – Lima.

SUMAQ MAYTU QAWAKUNANPAQ: Raúl Peña Lizano

KAYPI MIRACHISQA: Impresión Arte Perú – SAC. Jr. Loreto 585, Breña - Lima. Tf: 3323401 • 986601361

Huancavelica - PerúMarzo 2014

Page 5: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 3

Instituto de Fomento de una Educación de Calidad – Instituto EDUCA, Wanka Willka llaqtanchikpim llamkarichkan allinta warmi, qari warmanchikuna yacharinanpaq, chay raykum kuyasqallay yachachiq amawta riqsichiykiku, kay maytu qillqay “SISICHAKUNA” sutiyuqta “Ñawinchanapaq qillqanapaq, Maytu” Huk Ñiqi, kaqpaqmi, kay maytu uqarin Educación Intercultural Bilingüe, hinallataq Productiva kaqta, chaymi tarisun llaqtanchikunapa yachayninkunata, Chopqa ayllupa hina ñawpamanta rurayninkunata.

Kay maytu qillqanam kimsa niraq kaqpi huñunakusqa kachkan, rapinkunapin achka chirukuna tarikun llimpikunawan sumaqyasqa warmanchikkunata kusirichinanpaq. Huk qallariyninmi qumir llimpiwan, kay yachaykunam yanapanqa warmanchikunata makichanku kacharinankupaq, aprestamiento allin kananpaq; Iskay chawpi qatiqmi qarwa puka llimpiwan, kay yachaykunam yanapanqa warmanchikkunata ñawinchay hinallataq qillqay yachanankupaq; kimsa tukuq qatiqñataqmi anqas llimpiwan kachkan, kay yachaykunam yanapanqa ñawinchayta hinallataq qillqayta qichua simi yachasqanwan castilla simita yachananpaq, lliw kay yachaykunatam warmanchikuna qaypanqaku TICs ruwaykunawan, hinallataqmi amawtapa yanapayninwan, computadoras Ncomputing kaqkunapim warmakuna llamkarinqaku Foxit PDF programa kaqwan, kaymi yanapanqa warmakunata qillqayta, siqiyta, chakata churayta, llimpiyta, hinallataq yupin churayta.

Qawasqayki hinam, kay maytu qillqaqa uqarikamun qichua siminchikpi castilla simi yachanapaq, hinallataq uqarin imayna qillqa rimay llamkayta.

Allinyá llamkayniki kachun, kay maytu qillqay “SISICHAKUNA” kaqwan.

Proyecto llamkaqkuna.

RIQSICHIY

Page 6: Cuaderno de trabajo educa
Page 7: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 5

Sutiy:

Llaqtaypa sutin:

Yachaywasiypa yupaynin:

Page 8: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A6

Kay chumpipa kurunkunata churasun: Kay kurukunata qillqanaykiwan saruchiy:

Page 9: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 7

Qawasqaykimanhina siqikunata qatichispa punchuta achalay,

Page 10: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A8

Qawasqaykimanhina tukuy rikchaq llimpikunawan siqikunata qatichispa qatata achalay,

Page 11: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 9

Qawasqaykimanhina siqikunata tukuy rikchaq llimpikunawan qatichispa walita achalay,

Qawasqaykimanhina siqikunata tukuy rikchaq llimpikunawan qatichispa puyñuta achalay,

Page 12: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A10

Chuspita mikunampaq qampatupa ñanninta siqiy.

Page 13: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 11

Sarata kisutawan ukuchapa tarinampaq ñanninta siqiy.

Page 14: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A12

Urpita, qistanman chayanampaq ñanninta siqiy.

Page 15: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 13

Yanapaway qallu qallupa muqu wasanta siqiwan qatichispa.

Page 16: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A14

Rukanaykita purichiy kuru kasqankama, chaymanta chay ñan siqisqaykita qatipay qillqanaykiwan.

Page 17: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 15

Pillpintuta rukanaykiwan purichiy, chaymanta chay ñan siqisqaykita qatipay qillqanaykiwan waytaman chayanankama.

Page 18: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A16

Rukanaykita purichiy hampatumanta chuspikasqankama, chaymanta chay ñan siqisqaykita qatipay qillqanaykiwan.

Page 19: Cuaderno de trabajo educa

H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A 17

Ama makikita uqarispayki, qawasqaykimanhina siqikunata qatichiy.

Page 20: Cuaderno de trabajo educa

18 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Chiruta qaway, uyariy kay watuchita, kutichiy yachanaykikama.

¿Imallayki qaykallayki, asar?¡asar!

Aycha mikuq, sayaq rinri, kaspi chuñu.¿imataq kanman?

Rimay chiru qawasqaykimanta, chaymanta ñawinchay kay rimayta.

Atuq chawa aychata muskichkan.

a

a a a a

Atuq

aycha

Page 21: Cuaderno de trabajo educa

19H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ñawinchani a sutiyuq qillqakunata:

A, a, A, a, A, a, A, a. Niy kay chirukunapa sutinta, a sutiyuq qallaykuqkunata ruyruan wichqay.

Page 22: Cuaderno de trabajo educa

20 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kay qillqakunata ñawinchay, kutichiy, chaymanta llimpiy. Kunan qillqasunchik a sutiyuq qillqata.

A a A aa

a

a

a

Page 23: Cuaderno de trabajo educa

21H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kay chapupi a sutiyuq qillqata puka qillqanawan muyupi wichqay .

Page 24: Cuaderno de trabajo educa

22 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kanan ñawinchay kay qillqakunata, uraynimpi sutinta qillqay.

Kananñataq qillqay kay simikunawan musuq rimaykunata.

allqu atuqaqa akatanqa

Page 25: Cuaderno de trabajo educa

23H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Mamaypa ...................... chakrampi papata allan.

Pisipaspaqa ...................... upiyana.

Papaymi mayu patampi ...................... muntun.

Ñañaymi ...................... ratachin.

Pichiwsakunam ...................... sachakunapi takin.

Maríapa walinqa ...................... rikuqmi kasqa.

Ñawinchay kay rimaykunata, chaymanta muyupi qillqakunawan tukupay allin rimay kanampaq.

ayllunmi

aqatam

aquta

akchita

achikyaytaqa

anqas

Page 26: Cuaderno de trabajo educa

24 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

............................... uña ushata mikuchkan.

Anam wasinman yakuta ...............................

Wasipa pirqankunatam .......................... uchkun.

Mama Hilariam kukata ..........................

Saratam machkapaq ..........................

atuq

aysan

akakllu

aptin

akllaniku

Page 27: Cuaderno de trabajo educa

25H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kay a nisqan qillqata, crepe nisqan puka rapiwan, ruyrukunata rukanawan ruway, hinaspa muyuriqninman laqay.

Page 28: Cuaderno de trabajo educa

26 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ñawinchay kay qillqata, chaymanta uraynimpi kutipay.

Qillqay uraynimpi ch qallaykusqan qillqakunata:

Chiwchim munam chaka chimpayta, chuspita qatispa

Chiwchi chaka chimpay

Page 29: Cuaderno de trabajo educa

27H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kay chirukunapa sutinta tukupay uray qillqakunawan:

.....................ka

...................qllu .....................pi ..................kana ..................llinku

..................llwa ......................ki .....................spi ......................siq

............w............cha chi chu

Page 30: Cuaderno de trabajo educa

28 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan kay chirukunata tinkuchiy siminkunawan:

Chiwchi chuspita qatikachan.

Chuñuta qala chakinwan saruchkan.

Qatupi challwata rantikuchkanku.

María chuqlluta mikuchkan.

Page 31: Cuaderno de trabajo educa

29H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Chiruta sutinwan tinkuchiy:

challwa chiwchi

chaki

chuspi chusiq

chuqllu chillinku

chipi

Page 32: Cuaderno de trabajo educa

30 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan kay chirukunapa sutinta qillqay:

..........................

.......................... .......................... .......................... ..........................

.......................... .......................... .......................... ..........................

..........................

Page 33: Cuaderno de trabajo educa

31H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Chiruta hawaspayki, musuq rimaykunata hawasqaykimanhina qillqay:

Page 34: Cuaderno de trabajo educa

32 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Haway kay chiruta, chaymanta hampatu qillqata puka qillqanaykiwan ruyruwan wichqay.

Hampatu chuspita hawapayan mikurunampaq

1. Siqiwan chirupa sutinta tinkuchiy.

Hampatu

2. ¿Imataq Kanman hampatu? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

Uywa Mikuna Wayta

Page 35: Cuaderno de trabajo educa

33H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. Siqiwan chirupa sutinta tinkuchiy.

Chiwchi

Hampatu

Chuspi

Huk

Page 36: Cuaderno de trabajo educa

34 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan kay tapukuykunata kutichiy:

4. ¿Pitaq chuspita hawapayan mikurunampaq? Akllasqaykita siqiy (X).

5. ¿Imatataq hampatu qawan? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

6. ¿Hampatu chuspita qawaspaqa? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a. Pukllapayan. ch. Mikurun. h. Yanurun.

Page 37: Cuaderno de trabajo educa

35H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. ¿Imanasqataq hampatu chuspita mikun? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a. Yarqaptin.

ch. Puñunayaptin.

h. Pukllapayanaptin.

8. ¿Imaynaraq kanman hampatu mana chuspita mikuspa? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a. Wañu wañu.

ch. Qatunkaray.

h. Kallpasapa.

9. Allinpaqchu hampatu chuspita mikun. Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

Arí Manam

¿Imanasqa?: ...........................................................................................................................................

Page 38: Cuaderno de trabajo educa

36 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

10. Hampatu mikurusunaykipaq hawapayasuptikiqa, ham imatataq chuspi kaspayki ruwawaq.

Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

Ayqikuymanmi. Mikuchikuymanmi.

a. ¿Imanasqa?: ...........................................................................................................................................

Kunanñataq kay simikunawan: H – h sutinkunata huntapachiy.

.......ampatu .......ampi .......aytana .......uk

Page 39: Cuaderno de trabajo educa

37H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Haway kay chiruta, ñawinchaspayki, takiy yachanaykikama.

Ichumanta(Takiy)

Ichu, ichu urqukunapi wiñaq ichu paraptinmi wiñarinki, ichu, ichu wayraptinmi kuyurinki ichu, ichu qasaptinmi qilluyanki, runa puriptinpas tuksipayaspa.

Rimarisun taki yachasqanchikmanta:

1. Siqiwan tinkuchiy:

ichu inti

Page 40: Cuaderno de trabajo educa

38 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Maypitaq ichu suti nichkan. Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

3. ¿Imataq urqukunapi wiñan?. Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

4. Takipi ¿Imam paraptin wiñasqa? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X). ( )itana ( ) ichu ( ) inti

isku ichu

ichuinti killa

iskayinti

Page 41: Cuaderno de trabajo educa

39H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Takipi ¿Imanantaq ichuta qasaptin? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) wiñarimun ( ) qilluyan ( ) wañurun

6. ¿ Llaqta ukupi ichu wiñanmanchu? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) arí ( ) manam

¿Himanasqa? .............................................................................................................................................

7. ¿Imapitaq ichuta mana qapirinchikchu? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) wasi qatananchikpaq

( ) mitu chapunanchikpaq

( ) pachanchik rurananchikpaq

( ) chuklla qatananchikpaq

( ) wasi pichananchikpaq

8. ¿Allinchu wasi qatananchikpaq ichuta rutuchwan? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) arí ( ) manam

¿Himanasqa? .............................................................................................................................................

Page 42: Cuaderno de trabajo educa

40 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

9. ¿Imakunatataq rurachwan ichu mana chinkanampaq? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) ichuta ama kañasunchu.

( ) takipayasun wiñamunampaq.

( ) kamaqllata rutusun ima ruwayninchikpaqpas.

10. Llaqtaykipi ichu riqsisqaykita chiruy, chaymanta sutinta qillqay:

Page 43: Cuaderno de trabajo educa

41H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan haway kay chirukunata, chaymanta willakuyta ñawinchay.

Kuchichamanta(Willakuy)

Huk llaqtapis kasqa, huk china kuchi iskay uñayuq, chaysi hatun kuchichapa sutinqa kasqa kusi, uñachapañataq kasqa muru, murumurucha kaptin.

Page 44: Cuaderno de trabajo educa

42 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Hinaptinsi, muru kuchichaqa parapi chinkarqusqa.Mamanñataqsi sapan maskasqa waqastin.

Page 45: Cuaderno de trabajo educa

43H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Para pasaytas muru kuchichaqa qallaykusqa waqayta.Hinaptinsi, mamanqa waqayninta uyarispa taripasqa.Chaymantas kuchichakunaqa mamanmanta manaña rakinakuqchu.

Page 46: Cuaderno de trabajo educa

44 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ruway yachanapaq:

1. Siqiwan tinkuchiy

2. Willakuymanta rimaykunata akllaspa chakatawan puysuy (X), hinaspa simita tukupay.

Huk llaqtapis kasqa, huk china .......................... iskay uñayuq.

kuchi kachi charki

kuchi

Page 47: Cuaderno de trabajo educa

45H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. ¿Imamantataq willakuy rimasqa? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

Kayramanta

Kuchimanta

kachimanta

4. Chirukunapa uraynimpi sutinta qillqay:

5. Kay willakuypi ¿Haykataq uña kuckichakuna kasqa? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

iskay huk kimsa

Page 48: Cuaderno de trabajo educa

46 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

6. Willakuy kasqanmanhina yupayta churay chaymanta siqiwan qatichiy.

7. Willakuypi, ¿Mayqin kuchichataq chinkarqusqa? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Kusi

(ch) Muru

(h) Maman kuchi

2 1 3

educa
Typewriter
educa
Typewriter
educa
Typewriter
Page 49: Cuaderno de trabajo educa

47H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

8. ¿Imatataq mikun kuchi? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Tukuy rikchaq puchu mikuyta

(ch) rumita

(h) allpata

9. ¿Sichu kuchichapa maman kaspaykiqa, uñayki chinkaruptin maskawaqchu? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Ari

(ch) Manam

¿Imanasqa? ...................................................................................................................................................

10. ¿ Imaynaraq kanman karqa uña kuchicha, maman mana tariruptin?

..........................................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................................

Page 50: Cuaderno de trabajo educa

48 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan ñawinchay kay watuchikunata, kutipay yachanaykikama.

¿ Imallayki qaykqllqyki, asar?¡ asar !

¿imataq kanman?

¿imataq kanman?

Qumir uyachachawpin qillucharumi sunqucha.

Qari qapirinanhuk uchkuyuq

iskay lapi rinriyuq

luqma

luqu

¿ Imallayki qaykqllqyki, asar?¡ asar !

Page 51: Cuaderno de trabajo educa

49H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan siqisqayki rimaymanta yuyarisun:

1. Siqiwan tinkuchiy.

luqma

llama

luqu

luqlu

Page 52: Cuaderno de trabajo educa

50 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Riqsisqaykimanhina sutinta qillqay:

3. Kay simikunawan ( la, li, lu ) huntapay.

....... qma ....... sta ....... qu

....... wa ....... wli ....... pichu

educa
Typewriter
educa
Typewriter
Page 53: Cuaderno de trabajo educa

51H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Yachasqaykimanhina sutinkunata qillqay:

Page 54: Cuaderno de trabajo educa

52 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Kay simikunata tukupay qichqampi rimaykunawan tinkuchispa.

Mankapi chuñu ........................... timpuchkan.

Kuchi ........................... chinkarun.

Mamaymi ........................... rantin.

........................... mayu patampi pawan.

Yachachiqpa ........................... chinkarun.

6. Kay chiruta qaway, chaymanta qawasqaykimanhina qillqay.

lawa

lastapi

luqmata

Liwli

luqun

Page 55: Cuaderno de trabajo educa

53H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. Kay chapupi uraynimpi kaq sutikunata maskay chaymanta muyupi wichqay.

c h i w c h i a t p a t a h k a q a w a q

n i r q k u c h i p i t c h i l l i n k u

w a l l p a c h a l l w a a u i t r m u s

l i w l i k a n k a t i p i i l k a y r a

t i p a a u y k ñ i k h a m p a t u y u p

q c h u s p i r t i p a y m i c h i p i s

chiwchi chipi chuspi

challwa chillinku kayra

hampatu liwli kuchi

Page 56: Cuaderno de trabajo educa

54 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

llama waytachiy

1. Atisqaykiman hina chirupi llapa qawasqaykita qillqay.

Llama llamita(Takiy - Santiago)

Llama llamita sumaq uywachay //qiwa qiwatamikuspaykichu //wira wirachakallaptikichu,qipikunataaparunkiman.

Page 57: Cuaderno de trabajo educa

55H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Hanaypi tawa rimaykunamanta simikunata paqarichiy hinaspa qillqay.

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________

3. Imamanta takirqanchik? Chayta ruyruwan wichqay.

Wakamanta Llamamanta Ushamanta

Page 58: Cuaderno de trabajo educa

56 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Yachasqaykimanhina ¿Imatataq llama mikun?, Chayta ruyruwan wichqay.

5. Ñawinchay hinaspa imapaq allin kasqanta siqiwan tinkuchiy.

Qiwata

taqya akchipaq

wira mikunapaq

qara mastakunapaq

aycha yanukunapaq

Sachata Tulluta

Page 59: Cuaderno de trabajo educa

57H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Warmakuna llamankunata qatichkanku.

Ushata waytachichkanku takispa.

Warmakuna mamanman puka qaytuta qaywanku.

6. Ñawinchaspayki simikunata chirunwan tinkuchiy.

Page 60: Cuaderno de trabajo educa

58 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. Simikunata chirunwan tinkuchiy.

Waka qiwata mikun.

Warmakuna wallqata qaywanku.

Llamata puka qaytuwan churachichkanku.

Page 61: Cuaderno de trabajo educa

59H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

8. Chirupi qawasqaykimanhina uraypi tinkuq rimaykunawan simikunata tukupay.

Tayta Satu ........................... puka qaytuwan churachin.

a. llamanman

ch. wachwata

h. misita

Sipaskunam ........................... waqtanku.

a. yunqurta

ch. tinyata

h. wallqata

Warmakunam ........................... qaywanku.

a. waytata

ch. aqata

h. wallqata

Page 62: Cuaderno de trabajo educa

60 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Simikunata ñawinchay hinaspa Santiago punchaw rurasqanchikllata akllaspa llimpiy.

Chuñuta sarunchik

Wallqata aypunchik Kuka kintuta akllanchik

Aqata upyanchik

Tinyata waqtanchik

Qatupi rantipakunchikPachata taqsanchik

Uywata qaytuwan churachinchik

Purututa kamchanchik

Page 63: Cuaderno de trabajo educa

61H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Mamay Marcela machkata maraypi kutan.

1. Ñawinchay chaymanta atisqaykimanhina pukawan rimaykunata uray siqikunapi qillqay.

Page 64: Cuaderno de trabajo educa

62 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Kunan kay chirukunata qillqankunawan tinkuchiy.

3. Kunan kay qillqakunapa ayllunta qillqay:

a. mamay .....mamayta..... .....mamayniy..... .....mamaykuna.....

ch. machka ........................... ............................ ...............................

h. maray ........................... ............................ ...............................

Mamay Marcela

machka

maray

Page 65: Cuaderno de trabajo educa

63H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Kunan atisqaykimanhina hanaypi rimaykunawan musuq simikunata qillqay.

5. ¿Pitaq machkata kutan?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a. Marcelo

ch. Mamay Marcela

h. Mamay Manuela

a.

ch.

h.

Mamayniy marayniypi kuchkuta kutan, yanukunampaq

Machka

Maray

Page 66: Cuaderno de trabajo educa

64 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

6. ¿Imatataq Marcela kutan?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a. Chuñuta

ch. Sarata

h. Machkata

7. ¿Imapitaq machkata mamay Marcela kutan?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a. Maraypi.

ch. Muchkapi.

h. Mankapi.

Page 67: Cuaderno de trabajo educa

65H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

8. ¿Imapaqtaq machkata mamay Marcela kutanman? Yachasqaykimanhina uraypi rimaykunata

akllaspayki simita tukupay.

.............................................. machkata kutanchik.

a. Sankuta

ch. Maraypi

h. Machka

9. ¿Imakunapitaq machkata mikunchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a. muchkapi

ch. sankupi

h. mankapi

Page 68: Cuaderno de trabajo educa

66 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

10. Yachasqaykimanhina ¿Imakunamamtataq machkata ruwanchik? Akllaspayki siqiwan rimaykunata

chiruwan tinkuchiy.

kiwicha trigo

siwara

chullpi sara

linaza

papa

kinuwa

Page 69: Cuaderno de trabajo educa

67H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

ma mi mu

Kay chirukunapa sutinta tukupay uray qillqakunawan:

Maswa llwa

nka si ti

ki ytu chka

Page 70: Cuaderno de trabajo educa

68 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ninamanta

Huk warmas ninata hawaspa pukllaq puni, chaynapis yuyaq mamaynin nisqa: ama ninawan pukllaychu, ninawan pukllaspaykiqa imamantapas tumpasqas kanki hatunyaspayki, chaymanta punis warmaqa chayta uyarikuspa manaña ninawan pukllasqachu.

1. Kunan ñawinchay, chaymanta uraypi pukawan rimaykunata, kaqllata siqikunapi qillqay:

nina ninata ninawan

Page 71: Cuaderno de trabajo educa

69H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Willakuy ñawinchasqaykipi ¿Pitaq ninata hawaspa pukllaq puni ?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Yuyaq mamaynin.

(ch) Warma.

(h) Yachachiqnin.

3. ¿Pitaq nisqa: ama ninawan pukllaychu?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Mamaynin.

(ch) Yuyaq mamaynin.

(h) Yachachiqnin.

4. ¿Imakunawantaq yanukunanchikpaq ninata ratachinchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Llantawan, taqyawan, champawan, karkawan.

(ch) Pukllanawan, maytukunawan.

(h) Sansawan, uchpawan.

Page 72: Cuaderno de trabajo educa

70 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Yachasqaykimanhina kutichiy ¿Imatataq ruwanchik mana sansa wañunampaq?

6. Kay chirukunata qawaspa uraypi rimaykunawan simita tukupay:

nuyuchin

nanay

Yakupi chakinta nuyuchin.

Paul kiru nanaywan waqachkan.

Page 73: Cuaderno de trabajo educa

71H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

nakaq

nina

Kuchi nakaqmi aychata aywichkan.

Nina llantawan ratachkan.7. Riqsisqaykimanhina chirukunapa rimayninta qillqay:

Page 74: Cuaderno de trabajo educa

72 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

8. Kunan kay simikunata tukupay qichqampi rimaykunawan.

Warmakunam mana kananchu .....................kuna.

Paqpata .......................... waska ruwananchikpaq.

Ana llumpayta kallpakachaspa ..........................

Juan ......................., ¿imayki nanasuchkanki?.

9. Kay simikunawan (na, ni, nu) tukupay.

.............y ................. ...........kaq

ninaqallu

nanapakun

nuyuchiy

niway

Page 75: Cuaderno de trabajo educa

73H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

n a

a ykaq

10. Rimaykunata tukupay chirunwan tinkuchispayki.

Page 76: Cuaderno de trabajo educa

74 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ñawimanta(Takiy)Huayno: tono que lindo son tus ojos

Ima sumaqmi ñawichayQayka sumaqmi ñawichaykay yana ñawichaywanmitukuy imata qawaniyacharichkani ñawinchaytaallin runa kanaypaq //

Rimarisun taki yachasqanchikmanta:

1. Siqiwan tinkuchiy:

Ñutqu

Ñawi

Page 77: Cuaderno de trabajo educa

75H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Maypitaq ñawi nin, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

3. ¿Imamantataq takiyta yacharqanchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

4. Taki yachasqanchikpi ¿Ima rikchaqtaq ñawi kasqa?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) yuraq ( ) uqi ( ) yana

5. ¿Imapaqtaq ñawi allin? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) imapas hawananchikpaq ( ) imapas mikunanchikpaq

ñutqu ñuñuñawi

ñawimanta ñuñuymantañutqumanta

Page 78: Cuaderno de trabajo educa

76 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

6. ¿Allinchu ñawinchikta qaquchwan siqsiwaptinchik? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) arí ( ) manam

¿Himanasqa? ...................................................................................................................................................

7. ¿Yachasqaykimanhina imapaqtaq ñawinchik siqsin? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) kusikunanchikpaq

( ) waqananchikpaq

( ) wañukunanchikpaq

8. ¿Imanasqataq ñawinchik witqin? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) qacha makiwan qaqukuptinchik, wayraruwaptinchik.

( ) yachay wasiman riptinchik

Page 79: Cuaderno de trabajo educa

77H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

9. ¿Imawantaq ñawinchik witqiptin hampikuchwan? Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) yuraq rosas yaku timpuwan.

( ) itanawanchu qaquchwan.

( ) hawaqmanchu richwan.

10. Ñawikita chiruspa llimpiy chaymanta sutinta qillqay:

Page 80: Cuaderno de trabajo educa

78 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Haway kay chiruta, ñawinchay, takiy yachanaykikama.

PAPA(Tono: La flor de papa)

Sumaq papacha, miski papacha ] kuti

qalay wakchapa mikurinallanqalay apupa mikurinallan.

Chaymi kunanqa tarpukullasaq, ] kuti

wayru papata, runtus papata,suytu papata, yuraq papata.

Page 81: Cuaderno de trabajo educa

79H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Rimarisun taki yachasqanchikmanta:

1. ¿Imamantataq takirqanchik?, Chayta ruyruwan wichqay.

2. Siqiwan tinkuchiy:

3. Maypitaq papa nin, Chayta ruyruwan wichqay.

papa

papay

papay pasña papa patachi

Page 82: Cuaderno de trabajo educa

80 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. ¿Mayqantaq muqu chakrakunapi tarpunanchik?, Chayta ruyruwan wichqay.

5. ¿Imataq yana allpapi wiñan?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

( ) pacha ( ) papa ( ) pampa

6. ¿Imapitaq papata mikunchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a) Yanuypi.

ch) Kankapi.

papa pampa pacha

Page 83: Cuaderno de trabajo educa

81H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. Takipi tawa rikchaq papa tarisqaykipa sutinta qillqay.

8. Kay papakunapa sutinwan rimaykunata qillqay:

1

2

1

4

3

2

w

sr

y

Page 84: Cuaderno de trabajo educa

82 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

9. Yachasqaykimanhina ¿Imatataq kuru mikun?, Chayta ruyruwan wichqay.

10. ¿Imakunapitaq miskita papata mikunchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

a) Yanuypi, kankapi

ch) Yanuypi, watyapi, tiqtipi.

h) Yanuypi, tarpuypi.

3

4

Qiwata Sachata papata

Page 85: Cuaderno de trabajo educa

83H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

11. Yachaysqaykimanhina ¿imawantaq papanchikta kuru yaykuruptin hampinchik?, Akllasqaykita

chakatawan puysuy (X).

(a) Takichkaptinchik.

(ch) kañaptinchik

(h) uchpayuq uchú murunwan winaptinchik.

12. ¿Ima papatam taytayki tarpun? Kunan qillqay sutinta chaymanta chiruy.

Page 86: Cuaderno de trabajo educa

84 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Chirukunata hawaspa rimaykunata ñawinchay hinaspa imapaq allin kasqanta siqiwan tinkuchiy.

sacha usha

qiwa llanta

yanuy mikuy

chakitaklla chakra

Page 87: Cuaderno de trabajo educa

85H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Mamaypa QuwinkunamantaMamayqa tutatutamantam qiwata pallamun huerto a campo abierto nisqanmanta, hinaspa quwinkunaman qaran sapa sapakama, chaymi quwinkunaqa wichikyaspan qali qalikuna wiñan qiwata mikuspan, ichaqa chichikara qiwata mana quwin wañunampaq akllan. Chaymantam sapa killa tukuyta mamayqa quwinkunata akllasqanmanhina hapispan nakan chaymanta hatuman apan rantikunampaq.

Page 88: Cuaderno de trabajo educa

86 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. Ñawinchay chaymanta atisqaykimanhina pukawan rimaykunata uray siqikunapi qillqay.

2. Siqiwan tinkuchiy.

qiwa

Q q q

qallu

quwi

Page 89: Cuaderno de trabajo educa

87H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

qupa qusni

quwi

qiwa

qupa

qallu

quwi

3. Maypitaq quwi nin, Chayta ruyruwan wichqay.

4. Kunan kay chirukunata qillqankunawan tinkuchiy.

Page 90: Cuaderno de trabajo educa

88 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Kay simikunawan (qa, qi, qu) tukupay.

.......pa .......llu .......wi .......llqana

.......wa .......sni .......llqi .......rikuna

Page 91: Cuaderno de trabajo educa

89H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

6. ¿Imatam Mamay tutatutamanta pallamun huerto a campo abierto nisqanmanta?, Akllasqaykita

chakatawan puysuy (X).

7. ¿Imanasqataq mamaypa quwinkuna qali qalikuna wiñan?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Qarapi puñuspa.

(ch) Qiwata mikuspa.

(h) Qusnita qawaspa.

quwi qara qiwa

Page 92: Cuaderno de trabajo educa

90 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

8. Ñawinchasqaykimanhina ¿Imapaqtaq mamay quwinta uywan? uraypi rimaykunata akllaspayki

simita tukupay.

Mamayqa quwinta uywan akllasqanmanhina ..........................., qatupi ..............................................

(a) Nakanampaq, uywachikunampaq.

(ch) Nakanampaq, rantikunampaq.

(h) Mikunampaq, uqllanampaq.

9. Yachaywasinchikpi ¿Maypitaq quwita uywanchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Yanukuna wasipi.

(ch) Galpón de cuyes nisqampi.

(h) Yachaywasipi kachaykusqa.

10. ¿Imakunatataq quwiman qarana?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Chichikara, itanata, waytata.

(ch) Qispita, qisata.

(h) Qiwata, sankuta, yakuta.

Page 93: Cuaderno de trabajo educa

91H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan ñawinchay kay watuchikunata, kutipay yachanaykikama.

¿Imallayki qaykqllqyki, asar?¡ asar !

¿imataq kanman?

¿Imallayki qaykqllqyki, asar?¡ asar !

¿imataq kanman?

Takiq utulum taytaymamayñataq wallpa, ruyru sikicha kani.

Qumir uyacha, hatumpas uñapas kani, uywakunapa munaynin.

runtu

rapi

Page 94: Cuaderno de trabajo educa

92 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan qillqasqayki rimaykunamanta yuyarisun:

1. Siqiwan tinkuchiy.

runtu

rapi

ranti

raki

Page 95: Cuaderno de trabajo educa

93H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Riqsisqaykimanhina sutinta qillqay:

3. Kay simikunawan (ra, ri, ru) tukupay.

.......pi .......ti .......ntu

.......nra .......nri .......tuna

Page 96: Cuaderno de trabajo educa

94 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Yachasqaykimanhina sutinkunata qillqay:

Page 97: Cuaderno de trabajo educa

95H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Hatun simita qichqampi rimaykunawan tukupay.

Yachachiqniy runtuta hatupi ……………

Markus…………………… pakirun.

Mamaymi taytayniywan …………………………

Wallpapa ……………………………… muqlikurun.

Mamacha Rosapa ……………………………….

6. Kay chiruta qaway, chaymanta qawasqaykimanhina qillqay .

rantin

rimanakun

runtuta

rapran

rayminmi

Page 98: Cuaderno de trabajo educa

96 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. ¿Ima uywataq runtuta churan?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Quwi

(ch) Wallpa

(h) Utulu

8. ¿Imakunapaqtaq runtu mana allinchu?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) rantikunapaq

(ch) mikunapaq

(h) qaqukunapq

(i) pukllanapaq

9. Yachasqaykimanhina; ¿imawantaq mancharisqa wawata hampichwan?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) llamputa mikuchispa.

(ch) runtuwan qaquspa.

(h) yakupi tiyachispa.

Page 99: Cuaderno de trabajo educa

97H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

10. Kay chapupi, simi yachasqanchikunata maskay chaymanta muyupi wichqay.

riti raymi rimayranra ranra rutuna rapraruntu rapi rinri

r i t i i n a k r u n t u w k a y r a w

q r a n r i m a y r a i t u i h u s p a

r a p r a t u w s a r a n r a r a n r a

a w a h u k h i r i n r i a l l q m n k

h i r u t u n a i l l w a a n k a i l i

w l i w r a p i k r n y h l l r a y m i

Page 100: Cuaderno de trabajo educa

98 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Sara api ruranapaqImakunawan yanunanchikpaq:

Imayna ruwananchikpaq:

Yuraq sarata kamcha kallanapi qarwanchik, chirichispañataq kutanchik ñutu ñutuchata. Tullpapi mankapi llillita timpuchinchik, canelachayuqta, azúcarchayuqta

munasqanchikmanhina. Huk mankapiñataq, chiri yakupi qaychinchik sara kutata, Timpurimuchkaptinñataq takunchik qaychispanchik, mana samaykuspa. Chaymanta timpuchinchik pipuyaspa chayanankama.

Yuraq Llilli Canela Azúcar

Page 101: Cuaderno de trabajo educa

99H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Yuraq Llilli Canela Azúcar

Kunan kay tapukuykunata kutichiy:

1. ¿Imakunawantaq sara apita ruranchik?, Akllasqaykita ruyruwan wichqay.

2. ¿Imatam kamcha kallanapi qarwanchik? Akllasqaykita ruyruwan wichqay.

Yuraq sara Chaqruy sara Achita

Page 102: Cuaderno de trabajo educa

100 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. ¿Imakunatam churanchik mankaman sara api ruranapaq? Sutinta qillqay

4. Siqiwan chirupa sutinta tinkuchiy.

chaqruy sara

Yuraq sara

Llilli

Page 103: Cuaderno de trabajo educa

101H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. ¿Pitaq wasikipi sara apita yanun?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Taytayki.

(ch) Mamayki.

(h) Uña warma.

6. ¿Imapaqtaq sara apita ruranchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Mikunanchikpaq.

(ch) Pukllananchikpaq.

7. ¿Imaraq kanman uña warma sara apita yanukuptin?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Kañakurunman.

(ch) Mikukurunman.

8. ¿Allinpaqchu sara apita mikunchik?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

Arí Manam

¿Imanasqa?: ....................................................................................................................................................

Page 104: Cuaderno de trabajo educa

102 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

9. Kunanñataq kay simikunawan: sa, si, su, sutinkunata tukupay.

.......ra .......cha .......nqu .......mpa

.......llu .......wna .......pas .......mi

.......llu .......ka .......nqa .......lla

Page 105: Cuaderno de trabajo educa

103H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

10. Simikunata tukupay chirunwan tinkuchispayki.

m

p

a

s

s r

l

k u

u

n

i

l

ll

l

Page 106: Cuaderno de trabajo educa

104 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan haway kay chirukunata, chaymanta willakuyta ñawinchay.

Tinquerccasapi yachay wasinman warmakuna rinku takispa, yachachiqninta uyarinankupaq tiyanku, samaykuspañataq tusunku, wakinqa

pacha taqsaq rinku, hukunañataq taqyata pichanku yanukunankupaq.

Page 107: Cuaderno de trabajo educa

105H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. Ñawinchay chaymanta atisqaykimanhina pukawan rimaykunata uray siqikunapi qillqay.

2. Kunan kay chirukunata qillqankunawan tinkuchiy.

Tinquer

takiy tusuy tiyaytaqsay tuna

Page 108: Cuaderno de trabajo educa

106 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. Kunan atisqaykimanhina hanaypi rimaykunawan musuq simikunata qillqay.

4. Riqsisqaykumanhina kay chirukunapa sutinta tukupay (ta, ti, tu):

……llu ……na ……llpa ……qya ……nya

Yachay wasipi warmakuna tiyan.

Wasi qispiypi aylluykuna tusun.

Page 109: Cuaderno de trabajo educa

107H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Chirukunata sutinwan tinkuchiy:

tusuy taqsay

tullu taqya

tuna tinya

tiqtina tiyana

tanta tullpa

tipa takiy

Page 110: Cuaderno de trabajo educa

108 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ñawinchasqaykimanhina kunan kay tapukuykunata kutichiy:

6. ¿Pikunataq Tinquerccasa llaqtapi yachaywasiman rinku?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Warmakuna.

(ch) Yachachiq.

(h) Taytakuna.

7. ¿Imatataq warmakuna yachaywasimanta samaykuspa ruwanku?

(a) Pukllanku.

(ch) Tusunku, taqsakunku, taqyata pichanku.

(h) Puñunku.

8. ¿Allinchu yachaywasiman warmakuna rinchik?

Arí Manam

¿Imanasqa?: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Page 111: Cuaderno de trabajo educa

109H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

9. ¿Allinchu warmakuna yachaywasimanta samaykuspa tusunku, taqsakunku, taqyata pichanku?

Arí Manam

¿Imanasqa?: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

10. ¿Imatataq ham ruwanki yachaywasimanta samaykuspayki?, Akllasqaykita chakatawan

puysuy (X).

(a) Pukllanki.

(ch) Tusunki, taqsakunki, taqyata pichankunki.

(h) Yachachiqnikipa saqisusqaykikunata ruwanki, yanapanki mamaykita.

Page 112: Cuaderno de trabajo educa

110 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunanñataq kay chirukunapa sutinkunata qillqay.

Page 113: Cuaderno de trabajo educa

111H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Haway kay chiruta, chaymanta rimay yachachiqnikiwan imawan, imayna yanunanchiktapas. Chaymanta tukuy qillqayta.

Imakunawan yanunanchikpaq: _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________ _____________________

Imayna yanunanchikpaq:

Page 114: Cuaderno de trabajo educa

112 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan ñawinchay kay Kaqlla tukuyniyuq rimaykunata, kutipay yachanaykikama.

Kaqlla tukuyniyuq rimaykuna

Uchu uchucha hayaq hayaqcha, miski miskicha.

Urpi urpichallay pawaq urpichallay rapraykipi pusakullaway sumaq urpichallay

Page 115: Cuaderno de trabajo educa

113H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

uchu

uya

urpi

1. Siqiwan tinkuchiy:

2. Kay chapupi u qillqata puka qillqanawan muyupi wichqay.

a au

u

un

iu

u

a

ñi

Page 116: Cuaderno de trabajo educa

114 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. Kanan ñawinchay kay qillqakunata hinaspa uraynimpi sutinta kaqllata qillqay.

urpi uchu utulu uma

4. Kananñataq qillqay kay simikunawan musuq rimaykunata.

Page 117: Cuaderno de trabajo educa

115H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. ¿Imataq kasqa hayaq hayaqcha? Qillqay uraynimpi .

6. ¿Ima rikuqtaq uchu llaqtaykipi?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

7. ¿Maypitaq uchu wiñan? ?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

(a) Yachaywasipa Fitotoldo kasqampi.

(ch) Purumpi.

(h) Yarqakunapi.

qumir puka qillu

Page 118: Cuaderno de trabajo educa

116 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

8. ¿Imaynatataq uchuta ruwanchik papa yanuywan mikunanchikpaq? Uraynimpi qillqay.

Uchu ruwananchikpaq:

Tukuy ima yaykusqan:

Imayna ruwananchikpaq:

1

2

3

4

Page 119: Cuaderno de trabajo educa

117H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

9. Chirukunata sutinwan tinkuchiy:

uqa uma

utulu Urunquy

urpi ulluku

uchu ukucha

Page 120: Cuaderno de trabajo educa

118 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

utulu uma uchu

uchpa ulluku uqa

uya urqu unquy

usa upa uqi

10. Kay chapupi, simi yachasqanchikunata maskay chaymanta muyupi wichqay.

u y a t i i n a k r u c h p a k a y r a w

r r a n r i m a y u p a t u i c h u m a a

q a p r u t u l u a r a n r a r a n r a u

u w a h u k c h i r i n u q a l l q m n q

c h i r u l l u k u l l w a a u s a i l i

w u n q u y p i k r n u c h u l r a y m i

Page 121: Cuaderno de trabajo educa

119H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Wallpakuna uywaymanta (Willakuy)

Wili kasqa uña warmalla, manaña wiñariqchu, chaysi yachaywasinman chayarusqa huk proyecto.

Yachaywasinmansi husqa uña wallapakunata, chaykunatas yachachiqninwan wiñachisqaku, allinta mikuchispa, wasinta ima ruwaspa.

Page 122: Cuaderno de trabajo educa

120 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Unay watamantas Wili maqtayarusqa, chay uña yachasqantas payqa wasimpi qallaykusqa ruwayta. Achka wallpatas kunankama uywan.

Wallpakuna wiñaruspas runtuyta qallakuykusqaku. Chay runtukunatas Wili warmaqa mikusqa, wakin warmakunapas.

Page 123: Cuaderno de trabajo educa

121H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. Siqiwan chirupa sutinta tinkuchiy.

Wallpa

2. ¿Imamantataq willakuy kasqa?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

Wasimanta

Wallpa uywaymanta

Waytamanta

Page 124: Cuaderno de trabajo educa

122 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. Siqiwan chirupa sutinta tinkuchiy.

Wallpa

Wasi

Wayta

Warmi Warmakuna

Page 125: Cuaderno de trabajo educa

123H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunan kay tapukuykunata kutichiy:

4. ¿Imatataq chaskisqaku yachaywasimpi?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

5. ¿Imatataq wallpakuna ruwan wiñaruspa?, Akllasqaykita chakatawan puysuy (X).

marayta

wañun Runtuta wachan

wallpa wayta

Page 126: Cuaderno de trabajo educa

124 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

6. ¿Imakunatataq mikun wallpakuna? Akllasqaykita siqiwan tinkuchiy.

Ñutu rumichakunata

Runtupa qaranta

Qiwata Ñutu aycha

Watya Yaku - Sanku

Page 127: Cuaderno de trabajo educa

125H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. Hanaypi tinkuchisqayki simikunawan, musuq rimaykunata qillqay.

Ñutu rumichakunata

Runtupa qaranta.

Qiwata.

Yaku.

1

2

3

4

Page 128: Cuaderno de trabajo educa

126 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

8. ¿Imaynaraq kanman wallpa mana mikuyninta huptinchik?

(a) Wañu wañu.

(ch) Qatunkaray.

(h) Kallpasapa.

9. ¿Imankunatataq wallpapata mikunchik? Yachasqaykimanhina qillqay.

10. Allinpaqchu wallpa runtuta churan.

Arí Manam

¿Imanasqa?: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

1

2

Page 129: Cuaderno de trabajo educa

127H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunanñataq kay simikunawan: wa, wi sutinkunata tukupay.

………ñuq

………si

……rmikuna

Runtuta ..…chan

………skacha

………sla

……yta

……kuña

……ska

Page 130: Cuaderno de trabajo educa

128 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Haway kay chirukunata.

Yuyumanta tiqtiYuyu

Page 131: Cuaderno de trabajo educa

129H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Yachasqaykimanhina kutichiy:

1. ¿Pikunataq kay warmakuna?

(a) Yachachiqniy.

(ch) Yachaqmasiy.

(h) Yachaywasipi kamachikuq.

2. ¿Imatataq warmakuna mankapi aysamuchkanku?

(a) Uywata.

(ch) Maytukunata.

(h) Yuyuta

3. ¿Maymantaraq apamuchkanku yuyuta?

(a) Huerto a campo abierto.

(ch) Fitotoldo.

(h) Chakranmanta.

Page 132: Cuaderno de trabajo educa

130 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. ¿Imapaqraq yuyuta pallamurqaku?

(a) Pukllanankupaq.

(ch) Yanunankupaq.

(h) Rantikunankupaq.

5. ¿Pikunataq yuyuta yanunqa?

(a) Yachachiqnin.

(ch) Mamankuna.

(h) Kikin warmakuna.

6. ¿Pikunamantaq qaranqa?

(a) Lliw yachaqwasiman riqkunapaq.

(ch) Yachachiqkunallaman.

(h) Tayta mamakunallaman

Page 133: Cuaderno de trabajo educa

131H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. ¿Imaraq sutin kay yanuypa?

(a) Lawa.

(ch) Api.

(h) Yuyu tiqti

8. ¿Allinchu yachaywasipi warmakuna tiqtita mikunmanku?

Arí Manam

¿Imanasqa?: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9. ¿Imataraq rurachwan yachaywasinchikpi kay warmakuna hina mikunanchikpaq? Huk rimayllapi

kutichiy.

Page 134: Cuaderno de trabajo educa

132 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

10. Rimariy yachachiqnikiwan imakuna yachaywasikipi wiñasqanmanta, chaymanta

munasqaykimanhina chiruy, llimpiy, sutinta qillqay.

Page 135: Cuaderno de trabajo educa

133H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunanñataq kay chirukunapa sutinkunata tukupay.

……chaq

…………u

……war

…………u

……wri

Page 136: Cuaderno de trabajo educa

134 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kunanqa yacharuniñan ñawinchayta, qillqaytapas:

Ñawpaqtas papataraq akllanku. Chaymantas ichuta mastanku, hina qawanman papatapas. Qasa tuta hapinanpaqsi chay papata punchawninpi mastanku.

Tutamantaqa qawaq riptinku. Mana allin hapisqa kaptinqa inti wichiykuytas yakuwan challaykuspa saqiykuna.

Allin hapisqa kaptinqa, lliw papa kaqtas quñuykuspa saruna, wakin ayllus takispa, tususpa ima chuñutaqa sarunku.

Chaymantas papa sarusqankutaqa pampapi mastanku. Allin chakisqa kaptinña pallanku. Hinaspas taqichaman churanku. Taqiman muñatas pampanman churananku, hinallataq huk rumichata mana chuñu tukurinampaq.

Chuñu ruwaymanta

Page 137: Cuaderno de trabajo educa

135H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Yuyu tiqti

Imakunawan yanunanchikpaq: Yuyu Yuraq papa Kachi Aceite Cebolla, huk uma Ajos kutasqa

Imayna ruwananchikpaq: Ñawpaqtam papata yanunchik. Yuyutam ikakuspaña yanunchik, chaymanta chayaruptinñataq llapispanchik kurpakunata

ruwanchik. Chaymantañataqmi, churanchik mankapi aceitita, ajos kutasqata, cebolla ikasqata ima

tiqtichinchik. Wislapi tiqti timpurimuptinñataq, yakuta, kachita winanchik, chay timpurimuptinñataq papata

ikasqata, yuyutapas qaychinchik. Chaymantañataqmi qaranchik sara kamchayuqta.

Page 138: Cuaderno de trabajo educa

136 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ukuchawan misi(Willakuy)

Huk wasipis ukucha rikurirusqa, kay ukuchas sapa punchaw sarata suwakuq, chaysi wasiyuqa misita rantirusqa. Hinaptinsi kay misiqa ukuchataqa qatikachaq, manas qapiyta atipaqchu, chaynallas killantin puni kasqa. Huk punchawñataqsi kay misiqa hamutarusqa, kay ukustitaqa wasichampa uchku punkuchanpim suyarusaq.

Chayna suyachkaptinsi ukustichaqa wasi ukunmanta pawaramusqa; misiñataqsi makinwan, sillunkunawwan hapirusqa, chaymantas misiqa kawsachkaqllata ukustitaqa millpurusqa.

Chaymantas ukustichaqa misipa wiksampi hallarisqa qaytakachayta, hinaptinsi misipa wiksanqa nanayta hallarisqa, nanaywan kachkaptinsi, wirata hawaruspa, tukichallañas mikun. Chaywansi ukustiqa kawsachkaqlla sikin punku uchkumanta pawarusqa.

Kaymanta punis ukustiqa wanarun sara suwakuyta, hinallataq misipas ukusti mikuyta.

Page 139: Cuaderno de trabajo educa

137H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Chuspiwan kachi kachiwan (Willakuy)

Huk punchawsi kachi kachi tuparusqa chuspiwan, paykunas nisqaku: -manam iskayninchikqa kay llaqtapi yachachwanchu, ¡llallinakusun! kay llaqtapi yachanqa pim punta runa kachuqmi, mana kachuqñataqmi ripukunqa huk llaqtaman. Chaynapis paykunaqa llallinakuyta qallaykusqaku, iskayninkus runakuna kachuypi.

Kachi kachiqa mana pitapas kachuyta atipaspas llakisqaña, chaysi payqa huk llaqtamanña ripukun.

Chaymanta punis Sachacoto llaqtaypiqa chuspi puraminti puramintita mirarun, hinallataq Pukarumi llaqtapipas kan achka kachi kachikuna.

Page 140: Cuaderno de trabajo educa

138 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Urpichakuna kichkaman Tikrakun (Willakuy)

Huk atuqsi tawa uñayuq kasqa, chay uñankunaman mikuchinanpaq urqukunaman, chakrakunaman, mayukunaman lluqsispa mikuyta maskasqa, paysi nisqa: - “icha urpikunata uñaykunaman mikuchinaypaq taríyman”, chaynapis huk punchawqa ancha pisipasqa huk wachwapa wasinman chayarqusqa, huk hatún wayqa qipikusqa chaypis achka urpichakuna winayarasyasqa, hinaspas nisqa: -kumayri, kay wayqata saqikusqayki kutimunaykama. Kutimuspayñam apakusaq, wachwaqa kutichispas nin: -allinmi kumayri, churakuykuy chayllaman.

Atuqqa sinchi kusisqa wasinta kutin uñankunaman mikuy tarisqan willaq, hinaspansi uñankunataqa nin: -urpichakunatam apamusaq mikunaykichikpaq hinaptinmi qamkunaqa wichqankichik wasi uchkukunata mana urpichakuna lluqsinanpaq, paykunaqa pawaspan lluptikunmanku, paykunawanmi pukllankichik, hinaspan hapiyta yachankichik mikunaykichikpaq.

Page 141: Cuaderno de trabajo educa

139H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Wachwapa wasimpiñataqsi wayqa saqipakusqanqa qasqasyayta hallaykusqa, chay yachaysapa wachwas, saqipakusqan wayqata Kicharquspa qawan, chaypis urpichakuna winarayasqa. Hinaptinsi urpichakunaqa tukurun pawaruspa, chaysi wachwaqa mancharispa wayqaman winan llapa kichkakunata mana kumayrin musyananpaq.

Chayna kachkaptinsi atuqqa kutirqamun utqayllamanña wayqan apaq. kutirqamullaniñam nispas nin; - wachwaqa kutichin: -allinmi chaypin kachkan wayqaykiqa, apakuyña. Chaysi atuqqa nin: - Pay kumayri, ¡karum rinallay! Ripusaqña, wayqanta qipirikun chawpi ñanta richkaptinsi wasanta kichkakunaqa Tiparqun hinaptinsi nin: -urpichakunan tupsamuwachkan, sillunwan tipamuwachkan,” chaynapis chayarqun wasinta, hinaspansi uñankunata nin: -“kayqaya urpichakuna, ñuqa wayqata kichaptiymi qamkuna urpichakunata mikunaykichikpaq pawaykamuspaykichik hapinkichik.

Wayqata kichaykuptinsi atuqpa uñankunaqa wayqapa qawanman pawaykarin hinaptinsi uñachankuna waqayta qallarin, uñachankunataqa tukuy wiksampi tiparqarisqa, atuqqa musyarqun, chaysi hawaykuptinqa mana urpichakunaqa kasqachu, kichkalla kasqa. Chaymanta punis atuqa mana urpichakunata qapispa mikunchu.

Page 142: Cuaderno de trabajo educa

140 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Chachaschay Takiy

Urquchallantam qamuni chachaschay Qasachallantam qamuni chachaschay Kuyanakuyta maskastin chachaschay Wayllunakuyta maskastin chachaschay Ñachu mamayki yachanña chachaschay, Ñachu taytayki yachanña chachaschay, Quri anillo qusqayta chachaschay, Seda pañuelo qusqayta chachaschay,Chachaschay chachaschay////Yachachun yachachun chachaschay // Aswan allinta kuyasayki chachaschay Aswan allinta wallusayki chachaschay Chachaschay chachaschay////

Page 143: Cuaderno de trabajo educa

141H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Watuchikuna.

¿Imallayki qaykqllqyki, asar? - ¡asar!

Kuchi hina untin qipanchakuykuspa tanqan

karu karuta qipinpas ruyrukunankama

¿Imataq kanman?

Uñanpiqa kuru wiñaspaqa pawan rupaypi

kan achka rikuq, kantaqmi llapan sayay.

¿Imataq kanman?

akatanqa

pillpintu

Page 144: Cuaderno de trabajo educa

142 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Kaqlla qallariyniyuq, tukuyniyuq rimaykuna.

Maqtaqa asnuytaqa kaynataqa qawasqa.

Piki kachuchkan pitaq waqachkan piraq llakichkan pim asichkan.

Muchaykuy munaspaqa Hapiykuy kuyaspaqa

llakikuy mana atispaqa.

Page 145: Cuaderno de trabajo educa

143H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Chaynamá, chay yana machay

manachayqa manaña yana machaychu.

Tuki tuki utuluyki, chiki chikipaq takin tuta,

tuki utuluyki takin tuk, tuk, tuktukyaspa.

Chiwaku chiwaku haku yaku ukunman

niwachkan, yaku ukumpi winarayachkan.

Qallu kipukuna:

Page 146: Cuaderno de trabajo educa

144 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

TRANSFERENCIA AL CASTELLANO

Page 147: Cuaderno de trabajo educa

145H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

I. Canción: Conociéndonos iniciamos a ser buenos amigos y aprendemos a hablar correctamente el castellano.

BUENOS DÍASAMIGUITOS (Canción)

¿Cómo están? Amigos ¿cómo están?Muy bien… Este es un saludo de amistad, ¡Que bien!… Haremos lo posible para ser buenos amigos, ¿Cómo están? amigos ¿Cómo están?

¡Muy bien!…

Page 148: Cuaderno de trabajo educa

146 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. ¿A quiénes saludamos en la canción?, Marca la respuesta con una X.

2. ¿Qué saludo es? Marca la respuesta con una X.

3. ¿Qué haremos? Repasa tu respuesta

4. ¿Dónde cantamos la canción? Repasa tu respuesta

alpaca amigas gallinas

En la casa

amigos

amistad

En la escuela

amistad

despedida

En la chacra

amiguitos

agradecimiento

Page 149: Cuaderno de trabajo educa

147H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Relaciona con una flecha los dibujos con el texto.

6. Reemplaza el dibujo con una de las palabras de los recuadros y luego escribe la oración.

Tengo muchas y

amistad

Ana amigasamistad amigos

amigos

amigas

Page 150: Cuaderno de trabajo educa

148 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

II. Poesía: Observa la imagen y lee con atención la poesía.

Dialoguemos sobre la poesía: 1. ¿De qué animal trata la poesía?, Marca la respuesta con una X.

Águila (Poesía)

Águila de las altas cumbres,

abre esas lindas alitas; y vuela alto,

hasta alcanzar a las estrellas, y no te robes a mi gallinita,

para comer.

Page 151: Cuaderno de trabajo educa

149H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. ¿Dónde vive el águila?, Encierra en un círculo.

3. En la poesía ¿Cuántas veces aparece la palabra “águila”? Encierra en círculo las águilas, según el número de veces que aparece en la poesía.

4. Encierra en un círculo el dibujo de los animales cuyos nombres inician con la letra “a”.

Page 152: Cuaderno de trabajo educa

150 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Observa la imagen y responde: ¿Qué animales hay?, ¿Qué están haciendo?, Encierra en círculo los que tienes en tu casa.

Page 153: Cuaderno de trabajo educa

151H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. Completa las palabras escribiendo las vocales: a, e, i, o, u. Une cada palabra con el dibujo que corresponde.

c

g

v

b

c

c b r

r

r d

r

j

v c

b

l l n

l l

Page 154: Cuaderno de trabajo educa

152 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Esta actividad la debes trabajar en grupo: (en papelotes presenta en un costado la silueta de una casa y un árbol).

Mi casa

Casa

Actividades: Dibuja y pinta un camino

hacia la puerta de la casa

Dibuja y pinta una chimenea al techo de la casa y que tenga humo.

Al costado de la casa dibuja cuatro ovejas.

En el árbol dibuja dos pajaritos.

Delante de la casa dibuja a tu familia.

Comenta a tu profesora y compañeros con quienes vives en tu casa.

Page 155: Cuaderno de trabajo educa

153H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. ¿Qué palabra aparece en dos oportunidades en el dibujo? Escribe tu respuesta.

2. Completa las oraciones escribiendo los nombres de los dibujos:

La …………………………… de mi ………………………………………… es de …………………………………… .

Los …………………………………… hacen sus …………………………………… en los …………………………………… .

Las …………………………………… comen ……………………………………… .

Page 156: Cuaderno de trabajo educa

154 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. Lee las palabras y descubre la oración. Escríbelas.

bonita.

come

mamá

camote

Mi

oveja

papa.

El

es

La

Mi

es

casa

pasto.

cocina

dulce.

Page 157: Cuaderno de trabajo educa

155H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Escribe en plural las siguientes oraciones:

El niño come carne.

Mi papá construye una casa.

El camote es dulce.

La niña come papa amarilla.

El zorro caza a un conejo

Page 158: Cuaderno de trabajo educa

156 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Ahora vamos a leer y cantar la canción de carnaval “Gallo Colorado” .

1. Encierra en un círculo donde dice gallo.

Gallo colorado (Canción)

Gallo colorado estoy buscando

para que me cante a la madrugada.

Y si no me canta a la madrugada

me despertaré al medio día.

bis

bis

gasolina gallina gallo

Page 159: Cuaderno de trabajo educa

157H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

2. Relaciona la imagen con la palabra.

3. Completa la palabra escribiendo las vocales: a, e, i, o, u, y luego une cada palabra con el dibujo que corresponde.

gallina

gallo

g l l n

l lg

Page 160: Cuaderno de trabajo educa

158 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Completa las palabras con las sílabas ( ga, ge, gi, go, gu) que faltan.

……llo ……rasol ……sano

……latina ……ma ……llina

Page 161: Cuaderno de trabajo educa

159H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Mira los dibujos y completa la oración.

6. ¿Qué imagen vimos antes de iniciar a cantar? Marca la respuesta correcta.

( ) Un sapo

( ) Una gallina

( ) Un gallo

La ………………… pone huevos.

El ………………… canta en la madrugada

Page 162: Cuaderno de trabajo educa

160 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

7. ¿De quién habla la canción? Marca la respuesta correcta con un X:

8. ¿Qué hace el gallo según la canción? ( ) canta ( ) come ( ) anda

9. Lee las palabras y completa la oración: ( ) insecto ( ) ave ( ) mamífero

El gallo es un ……………………………

10. ¿Qué cosas come el gallo? ( ) cebada, maíz, pasto, piedrecitas, gusanos. ( ) cebada, pasto, azúcar, gelatina. ( ) sopa, segundo, cebada, trigo.

Del gallo Del zorro Del amigo

Page 163: Cuaderno de trabajo educa

161H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

III Adivinanzas: Observa las imágenes, lee las adivinanzas, y da las respuesta, recuerda cada una de ellas.

Adivinen adivinadores Adivinamos

¿Quién sale todos los días al amanecer y se va al anochecer?

En una cueva trabajan soldaditos blancos alrededor de un gusano rojo.

El sol

La boca

Page 164: Cuaderno de trabajo educa

162 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. ¿Cuál es la respuesta de la segunda adivinanza? Encierra en un círculo la respuesta correcta.

2. ¿Cuántas letras tiene la palabra boca?, Encierra en un círculo la respuesta.

3. Lee y delinea con tus colores la palabra “boca”.

1 3 42 5

Page 165: Cuaderno de trabajo educa

163H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Juguemos formando palabras con las sílabas y luego escribimos.

bo

sobi

cabe

bi

taro

beba

ba

sodo

tibu

boca

Page 166: Cuaderno de trabajo educa

164 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Formamos y completamos palabras con las sílabas: ba, be, bi, bo, bu, para formar oraciones y luego relacionamos con el dibujo.

El …………….. toma su ……………ron.

La .....ca tiene la…..os y dientes.

Las …..tas son ....enas para la lluvia.

……nito recoge la ……sura.

……ty ……sa a su papá.

Page 167: Cuaderno de trabajo educa

165H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

6. Escribe una oración con la palabra “boca”.

7. En esta sopa de letras encuentra las palabras y enciérralas con diferentes colores.

boca. biberón. botas. beso. burro. basura. balde. banca. baño. bomba. Bety. bola. biscocho. betún. bonita. buso.

a d b o c a f e g i k c z d j ñ b i b e r o n g y b u s o m q b q w e e r t y u B e t y i b o o b z s a s d f g h j k l ñ e p t a x o c b u r r o v b n m t m a l b o n i t a a z x c v n ú b s d s d f g h b a s u r a j n k l e w e r t y m u i o b o l a p ñ q a z x s w o b i s c o c h o a b a n c a e b d c v f r b a ñ o

Page 168: Cuaderno de trabajo educa

166 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

IV. Rimas: Lee y aprende las rimas.

Fósforo fosfortito trae el fuego a mi

fogatita.

Anita bonita come una manzanita en

su ventanita.

Mariposita, mariposita, chiquita y graciosita estas en

tu casita.

Paloma ploma que va volando a la loma, vuelve volando.

Frio hace en la mañana, frio en la tarde, el frio no es bueno para mis frejoles en el friaje.

Las garras del gato rasguñan al gallo y el gallo rompe las garras del gato.

Page 169: Cuaderno de trabajo educa

167H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

1. ¿De quiénes hablamos en la rima resaltada de color rojo? elige las respuestas correctas y enciérralas con círculos.

2. ¿Quién trae el fuego?

3. ¿Qué hace el fósforo? ( ) Trae el fuego a la fogata. ( ) Apaga la fogata. ( ) Calienta a la familia. ( ) Enciende el foco.

Page 170: Cuaderno de trabajo educa

168 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

4. Completa la oración con la palabra correcta:

( ) fábrica.

( ) farmacia.

( ) fogata.

( ) escuela.

( ) farmacia.

( ) ferretería.

El fósforo trae el fuego a la ………………………………

En la ……………………………… venden medicamentos.

Page 171: Cuaderno de trabajo educa

169H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

5. Une con una flecha la palabra con el dibujo que corresponde.

foco

fósforo

familia

flor

foca

Page 172: Cuaderno de trabajo educa

170 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

6. Averigua con que otro nombre se le conoce a los fósforos y une con la respuesta correcta.

7. ¿Esta bién que los niños jueguen con fósforo? ……………………………………………………………………………………

¿Porqué? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

8. Completa las palabras de acuerdo al dibujo.

……s……ro .....milia ……co ……ro

cerillo

fósforo

cuetón

Page 173: Cuaderno de trabajo educa

171H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

V. Juegos de palabras: Cantemos “Chicle a go go” acompañando con palmadas (pam) y luego aplaudiendo (lap), también

cambia con nombres de personas, animales, flores, frutas, pueblos, comidas.

Ahora, responde a las preguntas de acuerdo al juego realizado, marcando la respuesta correcta con una (X): 1. ¿Cuál es el título de la canción? ( ) palmear. ( ) chicle a go go. ( ) Susana.

2. ¿Qué nombres primero mencionamos? ( ) animales. ( ) niños. ( ) niñas.

“Chicle a go go” Chicle (pam, pam)/lap, lap lap a go go (pam, pam)/lap, lap lap

diga usted (pam, pam)/lap, lap lap nombres de (pam, pam)/lap, lap lap

niños (pam, pam)/lap, lap lap por ejemplo (pam, pam)/lap, lap lap

Susana (pam, pam)/lap, lap lap.

Page 174: Cuaderno de trabajo educa

172 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

3. ¿De qué trata el juego?

( ) de mencionar nombres sin repetirlos.

( ) de palmear.

( ) de hacer bulla.

4. ¿Te gusta la canción?

Si ( ) No ( ) porqué .........................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

Page 175: Cuaderno de trabajo educa

173H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Otras actividades que puedes incluir en tu trabajo diario.

VI. Trabalenguas:

Papa que siembra mi papá, papa que como con mi papá y mucha papa siempre como

con mi papá. Gerado gordo goloso come golosina y buscando golosina gasolina encontró y el gordo goloso gasolina tomó en lugar

de golosina. El fósforo hace fuego y el fuego quema la fogata

y la fogata calienta el fogón.

Page 176: Cuaderno de trabajo educa

174 H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Entona la canción para despedirnos cada día, verás que tendrás la idea del tiempo.

Canción de despedida

Hasta luego, hasta luego Ya me voy, ya me voy Vengo mañana, vengo mañana, Ya me voy, ya me voy Hasta mañana, hasta mañana, Mañana vendré A estudiar, a cantar, a reír y a no pelear.

Page 177: Cuaderno de trabajo educa

175H U K Ñ I Q I Ñ A W I N C H A N A P A Q Q I L L Q A N A P A Q M A Y T U – S I S I C H A K U N A

Trencito macho huancavelicano

Trencito macho huancavelicano pituchaykita tukaykapullawayporque ya me voy a tierras extrañasllevando el qipi de mis esperanzas.

Huancavelica tierra del mercuriodespidillaway tayta Dios sutimpia donde vaya no podré olvidarte en mi corazón estarás presente, qam sutikipin trabaqamullasaqkawsaspayqa kutimullasaqmi trencito macho en caso me dejestendré que partir por la carretera.

Adiós nillaway Villa de Oropesakay sunqullaypim siempre yuyasqaykiripukuchkanin pasakuchkaniñankay tren machuwan taqraq, taqraq nispa.

Autor: Paulino Torres Torres.

Page 178: Cuaderno de trabajo educa
Page 179: Cuaderno de trabajo educa
Page 180: Cuaderno de trabajo educa