cover materi

15
Draf t BUKU MATERI POKOK PEDAGOGIK PENDIDIKAN DASAR Oleh : Syamsu Yusuf L.N.

Upload: edison-mohammad-zun

Post on 08-Feb-2016

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Cover Materi

Draft

BUKU MATERI POKOKPEDAGOGIK

PENDIDIKAN DASAR

Oleh :Syamsu Yusuf L.N.

SEKOLAH PASCASARJANAUNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA

2007

Page 2: Cover Materi

KATA PENGANTAR

Mata kuliah pedagogik merupakan salah satu mata kuliah yang harus

ditempuh oleh mahasiswa S2 Program Studi Pendidikan Dasar, Sekolah

Pascasarjana Universitas Pendidikan Indonesia. Melalui mata kuliah ini,

mahasiswa diharapkan memiliki (1) pemahaman konseptual yang komprehensif

tentang pedagogik (ilmu mendidik); (2) pemahaman tentang cara-cara

mengimplementasikan konsep-konsep pedagogik dalam pengalaman praktis

proses pembelajaran di sekolah, dan (3) sikap-sikap keguruan, atau karakteristik

pribadi seorang pendidik sebagai figur moral bagi peserta didik.

Modul mata kuliah pedagogik ini terdiri atas enam modul, yaitu :

Modul I membahas mengenai konsep dasar pedagogik; Modul II membahas

mengenai keterkaitan manusia, kebudayaan, dan pendidikan; Modul III

membahas mengenai karakteristik perkembangan peserta didik; Modul IV

membahas asas-asas didaktik; Modul V membahas lingkungan pendidikan; dan

Modul VI membahas pendidikan sebagai suatu sistem.

Kehadiran modul ini, mudah-mudah menambah khazanah keilmuan

dalam bidang ilmu pendidikan, dan bermanfaat bagi yang membacanya,

khususnya para mahasiswa S2 Program Studi Pendidikan Dasar.

Bandung, 5 April 2007

Penyusun

Page 3: Cover Materi

i

DAFTAR ISI

Kata pengantar ......................................................................................... iDaftar Isi .............................................................................................. ii

TINJAUAN MATA KULIAHA. Relevansi ................................................................................... 1B. Deskripsi Singkat ........................................................................ 2C. Tujuan Instruksional Umum ............................................................. 2D. Petunjuk Cara Mempelajari Buku Materi Pokok (BMP) .................. 3

MODUL I. KONSEP-KONSEP DASAR PEDAGOGIKPENDAHULUANA. Relevansi .................................................................................. 6B. Deskripsi Singkat ....................................................................... 6C. Tujuan Instruksional Khusus ............................................................ 6D. Petunjuk Cara Mempelajari Modul ................................................. 6

KEGIATAN BELAJAR 1. PENGERTIAN, OBJEK DAN RUANG LINGKUP PEDAGOGIK

A. Istilah Teknis ...................................................................... 8B. Uraian Materi ...................................................................... 8C. Rangkuman ...................................................................... 13D. Latihan ...................................................................... 14E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................. 14F. Tes Formatif ...................................................................... 14G. Kunci Jawaban Tes Formatif ........................................................... 17H. Umpan Balik ..................................................................... 17

KEGIATAN BELAJAR 2. PENGERTIAN, CIRI, KETERBATASAN, ARAH PENDIDIKAN, MASALAH PENDIDIKAN A. Istilah Teknis ..................................................................... 19B. Uraian Materi ..................................................................... 19C. Rangkuman ..................................................................... 44D. Latihan ..................................................................... 45E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ............................................... 45F. Tes Formatif ..................................................................... 45G. Kunci Jawaban Tes Formatif .......................................................... 48H. Umpan Balik ..................................................................... 48

MODUL II. MANUSIA, PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAANPENDAHULUANA. Relevansi .............................................................................. 50B. Deskripsi Singkat ................................................................... 50

Page 4: Cover Materi

iiC. Tujuan Instruksional Khusus ........................................................ 50D. Petunjuk Cara Mempelajari Modul .............................................. 50

KEGIATAN BELAJAR 1. MANUSIA DAN KEBUDAYAANA. Istilah Teknis ................................................................................ 52B. Uraian Materi ................................................................................ 52C. Rangkuman ................................................................................ 55D. Latihan ........................................................................................... 56E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................ 56F. Tes Formatif ................................................................................ 56G. Kunci Jawaban Tes Formatif ........................................................... 59H. Umpan Balik ................................................................................ 59

KEGIATAN BELAJAR 2. KETERKAITAN MANUSIA, PENDIDIKAN DAN KEBUDAYAAN

A. Istilah Teknis ................................................................................. 61B. Uraian Materi ................................................................................. 61C. Rangkuman ................................................................................. 74D. Latihan ............................................................................................ 74E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................. 75F. Tes Formatif ................................................................................. 75G. Kunci Jawaban Tes Formatif ........................................................... 77H. Umpan Balik ................................................................................. 77

MODUL III. KARAKTERISTIK PERKEMBANGAN PESERTA DIDIKPENDAHULUANA. Relevansi ................................................................................. 80B. Deskripsi Singkat ...................................................................... 80C. Tujuan Instruksional Khusus ........................................................... 80D. Petunjuk Cara Mempelajari Modul ................................................ 81

KEGIATAN BELAJAR 1. HAKIKAT PERKEMBANGANA. Istilah Teknis ................................................................................. 82B. Uraian Materi ................................................................................. 82C. Rangkuman ................................................................................. 98D. Latihan ........................................................................................... 98E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................ 99F. Tes Formatif ................................................................................. 99G. Kunci Jawaban Tes Formatif ........................................................... 101H. Umpan Balik ................................................................................ 101

Page 5: Cover Materi

iiiKEGIATAN BELAJAR 2. FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PERKEMBANGAN PESERTA DIDIKA. Istilah Teknis .................................................................................. 103B. Uraian Materi .................................................................................. 103C. Rangkuman .................................................................................. 116D. Latihan ............................................................................................. 116

E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................. 117F. Tes Formatif ................................................................................. 117G. Kunci Jawaban Tes Formatif ........................................................... 119H. Umpan Balik ................................................................................ 119

KEGIATAN BELAJAR 3. FASE-FASE PERKEMBANGANI A. Istilah Teknis ................................................................................. 120B. Uraian Materi ................................................................................. 120C. Rangkuman ................................................................................. 156D. Latihan ............................................................................................ 156E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................. 157F. Tes Formatif ................................................................................. 157G. Kunci Jawaban Tes Formatif ............................................................ 163H. Umpan Balik ................................................................................. 164

MODUL IV. ASAS-ASAS DIDAKTIK (ILMU MENGAJAR)PENDAHULUANA. Relevansi .................................................................................. 166B. Deskripsi Singkat ....................................................................... 166C. Tujuan Instruksional Khusus ............................................................. 166D. Petunjuk Cara Mempelajari Modul .................................................. 167

KEGIATAN BELAJAR 1. KONSEP DIDAKTIK, MENGAJAR DAN BELAJAR

A. Istilah Teknis .................................................................................. 168B. Uraian Materi .................................................................................. 168C. Rangkuman .................................................................................. 180D. Latihan ............................................................................................. 180E. Rambu-rambu Jawaban Latihan .................................................. 181F. Tes Formatif .................................................................................. 181G. Kunci Jawaban Tes Formatif ............................................................. 183H. Umpan Balik .................................................................................. 183

KEGIATAN BELAJAR 2. ASAS-ASAS DIDAKTIKA. Istilah Teknis ................................................................................... 184B. Uraian Materi ................................................................................... 184

Page 6: Cover Materi

ivC. Rangkuman ................................................................................... 195D. Latihan .............................................................................................. 195E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................... 196F. Tes Formatif ................................................................................... 196G. Kunci Jawaban Tes Formatif .............................................................. 198H. Umpan Balik .................................................................................... 198

MODUL V. LINGKUNGAN PENDIDIKANPENDAHULUANA. Relevansi ............................................................................................. 201B. Deskripsi Singkat ........................................................................ 201C. Tujuan Instruksional Khusus ............................................................. 201D. Petunjuk Cara Mempelajari Modul .................................................. 201

KEGIATAN BELAJAR 1. LINGKUNGAN KELUARGA DAN SEKOLAHA. Istilah Teknis .................................................................................. 203B. Uraian Materi .................................................................................. 203C. Rangkuman .................................................................................. 214D. Latihan ............................................................................................. 215E. Rambu-rambu Jawaban Latihan .................................................. 215F. Tes Formatif .................................................................................. 215G. Kunci Jawaban Tes Formatif ............................................................. 218H. Umpan Balik .................................................................................. 218

KEGIATAN BELAJAR 2. LINGKUNGAN MASYARAKATA. Istilah Teknis ................................................................................... 219B. Uraian Materi ................................................................................... 219C. Rangkuman ................................................................................... 225D. Latihan .............................................................................................. 225E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................... 225F. Tes Formatif ................................................................................... 225G. Kunci Jawaban Tes Formatif ............................................................. 227H. Umpan Balik ................................................................................... 228

MODUL VI. PENDIDIKAN SEBAGAI SUATU SISTEM PENDAHULUANA. Relevansi ................................................................................... 230B. Deskripsi Singkat ........................................................................ 230C. Tujuan Instruksional Khusus ............................................................. 230D. Petunjuk Cara Mempelajari Modul .................................................. 230

Page 7: Cover Materi

vKEGIATAN BELAJAR 1. PENGERTIAN, UNSUR-UNSUR SISTEM,

DAN UNSUR-UNSUR PENDIDIKAN SEBAGAI SISTEM

A. Istilah Teknis ................................................................................... 232B. Uraian Materi ................................................................................... 232C. Rangkuman ................................................................................... 256D. Latihan .............................................................................................. 256E. Rambu-rambu Jawaban Latihan ................................................... 257F. Tes Formatif ................................................................................... 257G. Kunci Jawaban Tes Formatif ............................................................. 259H. Umpan Balik .................................................................................. 260

KEGIATAN BELAJAR 2. UNSUR/KOMPONEN PENDIDIKAN (LANJUTAN) DAN KETERKAITAN

ANTAR KOMPONEN PENDIDIKANA. Istilah Teknis .................................................................................. 261B. Uraian Materi .................................................................................. 261C. Rangkuman .................................................................................. 279D. Latihan ............................................................................................. 280E. Rambu-rambu Jawaban Latihan .................................................. 280F. Tes Formatif .................................................................................. 280G. Kunci Jawaban Tes Formatif ............................................................ 282H. Umpan Balik ................................................................................... 283

Page 8: Cover Materi

vi