EU-IPA12/CS02

Yenilenebilir Enerji Sektörünün Geliştirilmesi için

Danışmanlık Hizmetleri Projesi

Yenilenebilir Enerji Teknolojilerinin Eğitimi

21 Eylül 2017

Proje Tanıtımı & Amacı

2

Hibe

AB

BakanlığıAB

Delegasyonu

Proje

Yürütme

Komitesi

IPA – Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı

EU/IPA 2012 Enerji Sektörü Teknik Yardım Programı

Proje İçeriği

3

Yenilenebilir Enerjinin Durumu, Önündeki Engeller ve Yol HaritasıGörev 1

• Yasal/Yönetmeliksel Çerçeve

• Ekonomik, Finansal, Teknik ve Çevresel Çerçeve

• Fiyatlama Politikası ve Mekanizmaları

• AB Politikası ile uyumlu Strateji ve Aksiyon Planı

Küçük Ölçekli YE Projeleri için Destek Mekanizmalarının OluşturulmasıGörev 2

• Proje Değerlendirme & Fizibilite Raporlarının Hazırlanması

• Finansal Destek Mekanizmalarının Belirlenmesi

• Hesaplama Aracının Hazırlanması

• Çevresel ve Sosyal Değerlendirmeler

Merkezi Kontrol Sistemi için Teknik Şartname Hazırlanması Görev 3

• Güneş Enerjisi Santralleri için Merkezi İzleme, Tahmin ve Kontrol Sistemi Kurulması için gerekli altyapının belirlenmesi

4

Hesaplama Araçlarının Tanıtımı ve Kullanıcı Kitlesi

• Kullanımı kolay

• Ulaşılabilir

• Teknik ve finansal açıdan detaylı

• Farklı risk ve duyarlılık

senaryoları

Yatırımcıların ve finans kurumlarının

projelerin uygunluğunu

değerlendirmek için

kullanabilecekleri basit hesaplama

araçlarının sektördeki eksikliği

Hesaplama Araçlarının Kapsamı

Potansiyel Projeler :

• PV çatı/zemin uygulamaları

• Biyokütle tesisleri

• Çöp gazı tesisleri

• Rüzgar santralleri

5

• Teknik detaylar

• Elektrik üretiminden kaynaklı kazanç

• Yatırım ve bakım & onarım maliyetleri

• Finansal modelleme-Nakit akışı,

proje geri dönüş süresi

• Çevresel değerlendirme, karbon

salım tasarrufu

Kullanıcıya Sağladığı Faydalar

6

Teknik Çıktılar

• Kurulu güç

• Net elektrik üretimi

• Ana performans göstergesi

• LCOE

Çevresel Çıktılar

• Karbon salım tasarrufu

Finansal Çıktılar

• Spesifik yatırım maliyeti

• Sigorta, işletme ve bakım maliyeti

• Dağıtım gideri

• Net kazançlar

• Geri ödeme süresi

• Net bugünkü değer

• İç karlılık oranı

GÜNEŞ ENERJİSİ

7

Türkiye Güneş Potansiyeli Atlası

GEPA

Türkiye’de Enerji Yatırımı

8

•Ocak 2017 Türkiye Toplam Kurulu Güç78,530 MW

•Ocak 2017 Türkiye GES Kurulu Güç861 MW

•Ocak 2017 Türkiye GES payı%1.1

•Ocak 2017 Almanya GES Kurulu Güç40,850 MW

•2023 Türkiye Hedef Kurulu Güç125,000 MW

•2023 Türkiye Hedef GES Kurulu Güç5,000 MW

*TEİAŞ, Fraunhofer

Türkiye’de GES Yatırımı

9

• 2016 yılında 583.7 MW GES kapasitesi eklendi.

• 10 yıl alım garantisi 13.3 USD cent/kWh

• Lisanssız GESler için kapasiteler doldu.

• 09/09/2016 Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) yönetmeliği

yayımlandı:

Karapınar’da 500 MWp/yıl kapasiteli FV güneş modülü üretim

fabrikasının ve AR-GE Merkezinin kurulmasını, AR-GE faaliyetlerinin

yürütülmesini ve toplam 1,000 MWe kurulu gücündeki GES Tesisinin

devreye alınmasını kapsıyor.

Yarışma sonucunda; Kalyon – Hanwha Enerji Ortak Girişim Grubu,

15 yıllık alım garanti süresi boyunca kWh 6.99 $/cent fiyat ile kazandı.

Güneş’in Paraya Dönüşümü

10

Lisanssız Projeler için Başvuru Süreci

11

Lisanssız Projeler için Başvuru Süreci

12

Türkiye’de 21 Dağıtım şirketi vardır.

Lisanssız Projeler

Avantajlar• 1MW ve altı için lisansa gerek yok• Öz tüketim durumunda tüketici fiyatı üzerinden tasarruf• Türkiye'nin birçok bölgesinde karlı yatırım imkanı

Dezavantajlar• 10 yıllık alım garantisinden sonraki belirsizlik, serbest piyasaya elektrik

satamama esnek değil• Yavaş işleyen bürokrasi piyasadaki belirsizlikler• Küçük yatırımlar için de uzun başvuru süreci karışık süreç küçük

yatırımları engelliyor• 31/12/2017 itibariyle dağıtım bedeli 2,5628 kr/kWh 10,2510 kr/kWh

13

Yönetmelikte Son Durum

• Öztüketim amacıyla Köy İdareleri, Belediyeler, İl Özel İdareleri, Tarıma

Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri, Tarım Kredi Kooperatifleri ve

Birlikleri için TEİAŞ tarafından her bir trafo merkezi için 5 MW bağlantı

kapasitesi tahsis edilir.

14

Faydaları Daha iyi fiyat Sürdürülebilir

yatırım Teşvikler Yenilikçilik

Yönetmelikte Son Durum

• Kooperatifler Kanunu kapsamında kurulan enerji kooperatifleri için ortak sayısına bağlı olarak ve her bir tüketim tesisi ile ilişkilendirilen üretim tesisinin kurulu gücü 1 MW’ı geçmeyecek şekilde;

– 100’e kadar ortağı bulunan için 1 MW’a kadar,

– 100’den fazla 500’e kadar ortaklı için 2 MW’a kadar,

– 500’den fazla 1000’e kadar ortaklı için 3 MW’a kadar,

– 1000’den fazla ortağı olan için 5 MW’a kadar tahsis

yapılabilir.

15

Lisanssız Yönetmeliği

• Elektrik Dağıtım Şirketi’ne (EDAŞ) abonelik gerekiyor (bir tüketim noktası = 1MW)

• 23 Mart 2016 tarihinde yapılan değişiklikle güneş enerjisine dayalı üretim tesislerinin kurulu gücü, ilgili üretim tesisi ile ilişkilendirilecek tüketim tesisinin bağlantı sözleşme gücünün otuz katından fazla olamayacak

• Şebekeye bağlı değil ise sınır yok

• Devlete satışta

– 2020 Aralık sonuna kadar yapılan başvurularda:

• 10 yıl alım garantisi

• kWh başına 13.3 Dolar cent ödeme (teşvikler)

16

SWOT Analizi

17

GÜÇLÜ YÖNLER

Yüksek potansiyel

Düşük yatırım maliyeti (son 10 yılda %75 azalma)

Teşvik (kWh başına en yüksek)

ZAYIF YÖNLER

Tecrübesiz kurulumcular

Yönetmelik (ve politik riskler)

Teknik altyapı (iletim ve dağıtım hatları)

FIRSATLAR

Sürekli artan talep, büyüyen ekonomi

Seragazı emisyonunu azaltma

Finans sektörünün ilgisi

TEHDİTLER

Enerji fiyatlarının düşmesi

Düşük kalite ekipmanların çokluğu

Diğer tür enerji yatırımlarının rekabeti

PV Teknolojileri

18

Mono vs Poli

19

• Fiyat– Mono ↑– Poli ↓

• Verim– Mono ↑– Poli ↓

• Boyut

– Mono ↓

– Poli ↑

• Ömür

– Mono ↑

– Poli ↓

• Polikristalin sektörü gün geçtikçe gelişme kaydediyor.

• Zaman geçtikçe polikristalin performansının monokristaline yaklaşması bekleniyor.

İnce Film

20

• Kristalin silikon uygulamalarına göre çok daha ince

• Işığı daha iyi emmesine rağmen verimi genel olarak daha düşük

• Ucuz

• Hızlı gelişiyor

İnvertör Özellikleri

21

• İnvertör (Evirici)

– Doğrusal akımı (DC) alternatif akıma (AC) çevirir

– Tasarıma göre merkezi yada dizi tipinde olabilir

– Arızası durumda elektrik üretilemez

– Standartları

– IEC 61727 (Şebeke standartı)

– IEC 62109 (Güvenlik)

İnvertör Çeşitleri

22

• Merkezi

– Avantajlar

• Düşük maliyet

• Kanıtlanmış teknoloji

• Büyük sistemlerde daha uygun

– Dezavantajlar

• Farklı açı ve yerleşim için uygun değil

• Arıza durumunda sistemin durması

• Dizi

– Avantajlar

• Düşük bakım onarım

• Modüler yapı sayesinde esnek dizayn

• Sadece arızalı dizinin durması

– Dezavantajlar

• Yüksek maliyet

• Daha çok alan ve bağlantı noktası

Merkezi ve Dizi İnvertörler

23

Önemli Parametreler

24

Sistem Kayıpları

25

Risk Elementleri

26

Risk Elementleri

27

EPC

28

• Engineering Procurement Construction

– PV santralin kurulumundan sorumlu firma

• Önemli noktalar

– Referanslar (Yerli, yabancı)

– Mühendislik Deneyimi (İzinler, kurulum)

– Sertifikalar (İSG, Hizmet Yeterlilik, Kalite Yönetimi)

– İşletme Bakım Hizmetleri

EPC

29

• Önemli noktalar

– Teknik Personel Sayısı (Arıza durumunda müdahale)

– Finansal Durumu

– Performans Garanti Anlaşması

– Çalıştığı tedarikçiler (Ürün kalitesi, elde kalan paneller)

– 600’den fazla firma!

Türkiye’de Rüzgar Enerjisi Yatırımı

30

*TEİAŞ, Fraunhofer

Türkiye Rüzgar Haritası

31

• Santralin belli bir periyotta ürettiği toplam enerjinin, tam kapasitedeüretebileceği enerjiye (ideal koşullardaki enerji üretimi) oranıdır.

• 50 metre yüksekliğindeki ortalama kapasite faktörü (1 MW’lık rüzgar türbinini referans alarak):

• Ekonomik RES yatırımı için 50m üzerinde:

– Kapasite faktörü > %35 – Rüzgar hızı > 7m/s

Türkiye Rüzgar Santralleri Haritası

32

Rüzgar Türbinleri

33

Türbin Güç Eğrisi

34

RES’lerde Yer Seçimi

35

• Şiddetli basınç gradyanlı, düşük eğimli, sürekli rüzgar vadileri,

• Şiddetli jeostrofik rüzgar alanlarındaki tepeler ve zirveler,

• Şiddetli rüzgar veya kıyı şeritleri

RES’lerde Yer Seçimi

36

• Ulaşım kolaylığı,

• Ulusal şebekeye bağlanma kolaylığı,

• Arazinin kullanılış şekli ve işlenme kolaylığı,

• Arazinin büyüklüğü ve eğimi,

• Arazinin bitki örtüsü,

• Askeri, sivil radar ve hava alanına yakınlığı,

• Mülkiyeti (sit, doğal koruma, milli park vb.)

Rüzgar Enerjisi

37

• Yatırıma karar vermek için tesisin

ne kadar enerji üreteceğini

olabildiğince doğru bir şekilde

öngörebilmek gerekmektedir.

• P90: Rüzgar santralinin %90

ihtimalle üreteceği enerjiyi belirtir.

Yatırımcılar kararlarını bu değere

göre alırlar.

• P50: Ortalama üretim.

• P10: Rüzgar santralinin

%10 ihtimalle üreteceği enerji.

Kapasite Faktörü

38

• Santralin belli bir periyotta ürettiği toplam enerjinin, tam kapasitede üretebileceği enerjiye (ideal koşullardaki enerji üretimi) oranıdır.

• Örnek I:

– Kurulu güç: 20 MW.

– 1 yıl boyunca üretilen enerji miktarı: 43,416 MWh

– 1 yıl = 8760 saat

– Kapasite faktörü → 43,416 𝑀𝑊ℎ

20𝑀𝑊 × 8760 ℎ= 0.2478 ≈ %25

• Örnek II:

– Enerji üretimi → 20 𝑀𝑊 × 8760ℎ × 0.25 =43,416 𝑀𝑊ℎ

Lisanssız Projeler için Başvuru Süreci

39

Türbinlerin zeminden ulaşabileceği maksimum yüksekliğin (paratoner dahil) 60 metre üzerinde olması halinde, rüzgar enerjisine dayalı başvuru sahiplerinin Teknik Etkileşim izni için TÜBİTAK Bilişim ve Bilgi Güvenliği İleri Teknolojiler Araştırma Merkezi’ne başvuruda bulunmaları gerekmektedir.

Gerekli Dokümantasyon

40

• Ön lisans başvuru dilekçesi (EPDK)

• Taahhütname

• Yetki Belgesi/Ticaret Sicil Memurluğu tasdikli Türkiye Ticaret Sicili

Gazetesi Nüshası

• Üretim tesisine ilişkin bilgiler

– Bilgi formu

– Yatırım termin programı

– Tek hat şeması

– 1/25,000 ölçekli tesis haritası

– Yerleşim yeri projesi

• Banka teminat mektubu

• Tüzel kişiliğe ait ortaklık yapısı ve pay sahipleri ile ilgili diğer belgeler

Gerekli Dokümantasyon

41

• Ölçüm izinleri

• Santral sahası belirlenmesi

• ÇED Gerekli/Değil

• Orman ön izni

• Diğer arazi anlaşmaları

• Teknik etkileşim analizi (TEA)

• Proje onayları

• İmar planları

• Orman kesin izni

• Askeri yasak bölgeler ve güvenlik bölgeleri yönetmeliği görüşleri

• Bağlantı anlaşması

• İnşaat izni

• Kabul/işletme

Ölçümler

42

• Son 3 yıl içinde elde edilmiş en az 1 yıl sürekli rüzgar ölçümü.

• Direk en az 60 metre olmalı.

• Bunlar gibi birçok bilgi mevzuatta

detaylıca belirtilmiştir.

Değişken Cihaz

Rüzgar hızı Rüzgar hız ölçer, Anemometre

Rüzgar yönü Rüzgar yön ölçer

Hava sıcaklığı Hava sıcaklık ölçer, Termometre

Bağıl nem Bağıl nem ölçer

Hava basıncı Basınç ölçer, Barometre

ÇED Süreci

43

Yatırım Maliyeti Tablosu

44

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM)

45

• 10 yıllık devlet alım garantisi

• Yerli katkı ilaveleri 5 yıl süreyle geçerli

• 31 Aralık 2020’ye kadar devreye girmiş/girecek tesisleri kapsamaktadır.

YE KaynağıYEKDEM

[USD cent/kWh]

Hidroelektrik 7.3

Rüzgar 7.3

Jeotermal 10.5

Biyokütle 13.3

Güneş 13.3

Yerel Üretim Yerli Katkı İlavesi[USD cent/kWh]

Kanat 0.8

Jeneratör ve güç elektroniği 1.0

Türbin kulesi 0.6

Rotor ve nasel gruplarındakimekanik aksamın tamamı

1.3

En fazla toplam 3.7

SWOT Analizi

46

Biyokütle ve Biyogaz Teknolojilerine Genel Bakış

47

• Dünya’da 2015 yılı yatırımları:

– Enerji Sektörü: $ 1.8 trilyon

• Yenilenebilir Enerji: $ 313 milyar | Enerji Verimliliği: $ 221 milyar

• 2035 yılına kadar öngörü

– Tahmini enerji tüketimini karşılamak için

• $ 2 trilyon/yıl Enerji Yatırımları (toplamda $48 trilyon)

• %13’lük yenilenebilir enerji yatırımı (toplamda ~$ 6 trilyon)

• Çalışır ve inşaa halinde bulunan 72 biyokütle, biyogaz, çöp gazı santrallerinin toplam kurulu gücü: 372 MW

– Türkiye toplam kurulu gücünün %0.5’i

Biyokütle Nedir?

48

• Bitkisel, hayvansal ve kentsel atıklar kullanılabilir.

• Türkiye’de yıllık toplam atık miktarı:

– Ormancılık ~ 4.8 milyon ton

– Tarım ~ 15 milyon ton

• 2023 hedefi: 1 GW kurulu güç.

• Kaynak ülkenin her tarafında mevcut.

Biyokütle Kullanım Alanları

49

Biyokütle Çevrim Yöntemleri

50

Biyokütle Çevrim Yöntemleri

51

Biyogaz

52

• Organik atıklardan, oksijensiz ortamda biyolojik & kimyasal işlemler sonucu elde edilir.

• Birincil olarak metan (CH4) ve karbondioksit (CO2) içerir.

• Kullanım alanları:– Doğrudan yakarak ısıtma– Türbinden elektrik üretimi– Doğalgaz ile karıştırılarak maliyetin

düşürülmesi

Gaz ve Buhar Türbinleri

53

Biyogaz

54

• Depolanabilirlik.

• Sosyoekonomik kalkınmaya katkı.

• Sürdürülebilirlik.

• Biyoyakıtların çeşitli koşullarda yetişebilmesi.

• Düşük çevre kirliliği.

Biyogaz SWOT Analizi

55

Çöp Gazı Nedir?

56

• Çöp gazı organik atıkların çürümesiyle oluşur.

• Metan küresel ısınma potansiyeli çok yüksek bir sera gazdır.

– CO2’in 21-25 katı kadar güçlü

• Çevreye ve sağlığa zararlı kimyasal maddeler içerir

Emisyon Oran (%)

Metan (CH4) 40 – 50

Karbondioksit (CO2) 35 – 45

Azot (N2) 5 – 15

Oksijen (O2) 0 – 3

Zararlı kimyasallar Miktar (mg/m3)

Hidrojen Sülfür (H2S) 100 – 500

Hidroklorik asit (HCl) 20 – 100

Kloroflorokarbon gazları (CFCler) 10 – 50

Polisiklik aromatik hidrokarbonlar(PAHlar)

0 – 50

Çöp Gazının Kullanım Alanları

57

• Boylerler

– Doğrudan çöp gazı ile veya fosil yakıtlarla beraber olacak şekilde kullanılabilirler.

• Doğrudan termal uygulamalar

– Fırınlarda, çamur kurutmada, tünel fırınlarda, demirci ocaklarında v.b. alanlarda kullanulabilirler.

• Sızıntı suyu buharlaştırması

– Katı atık sahalarında sızıntının kontrol altına alınmasında kullanılabilirler.

Çöp Gazının Kullanım Alanları

58

• Çöp sahasında kurulacakdikey ve yatay boru ağı ileçöp sahası ile booster ünitesiarasındaki ana boru hattı

• Booster Ünitesi ve Flare (meşale)

• Biyogaz Temizleme Üniteleri

• Motor

• Enerji nakil hattı

Çöp Gazından Elektrik Üretimi

59

Çöp Gazı Çevresel Değerlendirmesi

60

• Sera gazı emisyonlarını azaltır.

• Metan, Karbondioksit’e göre 21 ila 25 kat dahagüçlü bir sera gazıdır.

• Havayı toksik gazlardan arındırır.

• Sürdürülebilir bir teknoloji.

• Yerel kalkınmaya destek verir.

Artılar

• Atıkları ayırma gerekliliği.

• Sızma, koku ve patlama riski.

• Tedarik zinciri zorluklarıRiskler

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM)

61

• 10 yıllık devlet alım garantisi

• Yerli katkı ilaveleri 5 yıl süreyle geçerli

• 31 Aralık 2020’ye kadar devreye girmiş/girecek tesisleri kapsamaktadır.

YE KaynağıYEKDEM

[USD cent/kWh]

Hidroelektrik 7.3

Rüzgar 7.3

Jeotermal 10.5

Biyokütle 13.3

Güneş 13.3

E-posta: irem.parmaksizoglu@mwhglobal.com

62

Teşekkürler