Inhoud

Redactie en lijst van auteurs 26

Voorwoord 3 1

deel i spoedeisende zorg 33

1 Het acuut zieke kind 35C.M.P. Buysse, E.N. de Jager, M. de Hoog

1.1 Inleiding 351.2 A = airway (luchtwegen) 351.3 B = breathing (ademhaling) 351.3.1 Ademarbeid 351.3.2 Effectiviteit van de ademarbeid: gaat er lucht in en uit de longen? Hoe

goed is de gaswisseling? 361.3.3 Systemische effecten van een insufficiente ademhaling 361.4 C = circulatie 371.4.1 Systemische effecten van circulatoire insufficientie 371.5 D = disability 381.5.1 Bewustzijnsniveau 381.6 E = exposure 381.7 G = glucose 391.8 Samenvatting 39

2 Resuscitatie van een pasgeborene 40A.H.L.C. van Kaam

2.1 Richtlijnen voor resuscitatie van een pasgeborene 40

3 Basic life support bij kinderen en advanced pediatric life support 42J.K.W. Kieboom, N.M. Turner

3.1 Inleiding 423.2 Advanced pediatric life support (apls) 423.3 Opheffen van een luchtwegobstructie 453.4 Volgorde van handelen bij circulatiestilstand 453.4.1 Niet-schokbaar ritme: circulatiestilstand met asystolie of Polsloze

Electrische Activiteit 45

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 005

3.4.2 Schokbaar ritme: circulatiestilstand met ventrikelfibrilleren of ventri-keltachycardie 47

4 Shock 49J.A. Hazelzet

4.1 Definitie 494.2 Symptomen 494.3 Pathofysiologie 494.3.1 Hart 494.3.2 Weerstandscircuit 504.3.3 Capillair bed 504.3.4 Veneus stelsel 504.3.5 Bloedvolume 504.4 Classificatie 504.5 Monitoring 504.6 Behandeling 5 14.6.1 Optimaal circulerend bloedvolume 5 14.6.2 Optimale pompfunctie van het hart 524.6.3 Optimale ventilatie en oxygenatie 524.6.4 Ondersteunende behandeling 544.7 Anafylactische shock 544.7.1 Belangrijkste allergenen 544.7.2 Symptomen 544.7.3 Behandeling 55

5 Acute hartritmestoornissen 57M. van Osch-Gevers, M. de Hoog

5.1 Tachycardieen 575.1.1 Sinustachycardie 575.1.2 Supraventriculaire tachycardie 575.1.3 Breedcomplextachycardie 595.1.4 Ventrikelfibrilleren (vf ) 605.2 Bradycardieen 605.2.1 Sinusbradycardie 6 15.2.2 Sicksinussyndroom 635.2.3 av-blok 63

6 Ademhalingsinsufficientie 64K.F.M. Joosten, A.P.M. Duyndam

6.1 Definitie 646.2 Etiologie 646.3 Symptomen 646.4 Gaswisseling: begrippen 646.5 Diagnostiek 656.6 Behandeling 656.7 Beademing 66

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 006

Compendium kindergeneeskunde6

7 Inspiratoire stridor 68K.F.M. Joosten

7.1 Laryngitis subglottica en laryngotracheobronchitis 687.2 Epiglottitis 697.3 Aspiratie van corpus alienum 69

8 Acute astma-aanval 70M. de Hoog, C.M.P. Buysse

9 Status epilepticus 72M. de Hoog, K.F.M. Joosten

10 Coma en intracraniele drukverhoging 74M. de Hoog

10.1 Coma 7410.1.1 Acute maatregelen 7410.1.2 Etiologie 7410.1.3 Symptomen 7410.1.4 Diagnostiek 7610.1.5 Prognose 7610.2 Intracraniele drukverhoging 7710.2.1 Etiologie 7710.2.2 Symptomatologie 7710.2.3 Behandeling 77

11 Verdrinking 78J.K.W. Kieboom

11.1 Definitie 7811.2 Pathofysiologie 7811.3 Risicofactoren 7811.4 Symptomen 7811.5 Behandeling 79

12 Vergiftiging 83C.M.P. Buysse, H.A. Moll

12.1 Inleiding 8312.2 Vragen bij eerste screening 8312.3 Lichamelijk onderzoek 8312.4 Verdere evaluatie 8312.5 Aanvullend onderzoek (mag niet onnodig vertragend werken!) 8312.6 Behandeling 8412.7 Alcoholintoxicatie 85

13 Hypo- en hyperthermie 89J.A. Hazelzet

13.1 Hypothermie 8913.1.1 Lokale bevriezing 8913.1.2 Algemene hypothermie 89

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 007

Inhoud 7

13.2 Hyperthermie 8913.2.1 Ernstige hyperthermie 8913.2.2 Maligne hyperthermie 90

14 Apparent life threatening event 92K.F.M. Joosten

14.1 Inleiding 9214.2 Etiologie 9214.3 Anamnese 9314.4 Lichamelijk onderzoek 9414.5 Diagnostiek 9414.6 Behandeling 94

deel ii algemene onderwerpen 97

15 Verrichtingen 99P.C.J. de Laat, G. Derksen-Lubsen, R.R. de Krijger

15.1 Maten 9915.2 Pijnstilling en sedatie 9915.3 Richtlijnen voor desinfectie 9915.4 Lumbaalpunctie 9915.5 Liquorpunctie uit ventrikelreservoir 1 0 115.6 Arteriaradialiskatheter 1 0 115.7 Arteria-umbilicaliskatheter 1 0215.8 Vena-umbilicaliskatheter 1 0215.9 Pleurapunctie 1 0515.10 Pneumothoraxdrainage 1 0515.10.1 Spoedbehandeling van een spanningspneumothorax 1 0515.10.2 Plaatsen van definitieve thoraxdrain 1 0515.11 Arteriepunctie 1 0615.12 Maagsonde, duodenumsonde, maagspoelen, percutane enteroscopische

gastrostomie, MicKey-button 1 0615.12.1 Maagsonde, duodenumsonde 1 0615.12.2 Maagspoelen 1 0615.12.3 peg-katheter (percutane endoscopische gastrostomie) 1 0615.12.4 Wisselen MicKey-ballonkatheter 1 0715.13 Blaaspunctie bij kinderen jonger dan 3 jaar 1 0715.14 Blaaskatheterisatie 1 0815.15 Beenmergpunctie 1 0815.16 Botnaald 1 0915.17 Beenmergbiopsie 1 0915.18 Implanteerbaar intraveneus toedieningssysteem (Port-a-cath1, pac) 1 0915.18.1 Algemeen 1 0915.18.2 Aanprikken 1 1 015.18.3 Onderhoud 1 1 015.18.4 Bloed afnemen 1 1 015.18.5 Bolusinjectie 1 1 015.18.6 Infuus 1 1 1

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 008

Compendium kindergeneeskunde8

15.18.7 Obstructie 1 1 115.19 Huidbiopsie 1 1 115.20 Intubatie 1 1 215.21 Weefselonderzoek 1 1 215.21.1 Inleiding 1 1 215.21.2 Cytologie 1 1 215.21.3 Histologie 1 1 215.21.4 Speciale technieken 1 1 3

16 Voeding en dietetiek 1 1 4H.S.A. Heymans, M.E. Dijsselhof

16.1 Inleiding 1 1 416.2 Voeding van de gezonde zuigeling 1 1 416.2.1 Borstvoeding/kunstmatige zuigelingenvoeding 1 1 416.2.2 Voordelen van moedermelk 1 1 516.2.3 Samenstelling van moedermelk 1 1 616.2.4 Uitscheiding van geneesmiddelen in moedermelk 1 1 616.2.5 Besmetting van moedermelk 1 1 616.2.6 Verontreiniging van moedermelk 1 1 616.2.7 Suppletie bij borstvoeding 1 1 716.3 Volledige kunstmatige zuigelingenvoeding 1 1 716.4 Bijvoeding 1 1 716.5 Bijzondere kunstmatige zuigelingenvoeding 1 1 816.5.1 Voeding met een laag lactosegehalte/sojavoeding 1 1 916.5.2 Voeding op basis van eiwithydrolysaat 1 1 916.5.3 Alternatieve voeding 1 1 916.6 Voeding voor te vroeg geborenen 1 2 116.7 Richtlijnen goede voeding 1 2 116.8 (Semi-)elementaire voeding 1 2216.9 Sondevoeding 1 2216.10 Parenterale voeding 1 2516.11 Nutritional assessment 1 2716.11.1 Acute ondervoeding 1 2916.11.2 Chronische ondervoeding 1 29

17 Dehydratie en water- en zouthuishouding 1 30P.C.J. de Laat, J.E. Kist-van Holthe tot Echten

17.1 Inleiding 1 3017.2 Behandeling van dehydratie 1 3017.2.1 Algemene uitgangspunten 1 3017.2.2 Algemene strategie 1 3017.2.3 Orale behandeling 1 3 117.2.4 Parenterale behandeling 1 3317.3 Metabole acidose 1 3517.4 Algemene opmerkingen 1 36

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 009

Inhoud 9

18 Beeldvormende diagnostiek 1 4 1H.C. Holscher

18.1 Inleiding 1 4 118.2 Voorbereiding 1 4 118.2.1 Conventioneel onderzoek 1 4 118.2.2 Echografie 1 4 118.2.3 Computertomografie (ct) 1 4218.2.4 Magnetic resonance imaging (mri) 1 4218.3 Systematische beoordeling 1 4218.3.1 Thorax 1 4218.3.2 Buikoverzichtsfoto (boz) 1 4218.3.3 Skelet 1 4318.4 Indicaties 1 43

19 Evidence-based medicine 1 46H.A. Moll, G. Derksen-Lubsen

19.1 Frequentie van ziekten 1 4619.2 Parameters 1 4619.3 Voorbeelden 1 4719.3.1 Voorbeeld risicofactor 1 4719.3.2 Voorbeeld behandelingsresultaat 1 4819.3.3 Voorbeeld diagnostische test 1 4919.4 Evidence-based medicine in de praktijk 1 4919.4.1 Stellen van een beantwoordbare klinische vraag 1 4919.4.2 ‘Critical appraisal’ van een studie naar een interventie of diagnostische

test 1 50

20 Handelen bij overlijden 1 52D.M.C.B. van Zeben-van der Aa, R.R. de Krijger, B.A. Semmekrot, H.M.Oudesluys-Murphy

20.1 De Wet op de lijkbezorging en de nodo-procedure 1 5220.1.1 Natuurlijk en niet-natuurlijk 1 5220.1.2 Onverwacht en onverklaard 1 5220.1.3 Vaststellen doodsoorzaak 1 5220.2 Procedure obductie 1 5320.2.1 Verklaring van natuurlijke dood 1 5320.2.2 Toestemming van de nabestaanden 1 5320.2.3 Uitvoering 1 5320.3 Bijzondere situaties 1 5420.4 Onderzoek en veiligstellen van materiaal bij plotseling onverwacht

overlijden 1 5420.4.1 Schouwing 1 5420.4.2 Postmortale anamnese, (speciele) anamnese, postmortaal pediatrisch,

laboratorium- en beeldvormend onderzoek door de kinderarts 1 5520.4.3 Postmortaal pathologisch onderzoek/obductie door de patholoog 1 5720.5 Beleid rond begeleiding ouders 1 57

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 010

Compendium kindergeneeskunde10

deel iii infectieziekten en immunologie 159

21 Vaccinatie 1 6 1R.J.F. Burgmeijer

21.1 Organisatie van vaccinaties bij kinderen in Nederland 1 6 121.2 Vaccinbeheer 1 6 121.3 Vaccinatieschema van het rvp 1 6221.4 Simultaan vaccineren, intervallen en uitwisselbaarheid van vaccins 1 6221.5 Inhaalschema’s 1 6421.6 Vaccineren van zieke kinderen 1 6421.7 Contra-indicaties 1 6621.8 Bijwerkingen 1 6921.9 In Nederland geregistreerde vaccins 1 7021.10 Informatie over vaccins en vaccinaties 1 70

22 Virale diagnostiek 1 7 1A.C.T.M. Vossen

22.1 Virale diagnostiek algemeen 1 7 122.2 Materiaal 1 7 122.3 Methoden 1 72

23 Koorts en koortssyndromen 1 77R. Oostenbrink, J. Frenkel

23.1 Definitie koorts 1 7723.2 Acute koorts 1 7723.2.1 Epidemiologie en differentiaaldiagnose 1 7723.2.2 Symptoom/klacht 1 7823.2.3 Laboratoriumonderzoek 1 7823.2.4 Beleid 1 7923.2.5 Complicaties 1 7923.3 Chronische koorts 1 7923.3.1 Symptoom/klacht 1 7923.3.2 Differentiaaldiagnose 1 8023.3.3 Aanvullend onderzoek 1 8023.3.4 Diagnose 1 8323.3.5 Therapie 1 8323.3.6 Complicaties 1 8323.4 Ziekte van Kawasaki (mucocutaan lymfekliersyndroom) 1 8523.4.1 Etiologie 1 8523.4.2 Symptomen 1 8523.4.3 Diagnostiek 1 8623.4.4 Differentiaaldiagnose 1 8623.4.5 Complicaties 1 8623.4.6 Behandeling 1 86

24 Infectieziekten 1 88N.G. Hartwig, Th.F.W. Wolfs

24.1 Infecties van het centrale zenuwstelsel (czs) 1 88

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 011

Inhoud 11

24.1.1 Meningitis 1 8824.1.2 (Meningo-)encefalitis 1 8824.2 Ooginfecties 1 8924.2.1 Conjunctivitis 1 8924.2.2 Hordeolum 1 8924.2.3 Oogverwonding of post-ok 1 8924.3 Bovenste luchtweginfecties 1 9024.3.1 Rinitis 1 9024.3.2 Sinusitis 1 9024.3.3 Adenoıditis/tonsillitis 1 9024.3.4 Otitis media acuta 1 9 124.3.5 Mastoıditis 1 9 124.3.6 Epiglottitis 1 9 124.3.7 Faryngitis 1 9224.3.8 Roodvonk (scarlatina) 1 9224.3.9 Laryngitis subglottica 1 9224.3.10 Lymphadenitis colli 1 9324.4 Onderste luchtweginfecties 1 9324.4.1 Pneumonie 1 9324.4.2 Kinkhoest (pertussis) 1 9424.5 Infecties van het maag-darmkanaal 1 9424.5.1 Stomatitis 1 9424.5.2 Gastritis 1 9424.5.3 Enteritis 1 9524.6 Infecties van de tractus urogenitalis 1 9524.6.1 Vulvovaginitis en fluor vaginalis 1 9524.6.2 Urineweginfectie 1 9624.7 Infecties van het skelet 1 9624.7.1 Bacteriele artritis 1 9624.7.2 Osteomyelitis 1 9724.8 Infecties van het hart 1 9724.8.1 Endocarditis 1 9724.8.2 Pericarditis 1 9824.8.3 Myocarditis 1 9824.8.4 Koorts en neutropenie 1 9924.9 Specifieke bacteriele infecties 20024.9.1 Lyme-ziekte 20024.10 Specifieke parasitaire infecties 20 124.10.1 Toxoplasmose 20 124.11 Specifieke virale infecties 20 124.11.1 Waterpokken (varicella) en gordelroos ( herpes zoster) 20 124.11.2 Rodehond (rubella) 20224.11.3 Mazelen 20324.11.4 Exanthema subitum (zesde ziekte) 20324.11.5 Bof (parotitis epidemica) 20324.11.6 Epstein-barr-virus (mononucleosis infectiosa/ziekte van Pfeiffer) 20424.11.7 Humaan immunodeficientievirus (hiv/aids) 20424.12 Aangifte van infectieziekten 208

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 012

Compendium kindergeneeskunde12

25 Immunodeficientie 2 1 1E. de Vries, J.J.M.van Dongen

25.1 Inleiding 2 1 125.2 Recidiverende infecties van de luchtwegen en het kno-gebied 2 1 125.3 ‘Failure to thrive’ 2 1 225.4 Recidiverende pusvormende infecties 2 1 525.5 Ongewone of ongewoon ernstig verlopende infecties 2 1 525.6 Recidiverende infecties met eenzelfde soort pathogeen 2 1 625.7 Auto-immuunziekte of chronisch inflammatoire ziekte; lymfoprolife-

ratie 2 1 625.8 Karakteristieke combinaties van klinische verschijnselen bij bepaalde

syndromen 2 1 725.9 Angioneurotisch oedeem 2 1 7

deel iv specifieke aandoeningen 219

26 Longziekten 22 1J.C. de Jongste

26.1 Longinfecties 22 126.1.1 Bronchiolitis 22 126.1.2 Pneumonie 22226.1.3 Longtuberculose 22326.2 Pleuravocht 22526.3 Pneumothorax 22726.4 Astma 22826.4.1 Algemeen 22826.4.2 Acuut ernstig astma 23226.5 Longfunctieonderzoek 23326.5.1 Indicaties 23326.5.2 Piekstroommeter 23426.5.3 Spirometer, pneumotachograaf (‘elektronische spirometer’) 23426.5.4 Inflammometrie met no-bepaling in expiratielucht (feno) 23426.5.5 Bepaling van de bronchiale prikkelbaarheid 23426.5.6 Overige methoden 235

27 Cystische fibrose 236H.A.W.M. Tiddens, J.C. Escher, J.C. de Jongste

27.1 Basisdefect 23627.2 Symptomen 23627.3 Differentiaaldiagnose 23627.4 Laboratoriumonderzoek 23727.5 Behandeling 23727.5.1 Behandeling van de longinfectie 23727.5.2 Behandeling van de gastro-intestinale verschijnselen 24027.6 Monitoring 24027.7 Complicaties 24 127.7.1 Pneumothorax 24 127.7.2 Hemoptoe 242

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 013

Inhoud 13

27.7.3 Allergische bronchopulmonale aspergillose 24227.7.4 Cor pulmonale 24227.7.5 Distaal intestinaal obstructiesyndroom (dios) 24227.7.6 cf-gerelateerde leverziekte 24327.7.7 cf-gerelateerde diabetes mellitus 244

28 Maag-darm-leverziekten 245C.M.F. Kneepkens, C.F.M. Gijsbers

28.1 Leverpathologie: ziektebeelden 24528.1.1 Cholestatische ziekte in de neonatale periode 24528.1.2 Leverziekten bij oudere zuigelingen en kinderen 24628.1.3 Acute leverinsufficientie 24828.1.4 Portale hypertensie 25028.2 Leverpathologie: diagnostiek 25 128.2.1 Parameters 25 128.2.2 Diagnostische procedures 25 128.3 Maag-darmpathologie: ziektebeelden 25328.3.1 Malabsorptie 25328.3.2 Voedselallergie 25528.3.3 Eosinofiele gastro-intestinale aandoeningen 25628.3.4 Chronische (geprotraheerde) diarree 25728.3.5 Buikpijn en functionele gastro-intestinale aandoeningen 25828.3.6 Obstipatie 25928.3.7 Chronische inflammatoire darmziekten 26 128.3.8 Gastro-oesofageale refluxziekte en refluxoesofagitis 26328.3.9 Ulcera van maag en duodenum 26428.4 Maag-darmpathologie: diagnostiek 26428.4.1 Fecesonderzoek 26428.4.2 Maagfunctie 26628.4.3 Exocriene pancreasfunctie 26628.4.4 Koolhydraat-waterstofademtests 26628.4.5 Dunnedarmbiopsie 26728.4.6 Endoscopisch onderzoek 26728.4.7 Slokdarmonderzoek 26928.4.8 Rectumonderzoek 27 1

29 Allergologie 273P.L.P. Brand

29.1 Achtergronden 27329.1.1 Typen allergie 27329.1.2 Diagnostiek van allergie 27429.1.3 Preventie van allergie 27429.2 Ziektebeelden 27529.2.1 Voedselallergie 27529.2.2 Urticaria en angio-oedeem 27729.3 Allergische rinitis 27829.4 Geneesmiddelenallergie 28029.5 Insectenallergie 280

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 014

Compendium kindergeneeskunde14

30 Cardiologie 282I.M.E. Frohn-Mulder, M. Witsenburg

30.1 Inleiding 28230.2 Evaluatie van het kind met hartgeruis zonder klachten 28230.2.1 Beleid bij hartgeruis zonder klachten 28230.3 Ecg-interpretatie bij kinderen 28330.4 Hartritme 28330.4.1 Normaal hartritme 28330.4.2 Ritme- en geleidingsstoornissen 28330.5 Pathofysiologie 29030.5.1 Hartfalen 29030.5.2 Cyanose 29230.6 Aangeboren hartafwijkingen 29330.6.1 Diagnostiek 29330.6.2 Behandeling: algemene principes 29430.6.3 Specifieke behandeling 29430.7 Postoperatieve problemen 29630.8 Verworven hartafwijkingen 296

31 Nefrologie 297K. Cransberg, J. van den Hoek

31.1 Glomerulaire filtratiesnelheid 29731.2 Acute nierziekte 29731.2.1 Prerenale acute nierinsufficientie 29831.2.2 Renale acute nierinsufficientie 29831.2.3 Postrenale acute nierziekte 30031.3 Chronische nierziekte 30 131.4 Hypertensie 30331.4.1 Acute situaties 30331.4.2 Niet-acute situaties 30431.4.3 Hypertensie bij pasgeborenen 30431.5 Proteınurie en nefrotisch syndroom 30531.5.1 Proteınurie 30531.5.2 Nefrotisch syndroom 30631.6 Hematurie en glomerulonefritis 30731.7 Hemolytisch-uremisch syndroom (hus) 30831.8 Tubulusfunctiestoornissen 30931.9 Nefrolithiasis/nefrocalcinose 3 1 131.10 Antenatale pathologie van de urinewegen 3 1 231.11 Urineweginfecties 3 1 3

32 Oncologie 3 1 6M.M. van den Heuvel-Eibrink, W.J.E. Tissing

32.1 Epidemiologie 3 1 632.2 Beschrijving van verschillende vormen van kinderkanker 3 1 632.2.1 Leukemie 3 1 632.2.2 Maligne lymfomen 3 1 932.2.3 Hersentumoren 32 1

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 015

Inhoud 15

32.2.4 Solide tumoren 32232.3 Diagnostiek bij een kind met kanker 32632.3.1 Vaststellen en classificatie van het type kanker 32632.3.2 Stageren 32732.3.3 Voorbereiding op de behandeling 32732.4 Organisatie van zorg, behandeling en registratie van kinderen met

kanker in Nederland 32832.5 Supportive care 32832.6 Langetermijneffecten 328

33 Hematologie 330I.M. Appel, A. de Goede-Bolder

33.1 Anemie 33033.1.1 Anemie met verlaagd aantal reticulocyten: aanmaakstoornis 33033.1.2 Anemie met verhoogd aantal reticulocyten: acuut bloedverlies/seque-

stratie in de milt/hemolyse 33 133.2 Leukocytose 33233.2.1 Toename van het aantal neutrofielen: neutrofilie 33233.2.2 Monocytose 33233.2.3 Eosinofilie 33233.2.4 Lymfocytose 33233.3 Leukopenie 33233.4 Trombocytose 33333.5 Trombopenie 33333.5.1 Idiopathische trombocytopenische purpura (itp) 33333.6 Pancytopenie 33333.6.1 Aplastische anemie 33333.7 Hemostase 33433.8 Verhoogde bloedingsneiging 33533.8.1 Stoornissen in de primaire hemostase 33533.8.2 Stoornissen in de secundaire hemostase: factordeficienties 33633.9 Veneuze trombose: profylaxe, diagnostiek en behandeling bij kinderen 340

34 Endocrinologie 344S.L.S. Drop, D. Mul, A.M. Boot, E.L.T. van den Akker

34.1 Groei 34434.1.1 Kleine lichaamslengte 34434.1.2 Grote lichaamslengte 34834.1.3 Predictie van de volwassen lengte 34934.2 Hypofyseaandoeningen 35 134.2.1 (Pan)hypopituıtarisme 35 134.2.2 Hypofysehyperfunctie 35334.3 Diabetes insipidus 35434.4 Syndrome of inappropriate adh (siadh) 35434.4.1 ‘Cerebral salt wasting’-syndroom 35534.5 Schildklier 35734.5.1 Hypothyreoıdie 35734.5.2 Hyperthyreoıdie 358

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 016

Compendium kindergeneeskunde16

34.5.3 Thyreotoxische storm of crisis 35834.5.4 De pasgeborene met een moeder met een auto-immuunziekte van de

schildklier 35934.5.6 Solitaire schildkliernodus 35934.6 Stoornissen in de puberteitsontwikkeling 35934.6.1 Vroege puberteit (pubertas praecox) 35934.6.2 Vertraagde puberteit (pubertas tarda) 36 134.7 Gonaden 36234.7.1 Stoornissen in de seksuele differentiatie (ambigue genitalien) 36334.7.2 Testis 36634.7.3 Ovarium 36834.8 Bijnier 37234.8.1 Bijnierschorsinsufficientie 37234.8.2 Acute bijnierinsufficientie 37434.8.3 Bijnierinsufficientie in samenhang met glucocorticoıdbehandeling 37634.8.4 Bijnierschorshyperfunctie (hyperadrenalisme) 37734.8.5 Bijniermerghyperfunctie (feochromocytoom) 37734.9 Parathyroıd, vitamine D en calcium 37934.9.1 Hypoparathyreoıdie 37934.9.2 Hypocalciemie 38234.9.3 Hyperparathyreoıdie 38234.9.4 Hypercalciemie 38334.9.5 Rachitis 38334.9.6 Osteoporose 38434.10 Referentiewaarden 38634.11 Endocriene functietests 38634.11.1 Hypofysevoorkwab 38634.11.2 Hypofyseachterkwab 39034.11.3 Schildklier 39 134.11.4 Bijschildklier 39 134.11.5 Bijnier 39 134.11.6 Testes 39234.11.7 Ovaria en uterus 392

35 Diabetes mellitus 394H.J. Aanstoot, D. Mul, H.J. Veeze

35.1 Definitie 39435.2 Diagnose en classificatie 39435.3 Presentatie en symptomen 39635.4 Lichamelijk onderzoek en laboratoriumdiagnostiek 39735.5 Diabetische ketoacidose (dka) 39735.5.1 Pathofysiologie 39735.5.2 Behandeling 39835.5.3 Algemene complicaties en hersenoedeem 40235.6 Subcutane insulinebehandeling 40335.6.1 Insulineresorptie en -werking 40335.6.2 Soorten insuline 40435.6.3 Toediening van insuline 405

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 017

Inhoud 17

35.7 Principe van insulinebehandeling 40535.7.1 Insuline-injecties 40635.7.2 Dagelijkse insulinedosering 40635.7.3 Insulinebehandeling met subcutane pomp 40635.8 Continue glucosesensor 40735.9 Overwegingen ten aanzien van diagnose, opname en verdere beleid 40835.10 Hypoglykemie 40935.11 Operaties, ingrepen en diabetes 4 1 035.11.1 Algemene adviezen 4 1 035.11.2 Kleine ingrepen 4 1 135.11.3 Grote ingrepen 4 1 135.12 Type-2-diabetes mellitus 4 1 235.12.1 Definitie, classificatie 4 1 235.12.2 Diagnostiek 4 1 235.12.3 Behandeling 4 1 3

36 Metabole ziekten 4 1 6J.B.C. de Klerk, A.T. van der Ploeg

36.1 Inleiding 4 1 636.2 Symptomen 4 1 636.3 Diagnostiek (laboratorium) 42 136.3.1 Neonatale screening 42 136.3.2 Routine laboratoriumdiagnostiek bij verdenking metabole ziekten 42236.3.3 Specifieke metabole diagnostiek 42336.4 Acute metabole ontregeling 42536.4.1 Hypoglykemie 42536.4.2 Hyperammoniemie 42736.4.3 Metabole acidose 42836.5 Behandeling 42836.5.1 Hypoglykemie 42836.5.2 Hyperammoniemie 42936.5.3 Metabole acidose 43036.5.4 Lactaatacidose 43036.5.5 Dieet 43036.5.6 Substitutie en suppletie 43036.5.7 Behandelbare lysosomale stapelingsziekten 43 1

37 Reumatologie 433L.W.A. van Suijlekom-Smit, R. ten Cate

37.1 Dik en/of pijnlijk gewricht 43337.1.1 Inleiding 43337.1.2 Diagnostiek 43337.1.3 Differentiaaldiagnose gewrichtsklachten 43337.2 Juveniele idiopathische artritis 43437.2.1 Inleiding 43437.2.2 Diagnostiek 43637.2.3 Behandeling 43737.3 Systemische lupus erythematodes 439

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 018

Compendium kindergeneeskunde18

37.3.1 Inleiding 43937.3.2 Symptomen 44037.3.3 Diagnostiek 44 137.3.4 Behandeling 44 137.4 Juveniele dermatomyositis 44 137.4.1 Inleiding 44 137.4.2 Symptomen 44237.4.3 Diagnostiek 44337.4.4 Differentiaaldiagnose 44337.4.5 Behandeling 443

38 Neurologie 445E.A.J. Peeters, O.F. Brouwer

38.1 Ontwikkelingsachterstand 44538.2 Koortsconvulsies 44738.3 Epilepsie 45038.4 Hoofdpijn 45338.4.1 Algemeen 45338.4.2 Migraine 45338.5 Afwijkende grootte en vorm van het hoofd 45538.6 Trauma capitis 458

39 Neurofibromatose type 1 464A. de Goede-Bolder, R. Oostenbrink, C.E. Catsman-Berrevoets

39.1 Inleiding 46439.2 Klinische diagnostiek 46439.3 Erfelijkheidsonderzoek/moleculairgenetisch onderzoek 46439.4 Beeldvorming 46539.5 Complicaties 46539.5.1 Plexiform neurofibroom 46539.5.2 Optic pathway glioma (opg) 46539.5.3 Orthopedische afwijkingen 46639.5.4 Neurologische verschijnselen 46639.5.5 Endocriene afwijkingen 46739.5.6 Vasculaire problemen 46739.5.7 Maligniteiten 467

40 Dermatologie 469A.P. Oranje

40.1 Acne vulgaris 46940.2 Atopisch eczeem 47040.3 Luierdermatitis 47 140.4 Impetigo 47240.5 Verruca vulgaris en verruca plana 47240.6 Molluscum contagiosum 47340.7 Hemangioom (hemangioma of infancy) 47440.8 Scabies 475

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 019

Inhoud 19

41 Neonatologie 477A.H.L.C. van Kaam, R.C.J. de Jonge, A.J. Sprij

41.1 Perinatologie 47741.1.1 Perinatale anamnese 47741.1.2 Indeling pasgeborenen 47741.1.3 Opvang van de neonaat 47841.2 Ademhalingsproblemen van de pasgeborene 47941.2.1 Algemeen 47941.2.2 Apneus 48341.2.3 Luchtwegobstructies 48441.2.4 Respiratory distress syndrome (rds) 48541.2.5 Transiente tachypneu van de neonaat (ttn) 48541.2.6 Meconiumaspiratiesyndroom 48541.2.7 Airleaksyndroom 48641.2.8 Pneumonie 48741.2.9 Longhypoplasie 48741.2.10 Congenitale hernia diaphragmatica (chd) 48841.2.11 Longbloeding 48941.2.12 Congenitale cysteuze longafwijkingen 48941.2.13 Bronchopulmonale dysplasie (bpd) 48941.3 Cardiovasculaire problemen 49 141.3.1 Algemeen 49 141.3.2 Circulatoir falen 49 141.3.3 Neonatale hypertensie 49341.3.4 Persisterende pulmonale hypertensie van de neonaat (pphn) 49341.3.5 Open ductus Botalli 49341.3.6 Neonatale ritmestoornissen 49441.3.7 Congenitale (structurele) hartafwijkingen 49541.4 Infectieziekten van de pasgeborene 49641.4.1 Congenitale infecties 49641.4.2 Neonatale sepsis 50041.4.3 Neonatale meningitis 50041.4.4 Groep-B-streptokokken 50041.5 Neonatale neurologie 50 141.5.1 Perinatale asfyxie en gecontroleerde therapeutische hypothermie 50 141.5.2 Neonatale convulsies 50341.5.3 Intraventriculaire hemorragie (ivh) 50341.5.4 Periventriculaire leukomalacie (pvl) 50441.5.5 Hydrocefalus 50541.6 Vocht, voeding en vitaminen 50541.6.1 Vochtbeleid 50541.6.2 Voedingsbeleid 50541.6.3 Intraveneuze voeding 50841.6.4 Necrotiserende enterocolitis (nec) 50841.6.5 Vitaminen en ijzer 5 1 041.7 Stoornissen interne milieu bij de pasgeborene 5 1 141.7.1 Hypo- en hyperglykemie 5 1 141.7.2 Hypo- en hypernatriemie 5 1 2

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 020

Compendium kindergeneeskunde20

41.7.3 Hypo- en hypercalciemie 5 1 341.7.4 Hypo- en hyperkaliemie 5 1 341.7.5 Hyperbilirubinemie 5 1 441.7.6 Zuur-basenevenwicht 5 1 641.7.7 Alarmsignalen stofwisselingsziekten 5 1 741.8 Hematologische problemen bij de pasgeborene 5 1 841.8.1 Anemie 5 1 841.8.2 Polycytemie 52041.8.3 Trombocytopenie 52041.8.4 Leukocytopenie 52 141.8.5 Bloedgroepantagonisme 52 141.8.6 Praktische aspecten van antenataal bekende hematologische aandoe-

ningen 52 141.9 Screening en follow-up 52241.9.1 Gehoorscreening 52241.9.2 Retinopathie van de prematuur 52341.9.3 Rachitisscreening 52341.9.4 Langetermijnfollow-up van prematuriteit 52441.10 Pijnmanagement bij pasgeborenen 52441.10.1 Algemeen 52441.10.2 Meten van pijn bij pasgeborenen 52441.10.3 Niet-farmacologische behandeling van pijn bij pasgeborenen 52441.10.4 Farmacologische behandeling van pijn bij pasgeborenen 52641.11 Veelvoorkomende algemene neonatale problematiek 52741.11.1 Maternale diabetes 52741.11.2 ssri-gebruik moeder 52741.11.3 Drugsgebruik moeder 52841.11.4 Medicatie en borstvoeding 53041.11.5 Maternale schildklieraandoeningen 53041.11.6 Koortslip bij moeder of anderen betrokkenen 53041.11.7 Waterpokken moeder (vzv) 53 141.11.8 Pyelumdilatatie prenataal 53 141.11.9 Irregulaire hartactie prenataal 53 141.11.10 Plexusbrachialislaesies 53 141.11.11 Enkele navelstrengarterie 53241.11.12 Bijoortje 53241.11.13 Heupcontrole 53241.11.14 Klompvoeten (talipes equinovarus) 53241.11.15 Late meconiumlozing (bij de a terme neonaat) 53341.11.16 Hielprikscreening 533

42 Genetische diagnostiek 534M.H. Breuning, A. van Haeringen

42.1 Inleiding 53442.2 Klinisch onderzoek 53442.2.1 Dysmorfologisch onderzoek 53442.2.2 Familieanamnese 53442.3 Laboratoriumonderzoek en indicaties 534

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 021

Inhoud 21

42.3.1 Chromosomenonderzoek 53442.3.2 Fluorescentie-insituhybridisatie (fish) 53542.3.3 pcr 53542.3.4 Micro-arrayonderzoek 53542.3.4 Mutatieonderzoek 53642.4 Bijzondere indicaties 53742.4.1 dna-tests bij kinderen op later in het leven optredende aandoeningen 53742.4.2 Hemoglobine afwijkingen 53742.4.3 Acute indicaties voor genetisch onderzoek 538

43 Zorg voor het kind met ernstige meervoudige beperkingen 539G.C.B. Bindels-de Heus, C.R. Lincke, G. Derksen-Lubsen

43.1 Organisatie van multidisciplinaire zorg 53943.2 Bijzondere medische aandachtspunten 53943.2.1 Algemeen 53943.2.2 Luchtwegproblematiek 53943.2.3 Gastro-intestinale problematiek 54043.2.4 Zintuigelijke problemen 54243.2.5 Epilepsie en motorische stoornissen 54243.2.6 Bewegingsapparaat 54343.2.7 Gedragsproblemen 54443.2.8 Pijn 54443.2.9 Slaapproblemen 54443.2.10 Medicatie en interacties 54543.2.11 Behandelbeperkingen, reanimatiebeleid 54543.2.12 Overige aandachtspunten 54643.3 Organisatorische aspecten van de zorg 546

deel v psychosociale problemen 549

44 Adoptie 55 1R.A.A. Pelleboer, H.M. Oudesluys-Murphy

44.1 Onderzoek bij uit derdewereldlanden geadopteerde kinderen 55 144.1.1 Inleiding 55 144.1.2 Evaluatie 55244.1.3 Begeleiding 553

45 Kindermishandeling 554E.A. Landsmeer-Beker, M.J.M. Smit, M.J. Affourtit

45.1 Inleiding 55445.2 Risicofactoren en risicogezinnen 55445.3 Vormen van kindermishandeling 55445.4 Signaleren 55645.4.1 Problemen bij het signaleren 55645.4.2 Anamnese 55645.4.3 Lichamelijk onderzoek 55745.4.4 Gedrag 55745.4.5 Interactie ouder-kind 559

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 022

Compendium kindergeneeskunde22

45.4.6 Differentiaaldiagnose en diagnostiek 55945.5 Beleid 55945.6 amk/Raad voor de Kinderbescherming 56345.7 Juridische aspecten 56645.8 Hulpverlening 56645.9 Ten slotte 566

46 Overgewicht 568O.H. van der Baan-Slootweg, E.C.A.M. Houdijk

46.1 Inleiding 56846.2 Overgewicht en obesitas 56946.2.1 Definitie 56946.2.2 Etiologie 56946.2.3 Diagnostiek 57046.2.4 Preventie en behandeling 57246.3 Ten slotte 574

47 Eetstoornissen bij oudere kinderen en adolescenten 576A.H. Teeuw, M.J. Affourtit, F. Verheij

47.1 Inleiding 57647.2 Definities en classificatie 57647.2.1 Anorexia nervosa 57647.2.2 Boulimia nervosa (bn) 57747.2.3 Eating disorder not otherwise specified 57847.3 Epidemiologie 57847.4 Symptomen/ klachten 57847.5 Anamnese patient en ouder(s) 57947.6 Lichamelijk onderzoek 58247.7 Aanvullend onderzoek 58247.8 Differentiaaldiagnose 58347.9 Het behandelaanbod 584

48 adhd, autisme en depressie 588N.H. Bouman, R.F. Ferdinand, R. Rodrigues Pereira

48.1 adhd 58848.2 Autismespectrumstoornissen 59048.3 Depressie 592

49 Onverklaarde lichamelijke klachten 593E.M. van de Putte

49.1 Symptoom/klacht 59349.2 Differentiaaldiagnose 59449.3 Biopsychosociaal model 59649.4 Therapie 59649.5 Complicaties 598

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 023

Inhoud 23

deel vi geneesmiddelen en bloedproducten 601

50 Bloed en bloedproducten 603I.M. Appel, Y.B. de Rijke, A.J. Willemze

50.1 Welke verschillende bloedproducten zijn er beschikbaar? 60350.1.1 Erytrocytenconcentraten 60350.1.2 Trombocytenconcentraten 60350.1.3 Quarantaineplasma of fresh frozen plasma (ffp) 60450.2 Transfusiebeleid en dosering 60550.2.1 Richtlijn voor transfusie van erytrocyten bij neonaten 60550.2.2 Richtlijn voor transfusie van erytrocyten bij kinderen 60550.2.3 Richtlijn voor transfusie van trombocyten bij neonaten 60550.2.4 Richtlijn voor transfusie van trombocyten bij kinderen 60650.2.5 Richtlijn voor transfusie van plasma 60750.2.6 Richtlijn voor transfusie van granulocytensuspensies 60750.3 Tranfusiereacties en hemovigilantie 607

51 Pijn 609R.A. van Lingen

51.1 Inleiding 60951.2 Analgetica 60951.2.1 Fase-1-middelen 60951.2.2 Fase-2-middelen 6 1 151.2.3 Fase-3-middelen 6 1 151.3 Coanalgetica 6 1 251.4 Pijnbestrijding rond kleine invasieve ingrepen 6 1 251.5 Niet-farmacologische pijnbestrijding 6 1 251.6 Voorzorgen bij sedatie en analgesie 6 1 3

52 Antimicrobiele therapie 6 1 4N.G. Hartwig

52.1 Inleiding 6 1 452.2 Antibacteriele middelen 6 1 552.2.1 Empirische antibacteriele therapie 6 1 552.2.2 Antibacteriele therapie op basis van diagnose 6 1 552.2.3 Switchtherapie 62 152.3 Antivirale therapie 63552.3.1 Empirische antivirale therapie op basis van vermoedelijke diagnose 63552.3.2 Antivirale therapie op basis van micro-organisme 63552.4 Antimycotische therapie 63552.4.1 Empirische antimycotische therapie 63552.4.2 Antimycotische therapie op basis van micro-organisme en lokalisatie 63952.5 Antiparasitaire therapie 63952.5.1 Antiparasitaire therapie op basis van micro-organisme 63952.6 Antimicrobiele profylaxe van infectieziekten 63952.6.1 Inleiding 63952.6.2 Antimicrobiele profylaxe op basis van micro-organisme 64252.6.3 Antimicrobiele profylaxe op basis van gastheerfactoren 642

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 024

Compendium kindergeneeskunde24

52.6.4 cmv-profylaxe bij orgaantransplantatie 64252.6.5 Antimicrobiele profylaxe ten behoeve van de chirurgische patient 64552.6.6 Endocarditisprofylaxe 66452.7 Selectieve darmdecontaminatie (sdd) bij oncologische patienten 66852.8 Antibioticumdoseringen, naar leeftijd 670

53 Geneesmiddelenoverzicht 676J. Schornagel, E.M. Westerman, G. Derksen-Lubsen, H.A. Moll

deel vii groeicurven, nomogrammen enreferentiewaarden 729

54 Groeidiagrammen, nomogrammen 73 1H.A. Moll, G. Derksen-Lubsen

55 Referentiewaarden klinische chemie en endocrinologie 78 1Y.B. de Rijke, J. Lindemans, A.M. Boot

55.1 Referentiewaarden klinische chemie 78 155.2 Referentiewaarden endocrinologie 795

Register 809

BSL - ALG_BK_2KZM - 3218r4_9789031387441 025

Inhoud 25