ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK ÇOK YÖNLÜ GERİATRİK DEĞERLENDİRMEDEĞERLENDİRME

Prof.Dr. TANJU BEĞERProf.Dr. TANJU BEĞERİ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesiİ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

İç Hastalıkları Anabilim Dalıİç Hastalıkları Anabilim Dalı

Geriatri Bilim DalıGeriatri Bilim Dalı

Türkiye Nüfus PiramidiTürkiye Nüfus Piramidi

2005 Yıl Ortası Nüfus Tahmini2005 Yıl Ortası Nüfus TahminiDİEDİE

Kapsamlı Geriatrik DeğerlendirmeKapsamlı Geriatrik Değerlendirme

Yaşlıların uzun süreli takip ve Yaşlıların uzun süreli takip ve tedavilerini planlarken;tedavilerini planlarken;

medikal, psikososyal ve fonksiyonel medikal, psikososyal ve fonksiyonel kapasitelerini ve problemlerini kapasitelerini ve problemlerini belirlemeyi amaçlayan çok yönlü belirlemeyi amaçlayan çok yönlü interdisipliner bir değerlendirmedir.interdisipliner bir değerlendirmedir.

Neden böyle bir değerlendirmeye gerek var?Neden böyle bir değerlendirmeye gerek var?

Yaşlanmayla meydana gelen fizyolojik Yaşlanmayla meydana gelen fizyolojik değişiklikler,değişiklikler,

Hastalıkların prezantasyonundaki farklılıklar,Hastalıkların prezantasyonundaki farklılıklar,

Yatrojenik tıbbi sorunların sık olmasıYatrojenik tıbbi sorunların sık olması

Yaşlıda standart anamnez ve FM yetmezYaşlıda standart anamnez ve FM yetmez

GERİATRİK DEĞERLENDİRMEGERİATRİK DEĞERLENDİRME

Geriatrik değerlendirmenin amacı, yaşlının Geriatrik değerlendirmenin amacı, yaşlının yaşam kalitesini artırmaktır.yaşam kalitesini artırmaktır.

Fiziksel sağlık

Mental sağlık

Yaşam kalitesi

Sosyal ve ekonomik

durum

Çevresel özellikler

Fonksiyonel durum

Hedef kitleHedef kitle

Kırılgan yaşlılarKırılgan yaşlılar

Kronik hastalığı olan Kronik hastalığı olan >>65 yaş üstü 65 yaş üstü yaşlılaryaşlılar

≥≥75 yaş75 yaş

Hedef kitleyi kimler değerlendirebilirHedef kitleyi kimler değerlendirebilir

Birinci basamak hekimlerBirinci basamak hekimler

Sınırlı geriatrik değerlendirmeSınırlı geriatrik değerlendirme

Geriatrist veya multidisipliner takımGeriatrist veya multidisipliner takım

Kapsamlı geriatrik değerlendirmeKapsamlı geriatrik değerlendirme

Geriatrik Değerlendirme programlarının Geriatrik Değerlendirme programlarının EtkinliğiEtkinliği

Anamnez ve FMAnamnez ve FM

Yaşlı hastadan anamnez almak özellik arz Yaşlı hastadan anamnez almak özellik arz edereder

Yaşlıda FM içerik ve amaç bakımından Yaşlıda FM içerik ve amaç bakımından gençten farklıdırgençten farklıdır

FM tekniği aynı, fakat yaşlıda gözlem ve FM tekniği aynı, fakat yaşlıda gözlem ve fonksiyonel testler önemlidirfonksiyonel testler önemlidir

Yaşlıda nörolojik, kardiyovasküler, mental Yaşlıda nörolojik, kardiyovasküler, mental durum muayeneleri detaylı olmalıdırdurum muayeneleri detaylı olmalıdır

Fonksiyonel DeğerlendirmeFonksiyonel Değerlendirme

Yaşlının yetenek ve kısıtlılıkları, Yaşlının yetenek ve kısıtlılıkları,

temel günlük yaşam aktiviteleri ve temel günlük yaşam aktiviteleri ve

aletli günlük yaşam aktiviteleri gibi aletli günlük yaşam aktiviteleri gibi ölçeklerle değerlendirilirölçeklerle değerlendirilir

>>65 yaş 65 yaş %25 %25 Temel GYA’deTemel GYA’de

>>85 yaş 85 yaş %50 %50 bağımlılıkbağımlılık

Fonksiyonel Durum Fonksiyonel Durum DeğerlendirmesiDeğerlendirmesi

Formal ölçeklerFormal ölçekler

Günlük Yaşam AktiviteleriGünlük Yaşam Aktiviteleri

Temel Temel EnstrumentalEnstrumental

Günlük Yaşam Aktiviteleri (ADL) ölçeğiGünlük Yaşam Aktiviteleri (ADL) ölçeği

Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri Enstrümantal Günlük Yaşam Aktiviteleri (IADL) ölçeği(IADL) ölçeği

GörmeGörme

Görme bozuklukları; sakatlık, düşmeler Görme bozuklukları; sakatlık, düşmeler ve fonksiyonel bozukluğa yol açarve fonksiyonel bozukluğa yol açar

““Görmenizin bozulmasGörmenizin bozulmasıındanndan ötürü ötürü okumak, televizyon seyretmek, araba okumak, televizyon seyretmek, araba kullanmak veya günlük aktivitelerinizden kullanmak veya günlük aktivitelerinizden herhangi birini yapmakta zorluk çekiyor herhangi birini yapmakta zorluk çekiyor musunuz?”musunuz?”

Snellen ve Jaeger görme kartlarıSnellen ve Jaeger görme kartları

İşitmeİşitme

PresbiakuziPresbiakuzi

İşitme için tarama testleriİşitme için tarama testleri

Yürüme,denge ve düşmelerin Yürüme,denge ve düşmelerin değerlendirilmesideğerlendirilmesi

Düşmeyi Artıran Risk FaktörleriDüşmeyi Artıran Risk Faktörleri

YaYaşş ve di ve dişşi cinsiyeti cinsiyet İİnkontinans nkontinans

Kas Kas GGüçsüzlüüçsüzlüğğüü DepresyonDepresyon

DüDüşşme me ÖÖyküsüyküsü Ortostatik Ortostatik HHipotansiyonipotansiyon

Yürüme Yürüme PProblemleriroblemleri Kognitif Kognitif FFonksiyon onksiyon BBozukluklarozukluklarıı

Denge Denge PProblemleri roblemleri Görme Görme PProblemleriroblemleri

YardYardıımcmcıı CCihaz ihaz KKullanullanıımmıı İİnme nme HHikayesiikayesi

ArtritArtrit ≥≥4 4 İİlaç laç KKullanullanıımmıı

Günlük Günlük YYaaşşam am AAktivitelerinde ktivitelerinde BBozulmaozulma

Yürüme ve denge testleriYürüme ve denge testleri

Beslenme Beslenme

Malnütrisyon prevalansı: %1-60Malnütrisyon prevalansı: %1-60

Obezite çok seyrek değilObezite çok seyrek değil

Protein-enerji malnütrisyonu sıkProtein-enerji malnütrisyonu sık

Malnütrisyon Malnütrisyon – İmmün fonksiyonlarda bozulmaİmmün fonksiyonlarda bozulma– İnfeksiyonlara eğilimİnfeksiyonlara eğilim– Basınç ülserleri,yara iyileşmesinde gecikmeBasınç ülserleri,yara iyileşmesinde gecikme– Hastanede yatış süresinde uzamaHastanede yatış süresinde uzama– Osteoporoz Osteoporoz – Mortalitede artışMortalitede artış

Malnütrisyonda rol oynayan faktörlerMalnütrisyonda rol oynayan faktörler

Beslenme Durumunun Beslenme Durumunun DeğerlendirilmesiDeğerlendirilmesi

Düzenli olarak boy, kilo, BMI ölçümüDüzenli olarak boy, kilo, BMI ölçümü

Son 6 ayda kilo kaybı >%10Son 6 ayda kilo kaybı >%10 tetkik tetkik(tam kan sayımı, t.protein, albumin, kolesterol)(tam kan sayımı, t.protein, albumin, kolesterol)

Beslenmedeki değişim, GİS semptomlarıBeslenmedeki değişim, GİS semptomları

Fonksiyonel kapasitede değişiklikFonksiyonel kapasitede değişiklik

Fizik muayene (Fizik muayene (kas erimesi, fasiyal erime, kas erimesi, fasiyal erime,

ödem, asitödem, asit))

Beslenme Durumunu Değerlendiren Beslenme Durumunu Değerlendiren TestlerTestler

Üriner İnkontinansÜriner İnkontinans

Üriner inkontinans Üriner inkontinans değerlendirmesideğerlendirmesi

““istemsiz idrar kaçırmanız var mı?”istemsiz idrar kaçırmanız var mı?”

EVET EVET Kognitif fonksiyonlarKognitif fonksiyonlarSıvı alımıSıvı alımıMobiliteMobiliteKullandığı ilaçlarKullandığı ilaçlarGeçirilen jinekolojik ve ürolojik ameliyatlarGeçirilen jinekolojik ve ürolojik ameliyatlar

Yaşla Demans Görülme Riski ArtarYaşla Demans Görülme Riski Artar

Kognitif DeğerlendirmeKognitif Değerlendirme

Tarama testleri:Tarama testleri:

Mini Mental Durum TestiMini Mental Durum Testi

Saat Çizme TestiSaat Çizme Testi

Mini-Cog TestiMini-Cog Testi

OryantasyonKayıt hafızasıDikkat ve KonsantrasyonHatırlamaKonuşmaGörsel/ uzaysal yapılandırma

24-30 puan arası normal, MCI18-23 puan arası hafif demans12-17 puan orta evre12 puan altı ciddi demans

Hafif kognitif bozukluk, ilerlemiş kognitif bozukluk, frontal lob demansı,eğitim düzeyi düşük olanlar iyi dil bilmeyenlerdeyalancı negatif sonuç

eğitim düzeyi yüksek olanlarda yalancı pozitif sonuç

Kısa ve çabuk uygulanması negatif prediktif değerinin yüksekliği

Puanlamanın subjektif olmasıYalancı negatifliğinin yüksek olması

Affektif DeğerlendirmeAffektif Değerlendirme

Majör depresyon:Majör depresyon:

Toplum içindeki yaşlılardaToplum içindeki yaşlılarda%1-2%1-2

Hospitalize yaşlılardaHospitalize yaşlılarda%12%12

Depresif semptomlar:Depresif semptomlar:

Toplum içindeki yaşlılardaToplum içindeki yaşlılarda%8-15%8-15

Hospitalize yaşlılardaHospitalize yaşlılarda%25%25

Affektif DeğerlendirmeAffektif Değerlendirme

Depresyon riskini artıran faktörler;Depresyon riskini artıran faktörler;

- Kronik hastalıklar- Kronik hastalıklar

- Fonksiyonel yetersizlik- Fonksiyonel yetersizlik

- Kognitif bozukluklar- Kognitif bozukluklar

- Sosyo-ekonomik faktörler- Sosyo-ekonomik faktörler

- Kayıplar- Kayıplar

““Kendinizi sık sık mutsuz hissediyormusunuz”Kendinizi sık sık mutsuz hissediyormusunuz”

EVETEVET

Tarama testiTarama testi

Geriatrik Depresyon SkalasıGeriatrik Depresyon Skalası

PolifarmasiPolifarmasi

KomorbiditeKomorbidite polifarmasi polifarmasi

Hastalıkların kronik olmasıHastalıkların kronik olması

İlaç tedavilerinin uzun süreli veya devamlı İlaç tedavilerinin uzun süreli veya devamlı olmasıolması

Yaşla ilişkili farmakokinetik ve farmakodina- Yaşla ilişkili farmakokinetik ve farmakodina- mik değişikliklermik değişiklikler

Kullanılan ilaçların değerlendirilmesi önemlidirKullanılan ilaçların değerlendirilmesi önemlidir

PolifarmasiPolifarmasi

Polifarmasiyi azaltmak için;Polifarmasiyi azaltmak için;

Yaşlıda Koruyucu HekimlikYaşlıda Koruyucu Hekimlik

Yaşam tarzı değişiklikleriYaşam tarzı değişiklikleri

Sık rastlanan hastalıklar için tarama testleriSık rastlanan hastalıklar için tarama testleri

AşılamaAşılama

Kazalardan korunmaKazalardan korunma

Ağız ve diş sağlığıAğız ve diş sağlığı

Tarama TestleriTarama Testleri

Kanser taramalarıKanser taramaları

AşılamaAşılama

İnfluenza aşısı: Her yıl eylül veya ekim İnfluenza aşısı: Her yıl eylül veya ekim aylarındaaylarında

Pnömokok aşısı: Beş yılda birPnömokok aşısı: Beş yılda bir

Tetanoz toksoidi: On yılda birTetanoz toksoidi: On yılda bir

USPSTF tarafından önerilen prevantif girişimlerUSPSTF tarafından önerilen prevantif girişimler

Sosyal ve ekonomik durumSosyal ve ekonomik durum

>75 yaşında sosyal izolasyon sık >75 yaşında sosyal izolasyon sık sosyal destek sosyal destek

ADL veya IADL’deki bozulma ADL veya IADL’deki bozulma bakıcı bakıcı ihtiyacını artırır.ihtiyacını artırır.

Gerektiğinde ilgilenebilecek mevcut veya Gerektiğinde ilgilenebilecek mevcut veya potansiyel bakıcılar araştırılmalıpotansiyel bakıcılar araştırılmalı

Hastanın finansal durumu ve ihtiyaçları Hastanın finansal durumu ve ihtiyaçları belirlenmelidirbelirlenmelidir

Çevresel özelliklerÇevresel özellikler

Düşme riski fazla olan kırılgan yaşlılar için, Düşme riski fazla olan kırılgan yaşlılar için, ev ortamı muhtemel tehlikeler açısından ev ortamı muhtemel tehlikeler açısından değerlendirilmelideğerlendirilmeli– Banyo barlarıBanyo barları– Tuvaletlerde yüksek klozetlerTuvaletlerde yüksek klozetler– Zeminin kaygan olmamasıZeminin kaygan olmaması– Halı gibi ayağa takılan cisimlerin kaldırılmasıHalı gibi ayağa takılan cisimlerin kaldırılması– Eşyaların tespit edilmiş olmasıEşyaların tespit edilmiş olması