V

AAJ\)^ ^Ayv/CTvXCvvaJl

I

/^

:g5aTHC4

^ruDEH^:

CODEXDOGMATUM FIDEI CHRISTIANAEET

CANONUM

VOLUMEN

1.

DOGMATUM COMPLECTEXS DEFIMTIONES

-it,ransa effcctrix?

earum

full

sensus et conspiratio? Ego

eniml

De Luise

rumI.

illum, tametsi alienus est, laudo,

Codex Dogm. Voi.

t

LIBER PRIMUSqui

haec

inquit:

Ecquis movet, carent omnino

,

quippe quae animi

perpetuoqueprogressu

nunquam cessante circuraagil? Nonne eoac

ac sensus expertia sinl? Quid?

oportebal, cui naturae suae

nonne plurimumsi

rum nem

auctorillis

atque

opifex qui

ratio-

tribuissent qualis est elephas, aut

qua unumquodque quod animai elephante majus est, id fertur atque dirigitur? Quis porro minoribus animalibus, ut ducem, reipseruit,

eorum auctor atqueis

opifex

,

nonne gemque

praestare?

Nunc autem homomagnitudine ac

qui ea fabricatus est, et ut essenl

elephante

corporis

Neque enim in casu tantam robore multis partibus inferior imfacultatem concedendum est ut cau- perat illi propter rationem qua ab sam eorum fateamur extitisse. Quod opifice suo piane ditatus est. Jam quiperfecit?,

si

id

concesserimus,

num

etiani pul-

fieri

potest ut ex

iis

qui casu teme,

cherrimi liujusce rerum ordinis erit reque feruntur, consistant eacausa? Sed

quae

demus id quoque si vi- ordine constituta sunt (2). detur. Ut eadem autem ratione, qua Quidquid est, aut creatum est, aut principio rerum universi tas constiti non creatura. Quod creatum est ab conservetur, nonne ad aliud, quam alio creatum est omnino. Quod vero ad casum referendum est? ad aliud non est creatum id creavi t ea quae profecto. Ecquid autem erit istud a- creata sunt. Hoc autem quid aliud liud? nihil sane nisi Deus (1). erit nisi Deus? Quis ergo res omnes Quod ex simplicium elementorum praeter Deum, quae vel ratione, terrae aquae aris ignis permix- vel sensu comprehenduntur, creatas lione, aut ex corpusculis individuis esse non confitebitur? Quod si creatae omnia, quae in mundo sunt, Constant, sunt, sunt etiam mutabiles. Quae equod genitum est non genito quodque nim mulatione ut essent assecuta, ,

,

factum effectore, sine

ulla dubita tione,

sunt, ea profecto aut mutationi sunt

tanto praestantius atque praeclarius

obnoxia et corrumpi queuntluntate possunt

,

qualia

deprehendetur, quanto simplicibus e- sunt quaelementis et corpusculisillis,

mundo continentur,ita

aut vo-

quae

ato-

comrautari, ut vel

mos dicunt, homo praecellit. Praeterea honesta et bona, vel quae bis contraria quomodo quae natura Inter se contra- sunt, complectantur, quales sunt anria sunt, aut sine

detrimento ad unius geli et animae(). At Deus qui creatus

orbis perfectionem concurrerunt: aut

non

est prorsus est immutabilis.

Quo-

sine Consilio rationeque convenire Inter se et

rum enimnon solumnon

essentia diversa est

congruere potuerunt, autipsa

et essentiae ratio contraria.

eorum Jam vero

homini rationem inserere, qua(1)

res ipsae quas creatas con-

S. Gregorii

Theologi ex oratione

ii

de Theo-

logia centra Epicureos,(2) S.

"

De

Gregorii Nisseni de libro qui inscribitur cognitione Dei.

(n) Nos in alia eluciibratione typis emandata cui tituluB Universi Juris lliilosophia a mutabilitate rerum omuium carum contingeutiam de-

est, poterat non esse. Hinc priusquam f uisset possibile erat omnino. Verum possibile est ideale, et necessario aliquis intellectus quod ideale possibile conccperit recognoscatur oportet. Qui cum fuerit ante omnem realitatem unica essentia et

realitas erat hic ideas a se conceptas contiugentes libere,

cum omnipotens

Bit,

potuit reales

effl-

monstravimuB. Qiiod contingeuB

est,

uecessarium

cere, scilicet creare.

DE DEOspicimiis creatorera opificem praedi-

3,

mus: discedente qui regebat et quoniam cant suum rerum etiam oarum ordo, quod regebatur ibi concentus et conservalio. Quomodo cada ver vocatur. Nonne; ,

caditcadit

oculi

enim contrariae cleinentonim natu-

integri? Elsi pateant

,

nihil

vident.:

rae ad unius orbis perfeclioiiem coii- Auresadsunt; sed migravi! auditor venissent , nisi quis eas conciliassel linguae organummnet; sed abscepitet

conjuxisset

,

et

conlineretsibi

^

Ant musicus qui movebat.Interrogavcrunt ergoista

quomodo praescriptum

ab iniliore-

duo, cor-

ordines nisi aliquis esset

eorum

pus quod videtur,videtur:illud

animam quae nonmelius esse

ctor ac moderator tuerentur et con-

et

invenerunt

servarent

(1).

Interroga

pulchritudinem

terrae

interroga pulchritudinem maris, interroga

quod non videtur, quam illud quod videtur; meliorem animam latentem, deteriorem carnem apparentem.

pulchritudinem,

dilatati

et

Viderunt

ista

,

intuiti

sunt

diffusi aris

interroga

pulchritudi-

discusserunt

utrumque

et

viderunt

nem

coeli , interroga ordinem side- utrumque mutabile in ipso homine. per rum, interroga solem fulgore suo diem Mutabile corpus per aetates per reclarificantem, interroga luuam splen- corruptiones, per alimenta,,

dore

subsequentis

noclis

tenebras

fectiones

,

per defectiones

,

per vi-

temperantem, interrogaraoventur in aquisin terris,,

a nimaliaquae

tam, per,

mortem.

Transierunt

ad

quae raorantur animam

quam,:

uliqueet

comprehen-

quae

volitant in aere; la-

derant meliorem

etiam invisibi-

lem mirabantur invenerunt et ipsam sibilia regenda, invisibile regentes; mutabilem; modo velie, modo nelle; interroga ista, respondent tibi omnia: modo scire, modo nescire; modo metentes animas, perspicua corpora; vi-

Ecce vide, pulcra sumus. Pulcriludo minisse, modo oblivisci; modo timere, eorum, confessio eorum. Ista pulcra modo audere; modo ire in sapienmutabili^ quisbilisfecit, nisi

incoramuta-

tiam

,

modoet

in

stultitiam

deficere.

pulcher? In ipso denique homine^ Videruntintelligere et rognoscere

ipsam mutabilem, tran-

ut possent

sierunt et ipsam: quaesierunt

enim

Deumipso,

universi mundi creatorem; in aliquid immutabile. Sic ergo (philosoinquam , homine interrogave- phi gentium) pervenerunt ad cognosapientes

runl

gentium

liaec

duo, scendumDeum quifecit (2).

fecit

per

ista

quae

corpus et animam. Hoc interrogabant

quodpus,

et ipsi gestabaut:

videbant cor-

Omnes

(ergo) visibile invisibilesque

animam nonnisi

videbant. Sed cor- crealuras, vel quidquid rationalite potesl esse

men-

pus

de animo non videbant. Vi-

particeps incommutabilis

debant enim per oculum, sed intus veritatis ut angelus, et homo; quidorai qui per fenestras adspiciebat. De-

quid vivil

etr sentii

,

quamvis careal

nique discedente habitatore, jacet do- intelleclu, sicul sunt cuncla animaliaJoaunis Damasceni raUocinatlo (1) S. DcujB case deoiooitrat..

qua

(2) 3. Angiietini Sonno ceti, xii, de resurrccUone corponuu centra OentilcB.

4

LIBER PRIMUSprincipiofecit

in terra, in aquis, in aere gradientia,reptilia,

et

tamenfecit,

facta

suntfacta

natatilia,

;

quidquid sine in- quae,

Omnipotens

quae(1).

tellectu

sine aliquo sensu,

quoqiioea quae,

composuit, implevit ornavit

modoauras

dicitur vivere

sicut

radicibus finguntur in

terra

et in

CAPUT

II.

germinando erumpunt alque consurgunt quidquid sola corpulen- DE FALSIS UNIVERSI ORBIS PRINCIPIIS, tia locum occupai, sicut lapis, atque ET CREATIONIS AETERNITATE ipsius mundanae molis quaecumque ABSURUA. cernuntur vel etiam tanguntur eiementa; haec omnia fecit Omni^wlens, Thales, ut successores etiam promediis ima et summa conjungens, et pagaret rerum naturam scrulatus universa quae creavit locis congruis suasque disputationes libris mandans; ,

temporibusque disponens. Fecit au- emicuit; maximeque admirabilis extem non ex aliqua materie quam stili t, quod astrologiae numeris com,

ipse

non,

fecit.

Non enim

aliena for-

prehensis defectus

solis

et

lunae e-

quod formaret in- liam praedicere potuit. Aquam tamen stituit. Qui enim dicit quod aliquid putavit rerum esse principium et facere de nihilo non potuerit quo- lune omnia elementa mundi ipsummodo credit quod Omnipotens fecerit. que mundum et quae in eo gignunSine dubio quippe negai Omnipoten- tur existere. Nihil autem buie operi,sedipse,

mava

lem qui dicit quod mundum Deus quod mundo considerato tam adminon possel, nisi eum materies rabile adspicimus ex divina mente quam ipse non istituii adjuvaret? Ab praeposuit. Huic successi! Anaximanfacere,

bis igitur

opinionibus

et

erroribus der ejus auditor, mutavitque de re-

purget

Non enim ex ex bumore, sed citur informis rerum materies, for- exsuis propriis principiis quasque resqui credit in omniIlla

animum

rumuna

natura opinioiiem.

potentem Deum.

enim quae

di-

re, sicut Thales

marumtoris, in

capax et subjecla operi crea- nasci putavit. Quae rerum principia

omnia

est convertibilis,

quae singularum esse credidit

infinita, et,

placuerit

faceresibi

creatori.

Non eam innumerabiles mnndos gignere,

et

Deus velut

coaelernam

unde quaecumque in

eis oriuntur,

eosque

fabricarel invenit; sed eam mundos modo dissolvi, modo iterum ex omnino nihilo cum rebus, gigni exislimavit, quanta quisque aequas de illa fecit, inslituit. Non fuit tale sua monere potuerit; nec ipse ipsa ante res, quae factae videntur, aliquid divinae menti in bis rerum Omnipotens ex nihilo primitus cun- operibus tribuens. Iste Anaximenemipse,

mundum

cta

fecit

cum quibus

fecit

pariter

discipulum et successorem reliquit:

Materies itaque coeli et qui omnes rerum causas infinito aeri terrae, sicut haec in principio sunt dedit: nec deos negavit aut tacuil: creata , simul cum ipsis est creata non tamen ab ipsis aerem factum,fecit.:

unde

nec

fuit

unde

fierent

quae Deus in

(1)

S.

Aug. Sermo ccxiv In traditionc Symboli.

DE DDosed ipsos ex aere ortosrredidil.

A-

lionis

jam non

est corjius, sed simi-

aulem unde virerum omnium, quas videmus, efTe- delur in animo haec similitudo corclorem divinum animum sensil: el poris, nec corpus est, nec similiiudo dixil e\ inlnila materia, quae con- corporis; et unde videlur, alquo uslaret dissimilibus inler se parliculis Irum pulcra an deformis sii indicarerum omnium quibusque suis el lur profeclo est melius quam ipsa propriis singula fieri, sed animo fa- ([uae indicalur. cionte divino. Diogenes quoque AHaec mens bominis et rationalis naximenis alter auditor, arem qui- animae natura est, quae uliquc cordem dixit rerum esse materiam de pus non est; si jam illa corporis siqua omnia ferent; sed eum esse com- militudo cum in animo cogitanlis potem divinae rationis, sine qua nihil adspicilur alque indicalur, nec ipsa ex eo fieri possel. Anaxagorae suc- corpus est. Non est ergo, nec terra,aiulilor,

naxagoras vero ejus

haniiii

litudo corporis. Illud

,

,

,

cessil auditor ejus

Archelaus; etiamsedissimili-

nec aqua, nec aer, nec ignis: quibus

ipso de particulis inter

qualuor corporibus

,

quae

dicunturcorpo-

bus, quibus singula quaeque ferent,ita

elemenla

qualuor

,

mundum

omnia constare pulavit, ut inesse reum videmus esse compactum. Porro etiam mentem, quae corpora aelerna, si noster animus corpus non est, quoidest illas particulas conjungendo el modo Deus creator animi corpus est? dissipando agerel omnia (1). Cedant isti; et illi quos quidem puQuidam (ex bis) a rebus non vivis duit dicere Deura corpus esse, veres vivas fieri posse crediderunl, sic

rumlamen ejusdem naluraeest

cujus

ille

ut Epicurei.

quidem et seil tamen a corporo corpora. Nam stoici ignem idest, corpus unum exbisbills

Quidam vero a vivente viventia et non viventia

animos nostros esse pulaverunt. Ila non eos movil tanta mufabilitas animae, quam Dei nalurae Iribuerenefas est. Sed dicunltatus:

corpore

mudi-

qualuor elemenlis

,

quibus

visi-

animae natura, nam per seipsamest.

mundus

bic constai, et viven,

incommulabilis

Poteranl

isti

teni et

sapiontem

et

ipsius

mundi

cere: corpore aliquo vulneralur caro,

fabricatorem alque

eo sunt,

omnium, quae in nam per seipsam invulnerabilis est. eumque omnino ignem Deura Prorsus quod mulari non polesl, nulla; ,

esse putavorunt. Hi ci caeleriles

ac per boc quod corpore siini- re potest eorum,.id solum cogitare polue- mutari potesl ali(|ua re potest et runf, quod cum eis corda eoruni ob- de eo incommutabile recte dici non,

stricia carnis sensi

bus fal)ulata sunt.

potest (2).

quod non videQui dicunl mundum aeternum sine lnnl, et apud se imaginabanlur quod ullo initio, et iileo nec a Deo factum foris viderant, etiam quando non vi- videri volunt nimis accersi sunt a debant.sed tanlummodo cogitabant. veritate, et letali morbo impietatis Hoc aulem in conspeclu talis cogit{|- insaniunl. Exceptis enira propheticisIn se (juippe bal)ebant,

(1) 8.

Angnst. do Ctv. Del. Ub.

viir,

cp.

ii.

(31

3.

Aug, Oe CiT. Del. Ub.

viii,

op. v.

6vocibus,

LIBER PRIMUS

mundus

ipse ordinatissima

fuisse

vere beatam, sed deinceps esse

sua mutabilitate.et mobilitate, et visibili

incipere

novaacilli

quadamper

um omniumnon

pulcherrima specie beatitudine;et

nec fallaci hoc fatebantur

quodam modoesse, et

lacilus

factumfieri se

se

accidere

aliquid novi, et hoc

ma-

nisi a

Deo

ineffabiliter,

atque invisibililer pulcrotuisse

po-

gnum quamset.

atque praeclarum, quod numretro per aeterni tatem accidissi

proclamat.

Qui autem a Deo

Cujus novitalis causam

Deum

quidem factum falentur, non tamen negabunt

in aeterno habuisse Consilio,

eum

volunt temporis habere, sed suae simul

eum negabunt,

beatitudinis ejus

creationis inilium, ut

vix intelligibili

modo quodam auctorem quod nefandae impie.tatis semper sit factus, di- est si autem dicent etiam ipsum;

cunt quidem aliquid, undedefendere, ne subilo

sibi

Deum novotero

Consilio excogi tasse, ut de caesit

videntur, velut a fortuita lemeritateilli

anima

in

venisse cre-

quomodo eum alienum abillis

aeternum beata, ea, quae,

datur inante

mentem,

,

quod

numquam,

quoque

displicet

mutabilit le

venisse!illi

facere

mundum

et

monstrabunl? Porro

si

ex tempore

accidisse

voluntalem novam,

cum

creatam, sed nullo ullerius tempore

in nullo

sit omnino mutabilis: sed perituram, tamquam numerum, hanon video quomodo eis possi t in cae- bere initium sed non habere fnem teris rebus ratio ista subsistere, ma- fatenliir, et ideo semel expertum miximeque in anima, quam si Deo co- serias, si ab eis fuerit liberata, numaeternara esse contenderint, unde illi quam miseram postea futuram non acciderit nova miseria quae num- utique dubitabunt hoc fieri manente quam anlea per aeternum, nullo modo incommutabilitate consilii Dei. Sic poterunt explicare. Si enim alter- ergo credant et mundum ex tempore nasse semper ejus miseriam et bea- fieri potuisse, nec tamen ideo Deum titudinem dixerint, necesse est dicant in eo faciendo aeternum consilium etiam semper alternare naturani; unde voluntatemque mutasse (1).,

illa

eos sequetur absurditas, ut etiam

Si

infinita

spalla

temporis

ante

cumsit

beata dicitur, in hoc uliquesi

non

mundum

cogilant in quibus eis

non

futuram suam miseriam videtur Deus ab opere cessare poel turpiludinem praevidet si autem tuisse, similiter cogitenl extra munnon praevidet, nec se turpem ac mi- dum infinita spalla locorum in quiseram fere, sed beatam semper exi- bus si quisquam dlcat non potuisse stimat falsa opinione sit beata: quo vacare omnipotentem, nonne consebeata,;

dici stullius

nihil potest. Si autem quens erit ut innumerabiles mundos semper quidem per saecula retro in- cum Epicuro somniare cogantur; ea finita cum beatitudine alternasse a- tamen dilTerentia, quod eos ille foruimae miseriam putant, sed nunc jam tuitis motibus atomorum gignl asserii de coelero cum fuerit liberata ad et resolvi isti autem opere Dei famiseriam non esse reddituram, niliilo cies dicluri sunt si eum per interminus convincuntur numquam eam (1) S. Aug. de Civ. Dei, lib, xi, eap. iv.,

,

,

DE DEOiiiinabilemtra

immensilalcm locomra ex,

est,

nulla possltita

humananonilio

(ratio)

com-

iniindum

circiimquaqiie

palen-

prebendere:ut

est

consequensaccidisse

liiini

vacare noluerint, nec eosdem

Deo aliquid exislimemuspolius

jiiuiidos, qiiodlilla

eliam de

islo senliiini?

fortuitum, quodteriore

quam

an-

mundura, eniin agimus qui et Deum incorpo- cum aequaliter anleriora tempora per remn et omnium natnrarum qnae infinitum retro spatium praelerissent, non siint quod ipse, creatorem no- nec fuisset aliqua dilTerentia unde bisciun senliunt; alios aulem nimis tempus tempori eligendo praeponeindignimi est ad islam dispiitationcra relur. Quod si dicunt inanes esseCHUsapossedissolviliis

Cum

tempore

condidit

,

religionis admittere: maxime quod hominum cogitaliones, quibus infinita apud eos qui mullis diis sacrorum imaginantur loca, cum locus nuUus obsequium defeiendum putant isti sit praeter mundum: respondelur eis, philosoplios caeteros nobilitate atque isto modo inaniter homines cogitare non ob aliud, praeterila tempora vacationis Dei auctoritale vicerunt nisi quia longo quidem intervallo, cum nullum tempus sit ante mun,,

verumtaraen reliquis propinquioressuntDei,

dum

(I).

ventati.

An

forte

subslantiam

quam necDeo

incUidunt, nec deler-

CAPUT

III.

minant, nec dislendunt loco, sed eamsicut de

sentire

dignum

est, fa-

DE TEMPORE ET AETERNrrATE.Si recte

tentur incorporea praesentia ubique

totam, a tanlis locorum extra

mun-

discernuntur aeternitas et

dum

absentem esse dicturi tempus quod tempus sine aliqua mosunt, et uno tantum atque in com- bili mutabilitate non est; in aeterparjtione illius infinitatis tam cxiguo nilale enim nulla mutalio est; quis loco, in quo mundus est occupatam ? non videat quod tempora non fuisNon opinor eos in liaec vaniloquio sent nisi creatura fieret, quae aliquid progressuros, Cum igitur unum mun- aliqua mutalione mutaret; cujus inospaliis

dum

ingenti

quidem mole corporea,

tionis et mutalionis

cum

aliud atque

finitum (amen et loco suo determinalura, et operarne

aliud,

quae simul esse non possunt:

diclini:

Deo factum esse cedit atque succedit in brevioribus quod respondent de infinitis vel productioribus morarum interextra munduni locis , cor in eis ab vallis tempus sequeretur? Cum igitur opere Deus cessaverit. Et sicut non Deus in cujus aelernitate nulla est creator sit tempoest consequens, ut fortuito putius omnino mutatio,

,

ijuam ratione divina Deus^ nonsed istoin

alio,

rumpostse,

et ordinator

,

quomodo dicatur

quo

est loco

,

munduminfinilis

temporum

spatia

mundum

creas-

non video; nisi dicatur ante munubique patentibus nullo excellentiore dum jam aliquam fuisse creaturara, merito posset hic eligi, ipiaravis eam- cujus motibus tempora currerrnl. dem divinam ralionem qua id factum (1) Do CIv. Dei, lib. XI, cap. v.constituerint,

cum

pariler

8Porrocissesi

LIBER PRIMUSlitterae sacrae,ita

veraces

dicunt

,

inet

Deum coelum

maximaeque temporum semper fuisse creaturam principio fe- decedentem aliam aliam succedenterram ut tem, immortalem vero non esse coe, ,

nihil anlea fecisse intelligatur, quia

pisse, nisi

cum

hoc potius in principioretur,

fecisse dice-

ventumsunt,

est,

ad nostrum saeculum quando et angeli creatiluxilla

si

quid

fecisset

ante

celer

si

eo9 recto

primum

cuncta quae fecit; procul dubio nonest

facta significat, aut illud potius coe-

mundus

factus(1).

in

tempore

,

sed

lum de quo dictumfecit,

est.

In principio

Deus coelum et terram: cum Ego quidem sicut Dominum Deum tamen non fecerint ante quam fiealiquando Dominum non fuisse di- rent, ne immortales si semper fuisse cere non audeo, ita hominem num- dicanlur, Deo coaeterni esse credanquam antea fuisse et ex quodam tur. Si autem dixero non in temtempore primum hominem creatum pore creatos angelos sed ante omnia esse dubitare non del-eo. Sed cum tempora facti sunt utrum semper cogito cujus rei Dominus semper fue- potuerint esse qui facti sunt. Hic rerit, si semper creatura non fuit afiQr- spondendum forte videatur. Quomodo,

cum tempore

,

,

mareQuis

aliquid pertimesco

:

quia et me- non semper

ipsum intueorDeiaut quis

et scriptum esse recolo.

cum id quod est omnl tempore non inconvenienter semperfacti sint si

hominum

potest scire consiliumpoterit cogitare

,

quid pora

velit

Dominus? cogitationes enim moret

talium timidaetionesnostrae.

incertae adinven-

Corruptibile

enim

corpus aggravai gitantem.terrena

animam

et

deprimit

terrena inhabitatio sensum multa co-

Ex

bis igitur

inhabitalione

quae in hac multa cogito usitate et proprie dicuntur tempora,

Usque adeo autem temtamen a coelo coopta sunt tempora et illi jam erant ante coelum. At si tempus non a coelo verum et ante coelum fuit ; non quidem in horis et diebus et mensibus et annis (nam islae dimensiones temporalium spatiorum quaeesse dicatur.,,

(ideo utique multa, quia

unum quodquodforte

manifestum

est;

ex

illis

vel praeter

illa

rum

coeperinl

quod unde

aet

motu sydeDeus,

cumsi-

non cogito verum

est,

invenire non

baec institueret, dixit. Et sint in

possum),si dixero, semper fuisse crea- gna, et in tempora, et in dies et in

turam, cujus Dominus esset, qui sem- annos); sed in aliquo mutabili motu, per est Dominus, nec Dominus num- cujus aliud prius aliud posterius prae-

quamspatia,

fuit: sedalia

nunc

illam

,

nunc

terierit, eo

quod simul esse non postale aliquid fuit, et ideo

aliam, per

atque alia

temporum

sunt:licis

si

ergo ante coelum in ange-

ne aliquem Creatori coaeter-

matibus

quod fides, ratio- tempus fuit, atque angeli ex quo faque sana condemnat cavendum est, cti sunt temporaliter movebantur ne sit absurdum, et a luce verilalis etiam sic omni tempore fuerunt, alienum, morlalem quidem per viccs quando quidem cum illis facta sunt (1) De Civit. Dei, lib. xi, oap. vk tempora. Quis autem dicat, non sem:

nam

esse dic^mus,

;

DEperfuit,

DR(t

si semper fucrunt angeli, non sint creali ut proplerea Quomodo ergo non sunt coacterni semper fuisse dicantur quia omni Creatori si semper ilio sempcr illi tempore fuenmt, et proplerea omni fiieriinl'i' Qiiomodo eliam creati di- tempore fuorunt , quia nullo modo

(inoil

oinni

tempore

fiiit?:

sequens, utideo

Sed

si lioc

rcspoiidero, diretur milii

,

,

,

cendi suntpiintur?

si

semper(juidest,

fiiisse

intelli-

sine bis ipsa tempora esse potuerunt.

Ubi enim nidlum creatum est, cujus semper fiiisse, mutabilibus motibus tempora peraquoniam omni tempore fiierunt, qui gantr.r tempora omnino esse non ciim tempore facti sunt aul ciim possunt. Ac per hoc et si semper fuequibus tempora facta sunt, et tamen runt, creati sunt nec si semper fuecreatos? Ncque enini et ipsa tempora runt ideo creatori coaeterni sunt. creala esse negabimus, quamvis omni llle enim semper fuit aeternitate imtempore fuit tempus, erat ergo tem- mutabili: isti autem facti sunt; sed pus quando nullum erat tempus? ideo semper fuisse dicuntur, (piia oQuis hoc slultissimus dixerit? Possu- mni tempore fuerunt sine quibus mus enim recte dicere erat tempus tempora nullo modo esse potuerunt quando non erat Roma erat tempus tempus autem quopiam mutabilitate quando non erat Jerusalenj; erat tem- trans('urrit,aelernitali immutabili non pus quando non erat Abraham; erat potest esse coaeternum. Ac per hoc tempus quando non erat homo; et etiamsi immortai ilas angelorura non

Ad hoc

respondebitur?

An dicendum

et

,

,

;

,

,

:

:

;

si

quid liujusmodi: postremoinitio

si

non

transit in tempore, nec praeterita estsit,

cum

temporis, sed post aliquot quasi jam non

nec futura quasiex futuro:

tempus factus est mundus; possumus dicere: Erat tempus quando non erat mundus. At vero, erat tempus, quando nullum erat tempus, tam inconvenienter dicimus, acsi

nondiimin

sii,

tamen eorum molus qui,

bus tempora peraguntur

praeleritum,

transenni

et

ideo

Creatori

in

cujus

quisquam

dicat.

nonvel

est vel fuisse

motu dicendum quod jam non sit,

Erat homo, quando nullus crai homo;aut eratiste

futurum

esse ((uod

nondum

sit,

nonatque

eratalio

mundus, quando mundus. Si enim deintelligalur,

iste

coaeterni esse

alio

potest

dici

non possunt (1). Quapropter si Deus semper dominus fuit semper liabuit creaturam,

modo, hoc est. Erat alius ho- suo dominalui servienlem: veruiumo quando non erat iste homo. Sic lanien non de ipso genitam, sed ab ergo, Erat aliud tempus quando non ipso de nihilo factam; nec ei coaeerat hoc tempus recte possumus di ternam: erat quippe ante illani,(|uamcere: at vero Erat tempus, quando vis nullo t^Mupore sine illa; non eani sed nianenle nullum erat tempus tpais vel insi- spatio iranscurrentealii|U0,

,

pientissimus

dixerit? Sicut ergo di,

perpetui tale praeccdens (2).lllud(1)

cimus creatum tempus cum ideo semper fuissc dic^itur, quia omni tempore tempus fuit: ila non eM con-

quoque non dubito aule quani(le Civit.

S.

(2)

An. IbkK

Poi,

Ub

xii.

cqil it.

,

10primiis

LIBER PRIMUS

homo creatus esset, numqiiam circumitus admittantur, inquiunt quiquemquam hominem fiiisse: nec eiim- bus vel manente mundo vel ipso dem ipsiim, nescio quibus circumiti- quoque revolubiles ortus suos et oc,

bus, nescio quoties revolutum

,

nec casus eisdem circumitbus inserente,

ahum aUquem natura similem. Neque eadem temporalia repetuntur, nec iab hac fide me philosophorum argu- gnavum otium, praesertim tum lonmenla deterrent, quorum acutissi- gae sine initio diuturnitatis Deo tri-

mumhendi

ilhidputatur, quod dicunt nullaulla

buitur, nec improvida temeritas o-

infinita,

compre- P'^rum suorum.Quoniam si non eadem ac per hoc Deus, inquiunt, repetuntur non possunt infinita discientia posse

rerum quas facit omnium finitarum versitate variata ulla ejus scientia vel omnes fmitas apud se raliones habet. praescientia comprehendi. Has arguBonitas autem ejus numquam vacua mentationes tiuibus impii nostramfuisse credenda est, nesit temporalis

simplicem pietatem

et,

cum

illis

in

ejus operatio

,

cujus retro fuerit ae-

circumita ambulemus

de via rectaratio refutare

terna cessatio, quasi poenituerit

eum

conantur avertere,

,

si

prioris sine initio vacationis, ac pro-

non posset fides irridere deberet. quod in adjutorio Dopterea sit operis aggressus initium. Huc accedit Et ideo necesse est, inquiunt, eadem mini Dei nostri hos volubiles circusemper repeti, eademque semper re- los, quos opinio contingit, ratio mavel manente nifesta confringit. Hinc enim maxime petenda transcurrere, ;

mundo mulabiliter quam non fuerit etporis

,

qui

licet

num-

isti

errant ut in circumitu falso,

am-

sine initio tem;

bularemalint,

quam

vero et recto itinere

tamen

faclus est

que ortutendo

et occasu

cumitibus repetito,,

quod menlem dvinam omsemper illis cir- nino immutabilem cujuslibet infinisemperque repe- tatis capacem et innumera omniavel ejus quo, ,

ne

videlicet

si

aliquando sine cogitationis alterna tiene, ,

nume-

rantem de sua humana mutabili priorem suam sine initio vacalionem angustaque metiuntur. Et fit illis tamquam ioertem ac desidiosam et quod ait Apostolus: Comparanles ideo sibi displicentem damnasse quO- enim semetipsos sibimetipsis non in-

primum

Dei opera coepfa dicantur,

dam modocredatur.

,

atque

oh

hoc mutasse telligunt

(1).

illis

Si

autem semper quidemalia

Nani quia

quidquid novi facienConsilio

temporalia sed

atque alia perhi-

dum

venit in

mentem, novo

belur operatus, ac

sic

aliquando etiam faciunt (mutabiles quippe mentes g-

ad hominem faciendum,

non Deum, quem conon possunt; sed semetipsos scientia, qua putant non posse quae- pr ilio cogitantes, non illum, sed se cumque infinita comprehendi sed qua- ipsos nec illi sed sibi comparant. si ad horam, sicut veniebat in men- Nobis autem fas non est credere, atem, fortuita quadam inconstantia vi- liter Deum affici cum vacat aliter

quem num-

runt), profectogitare

quam

antea

fecerat

pervenisse non

,

,

deatur fecisse quae

fecit.

Porro

si illi

(1)

2 Cor. X, 12.

DF.O

11

cum

operaUir: quia nec

aflci

diceiifiat

rationilius,

quibus ad divinam intel-

diis est,

taniijuam in ejus naiura

ligenliam

mens ducilur huniana, ancredis?

aliquid, qiiod

non anie

fuerit. Pali-

plures,an paucosVPaucos ais existimo.

tur quippc qui alTiritur, et mutaltilef'sl

ouino quod aliquid palitur.

Horumne in numero esse le Non Non est meum, inquis, hoci-

respon-

itaque in ejus vacalione cogitelur

dere. Illius ergo putns, eliam hoc libi

gnavia, desidia inertia: sicul nec inejus opere labor, conalus, industria.

credere: quod qnidem.

facit.

Tu

tan-

tum memento, jam cumlibi

bis credidissoilli

Novil quiescens agere, et agens quicscero. Polest

incerta dicenli: te

religiosevello

ad opus novuni

,

non admonenti ne semel quidemcredere.

noyuni^

,

sed

sempiternuiu

adliibere

Verum

lac ila

Q^^e, et

vero

consilium; nec poenitendo quia prius animo te ad accipiendam religionem cessa veral , cocpil faoere quod non accedere , et ita iaucorum le essefeceral.

Sed

ci

si

[a-ius

cessavi!

,

et

hominum

,

ut

raliones

,

quibus ad

poslerius opcratus

est (quod nescio

cerlam cognitionem vis divina per-

quemadmodum abtelligi);

horaine possil in- ducilur, capere, possis: quid celeris

hoc procul dubio quod dicitur, hominibus, qui lam sereno ingenio

prius et poslerius, in rebus prius non

exislenlibus et poslerius existentibusfuil.

In

ilio

non sunt negandam religionem pulas? An eos pedetentium autem non alteram prae- quibusdam gradibus ad illa summapraedili,

cedenlem

altera subsequens mut^vil

penetralia esse ducendos? Yides pianesit

aul abslulit voluntalem, sed una ea- quid

religiosius.

Ncque enim

libi

demquc sempiternavolunlatepriusres

et

immutabili quiviset ut

quas condidit,

ullo

homo in rei tanlae cupidilate modo deserendus aul respuendusse ad id

non

essenf egit,

quameis

diu nonqui

videri polest. Sed

fuerunt, et ut poslerius essent, quan-

primo credat

nonne censes, nisi quod instiluit

do esse coeperuntvidero possunt,

:

lune

mirabililereis

exlendens quam non

perventuram, menlemque supplicem et quibusdam magnis nepraebeal indigueril, cessariisque praeceplis obtemperanstalia

forlassis

,

sed eas gratuita boni la te condiderit,

quadam

vilae actione perpurgot,illa

non

cum

sine

illis

ex aeternitatc

inilio

Hmesse

esse ali ter

quae pure veraCensesprofeclo.le

carente in non minore beatilale per- sunt

adepturumistis

?

mansil

(1).

Quid ergo

quorum de genere

jam credo, qui

facillime divina

CAPUT

IV.

secreta ralione certa capere possunt,si

liac via

veniunt, qua

illi

qui pri-

DE REVIiLATIOVE.Cura res tanta sit ut Deus libi, (homo) rationt) cognoscendus sit, o-

mitus credunt, numquid tandem oberit?

Nonsibi

arbilror.

Sed lanlum

ais,risi

tpiid eos facto

morari opus est? Quianihil

noc^buntceteris.

,

nocebunfp-

mnes(1) S.

puias idoneos esso percipiendisAu. do Civ.I\;l.

tamon exemplode se tonlum

Vix enim qui

Ub.

&ii,

cp. xvi ot xvii.

sentiat

,

quantum

12test: seti qui miniis

LIBER PRIMUS

excilandus est;ne-

esse

auctorem periculi

,

et

caeteris

qui amplius reprimenti us est; ut ne-

temeritatis

exemplum

(1)?

que quelare

ille

tlesperalione frangatur

,

Haec

est

saluberrima

auctoritas,a terrena

iste praecipitetur

audacia.

Quod haec prius mentis nostraehujus

facile fit, si,

etiam

ii,

qui valent vo-

inhabitatione suspensio, haec in

Deumcom-

ne cui sint periculoso invita- verum abpaulisper

mundi amore con-

mente

cogantur

incedere,est.

versio. Sola est auctoritas, quaestultos,

qua etiam

ceteris

tutum

Haec movet

ut ad sapientiam fe-

est provitlentia

verae religionis hoc stinent. Quamdiu intelligere sincerabeatis majo-

ipsum divinitus, hoc aribustratlitum,

non

hoc

ad

nos

usquead

decipi

servatum: hoc perturbare velie alque riuspervertere, nihil est aliud

auctorilate quidem miserum est: sed certe misenon moveri. Si enim Dei pro,

possumus

quam,

videnlia non praesidet rebus huraanis,nihil est

veram religionem sacrilegam viam quaerere. Quod qui faciunt nec si eis concetlatur quod volunt, possunt quo intendunt pervenire. Cujusmodi enim libet excellant ingenio nisi Deus adsit, humi repunt. Tunc autem adest si societatis humanae in Deum tendentibus cura sit. Quo gradu, nihil firmius in coelum reperiri potest. Ego quidem huic rationi non possum,

de

religione

satagendura.

Sin vero et species rerum

omnium,

quam

profecto

ex aliquo verissimae

pulchritudinis fonte

manare credennescio quae con-

dum

est, et interior

scientia

Deum quaerendum, Deoque;

serviendura meliores quosque animosquasi publice privatimque hortatur

non

est

desperandum ab eodem

ipso

i

Deo auctoritatemaliquam constitutam, resistere; nam nihil sine cognitione quo velut gradu certo nnitentes atesse credendum; quid possum dicere? tollamur in Deum. Haec autem, se-

Cum

et amicitia nisi aliquid

credatur posita ratione,

quam sinceram

intel-

quod certa ratione tlemonstrari nonpotest,

ligere dilficillimiira stultis est dupiciter

nulla

sit

,

et saepe dispensaulla culpa

nos

movet partim miraculis,:

domi- partim sequentium multitudine. Ninorum credatur. In religione vero hil harum est necessarium sapienti quid iniquius fieri potest, quam Hi quis negat? Sed id nunc agitur ut Dei antistites nobis non fictum ani- sapientes esse possiraus, id est inhae-

loribus servis sine

mum

poliicentibiis credant, nos ejus

praecipientibus nolinius cretlere? Po-

stremo quae potest esse via salubrior, quam idoneum primo fieri percipien- praeler animum et Deum: a quibus dae veritalis adhibendo iis fidem, sortlibus quanto est quis purgatior quae ad praecolendum et ad praecu- tanto verum facilius intuetur. Verum,

rere veritati quod profecto sordidus animus non potest. Sunt autem sordes animi amor quarumlibet rerum,:

randum animum suntstituta?sis,

divinitus con-

igitur videre velie, ut

animum

pur-

Aut

si

jara prorsus idoneus

ges

,

cum

ideo

purgetur ut videas,atque praepostecap. x.

circuire potius aliquantum, quaest ingredi,

perversum(1)

est certe

tulissimum

quain et

libi

Aug. Liber de

util.. crcd.,

DF.O

13corporis

rum. Homini ergo non valenti veruniintucri, ut ad idJal

(juod

sensusesse,

attingit

prsolo

iduncus

,

pur-

Deo colendum

ad (juem

gariquese sinat auctoritas praeslo est: inlelleclu ambiendum est non pauci quam panini miraculis, parlini mul- decussimi disputant sed iniperitum litudine valere nemo ambigit. Mira- eliam vulgus marium faeminarumciue

culum voco

,

quid(|uid

arduum

aut

in

tam mullis diversisque genlibus

insolitum supra speni vel facultalem et credit et praedical? Quod contiminanlis apparet. in quo genere ni- nenlia ustjue ad lenuissimum viclumliil

est populis aptius et

omninoin

stul-

panis et atiuae et

non quotidianaquod

so-

lis

honiinibus

quam

id

quod sensibus

lum, sed eliam per contextos pluresdies perpetuala jejunia;castilas

admovelur. Sed rursus haec

duo

dividuntur: quaedam enini sunt quae usque ad conjugii prolis(iue contem-

solam faciunt admirationcm: quaedam ptum, quod patierilia us(iue ad cruces vero magnani etiani gratiam bene- llammasque neglectas, quod liberalitasvolentiam(]ue conciliant. Nanisi (luis

usque ad palrimonia distributa pauperibus; quod deniqueaspernatiolotiushuju-s

volantem hominem cernatres nihil spectatoriafferat

,

cum

ea

commodi mundi

usque ad deside-

praeter

ipsum spectaculum miratur rium niortis inlenditur? Pauci haec tantummodo. Si quis aulem gravi et faciunt, pauciores bene prudenterque

desperato morbo affectus,

mox,

ut jus-

faciunt; sed

populi

probant

,

populi

sumneniin

fuerit

convalescat

admiratio- audiunt, populi favenl, diligunt po-

sanitaiis

suae

,

saiianlis

etiam stremo populisunt lilatem quod

:

pojiuli

caritateilio

superabit.

Talia

facta

ista

suam imbecilnon possunt nec,,

tempore quo Deus in vero ho- sine provectu in Deuni, nec sine quiniine, quantum sai erat, hominibus busdam scintillis virlutis accusant. apparebat. Sanali languidi, mundati Hoc factum est divina providentia perleprosi, incessus claudis, caecis visus,

surdis auditus est pedditus.illius

temporis aquani in

prophetarum vaticinia, per humaniHomines lalem doclrinamque Chrisii per apovinum con- stolorum ilinera, per martyrum con-

versam, saturata (juinque millia quin- tunielias, cruces, sanguinem, mortes cpie panibus, transita pedibus maria, p^' sanctorum praedicabilem vitam

mortuos

rcsurgenles

vidcrunt:

ita

atque in bis universis digna rebus

quaedam corpori manifestiore bene- lanlis atqne virtutibns pr temporum fcio, quaedam vero menti occulliore opportunitate miracula. Cum igitur signo, et omnia hominibus majeslalis tantum profectum fructumque videatestimonio consulebani: sic in se lune

mus, dubilabiraus nos ejus Ecclesiaecondere gremio quae usque ad confessionem generis huraani ab Apostolica Sede per successiones episcoporum, frustra haereticis circumlalran-

animas

errantes

mortalium

divina

commovebat

auctoritas (1).

Parnm ne vero consultum rebusiunuanis arbitraris quuJiiiMu1),

niliil

terre-

nihil

igneum

,

nihil

denique

tibus, et

partim plebis ipsius judicio,

S.

Aug. Llb. de

utll. crcd., cap. xvi.

[lartim conciliorum gravitate, partim

14

LIBER PRIMUSita

etiam miraciilorum majestate, damna- illud enim hominstis

loquitur, quod

culmen

auctoritatis obtinuit? Cui

in

homine

ceteris,

quibus

homo

con-

nolle primas dare, vel

summae

pro- slat est meli US, et quo ipse Deus so-

fedo impielalis est , vel praeceptis lus est melior. Cum enim homo rearrogantiae. Nani si nulla certa ad ctissime intelligatur, vel si hoc nonsapientiam salutemque animis vianisiest,

p test, saltem credatur factus ad ima-

cum

eos ralioni praecolit fides;

ginem Dei

;

profecto ea sui parte est,

quid

est aliud

ingratum esse opi

at-

propinquior superiori Deotiam

qua suhabet,in-

queEtsit,

auxilio divino

quam

tanto robore

perat inferiores partes suas, quas e-

praedilae auclritati velie resistere?si

cum

pecoribosipsa

communes

unaqiiaeque disciplinavilis et facilis,

,

quam- sed quia

mens, cui

ratio et

quamquid

ut percipi pos-

telligentia naturaliter inest, vitiis qui-

doctorem aut magistrum requirit; busdam tenebrosis et veteribus invatemerariaesuperbiaeplenius,li-

lida est,

quam divinorum saoramentorum,

fruendo,

non solum ad inhaerendum verum etiam ad perferendum

bros, et ab interpretibus suis nolle incommutabile lumen, donec de die cognoscere et incognitos velie da- in diem renovata atque sanata fat

mnare

(1)?est et

tanlae felicitalis capax, fide

primum

Magnum

admodum rarum

fuerat

imbuenda atque purganda. Inambularet ad veriveritas Deus Dei Filius ho-

eamdem constituit atque fundavit fisubstantiam pervenire, et illic discere dem ut ad hominis Deum iter esset hoex ipso, quod cunctam naturam, quae mini per hominem Deum. Hic est enimest quod ipse, non fecit nisi ipse. mediator Dei et hominum homo Chrienim Deus cum homine non per stus Jesus. Per hoc enim mediator, per aliquam creaturam loquilur corpora- quod homo, per hoc et via. Quoniam lem corporalibus instrepens auribus, si Inter eum qui tendit, et illud quo

universam creaturam corpoream el incorporeara consideratam compertamque mutabilem intentione mentis excedere, alque ad immutabilem Dei

qua

ut fdentius

tatem, ipsa

mine assumpto, non Deo consumpto,

nonSic

ut Inter sonantem et audientem ae- tendit

riaspatia

verberentur;

ejusmodi spiritalerasimilitudinibus

neque per quae corporum,

figuraturalio tali

sicut:

in

somnis vel quo

modo

nam

et sic velut corporis auribus loquitur, quia velut per corpus loquitur et vel- iiur Deus, quo itur homo (2). ut inlerposito corporalium locorum Hic prius per prophetas, deinde

media est , spes est perveniendi: si autem desit, aut ignoretur qua eumdum sit, quid prodest nosse quo eumdum sit? Sola est autem adversus errores via munilissima, ut idem ipse sit Deus et homo, quo,

via

intervallotalia

;

multum enimcorporibus:,

similia sunt

per se ipsum

,

postea

per apostolos,

visa

sed loquitursit

quantum

satis esse indicavit, locutus,

ipsa verilate

si

quis

idoneus ad etiam scripturam condidit, quae ca-

audiendum mente, non corpore. Ad nonica nominalur,(1) S.

eminenlissimaelib. n,

Aug.

Ibid. cap.

vii.

(2) S.

Aug. d$ Civit Del,

cap. u.

DE DEOauctorilatis cui ficlem

io

habomus de

bis

xit,

non secundum bomines, sed,

se-

rebusNanibis,

qiias

ignorare non expeJit, nec

cundum Deum

qui per eos locutus

per nosmetipsos nosso idonei sumus.si

est sapuit et vixit. Ibi si probibilirm,

ea sciri possunt teslibns no- est sacrilegiuma sensibus

Deus probibuit.

Si et

quae remota non sunl

dicium

est

llonora pa treni

luum

nuslris, sive inlerioribus, sive exle-

malrem tuam

Deus

jussit. Si

dicium

unde et praesentia nuncu- est Non moecbaberis, non liomiciquoJ ita ea dicinius esse prae dium facies, non furaberis et caenon liaec ora busensibus, sicut prae oculis quae prae- lera bnjusmodirioribus;patur,,

quae re- mana sed oracula divina fuderunl. mola sunl a sensibus noslris quo- Quidquid pbilosophi quidam inler niam nostro teslimonio scire non pos- falsa, quae opinali sunl, verum visumus de bis alios lesles requirimus, dero potuerunl el laboriosis dispuslo sunl oculis. Profecto ea, ,

eisque credimus a

quorum

sensibus

lalionibus

persuadere

molilifecerit

sunt,Deus,ad-

non credimus. Sicut ergo de visibilibus, quae non vidimus, eis credimus qui viderunl, atque ila de caeleris, quae ad suum quemque sensum corporis pertineni: ita de bis quae animo ac mente senesse, vel fuisse

remola

quod

mundumipse

islum

eumqueamore

providenlissimus

ministret, de bonestale virtulum, depalriae, de fide amicitiae,

de

bonis operibus atque omnibus ad mores probos perlinentibus rebus,vis

quamet re

tiuntur (quia el ipse reclissimae dicitur sensus,

nescienles

ad

quem finem,omnia

unde

et

senlentia voest,

quonam modo

essent isla

cabulum

accepit),

hoc

bilibus quae a nostro sensu interiore

de invisi- ferenda, proplielicis, boc est divinis vocibus, quauiN is per bomines in illacivitale populo

remota sunl,qui haec indisposila

iis

nos oporlet credere,

commendata sunt non

ilio

incorporeo lumino argumentalionum concertalionibus in,

didicerunt(1).

vel

contuenlur

manenlia culcala; ul non bominis ingenium, sed Dei eloquium conlemnere formiilla

Gensilla

illa, ille,

populus,illi

civilas,

daret, qui illa cognosceret (2).

respublii.a

Isralitae

quibus

Quisquis alienigena idestIsrael progenilus,

non expopulo

eredita sunl eloquia Dei, nullo

modo

nec ab

ilio

pseudopropbetasparilicenlia

cum

veris propbelis

in canonera sacrarum lillerarum re-

cordes inler se, atque in nullo dissen- Gbrislo,tientes,

confuderunt: scd con- ceptus, legilur aliquid propbelasse de si in nostrani noliliam venil,,

sacrarum lillerarum veraces aut venerilet

ad

cumulum;

a

nobis

abest

eis

agnoscebantur

lenebantur commemorari potestsariussii,

non quo necesdesit,

auclores. Ipsi oiseranl philosopbi, boc

eliam

si

sed

quia

amalores sapienliae,

ipsi

sapientes,

ipsi

iheologi, ipsi propbetae, ipsi

non incongrue credilur do- aliis gentibus bomines

fuisse, et in,

quibus hoc

"tores probitatis atque, quasi ad oslenden-

nongenuinum

dam

dissonantiam sancloriini livan- sum, et earuni staluere aulhenticam gelistaruiii hoc poliiis debenl assu- versionem, Aliud aulem est ipsos ii,

mere

fuleles et

dodi ad

oslendenilaiiiijioplieta-

bros

non accipere,

et nullo

eorum

vin-

unilatem sanctonuii eliam

culo detineri.quod Pagani de

omnibus

rum

libris nostris, quod Judaei de novo Te(1). Quid poluit pr salute nostra fieri stamento faciunl, quod denique nos ampliiis? Quid iiberalius di\ina pro- ipsi de canone haerelicorum. Si quos

videntia dici potest, quae a legibus suos et proprios habent, vel de iis qui sui hominem iassum et propler cu- appellantur apocryphi: non quod hapiditatem rerum mortalium jure ac bendi sint inaliquaauctoritateseciela,

merito niortalem sobolem propagan- sed quia nulla

teslificationis luce de-

tem non omnino deseruit/ Habet

de nescio quo secreto, nesi-io nira potestas illa justissima miris et quorum praesumptione prolati sunt. incomprt'Iiensibilibusmodis,per quas- Aliud est ergo auctoritate aliquorumeclarali,

damsibi

sacratissimas successiones

rerum

vel

hominum non

teneri

,

et aliud

servienlium, quas creavit, et se- est dicere.

Iste

quidemet

vir sanctusista

veritatem vindicandi, et clementiam omnia vera scripsit,liberandi.,

epislola

Quod quid(^m

quani,

sii

ipsius est

,

sed

in

ea ipsa hoc ejus

pulcrum quam sit magnum quam est, hoc non est Deo dignum, quam postremo id quod adverso audierisquaerilur veruni, nequaquaniintelii-

ejus.,

Ubi,

cum,

exvel

proba

non

con-

gere poterimus, nisi ab humanis et

anliquorum, proximis incipientes, verae religionis vel linguae praecedentis nude hoc in fide praei-eptisque servalis, non de- aliara linguam interprelatum est: sedseruerinms viam,et

ad exemplaria plurium codicum velfugias

veriora

quam

nobis Deus,le-

dicas

:

Inde probo hoc,

illius esse, il-

hoc pr me sogis vinculo, et Prophetarum presagio nai, illud centra me. Tu es ergo reet suscepti iiominis sacramento, et A- gula veritatis? Quidquid rontra te postolorum testimonio, et martyrum fuerit non est verum? Quid si aliusPatriarcharum segregatione, etquia

lud non esse

sanguine et Gentium occupatione munivit (2).

simili(luritia

insania

sed lamen qua tua confringatur, existat et dical:,

Erit divinarura scripturarum soler-

Immo

illud (juod te sonat

falsum est;

tissimus indagator, quilegeril,

primoetsi

totas

hoc autem quod centra

le est

verum

notasque habuerit,

non- est: quid acturus es, nisi forte aliura

diini intelleclu,

jam lamen lectione, librum prolaturus, ubi quidquul ledumtaxat eas quae appellantur cano- geris secundum tuam senteniiam possil inlelligi'i' Hoc si feceris non (1) S. Aug. de conscnsu EranscltHtar., lib. ni, cap. VII. de aliqua ejus parlicula, sed de loto, ,

(2)

1(1.

de Moribus Ecclesiae Cathol.

,

lib. i,(3)

cap.

VII.

De Doctrioa

Dk

Llise

Christ. Aug. n.

2r,.

Codeu-

Doym. Voi.

I.

18aiidies contradicentera et

LIBER PRIMUS

Falsusve!"te.s?

est.

clamanlem nodus Tridentina statuit Vulgatam Quid ages? quo te con- quae longo tot saeculorum usu in:

qiiam

libri

a

te prolati ori-

ipsa Ecclesia probaia est, in publicis

ginera, quara vetustatem,

quam

se

lectionibus, dispulationibus, praedica-

Nam tionibus et expositionibus , pr auhoc facere conaberis, et nihil va- thentica habendam ; et nemo illam lebis: et vides in bac re quid Eccle- respuere quovis praetextu audeat, vel siae Catholicaevaleat auctonbus,quae praesumat.riera successionis testera citabis?si

ab

ipsis fiindatissimis sedi

bus Aposto-

Auctoritas

Ecclesiae

irrevocabilis

hodiernum diem est; ipsa semper necessaria fuit. Quia succedentium sibiraet Episcoporum caligantes hominum mentes consuetuserie et tot populorum consensione dine tenebrarum, quibus in nocte peccalorum vitiorumque velantur, perfi mia tur (1). Hinc sacrosancta Synodus Triden- spicui tali snceritatique rationis aspetina Orlhodoxorum Patrum exenipla cium idoneum intendere nequeunt; secuta, omnes libros tam veteris quara saluberrime comparatura est, ut in lalorum usquead novi Testamenti,

cura utriusque u- cera veritatis aciem tilubanlem veluti

nus Deus

sit

auctor, nec

non,

tradi-

ramis humanilatisopacala inducat auctoritas (2). Si

tiones ipsas, tura ad fdera

tura ad

invenires aliquem quiface-

niores pertinentes, taraquara vel ore

Evangelio nondura credit, quidres dicenti libi:

lenus a Cbristo vel a Spirilu Sanclodictatas,

Non

credo? Ego vero

et continua

successione inpari

Ecclesia

Gatholica

conservatas

Evangelio non crederera nisi me catbolicae Ecclesiae comraoveret auctoritas...

pietalis alTectu ac

reverenda suscipii

utraraqueScripturarasimiliter

ac venera tur.

raihi

catbolica

commendat

auctori-

Nemo

vero suae prudenliae innifidei et raoruni,

tas (3).

xus in rebusdificationeni

ad ae-

Et quoniam Ecclesia, utistohis

doctrinae

cbristianae

ad

Timotheum,

est

ait Apocolumna

perlinentium, Sacram Scripturani adsuos sensus contorquens, contra

et firraamentura veritatis; in ejusau-

eum

clorilate

sensum quem tenuitvero sensuet

et tenet Sancta

quiescendum est, et qui eam non audierit, juxta Salvatoris Dominieril sicut

Mater Ecclesia, cujus est judicare de senSentiara,interpretalioneScri-

etbnicus et pu-

ipsara sunt, centra veritaiem , contra raScripturam Sacram interpretari au- tionem. Ecclesia a Cbristo gubernata, deat, etiamsi hujusmodi interpreta- qui cura ea se futurum proraisit us-

pturarum Sacrarum, aut elani unaniraem consensum Patrura,

Hinc scientiae, quae firmacontra mento veritatis repugnant, erroneaeblicanus.

liones nullo

in lu- que ad consuramalionera saeculi, et a Et relate ad ver- Spirilu Sanclo perenniter illustrala siones Scripturarum Sacrosancta Sy- errare nequit. Christus enim sapien-

unquam temporefore.

cem edendae

(1)

S.

(2)

Aujj.

Aug. coutra Faustum, lib. xi. de Mor. Eoo]. Cathol., e. li.

(3) Id.

contra Epist. Hanicb.,v.

quem vocant

fun-

damenti cap.

DE DROtla

19personalveritatissi

Palris est, os Clirisli Ecclesia est.

sola

pollicitatio

:

tam manifesta monQiiae opponiintur ori Cliristi stratur ut in dubiuni venire non santur sapieiitia, et ventati. praeponenda est omnibus ilIn (-atholica Ecclesia, nt oniittainns possil sincerissimam sapientiam ad ciijus co- lis rebus ^ quibus in catholica teneadver- quae quidem, ,

giiilionem palici spiritales in

liac vita

mur:

si

autem promiltitur

,

et

non

perveniaiil,sed ex

minima;

parto, quia

exhibetur

nemo

nos movebit ab ea

homines sunt, nec tamentatione

cognoscunt

fide, quae aniniuni noslrum tot et si ne dnbicaeteram quip- tantis nexibus chrislianae religionis

pe tiirbam non intelligendi vivacitas,sed

adstringit (1). Traditiot

divina

veri-

credendi

simp!icitas tutissimam

lem Scripturae Sacrae

ostendit, et

facit.

Ut ergo hanc omittamus sapien-

Scriplura Sacra Iraditionis necessita-

tem. Traditio divina fuit priusquam non credunl (etherodoxi); multa snnf Sacra Scriptura esset ; tempus fnit alia, qiiae in ejns gremio nos jnstis- quando non existebat Sacra Scriplura

tiam

quam

in Ecclesia esse calholica

sime leneant. Tenet consensio popu- et Reiigio divinitus inspirata lornm atqne genti um: tenet aiictori- stebat; traditionem agiographi,

,

exiscri-

tasmiracnlis indicata, spe mitrila, ca-

ptis

servaverunt.est,

ntate ancia, vetnslate fii-mata: tenet

opus

Traditione quoque neque enira ex Scripturis

ab ipsa sede Petri Apostoliscendasovessuas

,

cui pa-

peti possunt

omnia. Idcirco

alia

scri-

post resurreclio-

pto; traditione alia sanctissimistoli

nem Dominus commendavit, usqueadpraesenleni episcopatiim successio sa-

reliquerunt

(2).

ApoNon omnia (escriptis,

nim Apostoli) tradiderunt per Epiet

cerdotum: tenet postremo ipsum ca- stolam, sed multa etiam sinetholicae

nomen, qnod non sine causa tam mullas haereses sic ista Quamobrem Ecclesiae quocjue tradiEcclesia sola obtiniiit, ut cum omnes tionem censearaus fide dignam. Estfide

ea

quoque sunt

credenda.

inter

haereticiqiiaerenti

se

calholicos

dici

velint,

traditio?

Nihil quaeras amplius (3).est

tamen peregrinovel

alieni, ubi

ApostolicumJuxta

(igitur)

etiam

non(4).

ad calholicamconvenialiir, nullushae- scriptis

traditionibusillud

inhaerere

reticorum

basilicam

suamIsta

,

vel

Apostoli.

Itaque fratres

domum

audeal estendere.

ergo state

et

tenete TradiLiones, quas di-

tot et tanta

nominis

cliristiani caris-

dicislis, sive i)er

serinonem, sive per

sima vincula recte hominem tenent epistolam iiosiram. Ecclesiastica traditio habelur vel credentem in Calholica Ecclesia etiamsi jropler noslrae intelligenliae ex concorde doclrina Pairum san,

tardilalem vel vitae merilnm verilas ctorum vel oraculis

Romanae

Eccle-

nondum

se apertissime

ostendat. A-

siae

maximaeest

et

antiquissimae intradi-

pud etherodoxosanlem obi nihil ho- qua ea quae rum est, quod nos invitel, ac leneat^(3)

ab Apostolisii

CbryaoBt.II.

Hom.

iv iu Epis.

ad Thessalon.,

(r(2)

Aiig.

contra Ep. Matiicb., cap.61.

iv.

cap.(4)

Epipbanias Ilaeres.

Lib. de Spirita Sancto cap. xxix.

20tio, et

LIBER PRIMUS

annuntiata

liominibus

fides

dum

universali

sunt

consensu con-

per successiones episcoporum perve- stituta, se et non illa destruit, quisquis nit usque ad nos. Ad liane eiiim Ec- praesumit aut solvere quos ligant, clesiam, propler potenliorem princi- aut religare quos solvunt. Quisquis pali taleni necesse est omnem conve- ergo aliud sapit anathema sii (2).nire Ecclesiam, hoc est eos qui sunt undique fideles, in qua sernper con-

CAPUT

V.

servata est ea quae est ab Apostolis tradilio('l). Habetur etiani a conciliis,

DE FIDE ET RATIONE.

quorum quidem

tanta est aucto-

ritas

Initium atque fundamentum caconvocante, praeside et con firmante Romano Pontifice, ut sanctus Iholicae Religionis est fides, sine qua Gregorius Magnus inqult concilia ad piacere Deo nemo potest. Donimi Dei sua usque tempora celebrata se ve- est et radix omnis justificalionis. Acnerari sicut quatuor Evangelia, et sic cedentem enim ad Deum oportet creprofessus est: Quia corde creditur dere quia est; lumine fidei ducimurad justitiam, ore autem confessio sit ad ediscenda mirabilia Dei, solo luad salutem, sicut sancti Evangelii mine fidei ratio nostra roboratui-, e-

quatuor libros sic quatuor concilia vehitur atque perficitur; et e centra suscipere et venerari me faleor. Ni- orbata lumine fidei in tenebris evol,

caenum scilicet in quo perversum vitur erroribus implicata languet. Arii dogma destruitur: Constantino- Sapientes hujus saeculi per ea quae politanum quoque in quo Eunomii facta sunt Deum cognoverunt sed,,

et

Macedonii

error

convincitur. Ein

non ut Deum

glorificaverunt. Exi-

phesinum etiam primunistorii impietas judicatur:

quo Ne- stentiam Dei non dubitarunt recosit

Chalcedo- gnoscere; sed quid Deus

quaenam

nense vero in quo Eutychis, Diosco- sint incommulabiles ej US gloriae, quaerique pravitas reprobatur: tota de- nam adoranda Dei attributa, Deumvotione complector, integerrima ap- quonam cui tu adorari oporteat non proba tiene custodie. Quia in bis velut cognoverunt; alioquin illum glorifiin quadralo lapide, sanctae fidei slrucassent.

A Deo discendumsit:

est

quidsub-

ctura consurgit

,

et

cujuslibet

vitae

de Deo discendum

quia nonnisi

alque actionis

norma

consislit. Quis-

se auctore cognoscitur (3).

Non

non tenet, e- eunt ingenia nostra in coelestem quis tiamsi lapis esse cerni lur, tamen ex- scienliam neque incomprebensibilem tra aedificium jacet, Quintum quo- virtutem sensu aliquo infrmitas noque concilium pariter veneror. Cun- stra concipiet. Ipsi Deo de se creden-

eorum

soliditatem

;

etas

vero

quas

praefata

venerandaQuia

dum

est; et

concilia

personas,

respuunt respuo.amplector;

slrae tribuil,

iis quae cognilioni noobsequendum(4). Donum

Quas(1)

venerantur

Dei, fides est, seu virlus a Deo in(3) S.

(2) S.

Irenaeiis adve^sus Haereses, cap. iii. Greg. Magnus, lib. i, Epist. xkiv.

Hilarius de Trnit.,

lib. 5.

(4) Ibid. lib. IV.

DE DEOfusa;cujiis

i>l

Inuline

mens

liominisiis

siienlia acclamante conscientia. Absii

illuslijta lrmiter assenlitiir

om-

ergo, absit, ut bos lnes fides babealChristiana.

Academicorum sunt islae est dubitare , quorum de omnibus, sciro nibil. Ego vero siiil sive illa sacris liUeris expressa sint, sive non sint. Hoc domini Dei, securus in niagistri gentium senieiiquoniam non baec virtus, baec fides efTicit ni ni- tiani pergo et scio bilo niagis de mysleriis diibitemn?, confiindor fides est subsianlia rerum argumenlum non ai>([nani si vel ociilis mysleria conspi- sperandarum cereiniis vel ralione mysteria com- parentium. Substantia, inquit, rerum non inaniura pbanlaprehenderenius; imo certiores sumus sperandarumnibus, qiiae Deus revelavil et nobis

per Efclesiam suam credenda propo- aeslimationes

,

,

,

,

de mysieriisperientia

inani,

de

bis

quae e\-

sia

conjecturarum. Aiidissubslantiam,liceilibi

sensuum nobis

vel ratio re-

non

in

fide

putare vel dihac, illac jue

piaesental;quamvis mysteria arcana sputare prsiili

libilu,

non

atqne(des,

incoin|>reliensibiIia.

Est

vagari

per

inania

opinioiium,

per

autem

ni ail Aposlolus, fiitn-

devia

errorum. Subslanliae nomine

ranira siibstantia rerum

argumenlumtde,

aliquid libi certuni

fixumque

praefi-

non apparenti um.Ai)>it (iizitur)

gilur; certis clauderis finibus, cerlislimitibus coarclaris:

ut putamiis in,

non

est

enim

vel

sjie

nostra aliquid

ut

is

(Abai

fides extimatio, sed cerlitudo (1).

lardns) putat, dubia aeslimatione pen,

Credimus enim ut cognoscamue, deiis, non m.igis totum quod in ea non cognoscimus ut credamus. Quod est certa ac solida veritate subni- enim cognituri sumus, nec oculus,

xum,

persuasum, stabilitum

vidit, nec auris audivit, nec in cor consecratum bominis ascendit. Quid est enim fipartii Virginis, sanguine Redempto- des nisi credere quod non vides? ris gloria Resurgentis. Teslinionia Fides ergo est quod non vides cre-

oraculis el miraculis divinituset

,

ista credibilia facla

sunt nimis. Si quospiriliis

dere

,

veritas

quod

credidisti

vide-

min'is Ipse postremo

reddit

re (2).

testimoniumfilli

spirilui

nostro,

quod

Haec gniim

est

enimsi

laus fidei

,

si

Dei sumus.

Quomodo ergo fidem

creditur non videlur. Nani quidest,

quod ma-

quis audet dicere aestimationem nisi

creditur quod videt'ir,

Domini senquando discipulum arguii fabulam putet? Scio cui credidi et dicens: Quia vidisli credidisti; beali certus sum, clamai Aposlolus: el tu qui non vident et credunt? Et nemibi, clamai Augustinus, subsibilas scio ulrum credere dicendus est quisfides est aeslimalio? Tu mibi ambi- qiie quod videt. Nam ipsa fides in guuin garris quo nihil est certius. Epistola quae dicilur ad Hebraeos ita Fides, ail Augustinus, non conjeclan(1) S. Bern. de error. Petri Abailar. ad Innoc. do vel opinando babetur in cordequi sjiiritum isluin nondura accepit,illam ejusdem

secundumteuliam,

quia Evaneelium adbuc ignorel aut

,

il

CSp. IV.

in (pio est,

ab eo,

ciijus est,

sed certa

(2) S.

Aug. Tract. 40 io Joannem.

22est definita:

LIBER PRIMUSEst

autem

fides

spe-

filium

non ante credebanl: sed cum

ranlium subslanlia, convictio rerum in ilio factum esset, quod ante praequae non videntur. Qiiapropter si dixit fides illa quae tunc quando fides est rerum, quae creduntur, ea- ilhs loquebatur, revixit et crevit (1). demque fides earum est quae non vi- Quae apparent (igitur) jam fidem dentur, quid sibi vult quod Dominus non habent, sed agnitionem. Nec fialt: El nunc dixi vobis prius quam des habet meritum, cui humana ratio praebet experimentum (2). fiat, ut cura factum fuerit credalis? Obsequium fidei rationabile est creNonne polius dicendum fuit: Et nunc, ,

dixi vobis priustis,

quam

fiat,

ut creda-

dibihtatislibus

eorum quae

Ecclesia fide-

quod cum factumet ille

fuerit videatis?est:

credenda proponi t rationes mi-

Namquoddidit

cui

dicium,

Quia

rifcam ineluctabilemque

habent po-

vidisti

credidisti

non hocaliud

credidil

tentiam. Quera

enim non moveat adordo, el ipsa connexio

vidit;

sed

vidit, aiudcre-

credendum

tantus ab inilio ipse re-

credidit: vidit

enim hominem

rum gestarum

Deum. Cernebat quippe atque lemporum, pi-aeteritis fidem de praelangebat carnem viventem, quam vi- sentibus faciens priora posteriori bus

deral morienlem: et credebat

Deum

et

recentioribus antiqua confirmans.

in carne ipsa latenlem. Credebat ergo,

Eligi tur

unus ex gente Chrddaeorum,

mente quod non videbat per hoc piotate fidelissima praeditus, cui proquod sensibus corporis apparebat. Sed missa divina post tanlam saeculorum etsi dicuntur credi quae videntur, seriem novissimis temporibus comsicut dicit unusquisque oculis suis se

plenda prodantur

,

atque

in ejus se-

credidisse:

Non tamen

ipsa

res est,

mine omnes geutes habiturae bene-

quae in nobis aedificalur fides, sed dictionem pronuntianlur. Hic unum ex rebus quae videntur agitur in veruni Deum coleus universilatis de nobis, ut ea credantur quae non vi- creatorem gignit fliura senex,

,

,

dentur. Quocirca quodnlo Deus in cujus aeternitate nbiijue sunt. Tolus orbis illis locus nulla est omnino mutatio, creator sii unus est. Quid ubi geratur l^im faigilur,

temporum(1) (2)

et ordinalor,

quomodovi.

di-

cile sciunt,(3) Ps. ciir.(4)

quam

enuntiant

().

Aug. 1 Tract. in Joannom. Aug. de Civ. Del, lib. ii, cap.

Tcrtullian. Apologct., cap. xxii.

De Luise

Codex,

Dogm. Voi.

I.

66

LIBER TERTIUStes

In gratia condili sunt. Deus enira

ob firmitatem

et

vigorem,

et

quod

Angeles cum bona voluntate, idest cum amore casto, quo illi adhaererent, creavitsimul eis condens naluram et largiens gratiam. Si boni Angeli fueruntprius sinebona voluntate,seipsis

per eos signa et miracula frequentiusfiant; Potestates

quia hoc potentius

caeteris

in

suo

ordine perceperunt

eamque in Deo non operante fecerunt; er- tur;qiiam abilio fa-

eorum ditioni daeraones subjecti sint, earumque potestate comprimanut

Principatus

quod

inferioribus

gocti

meliores a seipsis,

ordinibus

ad

explenda divina

my-

sunt? Absin Quid enim erant sine steria praesint; Archangeli qui mybona voluntate, nisi mali? Aut si pro- steriorum divinorum conscii, nonnisipterea non mali, quia nec mala voluntas eis ineral (neque

maxima nuntiant et Angelis praesunt;Angeliofficii

enim ab

ea

quiest

quam,

nondum coeperant habere, defecerant) certe nondum tales nondum tam boni quam esse cum voluntate bona coeperunt. Autcerte,

minima. Angeli nomen non naturae (2).

CAPUT

III.

si

non potuerunt

seipsos facerefecerat,

liores,

quam

eos

ille

mequo ne-

DE ANGELORUM CREATIONE.Ubi de mundi constitulione sacrae loquuntur, nonevidenter di-

moet

melius quidquam facit, proTecto bonam voluntatem, qua meliores

litterae

essent, nisi operante adjutorio creatoris

citur

utrum

vel

quo ordine creatisi

habere non possent...

sint Angeli: sed

praetermissi

non

Confi tendum igiter est

cum

debita

sunt, vl coeli nomine, ubi dictum est

laude creatoris, non ad solos sanctos In principio fecit Deus coelum et bomines pertinere, veruni etiam de terram vel potius lucis hujusdequa sanctis Angelis posse dici quod cha- loquor Fiat lux et facta est lux ritas Dei diffusa sit in eis per Spiritum significati sunt. Non autem praeterSanctum qui datus est eis; nec tan- missos esse bine existimo, quod scritum hominum, sed primitus praeci- ptum est requievisse Deum in sepueque Angelorum bonum esse quod ptimo die ab omnibus operibus suis scriptum est: Mihi autem adhaerere quae fecit, cum liber ipse ita sit exorDeo, bonum est (1). sus. In principio fecit Deus coelum Angeli vocantur in sacris litteris et terram et ante coelum et terexercitus Domini. Novem Angelorum ram nihil aliud fecisse videatur. Cum chori adnumerantur. Serapbimab ar- ergo a coelo et terra coeperit, atque dore charitalis appellantur; Cherubim ipsa terra quam primitus fecit, sicuta scientia sublimissima ; Throni ob Scriptura consequenter eloquitur incelsitudinem eorura quasi sint Ibro- visibilis et incomposita, nondumque nus Dei modo singulari; Dominatio- luce facta utique tenebrae fuerint nes quod mira potentia praeemineant super abyssum, idest, super quamdam,

ceteris ordinibus inferioribus; Virtu(1)

terrae et aquae indistinctam confusio(2)

Aug. de Civit Dei,

lib.

xn, oap.

ix.

Greg. Hom. xxxiv iu Evang.

DE RERUM CREATIONE

67

nem; ubi enim lex nonsinl necesse esl,

est,

lenebrae

) S. Leo in Ep. ad Flav. (6) S. CyriUus Alexand. in Epist. ad Valerianum.(3)

90erat inter

LTBER QUARTUS

omnia genera mortis

ilio

Longitudo in eo quod ab ipso lignou.squeibi

genere

exsecrabilius, et

formidolosuscipiendo

ad

terram

conspicuum

est:

sius (1). Quoti jiisteChristiis injusle

debebat Adam,

enim quodam modo

slatur, idest;

mortemexpandit:

persistitur el perseveratur

quod

lon-

persolvil.

Ille

manum

ad

ganimitati tribuitur. Altitudo in ea,

pomoriim dulcedinem iste ad crucis ligni parte qua ab ilio quod amari tudinem: ille arborem necis, versum figitur,sursum versusiste

transrelin-

salulis

osfendit.,

Adam mortemSi

quitur,

hoc est

ad

caput cruci fixi,

vitam quia bene speranlium superna expemors Do- ctalio est. Jam vero illud ex ligno mini nostri Jesu Cliristi redemplio quod non apparel, quod fixum occulest omnium ac ejus inlermediiis ille tatur, unde totum illud exurgit, prointiilit

universis

et Cliristus(2).

omnibus reparavit

paries maceriaesolvilur conficiturque

funditatem significai graluilaeliae (d).

gra-

vocatio gentium.

Quomodo nos advo-

casset, nisi cruci fi xus esset? In sola

Christus vere mortuus est et sepultus.

enim cruce mors extensis porrectisque manibus toleratur ideo par erat ut Dominus hoc modo mortem sustineret manusque ejus extenderenlur, ut hac quidem veterem populum, illa vero Gentiles attraberet et ambos in se con j ungerei (3).;,

Clajuavit voce

magna

emisit

spiri lum (6).

Humiliavit semetipsum

factum obediens usque ad mortem,

mortem autem

crucis (7).bis

Etenim tumulus

paratur, qui

sub lege sunt mortis. Victor mortis

Non

frustra tale

genus mortis

(sci-

licei crucis) elegit, nisi

ut in eo la-

tiludinis liujus, et longiludinis, et altitudinis, et

tumulum suum non habet. Quae enim communio tumulo el Deo? Specialis igitur praeter communera omnium mortem mors Clirisli est, et ideo^non

profunditatis

magisterIn cha-

cum

aliis sepelitur,

sed solus

tumulo

xisteret.

De qua

scilicet scribil

A- includilur... MorsChristi communis,

postolus ad Ephesios (4):

secundum naturam

corporis, specialis

est autem comprehendere cum omnibus sanctis Joseph, cujus in tumulo ponilur? quae sii latitudo et longitudo, et Ulique ille justus. Bene ergo Christus

ritate radicali, et fuudati, ut possitis

seciindum virtulem. Quis

,

sublimitas

et

profunduni: scire eliamcliaritaleui

monumento

creditur justi, ut habeatubi

supereminenlem scienliaeCbrisli ut implearnini

Filius hominis

caput

suum

re-

omnem

pleni-

clinet,et justitiae hnbitalione requiescat.

Uidinemligitur.

Dei.

Nam

latitudo est indesi per

Bene autem novo, ne

alius su-

60 ligno quod transversum

scitatus a perfidis diceretur (8).

Hoc ad bona opera pertiPersona divina nec ab anima Christi, net,quia ibi extenduntur manus. nec ab ejus corpore separata fiiit, sed(1) S. Ang. de div. quaestion. octogiuta tribus, Quacst. XXV.(2)

(4)(.5)

Awctor Sermonis inter Augustinianos olim

(6)

Ephes. IH. S. Aug. Epist. cxL alias cxx. Matth. xxvii.

101,

nunc

in api)endico 31.

(7)

Ad

Philippens.

ii.

(3) 8.

Athan. de Incarn. Verbi Dei.

(8) S.

Ambros.

lib.

10 in

Lucam.

DK DKO REDEMPTORRcura

91

anima (Jescendenle ad

inferos, e(

dicimus,

non subauditur

nisi

.Jesus

cum

corpore jacenti in sepulcro vere

Christus, Filius Dei unicus

Dominus

et secundiim liypostasim fiiit conjun- noster. Nec miremini. Sic enim didicta. Quia, o Domine, si quis etiam tu- cimus Filium Dei unicum .lesum Chri-

nicani illaesa carne tua conscindalfacit

libi

stuiu

Dominiiiii

nostrum sepultum,

injuriam. Nec

sic

clamas pr

cum

sola caro ejus.sepulta sit,(juem-

veste Ina, ni dicasconscidisti tnnicam

admodiim, verbi gratia, dicimus A-

meam,ista

sed conscidisli me.et

integer et veruni dicisniliil

Loqneris postolum Peirum hodie jacere in seex carne pulcro, cum et illud verissime dicaSic et

tua

detraxit

qui laesit.

mus,

Doniinus Christus crucifixus

est.

Do- gaudere.est,

eum in requie cum Christo Eumdem (luippe ApostolumNon enim duoest.

minusnoster

estest.

unicus Patri

et

Salvator

dicimus:sed unus

apostoli Petri,

Taraen

crucifixus

Eumdem ergo

ipsuin diin

sed in carne et sepultus in sola carne.

cimus, et in solo corpore jacere

Nani ubi sepultuspultus est, lune

est, et

ibi

quando se- sepulcro et in solo spiritu gaudere nec anima fuit. cum Christo (2). Ab ipso namqu

Sola caro Jacet, et tu dicis

Dominus conceptionisChristoillius

virginalis exordio sic in

noster? Dico piane: Quia vesfem inlueoret

personalis unitas mansit, ut

vestitura adoro.

Caroin

ulriusque

naturae

inconfusa veritas

vestinientura fuit. Quia

cum,

forma perduravi!. Ut necvelli,

homo

a

Deo dilio-

Dei essel, non rapinam arbitratus estse esse

nec Deus a suscepto possetseparar!.

aequalem Deoin

sed

semetiservi ac-

mine

Nec tamen Deus ho-

psura exinanivit,cipiens

formam

minem

consumerei, nec

homo Deum

horainum in aliquo permularet, et licet in factusetliabilu invenlus ut bouio(l).) Christo morte camera morientem Cura sii totus Fdius Dei unicus Do- fuisset anima desertura; divinitas minus noster .Jesus Christus Verbum lamen Ghristi nec ab anima, nec a et homo, atque ut expressius dicam carne posset separar suscepta (3). Passio el mors Christi non fuerunt Verbum, anima, et caro,- ad totumsimilitudinerai

refertur quodfuit

in

sola

anima

irislis

coactae, nec necessariae,et

sed volun,

usque ad morlem; quia Filius tariae([uil

liberae..Jesus,

Dei unicus Jesus Christus Iristisfuit.

enim

Ego pono animara meam,

in-

ut

Ad totum refertur, quod in solo ho- iterum sumam eam. Nemo mine crucifixus est, quoniam Filius eam a me, sed ego pono eamDei unicus .Jesus Christus crucifixusest.

lollit

a

me

ipso:

et,

potestatein

habeo ponendihabeo

Ad lotum

refertur (piod in solaest.

eara

et

poleslalem(4).

iterum

carne sepultus

Ex quo

enira coe-

sumendi eam

El cura ejus vita:

dicile pimus (licere credere nos in .lesum insidiaretur ab Herode ail Chrislum Filium ejus unicum Domi- vulpi illi, Ecce ejicio daemonia, et num nostrum quid(iuid aliud de ilio sanitates perfcio hodie, el cras, et

111 8.1

2) S.

Aug. Tract. Aug. Serm.

i.xii

in -loan.

(3) S.

ccxiii

de tempore alias cxix.

(4)

Fulgentius Joan. X.

lib. ni.

92tertia

LIBER IV, DE DEO REDEMPTOREdie consumor:

verumtamen praeceptum

signat,si

quam cum

Patre

oportet

me

hodie et cras et sequenti concordiam. Quod

humiliter et hu-

die ambulare: quia non capit pro- mane locutus est auditorum imbecilliphetam perire extra Jerusalem (1). tati tribuendum (3). Qui mortuus est Polestatem suam monstravit quando pr nobis turbatus est idem ipse pr inclinato capite Iradidit spirilum. nobis. Qui ergo potestate mortuus Videtis poteslatem morientis, quod est, potestate turbatus est. Qui transhoc expectabat donec omnia com- fguravit corpus humilitatis nostrae,

plerentur, quae de

ilio

praedicta fue-

rant

ante

mortem

futura...dixit.

PosteaPerfe-

conforme corpori gloriae suae, transfiguravit etiam affectum infrmitatis

quam completactum est, et non veneratplus

abscessit polestate, quia

mirati

nostrae, compatiens nobis afifectu animaesuae. Proinde quando turbalur necessitate. Ideo quidam magnus, forlis, certus, invictus, non sunt istam potestatem ei timeamus quasi deficial. Non pesunt,

morientis,

quam potentiamQuia

miraculaponit,

rii,

sed nos quaerit. Nos, inquam, nos:

sic quaerit Nos ipsos in illius causam perturbatione videamus, ut quando cur faciat afTert, quod scilicet sit Pa- turbamur, non desperalione pereastor, et Pastor bonus. Bonus autem mus. Quando turbatur, qui non lurPastor ad oviumcustodiam hortatore baretur nisi volens, cum consola tur non indiget. Quod si in hominibus qui turbatur et nolens. Pereant arusu venit, multo magis in Deo. Ideo gumenta Philosophorum, qui negant Paulus inquit quod se ipsum exina- in Sapientem cadere perturbaliones nivit. Nihil aliud autem hoc in loco animorum stultam fecit Deus sapien-

facientis (2).

se

ipso

omnino

praecepto

non

indiget.

Et

;

tiam hujus mundi.

(4).

Lue. XIII. (2) S. Aug. Tract. xxxi in Joan. de Christi morte.(1)

(3)

S.

(4) S.

Chrysostomo hom. lix in Joan. Aug. ex Tract. lx in Joan.

LIBER QUINTUSDe jiistificatione et gratia.

CAPUT

I.

esse; ut quisque

agat grat.ias Christo^

nostrum non minus quam si ob i-

DK JUSTIFICATIONE EX MORTE CHRISTI,Christiis pr

psum solum

advenisset. Neijne

enimtan-

recusaturus erat vel ob

unum

omnibus,est,

ei singiilis

tam exhibere dispensaiionem; adeo

non pr solis quemlibet hominum pari charitatis enim ait: * Ipse modo diligit orbem universum. Itavulneralus est propter iniqiiitates no- que vidima quidem pr tota oblata stras attritiis est propter scoler est natura ac sufficiebat omnibus nostra: disciplina pacis nostrae super servandis. Caeterum soli illi qui crehoniinibus iiiortuuspraedeslinatis. Isaias,,

eum et livore ejus sanali sumus. diderunt, sunt, quibus usui fuit beOjnnes nos quasi oves erravimus, u- neficium. Attamen non abslerruit nusquisque in viam suam declinavit: eum a tali oecouomia quod non o,

Et posuil Dominus in eo iniquitatem mnes accederent; sed quemadmodum omnium nostrum (1). Et Joannes in Evangelio convivium omnibus quiBaptista ait de Christo: Ecce agnus

dem paratum

erat,

verum quoniam

Dei, ecce qui

lollit

peccata

mundi (2).

qui vocali fuerant venire noluerunt,

Et Apostolusait: Cbaritasenim Chri- non pariter suslulil quae fuerant paibidem et hic sti urget nos. Extimantes hoc, quo- rata, sed alios vocavit:

unus pr omnibus mortims fecit. Nara et ovis, quae fuerat a nonaest, ergo omnes mortui sunt: Et pr ginta novem distracla, unica erat, nec omnibus mortuus est Christus (3). tamen hanc conlempsit (5). Ostendat Chrislus licei non esset lucrifacturus aliquis non licuisse proditori, perindesi

niam

omnes, nibilominus tameii pr om- ac aliis discipulis, divina frui gratia, nibus mortuus est, quod suum erat el nos viclos fatebimur. Sin autem adimplens (4). Ast Paulus ait: Qui perinde ac alii divina seplus gratia dilexit me et tradidit semetipsum pr nulu suo in perditionis baralhrum me, quid facis, o Paulo, dum com- decidil; quomodo non eum servavi! munia proprie tibi vindicas, quaeque Christus, qui bonitatis suae opem ei pr loto terrarura orbe facta sunt, impertiit, el quantum special ad ray-

libi

facisIsaiac

peculiaria?(2)e.

DeclaralI.

par

lionem auxilii

,

eum

servasset

,

nisi

(1)

Liit.

.Ioan.

(3)

Ad

CorintU.

v.

(4) ChrysoBt. Hom. vi in Epiet. (5) Ibid. in cap. ii ad Galat.

ad Rom.

>

94voluntale sua ipse

LIBER QUINTUS

malum

sibi nitro

di missis est foras, et

jam non vasasuntChristi.

arcessisset (1)? Judas tradtor piinilusest,

diaboli, sed

membraita

impensa est hunos redemit sanguine suo et illum mano generi, ut ad redemptionem punivit de pretio suo. Projecit enim ejus etiara qui regenerandi non eprelium argenti quo ab ilio Domi- rant, pertinerent: sed ita ut quod nus vendilus erat nec agnovit pre- per unicum exemplum gestum est, ;

et

Christiis

crucifixus est. Sed

Cujus mors non

tium, quo ipse aerat (2)? Quis

Domino redemplus pr

universis

,

per

singulare sacra-

mortuus est? Uniciis? mentum celebraretur in singulis. PoPro quibus mortuus est? Ulinam pr culum quippe immortali tatis, quodbonis, utinam pr justis. Sed quid?

confectum

est

de infirmitale nostra,,

Etenimpiis

impiis mortuus

babet quidem in Qui donavit im- se ut omnibus prosit; sed si non mortem suam, quid servai justis bibitur non medetur (4).et virtute divinaest.

Ghristus, ait Apostolus, pr

nisi

vitam suam (3)?peccati,

Cumcor,

rectissime

dicatur

Salvatorcruci-

Centra vulnus originalis

pr totiusfixus,

mundi redemptione

quo

in,

Adam omnium hominumet mortificata naturaest

rupta

et

communem in primo homine omnium perditionem. Potestpropter

unde omnium concupiscentiarum morbus inolevit, verum et potens ac singulare remedium est mors filii Dei Domini nostri Jesu Christi: Quiliber a mortis debito et solus

tamen

dici

pr bis tantum crucifixusipsiusprofuit. Dicit e-

quibus mors

nim Evangelista: Quia Jesus moriturus erat pr gente, et non tantum prfilios

absque gente sed etiam utvenit et sui

Dei dispersos In propria

peccato

,

pr peccatoribus et debito- congregarel in

unum.

ribus mortis est mortuus.

recepead magni tudinem et potentiam pre- runl.Quotquot autem receperunt eum tii et quod ad unam portinet causara dedit eis potestatem filios Dei fieri. generis Immani, sanguis Christi re- Diversa ergo ab istis sors eorum est,

Quod ergo (enim)

eum non

demptio est totius mundi. Sed qui qui inter illos censentur de quibus hoc saeculura sine fide Christi et dicitur *Mundus eum non cognovit. sine regeneralionis sacramento per- Ut possit secundum hoc dici Redemtranseunt, redemptionis alieni sunt. plor mundi: Dedit pr mundo san,:

Cum

itaque propter,

naturam

et

unam omnium guinem suum et mundus redimi unam omnium causam noluil, quia lucem tenebrae non re, ,:

in veritate susceptam

recte omnes ceperunt; et tenebrae receperunt, dicantur redempti, et tamen non o- quibus dixit Apostolus Fuistis aliacaptivitatesint erepti; re-

mnes

quando tenebrae, nunc autem lux

in

demptionis proprietas haud dubie poenes illos est, de quibus princeps mun(1) 8. Cyrillus Alex. In lib.ii

Domino

(5).

in Joan.

(i) S. Prosijer in Bespons. ad objection. Vincentianas.(5)

(2) S. (3) S.

Aug. in Ps. Lxviii, serm. 2. Aug Enarrai, in Psalm. cxlviii.

Ibid. in

Kespons. ad objection. nonam Gal-

lorum.

DE JUSTIFICATIONE ET (JRATIAut implere

9.')

possimus. Agendae sunt

CAPUTI.NTinUOR

II.

gratiae, quia data est potestas, oran-

dumGIIATIA\

,

ne succumbat infirmilas

(.'{).

EKK SUFFICIENS

IN

STATU NATUllAi: LAPSAE AGNOSCENDAEST,

Voluntas nova, quae mihi esse coeperat ut te gratis colerem , fruicjuete

vellem, Deus, sola certa jucundilas,erat idonea ad

nondumAliud(liiid

esl adjutoriura, sinefil,

quo

ali-

priorera vetustate roboratam. Ita