CLASSIFICEREN VAN DIEREN

Thema 5

Dieren zijn meercellig Eukaryote cellen Nooit celwand Nooit bladgroenkorrels Heterotroof Ingewikkelde lichaamsbouw

1 Basiskenmerken van dieren

kwalpoliephazelmuis

Vergelijkend onderzoek van 9 representatieve diersoorten.

O.b.v. classificatiecriteria groeperen we dieren in 9 stammen.

• Welke lichaamssymmetrie?• Darmzak of darmkanaal?• Is er segmentatie?• Zijn er gelede aanhangsels?• Welk skelet?• Is er een chorda?

2 Vergelijkend onderzoek van dierenstammen

2.1 Welke lichaamssymmetrie vertoont het dier? niet-symmetrisch

veelzijdig symmetrisch

tweezijdig symmetrisch

2.2 Darmzak of doorlopend darmkanaal?

Geen spijsverteringsstelsel sponzen kraagcellen

Darmzak neteldieren en platwormen

Darmkanaal meeste andere dieren

2.3 Vertoont het dier segmentatie?

Inwendige en uitwendige segmentatie ringwormen bv. regenworm

Alleen uitwendige segmentatie geleedpotigen

Inwendige segmentatie chordadieren wervelkolom

2.4 Draagt het dier gelede aanhangsels?

Geleedpotigen plaats van de aanhangsels functie van de aanhangsels

aan de kop voedselopname en zintuiglijke waarneming

aan het borststuk voortbeweging

aan het achterlijf voortbeweging (zwempoten) of voortplanting

2.5 Welk skelet is er aanwezig?

Skelet verleent stevigheid en bescherming exoskelet

endoskelet

hydroskelet

2.6 Is er een chorda aanwezig?

chorda: elastisch steunweefsel aan de rugzijde wordt bij de vertebrata vervangen door de

wervelkolom (tijdens embryonale fase)

Stam: chordadierenonderstam: vertebrata

2.7 Argumenten voor de classificatie van de representatieve diersoorten in hun respectievelijke stam 9 stammen

broodspons oorkwal

Sponzen

Niet symmetrisch Geen

spijsverteringsstelsel

Neteldieren

Veelzijdig symmetrisch Hydroskelet Darmzak

Platwormen

Tweezijdig symmetrisch Darmzak

trilworm

Ronde wormen

Tweezijdig symmetrisch Niet geleed Doorlopende darm

Gelede wormen

Tweezijdig symmetrisch Doorlopende darm Geen gelede aanhangsels

Geleedpotigen

Tweezijdig symmetrisch Segmenten met gelede

aanhangsels Exoskelet

regenwormwortelknobbelaaltje groene sabelsprinkhaan

Weekdieren

Tweezijdig symmetrisch Exoskelet Doorlopende darm Week lichaam

Stekelhuidigen

Tweezijdig symmetrisch Veelzijdig symmetrisch Endoskelet (kalkplaatjes)

Chordadieren

Tweezijdig symmetrisch Hebben als embryo een

chorda Endoskelet

tuinslak zeester buizerd

9 stammen

Op basis van verwantschap en afstamming

(via moleculaire gegevens zoals DNA en bouw van eiwitten)

Cladogram dierenrijk

3 Vergelijkend onderzoek binnen de stam van geleedpotigen

Arthropoda

Taxonomische niveaus stam klasse orde familie geslacht soort

Morfologische kenmerken om in te delen in klassen:• segmentatie• aantal en soorten aanhangsels

3.1 Segmentatie

3.2 Aantal en soorten aanhangsels

3.2.1 Aanhangsels bij de klasse van insecten

1 paar antennes 3 paar looppoten monddelen soms 2 paar vleugels

woestijnsprinkhaankoninginnenpage

wesp

3.2.2 Aanhangsels bij de klasse van de spinachtigen

geen antennes 4 paar looppoten 1 paar kaakpoten met gifklier 1 paar tastpoten schorpioenen: scharen i.p.v. tastpoten

wolfsspin

kaakpotentastpoten

3.2.3 Aanhangsels bij de klasse van de schaaldieren

Noorse kreeft 2 grote antennes

(tast + chemische prikkels)

2 kleine antennes (chemische prikkels)

3 paar kaakpoten 5 paar looppoten

(voorste: grote scharen)

5 paar achterlijfspoten

1 paar zwempoten

Ieder segment kan aanhangsels hebben

3.2.4 Aanhangsels bij de klasse van de duizendpoten en de klasse van de miljoenpoten

kleine kop met gesegmenteerd achterlijf 1 paar antennes duizendpoten: 1 paar poten per segment miljoenpoten: 2 paar poten pet segment

3.4 Situering van de kruisspin binnen de hiërarchische classificatieniveaus

antennes lichaams-segmenten

poten ademhaling  

klasse

klasse

klasse

klasse

klasse

4

2

0

2

2

kopborstuk achterlijfschaaldieren

insecten

spinachtigen

duizendpoot

miljoenpoot

10 +

6

8

1 paar/

segment

2 paar/

segment

kieuwen

tracheeën

tracheeën

boeklongen

tracheeën

tracheeën

kop borststuk achterlijf

kopborstuk achterlijf

kop + vele segmenten

kop + vele segmenten

4.1 Kenmerken van chordadieren

4 Chordadieren

In het embryonale stadium:• chorda• zenuwstreng aan rugzijde• kieuwzakjes• aanleg staart

In foetaal stadium:• chorda meestal vervangen door wervelkolom rond ruggenmerg vertebrata (gewervelden)

STAM CHORDATAOnderstam Cephalochordata ( ‘schedellozen’ )

Klasse Lancetvisjes

Onderstam Vertebrata ( gewervelden )

4.2 Criteria om gewervelden dieren van elkaar te onderscheiden

Criteria om de verschillende klassen te onderscheiden Transport en ademhaling Lichaamstemperatuur Voortplanting huidbedekking

Cladogram met recentere indeling

4.2.1 Transport en ademhaling

4.2.2 Lichaamstemperatuur

Koudbloedigen: afhankelijk van omgevingstemperatuur

Warmbloedigen: constante lichaamstemperatuur

kameleon zeeleguaan

koningspinguïn

lepelhaas

4.2.3 Voortplanting

Uitwendige bevruchting: vissen en amfibieën Inwendige bevruchting: reptielen, vogels en zoogdieren

Inwendige ontwikkeling nakomelingen: zoogdieren Uitwendige ontwikkeling nakomelingen: • vissen: eieren zonder schaal• amfibieën: eieren zonder schaal• reptielen: eieren met lederschaal• Vogels: eieren met kalkschaal

4.2.4 Huidbedekking

Kraakbeenvissen: schubben = kleine tandjes Beenvissen: benige schubben met slijmlaag Amfibieën: naakte huid met slijmlaag (+ soms gifklieren) Reptielen: schubben met hoornstof (keratine) Vogels: veren + schubben op de poten Zoogdieren: haren

  KLASSENAlgemene kenmerken

VISSEN AMFIBÏEN REPTIELEN VOGELSZOOG-DIEREN

Vertegenwoordigers

BaarsSnoek

Kikkersalamander

Krokodilhagedis

Meeuwhuismus

MensHond

Ledematen Vinnen poten potenPotenvleugels

poten

Huidbedekkingbeenschubben met slijmlaag

naakte huid slijmklieren

hoorn- schubben

veren schubben

Haren + hoornnagels

Lichaams-temperatuur

wisselend wisselend wisselend Constant constant

Wervelkolom rugzijde rugzijde rugzijde rugzijde rugzijde

RuggenmergInwervelkolom

Inwervelkolom

Inwervelkolom

Inwervelkolom

Inwervelkolom

Ademhaling kieuwen

Huid, longenkieuwen(larve)

longenLongen metluchtzakken

Longen metlongblaasjes

Hart1 boezem1 kamer

2 boezems1 kamer

2 boezems2 (1) kamer

2 boezems2 kamers

2 boezems2 kamers

VoortplantingEieren zonder schaal

Eieren zonder schaal

Eieren metlederschaal

Eieren met kalkschaal

Levend-barend

Bevruchting uitwendig uitwendig Inwendig Inwendig Inwendig

4.3 Classificeren van zoogdieren

Klasse zoogdieren wordt onderverdeeld in orden

onevenhoevigenevenhoevigen haasachtigen

roofdieren

vleermuizenbuistandigen buideldieren

slurfdierenopperdieren knaagdieren

walvisachtigen

cloacadieren

4.4 Situering van de mens binnen de hiërarchische classificatieniveaus

Gemeenschappelijke voorouder van alle dieren: leek op huidige ééncellige choanoflagellaten

CLASSIFICEREN VAN DIEREN

Einde

Thema 5