1

PARAZYTOLOGIA WYKADY 2009/2010

CHOROBY PASOYTNICZE WI Zenon Sotysiak

By M.

2

Kokcydioza u wi A-Eimeria scabra, B-E. perminuta, C-E.spinosa, D-E. debllecki, E-Isospora suis U wi (tylko prosit) jest 13 poznanych dotychczas gatunkw kokcydiw, z ktrych spord 13-u gatunkw kokcydiw, 10 naley do rodzaju Eimeria 3 gatunki do rodzaju isospora (cech charakterystyczn rodzaju Isospora jest powstawanie w sporulujcej oocycie 2 sporocyst zawierajcych po 4 sporozoity).

Izosporoza wi Izosporoza wi w jelicie cienkim wi w postaci sporozoitw, schizontw, merozoitw, gamet i oocyt. Oocysta zawiera dwie sporocysty, zawierajce po 4 sporozoity. Wystpowanie Pierwotniak kosmopolityczny ywiciel winia Umiejscowienie komrki nabonka jelita cienkiego

Cykl rozwojowy - Uwonienie z oocyt sporozoity, z ktrych powstaj merozoity. - Po dwch, trzech pokoleniach schizontw ma miejsce rozwj pciowy gamogonia. - Okres prepatentny wynosi 5-7 dni.

Objawy kliniczne Inwazja dotyczy prosit sscych w wieku 8-15 dni. Stwierdza si wodnist biegunk, ktra staje si pastowata, Ka zwykle ty lub zielonkawy.

Sarkocystoza (syn Sarkosporydioza) ywiciel Ostateczny PIES S. BOVICANIS (syn. S.. Cruz), S. OVICANS (syn. S.lenella), S. CAPRICANIS, S. HIRCIANIS, S. SUICANIS (syn. Sarcocystic porcicanis, S. miescheriana), S.EQUCANIS (syn. S.bertrami), S. FAYERI S. HOVARTHI, S. CAMEL ywiciel ostateczny KOT S.BOVIFELIS (syn. S. hirsuta, S. fusiformis) S. OVIFELIS (syn. S. Tevnella, S. gigantea, S. meddusiformis, Isopora bigeminia), S.PORCIFELIS (syn. S, sufelis). ywiciel poredni WINIA ywiciel ostateczny-PIES S.SUICANIS ( syn. S. porcicanis, S. miescheriana) ywiciel ostateczny KOT S. Suifelis (syn. Porcifelis) ywiciel ostateczny Czowiek S. Suihominis (syn. Isopora hominis). Umiejscowienie: Minie.

Rozpoznawanie W praktyce przyyciowe sakocystoza przeuwaczy nie jest diagnozowana. Badania pomiertne Pomiertnie w czasie badania poubojowego lub sekcyjnego. W miniach stwierdza si biaoszare cewy Meschera. Ich dugo siga niekiedy kilkunastu milimetrw i s uoone wzdu wkien miniowych. Przy intensywnej inwazji dochodzi do zmian struktury i zabarwienia mini.

3

BALANTIDIOZA WI BALANTIDIUM COLI

Wymoczki zmiennej wielkoci od 30-150 , ksztatu jajowatego lub owalnego. Makronukleus najczciej ksztatu fasolki. We wgbieniu jdra mieci si mikronukleus. Dwie wodniczki ttnice i liczne wodniczki pokarmowe zawieraj tkankowy detrytus, skrobi, bakterie, a nawet krwinki czerwone. Cysty przezroczyste, kulistego ksztatu, rednicy 50-60 . Rozmnaa si drog podziau poprzecznego. PATOLOGIA Wrzodziejce zapalenie jelit grubych,

OPISTORCHOZA (opisthorchosis) Etiologia. Choroba ta wywoywana jest przez Opisthorchis felineus, przywr nalec do rozdziny Opisthorchidae. Wystpowanie. Europa (szczeglnie kraje Europy poudniowo-wschodniej) i Azja. Z uwagi na cykl rozwojowy tej przywry jej wystepowanie ma charakter ogniskowy , gwnie w okolicach jezior i rzek obfitujcych w ryby.

W Polsce wystpowanie tej przywry notowano jednak w Warszawie i jej okolicach u 0,45-90 % badanych krw badanych kotw, przy czym najwysz elastyczno inwazji (90%) tej przywry stwierdzono u kotw pochodzcych z okolic znad Zalewu Wilanego. Przywr t stwierdzono take u lisw polarnych Alopex lagopus.

Cykl rozwojowy

ywiciel i umiejscowienie ywiciel ostateczny: Kot, lis, pies, winia oraz czowiek. Pierwszy ywiciel poredni limak sodkowodny Bitynia leachi. Drugim ywiciel poredni, Ryby najczciej z rodziny karpiowatych (karpie, pocie, liny, leszcze i In.). Umiejscowienie: U ywiciela ostatecznego przewody ciowe wtroby, niekiedy przewody trzustki.

Obraz kliniczny Silniejsza inwazja O.felineus u kotw prowadzi do wychudzenia, zaburze ze strony przewodu pokarmowego, niedokrwistoci, taczki, obrzkw, a nawet wodobrzusza. Przy omacywaniu jamy brzusznej stwierdza si niekiedy powikszenie wtroby.

4

Zmiany anatomopatologiczne Stwierdza si oznaki taczki i powikszenie wtroby oraz rozszerzenie przewodw ciowych, prowadzce miejscami do powstawania torbieli wielkoci orzecha woskiego (wypenionych przywrami). W przypadkach przewlekej inwazji stwierdza si poza tym nieytowe zapalenie cian przewodw ciowych oraz rozrost nabonka, prowadzcy do powstawania brodawczykowatych lub guczoakowatych zmian.

Diagnostyka Rozpoznanie. Polega na poszukiwaniu charakterystycznych jaj w kale metod sedymentacji. Zwalczanie. Do leczenia zalecza si prazikwantel w dawce 25 mg/kg przez 3 dni i heksachlorofen w dawkach 20 mg/kg m.c. po Zapobieganie ogranicza si do wykluczenia z diety surowych lub niedogotowanych ryb.

PARAGONIMOZA LUDZI I ZWIERZT Paragonimus westernami Jest rozprzestrzeniona na Dalekim Wschodzie, pasoytuje w pucach (parami w cystach) gwnie u ludzi, a take u psw, kotw i wi. Pierwszym ywicielem porednim s: limaki z rodzaju Melania. Drugim ywicielem porednim s: Sodkowodne skorupiaki.

Obraz kliniczny Zaraenie nastpuje przez spoywanie surowych skorupiakw. Inwazja tego gatunku przywr wywouje objawy zapalenia oskrzeli i puc, kaszel i krwioplucie.

.

CLONORCHIS SINENSIS Morfologia i Cykl rozwojowy Przywra chiska dugoci 20-25 mm o wyduonym ksztacie i czerwonej barwie. Wystpuje u czowieka, psa, kota i wini. Miejsce osiedlenia-Przewody ciowe. Z chwil wydalenia w jaju znajduje si uksztatowane miracudum. ywicielami porednimi sa limaki i ryba. I-limak (Bulinus fucsianus, Alocinoma logicornus). W jamie ciaa limaka miracidum przeksztaca si w sporocyst, a po 4 tygodniach stwierdza si ju redie. Redie przenikaj do do trzustkowtroby limaka i po 4-6 tygodniach rozwin si cerkarie. Cerkarie wydostaja si ze limaka i pywaj w wodzie atakujc II-ywiciela poredniego tj. ryb (karpiowate, okoniowate) usadawiaj si w miniach i przychodz po 6 tygodniach w encystowana metacerkuri.

ALARIOZA ZWIERZT Alaria alata Dugoci 3-6 mm.

Uszka dobrze rozwinite. Przedni odcinek ciaa dugi, spaszczony, w tylnej czci rozszerzony. Tylny odcinek krtki, zaokrglony. Narzd czepny poza przyssawk brzuszn. 1 przyssawka gbowe 2 gardziel 3 jelito 4 przyssawka brzuszna 5 tniki 6 dodatkowy narzd czepny 7 jajo 8 jajnik 9 jdro przednie 10 jdro tylne 11 pcherzyk nasienny 12 otwr rozrodczy

5

ywiciel poredni I poredni limak (Planorbis, planorbis, Spiralna Hortex) II poredni kijanki lub dorose aby, ywiciel ostateczny lis, wilk, pies, kot.

Cykl rozwojowy Z jaj wydalanych do wody rozwija si miracidum po 25 dniach. Wnika do limaka zatoczka i i umiejscawia si w trzustkowtrobie i przeksztaca si w sporocyst macierzyst a ta w sporocysty potomne. Brak redii. Cerakanie typu furkocerkarii opuszczaj sporocysty i wydostaj si ze limaka, aby wnikn do drugiego ywiciela tj. aby lub kijanki aby gdzie przeksztac si w inwazyjne mezocerkarie. W tkance mini dzika, ywiciela rezerwuarowego pojawia si Agamodistomum suis.

TASIEMCE NISZE Rzd tasiemcw Pseudophyllidea W pierwszym ywicielu porednim rozwija si drugie stadium larwalne tasiemcw z rzdu Pseudophyllidea-procerkoid (procercoid). Ksztat ciaa tej larwy wyduony, a jej tylny koniec jest wyodrbniony i zaopatrzony, a jej tylny koniec jest wyodrbniony i zaopatrzony w 3 pary hakw. W drugim ywicielu porednim procerkoid przeksztaca si w plerocerkoid (larw o zawartej budowie z wyksztaconym, jako skoleks, przednim kocem ciaa).

Difylobotrioza zwierzt i ludzi Rodzaj Diphyllobothrium Cech tego rodzaju jest wyranie czonowana strobila. Otwory pciowe znajduj si na stronie brzusznej w paszczynie strzakowej. Prcie i pochwa uchodz do wsplnego otworu pciowego. Poniej jego znajduje si otwr macicy, Owalne jaja zaopatrzone w wieczko, o kocach zaokrglonych.

Diphyllobothrium latum Jest kosmopolityczny. W Europie wystpuje enzootycznie w rejonie Batyku, Morza Pnocnego, oraz delcie Dunaju, (gwnie u ludzi, psw, wi i niedwiedzi) ywicych si rybami, ktrzy sa ywicielami ostatecznymi.

Morfologia pasoyta Dugo ciaa 1-3 m (u ludzi dochodzi do 15 m dugoci). yeczkowanego ksztatu skoleks zaopatrzony w dwie bruzdy. W linii rodkowej strobili widoczne s macice w postaci ciemniejszych plamek. Jaja owalne, o wymiarach 55-76x37-46 m zaopatrzone sa w sabo widoczne wieczko.

ywiciel ostateczny i umiejscowienie Przede wszystkim czowiek, poza tym pies, winia oraz wiele gatunkw innych zwierzt ywicych si rybami. Umiejscowienie U psw i innych ssakw w jelicie cienkim. U ryb w miniach i narzdach wewntrznych.

Biologia Diphyllobothrium latum Zaraanie czowieka i misoernych nastpuje przez zjadanie surowych lub psurowych opadnitych plerocerkoidami. Okres prepatentny waha si od 3 do 5 tygodni.

Rodzaj Spirometra Cechy rodzaju: Oddzielne otwory pciowe znajduj si na stronie brzusznej czonu. Otwr prcia ley w linii rodkowej czonu, tu za nim znajduje si otwr pochwy, a pniej rwnie oddzielny otwr macicy. Zaopatrzone w wieczko jaja sa na kocach zwone.

Spirometria erinacei europaei Tasiemiec ten jest znacznie rzadziej spotykany u zwierzt misoernych w Europie ni D. latum. Czsto wystpuje na Dalekim Wschodzie. ywicielem ostatecznym s psy, koty oraz dzikie misoerne. 1. Pierwszym ywicielem porednim s widonogi planktonowe z rodzaju Cyclops, 2. Drugim wiele gatunkw pazw (aby), gadw (we), a take ptaki i ssaki, w tkankach ktrych rozwija si plerocerkoid.

6

Larwa ta zjedzona (np. w przypadku spoywania ab) przez niewaciwego ywiciela, np. czowieka lub wini, nie rozwija si do postaci dojrzaego tasiemca, natomiast migruje z jelita do mini, a niekiedy take do innych narzdw, gdzie osiedla si w postaci plerocerkoidu zwanego sparganum. Umiejscowiony w organizmie czowieka, np. w gace ocznej (sparganoza oczna), mzgu lub naczyniach krwiononych, staje si dla niego niebezpieczny. Dojrzay tasiemiec pasoytuje u zwierzt misoernych w jelicie cienkim.

Tasiemczyce u ludzi cykl rozwojowy Taenia solium i Taenia saginata

A ywiciel ostateczny B ywiciel poredni 1a czon maciczny T. solium 1b czon maciczny T. saginata

Wgrzyca wi (cysticercosis suum) Etiologia. Przyczyn schorzenia jest Cysticercus cellulosae, posta larwalna tasiemca Taenia solium. Wystpowanie. Pasoyt ten jest kosmopolityczny.

Morfologia pasoyta. Morfologia pasoyta wgier wiski jest maym, owalnym, biaawej barwy pcherzykiem o wymiarach 6-20x 5-10 mm. Wpukliny do wntrza pcherzyka skoleks jest charakterystycznej dla tasiemca dojrzaego budowy, tj. uzbrojony w podwjny wieniec 22-32 hakw i 4 przyssawki.

ywiciele i umiejscowienie ywiciel ostateczny Czowiek, U czowieka dojrzay tasiemiec, dugoci 2-8 m, pasoytuje w jelicie cienkim. ywiciel poredni winia. Umiejscowienie. U wini Cysticercus cellulosae umiejscawia si w tkance cznej rdminiowej wszystkich mini poprzecznie prkowanych tj. w miniach uda, opatki, ldwiowych, midzyebrowych, w przeponie miniach uchwowych, jzyku oraz sercu.

Biologia pasoyta. Czony tasiemca Taenia solium, odrywaj si od strobili i s wydalane z kaem. Zaraanie wi, a take dzikw nastpuje w czasie erowania na terenach zanieczyszczonych kaem ludzkim. Uwalniaja si onkosfery i po wnikniciu do naczy ylnych lub chonnych przewodu pokarmowego wdruj krwioobiegiem do miejsca osiedlenia. W cigu 2,5-4 miesicy rozwija si wgier Cysticercus cellulosae.

WGRZYCA CYSTICERCUS CELLULOSAE, (racemosus) u ludzi Wgrzyca psw W przypadku wgrzycy czowieka wgry umiejscawiaj si gwnie w mzgu, gace ocznej. U psw Cysticercus cellulosae usadawia si w mzgu.

Obraz kliniczny Wgrzyca wi najczciej przebiega bezobjawowo. Tylko w przypadku wyjtkowo intensywnej inwazji oraz umiejscowienia si wgrw w miniu sercowym lub orodkowym ukadzie nerwowym mog wystpi objawy: Sztywny chd. Przyspieszenie oddechw oraz objawy nerwowe, w postaci ruchw manewrowych, drgawek, niedowadw, a nawet poraenia.

Zmiany anatomopatologiczne W przypadkach intensywnej inwazji stwierdza si obecno wgrw nie tylko w predylekcyjnych miejscach tuszy, ale we wszystkich miniach szkieletowych, tkance tuszczowej, a nawet w mzgu i narzdach miszowych. Masowa inwazja powoduje zmian zabarwienia, wodnisto i zwyrodnienie mini. Niekiedy stwierdza si obecno zwapnianych wgrw.

7

Rozpoznawanie Rozpoznawanie wgrzycy wi nastpuje podczas obowizujcego badania poubojowego polega na: Stwierdzeniu obecnoci wgrw w tuszy.

Zwalczanie Ograniczenie wystpowania tej inwazji moliwe jest przez zapobieganie jej, polegajce na: 1/ wykrywaniu, likwidowaniu u ludzi tasiemczycy na tle T.solium, 2/ ochrona zwierzt przez inwazja przez budowanie, odpowiednich urzdze sanitarnych (ustpw), 3/ ochronie terenw uprawnych i zbiornikw wodnych przed ciekami kanalizacyjnymi przez budowanie odpowiednich oczyszczalni ciekw, 4/ przestrzeganiu naleytej poubojowej kontroli sanitarno-eterynaryjnej

GLISTICA WI, ASKARYDOZA (ascaridosis suum) Etiologia Ascaris suum Nicie nalecy do rodziny Ascaridiae. Wystepowanie. Pasoyt komopoliczny. W Polsce glistnica wi jest pospolita, a ekstensywno inwazji waha si w granicach od 7,6 do 61%.

WGORCZYCA WI Strongyloidoza (Sytrongyloidosis suum) Strongyloides ransomi-Rodzina Strongyloididae. Dugo ciaa pasoytniczej samicy wynosi 3-5 mm. Gardziel jest duga, walcowata. Otwr pciowy znajduje si na pocztku tylnej trzeciej czci ciaa. Jaja mae, eliptyczne o wymiarach 46-57x30m, otoczone cienk, przejrzyst skorupk, zawiera wyksztacon larw. Inwazyjne larwy, (okoo 540 m), cechuj si duga, walcowat gardziel i rozwidlonym na kocu ogonem.

ywiciel, umiejscowienie i Biologia pasoyta. ywiciel winia domowa i dzika.. Umiejscowienie. Jelito cienkie (luz i bona luzowa). Biologia pasoyta. W cyklu rozwojowym wgorka wiskiego Strongyloides ransomi wystpowa mog dwa pokolenia: 1/ pasoytnicze partenogenetycznych samic. 2/ wolno yjce rozdzielnopciowe.

Drogi inwazji 1. Zaraenie ywiciela odbywa si gwnie przez skr. Larwy wgorka wdruj (naczyniami krwiononymi i chonnymi przez prawe serce do puc. Po wykasaniu i pokniciu osiedlaja si 3-4 dnia po zaraeniu w jelicie cienkim, gdzie po odbyciu dwch dalszych linek przeksztacaj si w partenogenetyczne samice. Okres prepatentny wynosi okoo 6 dni. 2.Inwazja moe nastpi take per os. Larwy wgorka wnikaj w bon luzow jamy ustnej lub przeyku i po odbyciu wdrwki przez ukad krwionony i puca, lokalizuj si w jelicie cienkim. Inwazja per os nastpuje u prosit sscych. W przypadku bowiem zaraenia si macior ciarnych, cz larw wydalana jest z siar.

Obraz kliniczny Chorobotwrczo wgorka polega na dziaaniu mechanicznym i toksycznym. Szczeglne podczas wdrwki larw przez tkanki ywiciela. Dodatkowym niebezpieczestwem jest stworzenie przez to sprzyjajcych warunkw do zakae ryc, a nawet pomorem.

8

Obraz kliniczny Okres Pierwszy skrny W miejscu wnikania larw pojawiaja si lokalne zmiany zapalne skry, niekiedy powikane procesami ropnymi w wyniku wtrnej infekcji. Miejscowym wykwitom towarzyszy czsto wid oraz wypadanie wosw. Okres Drugi pucny. Rozwija si zapalenie puc, kaszel duszno i wpyw z nosa. Okres Trzeci jelitowy Biegunki, nierzadko na przemian z zaparciami, utrat apetytu, ble brzucha, skonno do wymiotw, postpujce wychudzenie i nmiedokrwiso. Po zakoczeniu wdrwek larw i osiedlaniu si nicieni w jelicie cienkim pojawiaj si objawy. Ze strony orodkowego ukadu nerwowego podniecenie lub apatia, ruchy maneowe, zakopywanie si w cik. Zmiany w obrbie krwi cechuj si spadkiem wskanikw czerwonokrwinkowych i eozynofili. U chorych prosit obserwuje si wyraenie zahamowane rozwoju.

Zmiany anatomopatologiczne Bona luzowa pocztkowego odcinka jelita cienkiego w przypadkach intensywnej inwazji jest obrzka i pokryta znaczna iloci luzu. Stwierdza si mniej lub bardziej liczne wybroczyny i mae ogniska krwotoczne.

Rozpoznanie Stwierdzenie charakterystycznych jaj ( z wyksztaconym zarodkiem) w kale przy uyciu, metody flotacji. W przypadku badania kau niewieego, pobranego kilka do kilkunastu godzin przed badaniem, na stwierdzeniu charakterystycznych larw przy uyciu metody Baermanna lub Vajdy. Rozpoznanie pomiertne stwierdzenie obecnoci nicieni Strongyloides ransomi w treci jelita lub w zeskrobinach b l j. c. Badanie naley przeprowadza przy uyciu lupy.

Zwalczanie wgorczycy wi 1. Tiabendazol-MSD (krajowy-Helmintazol Biowet). w dawkach 50-100 mg/kg podawany z karm. 2. Suiverm-Polfa, bdcy mieszanin tiabendazolu i adpinian piperazyny w dawkach 500-900 mg/kg m.c. do zwalczania inwazji mieszanych wywoanych przez wgorka i glisty. 3. Fenbendazol (Panacur-Hoechst) tylko w wysokich dawkach, 50 mg/kg 4. Cambendazol MSD-20 mg/kg 5. Mebendazol (Mebenvet-Jansen) jako domieszka do karmy 30 ppm przez 10 kolejnych dni. 6. Iwermektyna 300 g/kg, jednorazowo, parenteranie lub z karm 2 ppmx7 dni. 7. Doramektyna 300 g/kg jednorazowo, parenteralnie.

TRICHINELOZA U ZWIERZT I LUDZI Rodzina: Trichinellidae Rodzina Trichnellidae To drobne nicienie blisko spokrewniona z wosogwkami (Trichocephallidae) Z kapilariami (Capillaridae) Poczenie ich w systematyce zoologicznej we wspln nadrodzin Trichocephaloidea 1. U yworodnych samic ukad rozrodczy jest pojedynczy 2. Samce nie posiadaj szczecinki kopulacyjnej. Nale tu pasoyty wycznie ssakw.

Trichinella spirali Z zapodnionych jaj wielkoci 40 z 30 m ju w macicy wykluwaj si przez otwr pciowy na zewntrz. Krg naturalnych ywicieli woni obejmuje ponad 50 gatunkw ssakw nalecych przede wszystkim do zwierzt misoernych wilk, pies, kot i wszystkoernych dzik, winia domowa.

Rozwj Trichinella spirali Po kopulacji samica od 4-5 dnia w cigu 3-8 tygodni rodz do przestrzeni chonnych ciany jelita kilkaset do kilku tysicy larw. U czowieka 1500, U winki morskiej 1000-2500, U myszy 200-900. Wdrwka tych drobnych, o wymiarach 80-120x 5-6 m larw prowadzi przez naczynia chonne do krenia pucnego, a nastpnie krenia duego i wreszcie do wszystkich tkanek z tym, e z przyczyn dotychczas nieznanych dalszy swj rozwj mog one odbywa tylko w miniach poprzecznie prkowanych. Pierwsze larwy we krwi pojawiaj si po 4 dniach. W miniach spotyka si je najwczeniej midzy 5 a 8 dniem inwazji. We wknie miniowym larwy szyb ko rosn, rozwijaj si, a nastpnie skrcaj si i po 17-18 dniach staj si zdolne do zaraenia innego ywiciela. Okoo 30-40 dnia inwazji wok skrconych larw zaczyna si proces tworzenia torebki, trwajcy 6-9 tygodni przy czym powstaje najpierw wewntrzna warstwa Halinowa, nastpnie warstwa zewntrzna-cznotkankowa, Wkno miniowe wewntrz torebki ulega daleko idcym zmianom strukturalnym, wiadczcym o intensyfikacji procesw metabolicznych.

9

EZOFAGOSTOMOZA U WI Rodzina Strongylidae Oesophagostomum denatum Wystpowanie-Oesophagostomum dentatum naley do najpospolitszych pasoytw wi. W Polsce ekstensywno inwazji wynosi okoo 70 %. ywiciele-winie, take dziki i pekari. Umiejscowienie- jelito grube.

WOSOGOWCZYCA U WI Trichocephalosis suum Etiologia: Przyczyn choroby jest wosogwka wiska Trichocephalus suis, naleca do rodziny Trichocephalidae. Wystpowanie. S to pasoyty kosmopolityczne.

WOSOGWCZYCA LUDZI TRICHURIS TRICHIURA Patogeneza. Form inwazyjn s jaja. Zaraenie nastpuje per os. Pasoyty bytuj w okrnicy i jelicie lepym. Objawy trichuriozy pojawiaj si w masowych inwazjach. Prawdopodobnie doczaj si infekcje bakteryjne. Objawy kliniczne to: ble brzucha, bolesne parcie na stolec, nudnoci, uporczywa biegunka. W inwazjach przewlekych obserwuje si utrat aknienia, biegunki naprzemienne z zaparciami.

Jaja Trichocephalus i wosogwki w fadach jelita Wosogwka ludzka

Maracanthorthorhynchus hirdudinaceus Kolcogw olbrzymi Oligacanthorhynchidae. ywiciel ostateczny winia domowa (Sus strofa dom.), dzik (Sus strofa) a take pasowate (Canidae), kotowate (Felidae) i niekiedy czowiek. ywiciel poredni chrabszcze i ich larwy, zotawki oraz uk gnojownik. Lokalizacja: u ywiciela ostatecznego jelito cienkie, niekiedy odek lub jelito grube.

Choroby wywoywane przez roztocze wierzb u wi (scabies) U wi wystpuje tylko wierzb drcy (sarkoploza) wywoywany przez wierzbowca drcego wiskiego Sacbiei var. Suis.

DROGI INWAZJI Gwn drog inwazji jest bezporedni kontakt zwierzt zdrowych z chorymi. Za porednictwem rnych przedmiotw majcych kontakt ze zwierztami chorymi. Po wprowadzeniu zwierzt do zaraonej chlewni. Rozwojowi inwazji sprzyjaj ze warunki higieniczne (ciemne i wilgotne pomieszczenia) oraz niepenowartociowe ywienie.

Obraz kliniczny u wi Inwazja wierzbowcw powoduje miejscowy stan zapalny skry oraz silny jej wid. Pierwsze zmiany pojawiaj si na gowie, a przede wszystkim na lukach nadoczodoowych, grzbiecie nosa, maowinach usznych i u podstawy uszu. Std inwazja rozprzestrzeniania si na szyj, dolne partie brzucha, wewntrzn stron ud, a w zaniedbanych przypadkach na cae ciao. W miejscach skry powstaj mae guzki, a w skutek surowiczno-komrkowego nacieku przechodz w pcherzyki i krosty i oejmuj coraz wiksze partie skry. Wysik surowiczno-ropny wydostajcy si z pkajcych pcherzykw i krost zasycha, tworzc wraz z uszczcym si naskrkiem strupy. Zmianom tym towarzyszy znaczny wid. Chore zwierzta ocieraj si o rnego rodzaju przedmioty. W wyniku dugo trwajcego procesu chorobowego skra traci elastyczno, ulega zgrubieniu, pofadowaniu, a nawet popkaniu. Wskutek nastpujcej wtrnej infekcji tworzy si mog ropnie. Dugotrway proces zapalny skry prowadz do wyniszczenia i mierci.

10

Rozpoznawanie Znacznego stopnia wid oraz obecno charakterystycznych zmian na skrze pozwalaja podejrzewa inwazj wierzbowcw. Podstaw diagnozy stanowi stwierdzenie obecnoci wierzbowcw w zeskrobinach z gbszych warstw skry z miejsc chorobowo zmienionej, przy zastosowaniu metody Stefaskiego.

Zwalczanie wierzbu wi 1. Zwizki fosforoorganiczne, np. Ipowet 5 w 2,5 % emulsji wodnej, Neguvon w 1,5 2% roztworze wodnym. 2. Karbaminiany, np. Pularyl w 2% roztworze wodnym. 3. Chlorowane wglowodory, np.: Alugan w 0,2-0,5 % roztworze wodnym, HCH, np. Unitox, w 3-5% roztworze wodnym. Aby zapewni powodzenie w leczeniu wierzbu zwierzta przed zabiegiem naley dokadnie obmy wod i szarym mydem. Naley zabieg przeprowadzi 2-3 krotnie w odstpach 7-10 dniowych. UWAGA! Przeprowadzi dezynfekcj pomieszcze i sprztu opryskujc je tymi samymi preparatami, ktre stosowano do leczenia.

WSZAWICA WI Haematopinus suis Morfologia pasoyta Wesz wiska Haematopinus suis jest najwiksza spord wszystkich gatunkw wszy wystpujcych u zwierzt domowych. Samiec ma 3,5-4,5 mm dugoci, Samica 4-6 mm, Wszy maj barw szarobrunatn, z ciemnym pigmentowym odwokiem. Gowa wyranie wsza i dusza od tuowia. Nogi mocne, zaopatrzone w silny pazur.

Wszawica u wi (Anoplurosis suum) U wi inwazja ta wywoywana jest przez Haematopinus suis-wesz wisk, nalec do rodziny Haematopinidae. Wystpowanie Jest to pasoyt kosmopolityczny, w Polsce do pospolity. ywiciel winia domowa U dzika wystpuje Haematopinus apri Umiejscowienie u nasady uszu, karku, bokach ciaa i wew stronie ud U dzikw w przednich fadach kolanowych Biologia Rozwj wszy jest prosty Zwalczanie 1. Iwermektyna u Su (0,3mg/kg w r-rze 1% lub 0,25%), s.c., p.o premix Zwizki fosforoorganiczne 1. Ipowet 5 (5% bromfenwinfos) w 0,05-0,1% emulsji wodnej do opryskiwania i zmywa 2. Neocidol 25 EC-Ciba-Geigy (25%diazinon) w 0,025% emulsji wodnej do opryskiwa lub zmywa 3. Neguvon-Bayer (trichlorfon) 0,15-0,2% r-r wodny do kpieli lub opryskiwa 4. Batestan-Hoechst 0,05% r-r wodny do kpieli lub 0,7% do opryskiwania zwierzt Karbaminiany 1. Pularyl-Biowet stosowany w 0,5-0,2% r-rze wodnym do zmywa lub w 5% zasypce Chlorowane wglowodory 1. Heksachlorocykloheksan (np. krajowy Unitox) w 1%r-rze wodnym do opryskiwa 2. Alugan-Hoechst 0,2% r-r wodny do opryskiwa