LỊCH SỬĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH

TỈNH QUẢNG TRỊ

CHƯƠNG IMỘT SỐ NÉT KHÁI QUÁT Về MẢNH ĐẤT

VÀ CON NGƯỜI QUẢNG TRỊ I. TỈNH QUẢNG TRỊ TRONG QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN

Từ thời Hùng Vương - An Dương Vương, vùng đất Quảng Trị nằm trong bộ Việt Thường của Nhà nước Văn Lang - Âu Lạc. Đầu thời Hán thuộc (từ năm 179 Trước Công nguyên đến năm 192) Quảng Trị thuộc đất quận Nhật Nam. Cuối thế kỷ thứ 2, Trung Quốc rơi vào tình trạng loạn lạc, nhân dân quận Nhật Nam đã cùng nhân dân trong vùng Tượng Lâm nổi dậy khởi nghĩa giành quyền tự chủ. Khởi nghĩa đã giành thắng lợi lấy tên nước là Lâm ấp (từ đèo Hải Vân đến đèo Ngang).Sau khi giành được độc lập tự chủ, quốc gia phong kiến Đại Việt(1) không ngừng lớn mạnh về mọi mặt. Để loại trừ mọi uy hiếp ở phía Nam và phá tan âm mưu của nhà Tống câu kết với Chămpa đánh phá Đại Việt, năm 1069, vua Lý Thánh Tông thân chinh thống lĩnh 5 vạn quân cùng Lý Thường Kiệt đi tiên phong đánh thẳng vào Kinh đô Chà Bàn, bắt được vua Chămpa là Chế Củ đưa về Thăng Long. Để chuộc tội, Chế Củ xin dâng 3 châu: Bố Chính, Đại Lý và Ma Linh cho Đại Việt. Vua Lý Thánh Tông nhận 3 châu đó rồi tha cho Chế Củ về nước.Nhà Lý đổi châu Đại Lý thành châu Lâm Bình, châu Ma Linh thành châu Minh Linh. Châu Minh Linh thuở ấy là vùng đất từ Cửa Việt trở ra phía Bắc, trong đó có các huyện: Gio Linh, Cam Lộ, Đa Krông, một phần đất của thị xã Đông Hà, Hướng Hóa và Vĩnh Linh hiện nay.Năm 1306, vua Chăm là Chế Mân dâng biểu cầu hôn lên vua Trần Anh Tông xin cưới công chúa Huyền Trân và dâng 2 châu: Châu Ô và châu (Rí) Lý làm vật sính lễ. Vua Trần bằng lòng gả công chúa Huyền Trân cho Chế Mân và nhận hai châu: Ô, Rí. Năm 1309, nhà Trần đổi châu Ô thành Thuận Châu, châu Rí thành Hóa Châu. Thuận Châu chính là dải đất từ sông Hiếu - Cửa Việt trở vào phía Nam, trong đó có các huyện: Hải Lăng, Triệu Phong, thị xã Quảng Trị và một phần đất thị xã Đông Hà ngày nay.Năm 1558, Nguyễn Hoàng được vua Lê Anh Tông sai vào trấn thủ Thuận Hóa, đóng Dinh Cát ở ái Tử. Từ đây vùng đất Thuận Hóa thuộc khu vực "Đàng trong" của các chúa Nguyễn.Trong quá trình phân tranh Trịnh - Nguyễn, với yêu cầu nhanh chóng củng cố và mở rộng thế lực, các chúa Nguyễn đã áp dụng những chính sách kinh tế, xã hội tích cực hơn so với tập đoàn phong kiến Trịnh (Đàng ngoài). Họ cho phép người nước ngoài nhập cư vào Đàng trong, đặc biệt là người Hoa... Hàng loạt tụ cư của người Hoa với lối sống và phương thức làm ăn của họ đã làm phong phú hoạt động kinh tế, xã hội Đàng trong.Nhờ có tướng tài, binh mạnh, lũy vững nên quân Nguyễn đã chặn được quân Trịnh ở các chiến lũy trên đất Quảng Bình, lấy sông Gianh làm giới tuyến chia cắt Đàng trong, Đàng

ngoài.Cuộc khởi nghĩa Tây Sơn bùng nổ (1771 - 1786) Nguyễn Huệ ra dựng nghiệp ở Phú Xuân - Thuận Hóa và là người có công xóa bỏ ranh giới sông Gianh, xóa bỏ sự chia cắt Đàng trong, Đàng ngoài.Ngày 1-6-1802, Nguyễn ánh lên ngôi đặt niên hiệu Gia Long, đã lập dinh Quảng Trị bao gồm đất đai các huyện: Hải Lăng, Đặng Xương (tên cũ là Vũ Xương), Minh Linh và đạo Cam Lộ. Năm 1806, Quảng Trị trở thành dinh trực lệ kinh sư Huế. Năm 1822, đặt châu Hướng Hóa lệ thuộc đạo Cam Lộ. Năm 1827, dinh Quảng Trị đổi là trấn Quảng Trị. Năm 1832, trấn Quảng Trị đổi là tỉnh Quảng Trị. Năm 1853, hợp nhất tỉnh Quảng Trị với phủ Thừa Thiên thành đạo Quảng Trị. Năm 1876, lập lại tỉnh Quảng Trị. Ngày 3-5-1890, toàn quyền Đông Dương ra Nghị định hợp Quảng Trị với tỉnh Quảng Bình thành tỉnh Bình Trị. Ngày 23-1-1896, toàn quyền Đông Dương ra Nghị định rút Quảng Trị ra khỏi địa hạt thuộc quyền công sứ Đồng Hới, cùng Thừa Thiên dưới quyền công sứ Trung Kỳ, đặt một phó Công sứ đại diện cho Khâm sứ ở Quảng Trị. Năm 1900, toàn quyền Đông Dương ra Nghị định tách Quảng Trị ra khỏi Thừa Thiên lập thành một tỉnh riêng biệt gồm 4 phủ: Triệu Phong (Thuận Xương cũ), Hải Lăng, Vĩnh Linh (Chiêu Linh cũ) Cam Lộ và huyện Gio Linh. Ngày 17-2-1906, toàn quyền Đông Dương ra Nghị định thành lập thị xã Quảng Trị (tỉnh lỵ). Năm 1908, phủ Cam Lộ tách 3 tổng người Kinh lập thành huyện Cam Lộ và 9 tổng người dân tộc thiểu số lập thành huyện Hướng Hóa...Sau Hiệp định Giơnevơ (ký kết ngày 20-7-1954), sông Bến Hải được chọn làm giới tuyến quân sự tạm thời, tỉnh Quảng Trị tạm thời chia làm hai vùng: Vùng bờ Nam sông Bến Hải là tỉnh Quảng Trị, gồm các huyện: Hải Lăng, Triệu Phong, Cam Lộ, Gio Linh, Hướng Hóa, xã Vĩnh Liêm và một phần của xã Vĩnh Sơn (Vĩnh Linh), thị xã Quảng Trị, do chính quyền miền Nam quản lý (thuộc chế độ thực dân kiểu mới của Mỹ); hơn 3/4 địa bàn và dân cư của huyện Vĩnh Linh ở phía Bắc vĩ tuyến 17 (sông Bến Hải) do Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa quản lý, được thành lập đặc khu. Đặc khu Vĩnh Linh tương đương đơn vị hành chính cấp tỉnh, trực thuộc Trung ương.Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng (30-4-1975), Tổ quốc thống nhất, tỉnh Quảng Trị và đặc khu Vĩnh Linh cùng cả nước bước vào thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Từ tháng 3-1976, thực hiện Quyết định của Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, Quảng Trị cùng hai tỉnh Quảng Bình, Thừa Thiên và đặc khu Vĩnh Linh hợp nhất thành tỉnh mới là Bình-Trị-Thiên. Tháng 7-1989, Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam (khóa VIII, kỳ họp thứ 5) quyết định chia tỉnh Bình-Trị-Thiên thành 3 tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế. Ngày 1-7-1989, Quảng Trị trở thành đơn vị hành chính cấp tỉnh thuộc Trung ương. Từ năm 1990, có sự thay đổi về địa giới và tên gọi một số huyện, thị xã như sau: Huyện Bến Hải được tách ra thành lập hai huyện: Vĩnh Linh, Gio Linh; thị xã Đông Hà tách ra thành lập huyện Cam Lộ và thị xã Đông Hà (tỉnh lỵ Quảng Trị); huyện Triệu Hải tách ra thành lập hai huyện: Hải Lăng, Triệu Phong và thị xã Quảng Trị. Năm 1996, huyện Hướng Hóa tách ra thành lập huyện mới Đakrông và Hướng Hóa.Từ năm 2000, toàn tỉnh có 9 đơn vị hành chính cấp huyện, thị xã (trong đó có 7 huyện, 2 thị xã), có 136 xã, phường và thị trấn.

II. ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN VÀ LỢI THẾ PHÁT TRIỂNQuảng Trị là tỉnh thuộc vùng Bắc Trung Bộ, nằm ở đoạn thắt lại trên chiều dài Bắc - Nam của giang sơn Việt Nam hình chữ S, có tọa độ từ 16018' - 17010' vĩ độ Bắc và từ 106032' - 107024' kinh độ Đông. Phía Bắc Quảng Trị giáp tỉnh Quảng Bình, phía Nam giáp tỉnh Thừa Thiên - Huế, phía Đông giáp biển Đông với chiều dài bờ biển 75km; phía Tây giáp hai tỉnh Savanakhẹt và Salavan của nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, với chiều dài biên giới 206km, có cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và cửa khẩu quốc gia La Lay. Quảng Trị cách Thủ đô Hà Nội 582km về phía Bắc, cách Cố đô Huế 75km về phía Nam. Diện tích tự nhiên: Quảng Trị rộng 4.746,4km2, với 3/4 diện tích là đồi núi. Dân số Quảng Trị có 573.331 người (điều tra dân số đến ngày 1-4-1999).Đất tự nhiên của Quảng Trị có hai hệ thống: Hệ đất phù sa và hệ đất feralit. Đất phù sa gồm đất cát, đất cát biển và đất ven sông, ven thung lũng chiếm gần 20% diện tích tự

nhiên. Đất phù sa ở Quảng Trị tạo nên các vùng đồng bằng khá phù hợp với trồng cây lúa nước, các loại cây rau màu, củ quả tương đối phong phú đáp ứng nhu cầu đời sống tại chỗ và có giá trị hàng hóa.Đất feralit gồm đất đỏ các vùng đồi cao, núi thấp và đất mùn trên các núi cao với hơn 20.000 ha đất đỏ bazan và hơn 90.000 ha đất lâm nghiệp rất thuận lợi cho việc phát triển các loại cây công nghiệp có giá trị như: Cao su, cà phê, hồ tiêu...Rừng núi Quảng Trị chiếm hơn 80% diện tích tự nhiên. Vùng núi cao thuộc dãy Trường Sơn gồm nhiều ngọn núi cao, nhiều hang động đẹp, lại gắn với tuyến đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại sẽ là điểm tham quan, du lịch hấp dẫn.Sông ngòi Quảng Trị phân bố đều từ Bắc đến Nam. Ba hệ thống sông lớn là sông Hiền Lương (Bến Hải), sông Thạch Hãn, sông Ô Lâu cùng các sông nhỏ và nhánh sông tạo thành mạng lưới giao thông thuận tiện. Quảng Trị có Cửa Việt, Cửa Tùng là những đầu mối giao thông đường thủy quan trọng đồng thời là danh thắng, địa điểm nghỉ mát lý tưởng cho du khách. Đảo Cồn Cỏ nằm cách Cửa Tùng chừng 30km cùng hai cửa biển: Cửa Tùng, Cửa Việt sẽ tạo thành khu du lịch sinh thái biển hấp dẫn.Lãnh hải Quảng Trị khá rộng, ngư trường có nhiều hải sản có giá trị như tôm hùm, cá ngừ, cá chuồn... Vùng ven biển có nhiều đầm phá rộng hàng trăm ha có khả năng nuôi trồng khai thác thủy sản có giá trị.Khoáng sản: Tính đến cuối năm 1995, ở Quảng Trị đã khảo sát, thống kê được 48 mỏ và điểm quặng có giá trị. Trong đó có 17 điểm quặng thuộc nhóm kim loại (sắt, đồng, vàng, titan), 22 điểm thuộc nhóm khoáng sản vật liệu xây dựng (đá vôi, đất sét, đá tổ ong, đá trang trí...), 2 điểm than bùn, 6 điểm nước khoáng và 2 điểm cát thủy tinh.Quảng Trị có quốc lộ 1A và đường xe lửa xuyên Việt chạy qua, có quốc lộ 9 xuyên á, có hải cảng Cửa Việt, có cửa khẩu quốc tế Lao Bảo... Từ xa xưa, Quảng Trị đã là một địa bàn có vị trí chiến lược trọng yếu.Là một tỉnh nằm trên tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây, Quảng Trị đã và đang đón nhận các cơ hội phát triển từ việc mở rộng thị trường hàng hóa, dịch vụ sang các thị trường tiềm năng như Lào, Thái Lan và các nước trong khu vực. Khai thác các hoạt động vận tải, quá cảnh hàng hóa, các dịch vụ có liên quan. Khai thác tiềm năng du lịch sẵn có của địa phương: Du lịch sinh thái biển Cửa Tùng - Cửa Việt - Cồn Cỏ, du lịch hồi tưởng địa đạo Vịnh Mốc, thành cổ Quảng Trị, hàng rào điện tử Mácnamara, đường huyền thoại Trường Sơn, Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, Nhà đày Lao Bảo, khai thác các Tour, tuyến du lịch đến 2 di sản văn hóa thế giới đó là: Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng của tỉnh Quảng Bình, di sản văn hóa thế giới cố đô Huế của tỉnh Thừa Thiên - Huế...Tuy nhiên, Quảng Trị ở vùng nhiệt đới gió mùa, nắng lắm, mưa nhiều, nền nhiệt cao, thiên tai, bão lũ, gió Tây Nam khô nóng... xảy ra nhiều nhất trong toàn quốc, Quảng Trị lại đi qua chiến tranh, gánh chịu nhiều hậu quả nặng nề và đó là những thách thức lớn đòi hỏi sự nỗ lực to lớn của tuổi trẻ cùng nhân dân Quảng Trị nhằm khắc phục khó khăn, chế ngự thiên nhiên khắc nghiệt, phát huy, khai thác tiềm năng, lợi thế phát triển cho sự nghiệp xây dựng quê hương giàu mạnh, tươi đẹp.III. NHỮNG GIÁ TRỊ LỊCH SỬ TRUYỀN THỐNG

Quảng Trị với mảnh đất có bề dày lịch sử, đã từng được coi là "trọng trấn", là "trấn biên", là "phên dậu" phía Nam Tổ quốc, là tiêu điểm ác liệt nhất của các cuộc chiến đấu chống xâm lược. Từ năm 1558 đến năm 1975, mảnh đất Quảng Trị được 3 lần chọn làm thủ phủ - kinh đô. Dinh Cát ái Tử từ buổi đầu (1558) xây dựng vương triều nhà Nguyễn; căn cứ Tân Sở, Can Lộ (1884, 1885,...) của vị vua yêu nước Hàm Nghi phất cờ Cần Vương chống thực dân Pháp; trụ sở của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam (6/1973 - 4/1975) trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta.Không chỉ gắn bó với ruộng đồng, ngay từ xa xưa người dân Quảng Trị đã chú ý sản xuất vật phẩm tiêu dùng như lò rèn đồ sắt (ở xã nào cũng có), lò đúc đồng ở Phước Tuyền; dệt vải, dệt tơ lụa ở Trâm Lý, Di Loan, chợ Chùa, Cửa Việt; nghề chạm trổ ở Cát Sơn; làm đồ mây, phết quạt ở chợ Cạn; chằm nón ở Phường Ngạn; làm áo tơi ở Văn Quỷ, Văn Trị; làm giấy ở Tuy Lộc; dệt chiếu mây ở Hướng Hóa; nấu đường đen, đường trắng ở ái Tử; nấu rượu

ở Kim Long; làm nước mắm ở Thủy Bạn, Cổ Trai, Hà Trung, Hà Lộc, Thuận Đầu; nấu dầu tràm ở Đại - An - Khê; làm gạch ngói ở Quy Thiện; làm muối ở Xuân Mỵ, Tường Vân; nghề nuôi cá đầm, cá nước ngọt ở Thái Lai, Hà Bá, Kim Giao, Diêm Hà, Duy Viên... đã tạo nên muôn sắc, muôn màu các vật phẩm tiêu dùng và các đồ mỹ nghệ thủ công của quê hương Quảng Trị.Bên cạnh các làng nghề thủ công, Quảng Trị cũng có nhiều vùng làm nghề buôn bán. Hệ thống chợ ở Quảng Trị nhiều và sầm uất, đông đúc. Nổi lên có các chợ Ngô Xá, chợ Phiên (Cam Lộ), chợ Huyện, Diên Sanh, Thạch Hãn, Mỹ Chánh, Phương Lang, Cổ Thành, chợ Sãi, Đại Hào, Kim Dâu (chợ Sòng), Thượng Độ, Ly Sơn, Mai Xá, Đơn Duệ, Võ Xá, An Do, Tùng Luật... đã được sử sách ghi nhận. Buôn bán giữa vùng xuôi với vùng ngược, giữa Quảng Trị với các tỉnh Savannakhet, Salavan (Lào) ngày càng phát đạt, phồn thịnh.Diện mạo văn hóa của vùng đất Quảng Trị còn được tô điểm đặc sắc trong hội hè, đình đám. Quan trọng nhất là Tết Nguyên đán, Tết Đoan Ngọ; Tết cơm mới; lễ hội Cầu Ngư; lễ hội tôn giáo như lễ Vu Lan, rước kiệu Đức Mẹ La Vang; các lễ hội cách mạng lịch sử cũng đang được hình thành phát triển và tổ chức tốt như lễ hội "Uống nước nhớ nguồn", “Huyền thoại cõi Trường Sơn” kỷ niệm ngày Thương binh liệt sĩ 27-7 bằng hình thức thả hoa trên sông Thạch Hãn; lễ hội "Thống nhất non sông" ở đôi bờ sông Bến Hải. Ngoài các lễ hội kể trên, ở Quảng Trị còn có các trò chơi dân gian thường diễn ra trong Tết Nguyên đán. Tết đến, nhiều làng mở hội, vui xuân như: Chạy cù, đánh đu, đánh bài chòi, đua ghe, hát bội, đánh vật, đá gà...Lễ hội, trò chơi dân gian là một sinh hoạt văn hóa cộng đồng, có tính phổ biến trong đời sống xã hội, có sức lôi cuốn đông đảo nhân dân, nhất là lớp trẻ tham gia.Phong tục tập quán Quảng Trị cũng như ở các nơi khác là nhấn mạnh phương châm "tùy gia phong kiệm". Phong tục lễ nghi được giản lược đến mức vừa đủ tối thiểu. Người dân Quảng Trị rất tâm đắc câu tục ngữ: "Không ai khen đám cưới, không ai cười đám ma". Cưới, gả không còn "lục lễ" thời phong kiến, mà chỉ quy lại hai lễ: Lễ hỏi và lễ cưới...Văn học dân gian Quảng Trị có từ rất sớm nhưng văn học viết thì xuất hiện muộn hơn. Theo tài liệu sưu tầm được từ thế kỷ XV đến thế kỷ XVIII có những người làm thơ được lưu danh trong nhân dân như: Đặng Quang (thế kỷ XV), Lê Tri Huyện (thế kỷ XVI), Nguyễn Phúc Chu (thế kỷ XVII), Trần Duy Trung (thế kỷ XVIII); thời kỳ từ thế kỷ XIX đến năm 1945: Tiêu biểu về văn thơ chữ Hán, chữ Nôm có Nguyễn Hữu Thận, Trần Đình Túc, Nguyễn Tự Như, tiêu biểu cho bộ phận văn thơ chữ Quốc ngữ có: Phan Văn Dật, Lê Thế Hiếu, Hồng Chương, Trần Hữu Dực...Văn học hiện đại (1945 - 1975) có các tác giả: Chế Lan Viên, Dương Tường, Lương An, Tấn Hoài, Nguyễn Khắc Thứ, Tân Trà...Trong xã hội phong kiến, cách tuyển người làm quan phải thông qua con đường khoa cử. ở Quảng Trị, từ đầu thế kỷ XVI trở đi, nhất là trong giai đoạn triều Nguyễn, có nhiều người đỗ tiến sĩ, phó bảng. Số tiến sĩ có: Bùi Dục Tài (quê Hải Lăng), năm thi đỗ: 1502 (thời vua Lê Hiển Tông); Nguyễn Đức Hoan (Hải Lăng), năm thi đỗ: 1835 (thời vua Minh Mạng); Nguyễn Thế Trị (Triệu Phong), năm thi đỗ: 1835 (thời vua Minh Mạng); Lê Đức (Vĩnh Linh), năm thi đỗ: 1841 (thời vua Thiệu Trị); Nguyễn Xuân Thu (Vĩnh Linh), năm thi đỗ: 1841; Nguyễn Phiên (Gio Linh), năm thi đỗ: 1843 (thời vua Thiệu Trị); Nguyễn Dương Huy (...) năm thi đỗ: 1844 (thời vua Thiệu Trị); Nguyễn Văn Chương (Vĩnh Linh), năm thi đỗ: 1844 (thời vua Thiệu Trị); Nguyễn Đức Tư (Hải Lăng), năm thi đỗ: 1847 (thời vua Thiệu Trị); Nguyễn Văn Hiển (Hải Lăng), năm thi đỗ: 1847; Lê Thụy (Triệu Phong), năm thi đỗ: 1875 (thời vua Tự Đức); Trần Phát (Gio Linh), năm thi đỗ: 1877 (thời vua Tự Đức); Hoàng Bính (Triệu Phong), năm thi đỗ: 1889 (thời vua Thành Thái); Lê Phát (Gio Linh), năm thi đỗ: 1895 (thời vua Thành Thái); Nguyễn Tự Như (Gio Linh), năm thi đỗ: 1898 (thời vua Thành Thái); Nguyễn Hàm (Triệu Phong), năm thi đỗ: 1910 (thời vua Duy Tân)... Số người đỗ tiến sĩ nêu trên đều ở lứa tuổi trên, dưới 30, trong đó có Nguyễn Văn Hiển mới 21 tuổi.Danh thơm của các vị tiến sĩ trên được các thế hệ trẻ Quảng Trị từ sau Cách mạng Tháng Tám 1945 đến nay không ngừng tô điểm thêm. Văn hoá Quảng Trị còn được kết tinh ở tinh thần cộng đồng bền chặt, phong cách giao tiếp, ứng xử và lối sống thuần hậu, tao nhã...Những trang sử hào hùng trong đấu tranh chống giặc ngoại xâm của nhân dân và tuổi trẻ Quảng Trị bắt đầu từ khi đất nước Âu Lạc bị rơi vào tay kẻ thù phương Bắc. Trong cuộc khởi nghĩa do Hai Bà Trưng lãnh đạo (40 - 42), Đại Việt sử ký ghi "Dân ở Cửu Chân và Nhật Nam

đều hưởng ứng cả". Trong cuộc nổi dậy của Mai Thúc Loan (722) chống ách đô hộ của nhà Đường, nhân dân và tuổi trẻ Quảng Trị cũng đóng góp nhiều công sức. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên (1285 - 1287), Quảng Trị là một trong các tiền đồn phên dậu ở phía Nam. Thời cuối Trần (1411 - 1413), nhân dân và tuổi trẻ Tân Bình - Thuận Hóa đã tích cực đóng góp sức người, sức của vào cuộc kháng chiến chống quân Minh. Trong cuộc kháng chiến chống lại họ Trịnh, sử sách ghi: "Nguyễn Hoàng đã biết dựa vào lực lượng thanh niên tại chỗ để xây dựng cơ đồ sự nghiệp của mình"(1).Khi chiến tranh Trịnh, Nguyễn chấm dứt (1672) chúa Nguyễn huy động sức dân vào việc xây dựng dinh phủ, bóc lột bằng tô thuế nặng nề, áp bức nhân dân. Xã hội bộc lộ những mâu thuẫn khó điều hòa nên đây đó thanh niên cùng nhân dân nổi dậy đấu tranh. Năm 1714, thanh niên dân tộc thiểu số Quảng Trị theo Trà Xuy khởi nghĩa chiếm lĩnh vùng đất rộng lớn, kiểm soát vùng biên giới Việt - Lào. Mùa hạ 1775, trong khi Hoàng Ngũ Phúc huy động gần hết lực lượng quân Trịnh ở Phú Xuân vào Quảng Nam truy kích quân Nguyễn và đánh vào vùng kiểm soát của nghĩa quân Tây Sơn, thì tại Quảng Trị đã nổ ra cuộc khởi nghĩa của Ca Lâm và Huyền Mộc. Cuộc khởi nghĩa chọn Cam Lộ làm nơi đóng bản doanh. Thanh niên các vùng trong tỉnh nô nức tham gia cuộc khởi nghĩa.Tiếp theo cuộc khởi nghĩa của Ca Lâm, Huyền Mộc, Chu Viêm đã lãnh đạo nhân dân Quảng Trị nổi dậy chống quân Trịnh. Khi Chu Viêm cho nghĩa quân về đồng bằng, được thanh niên Hải Lăng, Triệu Phong nô nức hưởng ứng, lực lượng nghĩa quân ngày càng đông...Trước tình hình đó, Bùi Thế Đạt phải cử tên tướng bậc nhất ở Phú Xuân là Nguyễn Đình Đống, chia quân làm hai đạo bao vây nghĩa quân tại Hải Lăng. Chu Viêm bị bắt, cuộc khởi nghĩa bị dập tắt.Phản ứng mạnh mẽ của tầng lớp thanh niên Quảng Trị trước sự áp bức, bóc lột nặng nề của quân Trịnh, là cùng nhau đoàn kết nổi dậy chống lại hoặc rủ nhau trốn vào Bình Định tham gia phong trào Tây Sơn, sau đó trở về giải phóng quê hương.Tháng 6-1786, quân Tây Sơn đánh thành Phú Xuân. Sau khi hạ thành Phú Xuân, Nguyễn Huệ cho quân đánh đồn Cát Doanh. Các tướng giữ đồn nghe tin thành Phú Xuân bị hạ, đã bỏ đồn chạy trốn từ trước. Thế là chỉ trong 1 thời gian ngắn vùng đất Thuận Hóa (từ Phú Xuân đến sông Gianh) đều lọt vào tay quân Tây Sơn. Nhân dân Quảng Trị từ 15 tuổi trở lên đều hăng hái tham gia nghĩa quân Tây Sơn. Giáo sĩ Longer (có mặt lúc đó) đã ghi lại: "Người ta mới công bố một lệnh tuyển quân, các cậu thanh niên từ 15 tuổi trở lên đều tham gia tòng quân"(1). Giáo sĩ Bartelle cũng ghi rõ: "ở đây (Quảng Trị) mọi người từ 15 tuổi trở lên đều ra trận. Các ông già, bà già, các cô con gái thì đi sửa cầu, làm các con đường lớn hay xay thóc, giã gạo cung cấp cho quân Tây Sơn"(2).Chỉ trong khoảng một tháng, quân đội Tây Sơn do Nguyễn Huệ chỉ huy đã đánh bại toàn bộ quân Trịnh, lật đổ chính quyền họ Trịnh tồn tại trên 200 năm, thực sự làm chủ Bắc Hà, giữ đúng sách lược "Phù Lê diệt Trịnh". Trong chiến dịch "Quang Trung đại phá quân Thanh", thanh niên cùng với các tầng lớp nhân dân Quảng Trị đã tích cực tham gia. Theo tư liệu khảo sát thực địa cho biết: "chỉ tính riêng làng Cu Hoan (Hải Thiện, Hải Lăng) đã có 42 người tham gia phong trào Tây Sơn".Năm 1833, trước tình hình quân Xiêm âm mưu đánh vào nước ta, thực hiện lệnh tuyển quân của triều đình nhà Nguyễn, đông đảo thanh niên ở 9 châu của phủ Cam Lộ (mỗi châu có từ 500 đến 700 người) đã hăng hái tòng quân, theo quan quân đánh giặc Xiêm. Trong vòng nửa năm (1834), quân Xiêm 3 lần tiến quân xâm lược nước ta qua lãnh thổ Quảng Trị, nhưng cả 3 lần đều bị quân ta dưới sự chỉ huy của Chưởng cơ Lê Văn Thụy và phó lãnh binh Phạm Phi đánh bại.(1)Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng tấn công bán đảo Sơn Trà (Đà Nẵng) mở đầu cuộc chiến tranh phi nghĩa xâm lược Việt Nam.Năm 1883, trước sự uy hiếp ngày càng trắng trợn của thực dân Pháp, những người chủ chiến trong triều đình nhà Nguyễn chủ trương bí mật xây dựng sơn phòng, chuẩn bị kháng chiến.Thực hiện chủ trương đó, thanh niên cùng các tầng lớp nhân dân, chủ yếu là ở vùng Cùa (Cam Lộ) đã đóng góp sức người, sức của xây dựng thành lũy, dinh trại Tân Sở...Lợi dụng lúc quân Pháp đang đột nhập thành Huế, "Tôn Thất Thuyết đã bí mật rước vua

Hàm Nghi ra sơn phòng Tân Sở". Tám ngày sau (13-7-1885) Tôn Thất Thuyết lấy danh nghĩa vua Hàm Nghi hạ "Chiếu Cần Vương" vạch tội ác thực dân Pháp kêu gọi nhân dân đứng lên chống Pháp cứu nước. Sự kiện đó "đánh dấu một cái mốc mới trong lịch sử chống thực dân Pháp xâm lược của nhân dân Việt Nam hồi cuối thế kỷ 19"(2).Hưởng ứng "Chiếu Cần Vương", ở Quảng Trị, đông đảo thanh niên cùng với các tầng lớp nhân dân dưới sự lãnh đạo của các sĩ phu yêu nước như Trương Đình Hội, Nguyễn Tự Như đã đánh giặc Pháp tại thành Quảng Trị, tại Trạng Mè (Gio Linh), Đò Lúc (Vĩnh Linh). Đô đốc Hoàng Văn Phúc chiêu mộ được 8 đội nghĩa quân và tiến đánh quân Pháp ở vùng Cửa Việt....Phong trào "Cần Vương" lan rộng khắp cả nước. Sau khi vua Hàm Nghi bị giặc Pháp bắt (1-11-1888) các sĩ phu yêu nước vẫn tiếp tục dựa vào sự ủng hộ của nhân dân, tiến hành kháng chiến dưới danh nghĩa "Cần Vương" phò vị minh quân yêu nước, vì sự nghiệp chính nghĩa của dân tộc. Phong trào "Cần Vương" ở Quảng Trị cũng như nhiều nơi khác kéo dài hết thế kỷ 19.Đầu thế kỷ 20, các phong trào yêu nước "Duy Tân Hội", "Việt Nam quang phục Hội", "Việt Nam độc lập Đảng", "Việt Nam cách mạng thanh niên", "Tân Việt cách mạng Đảng" đã thu hút hàng trăm thanh niên trí thức, công chức nhà nho yêu nước, tiêu biểu là Trần Cửu Cai, Khóa Bảo, Nguyễn Đình Cương, Lê Thế Hiếu, Lê Thế Tiết và lớp thanh niên nhiệt tâm yêu nước như Hoàng Thị ái, Trần Hữu Dực, Đoàn Lân, Trần Ngung, Trịnh Đức Tấn, Hồ Tỵ, Lê Văn Nhuận... nhạy bén, hướng về con đường Cách mạng Tháng Mười Nga 1917, đi theo con đường cách mạng vô sản do đồng chí Nguyễn ái Quốc truyền bá trong những năm 20 của thế kỷ XX...Cùng với sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam (3-2-1930) các chi bộ Đảng ở Quảng Trị được thành lập, đặc biệt là sự kiện thành lập Tỉnh ủy lâm thời vào tháng 4-1930 đã đáp ứng yêu cầu lãnh đạo của phong trào cách mạng trong tỉnh.Dưới ngọn cờ lãnh đạo của Đảng, các thế hệ thanh niên Quảng Trị nối tiếp nhau, viết tiếp truyền thống vẻ vang của lớp lớp thế hệ cha, anh đi trước đóng góp vào sự nghiệp đánh Pháp - đuổi Nhật giành chính quyền về tay nhân dân (8-1945). Trong hai cuộc trường chinh cứu nước chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, Quảng Trị đã trở thành chiến trường khốc liệt. Các thế hệ thanh niên Quảng Trị đã phát huy truyền thống đánh giặc, giữ nước của quê hương được hun đúc qua hàng ngàn năm lịch sử. Họ đã anh dũng chiến đấu, hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Họ đã làm nên những chiến công chói lọi tô thắm thêm những trang sử hào hùng của quê hương Quảng Trị anh hùng, góp phần xuất sắc vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc.Được hình thành và phát triển trên vùng đất giữa “khúc ruột” miền Trung của đất nước, nơi mà thiên nhiên không ưu đãi, nơi thường là chiến trường ác liệt của nhiều cuộc chiến tranh đã hun đúc cho con người Quảng Trị những nét tính cách đặc thù đáng quý: Kiên cường, bất khuất, dũng cảm, thông minh trong các cuộc chiến tranh vì nghĩa lớn; cần cù, tự lực, tự cường sáng tạo trong sản xuất và xây dựng cuộc sống, có tâm hồn trong sáng, bình dị, khí khái, bộc trực thẳng thắn và hết mực thủy chung son sắt. Ngày nay, những giá trị lịch sử truyền thống quý báu của con người Quảng Trị đã và đang là động lực tinh thần to lớn cổ vũ lớp trẻ trong chặng đường xây dựng quê hương ngày càng phồn vinh, giàu đẹp.

CHƯƠNG IITUỔI TRỂ QUẢNG TRỊ TÍCH CỰC

XÂY DỰNG ĐẢNG, ĐOÀN VÀ TỔNG KHỞI NGHĨA GIÀNH CHÍNH QUYỀN VỀ TAY NHÂN DÂN(1926 - 1945)

I. SỰ RA ĐỜI VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA VIỆT NAM CÁCH MẠNG THANH NIÊN TỈNH QUẢNG TRỊ (1926 - 1929)

Ngày 6-6-1884, vua quan nhà Nguyễn ươn hèn ký Hiệp ước Patenôtre bán nước ta cho thực dân Pháp. Không cam chịu cảnh nước mất, nhà tan, các tầng lớp nhân dân và tuổi trẻ Việt Nam nói chung, ở Quảng Trị nói riêng đã đứng lên đấu tranh vô cùng oanh liệt chống lại quân xâm lược và bè lũ bán nước... Song, do thiếu một đường lối chính trị đúng đắn, một tổ chức lãnh đạo nên cuối cùng các phong trào yêu nước cách mạng lúc bấy giờ đều bị kẻ thù dìm trong biển máu.

Với lòng yêu nước nồng nàn và căm thù sâu sắc đế quốc Pháp, năm 1911, Nguyễn Tất Thành 21 tuổi (sau này lấy tên là Nguyễn ái Quốc) đã mở đầu cuộc hành trình tìm đường cứu nước, cứu dân. Nguyễn ái Quốc đến Pháp đi qua nhiều nước ở châu Âu, châu Phi, châu Mỹ...

Với bầu máu nóng và tinh thần hăng hái của tuổi thanh niên, cuối năm 1917 Nguyễn ái Quốc sáng lập ra Nhóm những người Việt Nam yêu nước tại Pháp. Thành viên của nhóm hầu hết là thanh niên nông dân, công nhân trong số hơn 10 vạn người Việt Nam bị thực dân Pháp bắt sang phục vụ chiến tranh thế giới lần thứ nhất.

Ngày 18-6-1919, tại Hội nghị Versailles khai diễn giữa Thủ đô Pari gồm những nước thắng trận, Nguyễn ái Quốc thay mặt những người Việt Nam yêu nước gửi đến Hội nghị bản yêu sách đòi quyền tự do, dân chủ cho nhân dân Đông Dương. Báo Nhân đạo (L'humanité) và nhiều báo khác đã đăng nguyên văn hoặc trích bản yêu sách chính trị này, coi việc làm của người thanh niên yêu nước Nguyễn ái Quốc như quả bom chính trị nổ ngay giữa Pari (Thủ đô nước Pháp) và có tiếng vang lớn về trong nước.

Tháng 7-1920, Nguyễn ái Quốc biết bao sung sướng khi được đọc Sơ thảo lần thứ nhất luận cương về các vấn đề dân tộc và thuộc địa của V.I. Lênin khẳng định lập trường kiên quyết ủng hộ phong trào giải phóng dân tộc ở các nước phương Đông của Quốc tế Cộng sản. Từ đó, Nguyễn ái Quốc hoàn toàn tin theo Lênin, tin theo Quốc tế Cộng sản thứ ba. Năm 1920, Nguyễn ái Quốc tham gia việc thành lập Đảng Cộng sản Pháp và trở thành người Cộng sản Việt Nam đầu tiên.

Năm 1921, Nguyễn ái Quốc cùng một số đồng chí của Người sáng lập ra Hội Liên hiệp các dân tộc thuộc địa để đoàn kết các lực lượng cách mạng chống chủ nghĩa thực dân. Thông qua tổ chức này đưa chủ nghĩa Mác - Lênin đến các dân tộc mà trước hết đến các tầng lớp thanh niên các thuộc địa trong đó có Việt Nam.

Báo Người cùng khổ (Le Paria) của tổ chức thanh niên nói trên do Nguyễn ái Quốc làm chủ nhiệm kiêm chủ bút đã cất lên tiếng nói đầu tiên vạch trần chính sách áp bức, bóc lột dã man của chủ nghĩa đế quốc, nhất là đế quốc Pháp ở Đông Dương. Qua tay các thủy thủ yêu nước, báo về đến Việt Nam đã làm nức lòng số học sinh, trí thức trẻ. Họ bắt đầu tìm hiểu về Nguyễn ái Quốc và cuộc đấu tranh mà Người đang theo đuổi.

Nguyễn ái Quốc là chiến sĩ cộng sản Việt Nam đầu tiên hoạt động trong Quốc tế Cộng sản, đồng thời là đại biểu chính thức tham gia Đại hội Quốc tế Cộng sản lần thứ V khai diễn tại Nhà hát lớn Matxcơva vào ngày 17-6-1924.

Một tháng sau đó, Ban Chấp hành Quốc tế Thanh niên Cộng sản mà Nguyễn ái Quốc đã có quan hệ từ trước, đã mời Người tham gia Đoàn Chủ tịch lãnh đạo Đại hội Quốc tế Thanh niên Cộng sản lần thứ IV. Tại Đại hội này, Nguyễn ái Quốc là người chủ trì nhóm tác giả soạn thảo bản Luận cương về thanh niên thuộc địa theo tư tưởng Lênin. Luận cương đã dự báo đúng đắn rằng thanh niên các thuộc địa đã dần dần hướng phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc theo thắng lợi của cuộc cách mạng vô sản.

Giữa năm 1924, để thức tỉnh đồng bào trong nước, tổ chức Tâm Tâm xã (tức là Tâm Việt thanh niên đoàn) cử người thanh niên Phạm Hồng Thái tổ chức ném tạc đạn mưu sát toàn quyền Đông Dương Merlin khi hắn đi công cán qua Quảng Châu. Tiếng bom Sa Diện tuy không thành công nhưng Nguyễn ái Quốc đã nhận định: Nó báo hiệu bắt đầu thời đại đấu tranh dân tộc như chim én nhỏ báo hiệu mùa xuân, là hiệu kèn thúc giục nhiều thanh niên yêu nước Việt Nam dấn thân trên con đường đấu tranh cách mạng.

Từ tháng 6-1925, sau khi đồng chí Nguyễn ái Quốc sáng lập ra Hội Việt Nam cách mạng thanh niên - một tổ chức của thanh niên yêu nước có xu hướng xã hội chủ nghĩa(1). Trong đó nòng cốt là Nhóm bí mật gồm các đồng chí Hồ Tùng Mậu, Lê Hồng Sơn... Những người ưu tú của Tâm Tâm xã đều gia nhập Hội Việt Nam cách mạng thanh niên và Tâm Tâm xã tự giải thể.

ở Quảng Trị, do tác động của phong trào cách mạng thế giới và trong nước, một số công chức (phần đông đang lứa tuổi thanh niên) làm việc trong các công sở của Pháp và Nam triều phong kiến ở tỉnh lỵ có tinh thần yêu nước đã bí mật thành lập nhóm Việt Nam độc lập Đảng, với chủ trương làm cách mạng dân tộc, dân chủ, tìm đọc sách báo tiến bộ, tìm bắt liên lạc với các tổ chức cách mạng ở nơi khác. Nhờ có mối liên lạc với tổ chức cách mạng ở Nghệ Tĩnh thông qua Hà Huy Tập(1) và Trần Văn Tăng(2), nhóm Việt Nam độc lập Đảng do Nguyễn Đình Cương đứng đầu đã cử Nguyễn Đình Từ (em ruột của Nguyễn Đình Cương) một thanh niên trí thức, cùng với Trần

Văn Cung, qua Quảng Châu (Trung Quốc) dự lớp huấn luyện chính trị do đồng chí Nguyễn ái Quốc (lúc ấy lấy tên là Lý Thụy) phụ trách mở tại nhà số 13-1 phố Văn Minh, nay là nhà số 422, đường Diên An 1 Quảng Châu. Trong thời gian học tập, Nguyễn Đình Từ đã tiếp thu được những kiến thức cơ bản về chủ nghĩa Mác - Lênin, về đường lối cách mạng và về phương pháp vận động tổ chức quần chúng.

Nguyễn Đình Từ cũng như Trần Văn Cung đều được kết nạp vào Thanh niên (viết tắt của Việt Nam cách mạng thanh niên) tại Quảng Châu.

Mãn khóa huấn luyện, Nguyễn Đình Từ và Trần Văn Cung trở về Việt Nam với nhiệm vụ tổ chức cơ sở Thanh niên ở trong nước.

Ngày 23-11-1925, tại phiên tòa đê hèn, thực dân Pháp đã trả thù cụ Phan Bội Châu (một chí sĩ yêu nước, có uy tín và ảnh hưởng lớn trong các giới đồng bào cả nước), bằng án khổ sai chung thân. Lập tức hàng chục vạn người, chủ yếu là thanh niên trong cả nước sôi sục đấu tranh đòi bọn thực dân Pháp phải trả lại tự do cho cụ Phan Bội Châu.

Trước áp lực đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân, toàn quyền Đông Dương buộc phải hủy bỏ bản án khổ sai chung thân và đưa cụ Phan về giam lỏng ở Huế để tiện giám sát và hạn chế ảnh hưởng của cụ.

Khi biết tin nhà cầm quyền giải cụ Phan đi ngang qua thị xã Quảng Trị, hàng ngàn thanh niên, học sinh, trí thức, công chức đã tập trung nghe cụ Phan Bội Châu nói chuyện. Cuộc nói chuyện của cụ đã có tác dụng thức tỉnh tinh thần yêu nước trong tuổi trẻ...

Tiếp sau đó, chí sĩ yêu nước nổi tiếng Phan Chu Trinh mất, hơn 140 ngàn người, trong đó có hàng vạn thanh niên, học sinh tập hợp ở Sài Gòn để đưa tang cụ. Đây là một cuộc biểu dương lực lượng lớn có ảnh hưởng đến phong trào thanh niên yêu nước trong cả nước. ở Quảng Trị, hàng ngàn nhân dân và thanh niên đã tổ chức lễ truy điệu cụ Phan Chu Trinh tại thị xã tỉnh lỵ.

Cuối năm 1926, Nguyễn Đình Từ về thị xã Quảng Trị với tư cách là đại diện của Tổng bộ Thanh niên, đứng ra tuyên truyền điều lệ Thanh niên, giao tài liệu sơ giản về chủ nghĩa cộng sản cho Nguyễn Đình Cương và các thành viên trong nhóm Việt Nam độc lập Đảng nghiên cứu, trao đổi nhằm đi đến thống nhất cải tổ nhóm Việt Nam độc lập Đảng thành Chi bộ(1) Thanh niên Quảng Trị.

Khi nhóm Việt Nam độc lập Đảng họp để bàn cải tổ, hầu hết các thành viên trong nhóm đều nhất trí tán thành chuyển sang Thanh niên.

Chi bộ Thanh niên Quảng Trị được thành lập tháng 10-1926 do Nguyễn Đình Cương làm Bí thư, hoạt động theo mục đích của Tổng bộ đề ra là: "Hết sức phấn đấu để thu phục đại bộ phận thợ thuyền, dân cày, binh lính, lãnh đạo quần chúng bị áp bức ấy liên hiệp với vô sản giai cấp thế giới để một mặt đánh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp, chế độ phong kiến và chủ nghĩa tư bản mà dựng ra chính quyền độc tài của thợ thuyền dân cày và binh lính, một mặt khác tham gia vào cuộc cách mạng san trừ tư bản chủ nghĩa cả thế giới đặng thực hiện chủ nghĩa cộng sản"(1). Chi bộ Thanh niên Quảng Trị không chỉ tích cực xây dựng cơ sở ở trong tỉnh mà còn được Tổng bộ giao trách nhiệm phát triển hội viên, xây dựng Chi bộ Thanh niên ở các tỉnh: Hà Tĩnh, Quảng Bình, Hội An (Quảng Nam).

Đến giữa năm 1927, tổ chức Thanh niên ở Quảng Trị đã phát triển 4 chi bộ. Cuối năm 1927, các Chi bộ thuộc địa bàn Quảng Trị đã mở Hội nghị hợp nhất, lập ra Tỉnh bộ Thanh niên lâm thời. Tỉnh bộ Thanh niên Quảng Trị chủ trương cử hội viên của mình qua Quảng Châu (Trung Quốc) và Xiêm dự các lớp huấn luyện chính trị. Các bài giảng của đồng chí Nguyễn ái Quốc được in trong cuốn Đường Kách mệnh hoặc đăng trên báo Thanh niên được các hội viên thanh niên đến dự các lớp huấn luyện bí mật mang về làm tài liệu huấn luyện cho các hội viên trong Tỉnh bộ.

Thông qua các hoạt động của Tỉnh bộ nói trên, trình độ chính trị và năng lực tổ chức của hội viên Thanh niên trong tỉnh ngày càng được nâng cao. Các hội viên Thanh niên tích cực hoạt động, tìm cách giác ngộ quần chúng phát triển tổ chức của mình vào các tầng lớp thanh niên tiên tiến ở nông thôn, đô thị.

Năm 1928, thực hiện chủ trương của Kỳ bộ thanh niên Trung kỳ, Tỉnh bộ Thanh niên Quảng Trị mở Hội nghị đại biểu toàn tỉnh thành lập Tỉnh bộ Thanh niên chính thức. Hội nghị đề ra chủ trương công tác gồm các nội dung: Tăng cường công tác huấn luyện chính trị, tích cực phát triển hội viên mới, xây dựng các tổ chức quần chúng của Hội, phát động phong trào đấu tranh đòi quyền

lợi dân sinh, dân chủ. Hội nghị đã bầu ra Ban Chấp hành Tỉnh bộ Thanh niên gồm 4 ủy viên, do Nguyễn Đình Cương làm Bí thư. Hội nghị quyết định xuất bản tờ Phấn đấu do Hoàng Hữu Đàn làm chủ bút để làm cơ quan tuyên truyền của Tỉnh bộ Thanh niên.

Không có lý luận cách mạng thì không có phong trào cách mạng. Tuân theo di huấn đó của Lênin, phong trào học tập lý luận trong Tỉnh bộ đã diễn ra rất sôi nổi. Các hội viên chuyền tay nhau đọc các loại sách báo tiến bộ, nhất là tờ báo Thanh niên của Tổng bộ Thanh niên. Nội dung của báo Thanh niên bao gồm các bài xã luận, bình luận, truyện lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc và tin tức, đặc biệt có mục hướng dẫn tổ chức các đoàn thể, kinh nghiệm các cuộc cách mạng trên thế giới và giới thiệu các thành tựu của Liên Xô. Với mục đích của báo Thanh niên là phát động lòng yêu nước, căm thù giặc, nhất là tầng lớp thanh niên, bồi dưỡng quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược để giành lại độc lập tự do cho đất nước... Với lối viết giản dị nhưng chứa đựng tinh thần yêu nước, lòng căm thù giặc và sức tố cáo, cổ vũ sâu sắc, nên báo Thanh niên đã có sức hấp dẫn kỳ lạ đối với tầng lớp thanh niên, học sinh đang khao khát lý tưởng cách mạng, khát khao tìm đường cứu nước, cứu dân "Họ hấp thụ chủ nghĩa Mác - Lênin như hấp thụ ánh sáng mặt trời"(1).

Việc phổ biến báo Thanh niên trong các năm 1927 - 1929 tuy gặp nhiều khó khăn do địch theo dõi, nhưng những hội viên của Tỉnh bộ Thanh niên đã bằng đủ mọi cách giới thiệu nội dung mà báo Thanh niên đăng tải đến nhiều thanh niên và những người có cảm tình với Hội. Để có tài chính hoạt động, ngoài việc đóng hội phí, mỗi hội viên Thanh niên phải đóng cổ phần để Tỉnh bộ thành lập Hưng nghiệp hội xã - một tổ chức kinh tế nhằm chấn hưng hàng nội hóa. Tỉnh bộ Thanh niên dùng tổ chức hoạt động kinh tế này để hoạt động cách mạng của mình. Hưng nghiệp hội xã do ông Lê Thế Hiếu phụ trách, có các chi hội ở các huyện lỵ, thị trấn trong tỉnh.

Hoạt động của Tỉnh bộ Thanh niên Quảng Trị đã có tác dụng, ảnh hưởng lớn trong nhân dân, thu hút khoảng 550 thanh niên trong nông dân, trong học sinh, trong binh lính (đông nhất là thanh niên nông dân) có cảm tình với Hội.

Trong các năm 1927, 1928 ở Triệu Phong có ái hữu dân đoàn - một tổ chức quần chúng do "Trần Hữu Dực lập ra", với thành phần gồm thanh niên, học sinh, nông dân. Mục đích của ái hữu dân đoàn là thực hiện ái hữu tương trợ trong làm ăn, đấu tranh chống bọn địa chủ cường hào áp bức, bóc lột nông dân, bài trừ mê tín dị đoan...

"Hoạt động của tổ chức này đã làm cho Tỉnh bộ Thanh niên chú ý và đã cử đại diện đến liên lạc với Trần Hữu Dực, tìm hiểu, nắm lấy cơ sở quần chúng. Sau một thời gian vận động, cuối năm 1928, ái hữu dân đoàn đã trở thành tổ chức quần chúng cách mạng của Tỉnh bộ Thanh niên".

Thông qua các hoạt động nói trên, Tỉnh bộ Thanh niên Quảng Trị đã quan hệ, tập hợp được quần chúng, đông nhất là tầng lớp thanh niên. Trên cơ sở đó, Tỉnh bộ lựa chọn người đủ tiêu chuẩn để kếp nạp vào Hội Thanh niên, đưa tổng số hội viên từ 10 người (cuối năm 1926) lên 50 người (đầu 1929). Đây là một số lượng đáng kể, những hạt giống cách mạng quý báu đầu tiên của Quảng Trị. Tất cả các anh, chị đều còn trẻ, có học thức, được tiếp cận sớm với chủ nghĩa Mác - Lênin do lãnh tụ Nguyễn ái Quốc truyền bá. Sự sáng tạo của lãnh tụ Nguyễn ái Quốc về việc lập ra Hội Thanh niên và qua tổ chức này để truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào giai cấp công nhân và nhân dân lao động đã chứng minh hùng hồn tính hiệu quả, đặc biệt là sự đúng đắn về đường hướng cách mạng Việt Nam...

Trong nội bộ Thanh niên đang lúc tranh luận với nhau về việc thành lập Đảng Cộng sản thì nhận được bản Đề cương về phong trào cách mạng ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa của Đại hội VI Quốc tế Cộng sản. Văn kiện quan trọng này đã chỉ rõ nhiệm vụ, tính chất, lực lượng cách mạng và vai trò lãnh đạo cách mạng của giai cấp công nhân ở các nước thuộc địa và nửa thuộc địa... Văn kiện cũng đã đề cập mạnh mẽ vấn đề thanh niên thuộc địa, nửa thuộc địa và yêu cầu các Đảng Cộng sản ở các nước thuộc địa phải chú trọng xây dựng và phát triển Thanh niên Cộng sản.

ở nước ta, trước năm 1929, một số hội viên của Hội Thanh niên vốn là đoàn viên, thanh niên Cộng sản được kết nạp trong thời gian tham dự các lớp huấn luyện chính trị ở Quảng Châu... về nước, trực tiếp tuyên truyền tổ chức nhưng các đoàn viên này chưa được tổ chức vào các tổ chức cơ sở của Đoàn mà hoạt động trong mối quan hệ trực tiếp với cán bộ Hội Thanh niên, mãi đến sau khi "các tổ chức Đảng ở nước ta”(1) ra đời, các tổ chức của Đoàn Thanh niên Cộng sản mới được hình thành.

Tóm lại, không cam chịu cảnh nước mất nhà tan, sống kiếp lầm than nô lệ, sớm được tiếp thu con đường cách mạng của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên do lãnh tụ Nguyễn ái Quốc thành lập và lãnh đạo từ năm 1925, một lớp thanh niên Quảng Trị đã tham gia hoạt động cách mạng sôi nổi trong tổ chức Tỉnh bộ Thanh niên Quảng Trị từ tháng 10-1926 đã góp phần tích cực vào việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, đường lối cách mạng vào nhân dân và tầng lớp thanh niên yêu nước Quảng Trị, tạo tiền đề về mặt tư tưởng, tổ chức và cơ sở xã hội cho việc ra đời của Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Trị sau này.

II. THẾ HỆ THANH NIÊN CÁCH MẠNG ĐẦU TIÊN ĐI TIÊN PHONG XÂY DỰNG ĐẢNG, XÂY DỰNG ĐOÀN (1930 - 1931)

Ngày 15-5-1929, Trần Văn Cung(1) đến Quảng Trị gặp Nguyễn Đình Cương bàn việc giải tán Thanh niên, thành lập nhóm Cộng sản ở địa phương.

Ngày 16-5-1929, Nguyễn Đình Cương triệu tập số hội viên (của Hội Thanh niên) có tư tưởng tích cực ủng hộ việc tổ chức Cộng sản, họp tại làng Long Hưng (Hải Lăng). Kết quả "tất cả hội viên Thanh niên có mặt tại cuộc họp đều nhất trí tuyên bố giải tán Thanh niên, thành lập tổ chức Cộng sản Đảng"(1). Nhóm Cộng sản đầu tiên ở Quảng Trị gồm 7 đồng chí, đa số ở tuổi thanh niên như Đoàn Lân, Trần Hữu Dực, Trịnh Đức Tân, Trần Ngung... Nhóm cộng sản đầu tiên này đã đề ra phương hướng hoạt động coi trọng công tác xã hội như mở lớp dạy Quốc ngữ cho nhân dân, vận động nhân dân xóa bỏ hủ tục, tiêu dùng hàng nội, giúp đỡ dân nghèo. Qua đó tuyên truyền cách mạng, phát triển các tổ chức quần chúng như Công hội đỏ, Nông hội, Thanh niên Cộng sản...

Ngày 10-6-1929, Kỳ bộ Thanh niên Trung kỳ họp, tuyên bố giải tán Thanh niên, thành lập Đông Dương Cộng sản Đảng.

Thực hiện chủ trương của Xứ ủy lâm thời Trung kỳ, đêm 30-6 sáng 1-7-1929, nhóm Cộng sản đầu tiên của Quảng Trị đã huy động lực lượng cảm tình Đảng, phần lớn là thanh niên, tham gia rải truyền đơn của Đông Dương Cộng sản Đảng khắp nơi ở Quảng Trị và các tỉnh Trung kỳ.

Cuộc rải truyền đơn và thư của Đông Dương cộng sản Đảng đã có ảnh hưởng vang dội trong nhân dân, nhất là đối với tầng lớp thanh niên, học sinh. Bọn quan lại của Chính phủ Nam triều hoảng hốt tìm mọi biện pháp để đối phó. Ngô Đình Diệm - tri phủ của huyện Hải Lăng - một tên phản động đội lốt tôn giáo, tên tay sai đắc lực của thực dân Pháp, đã tung mật thám, binh lính theo dõi và bắt thanh niên nhặt và cất giữ truyền đơn của Đông Dương Cộng sản Đảng... Trong hai tháng 7 và 8 năm 1929, toàn tỉnh Quảng Trị đã có 60 người bị bắt.

Tại nhà lao Quảng Trị, đồng chí Trần Hữu Dực cùng một số đảng viên, hội viên Thanh niên đã tổ chức giúp đỡ nhau trong cách đối phó với địch, chăm sóc tù nhân đau ốm, đấu tranh chống chế độ hà khắc của nhà lao... Ngoài các hoạt động đó, đồng chí Trần Hữu Dực còn vận động anh em bớt suất ăn hàng ngày của mình để có tiền mua giấy mực dùng cho việc xuất bản tờ báo Tiến lên (in bằng thạch). Tờ báo Tiến lên do đồng chí Trần Hữu Dực làm chủ bút đã góp phần giới thiệu về Đông Dương Cộng sản Đảng, Thanh niên Cộng sản Đoàn.

Báo Tiến lên được phát hành bí mật về các huyện bằng con đường thông qua các học sinh đang học ở thị xã Quảng Trị, thanh niên có cảm tình với Hội Thanh niên, với Đông Dương Cộng sản Đảng. Tác động của phong trào cách mạng đang lên của cả nước, trực tiếp là tờ báo Tiến lên, đã thức tỉnh thanh niên học sinh, thanh niên tiểu tư sản nông thôn trong tỉnh tham gia cách mạng.

Như vậy từ giữa năm 1929 trở đi, trong hoàn cảnh bị địch khủng bố, đàn áp, một số nhóm đoàn viên, thanh niên Cộng sản ở miền Bắc, miền Trung (trong đó có Quảng Trị) đã hình thành những cơ sở đầu tiên của Đoàn Thanh niên Cộng sản. Đó là các đoàn viên, thanh niên Cộng sản hoạt động dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Đông Dương Cộng sản Đảng.

Tại Hội nghị hợp nhất của tổ chức Cộng sản từ ngày 3-2 đến ngày 7-2-1930, thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, công tác vận động thanh niên đã được đồng chí Nguyễn ái Quốc và các đại biểu đặc biệt quan tâm, chăm lo. Cùng với việc thông qua chính cương, sách lược, chương trình, điều lệ vắn tắt của Đảng Cộng sản Việt Nam, Hội nghị đã thông qua Điều lệ của Đoàn Thanh niên Cộng sản Việt Nam. (Sau này đổi tên là Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh).

Giữa tháng 4-1930, dưới sự chỉ đạo của phái viên phân khu Xứ ủy Trung kỳ, Ban Vận động thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Trị được hình thành gồm ba đồng chí, do đồng chí Lê Thế Tiết chịu trách nhiệm chủ yếu. Sau một tuần khẩn trương chuẩn bị, ngày 21-4-

1930 Ban Vận động họp tại nhà ông Nguyễn Phu (làng Đại Hào, huyện Triệu Phong) và đi đến nhất trí thành lập Ban Chấp hành lâm thời của Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Trị gồm 3 ủy viên, do Lê Thế Tiết làm Bí thư. Sự kiện Đảng bộ Quảng Trị ra đời đã đáp ứng yêu cầu lãnh đạo phong trào cách mạng trong tỉnh thời gian tới.

Thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, những ngày cuối tháng 4, đầu tháng 5 năm 1930, thanh niên ở nhiều nơi trong tỉnh tổ chức kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động 1-5 bằng các hình thức treo cờ Đảng, rải truyền đơn ở những nơi đông người qua lại với nội dung kêu gọi các tầng lớp nhân dân trong tỉnh đấu tranh chống tệ hà lạm trong bọn cường hào, địa chủ, đòi giảm phu phen tạp dịch, bỏ lệ kính biếu xôi thịt, đòi tăng tiền công cấy gặt..., tổ chức lễ truy điệu Đoàn Lân(1).

Việc tổ chức truy điệu đồng chí Đoàn Lân và lưu hành trong nhân dân bài văn tỏ lòng thương tiếc Đoàn Lân (điếu văn) đã làm dấy lên khắp nơi trong tỉnh một phong trào cách mạng mạnh mẽ. Bọn thống trị hoảng sợ tìm cách đối phó, khủng bố, bắt bớ giam cầm một số thanh niên, học sinh... cất giấu bài điếu văn, trong đó có Trần Mạnh Quỳ, Lê Chưởng, Trần Hăm...

"Ngày 1-8-1930, Đảng kêu gọi nhân dân đấu tranh phản đối chiến tranh đế quốc, ủng hộ Liên Xô, ủng hộ phong trào giải phóng của các dân tộc thuộc địa và đòi quyền lợi dân sinh, dân chủ"(2) Hưởng ứng lời kêu gọi đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, tuổi trẻ Quảng Trị cùng các tầng lớp nhân dân tổ chức treo cờ Đảng, rải truyền đơn cách mạng. Chẳng hạn như ở Cam Lộ, thanh niên cùng với nhân dân kéo đến dự cuộc mít tinh do Huyện ủy tổ chức tại Nghĩa Hy để nghe cán bộ của Đảng diễn thuyết kêu gọi nhân dân đứng lên đấu tranh chống đế quốc và phong kiến Nam triều. ở Đông Hà, thanh niên trong công nhân của các hãng Samanan và Malpuech rải truyền đơn treo cờ búa liềm ở nhà ga, ở đồn lính khố xanh và đình chợ; phu bốc vác đòi tăng tiền thuê bốc vác một tấn hàng từ hai hào lên ba hào... Phong trào đấu tranh ủng hộ Xô-viết, Nghệ-Tĩnh lên mạnh ở Quảng Trị và Thừa Thiên. Sở mật thám Trung kỳ lo sợ, tập trung theo dõi, khám phá, bắt bớ. Tháng 10-1930, đồng chí Lê Thế Tiết bị bắt.

Tháng 11-1930, được sự lãnh đạo trực tiếp của Xứ ủy Trung kỳ, Tỉnh ủy Quảng Trị chính thức được thành lập, do đồng chí Trần Hữu Dực làm Bí thư. Tỉnh ủy chính thức họp phiên đầu tiên tại Tân Tường (Cam Lộ) chủ trương tích cực phát triển Đảng, xây dựng tổ chức Thanh niên Cộng sản Đoàn. "Người dưới 27 tuổi phải vào Thanh niên Cộng sản Đoàn"(1), phát động phong trào tiếp tục đấu tranh ủng hộ phong trào Xô-viết Nghệ-Tĩnh. Tại Hội nghị Tỉnh ủy, đồng chí Nguyễn Nhuệ - Xứ ủy viên phụ trách Quảng Trị phổ biến chủ trương của Xứ ủy Trung kỳ về việc ủy nhiệm cho Đảng bộ Quảng Trị phụ trách xây dựng cơ sở cách mạng ở Lào và Quảng Bình.

Triển khai Nghị quyết Tỉnh ủy, với các khẩu hiệu đưa ra sát với thực tế, đáp ứng nguyện vọng của quần chúng lao động trong tỉnh như: Ruộng công không được bán mà phải chia đồng đều phân minh...; chia bổ sưu thuế phải do toàn dân...; canh tuần phải suốt thượng hạ...; bỏ lễ tết địa chủ; tăng tiền công cho người làm thuê; lợi quyền ngoài Đình phải ngang nhau; bỏ sưu ích; bỏ tuần canh... nên đã thu hút thanh niên và các tầng lớp khác tham gia đấu tranh và từng bước thu thắng lợi về quyền lợi dân sinh dân chủ. ở Đông Hà, đồng chí Nguyễn Ngọc Tâm (đảng viên trẻ) Huyện ủy viên Huyện ủy Cam Lộ, Bí thư Chi bộ thị trấn được phân công nắm lực lượng công nhân, đảm nhận làm giao thông cho Tỉnh ủy, Xứ ủy, chuyển tài liệu cho Đảng từ Đông Hà lên Lào qua trục đường 9. Thông qua Nguyễn Ngọc Tâm và một số thanh niên công nhân cơ sở hoạt động trên tuyến giao thông vận tải Đông Hà - Savanakhẹt (Lào), Đảng bộ Quảng Trị đã xây dựng cơ sở cách mạng, thành lập Chi bộ Đảng, Chi đoàn Thanh niên Cộng sản trong số Việt kiều làm ăn sinh sống, hoạt động ở Savanakhẹt, Thà khẹt, Pắc xế, Viên Chăn (Lào).

Kết quả bước đầu thực hiện Nghị quyết Tỉnh ủy (11-1930) và thực hiện án Nghị quyết về Cộng sản Thanh niên - vận động của Hội nghị Trung ương Đảng (10-1930), "số đoàn viên, thanh niên Cộng sản của 5 tỉnh ở Trung kỳ (trong đó có Quảng Trị) là 921 đồng chí"(1).

Từ thắng lợi thu được trong đấu tranh về kinh tế, lại được cao trào cách mạng trong cả nước mà đỉnh cao là Xô-viết Nghệ-Tĩnh dội vào, phong trào cách mạng ở Quảng Trị có lực lượng đảng viên Đảng Cộng sản, lực lượng đoàn viên, thanh niên Cộng sản Đoàn làm nòng cốt đã phát triển mạnh mẽ sôi nổi hơn trước.

Chính quyền cơ sở của địch ở một số nơi gần như tê liệt, nhân dân các làng: "Lập Thạch, Đại áng, Phú Lễ, An Lợi, Dương Lệ, Vệ Nghĩa, An Tiêm... đứng lên tự quản, thông qua các tổ chức Nông hội, Thanh niên Cộng sản Đoàn để giải quyết mọi việc trong làng không cần thông qua Lý trưởng, Chánh tổng như trước"(1).

Hội nghị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ II tại Sài Gòn vào cuối tháng 3-1931 đã giành nhiều thời gian để bàn về công tác xây dựng Đảng và xây dựng Đoàn. Hội nghị đã nghiên cứu bức thư của Ban Chấp hành Quốc tế Thanh niên Cộng sản gửi cho Đảng ta, kiểm điểm việc thực hiện án Nghị quyết về Cộng sản Thanh niên vận động và đề ra nhiệm vụ: Cần kíp tổ chức ra Thanh niên Cộng sản Đoàn. Nghị quyết Trung ương lần thứ hai, phần về công tác thanh niên đã vạch rõ: Lập tức các Đảng bộ địa phương phải mau mau tổ chức ra Đoàn... Theo dõi sát sao tình hình xây dựng Đảng, xây dựng Đoàn, đồng chí Nguyễn ái Quốc đã gửi một bức thư hết sức quan trọng cho Ban Chấp hành Trung ương Đảng nhận xét về những ưu và khuyết trong công tác vận động quần chúng của Đảng, vạch ra hướng phát triển... Cuối thư Người chỉ rõ: "Tôi đề nghị cần kíp nhất là thống nhất Thanh niên Cộng sản Đoàn... và làm cho họ có sinh hoạt độc lập "(2).

Trước sự phát triển và lớn mạnh của Đoàn trên cả nước nói chung và tỉnh ta nói riêng đã đáp ứng kịp thời đòi hỏi cấp bách của phong trào thanh niên lúc bấy giờ. "Đây là sự vận động khách quan phù hợp với quy luật phát triển của cách mạng nước ta, đồng thời phản ánh công lao của Đảng, của đồng chí Nguyễn ái Quốc, Người đã sáng lập và rèn luyện Đoàn từ những ngày đầu trứng nước"(1)...

Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ hai (3-1931)(2), Đảng bộ Quảng Trị từ đó thực sự coi việc Đoàn như việc Đảng, mỗi đảng viên của Đảng bộ đều có nhiệm vụ xây dựng Đoàn Thanh niên Cộng sản. Đồng chí Hoàng Hữu Chấp(3) được Tỉnh ủy giao phụ trách Đoàn Thanh niên Cộng sản(4) tỉnh Quảng Trị.

III. TUỔI TRẺ QUẢNG TRỊ TRONG CÁC CAO TRÀO CÁCH MẠNG (1931 - 1936) Ngày 12-4-1931, Tỉnh ủy Quảng Trị họp, nhận định: "Quần chúng đã vào thời kỳ rất quẫn bách

về kinh tế, hạng bần cố nông đã có giác ngộ về chính trị hăng hái tham gia cách mạng. Nội bộ đã có thành phần xuất thân từ bần cố nông vào Đảng. Các hội quần chúng ngày càng bành trướng thêm"(1). Hội nghị Tỉnh ủy dự kiến: "Cách mạng có thể bành trướng rất cao trong thời kỳ quần chúng rất quẫn bách"(2). Phân tích chiều hướng phát triển của phong trào cách mạng, Tỉnh ủy chủ trương: Nhân dịp kỷ niệm ngày Quốc tế lao động 1-5 (1931) chỗ nào biểu tình được thì làm ngay, chỗ nào chưa biểu tình được thì tuần hành thị uy hay đấu tranh trong xã. Song chỗ nào cũng vậy, gần đến ngày đó phải triệu tập bí mật để diễn thuyết, cổ động quần chúng kháng thuế "(3)...

Về tổ chức, Hội nghị Tỉnh ủy quyết định chỉnh đốn đội ngũ nhằm tăng cường sức chiến đấu cho Đảng và lãnh đạo các tổ chức quần chúng. Hội nghị cử đồng chí Đoàn Bá Thừa làm Bí thư Tỉnh ủy thay đồng chí Trần Hữu Dực đã bị địch bắt trong tháng 3-1931.

Để hướng dẫn phong trào, báo Tiến lên (cơ quan tuyên truyền của Đảng bộ) đã đăng bài xã luận chỉ rõ: Ngày 1-5 sắp tới anh chị em hãy soạn sửa đi để kỷ niệm ngày Quốc tế lao động, nổi dậy biểu tình phản kháng sưu thuế.

Hưởng ứng chủ trương của Tỉnh ủy, đoàn viên, thanh niên ở các cơ sở dưới sự hướng dẫn của Chi bộ Đảng, chuẩn bị nổi dậy, phối hợp biểu tình kháng sưu thuế. ở Triệu Phong, Huyện ủy xây dựng kế hoạch huy động quần chúng tập trung tại địa điểm làng Quảng Lượng, từ đó kéo lên huyện lỵ đưa yêu sách và giải tán trước khi trời sáng. Đoàn biểu tình có lực lượng tự vệ đi kèm để bảo vệ. Chi bộ An Tiêm chịu trách nhiệm huy động lực lượng chặt cây ngã xuống đường, chồng đá thành từng đống cao, nhấn chìm phà, đò ở bến đò An Tiêm để ngăn cản địch ở tỉnh lỵ kéo về đàn áp...

Giữa lúc đó, Nguyễn Tiết Cương - cán bộ giao thông của Đảng, đi trên chiếc tàu Frăng-xít-gác-ni-mê (chạy trên sông Mê Công) đã bị địch bắt cùng một số tài liệu của Đảng mang theo trong người. Căn cứ vào tài liệu này, bọn mật thám khám phá ra đường dây liên lạc giữa Đông Hà - Savanakhẹt và cho lính vây bắt các đồng chí Nguyễn Ngọc Tâm, Nguyễn Oánh ở thị trấn Đông Hà vào ngày 22-4-1931. Tiếp theo sau, chúng bắt thêm một số đoàn viên, thanh niên, hội viên Công hội ở Đông Hà.

Tình hình ở Đông Hà - Cam Lộ gặp khó khăn nhưng các nơi khác như Hải Lăng, Triệu Phong... vẫn chuẩn bị biểu tình kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động 1-5.

Cuộc biểu tình ở Triệu Phong với quy mô lớn (theo chủ trương Tỉnh ủy) không tiến hành được do tổ chức chỉ huy thiếu chặt chẽ. Song nó cũng có tiếng vang, có tác dụng kích thích, cổ vũ tuổi trẻ trong tỉnh kháng thuế, nhất là ở Vĩnh Linh...

Sau cuộc biểu tình, địch huy động lực lượng đến đàn áp phong trào cách mạng. Cuộc khủng bố đàn áp của địch kéo dài từ tháng 5 đến tháng 7-1931, chủ yếu tập trung vào địa bàn Triệu Phong. Toàn huyện có 200 cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên... bị địch bắt, kết án từ 1 đến 13 năm tù.

Hưởng ứng lời kêu gọi của Tỉnh ủy (ngày 15-9-1931), cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên... kiên quyết vượt qua khó khăn ác liệt, phát huy tinh thần tự động công tác, đi sâu đi sát quần chúng, kịp thời lãnh đạo nhân dân đấu tranh bảo vệ lực lượng, giữ gìn phong trào. Cuối năm 1931, phong trào các huyện Triệu Phong, Cam Lộ, Hải Lăng tạm thời lắng xuống, nhưng ở Vĩnh Linh, Đảng bộ vừa mới thành lập, do đồng chí Đoàn Bá Thừa (Bí thư Tỉnh ủy) trực tiếp làm Bí thư, nên phong trào cách mạng ở đây bắt đầu lên, nhất là ở Quảng Xá, Thượng Lập, Huỳnh Công. Thanh niên cùng với các tầng lớp nhân dân trong huyện đấu tranh đòi bỏ tục lệ biếu xén, đòi chia lại công điền công thổ, đòi chia thóc dự trữ của làng cho dân, buộc cường hào địa chủ cho dân vay thóc, vay tiền chống đói và đòi nhà giàu phải tăng tiền công cấy, gặt cho thanh niên và nông dân làm thuê.

Phong trào đấu tranh cách mạng của nhân dân lên cao, chính quyền cơ sở của địch ở một số làng xã coi như bị tê liệt, có nơi như Thượng Lập, nhân dân đứng lên làm chủ làng xóm của mình hơn một năm. Các làng Huỳnh Công Tây, Huỳnh Công Nam, Quảng Xá, Duy Viên, Thượng Lập... hầu hết quần chúng nhân dân trong làng kể cả một số hương lý có xu hướng tiến bộ đều vào các hội quần chúng cách mạng.

Đối phó với các phong trào cách mạng ở Quảng Trị đang tiếp tục duy trì, có nơi phát triển mạnh như Vĩnh Linh, thực dân Pháp đã chi viện thêm lực lượng, bọn thống trị ở tỉnh tăng thêm lính lệ về các phủ huyện, thị xã. Chúng đặt thêm các chức bang tá, tổng đoàn, xã đoàn, tổ chức thêm tuần phòng tuần đinh, bắt thanh niên canh gác suốt ngày đêm để đề phòng cộng sản. Các gia đình có người tham gia cách mạng, có đảng viên, có đoàn viên, thanh niên Cộng sản... bị bắt, thì bị bọn mật thám theo dõi chặt chẽ. Mặt khác, chúng ra sức tuyên truyền, tổ chức hiếu dụ khắp nơi để nói xấu cộng sản, ca tụng khẩu hiệu: "Pháp - Việt đề huề do tên Va Ren toàn quyền Đông Dương tung ra"(1) Để trụy lạc hóa thanh niên về mặt tinh thần, thực dân Pháp và bè lũ tay sai phong kiến Nam triều cho xuất bản những cuốn tiểu thuyết với nội dung đồi trụy, những chuyện thần tiên, kiếm hiệp và các loại sách xem bói, xem tướng. Đồng thời khuyến khích mở nhiều sòng bạc, tiệm hút, tiệm nhảy, nhà chứa... ở đô thị, chúng bắt thanh niên học sinh phải đọc thơ chống cộng của Phạm Quỳnh, phát hành sách nói xấu cộng sản của linh mục Thinh.

Số đảng viên Cộng sản, đoàn viên, thanh niên Cộng sản... bị bắt trong các đợt khủng bố từ giữa năm 1931 đến giữa năm 1932 khá đông, trong đó có một số bị kết án nặng, chúng đưa lên giam ở nhà tù Lao Bảo và nhà đày Buôn Mê Thuột, số còn lại chúng giam ở nhà lao Quảng Trị.

ở trong tù, dù chân bị cùm, thân mang xiềng, ăn uống thiếu thốn, các đảng viên trẻ, các đoàn viên, thanh niên Cộng sản... được các bậc tiền bối đàn anh dẫn dắt, ngày đêm vẫn luôn luôn lo lắng về phong trào cách mạng ở bên ngoài, tìm mọi cách để khôi phục phong trào ở bên ngoài như bàn cách giới thiệu những cơ sở cũ cho các đảng viên, đoàn viên chưa bị bắt chắp nối hoạt động, tổ chức học văn hóa, lý luận chính trị và đặc biệt là tổ chức cho một số vượt ngục trở về hoạt động...

Sau một thời gian chuẩn bị, đêm 3-10-1932, ba thanh niên cũng là ba đảng viên trẻ Trần Ngọc Hoành, Hồ Chơn Nhơn, Lê Chưởng vượt ngục trót lọt đã gây dư luận tốt trong nhân dân, nhất là đối với tầng lớp học sinh, thanh niên, công chức ở tỉnh lỵ Quảng Trị...

Ra khỏi lao Quảng Trị, đồng chí Trần Ngọc Hoành ra thẳng Vĩnh Linh tìm gặp đồng chí Đoàn Bá Thừa (Bí thư Tỉnh ủy). Hai người đã bàn bạc vạch kế hoạch hoạt động, trước mắt là tập trung củng cố cơ sở ở Vĩnh Linh, làm bàn đạp xây dựng cơ sở ở Gio Linh và Lệ Thủy (Quảng Bình)...

Những năm 1933 - 1935, mặc dù đế quốc Pháp và phong kiến Nam triều tìm trăm phương ngàn kế, tập trung lực lượng đánh phá cách mạng, nhưng chúng vẫn không tiêu diệt được cách mạng. Đông đảo thanh niên cũng như nhiều người ở các tầng lớp khác trong tỉnh vẫn một lòng hướng về Đảng Cộng sản Việt Nam. Có gia đình trong khó khăn ác liệt vẫn là nơi hội họp bí mật của Đảng, của Đoàn... Có thanh niên làm nhiệm vụ liên lạc cho Đảng, có một số nữ thanh niên tự động quyên góp tiền bạc, áo quần cung cấp cho đảng viên, đoàn viên thoát ly gia đình nằm vùng hoạt động.

Từ giữa năm 1934, kẻ địch lợi dụng vụ ám sát cá nhân xảy ra ngày 29-5-1934 để đàn áp khủng bố phong trào cách mạng ở Vĩnh Linh - Quảng Trị. Sau khi tìm ra manh mối vụ ám sát, chúng đã bắt đồng chí Trần Văn Luận (Bí thư Huyện ủy), đồng chí Trần Tích (Huyện ủy viên) và hàng trăm thanh niên, nông dân, nhiều nhất là ở Thượng Lập...

Đồng chí Trần Văn Luận, trước khi bị xử bắn, chỉ nhắn với người vợ trẻ: Tôi chết tôi không ân hận gì cả, nhà cố gắng thay tôi làm lụng nuôi con, cho con ăn học thành người. Thế nào rồi ta cũng sẽ thắng. Đến phút cuối cùng, hai đồng chí Trần Văn Luận và Trần Tích hô vang các khẩu hiệu: Đảng Cộng sản Việt Nam muôn năm! Nước Việt Nam nhất định sẽ độc lập!.

Tấm gương hy sinh của hai đảng viên với tuổi đời còn rất trẻ đã để lại cho thanh niên và các tầng lớp khác trong tỉnh niềm xúc động và tiếc thương vô hạn. Võ Tính - một đảng viên của chi bộ chợ Cầu (Gio Linh), bị giam trong Lao xá Quảng Trị đã làm bài thơ ca ngợi hai đồng chí của mình trong đó có các câu:

"Đau lòng cái chết hỡi thương ôi!Tích - Luận, hai anh, địch giết rồi.Hiến thân chịu chết cho đời sống.Trải ruột, phơi gian, để trẻ coi... "(1)Các thế hệ trẻ Quảng Trị mãi mãi thương tiếc và noi gương các đảng viên cộng sản kiên

trung, bất khuất đã hy sinh và các đảng viên trẻ tuổi khác như Lê Duẩn, Đoàn Bá Thừa, Hồ Tỵ... từ Quảng Trị tỏa đi các nơi hoạt động cách mạng chỉ vì một mục đích chung là đấu tranh giành độc lập dân tộc, giải phóng giai cấp và giải phóng quê hương...

IV. TUỔI TRẺ QUẢNG TRỊ ĐẤU TRANH CHỐNG BỌN PHẢN ĐỘNG THUỘC ĐỊA, ĐÒI CÁC QUYỀN DÂN SINH, DÂN CHỦ VÀ BẢO VỆ HÒA BÌNH (1936 - 1939)

Dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội lần thứ VII của Quốc tế Cộng sản, Đại hội Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam) lần thứ nhất đã họp tại Ma Cao (Trung Quốc) từ ngày 27 đến ngày 31-3-1935. Đại hội đã phân tích tình hình và nhận định rằng hệ thống tổ chức Đảng đã được khôi phục, đây là thắng lợi lớn của Đảng. Các cuộc đấu tranh của quần chúng, trong đó có vai trò tích cực của thanh niên trong mấy năm qua đã giành được những thắng lợi với nhiều mức độ khác nhau, khiến cho nhân dân và tuổi trẻ cả nước thêm phấn khởi. Về công tác vận động quần chúng, Đại hội chỉ rõ: "Đẩy mạnh cuộc vận động thu phục quần chúng. Đảng mạnh là căn cứ vào ảnh hưởng, vào thế lực của Đảng trong quần chúng, thu phục quảng đại quần chúng là một nhiệm vụ trung tâm căn bản cần kíp của Đảng hiện thời”. Đại hội thông qua Điều lệ và chương trình hành động của Đoàn Thanh niên Dân chủ Đông Dương.

Tình hình ở Pháp lúc này có những diễn biến mới: Tháng 1-1936, Mặt trận nhân dân chống phát-xít được thành lập bao gồm: Đảng Cộng sản, Đảng Xã hội, Đảng Cấp tiến, Tổng Liên đoàn Lao động, Đoàn Thanh niên và cả các đoàn thể quần chúng khác; tháng 4-1936, Đảng Cộng sản Pháp giành thắng lợi lớn trong cuộc Tổng tuyển cử; tháng 6-1936 Chính phủ phái tả lên cầm quyền đã thi hành một số chính sách tiến bộ, trong đó có chính sách đối với Đông Dương như thả tù chính trị, hứa ban bố quyền tự do, dân chủ...

Căn cứ diễn biến tình hình trên thế giới và trong nước, Hội nghị Trung ương Đảng (7-1936) đã xác định kẻ thù chủ yếu trước mắt của cách mạng Đông Dương là bọn phản động thuộc địa và tay sai của chúng; đề ra nhiệm vụ, mục tiêu trực tiếp trước mắt là đấu tranh chống bọn phản động thuộc địa, chống phát-xít, chống chiến tranh, đòi tự do dân chủ cơm áo và hòa bình. Về tổ chức, Đảng chủ trương thành lập Mặt trận Dân chủ Đông Dương, tập hợp tất cả các giai cấp, tầng lớp đảng phái và cá nhân có xu hướng dân chủ, kể cả một bộ phận tầng lớp trên, thậm chí cả người Pháp có xu hướng dân chủ ở Đông Dương. Để phù hợp với sự chuyển hướng chỉ đạo, Đảng quyết định thay đổi hình thức và phương pháp đấu tranh như từ tổ chức bí mật đấu tranh bất hợp pháp là chủ yếu chuyển sang tổ chức và đấu tranh công khai, hợp pháp và nửa hợp pháp là chủ yếu.

Ngoài nội dung trên, Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần này còn ra quyết định quan trọng, nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác vận động thanh niên, tăng cường củng cố phát triển tổ chức Đoàn ở các cấp dưới tên gọi Đông Dương dân chủ Đoàn.

Tại Quảng Trị, từ tháng 8-1936 nhiều cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên Cộng sản vừa qua bị đế quốc Pháp và Nam triều phong kiến giam cầm ở các nhà tù: Côn Đảo, Buôn Ma Thuột; Lao Bảo và Lao Xá (Quảng Trị) được trả lại tự do trở về với quê hương và lập tức bắt tay vào hoạt động, củng cố và xây dựng lại hệ thống tổ chức Đảng, nhanh chóng tìm cách tập hợp quần chúng bằng cuộc vận động ủy ban trù bị Đông Dương Đại hội do Đảng ta phát động nhằm thu thập nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân, tiến tới triệu tập Đại hội đại biểu nhân dân Đông Dương để thông qua bản Dân nguyện gửi cho phái bộ điều tra của Chính phủ Mặt trận Nhân dân Pháp sắp sang Việt Nam. Phong trào Đông Dương Đại hội phát triển, mạnh nhất là ở Vĩnh Linh. Chỉ trong một thời gian ngắn, toàn phủ có 72 làng trong tổng số 93 làng đã thành lập được ủy ban hành động tập hợp nguyện vọng của nhân dân, hầu hết thành viên tham gia ủy ban hoạt động đều là thanh niên.

Năm 1936, từ nhà tù Côn Đảo trở về, đồng chí Lê Duẩn - người con trung kiên của quê hương Quảng Trị - lúc này ở tuổi 29 đã tích cực tham gia hoạt động cách mạng tại Quảng Trị và ở tuổi 30 với vai trò là Bí thư xứ ủy Trung bộ, đồng chí Lê Duẩn đã có công lao to lớn trong việc chỉ đạo xây dựng lại các Đảng bộ các tỉnh miền Trung bị tan rã do đế quốc đàn áp, khủng bố; khôi phục Xứ ủy Trung kỳ, phát động mạnh mẽ phong trào cách mạng của quần chúng thành cao trào đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ, chống sưu, chống thuế, xúc tiến xây dựng Mặt trận Dân chủ khắp các tỉnh Trung bộ, đề xuất ý kiến thành lập Mặt trận dân chủ Đông Dương, chống phát xít, chống chiến tranh. Khi trở thành ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Đảng vào năm 32 tuổi, đồng chí Lê Duẩn đã cùng đồng chí Nguyễn Văn Cừ - Tổng Bí thư của Đảng chuẩn bị và chủ trì Hội nghị Trung ương lần thứ VI (khóa I) đề ra nhiều chủ trương chỉ đạo chiến lược của Đảng ta trong thời kỳ 1939-1945. Hoạt động của một người cộng sản trẻ tuổi - Lê Duẩn ở thời kỳ này là một tấm gương sáng ngời cổ vũ tuổi trẻ Quảng Trị cũng như tuổi trẻ cả nước tiếp tục tiến bước dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng.

Lợi dụng phong trào Đông Dương Đại hội, các cựu chính trị phạm trong tỉnh tranh thủ thế hợp pháp hoạt động ráo riết, bất chấp lệnh quản thúc của bọn thống trị, họ tỏa về các làng, các tổng tuyên truyền giác ngộ nhân dân... Sau khi nhận thức rõ tình hình và nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của chi bộ Đảng, các chi đoàn Thanh niên Dân chủ ở Quảng Trị được củng cố, đã vận động được thanh niên gia nhập tổ chức Đoàn Thanh niên Dân chủ và tham gia mọi hoạt động do Đảng đề xướng.

Ngoài việc đi đầu trong các cuộc biểu tình, biểu dương lực lượng trong dịp đón Gô Đa đưa nguyện vọng ở Hiền Lương, ở thị xã Quảng Trị (2-1937), tích cực tham gia phong trào đấu tranh chống thuế (hè thu 1937) bầu nghị viện khóa III (8-1937), phản đối dự án thuế mới,v.v... Lúc này, Đoàn Thanh niên Dân chủ ở cơ sở dưới sự chỉ đạo của chi bộ Đảng còn sử dụng các hình thức tổ chức biến tướng gắn liền với nghề nghiệp, sinh hoạt bình thường hàng ngày như tổ làm văn, tổ lợp nhà, tổ đi làm rừng, phường đi săn thú rừng, lập hội bóng đá ở các thị trấn, thị xã Quảng Trị... để thu hút tuổi trẻ, đưa họ lên trận tuyến đấu tranh với nhiều hình thức phong phú, đa dạng từ thấp tới cao, phù hợp với lứa tuổi, nghề nghiệp... Kế thừa những kinh nghiệm đấu tranh trên Mặt trận báo chí thời kỳ 1930 - 1931, Đảng bộ Quảng Trị phát động phong trào phát hành sách báo của Đảng, của Đoàn; phong trào đọc sách báo của Đảng, của Đoàn trong toàn dân; trước hết là trong cán bộ đảng viên, đoàn viên, thanh niên... Hưởng ứng phong trào đó, tổ đọc sách báo và cơ sở phát hành sách báo của Đảng, của Đoàn do Thanh niên Dân chủ tổ chức và quản lý xuất hiện ở Quảng Trị ngày một nhiều. Trong các cơ sở phát hành thường có nhiều loại sách báo xuất bản thời đó như: Tập Hợp (Rassemblemen) - một tờ báo công khai của Đảng xuất bản ở Hà Nội; Nhành Lúa - cơ quan tuyên truyền của những người cộng sản Trung kỳ; Tin Tức, Tranh Đấu - cơ quan tuyên truyền của Đảng bộ Quảng Trị; Bạn Dân và Thế Giới của Thanh niên Dân chủ... và một số sách từ Pháp gởi sang giới thiệu về chủ nghĩa Mác, kể cả sách văn học như Người Mẹ của văn hào M.Goócki cùng với sách của các tác giả trong nước như Chủ nghĩa mác xít phổ thông của Hải Triều; Vấn đề dân cày của Trường Chinh, tập thơ Từ ấy của Tố Hữu,v.v...

Tuổi trẻ Quảng Trị rất thích đọc báo chí cách mạng, vì báo chí của Đảng, của Đoàn có tính chiến đấu cao. Nó vạch trần chế độ thuộc địa và phong kiến thối nát phản động, nêu lên tình cảnh khổ cực, bị áp bức bóc lột và nguyện vọng của mọi tầng lớp nhân dân, phản ánh phong trào đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin, phổ biến đường lối chính sách của Đảng, của Mặt trận Dân chủ, chống mọi thủ đoạn lừa bịp, chia rẽ của bọn thống trị. Trong đó có nhiều bài giới thiệu về Liên Xô - nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới; báo Thanh niên đã giải đáp cho tuổi trẻ những vấn đề thiết thực về tình bạn, tình yêu, hôn nhân gia đình theo quan điểm mới.

Do đó, tổ đọc báo, điểm phát hành báo chí lúc đó chính là những địa điểm sinh hoạt của thanh niên và hướng dẫn đấu tranh đòi quyền lợi dân sinh, dân chủ, bảo vệ hòa bình thế giới...

Để vận động thanh niên, nhất là thanh niên nông thôn tiếp cận với báo chí của Đảng, của Đoàn, một trong những phương tiện quan trọng trong quá trình tuyên truyền cách mạng và tập hợp tuổi trẻ, Đảng bộ Quảng Trị đã phát động toàn dân trong tỉnh hưởng ứng phong trào học chữ Quốc ngữ do Đảng ta chủ trương và giao cho các nhóm đoàn viên, thanh niên Dân chủ làm lực lượng chủ lực.

Thực hiện chủ trương của Đảng bộ tỉnh, dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, đoàn viên, thanh niên Dân chủ ở các cơ sở hăng hái triển khai chương trình của Hội truyền bá Quốc ngữ Việt Nam do cụ Nguyễn Văn Tố làm Hội trưởng với nội dung: "Mở các lớp học cho tất cả mọi người không biết chữ, không thu học phí; in sách cho người học cũng không thu tiền”(1) là phong trào có tính chất văn hóa, xã hội, nó nhanh chóng thu hút các tầng lớp nhân dân tham gia. Nhiều người ủng hộ tiền, giấy, bút, mực, cho mượn nhà để làm địa điểm lớp học...

Nhờ có chủ trương đúng đắn của Đảng, tinh thần hiếu học của nhân dân và sự cố gắng vượt bậc của lực lượng chủ lực là các đoàn viên, thanh niên Dân chủ, các lớp truyền bá chữ Quốc ngữ ở cơ sở ngày càng phát triển với đông đảo các thầy giáo và học sinh ở các trường trong tỉnh tham gia dạy Quốc ngữ. Đoàn viên, thanh niên học sinh đảm nhiệm việc dạy học và tích cực vận động người chưa biết chữ đi học. Kết quả, chỉ trong một thời gian ngắn, phong trào truyền bá chữ Quốc ngữ đã trở thành phong trào quần chúng rộng rãi, có thể nói xóm nào, làng nào cũng tổ chức được lớp dạy chữ Quốc ngữ. Sau 6 tháng, ở Quảng Trị (chủ yếu là ở các huyện đồng bằng) đã có hàng ngàn nam, nữ thanh niên thoát nạn mù chữ, tạo điều kiện cho lớp trẻ giác ngộ cách mạng qua phong trào đọc sách báo của Đảng, của Đoàn.

Dựa vào phong trào truyền bá Quốc ngữ, các nhóm Thanh niên Dân chủ hoạt động ở các địa bàn mở các đại lý bán sách báo của Đảng, của Đoàn; mở rộng hoạt động chống phát-xít, bảo vệ hòa bình thế giới. Chẳng hạn như ở Hải Lăng, nhóm Thanh niên Dân chủ đã lập được đại lý bán sách báo ở Diên Sanh, Hội Yên. Nhân những ngày "Kiệu nhà thờ La Vang", đoàn viên, thanh niên tổ chức bán sách báo, dùng "loa tay" tuyên truyền cho khách thập phương đến dự lễ hiểu rõ nạn phát-xít và chiến tranh, việc thành lập Mặt trận Dân chủ Đông Dương chống bọn phản động thuộc địa và bè lũ tay sai, đòi tự do dân chủ, cải thiện đời sống nhân dân.. Các nhóm Thanh niên Dân chủ ở các tổng An Thái và Cu Hoan mở các cuộc lạc quyên ủng hộ nhân dân Trung Quốc chống phát-xít Nhật... ở Triệu Phong, các nhóm Thanh niên Dân chủ mở các đại lý bán sách báo ở chợ Sãi, chợ Ngô Xá, chợ Cạn, chợ Chùa. ở Cam Lộ, các nhóm Thanh niên Dân chủ mở các đại lý bán sách báo ở thị trấn Đông Hà, chợ Phiên... ở thị xã Quảng Trị (lúc đó là tỉnh lỵ) cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên hoạt động trong nội thị đã vận động quần chúng lập các thư viện bình dân, lập các nhóm đọc sách báo và giới thiệu thơ văn cách mạng vào nhà trường, tổ chức đại lý sách báo ở chợ tỉnh...

Thấy rõ tác dụng của các tổ đọc sách báo là thúc đẩy mọi hoạt động của cuộc vận động dân chủ trong nhân dân, bọn thống trị đã tìm cách đàn áp, bắt những người tham gia các tổ đọc sách báo công khai của Đảng, của Đoàn. Trong tháng 3-1937, tên tri phủ Triệu Phong đã bắt giam Nguyễn Phú và 14 thanh niên khác trong tổ đọc sách báo ở chợ Sãi. Những người trong tổ đọc sách báo này đã bị chúng kết án từ 3 tháng đến 1 năm tù giam về tội hội họp trái phép. Nguyễn Phú đã tuyệt thực để đấu tranh chống lại bọn thống trị. Nhân sự việc đó, Đảng bộ Quảng Trị đã phát động nhân dân và tuổi trẻ đấu tranh đòi tri phủ Triệu Phong phải thả Nguyễn Phú và các thanh niên tham gia tổ đọc báo do Nguyễn Phú lập ra. Cuộc đấu tranh này đã có tiếng vang trên cả nước. Trong bài Một vụ đọc sách liên lụy nhiều người của báo Tiếng Dân (số ra ngày 25-3-1937) đã lên tiếng cực lực phản đối viên tri phủ Triệu Phong đã đàn áp Nguyễn Phú. Báo Kinh tế tân văn cũng có bài nói lên sự đồng tình và ủng hộ cuộc đấu tranh của Nguyễn Phú... Hội nghị báo giới Trung kỳ họp tại Huế vào ngày 27-3-1937 đã đánh điện cho Toàn quyền Đông Dương lúc đó phản đối viên tri phủ Triệu Phong đã bắt Nguyễn Phú.

Đánh giá về phong trào tổ chức đọc sách báo của Đảng, của Đoàn, đồng chí Lê Duẩn lúc đó là Bí thư Xứ ủy Trung kỳ (sau này là Tổng Bí thư của Đảng ta) đã nói: "ở Quảng Trị chỉ có mấy nghìn người tham gia biểu tình thôi, nhưng sau đó, biết ghép họ vào tổ chức, đưa họ vào các tổ đọc sách báo công khai là hình thức tổ chức đơn giản, thế mà nhờ đó giữ được lực lượng, duy trì được phong trào cách mạng".

Từ cuối năm 1936 đến đầu năm 1938, lớp thanh niên mới trưởng thành ngày thêm đông cùng với sự lớn mạnh của phong trào vận động dân chủ ở địa phương. Điều đó đã làm cho các cán bộ, đảng viên dày dạn kinh nghiệm ở tỉnh ta như Lê Duẩn, Hoàng Thị ái, Trần Hữu Dực, Hoàng Hữu Chấp, Trần Mạnh Quỳ, Hồ Xuân Lưu, Nguyễn Mực, Nguyễn Vức, Dương Đậu... lúc đó kỳ vọng nhiều ở lớp trẻ, khi thấy họ đi tiên phong trong các cuộc đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ, hăng hái tham gia dạy người làng học chữ Quốc ngữ, đặc biệt là thấy họ tìm đến các cơ sở phát hành sách báo để đọc báo Đảng, báo Đoàn, tìm hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin... Về mặt tổ chức: Các nhóm Thanh niên Dân chủ ở các địa bàn do các chi bộ Đảng ở cơ sở tổ chức, xây dựng có số lượng đông gấp bội so với thời kỳ trước (1931-1935), nhưng mãi đến 1938, các đảng viên chủ chốt của tỉnh vẫn còn băn khoăn là chưa triệu tập Hội nghị Huyện Đoàn, Tỉnh Đoàn.

Thực trạng công tác thanh niên ở Quảng Trị cũng như các tỉnh, thành khác trong cả nước, Trung ương Đảng lúc đó cũng thấy rõ, nên tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (3-1938), với cương vị Tổng Bí thư của Đảng, đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã phân tích tình hình thanh niên và sự phát triển của phong trào thanh niên trong cả nước một cách sâu sắc, từ đó đồng chí thấy rằng: "phải mau chóng xây dựng, thống nhất hệ thống tổ chức Đoàn Thanh niên theo đúng Chỉ thị của lãnh tụ Nguyễn ái Quốc, qua bức thư mà Người đã gửi cho Ban Chấp hành Trung ương Đảng"(1) trong năm 1931.

ý kiến đó của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ đã được triển khai ở Xứ ủy Bắc kỳ. "Ngày 5-5-1938, Xứ Đoàn Thanh niên Dân chủ Bắc kỳ được thành lập"(2). Còn ở Trung kỳ chưa kịp triển khai Hội nghị đại biểu thành lập xứ Đoàn vì từ cuối năm 1938 tình hình thế giới trở nên "đặc biệt nghiêm trọng do bọn phát-xít Đức, ý, Nhật châm ngòi lửa chiến tranh xâm lược để chia lại thị trường thế giới".(1) Tình hình đó đang trực tiếp đe dọa Việt Nam và cả Đông Dương.

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Lê Duẩn, phong trào cách mạng trong toàn tỉnh tiếp tục phát triển. Lần đầu tiên ngày Quốc tế Lao động 1-5 được tổ chức rầm rộ, công khai ngay giữa thị xã tỉnh lỵ. Đông đảo nhân dân và thanh niên dự mít-tinh đã hô vang các khẩu hiệu: Tự do nghiệp đoàn, ái hữu; triệt để thi hành luật lao động ngày làm 8 giờ, tăng tiền lương cho công nhân viên chức; giảm sưu thuế; chống chiến tranh đế quốc, ủng hộ phong trào hòa bình thế giới. Báo Tin tức - cơ quan ngôn luận công khai của Đảng lúc đó đã viết: "Ngày 1-5 vừa qua đã cho ta thấy thanh niên là một tầng lớp trọng yếu trong xã hội..."

Tại nhà lao Quảng Trị và nhà đày Lao Bảo, trước chuyển biến lớn của tình hình thế giới và trong nước, nhưng thực dân Pháp vẫn ngoan cố trì hoãn việc trả lại tự do cho tù chính trị và anh chị em tù nhân vẫn bị chúng đối xử khắc nghiệt.

Tù nhân ở lao Quảng Trị cũng như ở nhà đày Lao Bảo hầu hết đều đang ở lứa tuổi thanh niên đã qua rèn luyện, thử thách nên họ có ý chí kiên cường, đấu tranh bất khuất với kẻ thù....

ở lao Quảng Trị, có lực lượng nòng cốt như Trần Công Khanh, Trần Công ái, Nguyễn Phú, Trần Xuân Miên, Nguyễn Hoàng... Anh em tù ở đây đã đấu tranh bằng hình thức reo hò, hô khẩu hiệu phản đối chế độ lao tù, vạch mặt bọn thầu nấu cơm đã bớt khẩu phần hàng ngày của hàng trăm tù nhân...

Phản ánh các cuộc đấu tranh của tù nhân ở nhà lao Quảng Trị, Báo Tin tức "Cơ quan tuyên truyền và vận động thành lập Mặt trận Dân chủ Đông Dương”(1) đã có bài với tiêu đề “Tình cảnh tù chính trị ở lao Quảng Trị”.

Kết quả các cuộc đấu tranh đã buộc bọn thống trị phải nhượng bộ, phạt chủ thầu và tăng thêm gạo ăn hàng ngày của tù nhân.

ở nhà đày Lao Bảo, sau các cuộc đấu tranh nổ ra liên tiếp, quyết liệt trong năm 1936, bọn thực dân ở Trung kỳ thực hiện âm mưu chuyển 4 tù chính trị khác đi Buôn Ma Thuột, số tù nhân còn lại ở đây khoảng 200 người. Chế độ cùm, xiềng tuy đã bỏ nhưng nhà đày Lao Bảo lại được gia cố thêm ngay sau thắng lợi của Mặt trận Nhân dân Pháp, vì chúng sợ nhân cơ hội này, phạm nhân sẽ trốn thoát.

Căn cứ đặc điểm tình hình mới, Ban lãnh đạo Trung ương nhà đày chủ trương cho tù nhân: Đừng khiêu khích, đừng manh động, tìm cách thuyết phục binh lính canh gác nhà đày, cử đại biểu tù nhân đưa kiến nghị lên bọn thống trị với nội dung: "Thả hết và thả ngay tù chính trị; cải thiện chế độ nhà tù"(2).

Cuộc đấu tranh của tù nhân, tại nhà đày Lao Bảo đòi cải thiện chế độ lao tù liên tục nổ ra trong năm 1937 và 1938, mà điển hình là cuộc đấu tranh đòi thực hiện ngày làm việc 6 giờ, nghỉ ngày chủ nhật, chiều thứ bảy và ngày lễ diễn ra kéo dài 100 ngày.

Kết quả các cuộc đấu tranh đó đã buộc chính quyền thực dân Pháp phải trả tự do cho một số tù nhân bị án nhẹ đã mãn hạn tù hoặc ốm đau "thập tử nhất sinh"; đồng thời thực hiện chế độ ngày làm việc 6 giờ, hàng tuần có ngày nghỉ, nhiều tù chính trị được ân xá...

Thời gian từ giữa năm 1938 đến giữa năm 1939, thực hiện Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (3.1938), căn cứ vào đặc điểm tình hình địa phương, Tỉnh ủy Quảng Trị mở Hội nghị bàn các biện pháp thực hiện cuộc vận động "Phòng thủ Đông Dương". Hội nghị quyết định mở rộng và phát triển các đoàn thể nhân dân, trong đó có Đoàn Thanh niên Dân chủ; đẩy mạnh các cuộc đấu tranh đòi Chính phủ Pháp phải ban hành những quyền tự do, dân chủ, cải thiện đời sống nhân dân Đông Dương".

Hưởng ứng chủ trương của Tỉnh ủy, các nhóm đoàn viên, thanh niên Dân chủ ở các cơ sở trong tỉnh dã hăng hái tham gia, làm nòng cốt trong các cuộc mít tinh, biểu tình diễn ra ở Triệu Phong trong các ngày 17-9-1938 (tại Tam Hữu), 12-10-1938 (tại Bồ Bản); ở Vĩnh Linh nổ ra ngày 17-10-1938; ở Cam Lộ nổ ra ngày 4-11-1938 (tại chợ Phiên), ở thị xã Quảng Trị ngày 1-5-1939; với nội dung khẩu hiệu nêu lên là: Phản đối cưỡng bức tăng thuế điền thổ! Ban hành các quyền tự do, dân chủ! ủng hộ cuộc phòng thủ Đông Dương! Nới rộng quyền hạn của Viện Dân biểu! Thả những người bị bắt trong lúc tham gia biểu tình, mít tinh vừa qua! Trả quyền tự do xuất bản cho báo Bạn hay báo Tiếng Dân, báo Tin tức! Mặt trận Dân chủ Đông Dương muôn năm...

Đúng như đồng chí Lê Duẩn - Bí thư Xứ ủy Trung kỳ lúc đó đã nhìn nhận: "Thanh niên là lực lượng tiên phong trong phong trào cách mạng của quần chúng", đóng vai trò nòng cốt trong cao trào cách mạng, góp phần đưa cuộc vận động dân chủ ở Quảng Trị từ cuối năm 1936 đến giữa năm 1939 phát triển mạnh mẽ, liên tục... Tuy hệ thống tổ chức từ huyện đến tỉnh Đoàn Thanh niên Dân chủ Quảng Trị chưa được thiết lập, còn nằm trong tình trạng chung của các tỉnh miền Trung là chưa được chăm lo, kiện toàn đúng mức, nhưng phải thấy rằng lực lượng đoàn viên, thanh niên Dân chủ phát triển trên nhiều địa bàn trong tỉnh đã có những cống hiến xứng đáng trong cao trào cách mạng 1936 - 1939, góp phần tạo ra lực lượng cách mạng mới cho cao trào cách mạng 1939 - 1945 ở địa phương Quảng Trị trong thời gian tới.

V. TUỔI TRẺ QUẢNG TRỊ TRONG TỔNG KHỞI NGHĨA GIÀNH CHÍNH QUYỀN VỀ TAY NHÂN DÂN (1939 - 1945)

Ngày 01-9-1939, phát-xít Đức tấn công Ba Lan. Chiến tranh thế giới thứ 2 bùng nổ. Ngay từ những ngày đầu, cuộc chiến tranh đó đã tác động trực tiếp đến Việt Nam. Sau khi lâm vào vòng chiến, đế quốc Pháp và tay sai liền xóa bỏ mọi quyền dân sinh dân chủ mà Đảng ta, quân dân ta đã giành được trong giai đoạn 1936 - 1939. Chúng thực hiện chính sách khủng bố, ban hành luật Tổng động viên, cốt rút hết nhân lực, tài lực của Đông Dương cung cấp cho chiến tranh đế quốc mà chúng đang theo đuổi...

Tháng 6-1940, Pháp đầu hàng phát-xít Đức. Nhân cơ hội đó, phát-xít Nhật nhảy vào chiếm Đông Dương (9-1940). Sự xâm lược của phát-xít Nhật và sự đầu hàng của thực dân Pháp làm cho nhân dân và tuổi trẻ nước ta lâm vào tình trạng một cổ hai tròng, vừa bị Nhật thống trị, vừa bị Pháp đàn áp. Mặc dù vậy, nhân dân và tuổi trẻ Việt Nam bất khuất đã đứng dậy chống cả Nhật lẫn Pháp. Chỉ trong một thời gian ngắn, nhiều cuộc khởi nghĩa đã nổ ra như khởi nghĩa Bắc Sơn (27-9-1940), khởi nghĩa Nam kỳ (23-11-1940), cuộc khởi nghĩa binh lính Đô Lương (13-1-1941) báo hiệu một thời kỳ mới, thời kỳ toàn dân nổi dậy cầm vũ khí đánh đổ bọn cướp nước và bán nước, giành độc lập tự do.

Từ thực tiễn đấu tranh, trải qua hai cuộc tổng diễn tập cao trào cách mạng 1930 - 1931 và 1936 - 1939, Đảng ta với các Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 6 (11-1939), lần thứ 7 (11-1940), lần thứ 8 (5-1941) đã trở lại với tư tưởng ban đầu của mình trong cương lĩnh là đặt nhiệm vụ chống đế quốc lên hàng đầu, nhiệm vụ chống phong kiến rải ra thực hiện từng bước, phục tùng và phục vụ nhiệm vụ chống đế quốc.

ở tỉnh Quảng Trị, thực hiện Nghị quyết Hội nghị Tỉnh ủy (8-1939) và nhất là sau khi thực hiện chủ trương chuyển hướng chỉ đạo chiến lược của Hội nghị Trung ương lần thứ 6, dưới sự chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, đoàn viên, thanh niên các cơ sở tích cực góp phần với các đảng viên

tuyên truyền trong dân, làm cho thanh niên và các tầng lớp thấy rõ bọn đế quốc đánh nhau tranh cướp thị trường thuộc địa của nhau, nhưng đều có âm mưu xoáy cuộc chiến chĩa vào Liên Xô để tiêu diệt Nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới; đồng thời vận động các tầng lớp nhân dân chuyển các tổ chức công khai (Hội ái hữu, Hội Tương tế...) trong giai đoạn 1936 - 1939 thành các Hội phản đế hoạt động bí mật (Hội Nông dân phản đế, Đoàn Thanh niên Phản đế...). Các hội viên thanh niên trong các tổ chức thanh niên phổ thông được giao những công việc thích hợp để thử thách. Thanh niên nào có tinh thần hăng hái công tác, dũng cảm đấu tranh, nhất là trong việc làm liên lạc, bảo vệ cơ quan của Đảng như đã tham gia các vụ rải truyền đơn, mít tinh biểu tình ở Triệu Phong, Cam Lộ, Gio Linh, thị xã Quảng Trị, Đông Hà... theo khẩu hiệu của Đảng đề ra là chống khủng bố, chống chiến tranh, chống chính sách phản động của toàn quyền Catơru... đều được tổ chức xem xét kết nạp vào Đảng Cộng sản, kết nạp vào Đoàn Thanh niên Phản đế (trước đó là Đoàn Thanh niên Dân chủ).

Đến giữa năm 1940, Đoàn Thanh niên Phản đế phát triển mạnh khắp các địa bàn trong tỉnh. Đoàn Thanh niên Phản đế huyện Triệu Phong được thành lập do đồng chí Hồng Chương làm Bí thư Huyện đoàn, có gần 200 đoàn viên thanh niên Phản đế. Đồng chí Trần Hữu Dực trực tiếp huấn luyện cán bộ, Đoàn đã vận động đoàn viên tham gia rải truyền đơn, in li tô tài liệu cách mạng, làm báo của Tỉnh ủy, nhiều cán bộ đoàn viên tích cực tham gia hoạt động cách mạng, như: Lê Hàn, Đoàn Khuê, Hồng Chương, Vĩnh Mai đã bị địch bắt(1).

ở thị xã tỉnh lỵ, ngoài một số cơ sở trong công nhân viên chức làm ở các công sở như nhà máy Đèn, nhà máy Nước, Sở Dây thép... ta còn xây dựng được một số cơ sở Thanh niên Phản đế ở các trường học...

Để hưởng ứng phong trào Bắc Sơn khởi nghĩa, đẩy mạnh hơn nữa phong trào cách mạng của nhân dân và thanh niên, ngày 20-10-1940, Tỉnh ủy Quảng Trị họp, quyết định tổ chức một đợt rải truyền đơn với nội dung nói rõ tình hình và nhiệm vụ trong giai đoạn cách mạng mới, kêu gọi toàn dân hưởng ứng phong trào du kích Bắc Sơn, đoàn kết đứng lên đánh đuổi phát-xít Pháp - Nhật(2).

Thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, tuổi trẻ trên các địa bàn Triệu Phong, Hải Lăng, Gio Linh, Cam Lộ... và ngay trong thị trấn Đông Hà, thị xã Quảng Trị đã tổ chức rải truyền đơn chống phát-xít Pháp - Nhật. ở Gio Linh, Cam Lộ, đoàn viên, thanh niên Phản đế còn tổ chức diễn thuyết, đặc biệt nói rõ tin "Đội du kích Bắc Sơn bao gồm phần lớn là đoàn viên, thanh niên được thành lập và kiên cường chống giặc Pháp - Nhật "...Cuộc rải truyền đơn, diễn thuyết đã làm nức lòng tuổi trẻ nhiều nơi trong tỉnh.

Được tin truyền đơn xuất hiện nhiều ở Quảng Trị, tên Xônhi, Giám đốc Sở Mật thám Trung kỳ phái tên Pơrôsơ ra Quảng Trị mở cuộc khủng bố kéo dài 3 tháng liền. Bọn mật thám, lính khố xanh, lính lệ cùng bọn cường hào phản động ở địa phương phối hợp với nhau lùng bắt đảng viên, đoàn viên, thanh niên. Chúng đặt vọng gác ở các bến đò, các ngã ba, ngã tư đường cái, đôn đốc bọn tuần phu kiểm soát, xét hỏi từng người qua lại...

Cuộc khủng bố của địch lần này đã gây tổn thất lớn cho phong trào cách mạng Quảng Trị, nhiều đảng viên, đoàn viên, thanh niên bị bắt, trong đó có Tống Đình Phương (Bí thư Huyện ủy Cam Lộ), Văn Diệp, Lê Miễn (Huyện ủy Hải Lăng). Nữ đảng viên Lê Thị Diệu Muội (tuổi đời còn rất trẻ) thoát khỏi tay giặc. Địch lùng sục nhà chị Diệu Muội, không tìm thấy chị, chúng lên nhà đày Lao Bảo tra tấn đồng chí Lê Thế Tiết (cha chị Diệu Muội) hiện đang bị giam ở đó để hỏi dò tin tức chị Diệu Muội. Đồng chí Lê Thế Tiết (nguyên là Bí thư Tỉnh ủy đầu tiên của Quảng Trị) bị chúng đánh đập dã man và đã hy sinh vào ngày chủ nhật 20-10-1940.

Ngay sau sự kiện đồng chí Lê Thế Tiết hy sinh, anh em tù chính trị bị giam ở lao hầm tiến hành cuộc đấu tranh bằng hình thức đình công, la hét, hô khẩu hiệu với nội dung: "Đả đảo tra tấn giết người! Đòi cải thiện đời sống; có ăn, có uống, có chăn mền... Đòi ra khỏi lao hầm...! Được nhận thư từ, quà cáp của gia đình gởi cho! Đổi ngay tên đồn trưởng Hôchiê đi nơi khác!..."(1)

Hò la, hô khẩu hiệu không kết quả, anh em tù chính trị chuyển sang tuyệt thực song địch không nhượng bộ, chuyển sang tuyệt ẩm, chúng cũng không lung lay, lại cho lính đánh đập dã man, đưa số cầm đầu đi biệt giam.

Do nhịn đói, nhịn khát lâu ngày cộng với sự đàn áp khủng bố của bọn chủ ngục, nhiều người tù ở xà lim bị sốt nặng. Anh em tù đấu tranh đòi chủ ngục phải đưa người bị ốm ra giam ở ngoài...

Biết không thể khuất phục được những người cộng sản, bọn chủ ngục chuyển sang dụ dỗ, mua chuộc bằng vật chất. Chính trong hoàn cảnh éo le giữa ý chí kiên định chiến đấu và sự cam chịu đầu hàng chỉ cách nhau gang tấc ấy, đồng chí Tố Hữu (tuổi đời mới hai mươi xuân) đã làm bài thơ "Con cá chột nưa". Lời tự sự, tâm tình của bài thơ đã động viên cổ vũ toàn thể tù nhân cũng như chính bản thân tác giả không lùi bước trước sự cám dỗ bằng vật chất của kẻ thù, kiên quyết tiếp tục đấu tranh, buộc chúng (công sứ Quảng Trị và Khâm sứ Trung kỳ) phải đến nhà đày Lao Bảo giải quyết các yêu cầu của tù nhân chính trị...

Hưởng ứng cuộc đấu tranh của tù chính trị ở nhà đày Lao Bảo, 56 cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên bị địch giam ở nhà lao Quảng Trị đã nêu cao lòng quyết tâm bảo vệ Đảng, bảo vệ cơ sở cách mạng. Đồng chí Trần Công ái (quê ở Vĩnh Linh) là một cán bộ của Tỉnh ủy với tuổi đời còn rất trẻ, được Tỉnh ủy biệt phái về hoạt động ở Triệu Phong, không may bị địch bắt. Bọn mật thám đã dùng mọi cực hình tra tấn suốt 20 ngày đêm liền, chết đi sống lại mấy lần, đồng chí ái vẫn một lòng bất khuất, giữ vững khí tiết của người cộng sản. Hết tra tấn, địch lại dụ dỗ, mua chuộc... nhưng mọi mưu ma, chước quỷ mà kẻ địch âm mưu thi thố với anh đều vô hiệu. Ngày 30 Tết Nguyên đán, địch tra tấn anh suốt một ngày với những ngón đòn dã man nhất. Thằng mật thám này mệt, thằng khác thay, liên tục cho đến khi anh mê man không biết gì nữa. Với ý đồ tra tấn của địch là buộc anh phải khai báo cơ quan bí mật của Tỉnh ủy.

Hai mươi ngày bị tra tấn... cũng chính là 20 ngày mà anh không ngừng suy nghĩ và phải tự trả lời hàng loạt câu hỏi: Đầu hàng địch hay không đầu hàng? Không đầu hàng thì để cho địch tra tấn mãi đến chết hay sao? Nếu chết thì phải chết như thế nào? Suy nghĩ cân nhắc nhiều lần, cuối cùng anh đã có cách lựa chọn. Rạng ngày mồng một Tết (1941) anh bảo cai ngục lên báo với mật thám là: "Tôi nhận lời đi chỉ cơ quan Tỉnh ủy". Được tin, bọn mật thám mừng quýnh, hí hửng thức nhau dậy chuẩn bị xe, súng đạn, lên đường vây ráp cơ quan Tỉnh ủy. Trên đường từ thị xã Quảng Trị ra Đông Hà, khi ngang qua cầu Lai Phước, lừa lúc địch sơ hở, Trần Công ái nhảy xuống sông Lai Phước tự tử để bịt đầu mối, bảo vệ cơ quan bí mật của Tỉnh ủy.

Gương hy sinh của đồng chí Trần Công ái lúc đó đã được Trung ương Đảng ta “đánh giá cao và xếp anh vào bậc tiền bối hy sinh vì Tổ quốc"(1).

Cảm phục và xúc động trước hành động đấu tranh dũng cảm hy sinh của Trần Công ái, đồng chí Trương An đã làm bài thơ truy điệu, trong đó có đoạn: "Da dù nát, thịt dù tan anh vẫn nghiến răng thà chết không khai. Còn một chút tàn hơi, anh gượng sống với tâm hồn quyết liệt. Điện đốt... dây treo đủ thứ... Dạ trung thành không một chút đổi thay".

Học tập gương hy sinh của đảng viên trẻ Trần Công ái, anh chị em đoàn viên, thanh niên Phản đế đứng chân hoạt động ở các địa bàn trong tỉnh, tuy đang gặp nhiều khó khăn về ăn, ở, đi lại hoạt động vì bị địch truy lùng, bắt bớ ráo riết, vẫn giữ vững tinh thần, được quần chúng nuôi giấu, che chở, tiếp tục hoạt động cách mạng.

Trải qua đấu tranh cách mạng, Mặt trận Dân tộc Thống nhất Phản đế hình thành ở các địa bàn của huyện và thị xã trong tỉnh, thu hút hàng vạn người, trong đó lực lượng thanh niên chiếm phần lớn. Nổi lên lúc này là có nhiều đoàn viên, thanh niên Phản đế tự nguyện gia nhập các đội tự vệ do Đảng tổ chức, được trang bị bằng các loại vũ khí thô sơ để làm nhiệm vụ bảo vệ các cuộc mít-tinh, hội họp của Đảng, của Đoàn. "ở làng Nhan Biền (Triệu Phong) lực lượng đoàn viên, thanh niên ở đây có ý kiến cho rằng thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân đã đến, nên đề nghị Tỉnh ủy cho họ thành lập đội du kích, xây dựng khu căn cứ, huy động lực lượng phá đường sắt"(1) vì chưa có điều kiện chủ quan và khách quan đảm bảo cho cuộc khởi nghĩa thắng lợi nên ý kiến đó không được cơ quan cấp trên chấp thuận.

Tháng 5-1941, Hội nghị Trung ương 8 được tổ chức tại Pác Bó (Cao Bằng) do đồng chí Nguyễn ái Quốc chủ trì. Trên cơ sở phân tích một cách sâu sắc tình hình trong nước và trên thế giới, Hội nghị nhấn mạnh: “Trong lúc này, nếu không giải quyết được vấn đề dân tộc giải phóng, không đòi được độc lập, tự do cho toàn thể dân tộc, thì chẳng những toàn thể quốc gia, dân tộc còn chịu mãi kiếp ngựa trâu, mà quyền lợi của bộ phận, của giai cấp đến vạn năm cũng không đòi lại được"(2).

Theo đề nghị của đồng chí Nguyễn ái Quốc, Hội nghị quyết định Mặt trận Dân tộc Thống nhất chống phát-xít Pháp - Nhật từ nay lấy tên là Việt Nam Độclập Đồng minh, gọi tắt là Việt Minh. Các tổ chức yêu nước chống đế quốc ở trong Việt Minh đều lấy lên là Hội Cứu quốc (như Hội Phụ nữ Cứu quốc, Hội Thanh niên Cứu quốc...).

Về phương pháp cách mạng, Hội nghị nhận định rằng: "Cuộc cách mạng Đông Dương kết liễu bằng một cuộc đấu tranh vũ trang"(3).

Ngày 19-5-1941, Mặt trận Việt Minh chính thức ra đời, phất cao cờ đỏ sao vàng, kêu gọi toàn dân đánh Pháp đuổi Nhật, cứu nước cứu nhà, kêu gọi toàn dân hãy phấn chấn tự cường, tự lực cánh sinh vì: "Việc giải phóng của ta phải do ta làm lấy”(1).

Tháng 8-1941, Tỉnh ủy mở Hội nghị tại làng An Nha (Gio Linh) trong hoàn cảnh bị mất liên lạc với cấp trên, chưa nhận được Nghị quyết Trung ương 8, Tỉnh ủy chủ trương cho toàn Đảng bộ, phát huy tinh thần chủ động sáng tạo, quyết tâm vượt qua khó khăn, đưa phong trào cách mạng của địa phương tiến lên.

Thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, dưới sự chỉ đạo của cán bộ, đảng viên ở cơ sở, đoàn viên, thanh niên Phản đế đã hăng hái tham gia cuộc rải truyền đơn với quy mô toàn tỉnh, kêu gọi nhân dân đoàn kết đấu tranh chống Pháp - Nhật đang vơ vét thóc gạo, thu tiền đồng, bạc thật. Có nơi như ở Gio Linh, thanh niên đã vận động nhân dân bãi thị ở chợ An Nha để phản đối tăng thuế và thu thuế bằng tiền đồng, bạc thật.

Cùng thời gian này, được sự chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy, một số thanh niên công nhân ở đồn điền Rôm (đường 9) được kết nạp vào Đảng Cộng sản, chi bộ Đảng ở đồn điền Rôm được thành lập do đồng chí Hồ Văn Xích làm Bí thư. Sự kiện Chi bộ Đảng ở đồn điền Rôm được thành lập đánh dấu bước phát triển mới của thanh niên công nhân và lao động trên trục đường 9 (Hướng Hóa).

Tháng 9-1941, Xứ ủy lâm thời Trung kỳ được thành lập tại Gia Đẳng (Triệu Phong) gồm 3 đảng viên (đang tuổi thanh niên) là Trương An, Trương Hoàn, Lê Chưởng, do đồng chí Lê Chưởng làm Bí thư. Từ đó Đảng bộ Quảng Trị mới nhận được Nghị quyết Trung ương VIII và Điều lệ Việt Minh, Đảng bộ Quảng Trị tiến hành thành lập ủy ban Việt Minh các cấp, chuyển các Hội Phản đế thành các Hội Cứu quốc, Đoàn Thanh niên Phản đế thành Đoàn Thanh niên Cứu quốc. Được Cấp ủy Đảng chăm lo xây dựng, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi mau chóng được phục hồi củng cố, Huyện Đoàn Thanh niên cứu quốc Triệu Phong được phục hồi, củng cố sớm nhất (năm 1942)...

Ngày 21-12-1941, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra thông báo Cuộc chiến tranh Thái Bình Dương và trách nhiệm cần kíp của Đảng. Thông báo nhận định: "Thế giới đã chia làm hai mặt trận: Dân chủ và phát-xít, cách mạng Đông Dương là một bộ phận khá quan trọng trong phong trào dân chủ chống phát-xít quốc tế"(1) Thông báo kết luận: Gây ra chiến tranh Thái Bình Dương tức là Nhật tự sát, Nhật sẽ bị Anh - Mỹ - Trung Quốc - Liên Xô, cách mạng ở Nhật và các thuộc địa Nhật đánh bại, cũng như bên Âu Châu, Đức, ý cũng bị tan rã vì hồng quân Liên Xô và cách mạng Âu Châu “Đông Dương là một căn cứ quan trọng của Nhật ở Đông Nam á. Nhật sẽ ra sức củng cố vị trí Đông Dương và ra sức bóc lột nhân dân Đông Dương để lấy chiến tranh nuôi chiến tranh"(1).

Để đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị tư tưởng trong Đảng bộ và nhân dân, Tỉnh ủy quyết định xuất bản tờ báo Cờ khởi nghĩa với nội dung tuyên truyền đường lối chính sách của Đảng và Mặt trận Việt Minh, vận động nhân dân trong tỉnh đấu tranh chống bắt lính, bắt phu, tịch thu thóc lúa, tài sản của dân, ra sức củng cố và phát triển các đội tự vệ cứu quốc...

Sau vụ rải truyền đơn với quy mô toàn tỉnh vào đêm 17-9-1941 và nhất là sau khi triển khai thông báo của Thường vụ Trung ương Đảng, phong trào cứu quốc trong tỉnh phát triển mạnh, bọn mật thám ở Huế như Livécxê, ở Vinh như Hunb, ở Quảng Trị như Viđalăng đã câu kết chặt chẽ với nhau, tăng cường khủng bố hết đợt này đến đợt khác... hàng trăm cán bộ đảng viên, đoàn viên, thanh niên đã bị bắt.

Anh chị em đảng viên, đoàn viên, thanh niên bị bắt, bị giam ở các nhà lao đã nêu những tấm gương sáng ngời về ý chí chiến đấu bất khuất, kiên cường, lòng trung thành với Đảng. Nữ đảng viên trẻ Lê Thị Mày ở làng An Khê (Gio Linh) bị địch tra tấn chết đi sống lại nhiều lần vẫn không khai cơ sở bí mật của cách mạng. Gương hy sinh bất khuất của Lê Thị Mày đã khích lệ mạnh mẽ đảng viên, đoàn viên, thanh niên đang bị giam cầm, đoàn kết đấu tranh, một lòng vững tin vào thắng lợi cuối cùng của cách mạng. Trong cuộc xử án (cuối năm 1942), tại tỉnh lỵ Quảng Trị, sau khi nghe tên tuần vũ Nguyễn Văn Thơ mạt sát cộng sản, nói xấu cộng sản và kết án độc đoán, anh em thanh niên có mặt ở phiên tòa mà đại diện là đồng chí Lê Nghĩa Sĩ (đảng viên đang ở lứa tuổi 20) đã nhảy ra phản đối vạch mặt cướp nước và bán nước của bọn thống trị. Anh nói: "Chúng tôi là

những người cách mạng, những người cộng sản. Chúng tôi làm cách mạng đánh đổ đế quốc Pháp và Nam triều phong kiến để giành độc lập, tự do cho dân tộc Việt Nam. Chúng tôi là những người yêu nước, chúng tôi không có tội. Chính các ông làm tay sai cho đế quốc Pháp mới có tội với dân tộc"(1) thế là "phiên tòa nghiêm trang" của bọn thống trị đã trở thành nơi đấu lý, đấu lực giữa cách mạng và phản cách mạng... (2) Anh chị em đảng viên, đoàn viên, thanh niên bất chấp sự khủng bố trả thù của địch đã hiên ngang hô vang các khẩu hiệu: Phản đối khủng bố trắng! Đả đảo tòa án bất công! Đả đảo đế quốc Pháp! Đả đảo phát-xít Nhật!"(2).

Ngoài các hoạt động đấu tranh vạch tội ác của địch, đòi cải thiện chế độ lao tù, anh chị em đảng viên, đoàn viên, thanh niên dưới sự lãnh đạo của chi bộ nhà lao còn tổ chức quyên góp tiền bạc làm quỹ chuyển ra ngoài giúp số đảng viên, đoàn viên... còn lại trên địa bàn trong tỉnh tiếp tục hoạt động.

Giữa năm 1944, hai đồng chí Nguyễn Đức Thưởng, Trần Xuân Miên trước sự khủng bố truy lùng của địch, phải tạm lánh nạn sang Thái Lan từ cuối năm 1943, đã trở về, chắp nối lại các cơ sở, phục hồi tổ chức Đảng, tổ chức Đoàn Thanh niên, trước hết là ở Vĩnh Linh...

Cuối năm 1944, Trung ương Đảng nhận định: "Sự hòa hoãn giữa Nhật - Pháp có khác chi một cái nhọt bọc chứa chất bên trong bao nhiêu vi trùng và máu mủ, chỉ chờ dịp chín muồi là vỡ tung ra”(1). Đúng như dự đoán của Đảng ta, những mâu thuẫn đối kháng ngày càng gay gắt giữa Nhật, Pháp ở Đông Dương và tình thế khốn quẫn của phát-xít Nhật ở Thái Bình Dương đã buộc Nhật phải làm cuộc đảo chính lật đổ Pháp vào đêm 09-03-1945 để độc chiếm Đông Dương.

Sau khi lật đổ Pháp để một mình thống trị Đông Dương, phát-xít Nhật thi hành một chính sách hết sức tàn bạo và lừa bịp nhằm xiết chặt ách nô dịch của chúng đối với nhân dân Việt Nam. Về kinh tế, chúng mặc sức bóc lột và cướp đoạt trắng trợn mọi thứ tài sản của nhân dân ta, nhất là vơ vét các loại nguyên liệu, hàng hóa, lương thực. Việc thu thóc tạ, bông, đay... càng được đẩy mạnh với những biện pháp dùng vũ lực đàn áp và cưỡng bức. Về chính trị, phát-xít Nhật giở trò bịp bợm, trao trả "độc lập" cho Việt Nam. Bộ máy thống trị của thực dân Pháp được duy trì nguyên vẹn, chỉ có một điều khác trước là bọn phát-xít Nhật thay Pháp làm toàn quyền, thống sứ, khâm sứ, công sứ, nắm toàn bộ quyền lực. Chúng dựng lên Chính phủ bù nhìn Trần Trọng Kim để hòng phết một lớp sơn che giấu bộ mặt của độc lập giả hiệu...

Giữa lúc nhân dân - kể cả một số cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong tỉnh đang theo dõi tình hình, còn lúng túng về phương hướng hoạt động (vì lúc này Đảng bộ Quảng Trị đang bị mất liên lạc với cấp trên) thì hàng trăm cán bộ đảng viên, đoàn viên, thanh niên của tỉnh Quảng Trị bị giam trong các nhà tù: Côn Đảo, Buôn Ma Thuột, Lao Bảo, nhà lao Quảng Trị, nhân cơ hội "Nhật - Pháp bắn nhau", họ đã bàn bạc phương hướng hoạt động, đấu tranh buộc địch phải trả tự do. Kết quả ngày 25-3-1945, Nhật mở cửa nhà lao Quảng Trị, 80 cựu chính trị đã được trả lại tự do, trở về các nơi trong tỉnh, kịp thời truyền đạt Nghị quyết của chi bộ Đảng ở nhà lao Quảng Trị họp ngày 12-3-1945 đến với các cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên trên địa bàn trong tỉnh, lợi dụng lúc bộ máy thống trị của thực dân Pháp không còn, bộ máy thống trị của phát-xít Nhật chưa hoàn thiện, sự kiểm soát của đế quốc phong kiến đối với nhân dân không được chặt chẽ như trước, tích cực phục hồi, xây dựng lực lượng cách mạng...

Sau cuộc Hội nghị cán bộ của tỉnh (4-1945), ủy ban Việt Minh từ làng, tổng đến phủ, huyện được thành lập và hoạt động theo chương trình Việt Minh của tỉnh đã vạch ra trước đây.

Lúc này, đồng chí Nguyễn Đức Thưởng được phân công đi tìm liên lạc với Xứ ủy Trung kỳ. Đến Vinh, đồng chí Thưởng được đồng chí Chu Văn Biên (cán bộ tỉnh Nghệ An) trao bản Chỉ thị: "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta" của Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra ngày 12-3-1945. Nhận được Chỉ thị, đồng chí Thưởng trở về Quảng Trị ngay.

Tháng 6-1945, sau khi nghiên cứu, quán triệt Chỉ thị "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta", Hội nghị cán bộ tỉnh thấy rõ sự sáng suốt kiên quyết, kịp thời và sáng tạo của Ban Thường vụ Trung ương Đảng, Hội nghị chủ trương:

- Phát triển các đội tự vệ, đẩy mạnh công tác tuyên truyền xung phong xây dựng các chiến khu, vũ trang toàn dân, tiến tới khởi nghĩa giành chính quyền.

- Tiếp tục vạch mặt bọn phát-xít Nhật và bọn tay sai Nhật, tổ chức và mở rộng ảnh hưởng của Việt Minh, thành lập ủy ban giải phóng tỉnh và huyện...(1)

Thời gian thực hiện chủ trương Hội nghị cán bộ tỉnh (6-1945) cũng là lúc quê hương đón nhận nhiều cán bộ cách mạng của tỉnh bị giam ở nhà đày Buôn Ma Thuột... lần lượt trở về. Đó là nguồn bổ sung cán bộ quý báu và là một trong những nhân tố góp phần triển khai chủ trương Hội nghị cán bộ tỉnh, đẩy mạnh cao trào chống Nhật, cứu nước trong thời gian tới... Lực lượng Đoàn Thanh niên Cứu quốc được củng cố và phát triển mạnh, được Cấp ủy (Huyện, cơ sở) giao làm các nhiệm vụ chủ yếu: Đi đầu trong công tác tuyên truyền, giải thích cho quần chúng thấy chính sách của Nhật là kết hợp thủ đoạn tàn bạo với lừa phỉnh để cướp bóc về kinh tế, chia rẽ về chính trị, tiến công về quân sự. Đối với chúng chỉ có một thái độ đúng nhất là toàn dân một lòng cầm vũ khí đứng lên chống lại quân xâm lược phát-xít; thứ hai là làm nòng cốt xây dựng lực lượng tự vệ...

Để thực hiện có hiệu quả hai nhiệm vụ trên, Đoàn Thanh niên Cứu quốc ở các cấp trong tỉnh lập ra các đội tuyên truyền xung phong, mỗi tổ có 3 - 5 đoàn viên, thanh niên, để ngày đêm lo các cuộc mít tinh diễn thuyết ở sân đình, bãi chợ, ở các trường học, đặc biệt chú trọng các vùng xung yếu. Các tổ tuyên truyền xung phong đi về các làng vận động tập hợp quần chúng, giới thiệu cán bộ Việt Minh diễn thuyết, tố cáo tội ác của Nhật, vạch trần kiểu độc lập "bánh vẽ" của Chính phủ Bảo Đại - Trần Trọng Kim, giới thiệu cờ đỏ sao vàng (cờ Việt Minh), giải thích chương trình hoạt động, Điều lệ của Việt Minh, nói rõ tin tức thắng lợi của ta ở chiến khu Cao - Bắc - Lạng, của du kích Ba Tơ, tin Hồng quân Liên Xô thắng phát-xít Nhật, cổ động phong trào sản xuất chống đói; phong trào toàn dân luyện tập quân sự, phong trào rèn đúc vũ khí cầm tay như gươm, kiếm, giáo mác. Qua các phong trào giúp Việt Minh cơ sở chọn lựa những thanh niên hăng hái nhiệt tình cách mạng kết nạp vào Đoàn Thanh niên Cứu quốc, bổ sung vào lực lượng tự vệ của làng, của tổng, của huyện, đồng thời tổ chức các lớp truyền bá quốc ngữ, thông qua các lớp học này mà tuyên truyền giác ngộ cho quần chúng lầm than. Ban ngày lao động sản xuất, ban đêm quần chúng tấp nập kéo đến lớp học tập bên cạnh những "đĩa dầu chuồn" tiếng i tờ, tờ - i - ti... vang lên mọi nơi như báo hiệu có sự đổi đời sắp đến... Sau mỗi buổi học, anh chị em tự vệ ở lại tập võ, đến 12 giờ khuya, 1 giờ sáng mới về nhà nghỉ.

Bên cạnh các hoạt động nói trên, Đoàn Thanh niên Cứu quốc ở các cơ sở được sự hướng dẫn, giúp đỡ của ủy ban Việt Minh, đã tập hợp được những người có năng khiếu văn nghệ, nói vè, diễn kịch thành lập tổ văn nghệ. Tổ văn nghệ có nhiệm vụ tập các bản nhạc sôi động như Cùng nhau đi hồng binh (của Đinh Nhu), Lên đàng, Tiếng gọi thanh niên (của Lưu Hữu Phước)..., tổ chức lửa trại, trình diễn một số hoạt cảnh như: "Phi Hồng - Nguyễn Trãi ", "Hội nghị Diên Hồng"... đã góp phần cổ vũ tinh thần yêu nước và động viên ý chí của nhân dân Quảng Trị trong cuộc chiến đấu sống còn của dân tộc.

Cuối tháng 7-1945, vào một đêm tối trời, dưới sự chỉ đạo của Huyện ủy, Đoàn Thanh niên Cứu quốc huyện Hải Lăng đã tổ chức một buổi "Liên hoan văn nghệ bằng lửa trại" tại Phú Long thu hút hàng ngàn thanh niên và các tầng lớp khác ở các làng Thượng Xá, An Thái, Đại Nại, Ba Khê, Long Hưng, Trí Bưu, Tân Tường, Như Lệ... đến dự. Giữa buổi lửa trại, cờ đỏ sao vàng (cờ Việt Minh) xuất hiện, toàn thể nhân dân ngồi quanh bếp lửa đứng dậy vỗ tay nhiệt liệt hoan nghênh. Đồng chí Nguyễn Quýnh(1) diễn thuyết cách mạng nói về tình hình thế giới, trong nước kêu gọi toàn dân đoàn kết dưới cờ Việt Minh, cùng nhau cứu nước, giành lại độc lập tự do...

Sáng sớm hôm sau, hàng ngàn thanh niên và đại diện các tầng lớp khác với đội ngũ chỉnh tề, có băng khẩu hiệu: "Đả đảo bọn xâm lược và tay sai", "Việt Nam độc lập",... có cờ đỏ Việt Minh tung bay. Đoàn kéo biểu tình vừa đi rầm rập vừa hô khẩu hiệu vang động. Xuất phát từ Phú Long, ra ga La Vang, ngang qua các làng Thượng Xá, Mai Đàn... đoàn biểu tình ngang qua làng nào, thanh niên làng đó xếp hàng nghiêm trang ở hai bên đường giơ tay chào, khi đoàn biểu tình đi qua thì nhập theo đoàn, làm cho đoàn biểu tình mỗi lúc một dài thêm. Đoàn biểu tình kéo vào chợ Diên Sanh, dừng lại tổ chức mít tinh, diễn thuyết, kêu gọi, hô khẩu hiệu... Sau đó đoàn biểu tình theo đường Diên Sanh - Mỹ Thủy, đến Hội Yên rồi vòng lên qua làng Lam Thủy, Duân Kinh, tập trung tại làng Trà Lộc, tổ chức mít tinh với quy mô toàn huyện...

Các cuộc mít tinh biểu tình tuần hành lúc này theo chủ trương của tỉnh là nhằm thị uy, thăm dò thái độ của địch, đồng thời qua đó thử thách, tập dượt lực lượng quần chúng.

Phong trào cách mạng của quần chúng lên mạnh, ngày nào cũng có hàng chục cuộc mít tinh, biểu tình nổ ra ở các làng, các tổng. Bọn chánh, phó tổng, lý trưởng, hương hào run sợ, co vòi, mất hết khả năng đàn áp cách mạng... Quần chúng nhân dân nông thôn nổi dậy làm chủ khắp nơi.

Phong trào Việt Minh phát triển mạnh ở nông thôn đã có ảnh hưởng tốt đến vùng đô thị, nhiều thanh niên trí thức, công chức ở thị xã tỉnh lỵ và thị trấn Đông Hà tìm bắt liên lạc với cán bộ Việt Minh, tham gia tổ chức Đoàn Thanh niên Cứu quốc, Công nhân Cứu quốc, Phụ nữ Cứu quốc, đội Tự vệ Cứu quốc...

Trên thế giới, Liên Xô thực hiện lời cam kết ở Hội nghị Yanta, tuyên chiến với Nhật và đánh tan đạo quân Quan Đông tinh nhuệ của chúng...

Trước tình hình đó, đêm 13-8-1945 tại Hội nghị toàn quốc của Đảng ở Tân Trào, ủy ban khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và ra Quân lệnh số 1, hạ lệnh Tổng khởi nghĩa.

Ngày 16-8-1945, Đại hội quốc dân do Tổng bộ Việt Minh triệu tập tán thành chủ trương tổng khởi nghĩa của Đảng, quyết định lấy lá cờ đỏ sao vàng làm quốc kỳ, bài hát Tiến quân ca (của nhạc sĩ Văn Cao) làm Quốc ca và cử ra ủy ban Dân tộc giải phóng Việt Nam, tức Chính phủ Cách mạng Lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

ở tỉnh ta, vấn đề cấp bách được đặt ra lúc này là phải thống nhất các lực lượng cách mạng trong tỉnh, lập ra một cơ quan lãnh đạo thống nhất để tổ chức và lãnh đạo cuộc Tổng khởi nghĩa. Ngày 18-8-1945, Hội nghị toàn tỉnh được triệu tập tại làng Phước Lễ. Hội nghị bàn kỹ về tình hình quần chúng, về tình hình thanh niên tự vệ chiến đấu, về việc chuẩn bị vũ trang khởi nghĩa, về tình hình và thái độ của ta đối với quân Nhật, với lực lượng bảo an binh và đối với chính quyền bù nhìn... Hội nghị đã tiếp thu lệnh Tổng khởi nghĩa của ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc và thư kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh:

"Hỡi đồng bào yêu quý!Giờ quyết định của vận mệnh dân tộc ta đã đến! Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem

sức ta mà tự giải phóng cho ta. Nhiều dân tộc bị áp bức trên thế giới đang đua nhau tiến bước giành độc lập. Chúng ta không thể chậm trễ.

Tiến lên! Tiến lên! Dưới lá cờ Tổ quốc, đồng bào hãy dũng cảm tiến lên".Trong giờ phút thiêng liêng nghìn năm có một này, mọi người dự Hội nghị như mở cờ trong

bụng, phấn khởi trào lên, háo hức, sôi nổi... Hội nghị toàn tỉnh vạch ra Nghị quyết lịch sử gồm 14 vấn đề quan trọng, trong đó có một số vấn đề cơ bản như:

- Phổ biến đến từng công dân, niêm yết đến từng làng, từng xóm các khẩu hiệu khởi nghĩa, lời hiệu triệu của Đảng và mười chính sách lớn của Việt Minh.

- Gấp rút tuyển chọn thanh niên tự vệ, thành lập lực lượng vũ trang cách mạng, chú trọng các đội cảm tử.

- Nghiêm cấm mọi hành động phá hoại, cấm manh động, giữ vững trật tự an ninh.- Thành lập ủy ban khởi nghĩa tỉnh và các phủ, huyện.- Ngày khởi nghĩa của tỉnh là đêm 22 sáng ngày 23-8-1945.- Lực lượng khởi nghĩa ở thị xã tỉnh lỵ đều do huy động lực lượng thanh niên và các tầng lớp

khác ở phủ Triệu Phong và một số làng của các tổng: An Thái, Văn Vân thuộc phủ Hải Lăng.Sau cùng, Hội nghị toàn tỉnh đã bầu năm đồng chí vào ủy ban khởi nghĩa tỉnh, do đồng chí

Trần Hữu Dực làm Chủ tịch.Với tinh thần "dù hy sinh tới đâu, dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn, cũng phải kiên quyết

giành cho được tự do độc lập" như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói, sau khi được truyền đạt Lệnh Tổng khởi nghĩa, hàng vạn thanh niên và tầng lớp khác trong tỉnh nhanh chóng chớp lấy thời cơ, gấp rút khởi nghĩa.

Thực hiện Nghị quyết Hội nghị toàn tỉnh, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của ủy ban Khởi nghĩa tỉnh và của các phủ, huyện, từ đồng bằng đến đô thị, từ vùng biển đến miền núi, rừng rực khí thế chiến đấu, đâu đâu cũng bật lên một sức trỗi dậy mạnh mẽ, mau lẹ phi thường của tuổi trẻ và các tầng lớp khác. Khắp cả tỉnh, lực lượng chính trị hùng hậu của nhân dân được sự hỗ trợ của lực lượng vũ trang cách mạng đã áp đảo địch. Khi có lệnh khởi nghĩa của ủy ban Khởi nghĩa tỉnh, của các ủy ban khởi nghĩa phủ huyện phát ra, các lực lượng khởi nghĩa có đoàn viên, thanh niên làm nòng cốt, với dao búa, giáo mác, gậy tầm vông và một ít súng cướp được của địch đã rầm rập tiến vào tỉnh lỵ, phủ, huyện lỵ đánh đổ

chính quyền thân Nhật, thành lập chính quyền cách mạng. Mở đầu là cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở thị xã Quảng Trị (tỉnh lỵ) các phủ huyện Triệu Phong, Hải Lăng, Gio Linh, Vĩnh Linh vào đêm 22 rạng ngày 23-8-1945, tiếp đến là khởi nghĩa giành chính quyền ở Đông Hà - Cam Lộ vào ngày 24-8-1945, đồng bào các dân tộc Vân Kiều, Pa Cô khởi nghĩa giành chính quyền ở Khe Sanh - huyện lỵ Hướng Hóa vào ngày 25-8-1945.

Tại cuộc mít tinh lớn tổ chức tại thị xã Quảng Trị vào lúc 9 giờ ngày 23-8-1945, thay mặt ủy ban khởi nghĩa tỉnh, đồng chí Trần Hữu Dực trịnh trọng tuyên bố: Thành lập ủy ban nhân dân Cách mạng Lâm thời tỉnh, xóa bỏ chính quyền bù nhìn thân Nhật. Căn cứ Nghị quyết Trung ương khi cuộc khởi nghĩa kết thúc thắng lợi thì ủy ban khởi nghĩa các cấp sẽ chuyển thành ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời, đảm nhiệm quản lý mọi công việc của Nhà nước.

Từ nay, chính quyền thuộc về nhân dân, vì nhân dân và phục vụ nhân dân. Tất cả già, trẻ, gái, trai Quảng Trị thề quyết giữ chính quyền cách mạng đến cùng.

* * *Từ năm 1925 đến năm 1945 là thời kỳ đặc biệt trong tiến trình cách mạng Việt Nam đi vào

quỹ đạo của phong trào cách mạng vô sản thế giới vì mục đích giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp. Đây là thời kỳ mà lãnh tụ Nguyễn ái Quốc dành hết tâm lực dựa vào tuổi trẻ, dựa vào nhân dân để xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời Người cũng đã sáng lập, rèn luyện Đoàn Thanh niên Cộng sản với những đoàn viên đầu tiên và thường xuyên chỉ đạo, theo dõi sự lớn mạnh của Đoàn.

ở Quảng Trị, một lớp thanh niên với lứa tuổi mười tám, đôi mươi đi theo con đường Nguyễn ái Quốc và tự nguyện hiến dâng tuổi thanh xuân cho sự nghiệp cách mạng, bất chấp gươm súng, tù đày dã man của thực dân, đế quốc, phong kiến phản động. Đó là những học sinh, thanh niên trí thức kiên cường như Lê Văn Nhuận (sau đổi thành Lê Duẩn), Trần Hữu Dực, Nguyễn Đình Từ, Đoàn Lân, Trần Ngung, Hoàng Hữu Chấp, Trần Mạnh Quỳ, Hồ Xuân Lưu, Hồ Chơn Nhơn, Lê Chưởng, Trần Công ái, Đoàn Khuê, Đặng Thí, Hồng Chương và nhiều thanh niên khác...

Công lao to lớn của các đoàn viên, thanh niên, đảng viên cộng sản tiền bối ấy đã góp phần xuất sắc xây dựng Đảng, xây dựng Đoàn chẳng những trong phạm vi Quảng Trị mà còn trên mọi miền của đất nước, từ Bắc đến Nam trong thời kỳ hoạt động bí mật (1930 - 1945) đầy gian khổ, khó khăn, đấu tranh quyết liệt với quân thù.

Trong cuộc đấu tranh sống mái với quân thù trong thời kỳ đầu, không ít đoàn viên, thanh niên sa vào tay giặc. Mặc dù bị chúng tra tấn dã man hoặc dùng đủ mọi mánh khóe dụ dỗ, mua chuộc nhưng trước sau như một, anh chị em đoàn viên, thanh niên bị giam ở các nhà tù của thực dân đế quốc vẫn luôn luôn nêu cao tinh thần bất khuất, giữ vững lời thề khi vào Đoàn, vào Đảng, thực sự xứng đáng là đội ngũ dự bị và đội xung kích cách mạng của Đảng bộ Quảng Trị trong các cao trào cách mạng 1930 - 1931, 1936 - 1939, 1940 - 1945.

Sự lớn mạnh và trưởng thành của Đoàn Thanh niên và phong trào thanh, thiếu nhi trong chặng đường 1925-1945 là điều kiện hết sức quan trọng để Đoàn tiếp tục gánh vác nhiệm vụ vẻ vang cùng với các tầng lớp nhân dân trong tỉnh và nhân dân cả nước bảo vệ, xây dựng chính quyền cách mạng, đưa sự nghiệp cách mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo ngày một tiến lên.

CHƯƠNG IIITUỔI TRẺ QUẢNG TRỊ THAM GIA XÂY DỰNG

VÀ BẢO VỆ CHÍNH QUYỀN CÁCH MẠNG,KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC DÂN PHÁP Và CAN THIỆP MỸ (1945 - 1954)

 I. ĐI ĐẦU TRONG VIỆC BẢO VỆ VÀ XÂY DỰNG CHÍNH QUYỀN CÁCH MẠNG, SẲN

SÀNG CHIẾN ĐẤU CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM LƯỢC (9 - 1945 – 12 - 1946) Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 cùng với sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đứng đầu đã mở ra kỷ nguyên mới cho dân tộc Việt Nam - kỷ nguyên độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội. Đây là thắng lợi to lớn đầu tiên ở một nước thuộc địa do Đảng Cộng sản lãnh đạo làm cho chủ nghĩa đế quốc và bọn phản động quốc tế hết sức lo ngại.

Vừa mới ra đời, Nhà nước cách mạng non trẻ đã phải đương đầu ngay với thù trong, giặc ngoài vô cùng nguy hiểm và muôn vàn khó khăn của nền kinh tế vốn đã nghèo nàn lạc hậu, lại bị Pháp - Nhật tranh nhau vơ vét, làm cho tiêu điều kiệt quệ. Đất nước nằm trong tình thế ngàn cân treo sợi tóc.Nhờ sự lãnh đạo sáng suốt, kiên quyết và khôn khéo của Đảng ta và Hồ Chủ tịch, tuổi trẻ cùng nhân dân Việt Nam đã phát triển thế tiến công của Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945... Do đó, chẳng những bảo vệ được chính quyền mà còn đưa cách mạng tiếp tục tiến bước vững chắc, giành thế chủ động ngay từ đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược nước ta lần thứ hai.Ngày 3-9-1945, tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ, Hồ Chủ tịch đề ra sáu nhiệm vụ cấp bách cần làm ngay: Một là, phát động phong trào tăng gia sản xuất để chống nạn đói... Hai là, mở chiến dịch chống nạn mù chữ. Ba là tổ chức càng sớm càng tốt cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đấu phiếu, thực hiện quyền tự do dân chủ cho nhân dân. Bốn là, mở phong trào giáo dục tinh thần cần, kiệm, liêm, chính, để bài trừ những thói hư tật xấu do chế độ cũ để lại. Năm là, bãi bỏ ngay thuế thân... và nghiêm cấm việc hút thuốc phiện. Sáu là, tuyên bố quyền tự do tín ngưỡng và đoàn kết lương giáo.Ngày 25-11-1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra Chỉ thị "Kháng chiến và kiến quốc". Chỉ thị đề ra nhiệm vụ chủ yếu của cách mạng Việt Nam lúc này là củng cố chính quyền, chống thực dân Pháp xâm lược, bài trừ nội phản, cải thiện đời sống nhân dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi đồng bào và tuổi trẻ cả nước tích cực tham gia chống: Giặc dốt, giặc đói, giặc ngoại xâm.Thực hiện chủ trương của Chính phủ và hưởng ứng lời kêu gọi của Bác Hồ, tuổi trẻ Quảng Trị thực sự là lực lượng nòng cốt trong chiến dịch tăng gia sản xuất và cứu đói. Trong Thư gửi các nhà nông, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi: "Tăng gia sản xuất! Tăng gia sản xuất ngay! Tăng gia sản xuất nữa! Đó là cách thiết thực của chúng ta để giữ vững quyền tự do, độc lập ".Hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, với ý thức làm chủ đất nước, cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên cùng các tầng lớp nhân dân rầm rộ tiến quân vào mặt trận sản xuất. Các nhóm tuyên truyền xung phong của thanh niên ở xã, thị trấn, ở thị xã Quảng Trị chia nhau đi kẻ khẩu hiệu, dán panô, áp phích "Không một tấc đất bỏ hoang", "Tấc đất, tấc vàng"... Hàng trăm đội sản xuất được thành lập ở các xóm, thôn do lực lượng thanh niên làm nòng cốt, ngày đêm thay nhau lao động miệt mài trên đồng ruộng, nhiều đội sản xuất ở các huyện đồng bằng kéo nhau lên khai hoang các vùng đất bãi bồi ven sông Nhùng, sông Thạch Hãn, sông Hiếu, sông Bến Hải và ven đồi, trồng các loại rau màu ngắn ngày chống đói. Thiếu nhi các thôn, xã với băng cờ, khẩu hiệu, trống ếch rộn rã cất cao các bài ca cách mạng để cổ động phong trào tăng gia sản xuất và cứu đói. Kết quả phong trào: Sản xuất nông nghiệp được nhanh chóng khôi phục, nạn đói bị đẩy lùi, đời sống vật chất của nhân dân, đặc biệt là nông dân lao động được cải thiện một bước.Đi đôi với phong trào sản xuất nông nghiệp, Đảng và Chính phủ kêu gọi toàn dân nêu cao tinh thần đoàn kết tương trợ đùm bọc lẫn nhau để vượt qua nạn đói. Trong Thư gửi đồng bào toàn quốc ra sức cứu đói, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị với đồng bào cả nước và Người nêu gương thực hiện trước: "Cứ mười ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn ba lần, đem gạo đó (một bữa một bơ) để cứu dân nghèo".Hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, đoàn viên, thanh niên ở các cơ sở của tỉnh ta đã tích cực tham gia vào các đoàn vận động lạc quyên cứu đói như tổ chức "Hũ gạo cứu đói", "Ngày đồng tâm nhịn ăn". Đoàn viên, thanh niên ở các cơ quan: Giao thông, bưu điện, văn hóa, giáo dục, y tế còn có sáng kiến "Lập quỹ tương ái " để giúp các gia đình cán bộ, công nhân viên trong cơ quan đang gặp khó khăn về kinh tế; đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng vũ trang của huyện, của tỉnh lập "Quỹ cứu trợ người nghèo"...Ngày 4-9-1945, Chính phủ ban hành sắc lệnh tổ chức Quỹ độc lập. Tiếp sau đó, Đảng và Chính phủ ta đề ra biện pháp Tuần lễ vàng trong cả nước (từ 17 đến 24-9-1945). Hưởng ứng Tuần lễ vàng, tuổi trẻ và nhân dân Quảng Trị đã dấy lên phong trào thi đua đóng góp tiền của, vàng, bạc, đồng,... trong đó có một số nữ đoàn viên, thanh niên đã ủng hộ cả tư trang,

vật kỷ niệm ngày cưới của mình như hoa tai vàng, nhẫn vàng, xuyến vàng... vào Quỹ độc lập của quốc gia.Thắng lợi của Phong trào tăng gia sản xuất, cứu đói có ý nghĩa chính trị vô cùng to lớn. Nó làm nổi bật tính ưu việt của chế độ mới. Thắng lợi của phong trào Tuần lễ vàng không những có ý nghĩa góp vào nền tài chính, quốc phòng, mà còn chứng tỏ quyết tâm của nhân dân và tuổi trẻ ta quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập mới giành được.Song song với những thắng lợi thu được trên mặt trận sản xuất, cứu đói, nhân dân và tuổi trẻ toàn tỉnh đã lập được nhiều thành tích trên lĩnh vực văn hóa, giáo dục, y tế. Ngay sau ngày Cách mạng Tháng Tám thành công, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đoàn viên, thanh niên ở các cơ sở cũng đi đầu trong cuộc vận động xây dựng nếp sống mới. Cuộc vận động này nhằm mục đích giáo dục lòng yêu nước, yêu lao động, căm thù bóc lột, xây dựng đạo đức cách mạng cho mọi người. Nhận rõ chức năng, nhiệm vụ của mình, đoàn viên, thanh niên hăng hái cùng cán bộ thông tin xã, phường dựng "chòi thông tin " ở khắp các thôn, xóm. Tối đến, cán bộ thông tin (đều là đoàn viên, thanh niên) dùng loa miệng bằng mo cau hoặc cáctông, từ chòi thông tin phát ra các bản tin với nội dung: Tuyên truyền phổ biến chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, loan tin thành tích vừa đạt được trên các mặt kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng, nêu gương "Người tốt, việc tốt" cho mọi người, mọi nhà nghe... Hoạt động văn hóa, văn nghệ mang tính quần chúng rộng rãi, lời ca tiếng hát của cách mạng vang lên khắp xóm thôn, đường phố nhất là vào ban đêm, những buổi hội họp,v.v...Kết quả cuộc vận động cải cách văn hóa, xã hội, xây dựng nếp sống mới đã có tác dụng xóa bỏ phong tục tập quán lạc hậu trong ma chay, cưới xin, xóa bỏ nạn trộm cắp, nghiện hút, đồng thời phát động phong trào toàn dân xây dựng cuộc sống mới vui tươi, lành mạnh.Ngày 8-9-1945, Chính phủ ban hành sắc lệnh thành lập “Nha bình dân học vụ để trông nom việc học của nhân dân". Trong lời kêu gọi chống nạn thất học, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Nhân dân Việt Nam! Muốn giữ vững nền độc lập, muốn làm cho dân mạnh, nước giàu, mọi người Việt Nam phải hiểu biết quyền lợi của mình, bổn phận của mình, phải có kiến thức mới có thể tham gia vào công cuộc xây dựng nước nhà và trước hết phải biết đọc, biết viết chữ Quốc ngữ".Hưởng ứng lời kêu gọi chống nạn thất học của Hồ Chủ tịch, Tỉnh ủy và ủy ban Cách mạng của tỉnh Quảng Trị mở chiến dịch chống nạn mù chữ và giao nhiệm vụ cho đoàn viên, thanh niên làm nòng cốt. Thực hiện chủ trương đó, cả tỉnh đã dấy lên một phong trào học chữ Quốc ngữ sôi nổi từ thành thị đến nông thôn, từ đồng bằng miền biển đến miền núi. Hầu hết các lớp bình dân học vụ đều do đoàn viên, thanh niên đảm nhiệm. Lúc này cả tỉnh như một trường học lớn mở lớp ở bất cứ đâu và bất cứ thời gian nào thuận tiện cho người đi học. Lớp đông có vài ba chục người, lớp ít có vài ba người tùy điều kiện cho phép. Đêm đến, khắp các gia đình trong thôn xóm vang lên tiếng đánh vần, đọc chữ đủ mọi lứa tuổi dưới ánh đèn "dầu chuối", "dầu hỏa" tỏa sáng, tạo ra một bầu không khí mới mẻ, có sức cảm hóa kỳ lạ. Với tinh thần hiếu học, kết quả sau một năm toàn tỉnh đã thanh toán được nạn mù chữ cho hàng vạn người ở độ tuổi dưới 45, trong đó đa số là thanh niên. Đây là một trong những thành tựu cách mạng làm cho nhân dân trong tỉnh nói chung, tuổi trẻ Quảng Trị nói riêng hết sức phấn khởi. Từ chỗ "O tròn như quả trứng gà, ô thời đội mũ, ơ thì thêm râu" nay họ đã đọc được, viết được, tự mình tìm đọc sách, báo của Đảng, của Đoàn, tự mình tìm hiểu đường lối chủ trương của Đảng, Nhà nước và của đoàn thể để có thể góp phần tham gia vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước ngày một hiệu quả hơn.Bên cạnh phong trào diệt giặc dốt, hệ thống giáo dục phổ thông của Quảng Trị trong năm đầu dưới chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phát triển khá mạnh. Hầu hết các xã đều mở được trường tiểu học, thu hút trên một vạn thanh thiếu niên vào học.Công tác y tế, vệ sinh phòng bệnh được chính quyền, đoàn thể các cấp chăm lo xây dựng. Nhiều nam, nữ đoàn viên, thanh niên có trình độ văn hóa "yếu lược"(1) hoặc "primaire"(2) được chính quyền các cấp cử đi dự các lớp đào tạo y tá, hộ sinh do tỉnh mở cấp tốc. Sau khi học xong, số y tá, hộ sinh này đã trở thành lực lượng nòng cốt trong việc xây dựng mạng lưới y tế của tỉnh, phần lớn được cử phụ trách trạm xá ở xã, ở phường, ở cơ quan cấp huyện, cấp tỉnh, trong các lực lượng vũ trang.

Trong điều kiện chính quyền cách mạng bị thù trong giặc ngoài quấy phá, uy hiếp, việc động viên thanh niên tham gia xây dựng lực lượng vũ trang càng trở thành một yêu cầu bức xúc và đã được Trung ương đặc biệt quan tâm ngay từ sau ngày cướp chính quyền về tay nhân dân trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945.Thực hiện chủ trương của Trung ương, ở Quảng Trị, không khí tòng quân và luyện tập quân sự diễn ra sôi nổi mạnh mẽ chưa từng có ở nông thôn cũng như đô thị. Ngoài việc góp phần quyết định thành lập "Chi đội Thiện Thuật"(1) chi đội giải phóng quân đầu tiên của Quảng Trị gồm 1.500 chiến sĩ vào ngày 19-9-1945, lực lượng đoàn viên, thanh niên trong tỉnh còn là lực lượng chủ yếu, chiếm đại bộ phận trong đại đội dân quân Lê Hồng Phong của tỉnh, trong lực lượng dân quân tự vệ ở tất cả các cơ quan cấp tỉnh, cấp huyện, đồn điền, phường, xã...Ngày 23-9-1945, thực dân Pháp gây hấn ở Nam Bộ, mở đầu cuộc xâm lược nước ta lần thứ hai. Đáp lời kêu gọi ủng hộ đồng bào Nam bộ kháng chiến của Chính phủ, tuổi trẻ cùng các tầng lớp khác ở Quảng Trị luôn hướng về Nam, nguyện sát cánh cùng "tuyến đầu" chống đế quốc Pháp xâm lược. Đại đội "Nam tiến" được thành lập ngay, gồm 115 cán bộ, chiến sĩ (hầu hết là đoàn viên, thanh niên), đại đội lên đường tiến vào Nam bằng tàu hỏa (ngày 26-9-1945). Khắp nơi tổ chức mít tinh, biểu tình ủng hộ Nam Bộ kháng chiến.Phong trào tình nguyện giết giặc ngày càng trở nên sôi nổi, mạnh nhất là từ cuối tháng 10-1945, khi một lực lượng quân đội Pháp ở Trung Lào mở cuộc hành quân đánh vào miền Tây Quảng Trị, nhiều học sinh đang tuổi thiếu niên xung phong đi làm liên lạc, nhiều nữ thanh niên tự nguyện gia nhập lực lượng tự vệ hoặc đi làm tiếp tế, cứu thương trong các lực lượng vũ trang. Tất cả thanh niên gác việc riêng, lo việc nước.Về tình hình tổ chức, thực hiện Nghị quyết Hội nghị cán bộ toàn tỉnh (diễn ra trong hai ngày 10 và 11-9-1945), dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Ban Thường vụ Tỉnh ủy mà trực tiếp là đồng chí Đặng Thí - Bí thư Tỉnh ủy, Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh Quảng Trị được chính thức thành lập vào cuối tháng 9 năm 1945. Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Cứu quốc Quảng Trị lâm thời do Thường vụ Tỉnh ủy chỉ định gồm có: Hà Xuân Mỹ, Hồ Ngọc Tích, Trương Công Kỉnh, Trần Nguyên Thảng... Đồng chí Hà Xuân Mỹ giữ chức Bí thư Tỉnh Đoàn(1).Sự chỉ đạo công tác Đoàn ở Quảng Trị từ đây được thông suốt từ Trung ương đến tỉnh, huyện và cơ sở. Sự kiện này là một bước ngoặt quan trọng về mặt tổ chức có tác động mạnh đến sự chuyển biến hoạt động của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi Quảng Trị trong thời gian tới.Sau Hội nghị thành lập Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh, cán bộ Đoàn cấp tỉnh cũng như cấp huyện đều về bám cơ sở, ban ngày đi sâu tìm hiểu tình hình thanh, thiếu nhi, hướng dẫn và động viên thanh, thiếu nhi cùng các tầng lớp nhân dân xây dựng đời sống mới ở cơ sở; ban đêm tổ chức thanh thiếu nhi sinh hoạt, biểu diễn văn nghệ ở các địa điểm tập trung tại nhà trường, đình, chùa, nhà thờ hoặc "đốt lửa trại". Qua đó, tập trung được đông đảo nhân dân để tuyên truyền, giải thích đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước và Mặt trận, đặc biệt phát hiện được số thanh niên đã trải qua thử thách, rèn luyện trong Cách mạng Tháng Tám, đi tiên phong trong các cuộc biểu tình thị uy, cướp chính quyền ở huyện lỵ, tỉnh lỵ đủ tiêu chuẩn để tiến hành làm thủ tục kết nạp vào Đoàn Thanh niên Cứu quốc. Nhờ vậy, sau một thời gian vài ba tháng, số lượng đoàn viên, thanh niên Cứu quốc ở tỉnh tăng lên gấp bội so với trước, tổ chức cơ sở Đoàn (chi đoàn) được thành lập khắp các xã...Đồng chí Hà Xuân Mỹ cùng với các đồng chí trong Tỉnh Đoàn đang tích cực triển khai công tác của Đoàn ở các địa phương trong tỉnh thì được cấp trên điều động vào Huế, cùng với đồng chí Trần Hồng Chương chuẩn bị Đại hội Đoàn Thanh niên Cứu quốc xứ Trung Bộ. Tại Đại hội Đoàn Thanh niên Cứu quốc xứ Trung Bộ, đồng chí Hà Xuân Mỹ được bầu vào Ban Thường vụ Ban Chấp hành xứ Đoàn Thanh niên Cứu quốc Trung Bộ và được phân công đi kiểm tra phong trào thanh niên ở các tỉnh thuộc Trung Bộ(1).Sau một thời gian chuẩn bị, được sự lãnh đạo của Thường vụ Tỉnh ủy và được sự chỉ đạo của Ban Chấp hành xứ Đoàn Trung Bộ, Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh Quảng Trị mở Đại hội đại biểu tại làng Cổ Thành (Triệu Phong) trong tháng 12-1945(1). Sau khi đánh giá tình hình hoạt động của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong tỉnh trong thời gian từ sau Cách mạng Tháng Tám đến nay, Đại hội đã bàn phương hướng hoạt động, trong đó nhấn mạnh: Đoàn viên, thanh niên tỉnh ta phải đi đầu trong phong trào thực hiện Chỉ thị kháng chiến,

kiến quốc của Thường vụ Trung ương Đảng (ra ngày 25-11-1945), tiếp tục tích cực thực hiện nhiệm vụ chống giặc ngoại xâm, trước mắt đoàn viên, thanh niên phải tích cực tham gia các ngày hội: Bầu cử Quốc hội (6-01-1946), bầu cử Hội đồng Nhân dân các cấp trong tỉnh (17-02-1946). Cuối cùng, Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ nhất đã bầu Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn gồm 5 ủy viên: Trần Nguyên Thảng (Việt Tú), Trần Trọng Hoãn (Trần Trọng Tân), Phan Song, Trương Quang Diệu, Hoàng Ngọc Quang. Đồng chí Trần Nguyên Thảng được bầu làm Bí thư Tỉnh Đoàn khóa thứ nhất.

* * *

Thời gian cuối tháng 12-1945 đến 5-01-1946, dưới sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn, đoàn viên, thanh niên ở các huyện, thị xã đã đi đầu trong việc tổ chức tuyên truyền cho toàn thể các tầng lớp nhân dân hiểu rõ ý nghĩa to lớn của cuộc Tổng tuyển cử bầu Quốc hội đầu tiên, bầu Hội đồng Nhân dân các cấp trong tỉnh bằng phổ thông đầu phiếu không phân biệt nam, nữ, giàu nghèo, tôn giáo. Mọi người dân "từ 18 tuổi trở lên, đều có quyền bầu cử và ứng cử. Quốc dân Đại hội do nhân dân tự nguyện bầu ra là cơ quan quyền lực cao nhất của Nhà nước cách mạng, thay mặt nhân dân định ra Hiến pháp"(1). Trước ngày bỏ phiếu, Mặt trận Việt Minh ở các khu vực đã họp cử tri phổ biến lời kêu gọi đồng bào cả nước của Chủ tịch Hồ Chí Minh (5-01-1946). Lời kêu gọi viết: "Ngày mai là một ngày đầu tiên trong lịch sử Việt Nam mà nhân dân ta bắt đầu hưởng dụng quyền dân chủ của mình"... "Ngày mai, quốc dân ta sẽ tỏ cho thế giới biết rằng: Dân Việt Nam ta đã: Kiên quyết đoàn kết chặt chẽ, kiên quyết chống bọn thực dân; kiên quyết tranh quyền độc lập..."(2).Ngày 6-01-1946, mọi cử tri đang ở lứa tuổi thanh niên hăng hái, nô nức đi bầu cử đại biểu Quốc hội. Các đại biểu do Mặt trận Việt Minh giới thiệu như: Lê Thế Hiếu, Đặng Thí, Trần Mạnh Quý, đều được sự tín nhiệm tuyệt đối của tuổi trẻ và các tầng lớp nhân dân trong tỉnh.Tiếp đến, ngày 17-02-1946, Quảng Trị tiến hành bầu cử Hội đồng Nhân dân tỉnh và Hội đồng Nhân dân xã, phường. Kết quả có nhiều nam, nữ đoàn viên, thanh niên Cứu quốc ở cơ sở được bầu vào Hội đồng Nhân dân các cấp.Thực hiện Nghị quyết Hội nghị toàn tỉnh (tháng 3-1946), dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh đã mở đợt sinh hoạt chính trị trong đoàn viên, thanh niên làm cho mọi người thấy rõ những đóng góp tích cực của tuổi trẻ Quảng Trị và nhân dân Quảng Trị trên các lĩnh vực kinh tế - xã hội - quốc phòng - an ninh đã góp phần cùng cả nước vượt qua được những khó khăn, thử thách ban đầu tưởng như không thể vượt qua nổi; đồng thời nhận rõ: "Muốn hoàn toàn giải phóng cho Tổ quốc phải chống chủ nghĩa thực dân". Đoàn viên Thanh niên Cứu quốc ở các cơ sở đi đầu trong việc tuyên truyền giải thích sâu rộng trong quần chúng nhân dân hiểu rõ chủ trương "hòa để tiến" của Đảng ta là đúng, kiên quyết chống lại các xu hướng "tả", hữu khuynh, chống biểu hiện bi quan, dao động hoặc chủ quan mất cảnh giác trong việc thi hành "Hiệp định sơ bộ 6-3"; đề phòng thực dân Pháp bội ước, phải tiếp tục chuẩn bị để kháng chiến lâu dài, kín đáo, thực lực về quân sự vẫn duy trì và phát triển...; thực hiện sách lược khôn khéo, mềm dẻo, nhằm đuổi mau quân Tưởng về nước....Sau đợt sinh hoạt chính trị, ngoài việc tiếp tục tòng quân, luyện tập quân sự; hàng vạn đoàn viên, thanh niên trong tỉnh tham gia các đội sản xuất, cùng với nông dân lao động của các đội sản xuất ở vùng đồng bằng, tích cực chuẩn bị các khu căn cứ kháng chiến của làng, của xã, của huyện...Tháng 6-1946, Tổng Đoàn Thanh niên Việt Nam - Mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên đã ra đời do Đoàn Thanh niên Cứu quốc làm nòng cốt(1). Theo tinh thần đó các cơ sở Đoàn cũng như công tác Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi phát triển mạnh ở hầu khắp các công sở, các đơn vị bộ đội, các trường học, làng xã, phường, đường phố ở tỉnh Quảng Trị.Cùng lúc này, thực hiện âm mưu thâm độc của thực dân Pháp, các tổ chức gián điệp tăng cường hoạt động. Chúng tung người, tung tiền, móc nối bọn tay sai cũ của Pháp còn ẩn náu ở các nơi trở lại hoạt động chống phá cách mạng, chúng tuyên truyền xuyên tạc: "Việc ta ký Hiệp định sơ bộ 6-3 là bán nước", nhằm gây chia rẽ giữa Đảng, Chính phủ ta với nhân dân ta. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng vũ trang, nhất là trong lực lượng an ninh có nhiệm vụ nắm tình hình bọn hoạt động phá hoại và đã

kịp thời trấn áp, phá tan các tổ chức Việt quốc và bọn phản động đội lốt tôn giáo âm mưu bạo loạn ở Nam Đông, Nam Tây, Vạn Kim, Nhan Biều...Trong bối cảnh đó, Đại hội Đảng bộ Quảng Trị lần thứ nhất vẫn được triệu tập từ 28 đến 30-6-1946. Đại hội tập trung phân tích đánh giá tình hình, thấy bộ mặt xâm lược của thực dân Pháp ngày càng lộ rõ: Bằng những hành động trắng trợn vi phạm Hiệp định sơ bộ, Pháp ráo riết chuẩn bị mở rộng chiến tranh ra cả nước... Khi quân Tưởng rút, phần lớn bọn tay sai chạy theo chúng, nhưng còn một số khá đông thay thầy đổi chủ ở lại làm tay sai cho Pháp. Âm mưu thâm độc nhất và cũng là kế hoạch mạo hiểm nhất của chúng là câu kết với Pháp nhằm lật đổ Chính phủ ta. Trước tình hình đó, Đại hội ra Nghị quyết: Ta phải khẩn trương xây dựng, phát triển lực lượng vũ trang cách mạng, đồng thời đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa; thành lập Hội Liên Việt tỉnh, phát triển các đoàn thể: Thanh niên, Phụ nữ...Sau Đại hội, 80 đoàn viên, thanh niên dân quân, tự vệ thuộc hai huyện Triệu Phong, Hải Lăng được tuyển, bổ sung vào đại đội Lê Hồng Phong. Đại đội Lê Hồng Phong là tiền thân của bộ đội địa phương Quảng Trị, có nhiệm vụ vừa phát triển lực lượng qua các đợt thanh niên tòng quân, vừa hướng dẫn anh chị em thanh niên dân quân tự vệ ở các huyện và các xã, phường, cơ quan, vừa công tác, sản xuất tự túc, đồng thời luôn luôn ở tư thế sẵn sàng chiến đấu khi Pháp phản bội Hiệp định sơ bộ, gây chiến tranh...Tháng 7-1946, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ nhất, Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh đã tổ chức đợt sinh hoạt chính trị trong đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh. Qua đợt học tập, mọi đoàn viên và thanh niên thấy rõ: Quân và dân ta nghiêm chỉnh thi hành các điều khoản trong Hiệp định sơ bộ 6-3; trái lại, thực dân Pháp với bản chất hiếu chiến và dã tâm xâm lược, đã chà đạp những điều khoản đã ký với ta. ở phía Tây Quảng Trị, giặc Pháp đã tổ chức một đợt tấn công đánh bật lực lượng liên quân Việt - Lào, áp sát biên giới, đưa quân chốt giữ các vị trí quan trọng hai bên trục đường 9. ở miền Nam, quân Pháp không những không ngừng bắn mà tiếp tục hành quân càn quét "bình định" xúc tiến việc thành lập "Chính phủ lâm thời của Nam kỳ". ở miền Bắc, quân Pháp chiếm đóng thêm nhiều nơi ngoài quy định của Hiệp định sơ bộ. Chúng âm mưu tìm cách trì hoãn, kéo dài cuộc thương lượng ở Fôngtennơblô (khai mạc vào ngày 6-7-1946). Chúng trắng trợn triệu tập "Hội nghị Liên bang Đông Dương" ở Đà Lạt vào ngày 01-8-1946 trong khi cuộc đàm phán giữa ta và Pháp đang tiến hành. Ngay trong đợt sinh hoạt chính trị, tuổi trẻ và nhân dân Quảng Trị đã tổ chức mít-tinh, biểu tình cực lực phản đối hành động xâm lược của đế quốc Pháp, càng ra sức củng cố xây dựng lực lượng cách mạng, đẩy mạnh sản xuất, quyết tâm thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quảng Trị lần thứ nhất.Trong dịp kỷ niệm một năm ngày Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh (02-9-1946), ủy ban Hành chính tỉnh đã tổ chức triển lãm tại thị xã Quảng Trị. Cuộc triển lãm đã giới thiệu thành tựu trên các mặt kinh tế - xã hội. Trên mặt trận sản xuất: Công điền, công thổ được chia lại một cách công bằng cho mọi công dân, không phân biệt nam nữ; toàn tỉnh đã huy động hàng vạn ngày công chủ yếu là của đoàn viên, thanh niên trong tỉnh làm thủy lợi: Đắp đập Lá Hẹ, Cánh Hòm, Chợ Cầu, đào sông Ngô Xá - La Duy, đào ngòi Duân Kinh, đắp đê chống lũ ở các cánh đồng: Cu Hoan, Diên Sanh, Trường Sanh... Kết quả về diện tích gieo cấy và sản lượng lương thực đều tăng hơn so với trước. Nạn đói ở Quảng Trị chấm dứt. Trên mặt trận giáo dục, sau một năm toàn tỉnh đã thanh toán xong nạn mù chữ. Các lớp học phổ thông tiểu học ở thị xã, tỉnh lỵ cũng như ở các thị trấn, các khu vực dân cư trong tỉnh đều khai giảng đúng thời gian quy định, thu hút số lượng con em nhân dân lao động đến trường đông hơn trước rất nhiều. Trong Tuần lễ vàng, riêng vàng toàn tỉnh đã bỏ vào "Quỹ độc lập" của Chính phủ được 4kg vàng mười.Trong niềm tự hào phấn khởi với những thành tựu đã đạt được (có sự đóng góp xứng đáng của hàng ngàn đoàn viên, thanh niên Cứu quốc và hàng vạn thanh niên công nhân, nông dân, tiểu tư sản), tuổi trẻ và nhân dân Quảng Trị đã góp phần cùng cả nước đưa cuộc cách mạng của nước ta từ chỗ ở trong thế "ngàn cân treo sợi tóc" đã chuyển sang một thế vững chắc sẵn sàng đối phó với mọi âm mưu mở rộng chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp.Trước khả năng hòa hoãn giảm dần, khả năng chiến tranh lan rộng, ngày 14-9-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký với Chính phủ Pháp một bản "Tạm ước" với thiện chí đẩy lùi và ngăn

chặn nguy cơ chiến tranh, mong muốn giải quyết với Pháp hướng con đường thương lượng, nhưng thực dân Pháp đã bội ước và ngày càng lấn tới.Ngày 19-10-1946, Thường vụ Trung ương Đảng triệu tập Hội nghị quân sự toàn quốc lần thứ nhất do Tổng Bí thư Trường Chinh chủ trì. Xuất phát từ nhận định: "Không sớm thì muộn Pháp sẽ đánh mình và mình cũng nhất định phải đánh Pháp"(1). Hội nghị đề ra chủ trương và một số biện pháp thiết thực cả về tư tưởng và tổ chức để quân và dân cả nước sẵn sàng bước vào cuộc chiến đấu chống Pháp.Sau khi quán triệt Nghị quyết Hội nghị quân sự toàn quốc, Hội nghị cán bộ Đảng toàn tỉnh Quảng Trị họp vào cuối tháng 10-1946, thống nhất đề ra nhiệm vụ: • Tăng cường Ban Chỉ huy tự vệ các cấp, tổ chức cuộc diễn tập chiến đấu trong toàn tỉnh.• Tiến hành phá hoại quốc lộ số 1, quốc lộ số 9, đường xe lửa, phá hoại các ngôi nhà xây dựng kiên cố ở thị xã, thị trấn, xây dựng các tuyến phòng ngự.• Di chuyển công binh xưởng từ Như Lê (Hải Lăng) ra Hảo Sơn (Gio Linh).Thực hiện Nghị quyết Hội nghị cán bộ toàn tỉnh, với tinh thần: "nêu cao ý chí của thanh niên, nguyện chiến đấu, hy sinh đến cùng chống thực dân Pháp xâm lược", tất cả nam nữ thanh niên ở các cơ sở đều tham gia dân quân tự vệ, làm nòng cốt trong việc phá hoại cầu, đường, đào chiến hào, lập tuyến phòng ngự quanh tỉnh lỵ và các huyện lỵ: Hải Lăng, Triệu Phong, Cam Lộ, Gio Linh, Vĩnh Linh, Khe Sanh - Hướng Hóa.Trong "công việc khẩn cấp bây giờ" (viết ngày 5-11-1946), Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: "Ta phải hiểu và phải cho dân hiểu rằng cuộc kháng chiến sẽ rất gay go, cực khổ. Dù địch thua đến chín mươi chín phần trăm nó cũng ráng sức cắn lại. Vì nó thất bại ở Việt Nam thì toàn bộ cơ nghiệp đế quốc nó sẽ tan hoang". Vì vậy toàn dân và toàn quân ta phải: "tổ chức du kích khắp nơi, tăng gia sản xuất khắp nơi. Dù phải rút khỏi các thành phố, ta cũng không cần. Ta sẽ giữ tất cả thôn quê". Người khẳng định: “Cuộc kháng chiến sẽ gay go, lâu dài, gian khổ nhưng nhất định thắng lợi”. "Cố ráng sức qua khỏi mùa đông lạnh lẽo thì ta gặp mùa xuân".Pháp không chịu ngừng bắn ở miền Nam theo quy định trong Tạm ước (14-9). Chúng đánh chiếm Hải Phòng và Lạng Sơn ngày 20-11, bịt hai cửa ngõ đường thủy và đường bộ vào Việt Nam. Tiếp đó, chúng đổ thêm quân lên Đà Nẵng. Những hành động đó báo hiệu cuộc chiến tranh toàn cục đã gần kề...Trước tình hình đó, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Tỉnh Đoàn Thanh niên Cứu quốc Quảng Trị chủ trương động viên toàn thể đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng tự vệ sẵn sàng chiến đấu; lực lượng đoàn viên, thanh niên ở các làng xã lên phương án sơ tán dân lên vùng tiền chiến khu, lực lượng đoàn viên, thanh niên ở cơ quan lên phương án di chuyển máy móc, hồ sơ tài liệu lên chiến khu khi có lệnh...Thực tế cho thấy khả năng hòa hoãn không còn. Địch đã công khai tuyên bố chúng sẽ hành động sáng 20-12 nếu Chính phủ ta khước từ những điểm nêu trong tối hậu thư của chúng (đã gởi cho ta). Ngày 18-12-1946, Thường vụ Trung ương họp ở Vạn Phúc (Hà Tây) hạ quyết tâm phát động toàn dân kháng chiến và quyết định “đánh trước để giành chủ động"(1).Chấp hành Nghị quyết của Hội nghị Thường vụ Trung ương Đảng, 9 giờ tối ngày 19-12-1946 bản Mệnh lệnh toàn quốc kháng chiến được phát trên Đài Tiếng nói Việt Nam. Bản mệnh lệnh kêu gọi: "Bọn thực dân Pháp đã bội ước, chúng liên tiếp tấn công Thủ đô Hà Nội. Tổ quốc đang lâm nguy. Quân đội, dân quân du kích toàn quốc hãy nhất tề đứng lên giết giặc cứu nước"(2).II. TUỔI TRẺ QUẢNG TRI HƯỞNG ỨNG LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN CỦA BÁC HỒ, ANH DŨNG CHIẾN ĐẤU CHỐNG THỰC DÂN PHÁP VÀ CAN THIỆP MỸ (20-12-1946 - 20-7-1954) Cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ. Ngày 20-12-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Trung ương Đảng và Chính phủ, kêu gọi đồng bào cả nước: “Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta đã nhân nhượng, nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa. Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ. Hỡi đồng bào! Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc, hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp, cứu Tổ quốc...."

Đáp lời kêu gọi của Bác Hồ, tuổi trẻ Quảng Trị cùng toàn dân nhất tề đứng lên kháng chiến cứu nước. Trong những ngày cuối tháng 12-1946 và đầu tháng 1-1947, đoàn viên, thanh niên ở các địa bàn cùng với lực lượng thanh niên tự vệ phối hợp với Vệ quốc quân đào hào, đắp ụ, dựng chướng ngại vật dọc quốc lộ số 1, số 9, các đường phố lớn trong thị xã tỉnh lỵ, phá cầu cống, gấp rút hoàn thành các tuyến phòng ngự quanh thị xã Quảng Trị, quanh các thị trấn, cắm cọc ngăn sông, triệt để phá hoại các nơi mà địch có thể lợi dụng trú quân, đóng đồn bốt. Lực lượng thanh niên tự vệ của các cơ quan đóng ở tỉnh lỵ, các huyện lỵ, làm nhiệm vụ cấp tốc di chuyển phương tiện làm việc, kho tàng nguyên liệu, lương thực, thực phẩm lên các khu căn cứ hoặc đào hầm cất giấu tại chỗ....Những việc làm tích cực đó về sau đã có tác dụng ngăn chặn, hạn chế các mũi tiến công của địch bằng đường bộ, đường thủy hoặc gây khó khăn thiếu thốn cho địch trong những ngày đầu kháng chiến nhất là về lương thực, thực phẩm....Ngày 10-01-1947, quân Pháp ở vùng biên giới Việt Lào bắt đầu mở đợt tiến công đánh chiếm Khe Sanh, Lao Bảo, đường 9. Địch dùng lực lượng mạnh bộ binh, cơ giới, máy bay để tấn công, nhưng trước sự đánh trả quyết liệt của quân dân và thanh niên Quảng Trị, địch phải mất 38 ngày mới vượt qua được đoạn đường 82km (từ Lao Bảo đến Đông Hà). Ta đã thực hiện được chủ trương tiêu hao gần 300 tên địch, ngăn chặn địch từng bước làm cho địch không thực hiện được âm mưu tiến nhanh về giải phóng cho quân Pháp đang bị bao vây ở Huế. Địch buộc phải đổ quân từ vùng biển Phú Lộc lên. Sau khi giải vây Huế, giặc Pháp đánh thọc ra Bắc Thừa Thiên, Nam Quảng Trị...ở thị xã Quảng Trị, thực hiện phương châm "tiêu thổ kháng chiến", người già, phụ nữ, trẻ em ở nội thị và ngoại thị đều tản cư lên Phong An, Hải Đạo... Hầu hết đoàn viên, thanh niên thị xã cùng với lực lượng tự vệ, bộ đội trung đoàn Thiện Thuật, bộ đội khu IV bố trí trận địa, bom giật, bom treo... cả thị xã như một cái bẫy khổng lồ chờ địch.5 giờ 30 phút ngày 16-02-1947, sau loạt pháo của địch bắn vào thành vừa dứt, bộ binh địch xông vào thị xã, lập tức bị súng của bộ đội và thanh niên tự vệ thị xã chống trả. Quân địch phải khựng lại dưới lưới lửa dày đặc của ta. Mìn, địa lôi chớp sáng, nhiều loại bom mìn từ trên cây chụp xuống, từ dưới đất tung lên, dồn giặc Pháp và bọn tay sai vào chân tường thành, gần 100 tên bị diệt, hàng chục tên khác bị thương. Cuối cùng do tương quan lực lượng nghiêng hẳn về phía địch cả quân số và phương tiện cũng như trang bị vũ khí nên các chiến sĩ ta chấp hành lệnh của Ban Chỉ huy, trực tiếp là đồng chí Hùng Việt, Trung đoàn trưởng Trung đoàn Thiện Thuật, bộ đội và thanh niên tự vệ ta vừa chiến đấu, vừa vượt qua vòng vây dày đặc của kẻ thù ra ngoài thị xã để củng cố và xây dựng. Đại đội ở Tri Bưu chống cự với địch suốt cả ngày, mãi đến 16 giờ mới rút về An Tiêm, 20 chiến sĩ trẻ của Trung đoàn Thiện Thuật và tự vệ thị xã "Cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh" đã xung phong ở lại, dùng lựu đạn diệt thêm nhiều địch, bẻ gãy nhiều đợt tiến công và cuối cùng đã hy sinh anh dũng. Các tổ cảm tử khác gồm đảng viên trẻ, đoàn viên, thanh niên của bộ đội và tự vệ thị xã cố thủ trong các hầm bí mật. Đến ngày thứ ba, thứ tư (sau trận đánh 16-2), bom của ta vẫn còn nổ trong thị xã, hơn 200 tên địch chết và hàng trăm tên khác bị thương"(1).Thắng lợi bước đầu khi giặc Pháp trở lại đánh chiếm nước ta tại mặt trận đường 9 và thị xã tỉnh lỵ Quảng Trị đã có tác dụng củng cố lòng tin của tuổi trẻ và các tầng lớp khác ở Quảng Trị vào sự lãnh đạo của Đảng, vào lực lượng vũ trang cách mạng; động viên khích lệ quân dân và thanh niên ở các địa bàn vượt qua khó khăn ác liệt, tổ chức đánh địch trong thời gian tới.Ngày 17-02-1947, Thường vụ Tỉnh ủy họp mở rộng tại làng Lại An (Gio Linh). Sau khi đánh giá tình hình địch, ta, Hội nghị quyết định bám đất, bám dân giữ vững cơ sở, khôi phục lực lượng cách mạng ở vùng địch chiếm đóng, kiên quyết phá tan kế hoạch lập ngụy quyền, ngụy quân của địch.Thực hiện Nghị quyết của Thường vụ Tỉnh ủy, đêm 20-01-1947, một số chiến sĩ trẻ trong lực lượng vũ trang của huyện Triệu Phong đột nhập vào trướng phủ, ném lựu đạn vào nơi đóng quân của địch, diệt một số tên. Cùng đêm đó, một số chiến sĩ trẻ khác tấn công nhà Thương Chánh (chợ Sãi), giết 6 tên Pháp, phá một xe Jeep. Ngày 21-02-1947, một đội biệt động gồm đoàn viên, thanh niên hoạt động ở Phú Long (Hải Phú) phục kích bắn chết 3 tên Pháp. Ngày 12-3-1947, một chiếc xe Jeep của địch từ Huế theo quốc lộ số 1 ra thị xã Quảng Trị, khi ngang qua làng Đại Nại, bị một số thanh niên tự vệ của xã Hải Quang phục kích,

giết 2 tên Pháp, 1 sĩ quan ngụy... Chiến công đầu đó đã làm cho quân dân nức lòng, các chiến sĩ trẻ thêm tự tin nâng cao quyết tâm đánh địch.Sau một thời gian dừng lại ở thị xã Quảng Trị, Đông Hà củng cố lực lượng, ngày 27-3-1947, giặc Pháp chia làm hai cánh đánh chiếm Gio Linh. Ngày 30-3-1947, chúng đánh chiếm Vĩnh Linh, dọc đường tiến quân, ở đâu giặc Pháp cũng vấp phải sự kháng cự của quân dân và thanh niên tỉnh ta. Song trong điều kiện lực lượng vũ trang vừa mới thành lập, chưa có kinh nghiệm, lại bị thiếu thốn mọi bề, nhất là về vũ khí, phương tiện chiến tranh, nên ta vừa chiến đấu, vừa rút lui để bảo toàn lực lượng; vừa chiến đấu vừa tạo điều kiện cho nhân dân thực hiện: "Vườn không, nhà trống" trước khi giặc Pháp kéo đến chiếm đóng.Đầu tháng 4-1947, cơ quan lãnh đạo của Đảng và các đoàn thể cấp tỉnh từ Tây Vĩnh Linh quay trở lại Tây Triệu Hải. Ngày 14-4-1947, sau khi kiểm điểm tình hình, Tỉnh ủy quyết định thiết lập chiến khu Ba Lòng (xã Triệu Nguyên), phát động phong trào trừ gian, phá hội tề ở vùng địch kiểm soát.Thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, một số đồng chí trong Tỉnh Đoàn như Trần Trọng Hoãn(1) được Tỉnh ủy điều sang chỉ huy đội biệt động đường 9, Phan Song được phân công về làm Phó Bí thư huyện Đảng bộ Gio Linh, các đồng chí Đặng Đồng, Trương Quang Diêu bổ sung vào Huyện ủy Triệu Phong... Số ủy viên trong Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Thanh niên Cứu quốc Quảng Trị còn lại, tập trung chỉ đạo phong trào thanh niên, tổ chức tuần tra canh gác, giúp dân thu hoạch vụ mùa tháng tư, sản xuất vụ "trái" 1947. Lực lượng đoàn viên, thanh niên ở cơ quan cấp huyện, cấp tỉnh và ở xưởng in, công binh xưởng Đội Quyên bám trụ ở tiền chiến khu hoặc đóng ở chiến khu, ngoài việc bảo đảm công tác chuyên môn, đêm đến bí mật trở về vùng tạm bị địch chiếm cùng nhân dân sản xuất, thu hoạch lúa màu góp phần giải quyết một phần lương thực, thực phẩm cho cơ quan, đơn vị, đồng thời đi đầu trong việc tổ chức sản xuất rau màu ở vùng tiền chiến khu, chiến khu để tự túc... Trong đó có Huyện Đoàn Triệu Phong đã tổ chức trại sản xuất của thanh niên tại Đá Nổi (xã Triệu Nguyên) do đồng chí Nguyễn Như Nguyện làm trại trưởng, với mục đích của trại là tập họp một số thanh niên, thiếu niên (con em của một số cán bộ hoạt động ở vùng tạm chiến) vừa tăng gia sản xuất, chăn nuôi, tự túc và đóng góp một phần vào kinh phí hoạt động của Tỉnh Đoàn, vừa tổ chức học tập văn hóa cho đoàn viên, thanh thiếu niên (giữa năm 1947 có 50 học viên), về sau số lượng đoàn viên, thanh thiếu nhi ở trại sản xuất ngày càng tăng lên. Đến năm 1948, trại sản xuất của thanh niên Triệu Phong chuyển thành trại sản xuất của thanh niên toàn tỉnh và do Tỉnh Đoàn quản lý(1).Với đường lối thanh vận đúng đắn, Đảng ta luôn luôn tin tưởng ở tinh thần yêu nước, ý chí chống giặc ngoại xâm của thanh niên. Tháng 4-1947, Đảng triệu tập Hội nghị cán bộ Trung ương để bàn về công tác vận động thanh niên trong công cuộc kháng chiến. Hội nghị cán bộ Trung ương chỉ rõ: "Nhiệm vụ thiết thực của thanh niên trong thời kỳ này là tham gia bộ đội, dân quân để tác chiến, giúp đỡ việc tản cư, bình dân học vụ và tiểu học, đoàn kết các hạng thanh niên, động viên thanh niên ra cứu nước"(2). Dưới ánh sáng của Hội nghị cán bộ Trung ương, công tác vận động thanh thiếu nhi ở Quảng Trị được đẩy mạnh hơn trước. Tất cả thanh, thiếu nhi đều hướng theo mục đích kháng chiến, kiến quốc. Chẳng hạn thanh niên ở thị xã, thị trấn, vùng tạm chiếm một lòng hướng về cách mạng, cương quyết không đi lính cho Pháp, không vào "Bảo vệ quân", "Hương vệ", "Hương binh", "Không hợp tác với Pháp", "Không đưa đường dẫn lối cho giặc Pháp càn quét, cướp của giết người”. Đoàn viên, thanh niên trong dân quân, tự vệ giữ vai trò nòng cốt trong các cuộc chống địch càn quét. Sau mỗi trận càn, đoàn viên, thanh niên cũng là lực lượng đi đầu trong việc giúp dân giải quyết thương vong, dựng lại nhà cửa... mau chóng ổn định đời sống cho nhân dân...Có thể nói, trong những ngày đầu kháng chiến chống thực dân Pháp, đoàn viên, thanh niên là lực lượng chủ yếu góp phần cùng nhân dân trong tỉnh và cả nước làm thất bại âm mưu "đánh nhanh, thắng nhanh" của giặc Pháp.Tháng 1-1948, Tỉnh Đoàn mở Hội nghị cán bộ Đoàn toàn tỉnh tại Khe Su (xã Triệu Nguyên). Sau khi quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quảng Trị lần thứ 2 (11-1947), Hội nghị cán bộ Đoàn toàn tỉnh chỉ rõ: Trong thế giằng co của một chiến trường địch hậu, giặc Pháp tập trung lực lượng đánh phá trên các địa bàn nhất là ở đồng bằng, hết đợt này đến đợt khác nhằm dập tắt phong trào kháng chiến của nhân dân ta ngay từ đầu, với âm mưu

dùng Bình-Trị-Thiên tấn công ra vùng Thanh-Nghệ-Tĩnh... Song chúng đã bị quân và dân tỉnh ta cùng quân và dân hai tỉnh: Thừa Thiên, Quảng Bình chặn đánh quyết liệt, gây cho chúng nhiều thiệt hại. Quân và dân Quảng Trị vẫn làm chủ đồi núi và nhiều nơi ở đồng bằng, bảo đảm liên hoàn giữa đồng bằng với miền núi, nối chiến khu Quảng Trị với chiến khu của hai tỉnh: Thừa Thiên, Quảng Bình.Thành tựu đó nói lên sự tiếp thu, vận dụng sáng tạo đường lối chủ trương của Đảng, Chính phủ và Mặt trận vào đặc điểm tình hình của địa phương, sự nỗ lực phi thường của toàn Đảng bộ, quân và dân trong tỉnh, trong đó có sự đóng góp to lớn của tuổi trẻ Quảng Trị.Trên cơ sở đó, Hội nghị cán bộ Đoàn toàn tỉnh nhất trí Nghị quyết: Toàn Đoàn phải nhận thức đúng tầm quan trọng của công tác thanh niên, tập trung thực hiện Chỉ thị (tháng 9-1947) của Trung ương Đảng: "Công tác vận động thanh niên đều hướng theo mục đích kháng chiến, kiến quốc. Động viên thanh niên phải tuân theo tính chất, năng lực của từng giới như thanh niên lao động nằm trong công binh xưởng tăng gia sản xuất để kháng chiến, thanh niên trí thức học tập và sáng tạo để kháng chiến kiến quốc, thanh niên nông thôn tham gia du kích, dân quân, xung phong giết giặc cứu nước"(1).Về tổ chức, Hội nghị bổ sung 6 đồng chí vào Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn và phân công: Trần Nguyên Thảng: Bí thư; Lê Văn Bằng và Dương Quang Thuận: ủy viên Thường vụ. Các ủy viên chấp hành gồm có: Dương Tường: phụ trách văn hóa, văn nghệ; Nguyễn Duy Bình: Phụ trách Bình dân học vụ Tỉnh Đoàn; Nguyễn Bá Linh: Bí thư Huyện Đoàn Hải Lăng; Lê Mạnh Thái: Bí thư Huyện đoàn Triệu Phong; Hoàng Lữ Quang: Bí thư Huyện Đoàn Cam Lộ; Nguyễn Như Nguyện: Phụ trách trại sản xuất; Nguyễn Quang Tạo: Phụ trách thanh niên công giáo; Phan Thị Mỹ Công: Phụ trách nữ công.Hội nghị chủ trương: Tích cực củng cố kiện toàn Ban Chấp hành Đoàn ở cơ sở, mở đợt sinh hoạt chính trị học tập cuốn sách "Kháng chiến nhất định thắng lợi" của Tổng Bí thư Trường Chinh nhằm giúp tất cả đoàn viên, thanh niên trong tỉnh nhận rõ: Mục đích cuộc kháng chiến của nhân dân ta là tiêu diệt lực lượng địch trên đất nước ta, đè bẹp ý chí xâm lược của địch, lấy lại toàn bộ đất nước. Cuộc chiến tranh cách mạng của nhân dân ta chống lại thực dân Pháp xâm lược để giành độc lập và tự do là một cuộc chiến tranh tự vệ, chiến tranh giải phóng, chiến tranh chính nghĩa. Cuộc kháng chiến của ta là một cuộc chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện, lâu dài và gian khổ, bao gồm các mặt quân sự, chính trị, kinh tế và văn hóa, trong đó đấu tranh vũ trang là hình thức chủ yếu...Kết quả sau đợt học tập, trình độ nhận thức của đoàn viên, thanh niên Cứu quốc, của các tầng lớp thanh niên trong tỉnh được nâng lên một bước, một lòng tin tưởng tuyệt đối: "Dưới tay lái tài tình của Chủ tịch Hồ Chí Minh, con tàu Việt Nam với đoàn thủy thủ dũng cảm của nó, nhất định sẽ tránh được mọi đá ghềnh, vượt cơn sóng cả, để cập bến vinh quang".Được sự chỉ đạo của Tỉnh Đoàn, Ban Chấp hành Đoàn các cấp được kiện toàn, chú trọng công tác thanh niên, thiếu niên ở cơ sở, góp phần đẩy mạnh phong trào kháng chiến ở từng địa bàn: Tuổi trẻ trong các tiểu đoàn 301 (13), 302 (14), 310 (15) của Trung đoàn 95 (Thiện Thuật) đẩy mạnh tác chiến du kích, tiêu hao sinh lực địch, làm cho địch tiếp tục sa lầy tại chính vùng đất mà chúng cho là an toàn nhất; lực lượng thanh niên dân quân, tự vệ, du kích ở thị xã, thị trấn, vùng tạm chiếm kiên quyết trừng trị bọn Việt gian phản động, vận động nhân dân làm công tác văn hóa, giáo dục, y tế. Phong trào phát triển toàn diện và lên mạnh từ sau chiến thắng Việt Bắc (Thu - Đông 1947), tạo ra bầu không khí hồ hởi, phấn khởi trong tuổi trẻ và các tầng lớp khác, nhất là ở vùng chiến khu Ba Lòng, Hải Đạo, Cùa, vùng tiền chiến khu và vùng chợ Cạn. Lúc này, để kịp thời khắc phục nhược điểm "quan hệ giữa Thanh niên Cứu quốc và Liên đoàn Thanh niên Việt Nam không được quy định rõ ràng, gây ra tình trạng dẫm chân nhau về công tác"(1), Tỉnh Đoàn đã mở lớp bồi dưỡng công tác thanh niên tại thôn Xuân Khê, xã Phong Sơn (nay là xã Triệu ái, huyện Triệu Phong) cho 30 cán bộ Đoàn ở cơ sở thuộc các huyện đồng bằng trong tỉnh. Lớp học do đồng chí Dương Quang Thuận phụ trách. Với tinh thần "Học kinh nghiệm cũ, tiến hành công tác mới", lớp học đã giúp cho cán bộ Đoàn nhận thức sâu sắc: Công tác dân vận phải lấy việc cải thiện đời sống nhân dân làm cốt yếu; hết sức tránh bệnh hẹp hòi, phải gần gũi, thuyết phục, tổ chức, đoàn kết các tầng lớp thanh niên; phải mạnh bạo giao việc, nâng đỡ, dìu dắt thanh niên, thiếu niên, nhi đồng, học sinh; đặc biệt chú trọng tầng lớp thanh niên công nhân, thanh niên nông dân; thuật vận động quần chúng (nhất là trong vùng địch tạm chiếm) phải linh hoạt.

Về địch, sau thất bại ở Việt Bắc, để tiếp tục chiến tranh, Pháp buộc phải chuyển hướng chiến lược; từ "đánh nhanh thắng nhanh" chuyển sang "đánh kéo dài" với chính sách căn bản là "dùng người Việt đánh người Việt", "lấy chiến tranh nuôi chiến tranh", từ tập trung quân lực tấn công ồ ạt vào căn cứ hậu phương ta hòng nhanh chóng tiêu diệt đầu não của cuộc kháng chiến và bộ đội chủ lực của ta, chuyển sang bình định, củng cố vùng tạm chiếm, thi hành chiến lược "chiến tranh tổng lực", đánh phá cơ sở kinh tế, chính trị và lực lượng hậu bị của ta. ở Quảng Trị, từ đầu năm 1948, giặc Pháp liên tục mở các cuộc càn lớn cả ở vùng tiền chiến khu và vùng đồng bằng, gây ra vụ thảm sát hàng ngàn người trong cùng một lúc ở đồng bằng Triệu Hải (3-1948) trong đó có nhiều thanh niên, thiếu niên, nhi đồng.Thủ đoạn và sự đánh phá quyết liệt của địch đã làm cho một số cơ sở của ta bị vỡ, lực lượng cách mạng bị tổn thất..."Nhằm khôi phục, củng cố cơ sở, đẩy mạnh hoạt động đánh địch ở vùng đồng bằng, phân Khu ủy Bình-Trị-Thiên kịp thời chỉ đạo, đưa lực lượng về đồng bằng hoạt động, theo phương thức "đại đội độc lập, tiểu đoàn tập trung" trực tiếp tham gia đấu tranh chống phá "bình định", nắm dân, phá tề, trừ gian, chỉnh đốn dân quân, chi bộ xã, chi đoàn xã...(1)Để trả thù cho hàng ngàn thanh thiếu nhi và đồng bào yêu nước của ta bị địch giết hại ở Quy Thiện, Mỹ Thủy, chợ Cạn, được sự trực tiếp chỉ huy của đồng chí Trần Văn Quang, Chính trị viên Quân khu IV, ngày 7-4-1948, đại đội 87 phối hợp với đại đội 140 (Trung đoàn 95) cùng thanh niên dân quân, du kích địa phương vận động phục kích đánh bại cuộc càn của địch ở làng Đồng Dương (Hải Lăng), làm "thiệt hại nặng hai trung đội địch, bắt sống đồn trưởng, 12 lính Pháp và ngụy binh, thu một súng cối 60 ly, một trung liên, 20 súng trường"(1).

Chiến thắng Đồng Dương đã gây niềm tin tưởng trong tuổi trẻ và các tầng lớp nhân dân (nhất là ở vùng địch tạm chiếm) đối với kháng chiến, đối với cách mạng. Phát huy chiến thắng Đồng Dương, ngày 7-7-1948, tiểu đoàn 302 (Trung đoàn 95) phối hợp với lực lượng thanh niên dân quân, du kích thị xã Quảng Trị phục kích đánh địch vào càn thôn An Đôn (địa bàn đứng chân của Đảng bộ thị xã), diệt 4 tiểu đội địch, bắt 20 tù binh, thu hàng chục súng các loại.(2) ở Hướng Hóa, sau trận phục kích bắn chết 8 tên ngay giữa dòng sông chảy qua làng Miệt, phá tan trận càn của một đại đội địch vào khu căn cứ Hướng Linh, anh em đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong tiểu đội bộ đội địa phương huyện cùng với cán Bộ Chính trị ở cơ quan Đảng, chính quyền, Mặt trận, cán bộ trong ban "Thượng du vận" tỏa về các làng bản phát động quần chúng nhân dân các dân tộc Vân Kiều, Pacô, xây dựng tổ chức Đoàn Thanh niên, tổ chức Thanh niên Cứu quốc vào dân quân, du kích và liên tiếp thu thắng lợi trong các cuộc chống địch càn quét ở nguồn Rào, A Rồng, A Doa, Mai Lan(1), Bãi Lọ, Phaoraviêng. ở đồn Đập Huyện (Gio Linh), nhân ngày lễ Quốc khánh Pháp (14-7), ta bố trí hai cô gái đẹp mang rượu thịt vào mở tiệc khao quan và lính trong đồn. Chờ khi bọn địch ăn uống no say, các chiến sĩ của tiểu đoàn 302 (trung đoàn 95) dưới sự chỉ huy của đồng chí Lê Đại Hành, đã ập vào đồn bắt gọn cả đại đội địch, trong đó có một quan ba Pháp, thu toàn bộ vũ khí, quân trang quân dụng.(2) ở Vĩnh Linh, đoàn viên Lê Thị Thỏn (22 tuổi) mới cưới chồng, đã tham gia trận đánh vị trí Thủy Cần. Bị địch bắt, bị cưỡng hiếp, rồi bị tra tấn dã man, nhưng chị vẫn không khai với chúng một lời. Chị đã anh dũng hy sinh...(3)Để động viên toàn dân, toàn quân nâng cao nhiệt tình cách mạng và trí sáng tạo, ra sức thi đua kháng chiến và kiến quốc, ngày 27-3-1948, Ban Thường vụ Trung ương Đảng ra Chỉ thị: "Phát động phong trào thi đua ái quốc".Ngày 11-6-1948, trong lời kêu gọi thi đua yêu nước, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: "Bổn phận của người dân Việt Nam, bất kỳ sĩ, nông, công, thương, binh; bất kỳ làm việc gì đều cần phải thi đua". Người nói rõ mục đích của phong trào thi đua yêu nước là: "Diệt giặc đói, diệt giặc dốt và diệt giặc ngoại xâm". Người kêu gọi toàn dân làm cho mau, làm cho tốt, làm cho nhiều.(4)Tỉnh Đoàn Thanh niên Cứu quốc Quảng Trị lúc này có đồng chí Trần Nguyên Thảng (Bí thư) và đồng chí Dương Tường (ủy viên Ban Chấp hành) được điều động ra công tác ở Khu Đoàn (khu IV). Đầu năm 1948 đến tháng 4 năm 1948 đồng chí Dương Quang Thuận (ủy viên Thường vụ) được cử giữ chức vụ Quyền Bí thư Tỉnh Đoàn(1) sau đó đồng chí Dương Quang Thuận được Khu Đoàn cử đi học văn hóa, từ tháng 5 năm 1948 đến tháng 11 năm 1948

đồng chí Lê Văn Bằng được đề bạt làm Bí thư Tỉnh Đoàn. Thời gian này, Tỉnh Đoàn đã mở đợt học tập, sinh hoạt chính trị trong đoàn viên và thanh niên, làm cho mọi người thấy rõ mục đích thi đua yêu nước là làm sao cho kháng chiến mau thắng lợi, kiến quốc chóng thành công. Để đạt mục đích đó, cuộc vận động thi đua yêu nước đã lấy cải tiến phương pháp làm việc làm nội dung chủ yếu, nhằm đạt những mục tiêu lợi thời gian, đỡ phí sức người, sức của và tài chính mà đạt kết quả cao về năng suất, số lượng và chất lượng; làm việc tích cực hăng hái, không sợ khó khăn gian khổ. Khẩu hiệu thi đua: "Người người thi đua. Ngành ngành thi đua. Ngày ngày thi đua. Ta nhất định thắng. Địch nhất định thua"(2) do Chủ tịch Hồ Chí Minh đề ra, với lời thơ mộc mạc giản dị đã đi vào tâm trí và biến thành hành động cụ thể trong từng ngày, từng giờ của mỗi cán bộ, đảng viên, đoàn viên và thanh niên toàn tỉnh...Hưởng ứng cuộc vận động thi đua yêu nước do Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh đề ra, Quảng Trị cùng cả nước dấy lên một phong trào thi đua rầm rộ trên tất cả các lĩnh vực. Chẳng hạn như: Đoàn viên, thanh niên... trong Ban Giao thông liên lạc kháng chiến tỉnh, mặc dù thường xuyên bị giặc Pháp càn quét, bắn phá, trụ sở bị địch đốt cháy nhiều lần vẫn nêu cao quyết tâm vượt qua khó khăn, gian khổ, ác liệt, bám và thực hiện tốt nhiệm vụ chuyên môn như: Tiếp nhận, chia, chọn, đóng gói, vận chuyển mọi loại tài liệu, công văn, báo chí, hàng hóa đến tận các cơ quan của Đảng, Nhà nước từ tỉnh đến cơ sở và ngược lại; đưa đón cán bộ trong tỉnh từ chiến khu về vùng địch hậu, đưa đón cán bộ của Liên khu IV, của Trung ương từ Bắc vào, Nam ra... một cách kịp thời, không để chậm trễ... Ngoài ra, anh em còn khai phá thêm hai con đường dự bị chạy song song với quốc lộ I (trên địa bàn Quảng Trị) để phục vụ trong những trường hợp đường chính (đường Trường Sơn) tắc nghẽn.ở xí nghiệp in Quảng Trị, ngoài việc đi đầu trong việc gùi cõng tiếp phẩm, di chuyển cơ quan, làm lán trại, in ấn và phát hành tờ Tin Quảng Trị, tờ báo Tiếng vang, đoàn viên, thanh niên ở đây còn xung phong đi khai thác nguyên vật liệu tại Huế, tại Liên khu IV, đảm bảo nhiệm vụ do Tỉnh ủy, ủy ban Kháng chiến Hành chính tỉnh giao phó.Chi đoàn Thanh niên Cứu quốc ở xưởng quân giới Hùng Việt (trước đây lấy tên Đội Quyên), dưới sự lãnh đạo của Chi bộ Đảng, đã thi đua nỗ lực vượt bực, cùng với cán bộ, công nhân của đơn vị, tính đến cuối năm 1948, đã sửa chữa được hàng trăm khẩu súng trường, 130 khẩu trung, đại liên, sản xuất được trên 200 quả bom (bom ba càng, bom cầu vòng) và mìn (làm bẳng vỏ hộp sữa bò với mảnh chai), trên một vạn quả lựu đạn (lựu đạn treo, lựu đạn chày).(1)Trên mặt trận nông nghiệp, quán triệt quan điểm: "Trong bất cứ một cuộc chiến tranh nào người ta vẫn phải sản xuất... không có sản xuất, không có hậu phương thì không sao đánh thắng được giặc. Sản xuất phải được coi là một nhiệm vụ chiến đấu, dù có lúc phải đổ máu, phải hy sinh cũng phải bảo đảm sản xuất để phục vụ cho tiền tuyến"(2) và hưởng ứng phong trào Thi đua yêu nước, hàng vạn đoàn viên, thanh niên nông dân trong tỉnh bám ruộng sản xuất. ở đồng bằng thuộc vùng địch tạm chiếm, nhiều chi đoàn phát động phong trào làm đêm (cấy đêm, gặt đêm...), thay đổi giống lúa, tăng vụ..." ở Vĩnh Linh, Đại hội Huyện Đảng bộ lần thứ nhất "chủ trương phải tổ chức lực lượng để trở lại đồng bằng, thực hiện 3 bám: "Bám dân, bám đất, bám địch, vận động nhân dân trở về địa phương; đảng viên trẻ, đoàn viên, thanh niên phải trở về bám cơ sở lãnh đạo, vận động sản xuất và chiến đấu"(3). ở Hướng Hóa, đảng viên, đoàn viên, thanh niên đi sâu đi sát cơ sở, miệng nói tay làm, cùng ăn, cùng ở, cùng hoạt động với các đồng bào dân tộc Vân Kiều, Pacô nên đã nắm được tâm tư nguyện vọng của họ, đẩy mạnh phong trào sản xuất, xây dựng đời sống mới ở bản. "Ngoài việc cần cù lao động ở nương rẫy, đoàn viên, thanh niên còn cùng các tầng lớp nhân dân các dân tộc khai thác lâm thổ sản làm hàng hóa trao đổi với nhân dân đồng bằng như mây, lá nón, lá tơi, măng, nấm, mật ong, trầm hương..., bước đầu hình thành mạng lưới lưu thông hàng hóa giữa đồng bào Thượng và đồng bào Kinh. Số đồng bào Kinh từ các huyện đồng bằng tản cư lên ở các vùng: Trại Cá, Ly Tông, Ba Lình, A Đăng, Tà Rụt, Tu Pông, Khe Tre đã đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các mặt hàng tiêu dùng như muối, vải, rựa... cho thanh niên và lao động đồng bào các dân tộc, bằng con đường thông qua các tụ điểm trao đổi: Trại Cá, Thác Lo, Đá Nổi, Ba Lòng, Trẩm, Cùa...Về quân sự, sau thất bại Việt Bắc, giặc Pháp ráo riết bắt thanh niên, phát triển quân ngụy. Xuân - Hè 1948, chúng đẩy mạnh càn quét, "bình định" vùng chúng tạm chiếm, lập hệ thống tháp canh De Latour, thi hành chiến thuật "Cứ điểm nhỏ và đội ứng chiến nhỏ". Đi đôi

càn quét nhỏ tiến hành thường xuyên ở vùng tạm chiếm, giặc Pháp mở các cuộc tấn công càn quét lớn đánh vào căn cứ của ta. Tháng 8-1948, chúng càn quét, đánh phá vùng Hòn Linh, Bơợc Lở (chiến khu Hải Đạo - Hải Lăng), với khẩu hiệu: "Đốt sạch, cướp sạch, phá sạch". Bằng hệ thống đồn bốt kết hợp với càn quét, lùng sục, tuần tra, giặc Pháp đã gây cho ta nhiều khó khăn, tổn thất..."Để phát triển mạnh mẽ chiến tranh du kích, đánh phá âm mưu "bình định" của địch, Trung ương chủ trương phân tán hai phần ba bộ đội chủ lực thành các đại đội độc lập về hoạt động ở các huyện"(1). Thực hiện chủ trương của Trung ương, căn cứ đặc điểm tình hình địa phương, "Ban chỉ huy Trung đoàn 95 xác định: các đại đội độc lập phải tiến sâu vào vùng sau lưng địch, vừa chiến đấu, vừa công tác"(2).Vượt qua mọi khó khăn, nguy hiểm, cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong các đại đội độc lập cùng với cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên ở địa phương vùng địch tạm chiếm bám đất, bám dân, cùng ăn, cùng ở, cùng làm, kiên trì giác ngộ từng người dân, gây cơ sở, tổ chức thanh niên, dân quân du kích mật, cùng nhân dân phát triển chiến tranh du kích, xây dựng và mở rộng căn cứ du kích và khu du kích. Có thể nói hết thảy đoàn viên, thanh niên chiến sĩ trẻ của các đại đội độc lập "đều dũng cảm, tận tụy, kiên trung, sẵn sàng xả thân vì sự sống còn của phong trào, của cách mạng. Nhờ vậy chỉ sau một thời gian ngắn, nhiều thôn, xã "trắng" nằm sâu trong vùng địch tạm chiếm đã trở thành các làng xã chiến đấu. Thanh niên, dân quân du kích được khôi phục. Kết quả của cuộc tổng phá tề Hè - Thu 1948, cùng với kết quả hoạt động quân sự của Trung đoàn 95, phục kích đánh giao thông ở cầu Độc Mạch - Đường 9 (15-7)... Những kết quả thực tế ở Quảng Trị đã minh chứng việc "thực hiện chiến tranh cài răng lược giữa địch và ta đã thu được nhiều thành tích khả quan, có ảnh hưởng tốt trong dân chúng".(1) Hưởng ứng cuộc vận động thi đua ái quốc, Ty Công an Quảng Trị chủ trương xây dựng một số thanh nữ quen biết nội thị, có nhiệm vụ quan hệ giao dịch với những người làm việc trong lực lượng an ninh ngụy để khai thác tình hình; mặt khác, lợi dụng người hồi cư, công an các huyện cũng xây dựng được nhiều cơ sở cách mạng trong thanh niên học sinh, tiểu thương ở thị xã tỉnh lỵ Quảng Trị và thị trấn Đông Hà. Lực lượng cơ sở cách mạng đang ở tuổi thanh niên này hoạt động rất dũng cảm. Chẳng hạn trong tháng 7-1948, dưới sự chỉ đạo của công an huyện Triệu Phong; một số thanh niên cơ sở ở thị trấn Đông Hà đã dùng lựu đạn và xăng thiêu hủy 20 trại lính ngụy, một trại lính lê dương, một kho quân trang và một số xe vận tải"(2).Hội nghị dân quân du kích toàn tỉnh tại chiến khu Ba Lòng vào cuối năm 1948 có hơn 100 đại biểu (đại bộ phận đang ở tuổi thanh niên) dự đã tổng kết, rút kinh nghiệm về các phong trào diệt giặc, trừ gian, phá hội tề; phong trào phá giao thông, tiếp tế của địch, phong trào thanh niên dân quân du kích sản xuất tự túc, học tập văn hóa. Trong các phong trào đó, tuổi trẻ Quảng Trị thực sự là lực lượng đi đầu, làm nòng cốt, "chiến đấu trong những điều kiện khó khăn vô cùng mà họ vẫn không lùi bước. Dân chúng càng ngày càng thêm tin tưởng vào Chính phủ".(1)Tháng 1-1949, Trung ương Đảng họp Hội nghị cán bộ Trung ương lần thứ 6. Hội nghị nhận định: Giải phóng quân Trung Quốc trên đà phản công thắng lợi sẽ tiến sát biên giới, do đó, về khách quan sẽ tạo nên thời cơ tốt cho cuộc kháng chiến Việt Nam, vì vậy ta cần nỗ lực chuẩn bị, sẵn sàng đón lấy dịp tốt, tuyệt đối không nên bỏ lỡ cơ hội chiến lược". Hội nghị chủ trương: "Động viên mọi lực lượng tinh thần, vật chất của toàn dân vào công cuộc kháng chiến, kiến quốc, giành kỳ được độc lập".Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 6, Đại hội đại biểu Đảng bộ Quảng Trị lần thứ 3 được triệu tập tại một địa điểm ở chiến khu Ba Lòng, khai mạc vào ngày 20-3-1949. Trong phần phương hướng nhiệm vụ, Đại hội nêu rõ: "Huấn luyện và trang bị lực lượng bộ đội tập trung của tỉnh, của huyện và thị xã, đủ sức đánh các trận lớn trong giai đoạn tổng phản công; ra sức củng cố, kiện toàn chính quyền cách mạng, bóp chết ngụy quyền; tổ chức bao vây kinh tế địch, xây dựng nền kinh tế của ta; vừa đối phó với địch, gây lòng căm thù địch, vừa xây dựng nếp sống văn hóa mới, chú trọng bình dân học vụ và phát triển phong trào văn nghệ quần chúng, lãnh đạo và vận động nhân dân đấu tranh với địch, giữ làng, lập làng chiến đấu..."(2)

Triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quảng Trị lần thứ 3, Tỉnh Đoàn Thanh niên Cứu quốc Quảng Trị lúc này do đồng chí Hoàng Lữ Quang(1) làm Bí thư (thay đồng chí Lê Văn Bằng đi học văn hóa)(2) đã mở đợt học tập tình hình, nhiệm vụ mới do Đảng đề ra. Đợt học tập này đã làm cho đoàn viên và thanh niên trong Liên đoàn Thanh niên Việt Nam tỉnh Quảng Trị hiểu rõ: "Con bài Vĩnh Thụy là con bài cuối cùng của thực dân Pháp. Nó là dấu hiệu chứng tỏ sự suy yếu và tình trạng nguy ngập của thực dân Pháp ở Việt Nam; đồng thời biểu lộ sự hoang mang, bối rối của đế quốc Mỹ trước cao trào giải phóng dân tộc đang dâng lên ở Đông - Nam châu á. Để hòng gây cho tên bù nhìn một thanh thế cần thiết để thi hành chính sách "Dùng người Việt trị người Việt", thực dân Pháp đang khua chiêng, đánh trống cổ động cho cuộc "hồi loan" của Vĩnh Thụy... Đợt học tập cũng làm cho đoàn viên, thanh niên nhận rõ nhiệm vụ trước mắt là hăng hái tòng quân, xây dựng lực lượng bộ đội địa phương (ở tỉnh một tiểu đoàn, ở mỗi huyện một đại đội...), đoàn viên, thanh niên luôn đi đầu trong việc đối phó với mọi âm mưu, hành động của địch, phá hoại kinh tế địch bằng mọi cách, thanh niên nông dân phải cấy trồng nhiều lúa, màu, bông, bảo vệ mùa, cất giấu lương thực, xây dựng các tổ đổi công để tăng gia sản xuất...Sau đợt học tập "Tình hình và nhiệm vụ", đoàn viên, thanh niên ở các cơ sở dưới sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Đoàn các cấp đã ra sức thi đua thực hiện những nhiệm vụ chính do Đảng đề ra trong giai đoạn mới.ở thị xã Quảng Trị, trong dịp thực dân Pháp và tay sai cổ động cho cuộc "hồi loan" của Vĩnh Thụy, số đoàn viên, thanh niên cơ sở ở đây đã tổ chức rải truyền đơn phản đối cuộc "hồi loan" của Vĩnh Thụy, vạch trần thực chất cái gọi là "độc lập" và "thống nhất" giả hiệu, làm cho mọi tầng lớp nhân dân hiểu được việc đưa Vĩnh Thụy về nước là "sự cố gắng chia rẽ cuối cùng của giặc Pháp, hòng cứu vãn sự thất bại của chúng". Kết hợp với khẩu hiệu chống Vĩnh Thụy..., đoàn viên, thanh niên học sinh, trí thức, công nhân ở thị xã đã nêu khẩu hiệu đấu tranh chống bắt thanh niên đi lính, tẩy chay hàng xa xỉ phẩm... Ngày 6-6-1949, phối hợp với phong trào đấu tranh của cả nước, gần nhất là cuộc đấu tranh của nhân dân Hải Lăng tẩy chay cuộc biểu tình do địch tổ chức nhằm mục đích ủng hộ và gây uy tín cho Bảo Đại (Vĩnh Thụy)(1), đông đảo thanh niên và các tầng lớp nhân dân ở thị xã Quảng Trị cũng tẩy chay cuộc biểu tình cưỡng bách, phá cuộc đón tiếp Vĩnh Thụy (khi Vĩnh Thụy mới về nước) bằng các hình thức treo băng, biểu ngữ ở dọc đường phố, rải truyền đơn khắp nơi trong thị xã với nội dung: "Đả đảo Bảo Đại!". "Phản đối trò hề Bảo Đại hồi loan". Nhân dân thị xã còn viết bản tố cáo tội ác của một số tên ngụy quyền tay sai đắc lực của thực dân Pháp, dán ở nhiều nơi".(1)Hưởng ứng "Tuần lễ rào làng", "Tuần lễ phá hoại" do Tỉnh đội Quảng Trị phát động, hàng ngàn đoàn viên, thanh niên ở vùng đồng bằng thuộc các huyện Hải Lăng, Triệu Phong, Gio Linh, Vĩnh Linh đã tổ chức phá hoại quốc lộ số 1, dựng vật chướng ngại cản trở việc hành quân tiếp tế của địch, làm tê liệt giao thông vận tải của địch trong nhiều tuần lễ.Ngoài việc làm nòng cốt phá hoại quốc lộ số 9 làm tắc nghẽn giao thông địch, góp phần cùng bộ đội chủ lực bao vây Khe Sanh, tiêu diệt đồn Nguồn Rào giải phóng khu vực Bắc Hướng Hóa, hàng ngàn đoàn viên, thanh niên các dân tộc Vân Kiều, Pacô còn đóng góp 40.000 ngày công rào 41 bản, bao vây 8 vị trí, lô cốt địch ở dọc đường 9 (thuộc địa phận Hướng Hóa).Phong trào phá hội tề do đoàn viên, thanh niên dân quân, du kích làm nòng cốt diễn ra liên tiếp “sáu lần tổng giải tán hội tề”(2) năm 1948(3) và trở thành một cuộc tổng phá tề của nhân dân toàn tỉnh trong các vùng tạm bị địch chiếm, tiêu diệt và làm tan rã bọn bù nhìn tay sai, củng cố, lập lại chính quyền cách mạng ở cơ sở vào cuối năm 1949. Thắng lợi của công tác phá tề trừ gian cộng với sự phát triển sâu rộng của chiến tranh du kích khắp các địa bàn, đã làm thất bại một bước âm mưu của Pháp - Mỹ hòng bình định vùng tạm bị chiếm, vơ vét sức người sức của của nhân dân ta phục vụ cho cuộc chiến tranh xâm lược của chúng. Thắng lợi đó đã góp phần củng cố hậu phương của ta, mở rộng các khu du kích và căn cứ du kích, làm cho địch khiếp sợ và rút lui 5 đồn: Xuồi Muồi, Loa, Ra Lồ, Bãi Lọ, Ba Du (Hướng Hóa), giải phóng hàng vạn thanh niên, thiếu niên, nhi đồng và các tầng lớp khác ở tỉnh khỏi ách kìm kẹp của địch, tạo điều kiện cho ta huy động sức người, sức của vào cuộc kháng chiến.

Về kinh tế tài chính: Đoàn viên, thanh niên ở cơ sở nông thôn luôn hăng hái cùng với bà con nông dân đẩy mạnh phong trào đổi công, ở những nơi có điều kiện thuận lợi hơn như các vùng tiền chiến khu: Hải Đạo, Trấm, Trái, Của... ở chiến khu Ba Lòng, Tỉnh Đoàn tổ chức 2 giải pháp chính là: Tổ chức tập đoàn sản xuất nhằm đẩy mạnh tăng gia sản xuất tự cấp, tự túc và phục vụ kháng chiến và chung vốn với bà con trong chiến khu chăn nuôi gà, vịt để lấy kinh phí hoạt động Đoàn(1). Trước nhu cầu tiêu dùng ngày càng bức xúc của nhân dân, đoàn viên, thanh niên đã cùng gia đình phục hồi một số nghề thủ công như làm nón, chầm tơi, làm quạt, mộc, rèn... Cuộc bao vây kinh tế, triệt đường tiếp tế của địch cũng thu được nhiều kết quả. Khắp các ngả đường vào thị xã tỉnh lỵ, thị trấn do địch chiếm đóng đều được bố trí các vọng gác do lực lượng thanh niên dân quân đảm nhiệm kiểm soát, không cho người đưa lương thực, thực phẩm... vào bán cho địch, nghiêm trị các cá nhân tham lợi..., cổ động nhân dân tẩy chay hàng xa xỉ phẩm, hàng ngoại hóa do địch tung ra bán ở các chợ do ta kiểm soát đều ế ẩm.Trong công tác thông tin tuyên truyền, đoàn viên, học sinh thường đóng vai trò trụ cột. Ngoài các hoạt động rầm rộ, sôi nổi ở chiến khu, các vùng tiền chiến khu..., trong năm 1949, dưới sự lãnh đạo của các chi bộ Đảng, các chi đoàn Thanh niên Cứu quốc ở xã phường đã đẩy mạnh công tác võ trang tuyên truyền, xung phong vào vùng địch hậu, vạch mặt bọn tay sai bù nhìn như Vĩnh Thụy, Xuân, Hữu... cho nhân dân rõ, đẩy mạnh công tác binh, địch vận, cổ động nhân dân bao vây kinh tế địch... Các đợt tuyên truyền cổ động tập trung cao nhất vào các thời gian Chính phủ ta ban hành sắc lệnh giảm tô (7-1949), Chủ tịch Hồ Chí Minh gởi thư kêu gọi nhân dân bán gạo khao quân (8-1949), Chính phủ ta ban hành sắc lệnh nghĩa vụ quân sự (11-1949), trong dịp bầu cử Hội đồng Nhân dân các cấp...Phong trào bình dân học vụ trong khó khăn ác liệt bị địch càn quét, đánh phá vẫn được duy trì ngay cả trong vùng bị địch tạm chiếm. Đoàn viên, thanh niên học sinh là lực lượng chịu trách nhiệm tổ chức lớp học và tham gia dạy học. Hội nghị tổng kết phong trào bình dân học vụ toàn quốc vào cuối năm 1949, huyện Triệu Phong có xã được đánh giá là nơi có phong trào phát triển mạnh (đứng thứ 2 trong toàn quốc).Về giáo dục phổ thông, sau một thời gian khó khăn do địch đánh phá ác liệt, các trường tiểu học phải tạm ngừng hoạt động. Đến năm 1949, được Đảng và Chính phủ quan tâm, nhân dân hết lòng ủng hộ, nhờ tinh thần cố gắng, tận tụy, hy sinh của cán bộ và giáo viên, hầu hết các huyện trong tỉnh đã mở trường, lớp phổ thông tiểu học cho con em nhân dân lao động đến học, với quy mô khác nhau. Chẳng hạn ở xã Triệu Nguyên (chiến khu Ba Lòng) có trên 100 học sinh, ở xã Cam Lộc (Cam Lộ) có khoảng 200 học sinh... Trên cơ sở đó, Đội Thiếu niên Tiền phong của tỉnh được chính thức thành lập, thu hút đông đảo các em ở các vùng tiền chiến khu và chiến khu vào Đội, hoạt động trong phong trào yêu nước và tham gia kháng chiến tùy theo sức lực của mình. Sau khi được tin bọn cảnh sát và lính lê dương đàn áp dã man đoàn biểu tình của học sinh, sinh viên và nhân dân Sài Gòn - Chợ Lớn vào ngày 9-1-1950, lại giết hại anh Trần Văn Ơn, một thanh niên tiêu biểu cho lòng yêu nước và ý chí đấu tranh bất khuất của học sinh, sinh viên, đoàn viên, thanh niên học sinh tỉnh Quảng Trị vô cùng căm phẫn, rầm rộ lên tiếng tố cáo cuộc tàn sát dã man của giặc Pháp...Tháng 2-1950, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cứu quốc toàn quốc lần thứ nhất được triệu tập tại Đại Từ (Thái Nguyên). ở tỉnh Quảng Trị, đồng chí Lê Mạnh Thái - Bí thư tỉnh Đoàn(1) (thay đồng chí Hoàng Lữ Quang đi học văn hóa tại khu IV) đã đi dự Đại hội. Sau khi đánh giá sự hoạt động và trưởng thành của Đoàn trong thời gian qua, nhất là từ năm 1941 đến năm 1950, Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ nhất đề ra: "nhiệm vụ trước mắt của Đoàn là động viên, giáo dục, thống nhất lực lượng thanh niên, cổ vũ thế hệ trẻ tích cực tham gia sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, quét sạch quân thù ra khỏi đất nước, xây dựng chế độ dân chủ cộng hòa, góp phần vào công cuộc bảo vệ hòa bình thế giới"(1). Đại hội đã thông qua Báo cáo Chính trị và Điều lệ Đoàn. Điều lệ xác định vai trò của Đoàn là: "Cánh tay và đội dự trữ của Đảng, công tác dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng"(2).Đại hội Đoàn đã bầu ra Ban Chấp hành Trung ương mới, đồng chí Nguyễn Lam được bầu làm Bí thư(3). Trong thời gian dự Đại hội, Đoàn đại biểu Thanh niên Cứu quốc Bình-Trị-Thiên được Ban tổ chức Đại hội đón tiếp ân cần chu đáo, được gặp Bác Hồ và được biểu dương: "Có một ưu điểm rất lớn, nghĩa là trong khi giặc đánh như bão táp, các cấp lãnh đạo bình tĩnh động viên

kịp thời và mãnh liệt tinh thần hy sinh của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên. Cũng nhờ vậy mà quân thù kinh sợ nhiều phen..."(4).Cùng trong thời gian dự Đại hội, đại diện Tỉnh Đoàn Thanh niên Cứu quốc của 3 tỉnh: Thừa Thiên, Quảng Trị, Quảng Bình đã tranh thủ thời gian cùng nhau họp bàn và đi đến thống nhất chương trình "Phối hợp hành động" với nội dung gồm 3 điểm: Một là: Tổ chức tuyên truyền thành tích kháng chiến và kiến quốc của Đoàn Thanh niên Cứu quốc thuộc 3 tỉnh trong thanh niên và nhân dân mỗi tỉnh, kịp thời động viên thanh niên: “nêu cao tinh thần tích cực đấu tranh chống thực dân xâm lược để giải phóng dân tộc và kiến thiết quốc gia”. Hai là: Giúp nhau mở các lớp bồi dưỡng, đào tạo cán bộ thanh thiếu nhi. Tỉnh Đoàn này mở lớp thì báo cho hai Tỉnh Đoàn kia biết để gởi cán bộ đến học. Trong thời gian học tập, học viên được miễn phí tiền ăn và thuốc chữa bệnh. Ba là: Mỗi khi Tỉnh Đoàn này tổ chức liên hoan văn nghệ trong thanh niên thì mời đại biểu Đoàn Thanh niên Cứu quốc của hai tỉnh kia đến dự và ngược lại"(1). Đồng chí Lê Mạnh Thái đại diện Tỉnh Đoàn Thanh niên Quảng Trị, đồng chí Nguyễn Thược đại diện Tỉnh Đoàn Thanh niên Quảng Bình, đồng chí Lê Quang Vinh đại diện Tỉnh Đoàn Thanh niên Thừa Thiên đã ký vào bản Phối hợp hành động(2). Tiếp theo sau Đại hội Đoàn toàn quốc là Đại hội đại biểu Liên đoàn Thanh niên Việt Nam lần thứ nhất. Đại hội vô cùng phấn khởi và vinh dự được Bác Hồ kính yêu đến thăm. Bác Hồ ân cần dặn dò thanh niên cả nước đoàn kết, tích cực đóng góp sức lực của tuổi trẻ vào công cuộc kháng chiến cứu nước và luôn luôn chăm sóc thiếu niên, nhi đồng...Đại hội đã bầu ra Ban Chấp hành Liên đoàn Thanh niên Việt Nam và suy tôn đồng chí Nguyễn Chí Thanh, người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi đã có công giữ vững cơ sở kháng chiến của Bình-Trị-Thiên trong giờ phút nghiêm trọng của những ngày đầu kháng chiến làm lãnh tụ phong trào thanh niên Việt Nam"(1).Sau khi trở về địa phương, đoàn đại biểu của thanh niên Quảng Trị đã tổ chức tuyên truyền phổ biến Nghị quyết và các đề án công tác do Đại hội Đoàn toàn quốc thông qua đến với các cấp bộ Đoàn trong tỉnh; đồng thời khẩn trương chuẩn bị Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ 3.Tháng 11 năm 1950, Đại hội Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh Quảng Trị được tổ chức tại Đá Đứng (Tây Triệu Phong)(2) có hơn 100 đại biểu đại diện cho các Huyện Đoàn, Thị Đoàn và chi đoàn các cơ quan cấp tỉnh, các đơn vị lực lượng vũ trang trong tỉnh dự. Đại hội đã đánh giá các mặt hoạt động của Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi trong tỉnh thời gian qua, rút ra ưu, khuyết điểm, kinh nghiệm trong chỉ đạo... Về nhiệm vụ sắp tới, sau khi quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ IV, Nghị quyết Đoàn toàn quốc lần thứ I, Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ II xác định: “Lúc này hơn lúc nào hết, Đoàn phải giáo dục, động viên đoàn viên, thanh niên trong tỉnh tiếp tục tòng quân phục vụ kháng chiến, luyện tập quân sự, tham gia du kích chiến tranh, thi đua giết giặc lập công, chống giặc bắt thanh niên đi lính, đẩy mạnh tăng gia sản xuất, làm nghĩa vụ nuôi quân, tiếp tế cho bộ đội, đẩy mạnh phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, gây không khí vui tươi lành mạnh trong tuổi trẻ. Ra sức bồi dưỡng, hướng dẫn thanh thiếu nhi học tập chính trị, quân sự, văn hóa để trở thành đoàn viên tiêu biểu, thiếu nhi tiêu biểu tham gia kháng chiến. Trên cơ sở đó, xây dựng Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh đúng với tính chất là tổ chức thanh niên trung kiên gần Đảng, lập Liên đoàn Thanh niên Việt Nam cấp tỉnh, cấp huyện...”Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh Quảng Trị gồm 15 đồng chí, đồng chí Lê Mạnh Thái được bầu làm Bí thư Tỉnh Đoàn(1). Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn gồm các đồng chí Phan Thăng, Trương Văn Kiếm, Ngô Văn Nhã, Nguyễn Xuân Hàn, đồng chí Nguyễn Thị Thanh Thiểu được phân công phụ trách nữ thanh niên và thiếu nhi.Sau Đại hội, Ban Chấp hành Đoàn các cấp bắt tay ngay vào việc triển khai Nghị quyết Đại hội. Cùng thời gian này, toàn Đoàn mở đợt sinh hoạt học tập: Lời kêu gọi của Đại hội Đảng bộ Quảng Trị lần thứ IV gởi toàn thể đảng viên, đoàn viên, thanh niên... trong tỉnh.Qua đợt sinh hoạt chính trị, đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh thấy rõ: Sau hơn bốn năm chiến đấu anh dũng, lực lượng kháng chiến của ta mạnh hẳn lên. Cuộc kháng chiến của nhân dân và tuổi trẻ Việt Nam chống thực dân Pháp và can thiệp Mỹ xâm lược ngày càng được đông đảo nhân dân tiến bộ trên thế giới đồng tình và ủng hộ. Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

dần dần có uy tín trên trường quốc tế, Trung Quốc, Liên Xô và các nước dân chủ nhân dân chính thức công nhận và đặt quan hệ ngoại giao với Chính phủ ta. Đồng thời đoàn viên, thanh niên cũng nhận rõ hơn trách nhiệm của mình là phải giác ngộ, động viên thanh niên tòng quân xây dựng bộ đội địa phương, phát triển dân quân du kích, tăng gia địch vận nhất là ngụy vận, sửa soạn chiến trường, phối hợp với bộ đội chủ lực... Từ cuối năm 1950 trở đi, phong trào thanh niên phát triển mạnh mẽ, rộng khắp các địa bàn trong tỉnh. Đến cuối năm 1950, Khu đoàn Thanh niên cứu quốc Liên khu 4 đã tăng cường cho Tỉnh Đoàn Quảng Trị 2 cán bộ, trong đó có đồng chí Vương Đình Kế là ủy viên Ban Chấp hành Khu đoàn và đồng chí Nguyễn Văn Lương - cán bộ phong trào của Khu đoàn. Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn đã họp bổ sung đồng chí Vương Đình Kế vào Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn giữ chức vụ Bí thư, đồng chí Nguyễn Văn Lương làm ủy viên Thường vụ. Lúc này, đồng chí Nguyễn Mạnh Thái làm Phó Bí thư Tỉnh Đoàn. Đầu năm 1951, đồng chí Vương Đình Kế được điều đồng ra Khu Đoàn, đồng chí Lê Mạnh Thái được phân công làm quyền Bí thư Tỉnh Đoàn.Với khẩu hiệu: "Tất cả vì tiền tuyến, tất cả để chiến thắng giặc Pháp xâm lược", thực hiện Sắc lệnh nghĩa vụ quân sự của Chính phủ (ban hành cuối năm 1949), hưởng ứng lời kêu gọi của Đoàn Thanh niên Cứu quốc, đợt đầu: Toàn tỉnh có 6.500 thanh niên ghi tên tòng quân và kết quả có trên 1.500 thanh niên trúng tuyển tân binh, góp phần đưa tổng số bộ đội địa phương và du kích tập trung của Quảng Trị lên con số 16 ngàn người (cao nhất so với các năm trước) và 14.800 người trong đó phần lớn là thanh niên đi thanh niên xung phong, dân công vận tải phục vụ các mặt trận...Về địch, sau thất bại trên tuyến phòng thủ biên giới Việt - Trung (Thu - Đông 1950), "Pháp lâm vào tình thế khó khăn, mất quyền chủ động chiến lược trên chiến trường Đông Dương"(1). Nhân lúc Pháp thất bại ở biên giới, Mỹ tăng thêm viện trợ cho Pháp và can thiệp sâu hơn vào cuộc chiến tranh Đông Dương, nhằm thực hiện âm mưu ngăn chặn phong trào cộng sản lan tràn xuống miền Đông - Nam châu á, sẵn sàng thay Pháp, tiếp tục chiến tranh xâm lược.Được Mỹ tiếp sức, Pháp chủ trương quyết giữ Đông Dương, ngày 6-12-1950, Chính phủ Pháp cử Đại tướng Đơlátđờ Tátxinhi (Delattre de Tassigny), Tư lệnh lục quân khối Tây âu, là viên tướng được đánh giá là tài ba bậc nhất của Pháp hồi đó sang làm Tổng chỉ huy quân viễn chinh ở Đông Dương.Tới Đông Dương, Đơlát gấp rút tập trung quân Âu Phi xây dựng một lực lượng cơ động chiến lược mạnh và ra sức phát triển quân ngụy, tiến hành chiến tranh tổng lực, bình định cho được vùng tạm chiếm, đánh phá ác liệt căn cứ, hậu phương và chuẩn bị tiến công ra vùng tự do của ta hòng gây thanh thế, lấy lại tinh thần binh lính, làm cơ sở cho việc xin tăng cường viện trợ Mỹ với ý đồ giành lại quyền chủ động.Về ta, sau thắng lợi Biên giới, ta thoát khỏi thế bị bao vây, có điều kiện tiếp nhận sự chi viện về vật chất và tinh thần của anh em bè bạn, đặc biệt là của Trung Quốc, Liên Xô. Song vùng trung du, đồng bằng đông người nhiều của vẫn nằm trong vùng kiểm soát của địch. ở đây địch tiến hành bình định cực kỳ ác liệt...Đáp ứng yêu cầu khắc phục khó khăn, đẩy kháng chiến đến thắng lợi và xây dựng Đảng, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng được triệu tập tại Tuyên Quang, họp từ ngày 11 đến ngày 19-2-1951, Đại hội xác định nhiệm vụ chủ yếu của cách mạng Việt Nam lúc này là: "Tiêu diệt thực dân Pháp xâm lược và đánh bại bọn can thiệp Mỹ, giành độc lập thống nhất, bảo vệ hòa bình thế giới". Về tổ chức lãnh đạo của Đảng, Đại hội chủ trương trong điều kiện lịch sử mới, Đảng phải ra hoạt động công khai và đã đến lúc phải xây dựng ở mỗi nước Việt Nam, Lào, Campuchia một Đảng cách mạng hợp với hoàn cảnh cụ thể để lãnh đạo cuộc kháng chiến của từng nước đến thắng lợi hoàn toàn.Tại Đại hội, đoàn đại biểu của Tiểu ban Thanh vận Trung ương đã trình bày trước Đại hội bản tham luận quan trọng về nội dung, phương hướng tổ chức Đoàn Thanh niên Cứu quốc và công tác vận động thanh niên trong tình hình mới. Bản báo cáo đề ra Ba nhiệm vụ trọng tâm của Đoàn và phong trào thanh niên là: Đẩy mạnh công tác thanh niên ở vùng địch tạm chiếm; xây dựng Đoàn Thanh niên Cứu quốc thành tổ chức trung kiên; tăng cường công tác giáo dục thiếu niên, nhi đồng.

Được ánh sáng Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 2 soi sáng, Tỉnh Đoàn đã mở "Lớp cán bộ Đoàn chuẩn bị tổng phản công" tại Đá Nổi, cạnh cơ quan Tỉnh Đoàn. Lớp học có 75 học viên, gồm cán bộ Đoàn ở các huyện thị, ở các đơn vị bộ đội, lần đầu tiên có một số cán bộ Đoàn phụ trách thiếu niên, nhi đồng dự. Tỉnh Đoàn Thừa Thiên có gởi một số cán bộ Đoàn ra dự học. Lớp học kéo dài trong hai tháng, tập trung vào các nội dung: Quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ hai; nhiệm vụ của thanh niên trong giai đoạn mới - giai đoạn tổng phản công; công tác chi đoàn, chi đội, hướng dẫn cách tổ chức cắm trại, liên hoan lửa trại...Cùng thời gian, Đoàn Thanh niên Cứu quốc và Liên đoàn Thanh niên Việt Nam tỉnh Quảng Trị đã động viên đoàn viên, thanh niên trong tỉnh đẩy mạnh các phong trào tòng quân giết giặc lập công; phong trào tăng gia sản xuất và tiết kiệm; phong trào đi dân công, thanh niên xung phong phục vụ tiền tuyến; phong trào đấu tranh chống địch bắt thanh niên đi lính; phong trào xóa nạn mù chữ, học bổ túc văn hóa; phong trào văn hóa, văn nghệ, xây dựng đời sống mới...Đối phó với hoạt động của ta từ đầu tháng 3-1951, Bộ chỉ huy quân viễn chinh Pháp ở Bình-Trị-Thiên đã huy động trên 2.200 quân ứng chiến tinh nhuệ có pháo binh, công binh, cơ giới và máy bay yểm trợ. Đã tổ chức một "cuộc càn dài ngày vào vùng Hải Lăng - Phong Điền. Địch hy vọng nếu phá được "vựa lúa", xúc tát được dân, phá được căn cứ quan trọng bậc nhất ở vùng đồng bằng Trị Thiên này thì đẩy ta lún sâu vào thế bế tắc về lương thực, thực phẩm vốn đã cạn kiệt từ gần nửa năm".(1)Trên thực tế, mùa xuân 1951, ở đây đã diễn ra ngay từ đầu chiến dịch một cuộc đấu trí, đấu lực quyết liệt giữa quân dân và thanh niên ta với địch...Kết quả trận vận động đánh vào Thanh Hương - Mỹ Xuyên của Trung đoàn 95 và Trung đoàn 101 được sự phối hợp đắc lực của quân dân và thanh niên Quảng Trị, Thừa Thiên, đã giành được thắng lợi giòn giã, "hơn 1.500 tên địch bị loại khỏi vòng chiến, 125 tên bị bắt, tiểu đoàn Lê Dương số 4 bị xóa sổ, binh đoàn Bút Tin bị tiêu diệt, binh đoàn Sốc Kên bị đánh thiệt hại"(2). Chiến thắng Thanh Hương - Mỹ Xuyên khẳng định "khối chủ lực của ta ở Bình-Trị-Thiên"(3) đã đủ sức đánh bại chủ lực của địch trên chiến trường. Những ngày cuối tháng 3-1951, cùng với lực lượng vũ trang và nhân dân Bình-Trị-Thiên, cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn 95 (trong đó có 80% là đoàn viên, thanh niên) tưng bừng tổ chức liên hoan mừng thắng lợi, đón nhận thư khen của Bác Hồ, Tổng Bí thư Đảng Lao động Việt Nam - Trường Chinh, Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp....Sau trận chống càn thắng lợi, vùng du kích của ta được mở rộng và củng cố, một số căn cứ lõm ở đồng bằng Triệu - Hải được hình thành, lực lượng vũ trang ba thứ quân trưởng thành, có thêm kinh nghiệm chiến đấu, thế trận chiến tranh nhân dân do lực lượng đoàn viên, thanh niên làm nòng cốt có bước phát triển mới. Ngày 21-3-1951, các chiến sĩ trẻ trong đại đội bộ đội địa phương huyện Hải Lăng tập kích đồn Hải Thái, diệt 40 tên địch; ngày 23-3-1951, thanh niên dân quân du kích xã Hải Thái phục kích bọn Việt Binh đoàn đi tuần, diệt một số tên, thu vũ khí; ngày 15-4-1951, thanh niên dân quân du kích xã Hải Trường phối hợp với bộ đội địa phương tỉnh lật đổ 7 toa tàu của địch ở phía Bắc cầu Mỹ Chánh.Để khuyến khích nông dân sản xuất, ngày 1-5-1951 Chính phủ đã ra sắc lệnh bãi bỏ các thứ thuế cũ và định ra bảy thứ thuế mới trong đó có thuế nông nghiệp thu bằng thóc.Thực hiện chủ trương đó, Đoàn Thanh niên Cứu quốc và Liên đoàn Thanh niên Việt Nam tỉnh ta đã vận động đoàn viên, thanh niên ở từng gia đình nông dân có trách nhiệm tuyên truyền giải thích về thuế nông nghiệp thu bằng thóc cho mọi người hiểu rõ và thực hiện.Về văn hóa văn nghệ: Dưới sự chỉ đạo của Thường vụ Tỉnh ủy, ngoài việc đẩy mạnh hoạt động của các Ban Văn hóa thông tin ở cơ sở, ở các đơn vị, Tỉnh Đoàn (lúc này do đồng chí Lê Mạnh Thái làm quyền Bí thư, thay đồng chí Vương Đình Kế) còn tổ chức một cuộc họp bạn mang tên "Họp bạn văn nghệ chùa Ngà"(1) tại Đá Nổi. Thành phần tham dự họp bạn gồm có lực lượng làm công tác văn hóa, văn nghệ của Đoàn Thanh niên Cứu quốc chiến khu (cụ thể là gồm các đoàn viên, thanh niên đàn giỏi, hát ca, hò và nói vè hay ở các Ty: Thông tin, Bình dân học vụ, Y tế, Giao thông liên lạc, Tỉnh Đoàn, Tỉnh Đội, Trung đoàn 95, Hội Phụ nữ, Nông hội). Kết quả có 150 người dự, kéo dài hai ngày đêm mà vẫn không trình diễn hết các tiết mục đăng ký. Trong cuộc họp bạn này, các nhà thơ trẻ ở Quảng Trị như Vĩnh Mai, Lương An, Dương Tường... và Lưu Trọng Lư (ở chiến khu Thừa Thiên) đã giới thiệu các tác phẩm của mình vừa mới sáng tác trong các năm đầu kháng chiến. Nhiều tờ báo tường (khổ

rộng: 2m x 1,5m), nhiều tập thơ, ký họa nói lên tấm lòng yêu nước, tinh thần hăng hái tham gia cách mạng của bộ đội, cán bộ và nhân dân, giới thiệu người tốt, việc tốt ở các địa phương trong tỉnh được trình bày, treo dưới gốc các cây cổ thụ thuộc khu vực họp bạn đã gây ấn tượng tốt đẹp về thành tựu âm nhạc, văn học, nghệ thuật không những đối với anh chị em dự họp bạn mà còn lan tỏa trong hàng ngàn thanh niên, học sinh và các tầng lớp khác ở chiến khu, trước hết là nhân dân Đá Nổi và các vùng lân cận như Thạch Xá, Khe Giữa, Làng Hạ.Về giáo dục, toàn tỉnh đã củng cố và xây dựng được 28 trường phổ thông cấp I, trong đó có 4 trường hoàn chỉnh từ lớp 1 đến lớp 4 (chiến khu Ba Lòng, Cùa, Phong An,...) mở trường cấp II Lê Thế Hiếu tại Cùa. Mặc dù thường xuyên bị địch càn quét, đánh phá, các lớp học phải chuyển địa điểm hoặc thay đổi giờ lên lớp để tránh địch oanh tạc, nhưng các thầy cô giáo (phần lớn là đảng viên trẻ, đoàn viên, thanh niên) vẫn bám trường, bám lớp, bám học sinh để giảng dạy, kịp thời hướng dẫn học sinh đối phó với mọi âm mưu phá hoại của địch. Nhờ vậy, trong khó khăn, ác liệt, số học sinh năm sau tăng hơn năm trước. Niên khóa 1950 - 1951, các trường phổ thông trong tỉnh đã thu hút được 6.345 con em nhân dân lao động đến trường. Các lớp bình dân học vụ, bổ túc văn hóa do đoàn viên, thanh niên học sinh phụ trách vẫn tiếp tục duy trì, phát triển ngay cả ở các thôn xóm sát lô cốt, vị trí địch.Phong trào vệ sinh phòng bệnh, xây dựng nếp sống mới đã trở thành phong trào quần chúng, việc tổ chức ma chay, cúng tế, tổ chức cưới hỏi đơn giản, tiết kiệm, lành mạnh.Giữa năm 1951, để phối hợp với bộ đội chủ lực Trung đoàn 95 đánh đồn Ba Dốc (Gio Linh), thanh niên dân quân, du kích Cam Lộ tổ chức phá hoại đoạn đường từ Đập Huyện (Gio Linh) vào Đông Hà, thanh niên dân quân du kích Vĩnh Linh phá hoại đoạn đường quốc lộ I từ Hiền Lương ra Hồ Xá. Tất cả các hoạt động nói trên đều nhằm cô lập vị trí Ba Dốc, tạo điều kiện thuận lợi cho quân ta đánh chiếm vào đêm 12-6-1951."Trận cường tập vị trí Ba Dốc là một trận đánh hiệu quả cao, trong vòng một tiếng đồng hồ ta đã làm chủ trận địa, tiêu diệt và bắt sống 81 tên địch, thu 1 đại bác 75mm, 2 trung liên, 80 súng trường, 20 tấn gạo và nhiều quân trang, quân dụng, giải thoát một số cán bộ, đoàn viên và thanh niên bị địch bắt giam ở đây. Từ trận đầu đánh công kiện thắng lợi, bộ đội, thanh niên dân quân du kích tỉnh ta rút ra kinh nghiệm bổ ích cho việc đánh những vị trí địch được xây dựng kiên cố, hỏa lực mạnh, phòng thủ vững chắc".(1)Sau chiến thắng Ba Dốc, quân dân và thanh niên Quảng Trị liên tiếp tiêu diệt một số lô cốt của địch ở Hà Thanh (Gio Linh), Quy Thiện, Thôn Đông, Cu Hoan (Hải Lăng)...Quá hoảng sợ, từ ngày 24-6 đến ngày 5-7-1951, địch buộc phải rút bớt 7 vị trí ở Triệu Phong, Cam Lộ, Vĩnh Linh, Hải Lăng, tăng cường bảo vệ Đông Hà, thị xã Quảng Trị (tỉnh lỵ).Được lực lượng bộ đội Trung đoàn 95 phân tán về các địa bàn cùng bộ đội địa phương thanh niên dân quân, du kích đánh địch, chống càn, bảo vệ ruộng đồng, bà con nông dân vùng đồng bằng đẩy mạnh sản xuất. Đồng bào thị xã, thị trấn đấu tranh đòi ngụy quyền phải để cho nhân dân được tự do đi lại buôn bán, làm ăn. Đoàn viên, thanh niên công nhân ở các nhà máy đèn, máy nước, Sở dây thép đấu tranh chống chủ trương của địch bắt tập quân sự. Nữ thanh niên và các chị, các mẹ buôn bán ở chợ Tỉnh (thị xã Quảng Trị) tổ chức việc quyên góp bằng cách lập "Hội tương tế" lấy quỹ mua đường, sữa, thuốc chữa bệnh và tìm cách chuyển ra các khu căn cứ cách mạng, ủng hộ anh chị em thương binh, bệnh binh của ta đang nằm điều trị ở các bệnh xá, bệnh viện... Về địch, sau một năm "Bình định gấp rút" và tăng cường lực lượng, tướng Đờlát chủ quan cho rằng đã ổn định được tình thế, có thể chuyển sang phản công để giành lại quyền chủ động chiến lược, xoay chuyển cục diện chiến tranh.Thực hiện âm mưu đó, ngày 9-11-1951, Đ.Tatxinhi tập trung 20 tiểu đoàn bộ binh cơ động, chiến lược có đủ cơ giới, pháo binh, máy bay yểm trợ bắt đầu cuộc hành quân đánh chiếm Hòa Bình. Chúng hy vọng kéo được chủ lực ta ra nơi mà chúng chuẩn bị sẵn để tiêu diệt, giành lại quyền chủ động đã mất trên chiến trường; đồng thời gây một tiếng vang để tranh thủ thêm viện trợ Mỹ, củng cố thêm tinh thần quân đội của chúng.Tổng quân ủy của ta nhận định: "Địch đã mang lực lượng cơ động tinh nhuệ phân tán trên một tuyến dài đột xuất, công sự chưa vững chắc, địa hình không thuận lợi... tạo cho ta một thời cơ tốt để tiêu diệt sinh lực chúng. Và quyết định mở chiến dịch Hòa Bình nhằm vây diệt

quân cơ động của địch. Các chiến trường khác trên toàn quốc phải hoạt động phối hợp tích cực"(1).Thực hiện chủ trương của Trung ương, được sự lãnh đạo của Liên Khu ủy liên khu IV, quân dân và thanh niên Quảng Trị đã kết hợp chống càn của địch ở Triệu Phong, Gio Linh... với nổi dậy phá tề trừ gian, phát triển sâu rộng chiến tranh du kích. ở thị xã Quảng Trị, tổ công an xung phong gồm 4 đảng viên trẻ và đoàn viên, thanh niên(1) đã cải trang thành lính Commăngđô đột nhập vào Sở Liêm phòng liên bang Pháp (ngay giữa ban ngày) tìm diệt tên Tuyliơ (có nhiều nợ máu đối với dân) nhưng Tuyliơ đi vắng. Vụ diệt Tuyliơ tuy không thành, nhưng đã làm cho bọn ngụy quyền, ngụy quân đóng ở thị xã một phen hoảng hồn. Nhân dân thị xã Quảng Trị, nhất là lớp trẻ khâm phục trước hành động dũng cảm của các chiến sĩ công an trẻ của ta. ở nông thôn đẩy mạnh việc tịch thu ruộng đất của Việt gian, ruộng vắng chủ, quân cấp lại cho nông dân, bảo đảm đúng chính sách người cày có ruộng, gắn liền với thực hiện giảm tô, giảm tức. Kết quả thực hiện chính sách ruộng đất đã tạo điều kiện để triển khai việc thu thuế nông nghiệp. Mặc dù công tác này gặp khó khăn về thống kê, vận động tuyên truyền nông dân thực hiện, nhất là đối với vùng đồng bằng bị địch tạm chiếm, nhưng với quyết tâm cao của Đảng bộ, sự tham gia tích cực của các đoàn viên, thanh niên ở cơ sở, nên hầu hết các gia đình nông dân trong tỉnh đều làm tốt nghĩa vụ thuế nông nghiệp. Tính riêng vụ Đông - Xuân 1951 - 1952, đã có hàng vạn đoàn viên, thanh niên cùng với các tầng lớp khác đã vận chuyển trên 1.300 tấn thóc thuế nông nghiệp từ đồng bằng lên nhập kho của tỉnh tại Khe Su (chiến khu Ba Lòng).ở miền núi, một tổ chức phản động do bọn tay sai của Pháp từ đất Lào qua, dựa vào một số người thuộc tầng lớp trên lập ra cái gọi là "Đảng Lào Thưng" với mục đích "Đánh Tây, đuổi Việt Minh, đất Thượng tự do, người Thượng tự cai quản". Ta đã kịp thời vạch rõ âm mưu phá hoại, chia rẽ dân tộc của địch, phát động tầng lớp trẻ các dân tộc cùng với lực lượng công an trấn áp, bắt các tên giả "Thần Trời" từng bước ổn định tình hình tư tưởng cho đồng bào ở các bản....Trước yêu cầu đòi hỏi cán bộ du kích ở các địa bàn vùng sâu, vùng xa của người miền núi phải đủ mạnh để kịp thời trấn áp bọn phản động, thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, Huyện ủy Hướng Hóa đã mở các lớp huấn luyện quân sự cho lực lượng cán bộ xã đội, thôn đội, du kích (hầu hết đều ở trong tuổi thanh niên) "về kỹ thuật tác chiến, về cách làm và sử dụng các kiểu chông: Chông hầm, chông treo, chông mặt đất, chông dài, chông ngắn, chông tre, chông sắt và các loại bẫy: Bẫy tò ho, bẫy liên hoàn nhiều lưỡi, bẫy đá, bẫy sập, bẫy treo; cách gài mìn, lựu đạn, đạn đạp... kinh nghiệm rào làng chiến đấu của các thôn Cảnh Dương, Cự Nẩm (Quảng Bình) cũng được cán bộ, đoàn viên, thanh niên, dân quân, du kích Hướng Hóa trao đổi, học tập, vận dụng chống địch"(1).Nhằm phá vỡ các cơ sở du kích, triệt phá mùa màng và tìm diệt lực lượng kháng chiến, ngày 21-1-1952, giặc Pháp huy động tiểu đoàn 27 Bắc Phi, tiểu đoàn 6 Spahi và tiểu đoàn 7 ngụy, có máy bay, pháo binh yểm trợ, chia làm nhiều mũi bao vây, tấn công xã Vĩnh Hoàng (Vĩnh Linh). Thanh niên dân quân du kích ở đây được sự hỗ trợ của đại đội 230 bộ đội địa phương tỉnh, dựa vào "Hệ thống làng xã chiến đấu" đã anh dũng đánh trả các cuộc tấn công của địch, buộc địch phải rút lui sau khi bị ta tiêu diệt gần 50 tên và hai xe quân sự của chúng bị phá hủy...Sau chiến thắng Vĩnh Hoàng, tiếng súng phối hợp với chiến dịch Hòa Bình của quân dân và thanh niên Quảng Trị nổ ra ở nhiều nơi trong tỉnh, loại khỏi vòng chiến đấu hàng trăm tên ngụy quân, ngụy quyền, san bằng nhiều lô cốt, tháp canh của địch, mở rộng vùng giải phóng.Trong lúc đó trên mặt trận chính diện, ba Đại đoàn (308, 312, 304) của ta liên tiếp tấn công bao vây địch ở Hòa Bình. Ngày 23-2-1952, tướng Xalăng(1) buộc phải cho quân rút khỏi Hòa Bình. Với thắng lợi đó, ta đã làm phá sản một kế hoạch chiến tranh lớn của địch trong Đông-Xuân 1951 - 1952.Giặc Pháp lúc này gặp thêm những khó khăn mới, ngân sách thiếu hụt, nội bộ giới cầm quyền phân hóa, nội các phải thay đổi liên tiếp, phong trào đấu tranh của nhân dân Pháp và nhân dân Bắc Phi ngày càng lên mạnh. Khả năng tăng quân của chúng vào Đông Dương rất hạn chế. Lợi dụng lúc Pháp gặp khó khăn, Mỹ tăng viện trợ, bắt Pháp phải nhượng bộ chúng trong vấn đề tổ chức ngụy quân, nắm ngụy quyền. Tiếp tục dựa vào Mỹ, Pháp đẩy

mạnh việc bắt thanh niên Việt Nam vào lính, phát triển ngụy quân, liên tiếp mở các cuộc càn quét, hòng thực hiện âm mưu "Bình định hậu phương - cứu vãn tình trạng ruỗng nát" ở vùng chúng tạm kiểm soát.Nhằm bồi dưỡng và tích trữ lực lượng dồi dào để kháng chiến lâu dài, để chuẩn bị đầy đủ chuyển sang tổng phản công, đầu năm 1952, Trung ương Đảng và Chính phủ ta phát động cuộc vận động tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm. Thay mặt Đảng và Chính phủ, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Nước ta đang kháng chiến, điều kiện khó khăn hơn. Nhưng chúng ta quyết tâm tăng gia sản xuất và tiết kiệm, thì nhất định tăng gia sản xuất và tiết kiệm được... Muốn thành công trong việc tăng gia sản xuất và tiết kiệm... phải tẩy sạch nạn tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu"(1).Hưởng ứng phong trào thi đua sản xuất và tiết kiệm do Đảng, Chính phủ phát động và làm theo lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đoàn viên, thanh niên và các tầng lớp khác ở tỉnh ta cùng với cả nước đã nêu cao tinh thần yêu nước, ra sức khắc phục khó khăn trong lao động sản xuất. Đồng bào ở vùng tạm chiếm kiên quyết đấu tranh để sản xuất và bảo vệ sản xuất, chống địch cướp bóc, vơ vét lúa gạo và phá hoại sản xuất. Bộ đội, cán bộ, công nhân viên chức ở các cơ quan cấp huyện, cấp tỉnh cũng tranh thủ sản xuất, chăn nuôi để tự túc một phần. Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Thanh niên Cứu quốc Quảng Trị kế tiếp nhau duy trì một trại sản xuất khá lớn (khoảng 40 hecta) ở chiến khu Ba Lòng để làm lúa, trồng ngô, đậu xanh, lạc và nuôi hàng trăm con lợn, bò. Trại sản xuất có trên 30 đoàn viên, thanh niên túc trực sản xuất chăm bón, thu hoạch. Kết quả sản xuất đã cung cấp lương thực và sinh hoạt phí cho số cán bộ ở cơ quan Tỉnh Đoàn, trợ cấp cho số thanh thiếu niên (con của một số cán bộ hoạt động ở vùng địch hậu) bị địch truy lùng phải tản cư lên chiến khu trong các năm 1948, 1949... Bên cạnh trại sản xuất, Tỉnh Đoàn còn lập một xưởng giấy, chế biến theo thủ công, do đồng chí Nguyễn Như Nguyện (ủy viên Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn) phụ trách chung (cả sản xuất và làm giấy) từ năm 1948, sau đó là đồng chí Trương Thụy - cán bộ Tỉnh Đoàn) phụ trách... Kết quả số giấy sản xuất được cung cấp cho một số cơ quan ở chiến khu, góp phần giảm bớt số giấy phải mua từ vùng địch bằng bạc Đông Dương(1) trong các năm đầu kháng chiến.Năm 1952, đồng chí Lê Mạnh Thái chuyển qua công tác ở quân đội, đồng chí Ngô Văn Nhả về quê. Cơ quan Tỉnh Đoàn chỉ còn lại các đồng chí: Nguyễn Văn Lương - ủy viên Thường vụ, Trương Thanh Kiếm - Chánh văn phòng, Nguyễn Văn Hàn - Phụ trách thiếu nhi. Về sau Thường vụ Tỉnh ủy tăng cường đồng chí Nguyễn Hiến vào Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn. Từ đó hai đồng chí Lương, Hiến thay nhau trực, giải quyết mọi việc của Tỉnh Đoàn.Cũng từ năm 1952 trở đi, cuộc vận động chỉnh huấn theo Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba của Trung ương Đảng đã được tiến hành một cách khẩn trương. Bên cạnh số cán bộ, đảng viên trẻ được tập trung chỉnh huấn, Tỉnh Đoàn lúc này do đồng chí Nguyễn Thường (ở ủy ban Tỉnh được điều sang) làm quyền Bí thư đã chủ trương cho các chi đoàn cơ sở (xã, phường, cơ quan, trường học) tổ chức đoàn viên, thanh niên học tập tình hình và nhiệm vụ mới một cách chu đáo (có liên hệ ưu, khuyết điểm trong quá trình hoạt động, học tập...).Cùng thời gian này, thực hiện chủ trương của Trung ương về việc "đưa cán bộ đi phục vụ chiến trường chính", các đồng chí Lê Thế Danh, Huỳnh Năng Hoài (cán bộ Đoàn hoạt động ở vùng chiến khu Ba Lòng), Trần Thanh Duy (cán bộ Huyện Đoàn Hải Lăng) cũng được điều động ra Việt Bắc một lần với Lê Mạnh Thái và được bổ sung vào cơ quan Bộ Tư lệnh Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ngoài số cán bộ Đoàn được điều động lên cơ quan Bộ Tổng Tư lệnh, tại tỉnh còn có nhiều cán bộ Huyện Đoàn, Xã Đoàn cũng được điều vào quân đội và trở thành cán bộ tiểu đoàn, cán bộ đại đội, cán bộ trung đội của Trung đoàn bộ đội chủ lực 95, của bộ đội địa phương tỉnh, huyện, thị xã.Đợt chỉnh huấn đã có tác dụng nâng cao tinh thần giác ngộ giai cấp, chống các biểu hiện sai trái, không phân rõ bạn, thù, ỷ lại, ngại kháng chiến lâu dài, kém ý thức tổ chức kỷ luật, quan liêu, mệnh lệnh, xa rời thực tế; hiểu rõ mục tiêu chiến đấu, xây dựng quyết tâm chiến đấu đến cùng vì thắng lợi của sự nghiệp cách mạng.Vừa đẩy mạnh chiến tranh du kích, thực hành cuộc vận động sản xuất và tiết kiệm; vừa tiến hành chỉnh huấn chính trị trong toàn Đảng, toàn quân,... quân dân và thanh niên Quảng Trị cùng với quân dân và thanh niên 2 tỉnh: Quảng Bình, Thừa Thiên trong 4 tháng cuối năm 1952 đã loại ra ngoài vòng chiến đấu trên 6.000 tên địch, tiêu diệt 17 vị trí, 60 lô cốt và

tháp canh, phá vỡ tuyến phòng thủ kiên cố nhất của địch ở Bắc Quảng Bình, mở thông hành lang chiến lược Bắc - Nam. Vùng tự do Liên khu IV mở rộng vào phía Nam bao gồm hầu hết các huyện Tuyên Hóa, Quảng Trạch, Bố Trạch (Quảng Bình) và nối thông với các căn cứ địa của 3 tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên. Cùng với sự trưởng thành của bộ đội chủ lực và bộ đội địa phương, thanh niên, dân quân du kích ở cơ sở cũng có bước phát triển mạnh mẽ, tự đảm đương nhiệm vụ tác chiến tại địa bàn, bảo vệ cho nhân dân sản xuất và thu hoạch vụ mùa tháng 8 và vụ tháng 10 (năm 1952), đóng thuế nông nghiệp đầy đủ. Đây là điều kiện thuận lợi để Đại đoàn 325 chuyển hẳn sang thực hiện nhiệm vụ của một đơn vị cơ động chiến lược.Bước vào năm 1953, hòng tranh thủ sự vắng mặt một lực lượng lớn của Đại đoàn 325 để giành quyền chủ động, giặc Pháp lại tăng cường bình định, càn quét đồng bằng Bình-Trị-Thiên.Trước tình hình đó, thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng "tránh chỗ mạnh, đánh vào chỗ yếu, tìm nơi sơ hở của địch mà đánh", Tỉnh ủy Quảng Trị chủ trương phân tán lực lượng, tiêu hao tiêu diệt sinh lực địch, mở rộng vùng du kích, khu căn cứ. Nhờ có sự chuyển hướng đó, từ đầu năm 1953, quân dân và thanh niên các huyện trong tỉnh liên tục đánh địch và thu thắng lợi như: Đại đội 340 (Cam Lộ) phối hợp với du kích các xã Cam Giang, Cam Thanh chống càn thắng lợi; Đại đội 354 (Vĩnh Linh) phối hợp với du kích đánh địch dọc quốc lộ I (đoạn Ba Dốc - Quán Ngang); Đại đội bộ đội địa phương Hải Lăng phối hợp với du kích phá đường ray đánh tàu địch (đoạn Diên Sanh - Mỹ Chánh); bộ đội địa phương Triệu Phong phối hợp du kích tiêu diệt lô cốt Bích La, tập kích vị trí Bồ Bản, đánh địch ở Bích Khê; du kích Đông Hà được sự hỗ trợ của một tổ biệt động đột kích phá kho vũ khí của địch ở thị trấn; các chiến sĩ ở trung đội đạo lộ đường 9 tập kích tiêu diệt lô cốt địch ở cây số 7 (đường 9)... ở các vùng du kích và vùng chiến khu, đoàn viên, thanh niên trong các ban thông tin tuyên truyền phối hợp với các chiến sĩ trẻ trong công an xã tổ chức các cuộc diễn thuyết ở các chợ kháng chiến, tổ chức các buổi liên hoan văn nghệ, đốt lửa trại thu hút đông đảo nhân dân đến xem. Qua đó phổ biến chủ trương của Đảng, thông báo tin tức chiến thắng của quân và dân ta trên khắp các chiến trường, phát động phong trào bảo mật phòng gian, kêu gọi thanh niên tòng quân, đi dân công vận tải, động viên cổ vũ bà con nông dân mau chóng hoàn thành thuế nông nghiệp. ở Hướng Hóa, sau Đại hội du kích huyện, phong trào thi đua "đánh Tây, tiễu phỉ, trừ gian, diệt tề" phát triển mạnh mẽ. Phong trào rào làng chiến đấu đã thu hút mọi người kể cả các em thiếu niên (10 - 15 tuổi) thi đua làm chông bẫy, chọn địa điểm làm công sự bí mật, phục kích đánh địch - hình thành nhiều vành đai bao vây đồn bốt địch. Công tác binh vận được nam nữ thanh niên các dân tộc Vân Kiều, Pacô chú trọng, đã kêu gọi được một số hương vệ, tổng vệ bỏ hàng ngũ địch, mang súng về với cách mạng. Song song với công tác phát động phong trào du kích chiến tranh, đoàn viên, thanh niên trong đại đội bộ đội địa phương huyện đã tổ chức tập kích đồn Ra ồ (2-1952) giết chết một số địch (có 1 sĩ quan Pháp), phục kích bọn tổng vệ ở làng Miệt (đang trên đường hành quân) tại Côpơlong, chặn đứng âm mưu của chúng định càn xã Ruộng. Cùng thời gian này, bọn phản động mang danh "Đảng Cu Xun" trên đường đến vị trí Tà Cơn đã bị đoàn viên, thanh niên du kích làng Miệt phục kích, truy bắt. Từ đó "Đảng Cu Xun" tan rã. Tháng 5-1953, tốp lính của A Nha hành quân từ Húc Thượng qua Tà Bung đã bị đoàn viên, thanh niên du kích Húc Thượng phục kích, chúng không kịp chống cự, tháo chạy trở về đồn. Tháng 6-1953, một tiểu đội lính Phà Băng càn vùng Hướng Việt, đã bị đoàn viên, thanh niên du kích xã Hướng Việt phục kích tại Rà Nai, một số tên chết, trong đó có tên chỉ huy của tiểu đội là Pả Ta Pừng. Phối hợp với quân dân và thanh niên Hướng Hóa, bộ đội ta ở hạ Lào đã tập kích đồn Pha Băng, Ba Ngàn. Phần lớn trung đội bảo an đóng ở đồn đã bị diệt, trong đó có tên Tà Tè đồn trưởng.Các tên Pả Ta Pừng, Tà Tè là các tên ác ôn phản động nổi tiếng bị diệt, đã làm cho bọn tổng vệ, dân vệ cũng như bọn ngụy quyền ở Khe Sanh... ngày càng hoang mang dao động... Lực lượng địch đóng dọc đường số 9 bị mất chân tay đắc lực, buộc chúng phải "án binh bất động"(1).Nhìn chung, qua những tháng hoạt động đầu 1953, quân dân và thanh niên Quảng Trị đã nêu cao quyết tâm vượt qua khó khăn, ác liệt, anh dũng đánh thắng các trận càn nhỏ lẻ của địch, bao vây, tiêu diệt một số lô cốt, cứ điểm, phá hoại giao thông, gây cho địch nhiều khó khăn, thiệt hại ở chiến trường Bình-Trị-Thiên cũng như ở trung và hạ Lào. Vùng căn cứ

của Quảng Trị được mở rộng, nối liền với vùng căn cứ các tỉnh Thừa Thiên, Quảng Bình và các tỉnh thuộc nước bạn Lào anh em là Savanakhẹt và Saravan...

* * *

Sau thắng lợi của các chiến dịch Hòa Bình, Tây Bắc, Thượng Lào, cục diện chiến tranh ở Việt Nam... càng chuyển biến mạnh theo chiều hướng có lợi cho quân và dân ta, bất lợi cho thực dân Pháp và can thiệp Mỹ. Qua chiến đấu và xây dựng lực lượng vũ trang, nhân dân ta đã lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng. Hậu phương ta được mở rộng và củng cố vững mạnh hơn trước. Các nước xã hội chủ nghĩa trước hết là Trung Quốc và Liên Xô giúp đỡ ta có hiệu quả về trang bị vũ khí, lương thực, thực phẩm, kinh nghiệm chiến đấu... Phong trào ủng hộ Việt Nam, phản đối chiến tranh của nhân dân Pháp và các nước thuộc địa của Pháp, của nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới ngày càng lên mạnh.Về phía địch, chúng đang ở trong tình thế khó khăn, nguy khốn. Quân đội viễn chinh xâm lược Pháp đang mắc kẹt vào mâu thuẫn giữa tập trung và phân tán lực lượng, giữa tiến công ra vùng tự do và phòng ngự ở vùng chúng đang kiểm soát. Những khó khăn về kinh tế, xã hội ở ngay nước Pháp càng ngày càng phát triển, gánh nặng về chi phí chiến tranh Đông Dương mỗi ngày một tăng quá sức chịu đựng của ngân sách nước Pháp."Thất bại về quân sự, chính trị và khó khăn về kinh tế đặt Pháp đứng trước tình thế "lửa cháy hai đầu" hoặc bị nhân dân Đông Dương đánh bại, hoặc bị Mỹ hất cẳng. Với chính sách phản động và bảo thủ, thực dân Pháp chủ trương tranh thủ thêm viện trợ Mỹ, tập trung mọi cố gắng đẩy mạnh chiến tranh hòng tìm ra một lối thoát "danh dự". Đối với Mỹ, mục tiêu chiến lược của Mỹ ở Đông Dương là hất cẳng Pháp. Vì vậy, viện trợ quân sự của Mỹ cho Pháp ngày càng tăng, năm 1953 tăng gần gấp 3 so với năm 1952..."(1)Tháng 5-1953 với sự thỏa thuận của Mỹ, Chính phủ Pháp cử tướng Hăngri Nava - Tổng Tham mưu trưởng lục quân khối Bắc Đại Tây Dương sang thay Xalăng, làm Tổng Chỉ huy quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương.Với kế hoạch Nava, âm mưu của thực dân Pháp "lấy chiến tranh nuôi chiến tranh, dùng người Việt trị người Việt" được thực hiện với quy mô vượt xa kế hoạch Rơve và kế hoạch Đơlát trước đây.Mở đầu kế hoạch Nava, ngày 28-7-1953, giặc Pháp mở trận càn với quy mô lớn mang tên "Cuộc hành binh Camacgơ" vào căn cứ du kích đồng bằng của 4 huyện: Triệu Phong, Hải Lăng, Phong Điền, Quảng Điền, với mục đích của chúng là đánh chiếm vùng đồng bằng đông dân, nhiều lúa, tiến hành bình định, bắt thanh niên đi lính, phá hoại kinh tế và tiêu diệt bộ đội chủ lực Trung đoàn 95. Nhưng kết quả là chúng đã bị quân dân và thanh niên ở đây đánh bại: Hơn 450 binh lính và sĩ quan (có 1 quan tư) bị tiêu diệt, 125 tên khác bị thương. Ngày 5-8-1953, Bộ Chỉ huy Pháp ra lệnh lui quân không kèn không trống.Sau trận càn của địch, Tỉnh ủy Quảng Trị mở Hội nghị bất thường đánh giá tình hình, nêu rõ một số khó khăn tồn tại để quân dân và thanh niên trong tỉnh tập trung giải quyết như trận càn đã làm cho khoảng 7.000 người ở Hải Lăng, phần lớn là người già, thiếu niên, nhi đồng phải sơ tán đi nơi khác, cuộc sống của họ bị xáo trộn... Tỉnh ủy chủ trương: "Giữ vững và phát triển cơ sở, tích cực tranh chấp quần chúng với địch, dùng mọi hình thức đấu tranh hợp pháp, bất hợp pháp, đấu tranh vũ trang để chống lại âm mưu thủ đoạn mới của địch như chống càn quét, chống bắt thanh niên đi lính, chống cướp lúa, chống chiến tranh gián điệp và các luận điệu tuyên truyền xuyên tạc của địch".Thực hiện Nghị quyết của Tỉnh ủy, dưới sự chỉ đạo của chi ủy, sự động viên tổ chức của chi đoàn, đoàn viên, thanh niên ở Triệu Hải đi đầu trong việc khắc phục hậu quả của trận càn Camacgơ vừa qua như tổ chức đưa các em thiếu niên, nhi đồng đi sơ tán, trở về với gia đình, sớm ổn định tình hình và tiếp tục đến trường... Những vùng địch vừa mở rộng chiếm đóng kiểm soát như Văn Quỷ, Phú Kinh, Diên Khánh... cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên bám sát dân để kịp thời hướng dẫn, giúp dân đấu tranh với các hình thức phù hợp nhằm bảo vệ, phát triển lực lượng cách mạng. Các chiến sĩ trẻ trong bộ đội địa phương huyện thực hiện chủ trương phân tán hoạt động của Huyện ủy Hải Lăng, mỗi tổ gồm 3 chiến sĩ và thực hiện 3 bám: Bám đồng, bám dân, bám địch, cùng với đoàn viên, thanh niên dân quân du kích cơ sở bảo vệ mùa màng, bảo vệ các đoàn dân công vận chuyển, chú ý phát triển mạnh lực lượng du kích, thực hiện mỗi đoàn viên, thanh niên là một du kích.

Tháng 9-1953, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định kế hoạch tác chiến Đông-Xuân 1953 - 1954. Tiếp thu quyết định của Bộ Chính trị, thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, Đoàn Thanh niên Cứu quốc tỉnh mở đợt học tập, quán triệt nội dung chiến lược của cuộc tiến công Đông-Xuân 1953 - 1954 trong toàn thể đoàn viên, thanh niên, làm cho mỗi cán bộ, đoàn viên nhận rõ ý đồ của Đảng là giữ vững quyền chủ động, đánh địch trên cả hai mặt trận chính diện và sau lưng địch, phối hợp trên phạm vi cả nước... Với nguyên tắc về chỉ đạo chiến lược và chỉ đạo tác chiến là: Tiêu diệt sinh lực địch, bồi dưỡng lực lượng ta, đánh ăn chắc, đánh chắc thắng, đánh tiêu diệt; chọn nơi địch sơ hở mà đánh, chọn nơi địch tương đối yếu mà đánh; giữ vững chủ động, kiên quyết buộc địch phải phân tán lực lượng. ở Hướng Hóa, được sự chỉ đạo của Thường vụ Tỉnh ủy, Huyện ủy mở "Hội nghị đại biểu nhân dân Thượng du", khai mạc vào ngày 3-10-1953. Hội nghị có 250 đại biểu (trong đó có gần 200 là đoàn viên, thanh niên). Hội nghị tập trung học tập chính sách đại đoàn kết dân tộc của Đảng, vạch trần âm mưu chia rẽ dân tộc của địch. Hội nghị phát động phong trào du kích chiến tranh, sản xuất và tiết kiệm, động viên sức người sức của phục vụ giai đoạn tổng phản công 1953 - 1954.Sau đợt quán triệt Nghị quyết Bộ Chính trị (9-1953), mọi việc chuẩn bị chiến trường, công tác tổ chức lực lượng được triển khai mạnh mẽ ở các cấp, các ngành trong tỉnh. Tính riêng trong tháng 10-1953, đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng vũ trang huyện, xã cùng các tầng lớp khác đã tổ chức đánh địch, chống càn và thu thắng lợi ở Linh Giang (Gio Linh) Cam Giang, Cam Thanh (Cam Lộ), An Tiêm (Triệu Phong), Hải Lệ (Hải Lăng). Quân dân và thanh niên Hướng Hóa tích cực phục vụ mặt trận đường 9, mặt trận hạ Lào, chủ yếu là tham gia dân công vận tải, hoạt động du kích, kêu gọi lôi kéo một số thanh niên các dân tộc Vân Kiều, Pacô ở trong ngụy quân trở về với bản làng....Ngày 6-12-1953, sau khi nghe Tổng Quân ủy báo cáo quyết tâm, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định mở chiến dịch Điện Biên Phủ.Thực hiện quyết định của Bộ Chính trị, ngày 10-12-1953, quân ta đánh Lai Châu, hạ tuần tháng 12-1953, quân ta đánh địch ở trung - hạ Lào và Đông Campuchia, ngày 26-1-1954, quân ta đánh địch ở Tây Nguyên; hạ tuần tháng 1-1954, quân ta đánh địch ở Thượng Lào...Bị thất bại nặng, giặc Pháp buộc phải rút bớt tiểu đoàn ứng chiến 27-BTA ở Quảng Trị đưa ra Bắc Bộ và một tiểu đoàn ứng chiến khác sang hạ Lào. Vì vậy, lực lượng còn lại của địch ở Quảng Trị chỉ làm được nhiệm vụ mở các trận càn nhỏ, lẻ tẻ. Chớp thời cơ đó, Tỉnh ủy chủ trương đẩy mạnh mọi hoạt động của cuộc kháng chiến. Thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, đoàn viên, thanh niên đi đầu trong phong trào du kích chiến tranh, tổ chức quấy rối, tiêu hao, tiêu diệt địch, bao vây đồn bốt địch; đồng thời phát động quần chúng vùng tạm chiếm chống địch bắt thanh niên đi lính, chống lập hội tề, đẩy mạnh công tác binh địch vận, ngụy vận, với tinh thần phối hợp đắc lực với chiến trường chính. "Tính riêng 20 ngày đầu tháng 1-1954, quân dân và thanh niên trên mặt trận đường 9 - Hướng Hóa đã phá sập 17 cầu cống, làm giao thông vận chuyển của địch phục vụ mặt trận trung - hạ Lào bị tê liệt dài ngày"(1) "buộc địch rút ra khỏi các vị trí đồn bốt: Đầu Mầu, Rào Quán, Mai Lãnh, Vùng Kho..."(1)Trước hoạt động mạnh của ta, Bộ Chỉ huy Pháp phải vội vàng điều 4 tiểu đoàn quân cơ động ứng chiến đến Quảng Trị, cố khai thông quốc lộ số 9, bảo vệ quốc lộ số 1. Giữa tháng 1-1954, địch cho một tiểu đoàn ứng chiến càn vào Cùa, chúng đã bị bộ đội và thanh niên dân quân du kích ở đây đánh bại.Tiếp đó, địch lại tập trung lực lượng càn vùng đồng bằng của tỉnh nhằm bắt cóc cán bộ, đảng viên, đoàn viên, ngăn chặn hành lang lên chiến khu, về đồng bằng... của tỉnh Quảng Trị. ở vùng tạm chiếm, địch ra lệnh cho bọn tề vệ cung cấp danh sách phụ nữ chưa chồng tuổi từ 18 đến 25 để sung vào lính, bắt các gia đình có con em đi lính cho Pháp phải làm giấy cam đoan không đào rã ngũ. Chúng lập vành đai trắng dọc quốc lộ số 1, quốc lộ 9. Trong và sau Tết Nguyên đán Giáp Ngọ (2-1954), địch cho bọn tâm lý chiến mở đợt tuyên truyền xuyên tạc chủ trương chính sách của Đảng và Chính phủ, trước hết là "Tháng hữu nghị Việt - Trung - Xô" do ta tổ chức.Sau khi nhảy dù chiếm đóng Điện Biên Phủ, giặc Pháp càng ra sức thực hiện kế hoạch Nava, ráo riết vây bắt thanh niên vào lính, đôn quân, tăng cường phòng thủ thị xã Quảng Trị - Đông Hà. Lúc này, tỉnh Quảng Trị đang tập trung lực lượng khắc phục hậu quả trận lụt cuối năm 1953, lực lượng tác chiến chỉ có bộ đội địa phương và du kích. Mặc dù tình hình

còn nhiều khó khăn, nhưng tinh thần quật khởi của quân dân và thanh niên trong tỉnh vẫn giữ vững, lại được sự lãnh đạo, chỉ đạo của Cấp ủy, chính quyền cách mạng các cấp hết sức chặt chẽ, trực tiếp và toàn diện, được thắng lợi của các chiến trường trong cả nước... cổ vũ, nên đã tạo ra khí thế mới, mọi đoàn viên, thanh niên và các tầng lớp khác đều phấn khởi, hăm hở hoạt động, phối hợp với chiến dịch Điện Biên Phủ.Trong tháng 3 và tháng 4-1954, quân dân và thanh niên mặt trận Đường 9 - Hướng Hóa đánh mạnh vào hệ thống giao thông của địch, phá sập cầu Rào Quán, bao vây địch ở vị trí Cù Bách và thị trấn Khe Sanh... "Sau khi bộ đội chủ lực ta đánh tiêu diệt và bức rút nhiều đồn bốt, huyện Hướng Hóa và một phần huyện Cam Lộ được hoàn toàn giải phóng"(1).ở đồng bằng, bộ đội địa phương bí mật luồn sâu vào các tuyến chiếm đóng của địch, cùng đoàn viên, thanh niên cơ sở đánh địch, chống càn, giải thoát cho 200 thanh niên (Hải Lăng), 458 thanh niên (Vĩnh Linh), 80 thanh niên (Đông Hà) vừa bị địch bắt. Địch vây ráp bắt thanh niên đi lính, nhiều thanh niên tìm cách lánh hoặc thoát ly gia đình ra vùng giải phóng tham gia kháng chiến.Giữa tháng 5-1954, quân dân và thanh niên Hướng Hóa dự cuộc mittinh lớn tổ chức tại Tà Cơn để chào mừng chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ toàn thắng (7-5-1954), kết thúc oanh liệt cuộc tiến công chiến lược Đông Xuân 1953 - 1954 của quân và dân ta, chào mừng quê hương Hướng Hóa đã được hoàn toàn giải phóng.Sau cuộc mittinh, với niềm phấn khởi và tự hào, đoàn viên, thanh niên các dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo, hướng dẫn của cán bộ Huyện Đoàn, Xã Đoàn đã hăng hái bắt tay vào các nhiệm vụ: sẵn sàng chiến đấu, sản xuất, đặc biệt là tổ chức và ổn định cuộc sống cho nhân dân các dân tộc vừa được giải phóng.Từ ngày 8-5-1954 đến giữa tháng 7-1954, trải qua 8 phiên họp toàn thể và 23 phiên họp hẹp rất căng thẳng và phức tạp, nhưng với tinh thần chủ động và cố gắng của phái đoàn ta do đồng chí Phạm Văn Đồng làm trưởng đoàn, ngày 20-7-1954, Hiệp định Giơnevơ về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam đã được ký kết. Hiệp định Giơnevơ phản ánh xu thế chung của những nước lớn trong tình hình quốc tế lúc đó. Nó đã góp phần cùng với chiến thắng Điện Biên Phủ, chiến thắng của các cuộc tiến công Đông Xuân 1953 - 1954 trên toàn chiến trường cả nước và ba nước Đông Dương, chấm dứt cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp và can thiệp Mỹ ở Đông Dương. Các nước tham gia Hội nghị tuyên bố tôn trọng độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Campuchia, Lào và Việt Nam.Đánh giá về ý nghĩa lịch sử của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược của quân dân và thanh niên Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: "Lần đầu tiên trong lịch sử, một nước thuộc địa nhỏ yếu đã đánh thắng một nước thực dân hùng mạnh. Đó là một thắng lợi vẻ vang của nhân dân Việt Nam, đồng thời cũng là một thắng lợi của các lực lượng hòa bình, dân chủ và chủ nghĩa xã hội trên thế giới"(1).Hòa cùng niềm vui chung, tuổi trẻ tỉnh Quảng Trị sau khi tiếp thu tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ 6 của Trung ương Đảng (khóa 2) nhận rõ: "Đế quốc Mỹ là kẻ thù chính của nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới và hiện đang trở thành kẻ thù chính của nhân dân Đông Dương, mọi người sẵn sàng nhận nhiệm vụ trọng đại do lịch sử giao phó trong thời kỳ mới là xây dựng chủ nghĩa xã hội ở khu vực Vĩnh Linh, đấu tranh hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân ở quê hương Quảng Trị nói riêng và toàn miền Nam nói chung.

Chương IVTUỔI TRỂ QUẢNG TRỊ TÍCH CỰC

THỰC HIỆN 2 NHIỆM VỤ CHIẾN LƯỢC: CÁCH MẠNG DÂN TỘC DÂN CHỦ NHÂN DÂN VÀ XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI

(1954 - 1975) Hiệp định Giơnevơ được ký kết ngày 20-7-1954, cách mạng Việt Nam bước vào giai đoạn

mới với đặc điểm lớn là đất nước chia làm hai miền, lấy vĩ tuyến 17 làm giới tuyến quân sự tạm thời. Từ đó tỉnh Quảng Trị chia cắt ra hai khu vực. Khu vực bờ Nam sông Bến Hải là tỉnh Quảng Trị, cùng với các tỉnh, thành phố ở phía Nam vĩ tuyến 17 tạm thời do đối phương kiểm soát. Cách mạng ở đây từ chỗ có chính quyền, có quân đội, có vùng giải phòng trở thành không có chính quyền, không có quân đội; vùng giải phóng bàn giao cho quân đội Liên hiệp Pháp tiếp quản, sau hai năm

sẽ tổ chức Tổng tuyển cử; thống nhất nước nhà. Khu vực Vĩnh Linh và các tỉnh, thành phố ở phía Bắc vĩ tuyến 17 được hoàn toàn giải phóng trước vào thời kỳ khôi phục phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, xây dựng lại đất nước sau 9 năm kháng chiến trường kỳ, gian khổ mà anh dũng với một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, thôn xóm tiêu điều, xơ xác, ruộng đất nhiều nơi hoang hóa; đời sống nhân dân thiếu thốn mọi bề...

Tỉnh Quảng Trị trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước như hình ảnh thu nhỏ của đất nước Việt Nam. Với đặc điểm ấy, tỉnh Quảng Trị lúc đó có thuận lợi hơn các tỉnh, thành phố ở miền Nam là nơi tiếp giáp với miền Bắc xã hội chủ nghĩa, có khu vực Vĩnh Linh - Quảng Bình là căn cứ địa hậu phương trực tiếp của Quảng Trị, song cũng gặp không ít tình hình gay go phức tạp: Với âm mưu cơ bản của đế quốc Mỹ là tiêu diệt bằng được phong trào yêu nước của nhân dân ta, thôn tính miền Nam, biến miền Nam thành thuộc địa kiểu mới và căn cứ quân sự của Mỹ, lập một phòng tuyến ngay tại bờ Nam sông Bến Hải nhằm ngăn chặn chủ nghĩa xã hội lan xuống khu vực Đông Nam châu á. Đồng thời lấy miền Nam làm căn cứ, bàn đạp tiến công miền Bắc - tiền đồn của hệ thống xã hội chủ nghĩa, hòng đè bẹp và đẩy lùi, bao vây và uy hiếp các nước xã hội chủ nghĩa.Cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ đại của nhân dân và tuổi trẻ Việt Nam bắt đầu từ khi Hiệp định Giơnevơ có hiệu lực và diễn ra qua năm giai đoạn... kéo dài gần 21 năm (1954 - 1975).I- TUỔI TRẺ QUẢNG TRỊ VỚI HAI NHIỆM VỤ CHIẾN LƯỢC TRONG NHỮNG NĂM 1954-1964

1. Đấu tranh thực hiện Hiệp định Giơnevơ, xây dựng lực lượng cách mạng tiến lên tấn công địch (1954-1964)

Ngay sau khi Hiệp định Giơnevơ có hiệu lực, Đảng bộ Đảng Lao động Việt Nam tỉnh Quảng Trị và các đoàn thể cách mạng từ hoạt động công khai chuyển sang hoạt động bí mật, từ đấu tranh vũ trang là chủ yếu chuyển qua đấu tranh chính trị đơn thuần. Hệ thống tổ chức của Đoàn Thanh niên Cứu quốc lúc này không còn tồn tại, ở cơ sở, đoàn viên, thanh niên chịu sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của chi bộ Đảng, thông qua tổ Đảng hoặc đảng viên, xây dựng, phát triển Đoàn theo hệ thống "rễ chuỗi"; một đảng viên chỉ đạo từ 3 đến 5 đoàn viên, mỗi đoàn viên nắm từ 3 đến 5 cốt cán, một cốt cán nắm từ 3 đến 5 cảm tình, một cảm tình quan hệ với 3 đến 5 thanh niên theo đơn tuyến, người nọ không biết người kia...

Khi bọn Mỹ - Diệm chủ trương đoàn ngũ hóa thanh, thiếu niên, áp đặt thanh, thiếu niên vào các tổ chức do chúng lập ra như: "Đảng cần lao nhân vị", "Phong trào cách mạng quốc gia", "Thanh niên cộng hòa ", "Thanh nữ cộng hòa", "Thiếu niên cộng hòa", "Hướng đạo sinh", "Thanh niên liên tôn chống cộng", ta cũng đưa đoàn viên, thanh niên tham gia các tổ chức này, gây cơ sở trong lòng địch, hạn chế việc thi hành các chính sách áp bức, bóc lột của địch.Trong thời gian cuối năm 1954 đầu năm 1955, do tác động của trận Điện Biên Phủ lịch sử, tinh thần binh lính cũng như nhân viên ngụy quyền của thực dân Pháp đang bàng hoàng dao động, bộ máy thống trị chưa ổn định, mâu thuẫn giữa bọn tay sai Mỹ với các lực lượng thân Pháp đang diễn ra gay gắt. Tranh thủ cơ hội đó, được sự chỉ đạo trực tiếp, kịp thời của cấp ủy, các đảng viên, đoàn viên, thanh niên tập trung tuyên truyền thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Pháp, vai trò lãnh đạo của Đảng Lao động Việt Nam và Bác Hồ, tranh thủ lôi kéo những người có khuynh hướng chống Mỹ - Diệm đứng về phía nhân dân, cùng nhân dân chống khủng bố trả thù những người kháng chiến cũ, chống chủ trương xáo cấy ruộng đất, chống dời chợ do nhân dân ta xây dựng trong kháng chiến chống Pháp, đoàn kết giúp đỡ nhau khắc phục hậu quả chiến tranh như tu sửa nhà cửa, giếng nước, đường sá, phục hồi các trường học, duy trì các lớp bình dân học vụ và phong trào ca hát, đấu tranh đòi bọn cầm quyền phải giải quyết nạn đói ở bờ Nam sông Bến Hải....ở miền núi Hướng Hóa, sau vụ bọn Đại Việt thảm sát 94 đồng bào yêu nước (trong đó có 60 đoàn viên, thanh thiếu nhi) ở 2 thôn Tân Lập, Tam Hiệp (xã Hướng Điền), hàng ngàn đoàn viên, thanh niên các xã: Mều, A Túc, A Vao, A Xing, Kỳ Nơi... trang bị giáo, mác, tên nỏ dưới sự lãnh đạo của Đảng kéo về cùng tuổi trẻ các xã A Ngo, Tà Rụt giáp mặt đấu tranh với bọn Đại Việt phản động, vạch mặt bọn Đại Việt đã gây ra vụ tàn sát đẫm máu ở Hướng Điền...

Sức mạnh đấu tranh của đồng bào các dân tộc Vân Kiều, Pacô không những ngăn chặn được âm mưu của bọn Đại Việt định tiếp tục giết hại đồng bào Trại Cá mà còn đẩy bọn chúng vào thế bị bao vây, cô lập, thiếu lương thực, thực phẩm, nội bộ mâu thuẫn, chém giết lẫn nhau, một số tên lẻn về hàng Diệm, một số khác theo Trần Bình chạy vào miền núi Thừa Thiên và tan rã...Giữa năm 1955, phong trào đấu tranh chống địch bắt "Lập thẻ kiểm tra" nổ ra liên tiếp. Cùng lúc

đó, trong quần chúng tuổi trẻ xuất hiện "Phong trào dân canh, chống cướp", "Phong trào dây, dùi" để chống bọn cảnh sát mật vụ của Diệm, khi bọn này đi rình bắt cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên. Chẳng hạn như ở Triệu Phong, Gio Linh, khi phát hiện có bọn công an, dân vụ đi lùng sục, đoàn viên, thanh niên ở các phong trào nói trên vừa đánh mõ, gõ thùng thiếc, vừa hô "cướp, cướp" để báo cho cán bộ cách mạng đang ở trong xóm biết tìm cách lẩn tránh.Trong cuộc đấu tranh chống thủ đoạn "Trưng cầu dân ý" của Mỹ - Diệm (ngày 23-10-1955) nhằm phế truất Bảo Đại, đưa Diệm lên ngôi Tổng thống và trong cuộc đấu tranh chống cuộc bầu cử Quốc hội bù nhìn (ngày 4-3-1956), các tầng lớp thanh niên ở Quảng Trị đều tẩy chay các cuộc bỏ phiếu bằng nhiều hình thức phong phú như không ghi tên vào danh sách cử tri, lẩn tránh không đi bỏ phiếu, xé gỡ truyền đơn, áp phích của địch, phá các buổi "học tập", khi buộc phải đến phòng bỏ phiếu thì họ xô bàn, đẩy ghế, cãi lộn với công an, mật thám hoặc nhét truyền đơn chống Diệm vào hòm phiếu, lợi dụng lúc có đông người tụ họp nói rõ âm mưu của Mỹ - Diệm tổ chức bầu cử riêng lẻ là để phá hoại Hiệp định Giơnevơ, phá Tổng tuyển cử cả nước vào ngày 20-7-1956.ảnh hưởng của các phong trào đấu tranh nói trên rất lớn, nâng cao uy tín của cách mạng, làm giảm uy thế của chế độ ngụy.

Mỹ - Diệm đã cho tay chân theo dõi những người có thái độ, phản đối cuộc Trưng cầu dân ý và cuộc bầu cử quốc hội của chúng... Ta thiếu kế hoạch đề phòng nên để bộc lộ lực lượng, về sau Mỹ - Diệm đã thẳng tay đàn áp, tiến hành các đợt Tố cộng, diệt cộng khiến lực lượng của ta gặp nhiều khó khăn, tổn thất.

Bằng quốc sách tố cộng, diệt cộng, Mỹ - Diệm chẳng những triệt phá cơ sở cách mạng tàn sát những người yêu nước, khủng bố những người kháng chiến cũ mà còn gây không khí sợ sệt, nghi kỵ, chia rẽ trong hàng ngũ nhân dân, trong các gia đình, nghĩa là làm cho vợ nghi chồng, cha nghi con, nhà này nghi nhà khác, tố cáo lẫn nhau...

Chiến dịch Tố cộng, diệt cộng của Mỹ - Diệm kéo dài, quyết liệt nhất là trong các năm 1956, 1957. ở Quảng Trị, hầu như không có ngày nào không xảy ra những vụ bắn, giết cán bộ cách mạng, những người yêu nước. Phong trào cách mạng Quảng Trị giảm sút, suy yếu. Phần lớn cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên ở xã, phường bị bắt, bị tù, hy sinh. Một số ít trụ vững, hoạt động hợp pháp và bất hợp pháp, một số khác còn lại nằm im, chờ thời, không dám hoạt động mặc dù trong lòng rất yêu nước, yêu Đảng. Cá biệt có người không chịu nổi sự tra tấn, khủng bố của Mỹ - Diệm đã đầu hàng, đầu thú, khai báo, phản bội lại Đảng, can tâm làm tay sai cho địch.Tuy nhiên, cùng với những hiện tượng tiêu cực không sao tránh khỏi trong giai đoạn cách mạng "trải qua thoái trào, nguy ngập..."(1) nhiều cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong tỉnh không may sa vào tay giặc, bị tra tấn, giam cầm ở Lao Xá (Quảng Trị), bị đày ra Côn Đảo... vẫn một lòng một dạ trung thành với Đảng, với dân tộc, giữ vững ý chí kiên cường bất khuất đến hơi thở cuối cùng, tiêu biểu là các đảng viên với tuổi đời còn trẻ như Nguyễn Chương (Hải Lăng), Mai Chiếm Cương, Nguyễn Bão (Cam Lộ - Đông Hà)... Các đồng chí này bị địch tra tấn dã man hàng chục ngày, nhưng trước sau như một, vẫn không khai báo, không xé cờ Tổ quốc, không xé ảnh Bác Hồ... Cuối năm 1954, ở huyện Gio Linh, khi kẻ địch xả súng bắn vào đoàn biểu tình của nhân dân các xã đấu tranh chống địch dồn dân lập vành đai trắng ở bờ Nam sông Bến Hải, đòi chúng phải nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định Giơnevơ, người cầm cờ đi đầu hy sinh, em Trương Thị Con đã lập tức xông đến giương cao lá cờ Tổ quốc, dẫn đầu đoàn biểu tình tiến lên mặc cho đạn địch đang bắn thẳng về phía em(1).

Nhìn chung, trong các đợt Tố cộng, diệt cộng, Mỹ - Diệm đã huy động mọi lực lượng quân sự, mật vụ, hành chính, tình báo, thông tin, tuyên truyền, tâm lý, kinh tế, thực hành cuộc khủng bố, đàn áp vô cùng tàn bạo các lực lượng cách mạng và toàn thể nhân dân tỉnh Quảng Trị. Hàng trăm tấm gương bất khuất, hy sinh oanh liệt của đảng viên, đoàn viên và thanh thiếu nhi đã xuất hiện... Trong những giờ phút thử thách ác liệt nhất, cán bộ, nhân dân và tuổi trẻ Quảng Trị vẫn tuyệt đối tin tưởng vào cách mạng, vào Đảng và Bác Hồ...

Tháng 10-1957, Hội nghị Tỉnh ủy Quảng Trị được tổ chức. Sau khi tiếp thu bản Đề cương cách mạng miền Nam do đồng chí Lê Duẩn, ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Xứ ủy Nam Bộ soạn thảo, Hội nghị Tỉnh ủy nhận rõ: "Nhiệm vụ của cách mạng miền Nam là trực tiếp đánh đổ chính quyền độc tài phát-xít Ngô Đình Diệm, tay sai của Mỹ, ngoài con đường đó không có con đường nào khác"(1).Được ánh sáng Đề cương soi sáng, sau khi liên hệ kiểm điểm tình hình từ cuối 1954 đến giữa năm

1957 và để phục hồi phong trào, tiếp tục đưa phong trào cách mạng ở địa phương tiến lên, Hội nghị Tỉnh ủy đề ra các nhiệm vụ chủ yếu:

- Kiên trì giáo dục, phát động và tập hợp quần chúng, đẩy mạnh sản xuất, xây dựng đời sống nêu cao tinh thần tương trợ giúp đỡ nhau trong khó khăn hoạn nạn, tăng cường đoàn kết cùng nhau đấu tranh chống lại mọi âm mưu thủ đoạn của Mỹ - Diệm.

- Từ phong trào đấu tranh đòi quyền lợi dân sinh dân chủ, tiến lên xây dựng về tổ chức cách mạng. Đối tượng phát triển Đảng nhằm vào người mà gia đình và bản thân từng bị địch đàn áp. Chú trọng đối tượng nam nữ thanh niên. Đi đôi với công tác xây dựng Đảng, phải xây dựng Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam...- Xây dựng căn cứ địa miền núi(2).

- Nhờ kịp thời chuyển hướng nhiệm vụ cách mạng, thay đổi phương thức hoạt động, lực lượng cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên bất chấp khó khăn, gian khổ, hy sinh, nêu cao quyết tâm bám dân, bám đất, bám cơ sở hoạt động. Kết quả sau một năm thực hiện Đề cương cách mạng miền Nam và Nghị quyết Hội nghị Tỉnh ủy (10-1957), một số đoàn viên, thanh niên cốt cán được kết nạp vào Đảng, nhiều thanh niên được kết nạp vào Đoàn. Cuối năm 1958, toàn tỉnh Quảng Trị đã phục hồi và xây dựng được 74 chi bộ Đảng, có 369 đảng viên (đa số đang ở tuổi thanh niên), 67 chi đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, có 320 đoàn viên, phục hồi, xây dựng được 1329 cơ sở (đại đa số với tuổi đời còn rất trẻ). Trong đó có một số thôn ở Gio Linh, Triệu Phong đã xây dựng được nhiều cơ sở nên ta đã nắm được từ 1-2 đến 3-4 số thanh niên và các tầng lớp ở trong thôn. Tại Hướng Hóa, trên cơ sở quần chúng các dân tộc đã được giác ngộ cách mạng, đoàn viên, thanh niên dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ đã đẩy mạnh phong trào sản xuất, trồng sắn, trỉa lúa ba trăng, làm chòi bí mật cất giấu lương thực, giống má, nông cụ; vận động số đồng bào bị địch tập trung vào các ấp chiến lược, đấu tranh đòi trở về bản cũ làm ăn sinh sống. ở vùng tranh chấp, lợi dụng chủ trương của địch về "Lập ấp rào bản", đoàn viên, thanh niên cùng các tầng lớp khác ở miền núi tổ chức làm chông, gài bẫy quanh bản, quanh rẫy. Việc phát triển chông bẫy quanh rẫy... đã có tác dụng hạn chế được sự lùng sục của địch, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên đi lại hoạt động. Hai tuyến đường dây mang tên Thống Nhất, Lam Sơn của Trung ương, băng qua địa bàn Hướng Hóa, chủ yếu do hai đơn vị Quảng Trị, khu vực Vĩnh Linh phối hợp xây dựng từ các năm 1956, 1957, đến nay tiếp tục duy trì, phát triển. Để soi các tuyến đường dọc, ngang... lực lượng đoàn viên, thanh niên Hướng Hóa được huy động cùng với cán bộ ngành giao thông đã tìm cách xuyên rừng, mở đường. Khi địch phong tỏa gắt gao, đường của ta phải xuyên qua rừng cây rậm rạp, trong lau lách đầy rẫy sên vách, trên đá tai mèo sắc nhọn, đường bằng thang dây, có những đoạn đường bắt buộc mọi người qua lại phải đi không dấu, nói không nghe tiếng(1). Việc bảo vệ đường dây, người cán bộ giao thông có khi phải hy sinh cả tính mạng của mình, điển hình như anh Lâm Pàng, một đoàn viên, thanh niên dân tộc ít người. Trên đường làm nhiệm vụ bảo vệ đường dây, bị địch bắt, bị tra tấn, Lâm Pàng đã bị địch bỏ lên giàn bằng que sắt, rồi đốt nóng cho đến lúc thịt da anh chảy ra mỡ, anh vẫn nghiến răng chịu đựng, một lòng kiên quyết không khai báo làm lộ lực lượng đường dây, làm lộ các trạm giao thông liên lạc đóng giữa lòng dân(2). Cùng thời gian này, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Huyện ủy Hướng Hóa đã rút hơn 300 thiếu niên, nhi đồng con em đồng bào các dân tộc Vân Kiều, Pacô đưa ra miền Bắc học văn hóa, đào tạo lực lượng cán bộ tại chỗ của miền núi. Trong đó có nhiều em sau này trở thành cán bộ chính trị, cán bộ chuyên môn như Hồ Pờn (Tỉnh ủy viên, Bí thư Huyện ủy Hướng Hóa), Kô Xanh Pan (bác sĩ), Hồ Thị Mai (dược sĩ cao cấp), Hồ Cốp (kỹ sư lâm nghiệp)...

* * *

Trên cơ sở tổng kết kinh nghiệm thực tiễn của những năm qua và nghiên cứu kiến nghị

khẩn thiết của nhiều cán bộ, đảng viên... tháng 1-1959, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 15 khẳng định nhiệm vụ cơ bản của cách mạng miền Nam là giải phóng miền Nam; nhiệm vụ trước mắt là đánh đổ tập đoàn thống trị Ngô Đình Diệm, tay sai của đế quốc Mỹ, phương pháp cách mạng miền Nam là dùng bạo lực cách mạng, từ đấu tranh chính trị tiến lên kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang...Nghị quyết 15 đến với quân dân và đoàn viên, thanh niên miền Nam nói chung, với Quảng Trị nói riêng như nắng hạn gặp mưa rào. Tháng 5-1959, Tỉnh ủy Quảng Trị họp, đề ra hai chủ trương lớn: Xây dựng căn cứ miền núi và thành lập lực lượng vũ trang cách mạng.Triển khai thực hiện Nghị quyết 15 và Nghị quyết Hội nghị Tỉnh ủy ((5-1959), Tỉnh ủy đã thành lập các đơn vị vũ trang của tỉnh, đồng thời tăng cường một số cán bộ từ miền Bắc vào và rút một số đoàn viên, thanh niên tại chỗ bổ sung cho các huyện, trước hết là Hướng Hóa. Đảng bộ Hướng Hóa lấy lực lượng đoàn viên, thanh niên làm nòng cốt, phát động đồng bào các dân tộc đẩy mạnh sản xuất, làm chòi bí mật cất giấu của cải, lương thực, tổ chức đoàn viên, thanh niên vào các tổ bí mật, mở rộng bố phòng chông bẫy. Tháng 4-1960, đội võ trang tuyên truyền tập trung của huyện Hướng Hóa được thành lập, gồm 32 cán bộ, chiến sĩ, (hầu hết là đảng viên trẻ và đoàn viên, thanh niên), với nhiệm vụ: Xây dựng lực lượng vũ trang cách mạng, bảo vệ căn cứ địa cách mạng. Nhiệm vụ cụ thể do đội vạch ra là: Thường trực chiến đấu, tổ chức bao vây, uy hiếp đồn bốt địch, bố trí lực lượng bắn tỉa từng tên địch, ngăn chặn các cuộc càn của địch vào các khu căn cứ ở miền núi. Đồng thời chuẩn bị lực lượng vũ trang, khi có chủ trương của Tỉnh ủy sẽ tiến về vùng giáp ranh hỗ trợ đồng bào kinh phá ấp chiến lược của Mỹ - Diệm. Đội tổ chức sản xuất tự túc lương thực 100% và chủ trương bắt buộc mọi chiến sĩ trong đội phải thường xuyên học tập văn hóa, chính trị, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, kỹ thuật tác chiến... ở đồng bằng, nổi lên có cuộc đấu tranh của đoàn viên, thanh niên và các tầng lớp khác ở Gio Linh đòi địch phải phá các đoạn đường quân sự đắp ngang qua sông Kênh Hòm, cứu các cánh đồng lúa vùng đông Gio Linh khỏi bị ngập úng... Phối hợp với phong trào đấu tranh ở Gio Linh, đoàn viên, thanh niên và các tầng lớp khác thuộc vùng đồng bằng Triệu Phong, Hải Lăng, Cam Lộ đấu tranh đòi được lên rừng cắt tranh, đốn củi, kiếm sắn khoai giải quyết nạn thiếu đói; đòi bọn ngụy quyền cơ sở phải giảm bớt các khoản bắt dân đóng góp; đoàn viên, thanh niên học sinh cùng các tầng lớp khác nhất là ở thị xã Quảng Trị đấu tranh chống trò hề "Bầu cử Quốc hội khóa II" của Ngô Đình Diệm...Ngày 13-4-1960, Tỉnh ủy mở Hội nghị. Về đánh giá phong trào, Tỉnh ủy nêu rõ: Trong năm qua, tình hình nhìn chung phát triển ngày càng bất lợi cho Mỹ - Diệm. Nghị quyết 15 của Trung ương như một luồng gió mới thổi bùng lên ở miền Nam một phong trào cách mạng sôi nổi. Với sức mạnh của chế độ mới, với bước trưởng thành ban đầu về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, xác định trách nhiệm là hậu phương lớn của cả nước, quân dân và đoàn viên, thanh niên miền Bắc đã đáp ứng tích cực những nhu cầu của cách mạng miền Nam.Hội nghị Tỉnh ủy nhận định: "Rồi đây tình hình ở miền Nam càng chuyển biến có lợi cho ta thì Mỹ - Diệm càng tập trung lực lượng đối phó. Chúng quyết giữ Quảng Trị - vị trí đầu cầu của miền Nam. Việc phục hồi, xây dựng thực lực cách mạng ở nông thôn cũng như đô thị của tỉnh ta sẽ gặp nhiều khó khăn, gian khổ ác liệt hơn trước".Về nội bộ quần chúng, Hội nghị Tỉnh ủy đánh giá: "Phong trào bước đầu được hồi phục. Quần chúng nhân dân, nhất là quần chúng cơ bản căm thù Mỹ - Diệm, thấy rõ dã tâm xâm lược của đế quốc Mỹ và bản chất cực kỳ phản động của bè lũ Ngô Đình Diệm, bước đầu thấy được đường lối của Đảng Lao động Việt Nam... Nội bộ nhân dân tin nhau hơn, không còn tình trạng nghi ngờ, chia rẽ như trong thời gian Mỹ - Diệm mở các chiến dịch Tố cộng, Diệt cộng (1956 - 1959)...Vận dụng Nghị quyết Trung ương 15 vào đặc điểm địa phương, Hội nghị Tỉnh ủy Quảng Trị đề ra nhiệm vụ trước mắt: "Thiết thực củng cố cơ sở vững chắc làm chỗ đứng... xây dựng lại từng người, từng cơ sở quần chúng, đặc biệt là tập trung xây dựng cơ sở Đảng, cơ sở Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam ở từng làng, từng xã... Phải đào tạo một số quần chúng lâu nay đã có liên hệ với cách mạng thành cơ sở chính trị nòng cốt. Mỗi nòng cốt, đoàn viên, thanh niên lao động phải tích cực bắt rễ, xâu chuỗi xây dựng lực lượng cách mạng bằng con đường thông qua quan hệ bà con, bạn bè, nghề nghiệp, lợi dụng các hình thức hợp pháp, nhóm biến tướng như tổ đổi công, vần công, tổ sản xuất, đánh cá, xẻ gỗ, hội thể thao .. tập hợp quần chúng, giao cho đoàn viên, thanh niên lao động chịu trách nhiệm giáo dục thiếu

niên, nhi đồng; chống thủ đoạn đầu độc, gieo rắc văn hóa nô dịch, đồi trụy của Mỹ - ngụy đối với thanh thiếu niên... Những nơi đã có cơ sở khá, đi đôi với việc củng cố, lãnh đạo quần chúng đấu tranh phải đặt vấn đề vận động những người trong ngụy quân, ngụy quyền..."(1) Hai tháng sau (6-1960), Tỉnh ủy họp ở Ba Lê - Dốc Miếu (Hướng Hóa) quyết định thành lập đại đội 55 với chức năng là bộ đội địa phương tỉnh. Cùng với cán bộ Chính trị, số cán bộ quân sự này hoạt động ở miền Tây tỉnh, làm nhiệm vụ xây dựng cơ sở, phát triển chiến tranh du kích, xây dựng căn cứ địa".(2)Được sự cổ vũ của cao trào "Đồng khởi" ở đồng bằng Nam Bộ và miền núi khu 5, nắm được thế mạnh của cách mạng và thế yếu của địch ở miền núi, Tỉnh ủy Quảng Trị chủ trương đẩy mạnh phong trào đấu tranh chính trị và vũ trang tự vệ, nắm thời cơ phát động "Đồng khởi" miền núi Hướng Hóa.Thực hiện chủ trương đó, phong trào đấu tranh của nhân dân và đoàn viên, thanh niên các dân tộc Vân Kiều, Pacô đã diễn ra mạnh mẽ, từ hình thức công khai hợp pháp tiến lên đấu tranh bất hợp pháp với địch bằng hình thức "Chạy làng" tức là một hình thức đấu tranh của đồng bào thoát khỏi các nơi gần đồn bốt, vị trí địch, để khỏi bị địch khống chế, kìm kẹp, bóc lột, họ kéo nhau đến ở một nơi khác xa địch. Cuộc "Nổi dậy" này đã được những người trong ngụy quyền cơ sở đồng tình, hưởng ứng, bỏ việc, theo dân, cùng với dân làm chông, gài bẫy. Hệ thống hầm chông, các loại bẫy từ đó trở đi được bố trí dày đặc ở khe suối, nương rẫy. Thanh niên và các tầng lớp khác ở đây đã dùng vũ khí thô sơ, ngăn chặn được các toán địch lùng sục lẻ tẻ...Càng ngày càng bị phong trào du kích chiến tranh của quân dân và thanh niên Nam Hướng Hóa uy hiếp, địch buộc phải rút bỏ các đồn Xà Muồi, Ly Tông, Sa Trần... Các cuộc hành quân càn quét của địch hòng chiếm lại các vùng đã bị mất đều bị quân dân và thanh niên chặn đánh.Kết quả đợt "Đồng khởi" Nam Hướng Hóa vào cuối năm 1960, một vùng rộng lớn được giải phóng gồm 7 xã của huyện Xà Muồi, 5 xã của Nam Hướng Hóa, 5 xã của quận Ba Lòng, một số thôn của xã Hải Phúc, hình thành vùng căn cứ địa liên hoàn, có ý nghĩa chiến lược không những đối với sự phát triển phong trào cách mạng trong tỉnh mà còn có ý nghĩa lớn lao trong việc mở rộng, bảo đảm hành lang vận chuyển tiếp tế sức người, sức của từ hậu phương lớn miền Bắc vào tiền tuyến lớn miền Nam trong thời gian tới.

Từ cuối năm 1960, hình thức thống trị bằng chính quyền tay sai độc tài phát-xít Ngô Đình Diệm bị thất bại, đế quốc Mỹ bị động thay đổi chiến lược, chuyển sang dùng "Chiến tranh đặc biệt" để đối phó với cách mạng miền Nam. Đặc điểm của "Chiến tranh đặc biệt" là dùng quân đội ngụy tay sai làm lực lượng chủ yếu tiến hành chiến tranh. Biện pháp của chiến lược là hành quân càn quét và gom dân lập ấp chiến lược trên quy mô lớn theo kế hoạch Stalây Taylo, với chiến thuật thâm độc là "Tát nước bắt cá", tách lực lượng cách mạng ra khỏi nhân dân. Để thực hiện việc gom dân, quy khu, quy ấp, Mỹ - ngụy đã dùng chiến thuật bắn pháo, ném bom, rải chất độc hóa học vào các vùng chúng không kiểm soát được, làm khô trụi lá cây, phá ruộng vườn, tiêu diệt sự sống trên mặt đất để buộc nhân dân phải vào ấp chiến lược. Mỹ - Diệm coi việc lập ấp chiến lược là "Quốc sách" và là "xương sống" của chiến lược "Chiến tranh đặc biệt".Nhưng mưu mô, thủ đoạn của Mỹ - Diệm dù có thâm độc tàn bạo đến mấy vẫn không khuất phục được nhân dân ta. Phong trào cách mạng miền Nam vẫn giữ vững và phát triển. Đến cuối năm 1960, một nửa trong tổng số xã toàn miền Nam đã được giải phóng - một cao trào cách mạng thực sự xuất hiện....Sự phát triển nhảy vọt của cách mạng miền Nam đòi hỏi phải có một hình thức công khai tập hợp lực lượng cách mạng. Đáp ứng yêu cầu lịch sử đó, thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III (9-1960), ngày 20-12-1960: "Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam thành lập". Mặt trận đề ra tuyên ngôn và chương trình hành động 10 điểm với nội dung: "Phải hòa bình! Phải độc lập! Phải dân chủ! Phải cơm no, áo ấm! Phải hòa bình thống nhất Tổ quốc!"(1) lời kêu gọi của Mặt trận có đoạn viết: "Tất cả hãy đứng lên, tất cả hãy đoàn kết lại! Hãy xiết chặt hàng ngũ để chiến

đấu dưới ngọn cờ của Mặt trận Dân tộc giải phóng, đánh đổ ách thống trị của đế quốc Mỹ và Ngô Đình Diệm"(2). Mặt trận quyết định chọn cờ nửa xanh nửa đỏ giữa có sao vàng năm cánh và bài "Giải phóng miền Nam" của Huỳnh Minh Siêng làm cờ và bài ca chính thức của Mặt trận. Mặt trận do Luật sư Nguyễn Hữu Thọ làm Chủ tịch.Sự ra đời của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam đáp ứng kịp thời yêu cầu của tình hình và lòng mong đợi của nhân dân toàn miền Nam. Sau ngày thành lập Mặt trận, trên khắp các địa phương ở Quảng Trị, trong vùng giải phóng miền núi cũng như vùng còn bị địch kiểm soát, thanh niên và các tầng lớp khác đều tỏ thái độ nhiệt liệt chào mừng Mặt trận. Đầu năm 1961, ủy ban Mặt trận Dân tộc giải phóng tỉnh Quảng Trị được thành lập. Mặt trận đã thực sự làm nhiệm vụ quản lý chính quyền với hệ thống từ xã ấp, buôn làng lên huyện, tỉnh...(1).Ngày 9-1-1961, Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng thành lập, bao gồm Đoàn Thanh niên Lao động, Hội Liên hiệp Sinh viên giải phóng, Hội học sinh giải phóng. Trong đó Đoàn Thanh niên Lao động làm nòng cốt, lãnh đạo thanh niên trở thành lực lượng xung kích trong các cuộc đấu tranh chống Mỹ - ngụy.Ngày 05-02-1961, Ngô Đình Diệm và Mỹ phối hợp mở cuộc càn lớn vào bắc Hướng Hóa, nhằm tiêu diệt các cơ quan lãnh đạo của tỉnh, của huyện, ngăn chặn hành lang Bắc - Nam, dồn dân vào ấp chiến lược, bắt thanh niên đi lính, phá hoại lúa màu, kho tàng của ta.Dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy, thanh niên và các tầng lớp khác thực hiện "Vườn không nhà trống" bằng cách đưa người già, phụ nữ, trẻ em tạm lánh qua bên kia biên giới Việt - Lào. Toàn bộ nam, nữ đoàn viên, thanh niên bám trụ địa bàn, cùng với lực lượng vũ trang cách mạng gài chông, đơm bẫy dùng cung nỏ kết hợp với một số vũ khí hiện đại phục kích đánh địch. Địch bị đánh bất ngờ phải bị động đối phó, bỏ dở trận càn.Tháng 5-1961, một đội công tác của công an khu vực Vĩnh Linh cùng với trung đoàn 270 (khu vực Vĩnh Linh) đã phối hợp với quân dân và thanh niên 3 xã: Hướng Phùng, Hướng Việt, Hướng Lộc đấu tranh với địch bằng phương châm "Hai chân, ba mũi giáp công". Kết quả, ta đã diệt 60 tên địch, bắt sống và gọi hàng 125 tên, thu 65 súng các loại, vận động 260 thanh niên dân vệ mang súng về với cách mạng. Lực lượng chiếm đóng của địch ở Bắc đường 9 buộc phải co cụm vào một số căn cứ, vị trí. Sáu xã thuộc vùng Bắc Hướng Hóa được giải phóng.Khu vực Nam - Bắc huyện Hướng Hóa được giải phóng, khu căn cứ địa của tỉnh được mở rộng, nối liền với vùng giải phóng miền núi Thừa Thiên, vùng giải phóng hạ Lào, đặc biệt thông với khu vực Vĩnh Linh - miền Bắc xã hội chủ nghĩa. Con đường 559 - con đường được chính thức triển khai xây dựng ngày 19-05-1959, từ Khe Hó (Vĩnh Linh) chạy theo dãy Trường Sơn, ngang qua địa bàn Hướng Hóa - Quảng Trị đến tận phía Nam Việt Nam, từ chỗ chỉ là những đường mòn nhỏ hẹp dùng cho người đi bộ, gùi thồ, nay có điều kiện được mở rộng thành tuyến đường vận tải chiến lược mang tên Hồ Chí Minh.Sau khi nghiên cứu Chỉ thị của Bộ Chính trị Trung ương Đảng (1-1961) "Về phương hướng và nhiệm vụ công tác trước mắt của cách mạng miền Nam", liên hệ tình hình địa phương, Đại hội đại biểu Đảng bộ Quảng Trị lần thứ V (6-1961) nêu rõ: “Với âm mưu cố thủ Quảng Trị để làm vị trí chia cắt Bắc - Nam nước ta, càng ngày Mỹ - ngụy càng tăng cường lực lượng quân sự, mật thám, gián điệp đến đây càng đông; vừa dồn các đơn vị chính quy đến, vừa ráo riết củng cố, xây dựng lực lượng vũ trang, bán vũ trang ở xã, phường, thôn, ấp, hòng biến lực lượng thanh niên thành công cụ chống lại cách mạng...” Đại hội nhấn mạnh: “Lực lượng đảng viên trẻ và Đoàn Thanh niên Lao động đã phát triển thêm nhiều so với năm 1958, nhưng trình độ chính trị, văn hóa còn thấp, lực lượng vũ trang cách mạng chưa được trang bị vũ khí đầy đủ nên chưa làm tốt nhiệm vụ hỗ trợ các cuộc đấu tranh chính trị, binh vận đã nổ ra...”Trên cơ sở đánh giá đặc điểm tình hình địa phương, Đại hội Đảng bộ Quảng Trị đề ra phương hướng hoạt động là: Phát triển hướng tiến công từ rừng núi về nông thôn, đồng bằng, đánh phá ấp chiến lược, giành dân, giành quyền làm chủ, đưa phong trào cách mạng của địa phương tiến kịp phong trào khu 5 và toàn miền" . Về nhiệm vụ cụ thể, Đại hội quyết định: "Khẩn trương xây dựng và củng cố miền núi Hướng Hóa vững mạnh về mọi mặt, gấp rút xây dựng cơ sở ở nông thôn đồng bằng và đô thị. Hai nhiệm vụ đặt ra cho hai vùng

(miền núi, đồng bằng) luôn luôn có mối quan hệ, hỗ trợ lẫn nhau một cách chặt chẽ, tạo thành phong trào cách mạng của toàn tỉnh. Công tác binh vận là nhiệm vụ quan trọng và được đặt ra một cách thường xuyên tại các đơn vị xã, phường thuộc vùng địch tạm chiếm".Sau Đại hội tỉnh Đảng bộ, phong trào cách mạng phát triển mạnh, nhất là ở Hướng Hóa. Ngày 5-8-1961, đơn vị lực lượng vũ trang tỉnh phục kích toán địch đang vận tải, tiếp tế cho đồn Trại Cá. Toán địch đã lọt vào trận địa phục kích của quân ta và chúng đã bị tiêu diệt, trong đó có tên đại đội trưởng đại đội bảo an, trưởng đồn Trại Cá, ta thu 5 súng, 1 máy phát điện 15 oát, một số đạn và lương thực, thực phẩm...Đây là trận đầu của bộ đội địa phương tỉnh trong cuộc kháng chiến chống Mỹ thu thắng lợi, đã có tác dụng cổ vũ mạnh mẽ quân dân và thanh niên các dân tộc Vân Kiều, Pacô hăng hái tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu, sản xuất, học tập văn hóa. Lực lượng vũ trang tổ chức bao vây, cô lập đồn bốt địch. Trước áp lực của quân dân và thanh niên ta, lực lượng địch đóng chốt ở làng Miệt, A Rồng, Nguồn Rào, La Ngà, Đá Bàn lần lượt rút chạy. Đầu tháng 10-1961, lực lượng đoàn viên, thanh niên du kích vùng Trại Cá chặn đánh một cánh quân của địch đi càn, diệt 20 tên, làm bị thương 24 tên, bọn địch buộc phải bỏ vị trí Trại Cá (ngày 15-10-1961).ở đồng bằng, song song với việc đẩy mạnh chương trình "Bình định" dồn dân lập ấp chiến lược theo "Kế hoạch Stalay - Taylo", Ngô Đình Diệm ra lệnh "Tổng động binh", ráo riết bắt thanh niên đi lính. Chúng cho bọn tay chân ở cơ sở lập danh sách, bắt số thanh niên sinh trong các năm từ 1938 - 1943 phải vào lính. ở vùng Nam giới tuyến, chúng bắt binh lính phải đeo băng có chữ "sát cộng" vào ngực áo hoặc trên mũ. Chúng tuyên bố bắt toàn bộ thanh niên vào lính, bắt phụ nữ (chưa chồng) đi học cứu thương, chuẩn bị ra tiền tuyến, trong dịp kỷ niệm cái gọi là "Quốc khánh của Diệm" (26-10), Diệm đến La Vang tập hợp 200 thanh niên đưa vào lính. Tính riêng trong đợt từ tháng 7-1961 đến tháng 12-1961 Mỹ - Diệm đã bắt 1.070 thanh niên ở vùng đồng bằng Quảng Trị vào lính. Trước tình hình đó, được sự chỉ đạo của cán bộ, đảng viên đứng chân hoạt động ở các địa bàn, đông đảo thanh niên vùng lên chống bắt lính, đôn quân, đồng thời chọn một số thanh niên đưa vào các sắc lính của Mỹ - Diệm như dân vệ, bảo an... để kịp nắm tình hình, giúp ta có chủ trương đối phó, chuẩn bị binh biến khi có thời cơ đến.Ngày 01-01-1962, trước yêu cầu mới của cách mạng, tiếng nói của Đảng phải được thường xuyên xâm nhập vào quần chúng, làm cho quần chúng không những chỉ biết có Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam mà còn thấy rằng cách mạng miền Nam do Đảng lãnh đạo, nhằm thực hiện lý tưởng của Đảng. Vì vậy, Đảng bộ miền Nam phải có danh nghĩa công khai để tham gia và lãnh đạo Mặt trận, lãnh đạo cách mạng miền Nam, làm thất bại sự xuyên tạc của Mỹ - Diệm.Căn cứ vào yêu cầu của thực tiễn cách mạng, “Trung ương Đảng đã quyết định Đảng bộ miền Nam lấy tên Đảng Nhân dân Cách mạng miền Nam Việt Nam và Đoàn Thanh niên Lao động - một tổ chức quần chúng cơ bản của Đảng"(1) ở miền Nam từ đây (01-01-1962) được mang tên là "Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng miền Nam Việt Nam"(2). Việc Đảng bộ miền Nam lấy tên một Đảng riêng là một sách lược có ý nghĩa chính trị quan trọng, có tác dụng cổ vũ tinh thần cách mạng, thanh niên, học sinh, sinh viên. ở Quảng Trị, từ đầu năm 1962 trở đi "số thanh niên chống quân dịch, trở về tham gia giải phóng quân ngày càng đông"(1). Đối với nữ thanh niên, ngoài việc tham gia du kích, tham gia đội quân tóc dài, đấu tranh chính trị và binh vận có hiệu quả, còn là lực lượng trụ cột trong sản xuất nông nghiệp, dự trữ lương thực, thực phẩm để làm hậu cần tại chỗ cho cán bộ, bộ đội đứng chân hoạt động. ở Hướng Hóa ngoài việc đẩy mạnh sản xuất tự túc, đóng góp lương thực cho cách mạng, huyện Hướng Hóa đã huy động 500 thanh niên tham gia vào đội vận chuyển liên tỉnh Trị - Thiên và hàng ngàn đoàn viên, thanh niên khác thay nhau đi dân công hết đợt này đến đợt khác, mỗi đợt từ 15 ngày đến 1 tháng, làm nhiệm vụ vận chuyển hàng hóa từ trục hành lang chiến lược Bắc - Nam đưa về các kho của địa phương Quảng Trị...Về công tác văn hóa, giáo dục, y tế, từ sau ngày miền núi cơ bản được giải phóng, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, Huyện ủy Hướng Hóa đã tập trung chỉ đạo, động viên đảng viên, đoàn viên, thanh niên vận động đồng bào các dân tộc tổ chức xây dựng nếp sống mới. "Đầu năm 1962, đội văn hóa miền Tây được thành lập gồm 30 thanh, thiếu niên có năng khiếu ca hát, múa. Các tiết mục biểu diễn ban đầu của đội gồm các bài ca cách mạng, các điệu múa sạp, múa trống, múa gậy,... đã thu hút đồng bào các dân tộc ở các bản làng đến xem, từ đó khôi

phục lại phong trào văn hóa, văn nghệ ở miền núi sau mấy năm chiến tranh bị mai một. Một số lớp thanh toán nạn mù chữ được mở ở một số nơi có điều kiện (chủ yếu có đội ngũ giáo viên). Được sự giúp đỡ của tỉnh, huyện đã mở trường Văn hóa dân tộc, với đối tượng chiêu sinh là chi ủy viên, đảng viên trẻ, đoàn viên, thanh niên, cán bộ cốt cán của xã. Trạm y tế của đường dây Lam Sơn được chuyển giao cho tỉnh và được tỉnh chuyển thành bệnh viện Vân Đình. Bệnh viện Vân Đình với nhiệm vụ: Vừa điều trị cho cán bộ, đồng bào, vừa mở lớp đào tạo y tá, hộ sinh cung cấp cho các cơ quan đơn vị bộ đội, các bệnh xá: Tà Rụt, Tam Thanh, Trại Cá... Từ bác sĩ, y sĩ đến y tá, hộ lý đều ở lứa tuổi thanh niên nên rất hăng hái với công việc được giao. Họ đã làm nòng cốt trong việc xây dựng phát động phong trào vệ sinh, phòng bệnh ở miền núi, vận động đồng bào dân tộc bỏ dần lối sống chữa bệnh bằng thầy lang .. Cuối năm 1962, Thường vụ Tỉnh ủy họp. Sau khi quán triệt Nghị quyết của Trung ương cục miền Nam, Hội nghị Thường vụ chủ trương trước mắt tập trung thực hiện các nhiệm vụ lớn: Tích cực phá ấp chiến lược ở đồng bằng; ra sức xây dựng căn cứ địa miền núi; khẩn trương xây dựng lực lượng vũ trang, chú trọng cả ba thứ quân; củng cố, xây dựng, phát triển Đảng và Đoàn.Triển khai thực hiện Nghị quyết của Thường vụ Tỉnh ủy, đoàn viên, thanh niên ở các cơ sở thuộc vùng đồng bằng tham gia các đội vũ trang tuyên truyền, rải truyền đơn của Mặt trận tỉnh, phá chòi thông tin của địch, xé ảnh, cờ của Diệm, đi đầu trong các vụ diệt ác, phá kìm, phá ấp chiến lược ở Hải Lăng, Triệu Phong, Gio Linh... ở quận Trung Lương, trước áp lực hoạt động của quân dân và thanh niên, tất cả 19 thôn ở đây, đều không còn chính quyền tay sai của Mỹ - Diệm vì bọn chúng lo sợ, tạm lánh đi nơi khác. ở Triệu Phong, mỗi tuần cứ đến ngày chủ nhật, thanh niên học sinh ở các thôn Linh Yên, Long Quang, Vân Hòa... tìm đánh bọn cường hào, ác ôn tay sai của Mỹ - Diệm...Phong trào đấu tranh chính trị ở thành thị cùng với phong trào đấu tranh ở nông thôn và những mũi tấn công liên tiếp của các lực lượng vũ trang cách mạng ở Nam Bộ, Tây Nguyên, miền Tây Trị Thiên... đã giáng một đòn mạnh mẽ vào chính quyền Diệm - Nhu, thúc đẩy mâu thuẫn trong nội bộ ngụy quyền Sài Gòn lên tới đỉnh điểm. Các tướng lĩnh chóp bu trong quân đội ngụy bắt đầu vận động, lôi kéo các phần tử không ăn cánh với Diệm - Nhu lập ra "Hội đồng quân nhân cách mạng", bàn mưu tính kế lật đổ tập đoàn thống trị Diệm - Nhu. Chính quyền Ngô Đình Diệm đứng trước nguy cơ của những cuộc đảo chính, đã toan tính và chuẩn bị làm một cuộc phản đảo chính để duy trì chế độ độc tài gia đình trị. Đế quốc Mỹ đã nhiều lần ép Ngô Đình Diệm làm cải tổ chính quyền, dàn xếp các phe phái, song Ngô Đình Diệm không chịu. Diệm một mặt vẫn duy trì chế độ độc tài; mặt khác tăng cường các cuộc đàn áp làm cho tình hình càng căng thẳng rối ren. Trước tình hình đó, Oasinhtơn và tòa Đại sứ Mỹ tại Sài Gòn bí mật lựa chọn phương án để "thay ngựa giữa dòng".Ngày 01-01-1963, Mỹ ủng hộ nhóm tướng lĩnh do Dương Văn Minh cầm đầu làm cuộc đảo chính, bắn chết anh em Diệm - Nhu, lật đổ chế độ độc tài Ngô Đình Diệm. "Cái chết của Ngô Đình Diệm và Ngô Đình Nhu kéo theo sự sụp đổ của nền "Đệ nhất cộng hòa " với học thuyết "Cần lao nhân vị " do chúng đẻ ra. Lật đổ chính quyền Ngô Đình Diệm, đế quốc Mỹ đã từ bỏ một hình thức chính quyền thực dân mới điển hình do chúng xây dựng. Và trái với ý muốn của Mỹ, từ cuối năm 1963, ngụy quyền và ngụy quân ở miền Nam bước vào thời kỳ khủng hoảng chính trị triền miên..."(1).Ngay sau khi biết tin chế độ độc tài Ngô Đình Diệm bị bọn đảo chính lật đổ, Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị họp, nhận định: "Chủ trương của bọn đảo chính, tay sai mới của Mỹ về cơ bản không khác gì chủ trương của Ngô Đình Diệm trước đây. Bọn tay sai mới này cũng sẽ đấu đá lẫn nhau, uy thế của chính quyền Sài Gòn sẽ sa sút, tranh thủ thời cơ đó, ta sẽ phát động quần chúng nổi dậy phá ấp chiến lược, đẩy mạnh xây dựng các khu căn cứ cách mạng, khẩn trương xây dựng thực lực, đưa phong trào cách mạng trong tỉnh tiến lên một bước mới”(2). Thực hiện chủ trương của Thường vụ Tỉnh ủy, lực lượng vũ trang tỉnh được bố trí về các địa bàn thuộc vùng đồng bằng hoạt động, hỗ trợ phong trào phá ấp chiến lược.Với lòng căm thù cao độ chế độ độc tài Diệm - Nhu, bị kìm kẹp trong các ấp chiến lược - trại tập trung trá hình, khi có thời cơ thuận lợi, tuổi trẻ cùng các tầng lớp khác dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng miền Nam Việt Nam, tuổi trẻ khắp nơi vùng lên phá ấp chiến lược bằng mọi hình thức. ở Hải Lăng, lợi dụng lúc bọn

địch ở cơ sở đang hoang mang, ngày 03-11-1963, được sự hỗ trợ của một trung đội thuộc C55, đơn vị H99 do Nguyễn Xuân Lâm chỉ huy tiến về phá ấp chiến lược Trường Thọ giữa ban ngày, tiếp đến phá ấp chiến lược Phú Long, đánh trụ sở xã Hải Phú thu thắng lợi. ở Gio Linh, lực lượng vũ trang huyện thọc sâu diệt cụm công an phòng nhì gồm 11 tên ở xã Gio Hải.Ngoài các hình thức đấu tranh nói trên, thanh niên cùng các tầng lớp nhân dân ở các xã Cam Thanh, Cam Giang... (Cam Lộ) lợi dụng chủ trương "chống tham nhũng", "thanh trừng nội bộ " của bọn đảo chính để loại một số tên ác ôn, tay sai đắc lực của Mỹ - ngụy ra khỏi bộ máy thống trị ở cơ sở, đưa một số người có xu hướng tiến bộ vào thay thế...Phối hợp với mũi đấu tranh chính trị, được lực lượng vũ trang của tỉnh hỗ trợ, đội công tác ở các xã tích cực diệt ác, trừ gian, phá ấp chiến lược. Tính riêng trong 2 tháng 11 và 12-1963, vùng đồng bằng của tỉnh đã phá được 50 ấp chiến lược.Nhằm đẩy mạnh hơn nữa mặt trận đấu tranh vũ trang, hỗ trợ đắc lực cho phong trào phá ấp chiến lược của Mỹ - ngụy, Trung ương cục miền Nam quyết định phát động trên toàn miền Nam phong trào "Thi đua ấp Bắc, giết giặc lập công". Hưởng ứng phong trào đó, đêm 8 rạng ngày 09-02-1964, lực lượng vũ trang cách mạng tỉnh Quảng Trị, được sự giúp đỡ của một số thanh niên ở cơ sở như Phan Thanh Chung (Thiêm) đã tiêu diệt quận lỵ Ba Lòng chỉ trong 25 phút(1).Tin chiến thắng Ba Lòng lan truyền nhanh chóng khắp mọi nơi, quân dân và thanh niên Quảng Trị vô cùng phấn khởi, còn bọn ngụy quân, ngụy quyền thì hoang mang, dao động... Để khuếch trương ảnh hưởng chiến thắng, ủy ban Mặt trận tỉnh đã tổ chức một cuộc mít tinh lớn tại Trấm. Cuộc mít tinh thu hút gần 3.000 thanh niên và các tầng lớp khác ở Triệu Phong, Hải Lăng và thị xã Quảng Trị đến dự mừng quận lỵ Ba Lòng được giải phóng. Tại cuộc mít tinh, vị đại diện ủy ban Mặt trận tỉnh đã tranh thủ truyền đạt đường lối kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của Đảng, chương trình hành động của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam.Những ngày giáp Tết Quý Mão, đâu đâu nam nữ thanh niên, các cụ, các mẹ cũng sôi nổi bàn tán về chiến thắng của ta ở Ba Lòng. Nhiều người ở đồng bằng, đô thị, có cả một số người ở thành phố Huế đã bằng mọi cách lên Ba Lòng tìm người thân hoặc gửi thư nhắn tin cho chồng, con tập kết nhờ Mặt trận chuyển hộ.(2)Để đối phó với tình hình đang chuyển biến bất lợi, Mỹ - ngụy đã ra lệnh báo động, rải quân về đóng chốt bảo vệ thị xã tỉnh lỵ, bảo vệ các trục đường giao thông huyết mạch, tăng cường kiểm soát, ngăn chặn việc đi lại của nhân dân, nhất là trong ngày mừng xuân, đón Tết Nguyên đán cổ truyền của dân tộc.Được cán bộ, đoàn viên, thanh niên, các chị, các mẹ ở cơ sở tuyên truyền giải thích chủ trương ngừng bắn trong Tết của Mặt trận, các đại đội ngụy quân đi làm nhiệm vụ đã được các sĩ quan chỉ huy của họ cho tự do thoải mái... Không khí đón Tết, vui xuân khác với các Tết của các năm trước đó, thanh niên, thiếu niên cùng với các tầng lớp khác ở cơ sở, ngay cả các cơ sở ven thị xã, được đón một số cán bộ, chiến sĩ giải phóng về chung vui hoan hỉ. Đêm 30 Tết, bà con nhân dân, nhất là lớp trẻ tập trung tại các gia đình có radio đón giao thừa, nghe thơ chúc Tết của Bác Hồ.ở Hướng Hóa, sau các cuộc Hội nghị liên hoan chiến sĩ sản xuất và giết giặc (2-1963), phong trào cách mạng phát triển mạnh, cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên sát dân, có kế hoạch hướng dẫn sản xuất và bố trí cách ăn ở có vệ sinh và phù hợp với thời chiến. Đổi công tương trợ do đảng viên, đoàn viên làm "đầu tàu" đã trở thành phong trào quần chúng. Các thôn bản đều có phương án tác chiến, thanh niên và các tầng lớp khác ở cơ sở tích cực lập làng chiến đấu, thay nhau canh gác, bố phòng. Chớp thời cơ thuận lợi sau chiến thắng Ba Lòng, Mặt trận huyện chủ trương đẩy mạnh phong trào "Thi đua ấp Bắc, giết giặc lập công" đã phát động thanh niên và các tầng lớp khác ở dọc đường 9 đồng loạt nổi dậy phá ấp chiến lược, giành quyền làm chủ ở 22 ấp. Ngày 5-4-1964, thanh niên du kích Hồ Thắng ở xã A Ngo (Ba Đăng) đã dùng súng trường bắn rơi một chiếc máy bay L19, giết một phi công Mỹ và bắt sống tên Thomsom. Bị mất chiếc máy bay và hai tên trung tá Mỹ ở miền núi Hướng Hóa là một điều bất ngờ đối với bè lũ Mỹ - ngụy. Mỹ - ngụy không tin do ta bắn hạ mà chúng cứ tưởng máy bay của chúng bị tai nạn do máy móc của máy bay hư hỏng

nên chúng cho máy bay rải truyền đơn xuống vùng núi Hướng Hóa với nội dung: Ai chỉ cho chúng tìm ra xác máy bay và 2 tên Mỹ thì sẽ được trọng thưởng. Nhặt được truyền đơn, đồng bào các dân tộc nói với nhau: "Người dân tộc mình không tham của, không cần đến phần thưởng của thằng Mỹ". Ngày 19-4-1964, địch mở trận càn với lực lượng 3 tiểu đoàn, 30 chiếc máy bay trực thăng đổ bộ xuống vùng Tà Rụt, Húc Nghì với mục đích chính là tìm xác máy bay và 2 tên sĩ quan Mỹ. Cuộc hành quân đó đã bị tuổi trẻ trong lực lượng du kích Hướng Hóa bám đánh bằng mọi vũ khí thô sơ, hiện đại. Trận càn của Mỹ - ngụy kéo dài trong 3 ngày vẫn không thu được kết quả gì lại bị tiêu hao sức người, sức của nên buộc chúng phải rút quân về Đông Hà, hậu cứ La Vang.Ngày 22-11-1963, Tổng thống Mỹ Kennơdi bị ám sát. Tổng thống Mỹ Giônxơn lên thay, tuyên bố tiếp tục cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Ngày 22-01-1964, Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ họp, quyết định "Trước mắt, tập trung vào 3 vấn đề chính". Một là, mở rộng quyền hạn của Bộ chỉ huy quân sự Mỹ ở miền Nam Việt Nam. Hai là, đẩy mạnh các hoạt động chống phá miền Bắc Việt Nam và ngăn chặn sự thâm nhập của quân đội miền Bắc qua đất Lào. Ba là, tăng thêm lực lượng quân đội Mỹ vào miền Nam Việt Nam để yểm trợ cho quân đội ngụy và khi cần thiết có thể hoạt động trực tiếp chống miền Bắc Việt Nam"(1).Thực hiện quyết định trên, đế quốc Mỹ tăng cường lực lượng cố vấn Mỹ và lực lượng yểm trợ quân sự Mỹ vào miền Nam Việt Nam. Được Mỹ trợ giúp tích cực, ngày 13-2-1964, Nguyễn Khánh (Thủ tướng ngụy quyền miền Nam Việt Nam) trắng trợn ra sắc luật 93: "Đặt cộng sản và lực lượng trung lập ra ngoài vòng pháp luật " và phát động "Bắc tiến ", hô hào tiến công ra miền Bắc.Trước tình hình đế quốc Mỹ gia tăng can thiệp và đẩy mạnh các hoạt động chống phá cách mạng Việt Nam, Hội nghị lần thứ 9 của Trung ương Đảng (khóa 3) ra Nghị quyết về phương hướng nhiệm vụ của cách mạng miền Nam, vạch rõ: "Chúng ta cần và có khả năng kiềm chế và thắng địch trong "Chiến tranh đặc biệt”, đồng thời phải luôn luôn cảnh giác và tích cực chuẩn bị để sẵn sàng ứng phó, nếu đế quốc Mỹ mạo hiểm mở rộng cuộc chiến tranh ở miền Nam thành "Chiến tranh cục bộ".”Sau khi tiếp thu Nghị quyết của Hội nghị Trung ương lần thứ 9 và Nghị quyết của Khu ủy khu V về việc "Chuẩn bị tiến lên đồng khởi giành lại nông thôn đồng bằng", căn cứ vào tình hình địa phương, Hội nghị Tỉnh ủy Quảng Trị mở rộng tại Ro Ró (Hướng Hóa) vào ngày 21-04-1964, quyết định: "Phát động phong trào đồng khởi nông thôn đồng bằng”'(1). Hội nghị coi việc: "Khẩn trương chuẩn bị thực lực cách mạng, phát động đồng khởi nông thôn đồng bằng là nhiệm vụ trung tâm cấp bách và sống còn của toàn Đảng bộ, quân và dân toàn tỉnh".Để thực hiện nhiệm vụ trung tâm cấp bách nói trên có hiệu quả, Tỉnh ủy chủ trương tổ chức một đợt sinh hoạt chính trị học tập tình hình và nhiệm vụ mới, học tập bài bản phát động quần chúng đồng khởi và kinh nghiệm của các tỉnh ở khu V.Mặc dù gặp nhiều khó khăn trở ngại do địch càn quét, đánh phá, lực lượng đoàn viên, thanh niên nhân dân cách mạng ở các huyện đồng bằng trong tỉnh lúc này có 115 đoàn viên và hàng ngàn thanh niên tích cực ở trong các lực lượng nòng cốt trung kiên, ban cán sự thôn, tự vệ bí mật, binh vận, phụ nữ giải phóng, nông dân giải phóng, lực lượng vũ trang cơ sở, đội công tác xã đã bằng mọi cách tham gia các cuộc Hội nghị học tập, nghe cán bộ, đảng viên truyền đạt chủ trương của Tỉnh ủy.Qua đợt sinh hoạt chính trị, đoàn viên, thanh niên ở các huyện đồng bằng trong tỉnh đã nắm được nội dung và các biện pháp chủ yếu về: Phát động đồng khởi giành lại nông thôn đồng bằng là khởi nghĩa nông thôn, giành lại chính quyền về tay nhân dân, đưa quần chúng đứng lên đấu tranh với địch theo phương châm hai chân (quân sự, chính trị) và ba mũi giáp công (quân sự, chính trị, binh vận); khởi nghĩa là sự nghiệp của quần chúng; cán bộ, đảng viên, đoàn viên phải tin tưởng vào khả năng bạo lực cách mạng của quần chúng...Sau đợt sinh hoạt chính trị, đoàn viên, thanh niên ở các cơ sở dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng, sự hướng dẫn động viên của chi đoàn đã nêu cao quyết tâm bám dân, bám địa bàn hoạt động, góp phần đắc lực cùng các đội công tác xây dựng thực lực cách mạng, chú trọng công tác binh vận...

Trước khi ra quân, các đội công tác ở các mũi tổ chức phổ biến "Lời kêu gọi của Tỉnh ủy gửi toàn thể cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh". Lời kêu gọi của Hội nghị Tỉnh ủy phổ biến đến đâu, không khí chuẩn bị cho cuộc đồng khởi dấy lên mạnh mẽ ở đó, với khí thế như những ngày tiền khởi nghĩa Cách mạng Tháng Tám năm 1945.Đêm 25-6-1964, Ban Binh vận tỉnh phối hợp với số thanh niên nghĩa binh làm nội ứng trung đội tổng vệ số 18 Bà Thành (quận Ba Lòng) thành công, toàn bộ nghĩa binh trẻ thuộc trung đội tổng vệ số 18 đã mang vũ khí về với cách mạng và đã trở thành thành viên của Mặt trận tỉnh. Thanh niên cùng với các tầng lớp khác ở xã Ba Thành nhân cơ hội nổi dậy phá ấp chiến lược, giành quyền làm chủ... Cùng đêm, chi đoàn thanh niên ở đội 10 đặc công tỉnh, dưới sự lãnh đạo của chi bộ Đảng đã phối hợp với đại đội 1 phân khu Trị Thiên đánh chiếm vị trí Đầu Mầu. Việc đánh Đầu Mầu nhằm thu hút địch vào phòng thủ vùng này, đồng thời chặn con đường yết hầu nối tiếp các vị trí dọc đường 9, tạo điều kiện cho các nơi khác nổi dậy. Thắng lợi của vụ binh biến trung đội 18 và trận tiêu diệt vị trí Đầu Mầu không những làm chấn động hàng ngũ địch đóng chốt ở các lô cốt, vị trí mà còn có tác động cổ vũ mạnh mẽ quân dân và thanh niên Quảng Trị tự tin, phấn khởi, hăng hái bước vào cuộc đồng khởi nông thôn đồng bằng sắp tới.Tại Cùa (Cam Lộ), nơi được chọn làm khởi điểm của cuộc đồng khởi, sau khi nghe đồng chí Vũ Soạn thay mặt Thường vụ Tỉnh ủy đọc bản mệnh lệnh số 1: "Nay ra lệnh cho các cấp, các ngành và toàn thể cán bộ, đảng viên, chiến sĩ trong tỉnh mở màn đợt phát động quần chúng phá thế kìm kẹp giành lại nông thôn đồng bằng vào ngày 5-7-1964. Tỉnh ủy khẩn thiết kêu gọi cán bộ, đảng viên, thanh niên... hãy sẵn sàng hy sinh tất cả, giành thắng lợi lớn nhất". Dưới sự chỉ đạo của đồng chí Lê San (trong Ban lãnh đạo khởi nghĩa tỉnh), đội công tác với lực lượng nòng cốt là các đoàn viên, thanh niên nhân dân cách mạng đã huy động toàn bộ thanh niên và đông đảo các tầng lớp khác ở các thôn Mai Lộc, Mai Đàn... tự trang bị bằng các loại vũ khí tự tạo đi lùng bắt ác ôn, tề vệ, bọn địch bị đánh bất ngờ, tháo chạy, một số tên bị ta bắt. Phong trào từ hai thôn Mai Lộc, Mai Đàn lan nhanh ra cả vùng Cùa.Sáng ngày 9-7-1964, địch tổ chức lực lượng phản kích ở tiểu đoàn, lực lượng vũ trang của ta tuy ít, song với tinh thần chiến đấu anh dũng của đảng viên, đoàn viên, thanh niên, được sự hỗ trợ của thanh niên và các tầng lớp khác ở Thượng Nghĩa, nên sau một ngày chiến đấu đã gây cho địch nhiều thiệt hại (gần 100 tên chết), buộc chúng phải rút khỏi vùng Cùa. Chính quyền tự quản của xã, của thôn được thành lập, hàng trăm đoàn viên, thanh niên được rút ra thành lập một trung đội bộ đội địa phương huyện, hai trung đội du kích cho 2 xã Cam Chính, Cam Nghĩa, 15 thanh niên bổ sung vào bộ đội địa phương tỉnh, một số khác bổ sung vào lực lượng đạo lộ huyện Hải Lăng...Tại Hải Lăng, đêm 05-7-1964, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Huyện ủy, đội công tác xã Hải Lâm đã huy động thanh niên và các tầng lớp khác ở thôn Thượng Nguyên nổi dậy phá ách kìm kẹp của địch, thành lập chính quyền tự quản. Cùng đêm, đội công tác xã Hải Phú dưới sự chỉ đạo của Thường vụ Huyện ủy, được sự hỗ trợ của 1 tiểu đội bộ đội chủ lực đã phát động thanh niên và các tầng lớp khác ở thôn Long Hưng Phường nổi dậy phá kìm, thành lập chính quyền tự quản. Bọn địch ở quận lỵ Hải Lăng đánh hơi biết được, sáng 06-07-1964, chúng cho 1 đại đội về bao vây, với ý đồ bắt sống toàn bộ lực lượng của ta, 9 chiến sĩ (có 7 chiến sĩ thuộc lực lượng vũ trang của tỉnh, 2 du kích xã) đều đang độ tuổi thanh niên ở lại bám trụ chiến đấu. "Suốt ngày 06-7-1964, địch liên tục phản công với lực lượng trên một tiểu đoàn, 5 xe bọc thép M113 (lực lượng này do chúng điều từ La Vang, thị xã Quảng Trị, Đông Hà vào tiếp viện) được trang bị vũ khí hiện đại và có máy bay yểm trợ. Song đều bị 9 chiến sĩ ta đánh trả quyết liệt. Mãi đến tối, do hết đạn, 9 chiến sĩ ta dùng lưỡi lê báng súng đánh địch. Tám chiến sĩ của ta đã anh dũng hy sinh, chỉ còn chiến sĩ đoàn viên Phạm Cao trở về; địch chết 54 tên, 22 tên khác bị thương.Cuộc chiến đấu giữa ta và địch tại thôn Long Hưng Phường là chiến công đầu của phong trào du kích chiến tranh trong thời kỳ chống Mỹ của quê hương Quảng Trị. Cuộc chiến đấu đã gây chấn động dư luận, nhân dân hết lời ca ngợi tinh thần chiến đấu dũng cảm của 9 dũng sĩ, còn kẻ địch thì vô cùng khiếp sợ...Tại Triệu Phong, dưới sự chỉ đạo của Thường vụ Huyện ủy, chi bộ Vân An đã sử dụng tổ thanh niên tự vệ bí mật làm nòng cốt, huy động đông đảo thanh niên tự trang bị các loại vũ khí tự tạo, làm nhiệm vụ canh gác; đồng thời vận động các gia đình trong thôn nấu khoảng

300 vắt cơm nói là để tiếp tế cho bộ đội ta đang bố trí trận địa xung quanh thôn, nhưng thực ra lúc đó ở vùng Lương - Lễ không có một đơn vị bộ đội nào của ta cả. Việc nghi binh này đã có tác dụng hù dọa bọn tay sai phản động của Mỹ - ngụy đang trà trộn trong dân; mặt khác, gây khí thế cho tuổi trẻ và các tầng lớp khác trước khi đi vào dự cuộc mít tinh do ta tổ chức tại thôn, tuyên bố xóa bỏ ngụy quyền, thành lập chính quyền tự quản...Từ các nơi được chọn làm điểm mở đầu của tỉnh, của huyện nói trên, phong trào đồng khởi nhanh chóng phát triển ra diện rộng, thúc đẩy mạnh mẽ phong trào đấu tranh chính trị ở thị xã Quảng Trị.Ngày 25-8-1964, thanh niên, học sinh và giáo viên ở các trường công, trường tư cùng với đông đảo thanh niên và các tầng lớp khác ở các xã vùng ven thị đã tổ chức một cuộc biểu tình đông khoảng một vạn người tuần hành qua các đường phố trong thị xã hô vang các khẩu hiệu: "Đả đảo đế quốc Mỹ", " Đế quốc Mỹ cút khỏi miền Nam Việt Nam", "Nguyễn Khánh từ chức", xóa bỏ "Hiến chương Vũng Tàu phát-xít"....Sáng ngày hôm sau, khoảng 300 thanh niên, học sinh và giáo viên của các trường trong thị xã lại tiếp tục biểu tình giương cao khẩu hiệu: "Mỹ không được can thiệp vào nội bộ người Việt Nam"....Khi được tin Mỹ - ngụy xử bắn Nguyễn Văn Trỗi - người chiến sĩ biệt động Sài Gòn đặt mìn ở cầu Công Lý giết hụt tên Bộ trưởng Bộ quốc phòng Mỹ Mắcnamara vào ngày 15-10-1964, thanh niên, học sinh cùng các thầy giáo, cô giáo và đại diện các tầng lớp khác ở nhiều nơi trong tỉnh nhất là ở thị xã Quảng Trị đã tổ chức truy điệu anh hùng Nguyễn Văn Trỗi - người đã biến pháp trường thành nơi lên án tội ác của bọn đế quốc Mỹ xâm lược Việt Nam.Tiếp tục phối hợp với phong trào đồng khởi nông thôn đồng bằng, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Thị ủy, Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng thị xã cùng với các đoàn thể khác ở thị xã Quảng Trị như "Hội Phụ nữ giải phóng", "Hội Lao động giải phóng" đẩy mạnh phong trào đấu tranh chống Mỹ cứu nước lên một bước mới. Phong trào đấu tranh sôi nổi nhất là trong thanh niên, học sinh, giáo chức ở thị xã Quảng Trị. Phần lớn học sinh học ở trường Nguyễn Hoàng... (thị xã Quảng Trị) có cha mẹ, gia đình ở nông thôn, sau khi được nghe phổ biến chủ trương của Mặt trận về việc giải quyết ruộng đất cho nông dân một cách hợp tình, hợp lý, phù hợp với tình hình đặc điểm của cách mạng miền Nam, họ càng tin tưởng ở đường lối chống Mỹ, cứu nước của Đảng, họ càng hăng hái đi đầu trong các cuộc biểu tình, mít tinh chống Mỹ - ngụy, đòi quyền lợi dân sinh, dân chủ.Ngày 04-01-1965, một cuộc biểu tình lớn với trên 1.000 thanh niên, học sinh trường Nguyễn Hoàng đã kêu gọi toàn thể học sinh bãi khóa và xuống đường biểu tình đấu tranh chống chế độ độc tài phát-xít Khánh - Hương.Ngày 07-01-1965, thanh niên, học sinh mở Đại hội bầu ban lãnh đạo đấu tranh.Ngày 8-01-1965, các trường trung học, tiểu học trong thị xã Quảng Trị bãi khóa, tuyệt thực đấu tranh tại trường. Ngày 9-01-1965, hơn 5.000 thanh niên và các tầng lớp khác ở nội thị cùng với thanh niên, học sinh các trường biểu tình kéo đến bao vây dinh Tỉnh trưởng, đòi lật đổ Chính phủ Trần Văn Hương, đòi thực hiện quyền tự do dân chủ. Ngày 11-01-1965, một cuộc biểu tình khác lại nổ ra với hơn 5.000 thanh niên và các tầng lớp khác có trang bị gậy gộc, dao rựa và ná cao su kéo đến tập trung dọc đường Trần Hưng Đạo, theo sau đoàn biểu tình đi bộ là cả một đoàn xe 112 chiếc gồm ôtô, xe máy, xích lô, xe ba gác... Đoàn biểu tình vừa đi vừa hô vang các khẩu hiệu: "Đả đảo Chính phủ Trần Văn Hương", "Taylo cút về nước", "Người Hoa Kỳ không được can thiệp vào nội bộ của người Việt Nam". Đoàn biểu tình kéo đến đâu, bao vây cảnh cáo bọn tay sai đắc lực của Mỹ - ngụy đến đó. Thanh niên, thiếu niên học sinh đã ném đá và dùng ná cao su bắn đá vào nhà bọn cố vấn Mỹ ở, làm chúng hốt hoảng, đóng sập các cửa phòng lại.Từ ngày 7 đến ngày 12-01-1965, thị xã Quảng Trị thực hiện bãi khóa, bãi thị, hàng ngàn thanh niên và các tầng lớp khác thay nhau tuyệt thực đấu tranh đòi lật đổ Trần Văn Hương.Ngày 15-01-1965, thanh niên, học sinh thị xã tập trung tại trường Nguyễn Hoàng bàn kế hoạch đấu tranh mới. Ngày 16-01-1965, ban lãnh đạo đấu tranh của thanh niên, học sinh toàn tỉnh ra tuyên bố kêu gọi đồng bào đô thị bất hợp tác với Mỹ trong 48 giờ. Trong thời gian đó, thanh niên, học sinh các trường phân công nhau đi kiểm soát các phòng bưu điện, không cho nhân viên bưu điện chuyển thư cho bọn Mỹ, không cho các quán ăn, tiệm nhảy tiếp xúc với bọn Mỹ...

Chiều 25-01-1965, một chiếc ôtô có gắn loa phóng thanh chạy khắp các đường phố trong thị xã loan tin thắng lợi của các cuộc đấu tranh vừa qua, đồng thời kêu gọi anh em trong hàng ngũ ngụy quân, ngụy quyền đồng tình ủng hộ cuộc đấu tranh của nhân dân ta đòi tự do dân chủ, đòi thủ tiêu chế độ độc tài phát-xít Trần Văn Hương, đòi người Mỹ không được can thiệp vào nội bộ của người Việt Nam.Trải qua đấu tranh trực diện với địch, lập trường và trình độ nhận thức về địch của nhân dân, nhất là tuổi trẻ đô thị được nâng lên, trong đó có nhiều thanh niên như Nguyễn Văn Trác (giáo viên), Phan Văn Thịnh (học sinh)... được các tổ chức cơ sở Đảng giao nhiệm vụ hoạt động ở nội thị. ở trường Nguyễn Hoàng, noi gương lớp thanh niên đàn anh đi trước như Bùi Từ (Thu Lan) Tùng Lâm, Trương Hữu Quốc... tự nguyện thoát ly gia đình lên đường chống Mỹ, nhiều thanh niên trong học sinh, trong giáo viên tự nguyện nhận nhiệm vụ hoạt động cách mạng. Cùng thời gian này, Thị ủy đã rút thanh niên ở thị xã, thành lập trung đội bộ đội địa phương thị xã Quảng Trị gồm 30 cán bộ, chiến sĩ.Trong dịp Tết Nguyên đán (1965), hàng vạn đoàn viên, thanh niên tích cực làm nòng cốt trong việc vận động thanh niên và các tầng lớp khác ở vùng tạm chiếm kể cả trong nội thị, ra vùng giải phóng xem triển lãm bằng hình ảnh về thành tựu 10 năm xây dựng và bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, thành tích chống Mỹ, cứu nước ở miền Nam Việt Nam, tố cáo tội ác đẫm máu của Mỹ - ngụy qua các chiến dịch: "Tố cộng", "Diệt cộng", dùng "Luật 10-59", "Kế hoạch Stalay-Taylo"... tại Nhan Biều do ủy ban Mặt trận tỉnh tổ chức, tại Thượng Nguyên do ủy ban Mặt trận huyện Hải Lăng tổ chức.... Cùng với việc xem triển lãm, các đêm mồng một, mồng hai, mồng ba Tết hàng vạn thanh niên, thiếu niên, nhi đồng còn được xem phim "Việt Nam trên đường thắng lợi" do đội chiếu bóng của khu vực Vĩnh Linh tổ chức, xem các tiết mục ca múa nhạc do đoàn văn công Tổng cục Chính trị biểu diễn tại các xã thuộc vùng giáp ranh: Hải Trường, Hải Lâm, Hải Lệ, Triệu Thượng, Triệu ái, Cùa...Kết quả phong trào đồng khởi nông thôn đồng bằng Quảng Trị cuối năm 1964, đầu năm 1965, quân dân và thanh niên đã phá ấp chiến lược, đập tan ách kìm kẹp của địch ở 240 thôn/398 thôn, với gần 13 vạn dân giành quyền làm chủ theo các mức độ khác nhau, ta làm rã ngũ gần 2.000 lính chiến đấu, lính bảo an, lính cộng hòa... đồng thời đẩy mạnh thêm một bước phát triển chiến tranh nhân dân, xây dựng làng chiến đấu, rút 1.700 thanh niên bổ sung vào lực lượng vũ trang của tỉnh và các huyện, rút 2000 thanh niên nam và nữ ra huấn luyện, bổ sung vào lực lượng du kích xã. Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng được thành lập, là thành viên trong Mặt trận Dân tộc giải phóng tỉnh.Thắng lợi của phong trào đồng khởi ở Quảng Trị không những giúp cho các cơ sở của Đảng, Đoàn và các đoàn thể khác có điều kiện phát triển, lớn mạnh mà còn hình thành được thế liên hoàn giữa 3 vùng, tạo điều kiện để xây dựng thế và lực mới, sẵn sàng góp phần cùng toàn miền và cả nước đối phó với âm mưu và hành động mới của đế quốc Mỹ.2. Tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh trong công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh, xây dựng Vĩnh Linh thành tiền đồn miền Bắc xã hội chủ nghĩa (1954-1964)Ngày 2-9-1954, trước cuộc mít tinh có gần ba vạn người dự (tổ chức tại sân vận động Trạng Cù) để kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 mừng quê hương được giải phóng, sau khi điểm lại thành tích trong 9 năm kháng chiến mà quân dân và thanh niên cả nước nói chung, ở Quảng Trị, Vĩnh Linh nói riêng đã giành được, đồng chí Trương Đình Dương, Chủ tịch ủy ban Kháng chiến Hành chính huyện Vĩnh Linh đã công bố một số chủ trương chính sách của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đối với vùng mới giải phóng. Cuối cùng đồng chí thay mặt Huyện ủy và ủy ban Kháng chiến Hành chính huyện kêu gọi quân dân và thanh niên trong huyện phát huy thắng lợi rực rỡ đã giành được, ra sức tăng gia sản xuất và tiết kiệm, nhanh chóng khắc phục hậu quả chiến tranh, sớm ổn định cuộc sống của nhân dân; đồng thời nhắc nhở cán bộ đảng viên, đoàn viên, thanh niên và các tầng lớp khác không mất cảnh giác với mọi âm mưu thủ đoạn mới của địch(1) đang lợi dụng tình hình chưa ổn định dọc vĩ tuyến 17 (sông Bến Hải) để cài người phá hoại cách mạng.Hưởng ứng lời kêu gọi của Huyện ủy và ủy ban Kháng chiến Hành chính huyện, Đoàn Thanh niên Cứu quốc và Liên đoàn Thanh niên Việt Nam huyện Vĩnh Linh đã phát động toàn thể đoàn viên, thanh niên tập trung sức lực thực hiện nhiệm vụ trung tâm cấp bách: Hàn gắn vết thương chiến tranh, nhanh chóng ổn định nơi ăn, ở, đoàn viên, thanh niên ở một số cơ quan huyện chưa kịp làm trụ sở thì mượn nhà của dân để ở và làm việc; đẩy mạnh sản xuất lương thực, thực phẩm, phục hồi các ngành nghề thủ công truyền thống, chú trọng xây

dựng các mặt văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục thể thao, đồng thời tích cực tham gia cùng các tầng lớp khác vạch trần những thủ đoạn mua chuộc, dụ dỗ cưỡng ép đồng bào theo đạo thiên chúa ở An Ninh, Di Loan, Phước Sơn... di cư vào Nam đập tan những hành động thô bạo vi phạm Hiệp định Giơnevơ của địch...Cùng thời gian này, dưới sự chỉ đạo hướng dẫn của chi bộ, chi đoàn cơ sở, đoàn viên, thanh niên đã cùng với các tầng lớp khác tổ chức tốt việc đón tiếp hàng vạn cán bộ chiến sĩ, thanh thiếu niên từ miền Nam ra tập kết tại quê hương Vĩnh Linh hoặc đang trên đường ra các tỉnh phía Bắc, ghé lại nghỉ ngơi dưỡng sức...Về lực lượng vũ trang, ngoài việc tham gia củng cố, xây dựng E270 và xã đội dân quân tự vệ ở các xã, lực lượng tự vệ ở các cơ quan cấp huyện, trường học, bệnh viện... Đoàn Thanh niên Cứu quốc của huyện còn đóng góp lực lượng thành lập hai đại đội công an giới tuyến (vào cuối 1954), đủ sức kịp thời đối phó với mọi mưu mô và hành động chống phá của Mỹ - Diệm.Thực hiện Nghị quyết Trung ương Đảng số 16-NQ-TW, ngày 28-5-1955, Đảng ủy khu vực Vĩnh Linh được thành lập gồm 3 ủy viên(1) do đồng chí Lê Thanh Liêm, nguyên ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị làm Bí thư Đảng ủy; ngày 16-6-1955, Thủ tướng Chính phủ ra Nghị quyết số 551-TTg thành lập đặc khu Vĩnh Linh: "Khu vực Vĩnh Linh thuộc tỉnh Quảng Trị từ nay được tổ chức thành một đơn vị hành chính riêng, ngang với một tỉnh, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ Trung ương"(1). Với vị trí đặc biệt là tiền đồn của miền Bắc xã hội chủ nghĩa, là nơi trực tiếp đấu tranh với địch để bảo vệ khu phi quân sự, bảo vệ pháp lý Hiệp định Giơnevơ, là bàn đạp phục vụ phong trào cách mạng miền Nam, là cửa khẩu quan hệ giữa 2 miền Nam - Bắc Việt Nam... quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh trước mắt phải tập trung làm 2 nhiệm vụ: "Ra sức củng cố và xây dựng khu vực Vĩnh Linh về chính trị, kinh tế, quân sự, văn hóa, xã hội, chủ yếu là nâng cao mức sống của nhân dân, làm nổi bật tính chất hơn hẳn của chế độ xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc đối với miền Nam; kiên quyết đấu tranh thi hành Hiệp định Giơnevơ, bảo vệ quy chế khu phi quân sự, thực hiện quan hệ Bắc - Nam(2).Từ ngày 11 đến ngày 15-9-1955, Đảng ủy khu vực Vĩnh Linh mở Hội nghị quán triệt Chỉ thị Nghị quyết giảm tô đợt 8 và chuẩn bị tiến hành cải cách ruộng đất đợt 5 của Bộ Chính trị Trung ương Đảng.Thực hiện Nghị quyết của Bộ Chính trị, dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy khu vực, Khu Đoàn Thanh niên Cứu quốc Vĩnh Linh do “đồng chí Võ Văn Thoại làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Văn Lương làm Phó Bí thư"(3) đã hướng toàn bộ hoạt động của mình vào cuộc cải cách ruộng đất.Sau khi tổ chức cho toàn thể đoàn viên, thanh niên học tập luật cải cách ruộng đất, Đoàn Thanh niên Cứu quốc ở các cơ sở đã tổ chức các đội thanh niên xung kích, các tổ thông tin tuyên truyền phục vụ theo yêu cầu của các đội cải cách ruộng đất. Đồng thời làm nòng cốt trong các đội tự vệ, bảo vệ các cuộc đấu tranh của nông dân, giữ gìn trật tự, an ninh thôn xóm. Sau ba tháng hoàn thành cuộc vận động giảm tô đợt 8, giai cấp nông dân toàn khu vực bước vào thực hiện cuộc cải cách ruộng đất.Cuộc cải cách ruộng đất trên miền Bắc nói chung, ở khu vực Vĩnh Linh nói riêng tuy có phạm một số sai lầm, song có sự chăm lo của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh như đã cử đồng chí Nguyễn Chí Thanh - ủy viên Bộ Chính trị Trung ương Đảng vào khu vực Vĩnh Linh trực tiếp chỉ đạo công tác sửa sai cải cách ruộng đất nên kết quả công tác sửa sai cải cách ruộng đất ở khu vực Vĩnh Linh đã kết thúc nhanh, gọn, thực sự mang lại quyền lợi chính đáng cho nông dân. Trải qua thử thách và rèn luyện trong cuộc đấu tranh đánh đổ toàn bộ giai cấp địa chủ, tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên ở khu vực Vĩnh Linh đã phát triển và ngày càng lớn mạnh.Ngày 8-10-1956, Đại hội Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam khai mạc tại Nhà hát lớn Thủ đô Hà Nội. Đại hội đã được Bác Hồ đến thăm và huấn thị với nội dung: "Thanh niên cần phải có tinh thần gan dạ, sáng tạo, cần phải có chí khí hăng hái và tinh thần tiến lên, vượt mọi khó khăn gian khổ để tiến mãi không ngừng". Đồng chí Phạm Ngọc Thạch được Đại hội bầu làm Chủ tịch Hội. Nhằm khẳng định vai trò của Đoàn trong giai đoạn cách mạng mới, ngày

19-10-1955, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Nghị quyết đổi tên Đoàn Thanh niên Cứu quốc thành Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam.Năm 1956, Trung ương Đoàn điều động đồng chí Võ Văn Thoại lên Trung ương, đồng chí Nguyễn Văn Lương được cử làm Bí thư khu Đoàn khu vực Vĩnh Linh.Thông qua việc học tập đổi tên Đoàn, Đoàn Thanh niên Lao động khu vực đã giáo dục, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đoàn viên lên một bước, nhiều thanh niên được kết nạp vào Đoàn và một số đoàn viên, thanh niên lao động ưu tú đã được kết nạp vào Đảng Lao động Việt Nam...Từ ngày 25-10 đến ngày 4-11-1956, Đại hội đại biểu Đoàn toàn quốc lần thứ II họp, Đại hội đã khẳng định những cống hiến xuất sắc của 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp và 2 năm khôi phục kinh tế, văn hóa, giáo dục. Đại hội khẳng định nhiệm vụ của Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam trong giai đoạn cách mạng mới là: "Động viên mọi người, mọi tầng lớp thanh niên đem hết sức lực, trí tuệ của mình vào công cuộc khôi phục kinh tế, phát triển văn hóa, củng cố quốc phòng, tham gia tích cực vào công cuộc củng cố miền Bắc, tiến dần từng bước lên chủ nghĩa xã hội, làm cơ sở vững chắc cho sự nghiệp đấu tranh thống nhất nước nhà"(1). Đại hội ra Nghị quyết riêng về công tác thiếu niên, nhi đồng và quyết định đổi tên Đội thiếu nhi Tháng Tám thành Đội thiếu nhi Tiền phong Việt Nam bao gồm hai lứa tuổi thiếu niên và nhi đồng(1). Đại hội được Bác Hồ đến thăm và Chỉ thị: "Muốn Đoàn củng cố và phát triển thì tất cả đoàn viên phải gương mẫu"(2). Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ II bầu Ban Chấp hành Trung ương Đoàn gồm 30 ủy viên. Đồng chí Nguyễn Lam được bầu làm Bí thư thứ nhất.Triển khai Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ II, Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Lao động khu vực Vĩnh Linh đã phát động toàn thể đoàn viên, thanh niên trong khu vực: "Ra sức thi đua phục hồi kinh tế, nhằm làm cho kinh tế giàu mạnh, quân đội hùng mạnh, chính trị văn hóa mạnh, không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân...".Kết quả tính đến cuối năm 1957, đoàn viên, thanh niên đã đóng hàng triệu ngày công cùng với các tầng lớp trong khu vực khai hoang phục hóa được 9.600 ha đất gieo trồng, đắp các đập giữ nước: Bến Tranh, Bến Tắm, Ba Ra - Ga Tạm, Ba Ra - Mỹ Tá - Ba Ra - Tiên Lai, Cầu Trìa, Mo Nham, Tùng Luật, Cổ Trai, đê ngăn mặn Di Loan, đào 450 con mương lớn nhỏ. Đoàn đã động viên thanh niên cùng với gia đình phát triển chăn nuôi trâu bò, lợn; tìm kiếm và tận dụng các nguồn phân bón tại chỗ như phân xanh, phân bắc, phân bùn; một số đoàn viên, thanh niên bước đầu đi vào khoa học kỹ thuật, áp dụng những phương pháp và biện pháp kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất và chăn nuôi như ủ chua thức ăn cho lợn, ngâm ủ lúa giống trong nước ("hai sôi ba lạnh") sử dụng thuốc trừ sâu, cấy lúa nhỏ dành dày vừa phải...Nhờ đẩy mạnh khai hoang, phục hóa, chú trọng công tác thủy lợi, làm phân bón, đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, khu vực Vĩnh Linh đã biến 9.648 mẫu ruộng một vụ-năm, lên 2 vụ/năm, đưa năng suất lúa từ 12,38 tạ/ha/năm 1955 lên 15,01 tạ/ha - năm 1957, đưa đàn trâu bò từ 11.478 con - năm 1955 lên 15.517 con - năm 1957. Trong ngư nghiệp, được Trung ương đầu tư hỗ trợ, ngư dân khu vực đã đưa số thuyền đánh bắt lớn nhỏ từ 178 chiếc (cuối 1954) lên 327 chiếc (cuối năm 1957), đưa tổng sản lượng hải sản từ 688 tấn - năm 1995 lên 920 tấn - năm 1957. Song song với khôi phục, phát triển sản xuất nông nghiệp, đoàn viên, thanh niên còn đi đầu trong phong trào vận động nhân dân trồng cây gây rừng ở các vùng đất trống, trên các tuyến đê, đặc biệt là trồng hàng vạn bụi tre dọc theo giới tuyến. Việc phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, mở mang ngành nghề; việc khẩn trương khôi phục, xây dựng các tuyến đường, bảo đảm giao thông, thông suốt giữa các vùng cũng được các tổ chức Đoàn và Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam ở cơ sở coi trọng, thường xuyên động viên, cổ vũ đoàn viên, thanh niên đóng góp sức lực, trí tuệ. Kết quả đến năm 1957, khu vực Vĩnh Linh đã khôi phục, xây dựng được các cơ sở rèn, mộc, gạch, vôi, xí nghiệp chế biến bột sắn... làm được các con đường: Từ cầu Hồ Xá qua Gia Phúc, từ Bến Tắm qua Huỳnh Hạ, từ Di Loan đi Hiền Lương, từ Lâm Cao đi chợ Kênh... thu hút hàng vạn đoàn viên, thanh niên, lao động (nguyên là cán bộ, chiến sĩ) ở miền Nam ra tập kết có việc làm...Hội nghị lần thứ 6 của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khóa II) chủ trương: "Phải tổ chức hết thảy mọi đoàn viên và thanh niên nông thôn học tập đường lối hợp tác hóa nông nghiệp của Đảng". Thực hiện chủ trương đó, dưới sự chỉ đạo của Đảng ủy khu vực, Đoàn Thanh

niên Lao động khu vực đã động viên đoàn viên, thanh niên ở cơ sở nông thôn tích cực tham gia các lớp huấn luyện và phổ biến 5 nguyên tắc tổ đổi công. Đoàn còn tổ chức nhiều hình thức hoạt động phong phú trong công tác tuyên truyền vận động đoàn viên, thanh niên, nông dân lao động vào tổ đổi công... Kết quả: Năm 1957, toàn khu vực đã có 1.087 tổ đổi công, với 6.888 gia đình tham gia. Riêng ở miền núi, trong 6 xã đã xây dựng được 90 tổ đổi công, gồm 328 gia đình tham gia. Để rút kinh nghiệm đưa nông dân vào hợp tác xã nông nghiệp, khu vực Vĩnh Linh đã tổ chức làm thí điểm 2 hợp tác xã: Vĩnh Kim, Vĩnh Hòa.Nhận rõ mục tiêu trước mắt của đế quốc Mỹ là phá hoại Hiệp định Giơnevơ, phá hoại công cuộc thống nhất đất nước Việt Nam và thực hiện lời dạy của Bác Hồ "...Nếu kẻ địch có hành động liều lĩnh gì thì Vĩnh Linh, Quảng Bình phải đương đầu với chúng trước hết và phải bảo đảm đánh thắng chúng trước hết..."(1) đoàn viên, thanh niên khu vực hăng hái tòng quân. Ngoài việc đóng góp lực lượng xây dựng trung đoàn bộ đội chủ lực, xây dựng một tiểu đoàn phòng không phối hợp, một tiểu đoàn công an vũ trang bảo vệ giới tuyến, một đại đội bảo vệ bờ biển, đoàn viên, thanh niên còn là lực lượng chủ yếu trong đội ngũ dân quân tự vệ của khu vực, đưa lực lượng vũ trang và bán vũ trang ở cơ sở từ con số 1.731 chiến sĩ năm 1955, lên con số 3.684 cán bộ chiến sĩ năm 1957, trong đó có một số trung đội ở 6 xã thuộc khu phi quân sự (Bắc) được huấn luyện chu đáo và trang bị đầy đủ vũ khí với danh nghĩa là các tổ "Nhân viên hành chính", làm lực lượng xung kích, bảo vệ giới tuyến.Về giáo dục, toàn khu vực có một trường cấp II (9 lớp), có 412 học sinh, tất cả các địa bàn (kể cả miền núi) đều có trường cấp I, thu hút toàn bộ thiếu niên, nhi đồng đến trường học tập và sinh hoạt trong các Đội Thiếu niên Tiền phong Việt Nam do Đoàn trường tổ chức... Thấm nhuần lời dạy của Bác Hồ: "Muốn xứng đáng vai trò người chủ thì phải học tập", được sự giúp đỡ, tạo điều kiện của ủy ban Nhân dân các cấp, Đoàn Thanh niên Lao động khu vực đã phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ, Hội Nông dân, Công đoàn huyện tổ chức các lớp học bình dân học vụ, bổ túc văn hóa, thu hút toàn bộ đoàn viên, thanh niên đang ở trình độ lớp I, lớp II... tham gia học tập; lực lượng đoàn viên, thanh niên lao động ở các trường (gồm giáo viên cấp 1, giáo viên cấp 2 và một số học sinh cấp 2) lúc này tuy còn mỏng, nhưng hoạt động của Đoàn trường rất sôi nổi và có hiệu quả rõ rệt.Song song với phong trào thi đua khôi phục và phát triển kinh tế... dưới sự chỉ đạo của cấp ủy các cấp, tổ chức Đoàn ở các cơ sở đã phát động đoàn viên, thanh niên tham gia các phong trào đấu tranh chính trị đòi Mỹ - Diệm phải thực hiện Hiệp định Giơnevơ, mở hiệp thương Tổng tuyển cử thống nhất đất nước. Phong trào đấu tranh chính trị của quân dân và thanh niên khu vực diễn ra dưới nhiều hình thức phong phú như tổ chức những đoàn đến trực tiếp trụ sở của ủy ban Quốc tế đòi phải buộc chính quyền miền Nam nghiêm chỉnh thi hành Hiệp định Giơnevơ, gửi thư từ, bưu thiếp cho người quen thân, bà con ở bờ Nam sông Bến Hải, phối hợp cùng đồng bào bờ Nam sông Bến Hải đấu tranh đòi Mỹ - Diệm không được phá Chợ Bạn (chợ do ta mới lập trong kháng chiến chống Pháp). Phong trào đấu tranh chính trị nổi lên mạnh mẽ nhất là từ khi Chính phủ ta ra tuyên bố "Sẵn sàng mở Hội nghị hiệp thương với nhà đương cục ở miền Nam bắt đầu từ ngày 20-7-1955 để bàn tổ chức Tổng tuyển cử tự do trong toàn quốc vào ngày 20-7-1956".Trước thái độ ngang ngược của Mỹ - Diệm xóa bỏ Hiệp định Giơnevơ, Đoàn Thanh niên Lao động và Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam khu vực đã phát động đoàn viên, thanh niên tỏ rõ thái độ phẫn nộ, tích cực tham gia các cuộc biểu tình, mít tinh, lấy chữ ký phản đối Mỹ-Diệm, đòi hiệp thương Tổng tuyển cử kéo dài hết đợt này đến đợt khác. Mặt khác, dựa vào điều 9 của Hiệp định Giơnevơ, đoàn viên, thanh niên cùng với các tầng lớp khác trong khu vực đấu tranh với đối phương, đòi đối phương phải bảo đảm sự đi lại của nhân dân ở hai miền Bắc - Nam sông Bến Hải qua các "Cửa khẩu": Thủy Ba, Hiền Lương, Mũi Si...Ngày 13-12-1958, sau khi quán triệt Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 14, Hội nghị Đảng ủy đề ra phương hướng hoạt động (1958 - 1960) là: "Đẩy mạnh cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với thành phần kinh tế cá thể của nông dân, thợ thủ công và đối với thành phần kinh tế tư bản tư doanh".Thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy khu vực, Đoàn Thanh niên Lao động khu vực đã mở đợt học tập các Nghị quyết của Đảng, nhằm làm cho mọi đoàn viên, thanh niên nhận rõ ý nghĩa quan trọng và tính chất quyết định của kế hoạch 3 năm (1958 - 1960) đối với công cuộc cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội, đấu tranh thống nhất nước nhà; nhận rõ mục tiêu phấn đấu và vị trí của Đoàn trong giai đoạn cách mạng mới, xác định được trách

nhiệm của người cán bộ Đoàn, của người đoàn viên và thanh niên.Với khẩu hiệu hành động "Thanh niên hãy vì kế hoạch 3 năm mà phấn đấu ", được sự chỉ đạo của các chi bộ Đảng, các chi đoàn thanh niên lao động ở nông thôn đã phát động phong trào "Gánh phân chống Mỹ". Song song với phong trào làm phân, đoàn viên, thanh niên đã chú trọng chọn giống lúa có năng suất cao, rắc mạ thưa, làm cỏ, bón phân cho lúa đúng kỹ thuật. Nổi lên trong phong trào này là các chi đoàn ở các xã Vĩnh Thạch, Vĩnh Kim đã làm sào ruộng thí nghiệm, kết quả thu hoạch đạt từ 36 tạ đến 40 tạ/ha/vụ. Vụ Đông Xuân từ năm 1958 - 1959, hạn hán xảy ra gay gắt. Nông dân bi quan, một số nông dân bỏ ruộng, đi làm nghề phụ, song đoàn viên, thanh niên ở đó vẫn kiên trì chống hạn, với khẩu hiệu "Quyết không để một sào ruộng bị khô, một cây lúa bị cháy", đoàn viên, thanh niên cùng với các tầng lớp khác ngày đêm tìm cách chống hạn. Các chi đoàn thanh niên lao động của các xã: Vĩnh Giang, Vĩnh Sơn, Vĩnh Lâm đã động viên toàn bộ đoàn viên, thanh niên đào mương dẫn nước, kịp thời cứu được các cánh đồng lúa bị hạn. ở Vĩnh Thủy, nông dân bỏ đi làm tranh, củi, đi đánh cá. Trước tình hình đó, chi đoàn nêu khẩu hiệu: "Đoàn viên, thanh niên quyết tâm bám ruộng, chống hạn đến cùng". Phân đoàn Lai Xá có sáng kiến tổ chức "Đội thanh niên xung phong", 5 ngày đêm liền đào mương chống hạn, đưa nước về tưới khắp đồng làng, lúa trở lại xanh tươi...ở thị trấn Hồ Xá, đoàn viên, thanh niên được tổ chức học tập thấy rõ chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với tiểu thương và thợ thủ công nghiệp của Đảng, họ đã vận động gia đình và nhân dân đô thị chấp hành chính sách của Đảng, ổn định giá cả thị trường. Cùng thời gian này, đoàn viên, thanh niên ở Hồ Xá còn có phong trào đóng góp sức lực xây dựng sân vận động, nhà hát nhân dân, đẩy mạnh công tác bổ túc văn hóa...ở các trường phổ thông cấp I, cấp II, sau khi tham gia cuộc chỉnh huấn chính trị, đoàn viên, thanh niên trong giáo viên và học sinh tích cực hưởng ứng phong trào giảng dạy và học tập tốt, chú trọng kết hợp học tập với thực tế lao động và cuộc sống. Đoàn viên, thanh niên ở các cơ quan, công trường phấn đấu hoàn thành tốt công tác chuyên môn và các mặt hoạt động của Đoàn trong xã hội.Nhận rõ con đường đổi công, hợp tác là con đường duy nhất đúng, đưa nông thôn tiến lên chủ nghĩa xã hội, 100% đoàn viên và 90% thanh niên ở nông thôn Vĩnh Linh đã vào tổ đổi công, trong các tổ đổi công đều có nhóm thanh niên hoạt động. Phong trào tổ đổi công lên cao, cộng với trình độ giác ngộ xã hội chủ nghĩa, nông dân ở nhiều nơi đưa đơn xin thành lập hợp tác xã.Về công tác thiếu niên, nhi đồng: Trải qua các cuộc vận động: "Đội chúng em 17 tuổi", phong trào "Kế hoạch nhỏ”... đã có tác dụng giáo dục cho mọi thiếu niên, nhi đồng trong khu vực về truyền thống của Đội Thiếu niên Tiền phong về ý thức lao động... Ngoài học tập, tổ chức sinh hoạt Đội, các em còn tích cực tham gia làm phân xanh, lập sa bàn vận động bà con nông dân cấy lúa đúng kỹ thuật, tham gia công tác thanh toán nạn mù chữ... Trong phong trào hợp tác hóa nông nghiệp, đưa nông dân và nông thôn các tỉnh, thành phố miền Bắc đi vào con đường làm ăn tập thể, thiếu niên, nhi đồng các địa phương không những là lực lượng đông đảo, tham gia tuyên truyền, vận động gia đình và bà con trong thôn xóm với nhiều hình thức như tổ chức các buổi cổ động, phát loa truyền thanh, kẻ vẽ khẩu hiệu tuyên truyền... Các em còn tổ chức các hợp tác xã Măng non, vừa tạo điều kiện đóng góp phần công sức phù hợp với lứa tuổi cho các hợp tác xã sản xuất, vừa là việc làm có ý nghĩa giáo dục đối với chính các em về tính tập thể, về ý thức lao động, tiết kiệm... Tiêu biểu như Hợp tác xã Măng non Duy Viên (huyện Vĩnh Linh).Ngày 21-5-1959, thi hành Nghị quyết tổ chức của Trung ương Đoàn, Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Lao động khu vực Vĩnh Linh chính thức thành lập gồm 21 ủy viên. Đồng chí Nguyễn Văn Lương - đảng ủy viên Đảng ủy khu vực Vĩnh Linh, trực tiếp làm Bí thư khu Đoàn Vĩnh Linh.Sau khi thành lập, khu Đoàn họp đề ra phương hướng hoạt động. Trước mắt tiến hành cuộc vận động kiện toàn tổ chức Đoàn, bằng cách tổ chức học tập 5 tiêu chuẩn của đoàn viên, thanh niên lao động, nhằm nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa và ý thức Đoàn trong toàn thể đoàn viên và thanh niên. Công tác phát triển đoàn viên của khu Đoàn từ đó trở đi được chú trọng đúng mực, nhất là ở trường học và các xã mới thành lập chi đoàn. Qua cuộc vận động kiện toàn tổ chức Đoàn đã khắc phục được tư tưởng hẹp hòi, đóng cửa... Chú trọng lớp

thiếu niên đã đến tuổi 16, triệt để chống tư tưởng coi khinh nữ thanh niên. Trên cơ sở đó, lực lượng của Đoàn Thanh niên Lao động khu vực lớn mạnh cả về số lượng, chất lượng. Tính đến cuối năm 1959, toàn khu vực có 2.816 đoàn viên, thanh niên lao động, 6.266 hội viên Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam.

Tháng 9-1960, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III họp. Đại hội quyết định con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và con đường giải phóng miền Nam thống nhất đất nước, quyết định phương hướng và nhiệm vụ của kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất (1961 - 1965). Về tổ chức Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, Đại hội III của Đảng chỉ rõ: "Thanh niên ta đã nêu cao tinh thần hy sinh anh dũng trong kháng chiến và trong lao động hòa bình. Thanh niên lại là lớp người đang xây dựng chủ nghĩa xã hội... Đảng ta phải hết sức chú trọng giáo dục và rèn luyện thế hệ trẻ thành những chiến sĩ trung thành với Tổ quốc, với chủ nghĩa xã hội, sẵn sàng mang hết nhiệt tình của tuổi trẻ tham gia xây dựng chủ nghĩa xã hội, đấu tranh giải phóng miền Nam".(1)Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III, Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ III được triệu tập vào tháng 3-1961. Đại hội xác định nhiệm vụ của Đoàn trong nhiệm kỳ tới là: “Đoàn kết thanh niên, tổ chức mọi lực lượng, giáo dục thanh niên trong cả nước tiến lên dưới ngọn cờ của Đảng, cống hiến hết sức mình phấn đấu hoàn thành thắng lợi những nhiệm vụ lịch sử mà Đảng đã đề ra"(2).Đại hội đã phát động phong trào "Xung phong tình nguyện vượt mức kế hoạch 5 năm lần thứ nhất". Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ III đã bầu Ban Chấp hành Trung ương Đoàn gồm 17 ủy viên, đồng chí Nguyễn Lam được bầu làm Bí thư Thứ nhất. Sau Đại hội một thời gian ngắn, đồng chí Nguyễn Lam được Đảng điều đi làm nhiệm vụ mới, đồng chí Vũ Quang được cử làm Bí thư Thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đoàn.Triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ III, dưới sự chỉ đạo của Thường vụ Đảng ủy khu vực, Ban Chấp hành khu Đoàn đã triệu tập Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Lao động khu vực Vĩnh Linh vào tháng 6-1961(1). Sau khi kiểm điểm, đánh giá tình hình hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên ở khu vực trong thời gian qua, Đại hội đã đề ra nhiệm vụ của Đoàn Thanh niên Lao động khu vực là: “Tổ chức, giáo dục động viên tuổi trẻ phát huy vai trò và tác dụng của mình đi đầu thực hiện thắng lợi kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất”. Qua đó mà "Nâng cao giác ngộ xã hội chủ nghĩa, giáo dục thanh, thiếu niên ý thức đối với kế hoạch Nhà nước, giáo dục tinh thần xung phong, tự nguyện, tự giác trong bất cứ công việc gì mà mình đang làm, nâng cao tinh thần trách nhiệm của thanh niên đối với việc thực hiện kế hoạch 5 năm".Đại hội Đoàn khu vực Vĩnh Linh đã bầu Ban Chấp hành khu Đoàn gồm 25 ủy viên. Đồng chí Nguyễn Văn Lương được bầu làm Bí thư khu Đoàn.Đáp ứng yêu cầu và nguyện vọng của tuổi trẻ trong thời kỳ mới, ngay sau Đại hội Đoàn, khắp trên các mặt trận sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, giao thông vận tải, văn hóa, giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng đều dấy lên phong trào đoàn viên, thanh niên đăng ký xung phong tình nguyện vượt mức kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất.Đánh giá kết quả sau hai năm thực hiện phong trào xung phong tình nguyện vượt mức kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất, Đại hội đại biểu Đoàn toàn khu vực Vĩnh Linh lần thứ II (8-1963) nêu rõ: “Hai năm qua, dưới ánh sáng Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ khu vực lần thứ II và Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ III với sự nỗ lực phấn đấu cao của cán bộ Đoàn, đoàn viên và thanh niên trên khắp các lĩnh vực kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng đã đưa hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên khu vực có nhiều chuyển biến mạnh mẽ, tiến bộ, góp phần đắc lực của tuổi trẻ vào việc hoàn thành nhiệm vụ trọng tâm mà Đảng bộ khu vực đã vạch ra”.Trong quá trình phấn đấu, Đoàn Thanh niên Lao động khu vực đã biết nắm chắc nhiệm vụ trung tâm cấp bách của Đảng và đã tập trung chỉ đạo vào các khâu yếu nhất, khó khăn nhất, kịp thời động viên đoàn viên, thanh niên vượt mọi khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Có thể nói mọi hoạt động của Đoàn lúc này đều nhằm giải quyết những yêu

cầu, khắc phục được tình trạng hoạt động của Đoàn tách rời, không ăn khớp kế hoạch hợp tác xã trước đó đã mắc phải. Đồng thời với việc phấn đấu thực hiện kế hoạch Nhà nước, Đoàn đã chăm lo đến việc bồi dưỡng giáo dục đoàn viên, thanh niên nhằm làm cho nhiều đoàn viên, thanh niên trở thành con người mới, con người lao động có văn hóa, am hiểu khoa học kỹ thuật, đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất và xây dựng đời sống, có đủ nghị lực và sức khỏe để sẵn sàng đón nhận và thực hiện được bất cứ nhiệm vụ nào mà Đảng và nhân dân cần đến. Kết quả qua hai năm phấn đấu, rèn luyện, nhiều đoàn viên được xã viên bầu vào Ban Quản trị, đội trưởng, đội phó, hầu hết cán bộ kỹ thuật ở các hợp tác xã đều là đoàn viên, thanh niên. Và tất cả đoàn viên, thanh niên ở các đội sản xuất đều đi đầu trong việc đăng ký ngày công, làm thêm ngày, thêm giờ để giải quyết khó khăn về nhân lực cho hợp tác xã, bảo đảm cày cấy, thu hoạch lúa, hoa màu kịp thời vụ. Đi đôi với lao động sản xuất, xây dựng hợp tác xã, đoàn viên, thanh niên cũng là lực lượng chủ yếu góp phần to lớn vào việc bảo vệ sản xuất, bảo vệ trị an, sẵn sàng phá tan mọi âm mưu và hành động khiêu khích, phá hoại của bè lũ Mỹ - Diệm, giữ gìn an toàn khu giới tuyến.Với thành tích nói trên, trong năm 1961 - năm đầu thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, Đoàn Thanh niên Lao động và phong trào thanh niên khu vực Vĩnh Linh vinh dự được Đảng và Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba (một trong hai Huân chương cao nhất mà Đảng và Nhà nước dành cho phong trào miền Bắc trong năm 1961).Về mặt thiếu sót, nhược điểm và tồn tại, Đại hội Đoàn Thanh niên Lao động khu vực lần thứ II chỉ rõ: "Trong lao động sản xuất, đoàn viên, thanh niên khu vực tỏ ra hăng say, chẳng nề hà việc gì, nhưng còn làm việc theo lối thụ động, trình độ hiểu biết về kỹ thuật còn thấp kém, bỏ sức ra thì nhiều, nhưng kết quả thu lại thì ít, giá trị thấp, trong quản lý kinh tế, quản lý hợp tác xã, vai trò đoàn viên, thanh niên còn hạn chế. Cán bộ Đoàn chưa hiểu biết về quản lý kinh tế, quản lý hợp tác xã, tư tưởng ỷ lại, bàng quan, chỉ đâu đánh đó còn khá phổ biến, chỉ biết thừa hành mà chưa chủ động đóng góp ý kiến cho hợp tác xã, cho xí nghiệp trong việc xây dựng phương hướng, vạch kế hoạch sản xuất. Trong công tác xây dựng Đoàn, việc xây dựng lập trường giai cấp vô sản, xác định vị trí chiến đấu cho mỗi đoàn viên, thanh niên làm chưa nhiều, chưa thường xuyên; một số đoàn viên, thanh niên có trình độ văn hóa cấp II, cấp III muốn thoát ly nông thôn...Về phương hướng hoạt động sắp tới, Đại hội Đoàn khu vực lần thứ II vạch rõ: "Đứng vững trên vị trí chiến đấu, anh dũng vượt mọi khó khăn, quyết tâm phấn đấu cho kế hoạch 5 năm đại thắng", Đoàn phải giáo dục và tổ chức đoàn viên, thanh niên thành một đội quân lao động dũng cảm, sáng tạo, với tinh thần sẵn sàng nhận bất cứ nhiệm vụ gì và đi bất cứ đâu khi Đảng và nhân dân cần đến. Đoàn phải giáo dục cho đoàn viên, thanh niên tư tưởng khắc phục khó khăn, chiến thắng gian khổ, có ý thức tự lực tự cường, cần kiệm xây dựng hợp tác xã, xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Động viên toàn Đoàn và các lực lượng thanh niên ở các đội sản xuất tích cực tham gia thực hiện hai cuộc vận động lớn: "Cải tiến quản lý hợp tác xã, cải tiến kỹ thuật nhằm phát triển nông nghiệp toàn diện, mạnh mẽ, vững chắc".Đoàn viên, thanh niên phải ra sức học tập, nắm vững khoa học kỹ thuật, tích cực và chuẩn bị đi đầu trong việc áp dụng và phổ biến khoa học kỹ thuật vào sản xuất nhằm "Thâm canh tăng năng suất và tăng năng suất lao động".Trong quá trình phấn đấu thực hiện nhiệm vụ nói trên, Đoàn Thanh niên Lao động khu vực phải quán triệt nhiệm vụ chủ yếu của mình là: "Giúp Đảng bộ đào tạo và bồi dưỡng thế hệ trẻ trong khu vực có lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, có ước mơ và có chí khí, có sức khỏe, sẵn sàng đem hết tài năng và sức lực của tuổi trẻ cống hiến thật nhiều cho sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước".Song song với việc ra sức phấn đấu hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch Nhà nước 5 năm lần thứ nhất, khu Đoàn phải luôn luôn coi trọng công tác trị an, đấu tranh chính trị ở khu vực giới tuyến, tăng cường quốc phòng. Cụ thể Đoàn phải động viên toàn thể đoàn viên, thanh niên tham gia xây dựng lực lượng dân quân tự vệ, lực lượng hậu bị vững mạnh cả về tư tưởng và tổ chức, trong học tập và huấn luyện quân sự. Trong công tác bảo vệ trị an, canh gác tuần tiễu, đoàn viên và thanh niên phải là những người đi đầu; khi có biệt kích, đoàn viên, thanh niên coi đó là công tác đột xuất của mình, cùng với lực lượng dân quân tự vệ chấp hành mệnh lệnh của cấp trên một cách vô điều kiện: "Hành động nhanh chóng, kịp thời truy kích biệt kích". Trong công tác phòng thủ: "Đoàn viên, thanh niên phải

giúp đỡ gia đình và nhân dân đào hầm trú ẩn để đề phòng pháo của địch ở bờ Nam bắn ra..."Kết quả thực hiện kế hoạch Nhà nước của quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh (tính đến năm 1964) là: Tổng diện tích gieo trồng toàn khu vực đạt 16.824ha/năm, tăng gấp hai lần so với năm 1955. Tổng sản lượng lương thực đạt 23.297 tấn (bình quân lương thực đầu người đạt 370kg - năm 1964). Diện tích trồng cây công nghiệp so với năm 1960, tăng 100%; chăn nuôi trâu bò đạt 104% kế hoạch. Tổng giá trị sản xuất công nghiệp địa phương so với năm 1960 tăng 42%, thủ công nghiệp tăng 8%. Ngành thương nghiệp đã mở được nhiều cửa hàng tập trung và lưu động, đáp ứng nhu cầu của quân dân và thanh niên khu vực...Sản xuất kinh tế phát triển đã tác động tích cực đến phong trào văn hóa, giáo dục, y tế, thể dục, thể thao, an ninh quốc phòng.

Trước âm mưu mới của Mỹ và bè lũ tay sai tung gián điệp biệt kích ra phá hoại miền Bắc, phá hoại khu vực Vĩnh Linh, ngày 26-3-1964, Đảng ủy khu vực mở Hội nghị bàn về công tác tư tưởng. Hội nghị đề ra phương hướng: “Phải làm cho toàn Đảng bộ và toàn dân trong khu vực nhận thức sâu sắc về quan điểm, đường lối cách mạng Việt Nam. Trên cơ sở đó, củng cố quan điểm lập trường cách mạng, ý thức tổ chức kỷ luật, ý thức làm chủ của cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên... nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, chuẩn bị đối phó với địch. Đảng viên, đoàn viên, thanh niên lao động phải làm nòng cốt trong các lực lượng vũ trang của khu vực, nhất là trong lực lượng dân quân tự vệ”.Ngày 27-3-1964, Chủ tịch Hồ Chí Minh triệu tập Hội nghị Chính trị đặc biệt tại Thủ đô Hà Nội. Hội nghị khẳng định quyết tâm chiến đấu chiến thắng của toàn Đảng, toàn dân. Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: "Nếu chúng liều lĩnh đụng đến miền Bắc thì nhất định chúng sẽ bị thất bại". Phát biểu tại kỳ họp thứ hai Quốc hội khóa III, Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch rõ: "Lúc này chống Mỹ, cứu nước là nhiệm vụ thiêng liêng nhất của mọi người Việt Nam yêu nước". Người kêu gọi quân dân và thanh niên miền Bắc: "Hãy đẩy mạnh phong trào thi đua mỗi người làm việc bằng hai, kiên quyết vượt mọi khó khăn, ra sức xây dựng và bảo vệ miền Bắc xã hội chủ nghĩa, hết lòng ủng hộ cuộc đấu tranh yêu nước của đồng bào miền Nam"(1).Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy, đoàn viên, thanh niên hoạt động trên mọi lĩnh vực đã dấy lên phong trào thi đua "Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt".Để cứu vãn tình thế ngày càng thất bại thảm hại trên chiến trường miền Nam, ngày 4-8-1964, đế quốc Mỹ dựng lên " Sự kiện vịnh Bắc bộ" vu cáo ta tấn công tàu của chúng trên hải phận quốc tế để kiếm cớ "Đánh trả". Ngày 5-8-1964, chúng cho máy bay ném bom bắn phá nhiều địa điểm trên miền Bắc nước ta. Ngày 8-8-1964, máy bay Mỹ đánh phá đảo Cồn Cỏ...Thực hiện Chỉ thị của Bộ Chính trị Trung ương Đảng (8-1964) về việc: "Tăng cường sẵn sàng chiến đấu chống mọi âm mưu của địch khiêu khích và bắn phá miền Bắc", Đảng ủy khu vực Vĩnh Linh mở Hội nghị cán bộ. Sau khi quán triệt tình hình nhiệm vụ mới, Hội nghị khẳng định: “Đế quốc Mỹ đã trở thành kẻ thù nguy hiểm nhất của cả loài người, phải chĩa mũi nhọn đấu tranh vào chúng”. Hội nghị đã bàn các biện pháp triển khai công tác, phòng thủ toàn diện.Thực hiện Nghị quyết Hội nghị cán bộ khu vực, khu Đoàn Thanh niên Lao động đã giao nhiệm vụ cho đoàn viên và vận động thanh niên toàn khu vực đi đầu trong việc chuyển hướng phát triển kinh tế từ thời bình sang thời chiến, chuyển dần các cơ sở sản xuất đóng tại thị trấn Hồ Xá về các vùng nông thôn, rừng núi, chuyển bớt một số cơ quan hành chính, sự nghiệp về các vùng lân cận thị trấn... Đoàn viên thanh niên cùng với gia đình và nhân dân địa phương đào hầm phòng tránh phi pháo, đào công sự chiến đấu, cùng với lực lượng dân quân tự vệ sẵn sàng đánh địch nếu chúng liều lĩnh xâm phạm vùng biển và mặt đất của khu vực.

Tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh cùng với các tầng lớp khác dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, cùng với quân dân và thanh niên miền Bắc bước vào thời kỳ mới xây dựng và bảo vệ miền Bắc, bảo vệ hậu cứ của tiền tuyến lớn miền Nam anh hùng.Tóm lại, sau 10 năm không ngừng phấn đấu của quân dân và thanh niên Vĩnh Linh "Các mặt kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng đều có những tiến bộ, nổi bật là trên mặt trận sản xuất nông nghiệp". Tuy đời sống vật chất (ăn, ở, mặc) của các tầng lớp nhân dân trong khu vực nhìn chung còn thấp, song về mặt văn hóa - xã hội, trong giai đoạn 1961 - 1964 khu vực Vĩnh Linh đã đạt được những thành tựu lớn lao. Đó là việc tạo nên sự bình đẳng xã hội, trong việc cung cấp những dịch vụ cơ bản trên diện rộng và cố gắng thu hẹp khoảng cách về đời sống giữa nông thôn và đô thị... Kết quả đó là nền tảng, là động lực của phong trào thi đua kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh trong thời gian tới.II- GÓP PHẦN ĐÁNH BẠI CHIẾN LƯỢC "CHIẾN TRANH CỤC BỘ", XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ THÀNH QUẢ CÁCH MẠNG (1965 - 1968)1. Củng cố và phát triển tổ chức Đoàn, Hội, góp phần đánh bại chiến lược “chiến

tranh cục bộ” (1965-1968)Bằng tiền bạc, vũ khí, trang bị hiện đại cùng với đội ngũ cố vấn lành nghề, dựa vào ngụy quân, ngụy quyền Sài Gòn và hệ thống ấp chiến lược để tiến hành cuộc "chiến tranh đặc biệt" chống nhân dân Việt Nam, đế quốc Mỹ hy vọng giành thắng lợi, áp đặt chế độ thực dân mới, lâu dài trên đất nước ta. Nhưng đến mùa hè năm 1965, chiến lược "Chiến tranh đặc biệt" đã thất bại.Nước Mỹ sen đầm không dễ dàng chấp nhận thất bại, liền thay đổi chiến lược, tiến hành cuộc "Chiến tranh cục bộ", trực tiếp đưa quân viễn chinh Mỹ và các nước chư hầu vào chiến trường miền Nam tham chiến, dùng không quân, hải quân đánh phá dữ dội miền Bắc, hòng "đẩy lùi miền Bắc trở về thời kỳ đồ đá". Đây là bước leo thang chiến tranh rất nghiêm trọng, đặt cả một dân tộc và chế độ xã hội mới do nhân dân Việt Nam lựa chọn trước thử thách hiểm nghèo.Bằng kinh nghiệm và truyền thống của mấy nghìn năm đánh giặc, quân dân và tuổi trẻ Việt Nam dưới sự lãnh đạo đầy thao lược của Đảng và Bác Hồ, đã bình tĩnh, chấp nhận "cuộc đụng đầu lịch sử" một cách chủ động, kiên quyết...Mục tiêu chủ yếu của chiến lược "Chiến tranh cục bộ" của Mỹ là đánh bại cách mạng miền Nam trong vòng 25 - 30 tháng (giữa năm 1965 đến 1967), với kế hoạch 3 giai đoạn: Giai đoạn một, phá kế hoạch mùa mưa của ta, chặn chiều hướng thua, bảo đảm triển khai nhanh lực lượng quân viễn chinh Mỹ; Giai đoạn hai, mở các cuộc phản công chiến lược tiêu diệt chủ lực ta và kiểm soát vùng nông thôn; Giai đoạn ba, hoàn thành việc tiêu diệt chủ lực của ta, tiếp tục bình định miền Nam, rút quân Mỹ về nước cuối năm 1967.Biện pháp chủ yếu của chiến lược mới của Mỹ ở miền Nam là "tìm và diệt", sau đó là "tìm diệt và bình định", đồng thời dùng không quân và hải quân tăng cường đánh phá miền Bắc hòng ngăn cản sự chi viện từ Bắc vào Nam.Trong giai đoạn này, giới cầm quyền Mỹ đã huy động lực lượng và tiền của đến mức cao nhất vào cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam, một cuộc chiến tranh tàn bạo nhất trong lịch sử loài người.Với việc thay đổi chiến lược chiến tranh như trên của đế quốc Mỹ, cách mạng và cuộc kháng chiến của quân dân và tuổi trẻ nước ta đứng trước một tình thế hiểm nghèo.Trước tình hình đó, Hội nghị Trung ương lần thứ 11 (3-1965) và nhất là lần thứ 12 (12-1965) đã phân tích toàn diện, sâu sắc chiến lược mới của Mỹ và khẳng định: "Mặc dầu đế quốc Mỹ đưa vào miền Nam hàng chục vạn quân viễn chinh, lực lượng so sánh giữa ta và địch vẫn không thay đổi lớn. Vì thế cách mạng và chiến tranh cách mạng "phải giữ vững và phát triển thế chiến lược tiến công".ở Quảng Trị, dựa vào thế chiến lược có lợi đã được hình thành sau cuộc đồng khởi nông thôn đồng bằng, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, quân dân và tuổi trẻ ở các địa bàn kết hợp đấu tranh quân sự với đấu tranh chính trị, vận dụng phương châm 3 mũi giáp công, tính riêng từ ngày 8-2-1965 đến ngày 8-3-1965, đã tổ chức đánh địch 82 trận, diệt 7 vị trí

xã, 1 lô cốt, phá sập 3 cầu dọc quốc lộ I, loại ra ngoài vòng chiến đấu 1.005 tên địch, thu 130 súng các loại...Đầu tháng 3-1965, Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Việt Nam tỉnh Quảng Trị mở Đại hội đại biểu tại Khe Chanh (xã Triệu Nguyên)(1), có 65 đại biểu dự. Đại hội vinh dự đón Đoàn đại biểu khu Đoàn Thanh niên Lao động khu vực Vĩnh Linh vào dự. Đại hội đã đánh giá hoạt động của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi Quảng Trị trong 10 năm qua (1954 - 1964), đề ra phương hướng hoạt động của tuổi trẻ Quảng Trị trong thời gian tới là: Phát triển thắng lợi của đợt đồng khởi cuối 1964, đầu 1965, đẩy mạnh phong trào thi đua giết giặc lập công, sống và chiến đấu như Nguyễn Văn Trỗi... Đại hội bầu Ban Chấp hành Đoàn gồm 15 ủy viên(2), Ban Chấp hành họp phiên đầu tiên đã cử đồng chí Lam Sơn làm Bí thư. Về sau, đồng chí Lam Sơn đi nhận công tác mới, Thường vụ Tỉnh ủy chỉ định đồng chí Trần Phương Thạc làm Bí thư Tỉnh Đoàn.Từ ngày 17 đến ngày 26-3-1965, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Việt Nam lần thứ nhất khai mạc tại khu căn cứ Tây Ninh. Sau khi tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Bộ Chính trị Trung ương Đảng (khóa III), Đại hội thông qua Nghị quyết phát động trong thanh niên miền Nam phong trào "5 xung phong"(3).Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Việt Nam nói trên, Tỉnh Đoàn thanh niên giải phóng Quảng Trị mở Hội nghị vào mùa hè 1965. Về tình hình vừa qua, Hội nghị đánh giá: Hầu hết các vùng do ta làm chủ, tầng lớp thanh niên được phát động, lòng căm thù giặc Mỹ và tay sai của họ được nâng lên rõ rệt, khắc phục tư tưởng sợ địch, ngại ác liệt, ngại lâu dài, nâng cao thêm lòng tin tưởng tuyệt đối ở sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ, nội bộ thanh niên đoàn kết, hăng hái tham gia du kích chiến tranh, bám địa bàn sản xuất, chiến đấu và phục vụ chiến đấu, đóng góp sức người sức của vào cuộc kháng chiến ngày càng cao. Tất cả các thôn xã do ta làm chủ với nhiều mức độ khác nhau đều có đoàn viên, chi đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Việt Nam và chi hội Thanh niên giải phóng... Sau khi nghiên cứu, quán triệt bản tuyên bố ngày 22-3-1965 của ủy ban Trung ương Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, Hội nghị thay mặt đoàn viên, thanh niên trong tỉnh gửi Quyết tâm thư lên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, trong đó có đoạn: "...Chúng tôi gồm toàn thể cán bộ, đoàn viên và thanh niên coi lời Tuyên bố của ủy ban Trung ương Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam là một mệnh lệnh khẩn thiết đối với thanh niên, chúng tôi nguyện một lòng tin tưởng vào sự lãnh đạo của ủy ban Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam: Kiên quyết đánh đế quốc Mỹ và tay sai không tính năm tính tháng, khi nào thắng thì thôi, thực hiện lời thề còn giặc còn tòng quân giết giặc. Tất cả nam nữ đều là chiến sĩ giải phóng quân và du kích quân; ra sức xây dựng thôn, xã chiến đấu, giữ vững và mở rộng vùng giải phóng. Thanh niên chúng tôi kiên quyết đi theo con đường cách mạng, đứng ở hàng đầu, sẵn sàng cống hiến tuổi thanh xuân cho sự nghiệp giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc Việt Nam". Về phương hướng hoạt động thời gian tới, Hội nghị đại biểu nhấn mạnh: Đảm bảo phục vụ đắc lực cho các hoạt động quân sự, chính trị, binh vận ở địa bàn đứng chân, qua đó giáo dục đoàn viên, thanh niên trong thực tế chiến đấu với giặc. Tỉnh Đoàn trực tiếp tổ chức Đội thanh niên xung phong với nhiệm vụ: "Vận chuyển vũ khí, lương thực phục vụ bộ đội chiến đấu; cáng tải và chăm sóc thương binh; đào hầm làm nhà, làm kho, làm đường giao thông; trực tiếp tham gia chiến đấu"...Thực hiện chủ trương của Tỉnh Đoàn, Đội thanh niên xung phong của tỉnh được thành lập, gồm những thanh niên rút từ cơ sở lên, trong đó có một số ở vùng ruộng, một số ở vùng biển, có một số là học sinh, thợ thủ công, một số nữ thanh niên làm nghề buôn gánh, bán mẹt, một số ngụy binh yêu nước trở về với cách mạng, tự nguyện gia nhập thanh niên xung phong.Khi mới thành lập, về nếp sống cũng như tình cảm mỗi người một nết... những ngày đầu đi làm nhiệm vụ gặp khó khăn gian khổ trong công tác, trong đời sống, tư tưởng của anh chị em trong Đội thanh niên xung phong không khỏi có những diễn biến phức tạp... nhưng sau một thời gian được Ban chỉ huy tổ chức học tập tình hình và nhiệm vụ, thấy rõ truyền thống: "Thanh niên xung phong - chiến đấu dũng cảm. Lao động sáng tạo - lập công xuất sắc"(1) và qua các đợt sinh hoạt chính trị quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Quảng Trị lần thứ VI (7-1965), phát động lòng căm thù giặc Mỹ xâm lược, bồi dưỡng thêm

lòng yêu nước, phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng của dân tộc, truyền thống chiến đấu vẻ vang của Đoàn, xác định được vai trò, nhiệm vụ của tuổi trẻ... thì mỗi đoàn viên, thanh niên trong Đội dần dần an tâm công tác và sẵn sàng: "Đâu cần thanh niên có! Chỗ nào khó có thanh niên!".Tháng 5-1965, Đại hội anh hùng và chiến sĩ thi đua các lực lượng vũ trang giải phóng lần thứ nhất đã tổng kết phong trào thi đua giết giặc lập công, tuyên dương 23 anh hùng, trong đó có nhiều gương mặt tuổi trẻ như: Tạ Thị Kiều, Kan Lịch... ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam phát động phong trào "Quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ". Tiếp đến, phát động phong trào thi đua giành danh hiệu "Dũng sĩ diệt Mỹ" và "Đơn vị anh hùng diệt Mỹ".Hưởng ứng các phong trào thi đua do ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam phát động, đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong bộ đội địa phương thi đua giết giặc lập công với "3 điểm cao". Tuổi trẻ khắp các địa bàn thi đua "Sống và chiến đấu như anh Nguyễn Văn Trỗi". Trên cơ sở đó, phong trào du kích chiến tranh ở Quảng Trị phát triển mạnh và đều khắp, lực lượng du kích toàn tỉnh từ con số 1.529 chiến sĩ (cuối 1964) tăng lên 3.130 chiến sĩ (đầu 1966), trong đó có 2.972 đoàn viên, thanh niên (95% tổng số du kích). Hoạt động du kích bằng nhiều hình thức phong phú. Chẳng hạn, tổ du kích của xã Cam Thanh (Cam Lộ) "Đánh mìn ở cồn Mã Đỏ phá tan một chiếc GMC, diệt 4 tên Mỹ, 7 tên ngụy binh"(1). "Chiến công của du kích Cam Lộ ở cồn Mã Đỏ mở màn cho phong trào du kích dùng mìn diệt xe Mỹ trên chiến trường Quảng Trị"(2). Du kích xã Gio Hải (Gio Linh) suốt một ngày quần nhau với địch, đánh bật nhiều đợt phản kích của 2 tiểu đoàn địch (một tiểu đoàn cộng hòa, một tiểu đoàn bảo an), diệt 60 tên, làm bị thương 21 tên, bắt sống 9 tên. Đặc biệt có 6 đoàn viên, thanh niên xã Triệu ái (Triệu Phong) đã tập kích một đại đội bảo an đóng dã ngoại trên bãi cát ái Tử (sát quốc lộ I). Đại đội bảo an bị đánh bất ngờ bỏ chạy tán loạn, ta thu 1 trung liên, 1 Garang, 1 cácbin. ở xã Hải Thượng cũng có 4 du kích do đoàn viên Lê Phước Sáng chỉ huy, đánh tan một trung đội địch, bắt tù binh, thu được súng... Bộ đội địa phương tỉnh cũng liên tiếp lập công. Đêm 20-10-1965, đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong đội 10 đặc công và K8 đánh vị trí Tân Lệ, diệt gọn hai tiểu đoàn địch, bắt sống tên đại úy tiểu đoàn trưởng.Phát huy thắng lợi Tân Lệ, quân dân và thanh niên tỉnh Quảng Trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, đẩy mạnh phong trào du kích chiến tranh. Đoàn viên, thanh niên đi đầu trong phong trào xây dựng làng chiến đấu. Hàng vạn đoàn viên, thanh niên, hội viên thanh niên giải phóng được sự hướng dẫn động viên của các chi đoàn, chi hội đã cùng với các tầng lớp khác nêu cao quyết tâm bảo vệ vùng giải phóng. Tính riêng 4 huyện Gio Linh, Cam Lộ, Triệu Phong, Hải Lăng có 74 thôn xây dựng "Làng chiến đấu". Đã rào 73.825m hàng rào bằng dây thép gai, đã đào 46.980m giao thông hào, 8.998 hầm cá nhân chiến đấu, 17.820 hầm chống phi pháo, 510 hầm chống tăng, 1.493 hầm chông, đơm 198.982 cây chông, làm 325 ụ chướng ngại. Nữ thanh niên cùng các chị, các mẹ đấu tranh chính trị trực diện với địch 1481 cuộc (1965), có 133.427 lượt người tham gia, buộc địch phải nhượng bộ và bồi thường 777.870 đồng (tiền miền Nam), 7.562kg gạo, thả 220 thanh niên đã bị chúng bắt, buộc chúng phải đưa 30 người bị thương (do bom đạn của Mỹ) đến bệnh viện cứu chữa...Sau khi tiếp thu Nghị quyết Trung ương 12, căn cứ tình hình địa phương, Tỉnh ủy Quảng Trị mở Hội nghị bất thường (1-1966) chủ trương đưa phong trào đồng bằng lên theo phương châm "Hai chân", "Ba mũi giáp công" nhằm giải phóng toàn bộ nông thôn, đẩy mạnh phong trào đô thị.Được sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Ban Chấp hành Tỉnh Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng tỉnh Quảng Trị họp từ ngày 1 đến ngày 04-02-1966. Về tình hình trong thời gian qua, Hội nghị đánh giá: Lực lượng thanh niên thực sự là lực lượng đóng vai trò đầu tàu trong phong trào đấu tranh của nhân dân, nổi bật là thành tích chiến đấu, phục vụ tiền tuyến. ở nông thôn, nữ thanh niên đã đi đầu trong các cuộc đấu tranh chính trị, lao động sản xuất. ở thị xã, thị trấn thanh niên học sinh, thanh niên làm trong các công sở của Mỹ - ngụy, tích cực đấu tranh chống độc tài, đòi dân sinh, dân chủ.Tuy vậy, phong trào thanh niên trong tỉnh vừa qua tiến không đều giữa các vùng và không liên tục. Do đó, chưa phát huy hết khả năng của tuổi trẻ...

Sau khi kiểm điểm phong trào, nghiên cứu các Chỉ thị của Trung ương Hội và khu Hội, Ban Chấp hành Tỉnh Hội quyết định phát động phong trào đăng ký tình nguyện "5 xung phong" trong thanh niên với nội dung: Xung phong giết giặc; xung phong tòng quân; xung phong phục vụ tiền tuyến; xung phong đấu tranh chính trị và binh vận; xung phong lao động sản xuất nhằm động viên sức lực tuổi trẻ của toàn tỉnh đóng góp đắc lực vào cuộc đấu tranh của nhân dân, vào yêu cầu đòi hỏi to lớn của sự nghiệp cách mạng.Cũng tại Hội nghị này, Ban Chấp hành Tỉnh Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng Quảng Trị xét khen thưởng các chi hội đã có thành tích trong thời gian qua như: Chi hội thanh niên xã Hải Phú, chi hội thanh niên xã Triệu ái, chi hội thanh niên xã Hải Thượng, chi hội thanh niên xã Hải Lâm, chi hội thanh niên xã Cam Chính, chi hội thanh niên xã Gio Hà, chi hội thanh niên xã Gio Mỹ, chi hội thanh niên xã Triệu Thượng, Chi hội thanh niên xã Gio An, chi hội thanh niên K8 (tiểu đoàn 8), chi hội thanh niên đội 10 đặc công, chi hội thanh niên quân y, chi hội thanh niên dân y.Ngày 11-02-1966, Đại hội chiến sĩ thi đua giết giặc của các lực lượng vũ trang và bán vũ trang toàn tỉnh khai mạc. Qua các bản báo cáo thành tích của các cá nhân, đơn vị trình bày trước Đại hội, Đại hội đã bầu được 14 chiến sĩ thi đua của tỉnh, trong đó có một số đoàn viên, thanh niên như: Võ Thị Hồng (Triệu Phong) khi bị địch bắt, bị tra tấn, chị không khai báo. Địch dùng đủ mọi thủ đoạn vừa tra tấn, vừa dụ dỗ, mua chuộc, chị vẫn không xiêu lòng. Thừa cơ lúc địch sơ hở, chị cướp vũ khí của địch, giết gần hết trung đội giặc, an toàn trở về đơn vị tiếp tục công tác; Lê Thị Hòa (Hải Lăng) luôn luôn dẫn một trung đội du kích đi quấy rối đồn bốt địch, bám sát quốc lộ số 1 đánh xe địch...; Hồ Xèng, một thanh niên dân tộc Vân Kiều có nhiều mưu trí trong việc tổ chức các trận chống càn, bảo vệ bản làng, nương rẫy, đánh địch trên quốc lộ số 9, có lần Hồ Xèng đã anh dũng giải vây cho đồng đội; y sĩ quân y Đỗ Quyết luôn xông xáo dưới làn mưa đạn của giặc giữa trận địa, kịp thời cứu chữa thương binh, có khi tự rút máu của mình để cứu đồng đội...(1)Đại hội chiến sĩ thi đua giết giặc đã phát động phong trào thực hiện tốt "3 điểm cao" trong quân dân và thanh niên với nội dung: Ra sức tác chiến tiêu hao, tiêu diệt địch; tích cực xây dựng thôn, xã chiến đấu, chống càn thắng lợi; thi đua bắn máy bay, bắn trúng, bắn rơi".Thực hiện Nghị quyết Hội nghị bất thường của Tỉnh ủy (01-1966), hưởng ứng lời kêu gọi của Đại hội chiến sĩ thi đua giết giặc và phong trào đăng ký tình nguyện "5 xung phong" của Tỉnh Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng Quảng Trị phát động, khắp các xã trong tỉnh đều tổ chức học tập tình hình, nhiệm vụ mới và đăng ký tình nguyện "5 xung phong". Đợt đầu (tính đến giữa năm 1966), một số vùng đạt kết quả cao như vùng An Khê (Hải Lăng) có 70% thanh niên trong xã đăng ký tình nguyện "5 xung phong", 20 thanh niên tòng quân, 40 thanh niên gia nhập Đội thanh niên xung phong tỉnh; vùng Vân Lăng (Triệu Phong) có 85% thanh niên trong xã đăng ký tình nguyện "5 xung phong", 150 thanh niên gia nhập Đội thanh niên xung phong tỉnh; vùng Cùa (Cam Lộ) có 89% thanh niên (xã Cam Chính) đăng ký tình nguyện "5 xung phong"...Về hoạt động quân sự, đầu năm 1966 có sự hỗ trợ đắc lực của Trung đoàn 6 - Trung đoàn chủ lực đầu tiên của chiến trường Trị - Thiên, quân dân và thanh niên Quảng Trị mở đợt hoạt động phối hợp với toàn miền, quyết tâm đánh bại cuộc "Phản công chiến lược thứ nhất" (mùa khô 1965 - 1966) của Mỹ - ngụy, các lực lượng vũ trang và bán vũ trang đã tổ chức đánh địch khắp nơi. Trong đó có trận Đội 10 đặc công tỉnh diệt gọn chi khu quân sự Triệu Phong, nằm sát thị xã Quảng Trị (tỉnh lỵ) vào đêm 20-02-1966, gây chấn động hàng ngũ địch...Kết quả đợt hoạt động quân sự đầu năm 1966, ta đã đánh trúng vào lực lượng "Bình định" của địch, đập tan kế hoạch "Lam Sơn 205" của Mỹ - ngụy do tên tướng Nguyễn Chánh Thi chỉ huy. ở khu vực Nam giới tuyến, ta đánh một đại đội cảnh sát địch ở Giang Phao, diệt 31 tên, bắt sống 15 tên. Thắng lợi của ta ở Giang Phao làm cho bọn địch ở đồn Hải Cụ hoảng sợ, rút chạy về quận Trung Lương. Nhân cơ hội đó, thanh niên và các tầng lớp khác ở các thôn Giang Phao, Hải Cụ, An Xuân... nổi dậy phá ấp chiến lược, san bằng đồn bốt, dựng cổng chào, treo cờ Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam. Tiếp đó, bọn địch ở đồn Kinh Môn tháo chạy. Thừa cơ hội đó, thanh niên cùng với các tầng lớp khác ở các thôn Trung An, Phú Phụng, Tân Du... (xã Gio Sơn) nổi dậy phá ách kìm kẹp của địch, giành quyền làm chủ, thành lập chính quyền cách mạng tự quản"(1).

Thắng lợi ở Quảng Trị đầu năm 1966 góp phần làm cho mâu thuẫn trong nội bộ ngụy quyền Sài Gòn, giữa Mỹ và ngụy ngày càng gay gắt dẫn đến cuộc khủng hoảng chính trị. Ngày 10-03-1966, Hội đồng Quân sự do Thiệu - Kỳ cầm đầu cách chức Nguyễn Chánh Thi, tư lệnh quân đoàn I ngụy. Lợi dụng cơ hội này, chỉ 24 giờ sau khi Thi bị cách chức, sĩ quan, binh lính ngụy thuộc phe cánh Thi ở Huế và thị xã Quảng Trị tuyên bố ly khai chính quyền Sài Gòn. Chớp thời cơ ấy, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự chỉ đạo của Đoàn, đông đảo thanh niên và các tầng lớp khác ở thị xã (trong đó có các gia đình của sĩ quan, binh lính thuộc phe cánh với Thi) xuống đường biểu tình phản đối Thiệu - Kỳ, đồng thời phối hợp, giúp đỡ nhân dân các huyện Hải Lăng, Triệu Phong kéo đến dinh Tỉnh trưởng trực tiếp đấu tranh, đòi bồi thường thiệt hại do phi pháo Mỹ - ngụy gây tổn thất mất mát cho các gia đình nhân dân ở Triệu Thượng, Hải Phú, Hải Lâm, Hải Trường, Hải Chánh, Hải Sơn, Hải Tân...Từ ngày 30-3 đến ngày 7-4-1966, ở thị xã Quảng Trị liên tiếp nổ ra các cuộc đấu tranh do tuổi trẻ ở các trường học và trong tầng lớp lao động dịch vụ làm nòng cốt. Sáng 30-3, trên 12 ngàn người họp mít tinh tại bến xe. Đến 12 giờ trưa, những người dự mít tinh biểu tình tuần hành qua các đường phố. Tham gia tuần hành có cả xe hàng, xích lô, ba gác, môtô. Đoàn người biểu tình tuần hành giương cao các khẩu hiệu "Đả đảo đế quốc Mỹ", "Đả đảo Thiệu - Kỳ tham quyền cố vị", "Phải giải quyết nạn đắt đỏ". Tất cả thị xã Quảng Trị hưởng ứng: Bãi thị, đình công, bãi khóa. Thanh niên học sinh mở nhiều cuộc hội thảo lên án Thiệu - Kỳ và đế quốc Mỹ. "Ngày 3-4-1966, một cuộc mít tinh nổ ra tại "chùa quân đội La Vang", thu hút trên hai vạn người gồm thanh niên, học sinh, sinh viên, binh lính và sĩ quan trung đoàn I, trung đoàn II (của sư đoàn I ngụy)... tham dự. Những người đại diện lên phát biểu ở cuộc mít tinh đều vạch tội ác của đế quốc Mỹ xâm lược, giết hại nhân dân vô tội, phá chùa của đồng bào Phật tử, lên án tội ác Thiệu - Kỳ, tay sai đắc lực của đế quốc Mỹ. Số người dự mít tinh đã rước ảnh "Quách Thị Trang"(1) kéo biểu tình vào thị xã Quảng Trị, vừa đi vừa hô các khẩu hiệu "Đả đảo đế quốc Mỹ", "Đả đảo Thiệu - Kỳ"... Ngày 7-4, một cuộc biểu tình với trên 2 vạn người gồm thanh niên và các tầng lớp khác ở nông thôn kéo vào phối hợp đấu tranh với đồng bào thị xã, họ mang theo vũ khí tự tạo như gậy gộc, giáo mác biểu thị khí thế sẵn sàng chống lại bọn tay sai của Thiệu - Kỳ (khi bọn này đàn áp cuộc biểu tình), đòi giải quyết các yêu sách dân sinh, dân chủ, đòi Mỹ không được can thiệp vào nội bộ của người Việt Nam, đòi Mỹ cút về nước...Trong đợt đấu tranh kéo dài nhiều ngày này, nhiều thanh niên, học sinh học ở trường Nguyễn Hoàng... đã về vùng nông thôn lân cận thị xã, vận động, kêu gọi nông dân đứng lên đấu tranh đòi lật đổ Thiệu - Kỳ, trừng trị một số tên ác ôn tay sai của Thiệu - Kỳ.Có lúc lực lượng đấu tranh ở thị xã đã chiếm Đài truyền thanh Quảng Trị và dùng đài lên tiếng vạch trần bộ mặt bán nước, hại dân của bè lũ Thiệu - Kỳ, tố cáo hành động xâm lược của giặc Mỹ.(1)Trên mặt trận sản xuất nông nghiệp, lực lượng thanh niên cùng các tầng lớp nhân dân đã tận dụng hết thời gian, phương tiện dụng cụ, sức kéo để gieo cấy kịp thời vụ, thu hoạch cất giấu, đóng góp giải quyết hậu cần tại chỗ cho lực lượng bộ đội, cán bộ đứng chân hoạt động. ở Hướng Hóa, bị Mỹ - ngụy dội bom, rải chất độc hóa học hết đợt này đến đợt khác, trong năm 1965 và nửa năm 1966, thanh niên và nông dân các dân tộc Vân Kiều, Pacô vẫn bám núi đồi nương rẫy trỉa được 33.882 thùng lúa giống, 92.397 lon bắp giống, trồng 5.438.397 bụi sắn, 1.629.792 bụi khoai lang...Về giáo dục, riêng ở đồng bằng trong khó khăn thường xuyên bị địch đánh phá, càn quét, vẫn mở 105 lớp vỡ lòng và cấp 1, có 1.944 thiếu niên, nhi đồng... học. Đoàn viên, thanh niên đã mở 79 lớp bình dân học vụ, bổ túc văn hóa có 1.586 cán bộ thôn, xã và thanh niên học.Về y tế, đội ngũ y tá vừa mới đào tạo đều đang ở lứa tuổi thanh niên, rất nhiệt tình với nghề nghiệp cùng với các y sĩ, bác sĩ bám địa bàn điều trị bệnh tật, cứu chữa những người bị thương vì bom đạn, tiêm phòng cho 14.950 người (riêng năm 1965), dập tắt các vụ dịch cúm, lỵ...Về phía địch, bị thất bại nặng nề và gặp những khó khăn to lớn về hậu cần, về tăng viện, về chính trị, đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai phải tạm ngừng các cuộc càn với quy mô lớn trên toàn miền Nam và kết thúc cuộc phản công chiến lược mùa khô lần thứ nhất vào tháng 4-1966, sớm hơn kế hoạch của chúng vạch ra hai tháng.

Về phía ta, kết thúc mùa khô 1965 - 1966, quân dân và thanh niên Quảng Trị không những bảo vệ được khu căn cứ rộng lớn ở miền núi, bảo vệ được hành lang chiến lược Bắc - Nam ngang qua địa bàn tỉnh, giữ vững được vùng giáp ranh mà còn giành lại toàn bộ số vùng ở đồng bằng đã bị địch đánh chiếm trong Thu - Đông 1965. Đi đôi với xây dựng, kiện toàn các Ban cán sự thôn, ủy ban Mặt trận xã... Việc củng cố, phát triển các đoàn thể nhân dân được đẩy mạnh. Toàn tỉnh có 118 chi đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng với trên hai ngàn đoàn viên, các xã do ta làm chủ đều có tổ chức chi hội thanh niên giải phóng, các huyện đồng bằng có trên một vạn hội viên thanh niên, chưa kể hàng ngàn đoàn viên, thanh niên được rút ra từ cuộc đồng khởi (cuối 1964) đến nay để bổ sung vào lực lượng bộ đội giải phóng quân khu, bộ đội địa phương của tỉnh, tiểu đoàn thanh niên xung phong của tỉnh, việc xây dựng làng, xã chiến đấu do lực lượng thanh niên làm nòng cốt được Cấp ủy Đảng, ủy ban Mặt trận các cấp coi trọng lãnh đạo và chỉ đạo. Đoàn viên, thanh niên đã vận động các tầng lớp khác ở cơ sở tích cực đào hầm trú ẩn, đào công sự, đào giao thông hào, xây dựng mạng lưới giao thông liên lạc giữa các thôn, giữa các xã, tổ chức các trạm gác. Lực lượng đảng viên, đoàn viên, thanh niên du kích bố trí trận địa chông, mìn, lựu đạn đạp... Sẵn sàng chống địch càn quét, tập kích. Hưởng ứng phong trào "Góp gạo nuôi quân" do Tỉnh ủy chủ trương, đoàn viên, thanh niên là lực lượng đi đầu trong việc tuyên truyền vận động nhân dân, nhất là đối với các vùng tạm bị chiếm. Kết quả, số lượng lương thực thu được trong Xuân - Hè 1966 không những đủ cung cấp cho các đơn vị bộ đội, cán bộ đứng chân hoạt động ở đồng bằng mà còn đưa lên dự trữ ở vùng căn cứ với khối lượng lớn...Tháng 4-1966, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ra quyết định tách hai tỉnh: Quảng Trị, Thừa Thiên ra khỏi khu V, thành lập khu Trị Thiên - Huế. Tháng 6-1966, Quân ủy Trung ương quyết định lập Mặt trận đường 9 - Bắc Quảng Trị, nhằm thu hút và giam chân một lực lượng lớn lính thủy đánh bộ Mỹ vốn quen tác chiến ở vùng ven biển lên chiến trường miền núi bất lợi với chúng. Mặt trận đường 9 xuất hiện đã phá vỡ ý định của Mỹ đưa quân viễn chinh vào Đồng bằng sông Cửu Long và làm phá sản kế hoạch của Mỹ đánh ra miền Nam khu IV.Để phối hợp với bộ đội chủ lực đang triển khai thế trận đánh địch ở Mặt trận đường số 9 - Bắc Quảng Trị, Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Trị họp quyết định: Phải liên tục tiến công địch, tiêu diệt dân vệ, bảo an; kiên quyết diệt ác ôn, tề điệp, đánh bại các cuộc hành quân lấn chiếm và bình định có trọng điểm của địch, để mở rộng vùng giải phóng, nâng cao thế làm chủ của nhân dân, sẵn sàng đánh bại cuộc phản công chiến lược sắp tớicủa địch.Trước tình hình đế quốc Mỹ dùng lực lượng một triệu hai mươi vạn quân (60 vạn quân Mỹ) mở cuộc phản công chiến lược thứ hai (mùa khô 1966 - 1967) ở miền Nam và tăng cường chiến tranh phá hoại ở miền Bắc, kể cả Thủ đô Hà Nội bằng không quân và hải quân. Ngày 17-7-1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước quyết chiến quyết thắng giặc Mỹ xâm lược. Lời kêu gọi có đoạn: "Giôn Xơn và bè lũ phải biết rằng: Chúng có thể đưa 50 vạn quân, một triệu quân hoặc nhiều hơn nữa để đẩy mạnh chiến tranh xâm lược ở miền Nam Việt Nam. Chúng có thể dùng hàng nghìn máy bay tăng cường đánh phá miền Bắc. Nhưng chúng quyết không thể lay chuyển được chí khí sắt đá, quyết tâm chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam anh hùng. Chúng càng hung hăng thì tội của chúng càng thêm nặng. Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa, Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhân dân Việt Nam quyết không sợ. Không có gì quý hơn độc lập tự do! Đến ngày thắng lợi nhân dân ta sẽ xây dựng lại đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn!".Hưởng ứng lời kêu gọi thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, quân dân và thanh niên Quảng Trị khẩn trương xốc tới, liên tục tiêu diệt sinh lực địch, diệt cả Mỹ lẫn ngụy, phát triển mạnh mẽ và rộng rãi du kích chiến tranh. Tranh thủ thời cơ tấn công đập tan ách kìm kẹp của địch, khởi nghĩa giải phóng nông thôn đồng bằng, đẩy mạnh cao trào đấu tranh chính trị và binh vận. Đồng thời ra sức nhanh chóng củng cố vùng giải phóng về mọi mặt, tăng gia sản xuất, hăng hái đóng góp sức người sức của cho kháng chiến.Bước vào mùa khô 1966 - 1967, Quảng Trị phải đương đầu với lực lượng Mỹ - ngụy rất đông, chúng đóng chốt dày đặc ở 22 căn cứ và 64 đồn bốt, được trang bị vũ khí và phương tiện chiến tranh hiện đại... Song so với mùa khô 1965 - 1966, quân dân và thanh niên tỉnh ta có nhiều thuận lợi hơn địch về thế và lực. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy, Tỉnh Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Việt Nam tỉnh Quảng Trị đã chủ trương vận động toàn thể đoàn viên, thanh niên cùng với các tầng lớp khác ở địa phương tập trung mũi nhọn vào đế

quốc Mỹ và bè lũ tay sai bán nước, cô lập bọn ác ôn, trung lập số lưng chừng, khơi dậy tinh thần dân tộc chống đế quốc Mỹ xâm lược.ở Mặt trận đường số 9 - Bắc Quảng Trị, sau trận tập kích tiêu diệt tiểu đoàn 2 ngụy ở căn cứ Dốc Miếu của các chiến sĩ trẻ đội 10 đặc công, bộ đội chủ lực ta tiêu diệt gọn vị trí Đầu Mầu - một vị trí quan trọng của Mỹ - ngụy. Tuyến ngăn chặn địa đầu phía Bắc của Mỹ - ngụy bị uy hiếp. Trước tình hình đó, Mỹ - ngụy tăng thêm quân cho chiến trường Trị - Thiên, đưa tổng số quân Mỹ và quân Ngụy lên 41.900 tên (có 16.750 tên Mỹ) đúng với dự đoán của ta. Thừa thắng, quân dân và thanh niên ở đường số 9, Bắc Quảng Trị phối hợp với bộ đội chủ lực đánh phủ đầu quân Mỹ, khi quân Mỹ vừa đặt chân đến địa bàn Cam Lộ, Gio Linh... Đặc biệt ta đã đập tan hai cuộc hành quân lớn của Mỹ - ngụy mang tên "Hátxtinh" vào Cam Lộ (từ 15-7 đến 28-7-1966); mang tên "Pô-rê-ri" vào Tây Gio (từ 15-9 đến 18-9-1966) với lực lượng đông tới 7-8 tiểu đoàn quân Mỹ...ở mặt trận Triệu - Hải, bộ đội địa phương phối hợp với thanh niên du kích liên tục tổ chức chống càn, đánh địch, đặc biệt tập kích vị trí Tân Lệ, diệt 112 tên, bắt sống 4 tên vào đêm 15-10-1966.ở Hướng Hóa, căm phẫn trước những hành động điên cuồng, dã man của đế quốc Mỹ đã ném bom, rải chất độc hóa học hủy diệt cây cối với diện rộng trên 1.500km2, từ Khe Bắp, Ba Lê, Ba Hy đến A Cho, A Ven, dọc trục hành lang chiến lược của cả nước và của tỉnh, hủy diệt sự sống của con người (hơn hai ngàn người chết vì chất độc hoá học màu da cam của Mỹ) quân dân và thanh niên Hướng Hóa trong Hè - Thu - Đông năm 1966 đã bắn rơi 9 máy bay các loại của giặc Mỹ, trong đó có các chiến công đặc biệt như thanh niên du kích xã A Túc bắn rơi 1 chiếc L19, các chiến sĩ trẻ trong lực lượng bộ đội địa phương huyện dùng súng trường bắn rơi 1 chiếc máy bay Mỹ đang rải chất độc hóa học, 5 tên giặc Mỹ trên máy bay bị chết cháy, ta thu một đại liên 12ly7, 1 côn đu, 2 máy bộ đàm. Bộ đội địa phương huyện phối hợp với bộ đội chủ lực đánh địch ở căn cứ làng Vây, bộ đội địa phương phối hợp với thanh niên du kích đánh địch ở đồn A Chùm, ở vị trí Tà Nùa diệt nhiều tên địch.Phối hợp với mũi đấu tranh quân sự, đông đảo thanh niên học sinh học ở các trường công, trường tư cùng với các tầng lớp khác ở thị xã Quảng Trị mở cuộc đấu tranh kéo dài nhiều ngày chống Mỹ - Thiệu - Kỳ. Không khí đấu tranh diễn ra hừng hực khí thế cách mạng, chợ không đông, trường học đóng cửa... Các cuộc mít tinh, biểu tình, hội thảo của tuổi trẻ thị xã nổ ra liên tiếp...Nữ thanh niên cùng với các chị, các mẹ ở nhiều nơi thuộc huyện Hải Lăng tổ chức nhập thị, đấu tranh đòi địch không được ném bom, bắn pháo, đánh phá tàn sát đồng bào vùng biển. Thanh niên ngư dân trên sông Hiếu (Cam Lộ) đấu tranh đòi lính Mỹ phải bồi thường 12 tay lưới do tàu Mỹ làm hỏng. Thanh niên cùng với các tầng lớp khác ở các thôn Đông Hà, Tây Trì đấu tranh chống Mỹ - ngụy bắt dồn dân, cướp đất để xây dựng căn cứ quân sự...Cùng trong thời gian này, nhân lúc đoàn Cords ở thị xã Quảng Trị mở lớp chọn thông dịch viên của đơn vị tình báo Mỹ, Thị ủy thị xã Quảng Trị bố trí đoàn viên, thanh niên Phan Văn Thịnh(1) nguyên là một cơ sở của ta hoạt động ở nội thị, nộp đơn thi và kết quả anh Thịnh đã trúng tuyển. Với công việc thông dịch viên chính thức của bọn cố vấn Mỹ R.D.C, anh Thịnh đã tiếp cận được hệ thống tình báo do Mỹ lập ra như "Hoạch vụ của Công an", "Dân y vụ", "xây dựng nông thôn", "An ninh quân đội Mỹ", "Trung tâm phỏng vấn B.I.C" để khai thác tin tức của chúng, kịp thời cung cấp cho ta biết về kế hoạch đánh phá vùng giải phóng, khu căn cứ cách mạng, về tình hình lực lượng binh lính Mỹ, lực lượng ngụy quân ở căn cứ La Vang, sân bay ái Tử....Để phối hợp và giúp đỡ anh Thịnh, Thị ủy bố trí nữ thanh niên Lê Thị Yến, nguyên là cán bộ cơ sở hợp pháp của ta, mở quán may ở ngã ba Long Hưng. Hàng ngày, chị Yến thu thập tin tức ở anh Thịnh, biết được kế hoạch hành quân của Mỹ - ngụy trên các hướng, để ta xây dựng mô hình hoạt động gây rối loạn hàng ngũ địch bằng các hình thức rải truyền đơn, binh vận, đặt chất nổ giúp ta lên kế hoạch đối phó, tránh những hy sinh không cần thiết.Tháng 01-1967, sau khi quán triệt Chỉ thị của Quân ủy Trung ương, Khu ủy Trị - Thiên - Huế họp, quyết định: Phương hướng tiến công chính lúc này là đồng bằng, vùng đông dân nhiều của, đường giao thông - hậu cứ của địch, thị xã, thị trấn. Phương châm tác chiến là: “Thọc sâu, diệt gọn, trụ lại, bung ra”.

Thực hiện quyết định của Khu ủy, được hậu phương miền Bắc xã hội chủ nghĩa, trực tiếp là khu vực Vĩnh Linh và tỉnh Quảng Bình đã huy động hàng vạn dân công, thanh niên xung phong vận chuyển vũ khí, đưa lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh chi viện, mặt trận Trị - Thiên đã liên tiếp lập công. Quân dân và thanh niên ở Mặt trận đường số 9 - Bắc Quảng Trị cũng như ở Triệu Hải, Quảng Hà, đâu đâu cũng dấy lên phong trào: Tìm Mỹ mà đánh, tìm ngụy mà diệt", "Bám thắt lưng Mỹ mà đánh", "Căng địch ra mà đánh, vây chúng lại mà đánh". Nổi bật trong mùa khô này là đêm mồng 5-4 rạng ngày 6-4-1967, Đội 10 đặc công cùng với một bộ phận của tiểu đoàn 14 bộ đội địa phương tỉnh đồng loạt tiến công địch ở La Vang, thị xã Quảng Trị. "Bằng lối đánh bất ngờ, táo bạo và dũng mãnh, các chiến sĩ đặc công trẻ, tiêu biểu là Phan Thanh Chung, Nguyễn Chí Phi đã nhanh chóng đánh sập nhiều lô cốt, chiếm các mục tiêu, phá hủy nhiều xe cơ giới, pháo lớn, máy bay L19, đốt các kho xăng, loại bỏ khỏi vòng chiến đấu hàng trăm tên địch(1). Cũng trong đêm, một bộ phận của Đội 10 cùng với một bộ phận khác của Tiểu đoàn 14 có sự tham gia của các chiến sĩ trinh sát vũ trang (của thị xã) đã tiến công vào tỉnh lỵ (của Mỹ - ngụy). Được cơ sở nội tuyến Phan Văn Thịnh cung cấp tình hình cụ thể, các chiến sĩ đội 10 đánh thẳng vào đoàn cố vấn Cords...; các chiến sĩ tiểu đoàn 14 diệt một số tên cảnh sát gác nhà lao, giải phóng 260 đảng viên, đoàn viên, thanh niên bị giặc bắt cầm tù tại nhà lao; đồng thời tiếp nhận 26 thanh niên, con em của nhân dân thị xã tự nguyện thoát ly gia đình tham gia kháng chiến.Trận đánh của quân dân và thanh niên ta đã tiêu diệt hoàn toàn hậu cứ La Vang (hậu cứ Sư đoàn I ngụy, có đầy đủ phương tiện chiến tranh, kho tàng, là một cứ điểm kiên cố bậc nhất của ngụy quân ở địa bàn Quảng Trị) và thị xã Quảng Trị (nơi trung tâm đầu não ngụy quyền tỉnh) trong cùng một đêm. Thất bại đó đã làm cho cả hệ thống ngụy quyền, ngụy quân từ thôn xã, tỉnh lỵ Quảng Trị lung lay, gây rối loạn trong hậu phương chúng, mở ra triển vọng và khả năng to lớn cho phong trào cách mạng Quảng Trị. Không khí kháng chiến của quân dân và thanh niên Quảng Trị nhất là ở thị xã trở nên sôi động hơn bao giờ hết. Các ngày 7 và 8 tháng 4 năm 1967, khoảng 6.000 thanh niên, học sinh cùng các tầng lớp khác ở thị xã xuống đường biểu tình kéo đến dinh Tỉnh trưởng đòi xác người thân bị chết trận, đòi cứu chữa cho những người bị thương, đòi Mỹ phải rút khỏi miền Nam Việt Nam...Trước sức mạnh của phong trào cách mạng, địch buộc phải co cụm, vùng giải phóng được mở rộng thêm 145 thôn. Việc quan hệ giữa đô thị và nông thôn thuận lợi hơn trước. Tuổi trẻ cũng như các tầng lớp khác ở Quảng Trị phấn khởi, đẩy mạnh sản xuất, nô nức "Góp gạo nuôi quân", đóng "Đảm phụ giải phóng". Riêng lúa, nhân dân vùng đồng bằng đã đóng góp 2.550 tấn. Thanh niên hăng hái tòng quân, lực lượng bộ đội địa phương tỉnh phát triển lên 2 tiểu đoàn và 3 đại đội độc lập, mỗi huyện có một đại đội bộ đội địa phương, toàn tỉnh có trên 5.000 du kích được huấn luyện và trang bị đầy đủ vũ khí.Để đối phó với nguy cơ thất bại trên các chiến trường và triển khai ngăn chặn hành lang Bắc - Nam có hiệu lực hơn, từ ngày 17-5 đến ngày 19-5-1967, Mỹ - ngụy đã huy động 21 tiểu đoàn chủ lực phần lớn là quân Mỹ, 20 tàu chiến, 300 xe bọc thép, hơn 100 máy bay các loại cùng với pháo ở hạm đội 7 yểm trợ mở cuộc càn lớn vào 3 xã: Trung Sơn, Trung Hải, Trung Giang, nhằm dồn hơn 12.000 dân của 3 xã này vào khu tập trung Tân Cường (Cam Lộ), tạo ra vành đai trắng ở khu phi quân sự Nam sông Bến Hải, nơi đế quốc Mỹ tiến hành xây dựng "Hàng rào điện tử Macnamara"... Đồng thời chúng tập trung lực lượng không quân, pháo binh đánh phá khu vực Vĩnh Linh rất ác liệt, cố cắt đứt mối quan hệ giữa đôi bờ sông Bến Hải, ngăn chặn sự chi viện sức người, sức của của miền Bắc vào miền Nam....Tháng 6-1967, sau khi soát xét lại tình hình, đặc điểm của chiến trường Trị Thiên, Trung ương Đảng chủ trương giải thể Tỉnh ủy Quảng Trị và Tỉnh ủy Thừa Thiên, thành lập các ban cán sự (hoặc Đảng ủy) ở các mặt trận trực thuộc Khu ủy Trị - Thiên - Huế.Thực hiện chủ trương đó, tỉnh Quảng Trị được chia thành 3 mặt trận: Mặt trận Bắc Quảng Trị (thường gọi là Mặt trận Gio - Cam), gồm các huyện Cam Lộ, Gio Linh; Mặt trận Nam Quảng Trị (thường gọi là Mặt trận 7) gồm các huyện Hải Lăng, Triệu Phong và thị xã Quảng Hà; Mặt trận miền Tây bao gồm miền núi Quảng Trị và miền núi Thừa Thiên.Theo sự chỉ đạo của Khu ủy Trị - Thiên - Huế, Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Việt Nam tỉnh Quảng Trị giải thể, đồng chí Trần Phương Thạc (Bí thư Tỉnh Đoàn) và một số ủy viên Ban Chấp hành, cán bộ của cơ quan Tỉnh Đoàn được điều lên tham gia thành lập Ban dân vận của Khu ủy, một số cán bộ khác của Tỉnh Đoàn được bổ sung về bám trụ hoạt động ở các mặt trận: Gio Cam, miền Tây, Mặt trận 7.Chi đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng, chi hội thanh niên giải phóng ở cơ sở dưới sự

lãnh đạo của chi bộ Đảng, tổ chức học tập, quán triệt Nghị quyết Hội nghị Khu ủy Trị - Thiên - Huế. (5-1967), nhằm làm cho mọi đoàn viên, thanh niên cùng với cán bộ đảng viên tập trung xây dựng thực lực cách mạng, phát triển cơ sở ở các vùng xung yếu, đi đầu trong công tác diệt ác, trừ gian, phá chương trình "Bình định" của địch ở nông thôn đồng bằng.Về phía địch, song song với việc khẩn trương xây dựng căn cứ ái Tử, cảng Cửa Việt - Đông Hà, địch tập trung lực lượng gồm 7 tiểu đoàn Mỹ và 9 tiểu đoàn ngụy càn vùng Cu Đinh, Ba De. Chúng đã bị bộ đội chủ lực của ta chặn đánh, diệt và làm bị thương trên 3.500 tên Mỹ - ngụy, bắn cháy 30 máy bay các loại của Mỹ.Phối hợp với Mặt trận Gio - Cam, phong trào du kích chiến tranh ở Mặt trận 7 phát triển mạnh. ở Hải Lăng, được sự hỗ trợ của bộ đội địa phương huyện, thanh niên du kích các xã Hải Thành, Hải Quế, Hải Lâm, Hải Chánh, Hải Phú, Hải Thượng, Hải Thọ thọc sâu diệt ác, trừ gian. Đội biệt động cùng với bộ đội địa phương của thị xã Quảng Hà tổ chức đánh địch bằng các hình thức: Ném lựu đạn, gài mìn định giờ đánh vào xe địch, đánh vào rạp hát dành cho binh lính, sĩ quan Mỹ, cư xá ngụy quân. Bộ đội địa phương tỉnh tấn công chi khu quân sự Triệu Phong lần thứ hai, diệt một đại đội Mỹ. Đi đôi với hoạt động quân sự, phong trào đấu tranh chính trị đòi quyền dân sinh dân chủ ở thị xã nổ ra liên tục. Nổi lên lúc này là phong trào chống Mỹ phá mồ mả, xây dựng căn cứ quân sự ái Tử. Cuộc đấu tranh của thanh niên và các tầng lớp khác ở vùng ven kéo vào thị xã, đòi Tỉnh trưởng không được để đại đội công binh Mỹ san bằng mồ mả ông bà, cha mẹ của họ... Phong trào nội thị tuy chưa đồng đều, song mạnh hơn so với trước về cả chất lượng và số lượng. Toàn thị xã Quảng Trị có trên 300 cơ sở (trong thanh niên, chị em tiểu thương, tầng lớp lao động dịch vụ) sẵn sàng nổi dậy phối hợp với lực lượng cách mạng ở bên ngoài khi có thời cơ đến.ở các khu tập trung của địch (như Tân Tường...) trong hoàn cảnh luôn bị bọn tay sai Mỹ - ngụy theo dõi, khống chế, các chi đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng (mật) vẫn hoạt động, bắt mối được với sự lãnh đạo của Đảng để hướng dẫn, vận động thanh niên và các tầng lớp khác đấu tranh đòi được tự do đi lại làm ăn, đòi trở về nương vườn cũ...Do tác động trực tiếp của chiến trường đường số 9 - Bắc Quảng Trị, lực lượng kìm kẹp, bình định của địch, nhất là ở cơ sở bị tấn công liên tiếp, vùng giải phóng của tỉnh được mở rộng và chất lượng phong trào vững hơn trước. Tính đến giữa năm 1967 quân dân và thanh niên ta làm chủ ở 450 thôn với 16 vạn dân, tạo ra một số địa bàn quan trọng ở đồng bằng, nông dân vùng giải phóng được chia trên 2.900 mẫu ruộng đất, càng ra sức đẩy mạnh sản xuất, phát triển văn hóa, giáo dục, y tế... Đoàn viên, thanh niên ở nông thôn ngoài việc xây dựng lực lượng vũ trang ở địa phương, chống càn bảo vệ nhân dân, bảo vệ mùa, họ còn là lực lượng đi đầu phong trào đổi công, làm ván, đẩy mạnh sản xuất lúa màu, đi dân công vận tải, phục vụ tiền tuyến...Trước hoạt động mạnh mẽ của bộ đội chủ lực ta và phong trào du kích chiến tranh ở Trị - Thiên lên cao, nhất là từ sau chiến thắng Tứ Hạ - La Vang - thị xã Quảng Trị, Mỹ - ngụy buộc phải tăng thêm quân ra đường số 9 - Bắc Quảng Trị, tập trung lực lượng chính thức lập "hàng rào điện tử Mác na ma ra" hòng "bịt kín" tuyến hành lang chiến lược Bắc - Nam của ta.Trước tình hình đó, dưới sự lãnh đạo của Khu ủy, Ban Cán sự Gio Cam (sau đó là liên Huyện ủy Gio - Cam) đã họp, nhận định tình hình, kịp thời có phương hướng đối phó. Trước mắt, ban cán sự chủ trương mở đợt học tập tình hình và nhiệm vụ mới, nhằm làm cho mọi cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên ở địa bàn nhận rõ chỗ yếu của địch, mặt mạnh của ta. Trên cơ sở đó phát động quân dân và thanh niên Gio-Cam phối hợp với bộ đội chủ lực, tranh thủ sự chi viện của khu vực Vĩnh Linh, hạ quyết tâm đánh phá hàng rào điện tử Mác na ma ra của Mỹ - ngụy....Các Hội nghị Bộ Chính trị nửa cuối năm 1967, nhất là Hội nghị tháng 12-1967, được Hội nghị Trung ương 14 (1-1968) nhất trí thông qua đều chỉ rõ: "Cuộc kháng chiến của ta lúc này cần phải và có thể tạo một chuyển biến lớn giữa lúc đế quốc Mỹ đang ở thế ngập ngừng về chiến lược, giới cầm quyền Mỹ đã dao động và trong thời điểm rất nhạy cảm của năm bầu cử Tổng thống Mỹ, để chuyển cách mạng và chiến tranh cách mạng miền Nam sang một thời kỳ mới, thời kỳ giành thắng lợi quyết định; phải tạo được một bước ngoặt lớn của cuộc chiến tranh"(1). Trên cơ sở phân tích toàn diện tình hình ta và địch, Bộ Chính trị đề ra “nhiệm vụ trọng đại và cấp bách của toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ở cả hai miền là thực hiện cuộc tổng tiến công và nổi dậy trên toàn miền Nam, giành một thắng lợi chiến

lược mới"(2).Sau khi tiếp thu Nghị quyết của Bộ Chính trị Trung ương Đảng, Thường vụ Khu ủy Thừa Thiên - Huế họp và nhất trí hạ quyết tâm: “Động viên toàn Đảng, toàn quân và dân trong khu tập trung sức lực và trí tuệ khẩn trương chuẩn bị mọi mặt, phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của phương châm đánh địch bằng "Hai chân", "Ba mũi giáp công", bí mật, bất ngờ tiến công tiêu diệt toàn bộ cơ quan đầu não của địch, chiếm lĩnh thành phố, thị xã; đồng thời phát triển thắng lợi tiêu diệt và làm tan rã toàn bộ ngụy quân, ngụy quyền, thiết lập chính quyền cách mạng”.Thực hiện Nghị quyết của Thường vụ Khu ủy, các mặt trận Gio - Cam, Triệu Hải, miền Tây đều đưa cán bộ, đảng viên, đoàn viên chủ chốt ở cơ sở đi dự các lớp quán triệt tình hình, nhiệm vụ mới, sau đó trở thành nòng cốt của các đội công tác, tổ đấu tranh chính trị, binh vận ở thôn, ở xã. Với tinh thần ra quân của tuổi trẻ và các tầng lớp khác ở mặt trận lúc này là "Địa phương phải tích cực phục vụ bộ đội chủ lực để đánh sập từng mảng tuyến phòng ngự của Mỹ - ngụy trên trục đường 9 - Bắc Quảng Trị, mở hành lang cho quân chủ lực của ta tiến vào phía Nam”.Sau đợt sinh hoạt học tập tình hình và nhiệm vụ mới, hầu hết đoàn viên, thanh niên đều tham gia dân quân du kích, đội dân công phục vụ mặt trận. Mỗi xã ở vùng ta làm chủ, ít nhất cũng lập được một đại đội thanh niên du kích trực chiến, một trung đội phụ nữ (phần lớn đang ở tuổi thanh niên) chuẩn bị làm nhiệm vụ đấu tranh chính trị, binh vận, khi có thời cơ thuận lợi thì nhập thị, cùng với lực lượng vũ trang chiếm lĩnh các vị trí trọng yếu trong tỉnh lỵ. Ngoài việc cùng với cán bộ cơ sở, du kích theo dõi tình hình, tổ chức trận địa đánh địch chống càn, chi đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng còn chịu trách nhiệm củng cố, xây dựng và còn là nòng cốt trong các đội dân công vận chuyển vũ khí đạn dược, tải thương, đào công sự chiến đấu. Đoàn viên, thanh niên trên các vạn đò chuẩn bị thuyền, khi có lệnh điều động thì tập trung làm nhiệm vụ đưa bộ đội sang sông...Trong cuộc tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân (1968) Mặt trận đường 9 - Khe Sanh được giao nhiệm vụ là phải nổ súng trước để thu hút địch ra đường 9 ngày càng nhiều càng tốt, giữ chúng lại tiếp tục tiêu diệt, tạo thế cho các chiến trường khác nhất là Huế, Đà Nẵng tiến công và nổi dậy thắng lợi.Bước vào đầu năm 1968, trên Mặt trận đường 9 - Khe Sanh địch có 45.000 quân, trong đó có 28.000 tên Mỹ.Phía ta, ngoài lực lượng đang hoạt động tại chỗ gồm các sư đoàn 325, 324, Bộ còn điều các sư đoàn bộ binh 304, 320, hai trung đoàn pháo binh, một trung đoàn cao xạ, năm đại đội đặc công và đặc biệt là có 4 đại đội xe tăng lần đầu tiên ra trận. Riêng pháo binh ta đã đưa vào mặt trận này 210 khẩu và 9 giàn hỏa tiễn BM 14... Bộ đội chủ lực ta từ miền Bắc vào đội mũ sắt ra trận.Đây là cuộc đọ sức quy mô lớn giữa chủ lực ta và chủ lực tinh nhuệ nhất của Mỹ ("Sư đoàn thủy quân lục chiến là đơn vị chiến đấu có lịch sử lâu đời nhất nước Mỹ, còn sư đoàn kỵ binh không vận là sư đoàn được tổ chức theo sáng kiến của Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mắcnamara được trang bị rất hiện đại, riêng máy bay trực thăng đã có hơn 800 chiếc")(1).Song song với công tác chuẩn bị, Bộ tư lệnh Quân khu Trị Thiên chủ trương mở chiến dịch tiến công địch từ ngày 6-1 đến ngày 27-01-1968 nhằm phối hợp với mặt trận B5, tạo thế bất ngờ đối với địch.Ngày 12-01-1968, quân đội Pa Thét - Lào và quân tình nguyện Việt Nam mở chiến dịch Nậm Bạc và thắng to. Chiến thắng Nậm Bạc có ý nghĩa to lớn, toàn diện cả về quân sự, chính trị đối với bạn cũng như đối với ta. Đêm 20-01-1968, bộ đội chủ lực ta tấn công mãnh liệt vào tập đoàn cứ điểm Khe Sanh.Trong khi quân dân và thanh niên ta mở nhiều trận tiến công liên tiếp và vây hãm địch ở đường 9 - Khe Sanh, đang làm cho các nhà quân sự Mỹ lúng túng, không phán đoán được hướng tiến công chủ yếu của ta trên toàn chiến trường miền Nam là ở đâu thì đêm giao thừa và đêm mồng một Tết Mậu Thân (30 và 31-01-1968) ta đồng loạt tiến công và nổi dậy trên toàn miền: Đồng loạt đánh địch ở 4 thành phố, 37 thị xã (có thị xã Quảng Trị).Phối hợp với mặt trận thị xã Quảng Trị, đêm 30 rạng ngày 31-01-1968, bộ đội địa phương phối hợp với thanh niên du kích bao vây chi khu quân sự Cam Lộ, đánh địch ở Cầu Đuồi,

Vĩnh An, giải phóng khu tập trung Cùa. Tại Gio Linh, quân dân và thanh niên ở đây được sự hỗ trợ của trung đoàn 270 (bộ đội địa phương khu vực Vĩnh Linh), đặc công hải quân (bộ đội chủ lực), mở đợt tiến công vào đồn bốt, vị trí địch từ bờ Nam sông Bến Hải đến Cửa Việt, cắt giao thông thủy của địch trên sông Hiếu (đoạn Cửa Việt - Đông Hà).Nổi lên trong đợt hoạt động này của tuổi trẻ Gio - Cam là 12 cô gái làng Mai Xá. Từ khi làng bị giặc Mỹ tàn phá, dồn dân vào khu tập trung, 12 cô gái này vẫn ở lại bám trụ quê hương, chống càn, đánh địch. Các cô gái đã trở thành một đội xung kích do Lê Thị Nậy chỉ huy, ngày đêm họ "Xuất quỷ nhập thần" gây cho địch nhiều thiệt hại. Trong Xuân Mậu Thân, 12 cô gái làng Mai đã đóng góp tích cực trong việc tổ chức một trận đánh nổi tiếng trên sông Hiếu, được mệnh danh là "Trận Bạch Đằng trên sông Hiếu".Trận địa của "Trận Bạch Đằng trên sông Hiếu" trải dài 800m từ Cồn Mai Xá đến ngã ba Gia Độ cách căn cứ Đông Hà 2km về phía Tây.(1)Ban chỉ đạo tác chiến trên sông Cửa Việt - Đông Hà cùng với một số đảng viên, đoàn viên, thanh niên - cán bộ chủ chốt của các xã Cam Giang, Gio Hà sau một thời gian khẩn trương điều tra, nghiên cứu, lên phương án tác chiến, dựa vào thanh niên và các tầng lớp khác ở Cam Lộ, Gio Linh, khu vực Vĩnh Linh đóng góp và vận chuyển khoảng 1.000 cây tre, phi lao và dây thép gai bùng nhùng tập kết tại bờ sông. Sau đó, các vạn đò huy động khoảng 100 ghe thuyền vận chuyển tre, phi lao... đến trận địa. Những cọc tre, phi lao vót nhọn được 20 chiến sĩ biệt động đội cắm xuống dòng sông theo hình tam giác có gài ngư lôi và mìn hẹn giờ giăng ngang qua sông. Trận địa được dàn dựng diễn ra hết sức khẩn trương và hoàn thành ngay trong đêm 05-02-1968.8 giờ ngày 06-02-1968, một đoàn tàu vận tải 6 chiếc của giặc Mỹ xuất phát từ cảng Cửa Việt chạy theo dòng sông lên cảng Đông Hà. Lúc này nước thủy triều bắt đầu hạ nhưng vẫn phủ kín toàn bộ bãi cọc. Trên bờ nơi sắp diễn ra trận đánh, các chiến sĩ biệt động cùng với lực lượng thanh niên du kích xã Cam Giang sẵn sàng nhả đạn vào tàu Mỹ bằng các loại hỏa lực B41, B40, DKB... Kết quả: 3 chiếc đi trước bị ngư lôi và mìn nổ, chìm; 3 chiếc còn lại vướng cọc và bị trúng đạn, giết chết hàng chục tên Mỹ... Tuyến vận tải đường thủy Cửa Việt - Đông Hà - thị xã Quảng Trị bị tắc nghẽn, 4 ngày sau (10-2) Mỹ - ngụy mới khai thông được tuyến vận tải bằng đường thủy Cửa Việt - Đông Hà."Trận Bạch Đằng trên sông Hiếu" được tổ chức chu đáo, mưu trí, đạt hiệu quả cao. Sau trận đánh, Bộ tư lệnh mặt trận B5 có điện biểu dương lực lượng quân dân và thanh niên đã tham gia trận đánh.Phối hợp với mũi quân sự, ở khu tập trung Tân Tường, dưới sự lãnh đạo của đội công tác do đồng chí Phan Chung làm đội trưởng, các chi đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng ở đây đã phát động quần chúng nổi dậy diệt một số tên ác ôn, đấu tranh đòi địch phải giải quyết đời sống. ở khu tập trung Cửa Việt, dưới sự lãnh đạo của chi bộ Gio Hà, thanh niên cùng các tầng lớp khác nổi dậy đấu tranh đòi địch để cho nhân dân đi lại làm ăn, ra biển đánh bắt hải sản...ở hướng Triệu Hải, mục tiêu chính của cuộc tiến công Tết Mậu Thân là thị xã Quảng Trị, hậu cứ La Vang do trung đoàn 2 bộ đội chủ lực, tiểu đoàn 14 phối hợp với quân dân và thanh niên Mặt trận 7 đảm nhiệm. Bị địch bất ngờ tăng quân một lúc 5 tiểu đoàn cả Mỹ lẫn ngụy án ngự phía Nam và Tây Nam thị xã. Cuộc chiến đấu giữa ta và địch diễn ra trong đêm 30 và ngày 31-01-1968 hết sức quyết liệt. Quân ta giành đi giật lại với địch nhiều lần, cuối cùng không thực hiện được việc chiếm lĩnh thị xã.Khả năng đánh vào thị xã tuy không còn, nhưng do yêu cầu phối hợp với mặt trận Huế, nên một mặt các đơn vị chịu trách nhiệm đánh vào thị xã cứ tiếp tục chuẩn bị phương án đánh vào thị xã; mặt khác, Khu ủy chủ trương cho tiểu đoàn 8, tiểu đoàn 10... chuyển sang bao vây các quận lỵ: Hải Lăng, Triệu Phong... Ngày 08-02-1968, các chiến sĩ đặc công tiểu đoàn 10 tập kích, tiêu diệt 150 tên kỵ binh bay đóng ở Trà Lộc (Hải Xuân). Hoạt động của tiểu đoàn 10... đã có tác dụng hỗ trợ quân dân và thanh niên phá ách kìm kẹp của địch, giải phóng dứt điểm các xã Triệu Trạch, Triệu Đại, Triệu Hòa (Triệu Phong), Hải Xuân, Hải Trường, Hải Chánh (Hải Lăng), cắt đứt giao thông địch (đoạn từ thị xã Quảng Trị vào Phò Trạch) trong một thời gian... Địch bị động, lo cố thủ thị xã tỉnh lỵ và loay hoay đề phòng ta đánh vào các quận lỵ, nên tình hình nông thôn lỏng, bọn tề thôn xã hoảng hốt chạy trốn, có một số ra thú tội với nhân dân...

ở Hướng Hóa, khoảng hai vạn nhân dân các dân tộc Vân Kiều, Pa Cô vừa trải qua nạn đói khủng khiếp kéo dài 2 - 3 năm liền do chất độc hóa học của giặc Mỹ gây ra, đến trước Tết Mậu Thân, sức khỏe của mọi người chưa bình phục. Thế nhưng khi được Huyện ủy tổ chức tuyên truyền phổ biến tình hình và nhiệm vụ mới, ai cũng đăng ký ghi tên đi dân công phục vụ mặt trận. Kết quả đợt đầu, Hướng Hóa đã huy động được 3.000 thanh niên và các tầng lớp khác đi dân công (vượt chỉ tiêu điều động của cấp trên). Ngoài lực lượng đi phục vụ "Chiến dịch Khe Sanh", còn có 200 thanh niên đi làm nhiệm vụ cùng với một đại đội công binh mở đường phục vụ mặt trận Huế. Về lương thực, trong khó khăn thiếu đói, bà con các dân tộc Vân Kiều, Pa Cô ở Nam Hướng Hóa vẫn động viên nhau đóng góp được 200 tấn gạo và 2 triệu gốc sắn nuôi quân.Mặc dù bị đánh đau ở khắp nơi, nhưng do vị trí chiến lược cả về quân sự và chính trị của Khe Sanh, nên Bộ chỉ huy quân sự Mỹ phải cho đại quân ra giải vây Khe Sanh (đúng theo dự kiến của ta).Về quân sự, quân dân và thanh niên Hướng Hóa đã phối hợp chặt chẽ với bộ đội chủ lực trong việc trinh sát, nắm địch, dẫn đường cho bộ đội của ta ở miền Bắc mới vào. Tiêu biểu là các đồng chí Hồ Văn Lôi, Hồ Văn Long... đều đang ở tuổi thanh niên đã chỉ huy thanh niên du kích phối hợp đắc lực với bộ đội chủ lực, tiến đánh bọn bảo an dân vệ ở ấp chiến lược Làng Vây diệt 17 tên địch, bắt sống 8 tên, thu 17 súng các loại. Đoàn viên Hồ Thị Hon trực tiếp chiến đấu đạt danh hiệu "Dũng sĩ diệt Mỹ"....Khi biết tin quân dân và thanh niên ta chiến thắng oanh liệt, đánh đuổi hàng vạn quân tinh nhuệ nhất của Mỹ phải rút chạy khỏi Khe Sanh, ngày 13-7-1968, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi điện khen. Bức điện có đoạn viết: "Cuộc thắng lợi của ta ở Khe Sanh tỏ rõ mưu lược và sức mạnh vô địch của quân, dân và cán bộ ta, nó góp phần xứng đáng vào thắng lợi to lớn của miền Nam từ đầu xuân đến nay"(1).Cùng với chiến thắng của hai miền Nam - Bắc, thắng lợi của quân dân và thanh niên mặt trận đường 9 - Khe Sanh trong năm 1968 đã buộc Mỹ phải xuống thang chiến tranh, ngừng ném bom và bắn phá miền Bắc để đi tới một giải pháp chính trị cho vấn đề Việt Nam, mà trước hết là chịu ngồi vào bàn đàm phán chính thức tại Hội nghị bốn bên ở Pari, mở ra một thời kỳ mới đầy triển vọng cho cách mạng miền Nam trong thời gian tới...2. Tuổi trẻ Vĩnh Linh đẩy mạnh phong trào “3 sẵn sàng” góp phần làm nên “Lũy thép anh hùng” (1965-1968).Lợi dụng lúc nhân dân đang đón giao thừa Tết ất Tỵ (2-02-1965), đế quốc Mỹ cho tàu biệt kích lén vào vùng biển xã Vĩnh Thái khiêu khích. 14 giờ 30 phút ngày mồng sáu tháng giêng ất Tỵ (8-02-1965), 82 lần chiếc máy bay, chia thành 14 tốp do Mỹ chỉ huy ồ ạt đánh phá Hồ Xá (Vĩnh Linh).Với tinh thần cảnh giác cao, sẵn sàng chiến đấu tốt, quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh đã kịp thời giáng trả bọn xâm lược, bắn cháy tàu biệt kích, khi chúng chưa kịp gây tội ác tại bờ biển Vĩnh Thái, bắn tan xác 6 máy bay AD6... tại Hồ Xá.Ngày 14-02-1965, Bác Hồ đã gửi thư khen quân dân và thanh niên các tỉnh khu IV, trong đó có Vĩnh Linh.Nhận rõ âm mưu của đế quốc Mỹ, thấy rõ miền Bắc đã ở trong thời chiến, toàn khu vực Vĩnh Linh dấy lên phong trào thi đua “Mỗi người làm việc bằng hai, vì miền Nam ruột thịt”, kịp thời phân tán kho lương thực, cửa hàng mậu dịch, trường học, bệnh viện, các cơ quan đóng trên địa bàn thị trấn Hồ Xá về nông thôn, xây dựng hầm hào trú ẩn, cất giấy của cải, sẵn sàng chiến đấu, phục vụ chiến đấu...Quán triệt Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa 3), Đảng ủy khu vực xác định: “Hai nhiệm vụ chiến đấu, phục vụ chiến đấu luôn luôn quyện chặt vào nhau...”.Thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy khu vực và chủ trương của Trung ương Đoàn, Ban Chấp hành Khu Đoàn khu vực Vĩnh Linh đã phát động phong trào “3 sẵn sàng” với nội dung: “Sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu dũng cảm và sẵn sàng nhập ngũ, sẵn sàng khắc phục khó khăn, đẩy mạnh sản xuất, công tác và học tập trong bấy kỳ tình huống nào; sẵn sàng đi bất cứ đâu, làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần đến”. Chỉ trong một thời gian ngắn, tính đến giữa

năm 1965, toàn khu vực đã có hàng ngàn đoàn viên, thanh niên ghi tên tình nguyện “3 sẵn sàng”. Đoàn viên, thanh niên đi đầu trong việc tuyên truyền vận động nhân dân làm tốt công tác phòng tránh, đưa 2.900 hộ gia đình nhân dân và cán bộ ở thị trấn Hồ Xá về nông thôn...Từ tháng 3 đến tháng 6, không quân, hải quân Mỹ - ngụy ngày càng đánh phá ác liệt các tỉnh khu IV. “Tính riêng ở khu vực Vĩnh Linh, đế quốc Mỹ đã huy động 615 tốp, với 1.421 lần chiếc máy bay đánh phá nhiều mục tiêu, trong đó có thị trấn Hồ Xá, nông trường Quyết Thắng, Bến Quan... Đặc biệt, ở đảo Cồn Cỏ trung bình cứ hai ngày Mỹ-ngụy đánh phá một lần”(1).Trước tình hình đó, ngày 01-7-1965, Đảng ủy khu vực họp, ra Nghị quyết, nhấn mạnh: “...Biến mỗi làng thành một pháo đài chống giặc, giữ làng, với tinh thần tự lực cánh sinh, độc lập tác chiến, sẵn sàng chi viện lẫn nhau”. Đối với đảo Cồn Cỏ, Đảng ủy nêu rõ quyết tâm: “Cương quyết giữ đảo đến cùng với bất cứ giá nào”.Ngày 29-7-1965, Ban Bí thư Trung ương Đảng ra Chỉ thị “Về việc tăng cường lãnh đạo công tác vận động thanh niên trong tình hình mới”. Chỉ thị khẳng định: “Thanh niên là một lực lượng to lớn có giác ngộ xã hội chủ nghĩa, có trình độ văn hoá, khoa học kỹ thuật, có sức khoẻ, nếu được tổ chức giáo dục và lãnh đạo tốt sẽ có nhiều cống hiến cho sự nghiệp chống Mỹ cứu nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội”.Tiếp đến, trong dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9 (1965), Bác Hồ gửi thư cho thanh niên, Bác khen: “Các cháu là thế hệ anh hùng trong thời đại anh hùng”. Bác căn dặn: “Phải luôn luôn nâng cao chí khí cách mạng, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng chiến thắng, không sợ gian khổ hy sinh, hăng hái thi đua tăng gia sản xuất và anh dũng chiến đấu, xung phong đi đầu trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước”.Thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy khu vực (7-1965), khẳng định được vị trí to lớn của thanh niên (Chỉ thị của Ban Bí thư) và nguyện xứng đáng với lời khen, lời căn dặn của Bác Hồ kính yêu tuổi trẻ khư vực Vĩnh Linh sẵn sàng xả thân, góp phần tăng cường lực lượng vũ trang, tăng cường lực lượng dân quân tự vệ, xây dựng hệ thống công sự, giao thông hào, tổ chức mạng lưới cấp cứu chiến thương đến từng cơ sở, lập các tổ chức cứu sập, cứu cháy, sơ tán tài sản của Nhà nước, của tập thể, tăng cường công tác an ninh với khẩu hiệu “Làm trong sạch địa bàn”. Về giáo dục, đoàn viên, thanh niên trong giáo viên, học sinh đi đầu trong việc đào hầm trú ẩn, hầm học tập trung, hầm học gia đình, ở nơi sơ tán. ở đảo Cồn Cỏ, đoàn viên, thanh niên nêu quyết tâm “Thà hy sinh, quyết không để đảo rơi vào tay quân thù”. Mỗi Đảng viên, đoàn viên, thanh niên tích cực tập luyện, sử dụng thành thạo các loại vũ khí hiện có ở đảo. Toàn bộ cuộc sống được chuyển xuống dưới mặt đất để tránh thương vong. Trong thời gian Mỹ - nguỵ tập trung đánh Cồn Cỏ, quân dân và thanh niên khu vực ở đất liền ngày đêm hướng ra đảo, với khẩu hiệu “Tất cả vì đảo”, “Còn đất liền còn đảo”. Hàng ngàn lá đơn, phần lớn là của đoàn viên, thanh niên tự nguyện ra đảo (viết bằng máu của bản thân) gửi lên Đảng ủy. Đảng ủy khu vực quyết định:- Lập Đội cảm tử vượt biển tiếp tế hậu cần cho đảo. Đội thuyền đầu tiên chở vũ khí, lương thực, nước ngọt cho đảo gồm 11 chiếc, ngoài lực lượng đoàn viên, thanh niên, mỗi thuyền có một vài cụ dày dạn trong nghề đi biển đảm nhận thuyền trưởng hoặc cố vấn cho đội thuyền.- Xúc động trước sự hy sinh, đùm bọc của đất liền, cán bộ, Đảng viên, đoàn viên, thanh niên nắm chắc tay súng, gan góc kiên cường bảo vệ đảo. Kẻ địch dùng không quân, hải quân ngày đêm đánh phá Cồn Cỏ. Mỗi mét vuông đất đai trên Cồn Cỏ phải chịu hàng tấn bom đạn. Các chiến sĩ làm nhiệm vụ trên đảo từ anh nuôi đến các đảng viên, đoàn viên, thanh niên thông tin, quân y, pháo thủ... đã trở thành một khối thép vững chắc, từng giờ, từng phút đối mặt quân thù, nêu tấm gương sáng về chủ nghĩa anh hùng cách mạng của tuổi trẻ Việt Nam. Thái Văn A, chiến sỹ quan trắc của Đảo, ngày đêm bám vị trí chiến đấu, kể cả lúc bom đạn địch trút xuống quanh mình. Anh trở thành “Cây ra đa sống” của đảo. Bùi Thanh Phong - một pháo thủ gan góc, mấy lần bị bom Mỹ vùi xuống đất, cả mấy lần anh đều đội đất đứng lên tiếp tục chiến đấu(1). Cồn Cỏ qua chiến đấu đã trưởng thành mọi mặt, trở thành một đơn vị toàn năng với những đảng viên trẻ, đoàn viên, thanh niên dũng cảm, sử dụng giỏi nhiều loại vũ khí. Trong bom đạn ác liệt, họ còn tranh thủ sản xuất được rau, bầu,

bí, đu đủ, chuối và đánh cá để tự cải thiện bữa ăn hàng ngày. Và tuổi trẻ của đảo luôn luôn tìm mọi cách tổ chức vui chơi giải trí... với niềm tự hào, lạc quan của người “Bộ đội Cụ Hồ”.Tuổi trẻ trong các đơn vị pháo binh phát huy truyền thống chân đồng vai sắt đã chiến đấu trong nhiều tình huống hết sức ác liệt, lấy hố bom làm trận địa, lấy màu đất làm nguỵ trang pháo, cơ động hết bãi B52 này đến bãi B52 khác, hợp đồng chặt chẽ với bộ binh, liên tục giành nhiều thắng lợi xuất sắc, góp phần xứng đáng vào việc đánh bại âm mưu của Mỹ - nguỵ. Tiêu biểu là đơn vị 13, đơn vị 11 là các tập thể chiến đấu cực kỳ anh dũng, dù người, pháo bị đất vùi, nhưng pháo vẫn ngửng cao nòng bắn chìm tàu địch đầu tiên trên miền Bắc. Đơn vị 13 là một tập thể đã cùng đơn vị bạn đánh trả pháo binh địch ở Dốc Miếu (ngày 20-3-1967) diệt hàng ngàn tên Mỹ - ngụy, phá huỷ nhiều khẩu đại bác, xe tăng, máy bay và cả kho xăng, đạn địch, làm cho quân địch kinh hồn bạt vía.Lực lượng dân quân tự vệ (hầu hết là đảng viên trẻ, đoàn viên, thanh niên) luôn luôn là lực lượng xung kích hùng hậu trong chiến đấu, sản xuất, phục vụ chiến đấu, phòng tránh sơ tán, phục vụ tiền tuyến. ở mọi nơi, mọi lúc, lực lượng dân quân tự vệ luôn luôn hợp lực với bộ đội xông pha đánh địch, thường xuyên tiếp đạn, tải lương cho tiền tuyến đánh mạnh, thắng to. Dân quân các xã dọc tuyến đã dũng cảm đương đầu với kẻ thù hung ác. Mảnh đất Vĩnh Quang, Vĩnh Tân, Vĩnh Sơn, Vĩnh Thạch, Vĩnh Thành bị bom đạn Mỹ cày xới lại hàng trăm lần, quét sạch thôn xóm, nhưng với khẩu hiệu “Một tấc không đi, một ly không rời” đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong lực lượng dân quân đã bám đất, bám làng để chiến đấu, sản xuất, phục vụ tiền tuyến, nhường cơm xẻ áo, nhường hầm cho bà con nông dân... Tiêu biểu cho tuổi trẻ trong dân quân các xã dọc tuyến trong 4 năm chống chiến tranh phá hoại của giặc Mỹ là các đoàn viên: Lê Văn Ban, Nguyễn Thị Phê. Dân quân các xã Hướng Lập, Vĩnh Ô, Vĩnh Khê, Vĩnh Hà, Vĩnh Trường, Vĩnh Thượng gồm các đoàn viên, thanh niên dân tộc Vân Kiều đã chiến đấu với quân thù, vật lộn với thiên nhiên, bám bản, bám rẫy, bắn rơi máy bay Mỹ tại chỗ, bắt gọn các toán gián điệp biệt kích, giữ vững căn cứ địa, xứng đáng con cháu mang dòng họ Bác Hồ. Có tổ thanh niên dân quân với 10 viên đạn đã hạ 1 chiếc trực thăng Mỹ. Năm 1968, đoàn viên Hồ Đức (Hướng Lập) đã hạ một máy bay lên thẳng của Mỹ bằng hai viên đạn súng trường...Với tinh thần “Mỗi xã, mỗi hợp tác xã là một pháo đài, mỗi người dân là một dũng sĩ”, đoàn viên, thanh niên dân quân các xã Vĩnh Lâm, Vĩnh Sơn, Vĩnh Long, Vĩnh Chấp, Vĩnh Thái, Vĩnh Nam, Vĩnh Trung, Vĩnh Kim, Vĩnh Tú, Vĩnh Hiền đã vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ, “Vừa vững tay cày”, “Vừa hay tay súng”, độc lập tác chiến, phối hợp tác chiến bắn rơi nhiều máy bay Mỹ, sản xuất được rau màu, lúa, bảo đảm tốt trật tự trị an, bảo vệ an toàn các cơ quan, kho tàng của Nhà nước, của tập thể... đồng thời với tư thế luôn luôn sẵn sàng đi vào chiến trường, phục vụ tiền tuyến...Đoàn viên, thanh niên tự vệ các cơ quan, lâm trường, xí nghiệp cùng cán bộ, công nhân viên chức đã chiến đấu, bắn rơi máy bay Mỹ, tận tình cứu chữa thương binh, bệnh binh ở tiền tuyến cũng như ở hậu phương, đã làm tốt nhiệm vụ phân phối hàng hoá cho nhân dân trong điều kiện có nhiều khó khăn ác liệt...Trên mặt trận sản xuất nông nghiệp, Nghị quyết của Đảng ủy khu vực trước sau vẫn vẫn nhấn mạnh: “Bất luận trong tình huống nào, khu vực Vĩnh Linh vẫn xây dựng chủ nghĩa xã hội và không ngừng đẩy mạnh sản xuất lương thực, thực phẩm để không những đủ tự túc mà còn phải có thừa để chi viện cho tiền tuyến”.Nghị quyết của Đảng ủy đã biến thành quyết tâm của tuổi trẻ và các tầng lớp khác ở khu vực. Chiến đấu quyết liệt với kẻ thù, quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh vẫn nắm chắc tay cày, hơn bao giờ hết lao vào mặt trận sản xuất: Lúa, sắn, rau trồng ngay trên hố bom, hố đạn. Trong thời kỳ địch đánh phá ác liệt, hai cuộc vận động cải tiến quản lý, cải tiến kỹ thuật, hợp tác xã vẫn được tiến hành một cách tích cực, khẩn trương và có hiệu quả. Đoàn viên, thanh niên trong nông dân tích cực chiến đấu, phục vụ tiền tuyết; đồng thời đẩy mạnh sản xuất, đưa chất lượng các hợp tác xã từ chỗ trung bình lên 88% hợp tác xã tiên tiến và khá ở đồng bằng, 32% hợp tác xã tiên tiến và khá ở miền núi...Mùa cày cấy, Mỹ - ngụy tập trung đánh phá ác liệt, nhất là ở vũng phi quân sự. Đoàn viên, thanh niên ở đây vừa cày cấy, vừa đánh địch có xã một vụ cày cấy phải đánh địch 300 trận và đã thắng lợi, bảo đảm đạt diện tích cày cấy, kịp thời vụ, đúng kỹ thuật, đạt năng suất cao (đứng thứ hai của toàn khu vực). Tiêu biểu trên mặt trận sản xuất, cải tiến quản lý hợp

tác xã là đảng viên trẻ Đinh Như Gia. Đinh Như Gia tiêu biểu cho ý chí anh hùng cách mạng của giai cấp nông dân trong chiến đấu, sản xuất, là tấm gương sáng trên chiến trường đồng ruộng. Với tinh thần “Vì Miền Nam ruột thịt, vì Quảng Trị thân thương”, tuổi trẻ tiểu đoàn 4 - Trung đoàn 270 cùng với cán bộ cơ sở, cán bộ các đội tuyên truyền văn nghệ, đội chiếu phim lưu động khi được Đảng ủy phân công đã hăng hái tiến vào vùng Gio Linh, Cam Lộ, vừa đánh địch, vừa phát động quần chúng, cài thế, tạo thế cho các bước phát triển tiếp theo.Từ tháng 6-1966, không quân và hải quân Mỹ tập trung đánh phá ác liệt hệ thống giao thông cầu cống, bến vượt... hòng cắt đứt các đầu mối giao thông vận tải của ta. Trước tình hình đó, Đảng ủy khu vực họp, xác định: “Việc bảo đảm giao thông vận tải là nhiệm vụ trung tâm, đột xuất hàng đầu của Đảng bộ và nhân dân địa phương”.Từ lòng quyết tâm đáp ứng kịp thời, tốt nhất yêu cầu phục vụ chiến đấu, sản xuất, đời sống, quân dân và thanh niên khu vực kiên quyết vượt qua mọi khó khăn gian khổ, thực hiện các khẩu hiệu: “Địch phá ta cứ đi”, “Địch phá đường này, ta đi đường khác”, “Địch phá một, ta làm mười”. Đảng viên, đoàn viên, thanh niên trong các đội cầu đường, thanh niên xung phong đã không ngại nắng mưa, gió rét vượt bom đạn địch ngày đêm lao động quên mình, dũng cảm đứng vững ở vị trí chiến đấu của mình, bảo đảm thông đường, thông xe trong mọi tình huống...Tiêu biểu cho tinh thần ngoan cường dũng cảm đó là các đơn vị thanh niên xung phong, đơn vị xung kích C1, tổ xe của đoàn viên thanh niên Nguyễn Chí Thành đã quần nhau với địch nhiều trận, quyết bảo vệ xe hàng; các chiến sĩ trẻ ở các bến phà, đoàn thuyền quanh năm trên các khúc sông, mặt biển, trên những cửa lạch thường xuyên bị địch đánh phá, có khi tắc đường, hỏng phà nhưng vẫn vững tay chèo, tay lái đưa hàng tới đích an toàn.Đoàn viên, thanh niên cán bộ ngành Bưu điện đã đem hết sức mình giữ vững mối giao thông liên lạc kịp thời, bí mật nối liền từ tiền tuyến đến hậu phương, từ Trung ương đến khu vực, từ cơ sở đến lãnh đạo, từ miền xuôi đến miền ngược...Bên cạnh bộ phận “Tay cày tay súng”, “Tay búa, tay súng”, khu vực Vĩnh Linh còn tổ chức lực lượng thanh niên dân quân tự vệ trực chiến thường xuyên...Trước tình hình đế quốc Mỹ liều lĩnh mở rộng chiến tranh xâm lược miền Nam và tiến hành bước leo thang mới cực kỳ nghiêm trọng ném bom bắn phá Thủ đô Hà Hội và thành phố cảng Hải Phòng, ngày 17-7-1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước quyết chiến, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược.Sau khi vạch rõ tội ác cực kỳ man rợ của Đế quốc Mỹ và thất bại thảm hại của chúng trên cả hai miền Nam - Bắc, Người khẳng định quyết tâm đánh thắng giặc Mỹ của toàn dân ta và kêu gọi: “Vì độc lập Tổ quốc, vì nghĩa vụ đối với các dân tộc đang chống đế quốc Mỹ, toàn dân và toàn quân ta đoàn kết, một lòng, không sợ hy sinh gian khổ, kiên quyết chiến đấu đến thắng lợi hoàn toàn”.Hưởng ứng lời kêu gọi của Bác Hồ hàng ngàn quyết tâm thư viết bằng máu của đoàn viên, thanh niên và các tầng lớp khác gởi đến Đảng ủy khu vực bày tỏ quyết tâm xin được bám trụ sản xuất, chiến đấu, phục vụ chiến đấu, phục vụ tiền tuyến. Lực lượng vũ trang, thanh niên dân quân tự vệ nêu cao khẩu hiệu: “Nhắm thẳng quân thù mà bắn”, một bộ phận thanh niên dân quân tự vệ tiến vào chiến dịch bảo đảm giao thông vận tải mang tên “Chiến dịch Quang Trung” do Trung ương phát động. Đoàn viên, thanh niên trong các nông trường tăng cường sức chiến đấu về mọi mặt, không ngừng củng cố và thâm canh cây công nghiệp, đồng thời đẩy mạnh sản xuất cây lương thực và chăn nuôi để tự túc và làm nghĩa vụ cho Nhà nước. Máy bay Mỹ đến đánh phá nông trường bao nhiêu lần thì bấy nhiêu lần bị đảng viên, đoàn viên, thanh niên tự vệ của nông trường chống trả một cách quyết liệt. Các nông trường ở khu vực Vĩnh Linh đã bắn cháy và bắn rơi 3 chiếc máy bay Mỹ, bỏ ra hàng vạn công, hàng trăm tấn rau, thịt để phục vụ chiến đấu, phục vụ bộ đội, nuôi dưỡng thương binh, giúp đỡ nhân dân. Năm 1966, các nông trường khu vực Vĩnh Linh đã được Quốc hội, Chính phủ, Hồ Chủ tịch tuyên dương nông trường anh hùng, thật xứng đáng với ngọn cờ: “Sản xuất tiên tiến, chiến đấu ngoan cường”. Đoàn viên, thanh niên trong công nhân ở các xí nghiệp nắm chắc “Tay búa, tay súng” quyết tâm đạt 3 điểm cao: Năng suất cao, chất

lượng tốt, tiết kiệm nhiều. Đoàn viên, thanh niên ở nông thôn sôi nổi trong phong trào: “Ba sào, năm việc”.Tháng 9-1966, Đảng ủy khu vực quyết định lập: “Ban Chỉ đạo đào địa đạo” do đồng chí Phó Chủ tịch ủy ban kháng chiến khu vực làm trưởng ban. Từ đó, phong trào tổ chức đào địa đạo trở thành cao trào cách mạng của tuổi trẻ khu vực. Tính hết năm 1966, toàn khu vực đào được 20 km địa đạo, 1.500 km giao thông hào, hình thành một hệ thống hào giao thông thôn nối thôn, xã nối xã. Cả khu vực có gần 4 vạn hầm trú ẩn gồm hầm ngủ, hầm sinh hoạt, hầm trạm xá, hầm hợp tác xã mua bán, hầm ngoài đồng ruộng, hầm ở trong vườn.... Hàng ngày có hơn 300 thanh niên tự vệ trực chiến. Mỗi xã, mỗi đơn vị cơ quan lựa chọn đoàn viên, thanh niên xây dựng một trung đội bộ binh cơ động, được trang bị vũ khí gọn nhẹ, khi bờ Nam sông Bến Hải yêu cầu thì thay nhau vào hoạt động ở Gio - Cam (Quảng Trị).Bị thất bại trên các chiến trường miền Nam, đặc biệt là bị thất bại và bối rối ở chiến trường Trị Thiên và đường 9 nên Mỹ - nguỵ càng điên cuồng đánh phá khu vực Vĩnh Linh mỗi ngày một ác liệt hơn. Chúng đã dùng nhiều thủ đoạn tinh vi xảo quyệt với đủ loại máy bay chiến thuật hiện đại, đủ các loại vũ khí, cả chất độc hoá học đánh phá cả ngày lẫn đêm. Tháng 2-1967, với cái gọi là “Đánh bổ sung”, Mỹ - nguỵ đã dùng cả trọng pháo ở hạm đội 7, ở các cứ điểm bờ Nam sông Bến Hải, khi cấp tập, khi cầm canh, bắn khắp các xã trong khu vực; đồng thời cho máy bay chiến lược B52 trút hàng vạn tấn bom xuống làng mạc, ruộng vườn, tập trung nhiều nhất là ở Hướng Lập...Căm thù giặc Mỹ, quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh đã chiến đấu giỏi, hạ nhiều máy bay và bắt sống giặc lái Mỹ, sản xuất giỏi, phòng không nhân dân tốt, phục vụ tiền tuyếtn tốt.Để động viên kịp thời quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh, Bác Hồ nhiều lần gởi thư khen và tặng Vĩnh Linh hai câu thơ:“Đánh cho giặc Mỹ tan tànhNăm châu khen ngợi Vĩnh Linh anh hùng”.Song song với việc tổ chức phòng tránh tại chỗ, Đảng ủy khu vực đã đề nghị lên Trung ương và được Trung ương đồng ý cho khu vực Vĩnh Linh và tỉnh Quảng Trị thực hiện kế hoạch K8. K8 là kế hoạch sơ tán 3 vạn thiếu niên, nhi đồng ra các tỉnh Thái Bình, Ninh Bình, Nam Hà, Thanh Hoá, để được Đảng bộ và nhân dân ở các tỉnh đó đùm bọc, giúp đỡ nơi ăn, chỗ ở, tiếp tục đi học... Sau khi giãn dân, khu vực Vĩnh Linh còn lại gần 25.000 người, phần lớn là thanh niên, không có nhà cửa, chợ búa, mọi sinh hoạt đều ở địa đạo. Với tinh thần lạc quan, tin tưởng vào thắng lợi cuối cùng, tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh cùng với tầng lớp khác ở địa phương đã nêu cao quyết tâm khắc phục khó khăn, thiếu thốn, hăng hái sản xuất, chiến đấu và phục vụ tiền tuyến.Trong Xuân Mậu Thân 1968, quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh vừa chống trả các đợt oanh tạc của địch, vừa bám trụ sản xuất, bảo vệ tuyến hành lang Bắc - Nam thông suốt. Trong đó có các xã: Vĩnh Quang, Vĩnh Giang, Vĩnh Long, Vĩnh Lâm, Vĩnh Thái, Vĩnh Thành đưa lực lượng đoàn viên, thanh niên dân quân du kích, tự vệ cùng với các đơn vị của Trung đoàn 270 vào hoạt động ở Gio Linh, Cam Lộ. ở bến đò Tùng Luật do một đại đội thanh niên dân quân đảm nhiệm, âm thầm lặng lẽ, người này ngã người khác thay chèo, giành giật thời gian với máy bay, pháo sáng, bom đạn của Mỹ - nguỵ, đã đưa, đón 1.382.000 lượt bộ đội, cán bộ, dân công hoả tuyến vào chiến đấu ở mặt trận đường 9 - Bắc Quảng Trị... Khu đoàn khu vực giao cho xã đoàn Vĩnh Thuỷ điều động 40 đoàn viên cõng đạn sang bờ Nam phục vụ chiến dịch giải phóng Khe Sanh, số đoàn viên trong xã xung phong tình nguyện đông gấp 3 lần kế hoạch điều động. Đoàn viên thanh niên nông trường Quyết Thắng xung phong đảm nhận bốc vác, vận chuyển hàng chục tấn hàng trong “Chiến dịch vận tải vì miền Nam”.Trước những thắng lợi to lớn của quân dân và thanh niên trên cả hai miền nhất là ở miền Nam từ đầu xuân 1968, ngày 01-11-1968 đế quốc Mỹ phải chấm dứt không điều kiện việc ném bom và bắn phá (lần thứ nhất) trên toàn bộ miền Bắc nước ta, đánh dấu sự phá sản hoàn toàn của chiến lược “Chiến tranh cục bộ” của Mỹ.

II. GÓP PHẦN ĐÁNH BẠI CHIẾN LƯỢC "VIỆT NAM HÓA CHIẾN TRANH", BUỘC ĐẾ QUỐC MỸ KÝ HIỆP ĐỊNH PARI RÚT QUÂN MỸ VỀ NƯỚC (Từ cuối năm 1968 đến tháng 1-1973)

Trước những thắng lợi to lớn của quân dân và thanh niên ta trên cả hai miền Nam-Bắc, nhất là ở miền Nam từ đầu xuân 1968, ngày 1-11-1968, Chính phủ Mỹ đã buộc phải chấm dứt không điều kiện việc ném bom và bắn phá trên toàn bộ lãnh thổ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày 3-11-1968, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước. Sau khi nêu lên thắng lợi vẻ vang của quân dân và thanh niên ta trong việc đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ trên miền Bắc, Người vạch rõ: "Đó là một thắng lợi có ý nghĩa rất quan trọng đối với sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước vĩ đại của nhân dân ta". Song đó chỉ mới là thắng lợi bước đầu. Đế quốc Mỹ rất ngoan cố và xảo quyệt. Chúng nói hòa bình, thương lượng nhưng vẫn chưa chịu từ bỏ dã tâm xâm lược của chúng. Hơn một triệu quân Mỹ, quân ngụy và quân chư hầu còn đang hằng ngày gây ra biết bao tội ác dã man đối với đồng bào miền Nam ta. Người kêu gọi: "Nhiệm vụ thiêng liêng của toàn dân ta lúc này là phải “nâng cao tinh thần quyết chiến quyết thắng, quyết tâm giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc, tiến tới hòa bình thống nhất Tổ quốc"."Hễ còn một tên xâm lược trên đất nước ta thì ta còn phải tiếp tục chiếu đấu, quét sạch nó đi".1. Tuổi trẻ Quảng Trị góp phần đánh bại chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh” thực hiện “tiến công nổi dậy” giải phóng quê hương vào ngày 01-5-1972Với vị trí có tầm chiến lược quan trọng của Trị Thiên, nên ngay sau Xuân Mậu Thân 1968, Mỹ - ngụy vội vã tăng quân, đưa thêm các loại phương tiện chiến tranh hiện đại đến Quảng Trị, liên tiếp mở các cuộc phản công quyết liệt với chiến thuật "quét" và "giữ" gồm 2 nội dung "bình định" và "ngăn chặn từ xa".ở Triệu Hải, chúng chia vùng giáp ranh thành ba tuyến để đánh phá, ngăn chặn cách mạng: Tuyến rừng xanh chúng xây dựng công sự, làm đường chiến lược, rải chất độc hóa học khai quang, cho máy bay dội bom đánh phá hòng đẩy bộ đội chủ lực ta ra xa; tuyến quốc lộ 1, chúng bắt dân rào làng, củng cố tăng cường các lô cốt, vị trí...ở Gio Cam, ngoài việc dùng máy bay oanh tạc, rải chất độc hóa học, Mỹ - ngụy còn dùng hàng chục máy cày, ủi san bằng mồ mả, nhà cửa, ruộng vườn của nhân dân...Tình hình đồng bằng Triệu - Hải, Gio - Cam từ cuối năm 1968 trở nên ác liệt căng thẳng chưa từng có, hầu hết cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên du kích đều bị địch đánh bật lên núi, một số ít bám trụ, nổi lên có nữ đoàn viên Trần Thị Tâm (xã Hải Khê) hoạt động trong hoàn cảnh hết sức khó khăn, không giữ được mối liên hệ với quần chúng, chị đã tìm cách đối phó với địch, móc nối được với một số cơ sở ở vùng biển, góp phần duy trì phong trào cách mạng ở đồng bằng, trong lúc Mỹ - ngụy đã và đang tiến hành các kế hoạch "bình định" quyết liệt chưa từng có.Từ cuối năm 1969, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị Khu ủy (3-1969), “Về chủ trương chuyển hướng tiến công”, lấy nông thôn làm hướng tiến công chính, tập trung ngăn chặn và đẩy lùi các chương trình bình định nông thôn của Mỹ - ngụy, hàng trăm đoàn viên, thanh niên dưới sự chỉ đạo, lãnh đạo của đảng viên, chi bộ Đảng đã kiên trì bám đất, bám dân hoạt động. ở Hải Lăng, cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên ở khu căn cứ huyện, dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy đã sắp xếp lực lượng, tiến về móc nối, xây dựng lực lượng, tổ chức đánh địch ở các xã Hải Thành, Hải Thiện, Hải Lệ... ở Gio Linh, "các xã đã đưa lực lượng nữ thanh niên trực tiếp chiến đấu và có một số trận do nữ đoàn viên, thanh niên chỉ huy đánh thắng địch như chị Thảo (Gio Hà) chỉ huy du kích phục kích đánh địch tiêu diệt 15 tên, chị Thảo (Trung Sơn) chỉ huy khẩu đội 82 thường xuyên tiêu hao địch ở căn cứ Dốc Miếu; chị Mân (Trung Hải) chỉ huy khẩu đội 12 ly 7 bắn rơi máy bay Mỹ; chị Chẩm (Trung Hải) tổ chức bắn tỉa Mỹ ở căn cứ Dốc Miếu đạt danh hiệu "Dũng sĩ diệt Mỹ"”...(1)Song song với phong trào đấu tranh quân sự, phong trào đấu tranh chính trị, binh vận cũng phát triển. Tính riêng 9 tháng đầu năm 1969, toàn vùng đồng bằng trong tỉnh có 97 cuộc đấu tranh chính trị, binh vận bằng nhiều hình thức phong phú. Chẳng hạn, nữ thanh niên đã đi đầu trong các cuộc đấu tranh: Cản xe địch càn vào làng ở Hải Ba, Hải Quế; đấu tranh không vào ở khu tập trung ở xã Triệu Trạch; cản xe địch từ đầu làng tạo điều kiện cho cán bộ, đảng viên, đoàn viên thoát khỏi vòng vây địch ở xã Hải An; kiên quyết chống địch dồn dân ở xã Hải Khê; đấu tranh chống địch mở lớp "Tố cộng", chống địch phát quang ở các xã

Gio Hà, Gio Lễ; đấu tranh chống rào làng, đòi bồi thường thiệt hại do bom đạn Mỹ gây ra ở xã Hải Thượng... ở thị xã Quảng Trị, tổ chức Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng do đồng chí Tùng Lâm phụ trách đã tổ chức vận động thanh niên học sinh ở các trường Nguyễn Hoàng, Bồ Đề đấu tranh chống bắt lính, chống quân sự hóa học đường, nữ thanh niên buôn bán cùng với tiểu thương ở chợ tỉnh đấu tranh chống tăng thuế...ở Hướng Hóa, sau một thời gian đóng góp sức người, sức của phối hợp với bộ đội chủ lực đánh thắng địch ở Côcava (Xuân-Hè 1969), đoàn viên, thanh niên tập trung vào sản xuất rau màu, lúa. Nhờ vậy, Hướng Hóa mau chóng dập tắt được nạn đói và đóng góp lương thực ngày càng nhiều, kịp thời giải quyết khâu hậu cần tại chỗ cho bộ đội chủ lực đứng chân hoạt động...Nhớ lại ngày 02-9-1969, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần, không nén nổi xúc động, nhiều đoàn viên đã khóc òa lên và không ai bảo ai, mọi người đều bám sát theo Đài Tiếng nói Việt Nam (qua chiếc radio nhỏ) lắng nghe thông báo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, nghe đọc lời di chúc thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh... ở nhiều nơi trong tỉnh (ngay cả trong vùng địch kiểm soát) đoàn viên, thanh niên cùng với tầng lớp khác tổ chức lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng nhiều hình thức...Ngày 29-9-1969, Bộ Chính trị Trung ương Đảng quyết định mở đợt sinh hoạt chính trị học tập và làm theo di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Thực hiện quyết định đó, dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, Ban Chấp hành Đoàn ở huyện, ở xã đã mở đợt sinh hoạt chính trị, với nội dung dựa vào "Hiệu triệu của ủy ban Mặt trận Dân tộc giải phóng Trị - Thiên - Huế” do đồng chí Trần Văn Quang (Bí thư Khu ủy Trị - Thiên - Huế) đọc tại lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh do Khu ủy tổ chức vào ngày 9-9-1969.Kết quả bước đầu của đợt học tập và làm theo di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều đoàn viên, thanh niên tự nguyện làm đơn xin vào du kích, gia nhập bộ đội. Nhiều đoàn viên phấn đấu trở thành đoàn viên ưu tú, được kết nạp vào Đảng mang tên lớp đảng viên Hồ Chí Minh...Tháng 3-1970, sau khi tiếp thu Nghị quyết Trung ương 18 (01-1970) Hội nghị Khu ủy Trị - Thiên - Huế quyết định "Muốn đánh bại kế hoạch bình định" của địch, vấn đề mấu chốt lúc này là ở các địa bàn thuộc vùng đồng bằng còn nằm trong vùng kiểm soát của địch phải xây dựng cho được "4 yếu tố”(1).Thực hiện Nghị quyết của Khu ủy (3-1970), dưới sự lãnh đạo của chi bộ, Đảng bộ cơ sở, đoàn viên, thanh niên ở cơ sở là lực lượng đóng góp đắc lực vào việc xây dựng 4 yếu tố .Nhờ chú trọng xây dựng "4 yếu tố", thanh niên du kích các xã Hải Phú, Hải Lệ, Hải Lâm... (Hải Lăng) tổ chức đánh địch thu vũ khí ngay trong thị trấn, thị xã; thanh niên tự vệ mật và lực lượng vũ trang trinh sát thị xã Quảng - Hà dựa vào các căn cứ lõm ở vùng ven (Hải Thượng...) thọc sâu diệt được một số tên ác ôn. Năm đội biệt động của các xã vùng đồng bằng Triệu Phong cũng nhờ dựa vào kết quả xây dựng "4 yếu tố" mà phát huy được sức mạnh tổng hợp, vừa diệt ác trừ gian, vừa chiến đấu với bộ binh địch, diệt xe cơ giới địch... ở Cam Lộ, bộ đội địa phương huyện phối hợp với thanh niên du kích đánh trại biệt kích đóng tại thôn Lộc An, diệt cụm ác ôn thôn Cu Hoan (xã Cam Chính); ở Gio Linh, bộ đội địa phương phối hợp với thanh niên du kích diệt tụ điểm ác ôn tại khu tập trung Quán Ngang, vây ép căn cứ Dốc Miếu, cao điểm 31, vị trí thôn Tám, buộc địch phải co cụm, không dám tung hoành, trà trộn càn quét, quấy phá như trước...Phối hợp với mũi quân sự, hầu hết nữ thanh niên ở các cơ sở đã cùng với các chị, các mẹ (ngay cả trong các khu tập trung dân của địch) trong năm 1970 đã tổ chức gần 200 cuộc đấu tranh chính trị, binh vận với nội dung: Tuyên truyền vận động các gia đình có người thân đi lính cho địch, tìm cách giác ngộ lôi kéo con em của mình trở về với cách mạng, chống địch kiểm tra lương thực, thực phẩm của đồng bào đi chợ về, chống địch mở các cuộc "Thanh lọc" quần chúng, đòi về làng cũ làm ăn, đòi bồi thường thiệt hại do bom đạn Mỹ gây ra. Kết quả năm 1970, riêng về binh, địch vận ta đã tổ chức được 15 vụ nội ứng trong lực lượng phòng vệ dân sự, làm tan rã 1200 phòng vệ dân sự (hầu hết phòng vệ dân sự là thanh niên nông thôn bị địch ép buộc cầm súng cho chúng).Về sản xuất, mặc dù thường xuyên bị máy bay Mỹ - ngụy bắn phá, thả biệt kích vào vùng rừng núi - khu căn cứ cách mạng, đoàn viên, thanh niên các dân tộc Vân Kiều, Pa Cô vẫn bám rẫy sản xuất, với quyết tâm góp phần cùng Đảng bộ và nhân dân miền núi Quảng Trị

thực hiện tốt Nghị quyết của Khu ủy Trị - Thiên - Huế (04-12-1969) là "Ra sức xây dựng miền núi thành căn cứ địa vững mạnh". Kết quả trong các năm 1970, 1971, Hướng Hóa không những đủ lương thực tự túc mà còn góp phần nuôi dưỡng 300 cán bộ, đảng viên, đoàn viên của vùng đồng bằng Triệu - Hải, Phong - Quảng lên khu căn cứ học tập, củng cố lực lượng; giúp đỡ thanh niên và nhân dân các dân tộc của 5 xã thuộc quận 3 (tỉnh Thừa Thiên) sơ tán ra trong một thời gian dài...Ngày 01-01-1971, thực hiện Nghị quyết của Khu ủy Trị - Thiên - Huế, Ban Chỉ đạo của Đảng bộ Quảng Trị được thành lập và họp phiên đầu tiên, đề ra phương hướng hoạt động của Đảng bộ Quảng Trị, vạch rõ: “Đẩy mạnh tấn công quân sự và tấn công chính trị, đánh bại kế hoạch "bình định" của địch, đánh phá hậu cứ và đường giao thông quan trọng của chúng. Đẩy mạnh phong trào du kích nhân dân chiến tranh, tích cực bảo vệ hậu cứ, bảo vệ hành lang, làm chủ rừng núi, tạo thế đứng vững chắc ở giáp ranh, từng bước làm chủ ở đồng bằng; tích cực chuẩn bị mọi mặt, tạo điều kiện cho bộ đội chủ lực diệt địch, tạo thế liên hoàn "ba vùng", tiến tới dành thắng lợi lớn"(1).Triển khai Nghị quyết của Ban Chỉ đạo, đoàn viên, thanh niên, chi đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng... ở các cơ sở được tổ chức học tập Nghị quyết của Đảng, đã nhận thức được nhiệm vụ trung tâm cấp bách lúc này là tập trung xây dựng thực lực cách mạng, đánh phá "bình định" của địch. Nổi lên đầu năm 1971 là: Quân dân và thanh niên Quảng Trị đã tích cực mở đợt hoạt động phối hợp với mặt trận đường 9 - Nam Lào. Bộ đội địa phương (tỉnh, huyện) đứng chân ở giáp ranh đã cùng với đảng viên, đoàn viên, thanh niên, du kích các xã tổ chức đánh địch trên các trục giao thông (quốc lộ 1, quốc lộ số 9...), quấy rối các căn cứ, đồn bốt địch, kết hợp với công tác diệt ác, trừ gian, hạn chế ách kìm kẹp của địch... ở Hướng Hóa, phần lớn đoàn viên, thanh niên được huy động cùng với du kích, bộ đội địa phương huyện làm nhiệm vụ phục vụ, phối hợp với bộ đội chủ lực của Quân khu Trị - Thiên (B4) đứng chân chiến đấu ở cánh Nam của "Mặt trận đường 9 - Nam Lào".Phối hợp với các mũi tấn công địch ở Tà Cơn, quân dân và thanh niên Bắc Quảng Trị tập kích sân bay, kho tàng, cảng Cửa Việt, buộc Mỹ phải tăng thêm hai lữ đoàn Mỹ và ba tiểu đoàn pháo binh ngụy đến giải tỏa. Giữa tháng 3-1971, quân dân và thanh niên Gio - Cam phối hợp với phân đội đặc công của B4 đánh chìm tàu vận chuyển của Mỹ, làm cho giao thông đường thủy của Mỹ (đoạn Cửa Việt - Đông Hà) bị tắc nghẽn một thời gian...Sau 42 ngày đêm chiến đấu kiên cường, liên tục từ ngày 8-2 đến ngày 23-3-1971, ta và nước bạn Lào đã giành thắng lợi hoàn toàn, đập tan cuộc hành quân "Lam Sơn 719" của Mỹ - ngụy. Trong số 21.102 tên địch chết và bị thương, trong đó có một số quê ở Quảng Trị, nên đã làm cho hàng ngàn gia đình có con em đi lính cho Mỹ vô cùng lo sợ, hoảng hốt, họ rủ nhau đến căn cứ địch, quận lỵ, tỉnh lỵ ngụy quyền Sài Gòn đòi xác người thân chết trận...Thực hiện chủ trương của Ban Binh vận khu Trị - Thiên - Huế, cán bộ binh vận ở các cơ sở đã vận động tổ chức các nữ đoàn viên, thanh niên hòa theo các dòng người gồm các chị, các mẹ đi tìm xác chồng, con, tuyên truyền chính sách của Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam và chủ trương của Chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam(1) đối với anh em binh lính, tố cáo tội ác của đế quốc Mỹ đã gây ra bao cảnh tang tóc, chết chóc, làm cho biết bao gia đình ở miền Nam, vợ mất chồng, con mất cha...Tác động đợt hoạt động của quân dân và thanh niên Quảng Trị theo phương châm "Hai chân", "Ba mũi giáp công" vào Xuân - Hè 1971 đã làm cho hàng ngũ ngụy quân, ngụy quyền dao động, rối beng... một số ngụy quân đào rã ngũ, một số ngụy quyền cơ sở bỏ việc...Ngày 06-07-1971, Tỉnh ủy Quảng Trị được tái lập, đồng chí Hồ Sĩ Thành (Hồ Sĩ Thản) Khu ủy viên Khu ủy Trị - Thiên - Huế, làm Bí thư Tỉnh ủy. Về đánh giá tình hình, Hội nghị Tỉnh ủy nêu rõ: "Thất bại to lớn ở mặt trận đường 9 - Nam Lào, ở Đông bắc Campuchia và "Vùng ba biên giới" đã để lại hậu quả nghiêm trọng cho kế hoạch "bình định" của địch, làm rung chuyển cả "Lực lượng an ninh lãnh thổ", một lực lượng nòng cốt của các mũi bình định của chúng. Trước tình hình đó, đế quốc Mỹ tập trung lực lượng quay về tăng cường "bình định" từng bước, thực hiện bằng được mục tiêu: Kiểm soát hầu hết số dân và đất đai ở vùng tạm chiếm và vùng tranh chấp; tiêu diệt một bộ phận quan trọng cơ sở cách mạng; xây dựng thêm bộ máy ngụy quyền ở các địa phương để kìm kẹp nhân dân chặt chẽ hơn; rút được quân chủ lực ngụy ra vòng ngoài để đối phó với ta”.

Để đạt những cuồng vọng đó, Mỹ - ngụy gấp rút tiến hành kế hoạch "Tam giác chiến" với những thủ đoạn quân sự, chính trị và kinh tế vô cùng tàn bạo, xảo quyệt. Chúng điên cuồng bắt hàng triệu người ở 5 tỉnh nằm trong vùng chiến thuật I ở Trung Trung Bộ phải dời vào sống đày ải trong vòng kìm kẹp ở các tỉnh phía Nam. Đặc biệt ở tỉnh Quảng Trị, do vị trí cực kỳ quan trọng đối với cả vùng chiến thuật, cũng như đối với vận mệnh của chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ ở miền Nam, cho nên sau khi bị thất bại ở đường 9 - Nam Lào, Mỹ - ngụy đã dốc lực lượng "bình định" rất tàn khốc. Chúng đã bắt 2.000 gia đình ở 2 huyện Gio Linh, Cam Lộ phải bỏ quê hương vào sống tập trung ở Phước Tuy (Bà Rịa) biến vùng Gio Linh, Cam Lộ (phòng tuyến I với hàng rào điện tử Macnamara) và những nơi khác ở đây thành những vành đai trắng bắn phá, hủy diệt môi trường sống, hòng "ngăn chặn từ xa" những cuộc tiến công của quân dân và thanh niên ta.Để đối phó với địch, Hội nghị Tỉnh ủy đề ra nhiệm vụ: “Phải tích cực làm thay đổi tương quan lực lượng ở đồng bằng, nhất là ở thôn xã, tạo cho được địa bàn nông thôn, củng cố hậu phương tỉnh, tích cực sản xuất lương thực, chuẩn bị khả năng cả "3 vùng" cho Xuân Hè 1972”.Triển khai thực hiện Nghị quyết của Tỉnh ủy, thời gian cuối năm 1971, K8 (bộ đội địa phương tỉnh) tiến về mạn Nam huyện Hải Lăng, phối hợp với thanh niên du kích các xã Hải Tân, Hải Hòa... đánh địch, bám trụ đồng bằng hoạt động! K14 (bộ đội địa phương tỉnh) tiến về mạn Bắc huyện Hải Lăng phối hợp với thanh niên du kích xã Hải Xuân, Hải Vĩnh... đánh địch, chống càn. Du kích xã Hải Phú do nữ thanh niên Văn Thị Xuân chỉ huy, đã dũng cảm xông vào tận hang ổ của bọn "bình định" diệt tên Liên Đoàn trưởng bảo an tại xóm Hồ. Tổ du kích xã Triệu Thượng do nữ thanh niên Lê Thị Tám chỉ huy, hoạt động ở một địa bàn nằm sâu trong vùng địch, đã kiên trì bám dân, bám đất xây dựng hàng chục cơ sở ở nông thôn và 5 cơ sở thanh niên ở thị xã Quảng Trị, tất cả các cơ sở do chị Tám xây dựng lúc này đều hoạt động tốt. Họ đã vận động thanh niên và các tầng lớp khác ở "khu tập trung" đấu tranh đòi bãi bỏ "phòng vệ dân sự, chống bắt thanh niên đi lính, đòi về làng cũ làm ăn sinh sống, rải hàng vạn truyền đơn ở thị xã Quảng Trị, kêu gọi nhân dân chống Mỹ - Thiệu. ở Gio Linh, tiêu biểu có thanh niên Trương Hữu Thọ xã đội trưởng xã Gio Hải đã dũng cảm, táo bạo xông vào hang ổ của bọn ngụy quyền đánh hàng chục trận, tiêu diệt 9 xe tăng, đánh chìm 7 tàu chiến của Mỹ trên sông Cửa Việt...Qua các phong trào chiến đấu, phục vụ chiến đấu, sản xuất, lực lượng của Đoàn được khôi phục, phát triển, có một số đoàn viên ưu tú được kết nạp vào Đảng mang tên "Lớp đảng viên Hồ Chí Minh", riêng ở Hướng Hóa có 368 đoàn viên, thanh niên, nhân dân Cách mạng tham gia lực lượng vũ trang.Hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên trong tỉnh so với yêu cầu đặt ra tuy còn thấp, song với những thành tích đã đạt được thì năm 1971 là năm đánh giá bước đầu khôi phục lại phong trào qua thời gian khó khăn từ sau Tết Mậu Thân 1968, tạo cơ sở cho quân dân và thanh niên Quảng Trị giành thắng lợi trong năm 1972.Tháng 5-1971, Bộ Chính trị Trung ương Đảng họp, đề ra nhiệm vụ cấp thiết cho quân dân và thanh niên cả nước. Tháng 8-1971, Bộ Chính trị ra Nghị quyết mở cuộc tấn công chiến lược năm 1972 trên các hướng: Nam Bộ, Trị Thiên, Tây Nguyên. Ngày 19-3-1972, sau khi quán triệt quyết định của Quân ủy Trung ương, Thường vụ Tỉnh ủy họp, hạ quyết tâm: "Phối hợp chặt chẽ với đòn tiến công của bộ đội chủ lực, phát huy cao độ đòn nổi dậy của nhân dân, tiêu diệt và làm tan rã hệ thống kìm kẹp của địch, hình thành mặt trận tiến công rộng khắp nhằm tiêu diệt, làm tan rã lực lượng bảo an, dân vệ, ngụy quyền, từng bước giải phóng đất đai, tiến tới giải phóng hoàn toàn tỉnh Quảng Trị”.(1)Đến ngày 26-3-1972, mọi việc chuẩn bị cho chiến dịch 1972 ở Quảng Trị cơ bản hoàn thành. Cục vận tải, Đoàn 559 và Đoàn vận tải Quân khu IV, cùng hàng ngàn thanh niên xung phong, dân công hỏa tuyến của khu vực Vĩnh Linh và tỉnh Quảng Bình đã có những cố gắng phi thường, vận chuyển vượt cung được 16.000 tấn hàng phục vụ chiến dịch giải phóng Quảng Trị. Tỉnh Quảng Bình sử dụng hàng chục ngàn thanh niên xung phong, dân công và nhân dân các xã ven các tuyến giao thông vận tải dàn đều lên mặt đường (một cách tự nguyện) phục vụ chiến dịch. Sư đoàn bộ binh 308 hành quân vào sau cùng cũng đã có mặt ở phía Bắc sông Bến Hải.

Khi quân chủ lực nổ súng tấn công vào tuyến phòng ngự kiên cố nhất của địch ở Bắc Quảng Trị vào lúc 11giờ 30 phút ngày 30-3-1972, quân dân và thanh niên mặt trận Gio - Cam đã phối hợp nhịp nhàng, tiến công vào bộ máy kìm kẹp của địch, đồng thời phát động nhân dân nổi dậy làm chủ.Bị quân dân Bắc Tây Nguyên, Đông Nam Bộ, Mặt trận đường 9 - Bắc Quảng Trị mở các chiến dịch tiến công tổng hợp với quy mô rộng lớn và cường độ mãnh liệt, Mỹ - ngụy hoàn toàn bất ngờ, sụp đổ từng mảng. Mỹ phải bị động dùng không quân, hải quân trở lại đánh phá quyết liệt ở cả miền Nam và miền Bắc.Trước tình hình đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng, khu Đoàn khu vực Vĩnh Linh đã Chỉ thị cho đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng chiến đấu, phục vụ, chiến đấu bám sát địa bàn và mục tiêu của đợt II (của chiến dịch tiến công ở Trị Thiên), chống cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai của đế quốc Mỹ; mặt khác, cùng với các tầng lớp nhân dân ở các xã Vĩnh Quang, Vĩnh Giang, Vĩnh Sơn dùng thuyền bè, ván, cây chuối, xông pha dưới bom pháo địch, đón đồng bào Cam Lộ, Gio Linh sơ tán ra...Đến ngày 02-04-1972, toàn bộ lô cốt, vị trí địch trên 4 cánh cung Đông - Tây - Nam - Bắc được mệnh danh "Lá chắn thép", "pháo đài bất khả xâm phạm", "hàng rào điện tử Mac na ma ra" đã bị đập nát. Bốn huyện: Bắc Hướng Hóa, Nam Hướng Hóa, Cam Lộ, Gio Linh hoàn toàn được giải phóng.Về phía địch, bị mất tuyến phòng thủ vòng ngoài, Mỹ - ngụy vội vã tăng cường lực lượng đối phó. Ngày 02-04-1972, Thiệu bay ra Huế thị sát tình hình, họp với tư lệnh vùng I, chỉ huy các sư đoàn, lữ đoàn để bàn cách "Ngăn chặn hữu hiệu sự xâm lăng của cộng sản". Thiệu ra lệnh cho lực lượng vùng I và sư đoàn 3 bộ binh phòng ngự chặt chẽ Đông Hà - ái Tử - La Vang và quyết tâm "tử thủ" tại đó.Cùng với việc củng cố, tăng cường lực lượng phòng thủ, Thiệu ra lệnh cho các lực lượng không quân và pháo hạm oanh kích, ngăn chặn sự tiến công của ta. Tổng thống Mỹ Nich Xơn ra lệnh ném bom trở lại miền Bắc. Chính phủ Mỹ đơn phương ngừng các phiên họp ở Hội nghị Pa ri và đưa không quân, hải quân trở lại tham chiến ở Việt Nam.Về phía ta, sau đợt hoạt động tạo thế 15 ngày (từ ngày 10-4 đến 25-4-1972) đã tìm ra bí quyết của chiến thuật "phòng thủ cứng" của Mỹ - ngụy, khí thế của các đơn vị bộ đội chủ lực (sư đoàn bộ binh 308, sư đoàn bộ binh 304, sư đoàn bộ binh 324...), của quân dân và thanh niên Quảng Trị đang lên, đang đứng chân ở các bàn đạp quan trọng có lợi cho ta. Căn cứ vào tình hình đó, Bộ tư lệnh chiến dịch mở đợt tấn công lần thứ hai.5 giờ 30 phút ngày 27-4-1972, sau khi kiểm tra toàn bộ công tác chuẩn bị chiến đấu của các cánh quân, Tư lệnh chiến dịch Lê Trọng Tấn ra lệnh tiến công.Trước đòn tiến công vũ bão của các lực lượng vũ trang cách mạng, địch hốt hoảng chống đỡ một cách tuyệt vọng, tháo chạy. Toàn bộ thị xã Đông Hà được giải phóng lúc 15 giờ ngày 28-4-1972. Sau Đông Hà, ái Tử thất thủ, ngày 30-4-1972, bọn địch ở thị xã Quảng Trị hoang mang dao động cực độ. Suốt đêm 30-4 và sáng ngày 1-5-1972, địch tập trung tất cả những gì có thể tập trung được để khai thông đường tháo chạy, nhưng chạy đến đâu cũng bị quân dân và thanh niên ta chặn đánh...Đợt tấn công lần thứ hai bắt đầu ngày 27-4-1972 và chỉ trong 5 ngày, ta đã giải phóng hoàn toàn tỉnh Quảng Trị vào ngày 01-5-1972."Quảng Trị là một tỉnh đầu tiên của miền Nam được giải phóng. Đó là thắng lợi có ý nghĩa chiến lược cực kỳ quan trọng. Thắng lợi này tỏ rõ sự trưởng thành vượt bậc, sức mạnh to lớn của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, làm cho thế ta càng thắng, lực ta càng mạnh. Ta đang thuận lợi, địch đang khó khăn. Thế và lực của địch đã suy yếu lại càng suy yếu thêm và không tránh khỏi ngày thất bại hoàn toàn".(1)Đáp ứng nguyện vọng chính đáng của quân dân và thanh niên trong tỉnh, được sự đồng ý của cấp trên, ngày 05-06-1972 ủy ban Nhân dân Cách mạng tỉnh Quảng Trị, được thành lập gồm 13 đơn vị, do ông Lê Bổ làm Chủ tịch.Sau ngày thành lập, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, ủy ban Nhân dân Cách mạng tỉnh đã tổ chức cho tuổi trẻ và các tầng lớp khác trong tỉnh triệt để xóa bỏ chế độ thống trị của đế quốc Mỹ và ngụy quyền tay sai Nguyễn Văn Thiệu; thi hành chính sách đại đoàn kết, hòa

hợp dân tộc, không phân biệt đối xử giàu, nghèo, tôn giáo, xu hướng chính trị và những người trong quá khứ có sai lầm mà nay đã hối cải trở về với cách mạng; cương quyết trừng trị mọi âm mưu phá hoại những thành quả cách mạng, phá hoại khối đoàn kết toàn dân, chăm lo việc làm ăn sinh sống của nhân dân, khuyến khích và giúp đỡ nhân dân khôi phục, phát triển sản xuất...Đường lối, chính sách cụ thể rõ ràng của Đảng và chính quyền cách mạng, đã có tác dụng to lớn, kịp thời cổ vũ tuổi trẻ cùng các tầng lớp khác tự giác tham gia công cuộc bảo vệ, xây dựng thực lực cách mạng, sẵn sàng đối phó với âm mưu, thủ đoạn mới của Mỹ - ngụy.Kết quả sau một thời gian rất ngắn, lực lượng chính trị được củng cố, phát triển mạnh. Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng toàn tỉnh có 2.143 đoàn viên. Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng toàn tỉnh có 9029 hội viên (chưa kể số đoàn viên, hội viên thanh niên sinh hoạt trong các đơn vị bộ đội địa phương). Đến giữa tháng 6-1972, chỉ tính trong hơn 1 tháng toàn tỉnh đã có gần 2.000 đoàn viên, thanh niên nhập ngũ. Lực lượng vũ trang và bán vũ trang ở cơ sở trong toàn tỉnh có 5.826 cán bộ, chiến sĩ, trong đó có 4942 đoàn viên, thanh niên (chiếm 85%).Về phía địch, sau khi được Bộ chỉ huy quân viễn chinh Mỹ ở Sài Gòn hứa tăng viện trợ, ngày 13-6-1972, Nguyễn Văn Thiệu quyết định mở cuộc hành quân tái chiếm Quảng Trị lấy tên là "Lam Sơn 72". Cuộc hành quân "Lam Sơn 72" chia làm 3 giai đoạn: Giai đoạn I: Tập trung lực lượng ra phía Nam sông Mỹ Chánh, lập "Tuyến phòng thủ ngăn chặn" cuộc tiến công của ta.Giai đoạn II: Thực thi "tái chiếm" các huyện: Hải Lăng, Triệu Phong và thị xã Quảng Trị (thời gian từ cuối tháng 6 đến giữa tháng 7-1972).Giai đoạn III: (Từ cuối tháng 7 đến giữa tháng 8-1972) chiếm lại toàn bộ ái Tử, Đông Hà, Cam Lộ, Gio Linh.Mỹ - ngụy nuôi nhiều tham vọng và dốc sức cho cuộc tái chiếm Quảng Trị. Vì theo chúng, tái chiếm được Quảng Trị sẽ "xoay chuyển" được tình hình, phá tan được cuộc tiến công sắp tới của ta, bảo vệ được Cố đô Huế và cả miền Nam, tiếp tục thực hiện chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" của Mỹ. Tái chiếm được Quảng Trị sẽ là "lợi thế" để chúng gây sức ép với ta ở Hội nghị Pa ri; trước hết là để vớt vát lại uy thế chính trị của chúng đã bị suy giảm thảm hại, xóa được tâm lý thất bại đang lan tràn trong sĩ quan, binh lính, vực dậy tinh thần quân ngụy đang suy sụp nghiêm trọng...Nhận rõ âm mưu của Mỹ - ngụy là có thể phản kích bằng ba khả năng, trong đó khả năng quyết liệt nhất là sử dụng binh lực với quy mô sư đoàn và có thể có không quân Mỹ tham gia để đánh chiếm lại một số khu vực quan trọng mà trọng điểm là thị xã Quảng Trị. Và trước tình hình địch chủ trương bốc hốt dân đã diễn ra ở Hải Lăng, ngày 24-6-1972, Thường vụ Tỉnh ủy họp, quyết định cho toàn bộ dân Hải Lăng và một số xã ở Triệu Phong sơ tán lui về phía sau (Cam Lộ, Gio Linh, khu vực Vĩnh Linh và một số ra Lệ Thủy - Quảng Bình) để tránh thiệt hại và giữ được dân. Thực hiện chủ trương đó, đoàn viên, thanh niên chủ yếu là trong lực lượng giao thông liên lạc ở cơ sở, dưới sự lãnh đạo của các Cấp ủy Đảng, vừa phục vụ chiến đấu, vừa cùng cán bộ cơ sở, hướng dẫn, giúp đỡ khoảng 8 vạn dân ở Hải Lăng, Triệu Phong, thị xã Quảng Trị kịp thời sơ tán...

Về phía địch, để thực hiện cuộc hành quân tái chiếm Quảng Trị, liên tiếp trong hai ngày 26 và 27-6-1972, Mỹ - ngụy tập trung lực lượng không quân, hải quân, pháo hạm đội 7 mở các trận oanh kích dữ dội, bắn phá dọn đường gây nhiều khó khăn và thiệt hại cho ta...Trước tình hình đó, Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng tỉnh Quảng Trị đã ra lời kêu gọi nam nữ thanh niên trong toàn tỉnh hãy giương cao: "Ngọn cờ độc lập, tự do", "bách chiến, bách thắng" của Bác Hồ kính yêu, quyết chiến quyết thắng giặc Mỹ xâm lược. Tùy theo cương vị của mình, mỗi thanh niên hãy "Khắc chiến công đẹp nhất lên chiến hào đánh Mỹ", quyết không cho bè lũ Mỹ - ngụy lấn chiếm một tấc đất, quyết đứng lên tô thắm ngọn cờ truyền thống của Quảng Trị, làm cho tỉnh nhà mãi mãi vang dội thiên anh hùng ca bất tận".Được các sư đoàn bộ đội chủ lực của Bộ như sư đoàn 325, sư đoàn 308, sư đoàn 320... các lực lượng của bộ đội Quân khu Trị - Thiên - Huế, Quân khu IV đảm đương trách nhiệm chống

trả địch, quân dân và thanh niên Quảng Trị phối hợp, đã dốc hết sức lực vào cuộc chiến đấu chống Mỹ - ngụy tái chiếm Quảng Trị...ở Hải Lăng, trong những ngày đầu chống Mỹ - ngụy tái chiếm Quảng Trị, quân dân và thanh niên đã phối hợp với bộ đội chủ lực chặn đánh bọn lính dù ở Phương Lang, Câu Nhi, Cầu Nhùng, Bến Đá... làm cho sư đoàn dù ngụy mất sức chiến đấu phải rút lui về phía Nam củng cố. Mỹ - ngụy đưa sư đoàn thủy quân lục chiến đối mặt với quân dân và thanh niên ta; đồng thời tập trung phi pháo yểm trợ. Trên địa bàn Hải Lăng, "Có ngày chúng dùng 33 lần chiếc B52; 100 lần chiếc máy bay phản lực ném bom, hàng vạn quả pháo tầm xa, tầm gần liên tục dội xuống các thôn xóm. Tính từ ngày 20-6 đến 30-6-1972, đã có 217 lần chiếc máy bay B52; 3670 lần chiếc phản lực ném bom, bắn phá; 658.000 lần pháo hạm đội 7, hơn chục vạn tấn bom đạn trút xuống làm cho toàn bộ xã thôn ở đồng bằng trong huyện bị san bằng, gần 25.000 nóc nhà, 80 ngôi chùa, 20 nhà thờ bị tàn phá, hơn 1.300 dân thường chết và bị thương".(1)Để động viên tuổi trẻ giữ vững trận địa, quyết tử bảo vệ vùng giải phóng, Tỉnh Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng và Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng tỉnh Quảng Trị chủ trương: “Mở đợt sinh hoạt chính trị, học tập gương nữ thanh niên anh hùng Trần Thị Tâm trong cán bộ đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh, nhằm làm cho đoàn viên, thanh niên hiểu rõ lẽ sống của người thanh niên trong thời đại chống Mỹ, cứu nước hiện nay là hy sinh chiến đấu vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì sự nghiệp giải phóng của quê hương. Thấy rõ phẩm chất đạo đức cao nhất của người thanh niên hiện nay là: Tư tưởng triệt để cách mạng, liên tục tấn công địch, ý chí bất khuất trước quân thù, không lùi bước trước khó khăn, luôn tin cách mạng, tin dân, mưu trí sáng tạo, dám nghĩ dám làm, luôn lạc quan khiêm tốn giản dị, hết lòng thương yêu đồng chí, đồng đội, đồng bào. Thấy rõ vinh dự và trách nhiệm của mỗi đoàn viên, thanh niên hiện nay là noi gương Trần Thị Tâm, đi đầu trong mọi nhiệm vụ chiến đấu, phục vụ chiến đấu, sản xuất, công tác và học tập. Trước mắt là tập trung mọi nỗ lực cao nhất, kiên quyết đánh bại cuộc hành quân lấn chiếm của Mỹ - ngụy, bảo vệ và xây dựng vùng giải phóng vững mạnh về mọi mặt".(2)Kết quả đợt sinh hoạt chính trị đã có tác động cổ vũ tuổi trẻ trên các mặt trận bám trụ giành giật với địch từng tấc đất, ngôi nhà, có ngày cùng với bộ đội chủ lực đẩy lùi 18 đợt phản công của địch, quyết không cho địch cắm cờ "ba que" trên nóc Thành Cổ..."Tính ra đế quốc Mỹ đã ném xuống Thành Cổ Quảng Trị một khối lượng bom đạn có sức công phá gấp 7 lần quả bom nguyên tử ném xuống Hi ro shi ma (Nhật Bản) để chiếm lại Thành Cổ...(1)"Thành Cổ Quảng Trị mãi mãi tượng trưng cho "Gan vàng dạ ngọc" của quân dân Trị - Thiên - Huế và quân dân miền Nam nói chung".(2) Đồng chí Trần Bạch Đằng, Chủ tịch Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng miền Nam Việt Nam đã xúc cảm làm thơ: "Hễ có Việt Nam, có Cổ ThànhKết vòng hoa lửa, nối Khe Sanh Huân chương khó đủ, từng viên gạch Tấc đất, từng dây, mỗi lá cành"(2)Do trận địa bị ngập nước kéo dài, bọn ngụy quân được sự chi viện ồ ạt của đủ loại hỏa lực như M113, xe phun lửa, chất độc hóa học, đột kích rất mạnh, liên tục vào trận địa ta... "Chiều ngày 16-9-1972, địch cơ bản chiếm được Thành Cổ, quân ta phải rút khỏi thị xã vào tối ngày 16-9-1972".(1)Từ khi Mỹ - ngụy tuyên bố chấm dứt cuộc hành quân "Lam Sơn 72" đến tháng 01-1973, quân dân và thanh niên Quảng Trị tiếp tục được sự hỗ trợ đắc lực của bộ đội chủ lực, đã bẻ gãy các cuộc hành quân của địch, định tràn sang phía Bắc sông Thạch Hãn.Thắng lợi của quân dân và thanh niên Quảng Trị trong năm 1972 đã góp phần thực hiện quyết tâm chiến lược của Trung ương Đảng ta. Cùng với thắng lợi của cả nước, nổi bật vào cuối năm 1972, là quân dân và thanh niên Hà Nội đã đánh thắng cuộc tập kích chiến lược

bằng máy bay B52 của Mỹ, làm thất bại mưu đồ đàm phán trên thế mạnh của Mỹ, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Pa ri vào ngày 27-01-1973.2. Tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh tiếp tục xây dựng chủ nghĩa xã hội làm tròn nghĩa

vụ của hậu phương đối với chiến trường Quảng Trị (1968-1973).

Hưởng ứng lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng ủy khu vực họp, xác định lại vị trí của khu vực trong tình hình mới và ra Nghị quyết: "Khẩn trương tăng cường lực lượng chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu, phục vụ tiền tuyến là nhiệm vụ hàng đầu; đồng thời tranh thủ mọi thời cơ thuận lợi đẩy mạnh sản xuất, bồi dưỡng sức dân, xây dựng từng bước cơ sở vật chất kỹ thuật cần thiết nhằm đảm bảo cho nhu cầu trước mắt và tạo cơ sở cho nhiệm vụ lâu dài trên cơ sở củng cố không ngừng quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa để chủ động đối phó với địch trong bất cứ tình huống nào".Triển khai thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy, đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng vũ trang tích cực thực hiện chương trình huấn luyện quân sự; thanh niên dân quân tự vệ được tăng cường về cả số lượng (chiếm 38% tổng số dân có mặt tại khu vực) và chất lượng (78% tổng số đoàn viên, thanh niên lao động tham gia lực lượng dân quân tự vệ). Về phục vụ tiền tuyến, tính riêng năm 1969 tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh đã đóng góp 10.247 ngày công. Về phục vụ công tác chiến đấu tại chỗ: Đoàn viên, thanh niên đã đi đầu trong việc tu sửa 310km giao thông hào cũ, đào thêm 20km giao thông hào mới, nâng cấp 875 hầm chữ A, 1.655 hầm trú ẩn cá nhân...Ngày 2-9-1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần, đây là một tổn thất vô cùng to lớn của cả dân tộc Việt Nam. Người đã để lại di chúc thiêng liêng căn dặn đồng bào và chiến sĩ cả nước: "Dù khó khăn gian khổ đến mấy, nhân dân ta nhất định sẽ hoàn toàn thắng lợi. Đế quốc Mỹ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam Bắc nhất định sum họp một nhà".Tại buổi lễ truy điệu tổ chức ngày 7-9-1969, Ban Chấp hành Đảng bộ khu vực đã kêu gọi quân dân và thanh niên trong khu vực: "Biến đau thương thành hành động cách mạng, thi đua lập nhiều thành tích xuất sắc hơn nữa trên mọi mặt chiến đấu, sản xuất, phục vụ tiền tuyến, góp phần giải phóng quê hương, thống nhất đất nước, thực hiện thắng lợi trọn vẹn Di chúc thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh"(1).Thực hiện lời di chúc thiêng liêng của Bác Hồ, theo nguyện vọng tha thiết của thế hệ trẻ và theo đề nghị của Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra Nghị quyết cho Đoàn Thanh niên Lao động, Đội Thiếu niên và Đội Nhi đồng được mang tên Bác.- Đoàn Thanh niên Lao động Việt Nam đổi là: Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí

Minh.- Đội Thiếu niên Tiền phong Việt Nam đổi là: Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh.- Đội Nhi đồng Việt Nam đổi là: Đội Nhi đồng Hồ Chí Minh.- Đoàn ta mang tên Bác là vinh dự lớn lao, đồng thời là trách nhiệm rất nặng nề

trước vận mệnh của đất nước. Hội nghị lần thứ 23 của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh (khóa III) với niềm xúc động sâu sắc đã thiết tha kêu gọi toàn thể cán bộ, đoàn viên, thanh thiếu niên: “Hãy ra sức thi đua sẵn sàng chiến đấu, đẩy mạnh sản xuất, công tác và học tập. Chúng ta quyết học tập và làm theo 5 điều Bác dạy, rèn luyện lập trường tư tưởng, trau dồi đạo đức phẩm chất cách mạng, nâng cao trình độ về mọi mặt, phấn đấu trở thành lớp người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa "chuyên" như Bác Hồ đã dạy".(1)

- Hội nghị cũng kêu gọi các em thiếu niên, nhi đồng: "Hãy học tập và làm theo 5 điều Bác dạy, thi đua làm nghìn việc tốt, ra sức xây dựng Đội vững mạnh, phấn đấu trở thành cháu ngoan Bác Hồ"(2).

- Hưởng ứng lời kêu gọi của Đảng ủy khu vực (7-9-1969), thực hiện Nghị quyết của Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh, khu Đoàn khu vực Vĩnh Linh đã tổ chức đợt sinh hoạt chính trị tập trung sâu rộng về Bác Hồ trong đoàn viên và thanh niên, làm cho mọi người thấm nhuần công lao, sự nghiệp, đạo đức của Bác: Trải qua nửa thế kỷ đấu tranh oanh liệt, Đoàn ta và tuổi trẻ Việt Nam luôn luôn được sự quan tâm, chăm sóc và sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh.

- Đánh giá đúng đắn khả năng cách mạng to lớn của thanh niên, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm tổ chức, bồi dưỡng đoàn viên, thanh niên thành đội quân xung kích của cách mạng, lực lượng hậu bị của Đảng nhằm kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp của giai cấp và dân tộc. Từ "Bức thư tâm huyết" gửi thanh niên Việt Nam hồi đầu thế kỷ đến lời di chúc cuối cùng, Bác Hồ luôn giành cho thế hệ trẻ Việt Nam tình cảm thương yêu trìu mến và sự ân cần chăm sóc lớn lao.

- Được Đảng, Bác Hồ giáo dục và rèn luyện, các thế hệ thanh niên nước ta nói chung, của khu vực Vĩnh Linh - Quảng Trị nói riêng đã trưởng thành nhanh chóng và có những cống hiến xứng đáng. Bác Hồ và Đảng ta đã coi sự trưởng thành của lớp lớp thanh niên nước ta là một trong những thành quả vĩ đại của cách mạng, có quan hệ trực tiếp đến sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay và mai sau, làm cho Người khi còn sống: "Rất tự hào, sung sướng và thấy mình như trẻ lại". Vĩnh biệt chúng ta, Bác Hồ kính yêu đã để lại cho thanh thiếu niên và nhi đồng nước ta: "Muôn vàn tình thương yêu". Người đánh giá " Đoàn viên và thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ" và căn dặn: " Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết ".

- Đợt sinh hoạt chính trị đã thu hút hầu hết đoàn viên, thanh niên hoạt động trên các lĩnh vực: Chính trị, quân sự, kinh tế - xã hội tham gia, nhiều đoàn viên, thanh niên tự liên hệ bản thân, nói lên lòng biết ơn không bờ bến của mình đối với Bác, với Đảng. Phong trào đăng ký chương trình hành động cách mạng và kế hoạch tu dưỡng rèn luyện của cá nhân, của tập thể gửi Khu Đoàn, nguyện: "Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại". Khẩu hiệu đó đã trở thành hành động cụ thể, thân thiết và gần gũi nhất đối với mỗi đoàn viên và thanh niên.Trên mặt trận sản xuất nông nghiệp, đoàn viên, thanh niên chủ động nhận nhiệm vụ khó khăn nhất của hợp tác xã, đi đầu trong việc đưa khoa học kỹ thuật vào sản xuất, công tác thủy lợi, đi đầu trong phong trào khai hoang phục hóa, làm phân bón. Chi đoàn Tiên Cư (Vĩnh Sơn) nêu khẩu hiệu hành động: "Tuần trăng thủy lợi, giờ trưa bờ vùng". Trong vụ chiêm 1970, đoàn viên, thanh niên toàn khu vực đã lập 102 "Tổ gặt xung kích" với mức khoán 10 thước - công, anh chị em đã gặt đạt 1 sào 10 thước - công. Đoàn viên, thanh niên chú trọng sử dụng các loại xe cải tiến chở phân ra ruộng, chở lúa từ ruộng về sân hợp tác xã. Việc cấy lúa theo kỹ thuật mới được đoàn viên, thanh niên hăng hái tiếp thu và thực hiện. "Cánh đồng 5 tấn", "Khu màu chống Mỹ" do đoàn viên, thanh niên xây dựng và tự quản xuất hiện ở nhiều nơi.

- ở miền núi, đoàn viên, thanh niên ở các xã, bản bám nương rẫy, thực hiện định canh, tiến dần tới định cư, đã có tác dụng lôi cuốn ngày càng nhiều nông dân thực hiện. Góp phần khắc phục khó khăn, nâng cao đời sống nhân dân về vật chất, tinh thần.

- Đoàn viên, thanh niên trong các công trường, lâm trường, nông trường, xí nghiệp, trong các đơn vị thanh niên xung phong, các đơn vị hành chính đã phát huy mạnh mẽ vai trò tiên phong của Đoàn, đương đầu với khó khăn, đi đầu trong sản xuất, công tác. Thanh niên "Cơ khí Đăng Khoa" với phong trào "Hai mũi tiến công" đã vượt kế hoạch 123% (1970). Đoàn viên, thanh niên trong các ngành vật tư đã tích cực góp phần cùng đơn vị đáp ứng các yêu cầu đòi hỏi của các xí nghiệp, hợp tác xã, công trường, nông trường. Đoàn viên, thanh niên nông trường Quyết Thắng đã mở lớp đào tạo hàng chục nam nữ thanh niên trở thành công nhân thành thạo về

thu hoạch mủ cao su và hái tiêu, sấy chè. Đoàn viên, thanh niên ngành thương nghiệp cùng với đơn vị tổ chức phục vụ tốt đời sống nhân dân, cán bộ, bộ đội, chú ý cải tiến lề lối làm việc trong các cửa hàng lớn với hình thức mở các "Gian hàng thanh niên", "Quầy hàng thanh niên" ở nhiều nơi, tạo điều kiện cho nhân dân mua, bán. Đoàn viên trong chi đoàn máy kéo của Ty Nông nghiệp ngày đêm bám máy, bám đồng ruộng, nêu cao quyết tâm cày nhanh, giúp bà con nông dân cấy đúng thời vụ. Đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng vũ trang, bán vũ trang không ngừng nâng cao cảnh giác, giữ vững tư tưởng tiến công cách mạng, bám địa bàn chiến đấu, bám sát cơ sở, bảo vệ an toàn địa bàn trong mọi tình huống.

- Đi đôi với các mặt công tác nói trên, Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh và Hội Thanh niên Việt Nam khu vực Vĩnh Linh luôn chú ý công tác thiếu niên, nhi đồng. Hầu hết các chi đoàn tổ chức quán triệt Nghị quyết Hội nghị lần thứ V của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khóa III) nhằm làm cho mọi đoàn viên trong khu vực nhận thức đầy đủ hơn nữa trách nhiệm của Đoàn trong công tác đào tạo, giáo dục thiếu niên, nhi đồng... . Từ đó, việc giáo dục các em làm theo 5 điều Bác Hồ dạy được đẩy mạnh hơn trước. Số chi đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh làm tốt công tác thiếu niên, nhi đồng xuất hiện ngày càng nhiều, nổi lên có chi đoàn ở xã Vĩnh Lâm, Vĩnh Trung, Vĩnh Giang, Vĩnh Nam...

- Đoàn viên, thanh niên ở trường học luôn xác định đúng vị trí chiến đấu của mình làm đầu tàu trong phong trào "Hai tốt", kiên trì thực hiện nguyên lý và phương châm giáo dục của Đảng trong nhà trường xã hội chủ nghĩa. Đoàn đã đẩy mạnh giáo dục tư tưởng, bồi dưỡng lý tưởng cộng sản chủ nghĩa cho toàn thể đoàn viên, thanh niên, học sinh...

- Từ ngày 25-4 đến ngày 05-05-1970, Đảng ủy khu vực mở Hội nghị quán triệt Nghị quyết Trung ương 18 (khóa III). Hội nghị nhận định âm mưu địch đối với khu vực trong thời gian tới là: Bằng phi pháo, Mỹ - ngụy sẽ đánh phá ta có trọng điểm một cách ác liệt; bằng biệt kích, thám báo tập kích, nhất là tập kích bằng máy bay, đổ bộ bằng lực lượng nhỏ vào các trọng điểm do ta sơ hở, mất cảnh giác, tiến công bằng thủy, lục, không quân ra Vĩnh Linh, Quảng Bình...

- Từ nhận định đó, Hội nghị đề ra phương hướng nhiệm vụ: “Xây dựng tinh thần kiên trì và đẩy mạnh cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước đến thắng lợi hoàn toàn; thường xuyên nâng cao cảnh giác, tinh thần cách mạng tiến công...” Hội nghị nhấn mạnh: “Chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu, phục vụ tiền tuyến là nhiệm vụ hàng đầu; đồng thời tranh thủ thời cơ từng giờ từng ngày để sản xuất, nhất là sản xuất nông nghiệp, bảo vệ cơ sở vật chất hiện có để làm cơ sở cho nhiệm vụ chiến đấu thắng lợi”.

- Triển khai thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy, với tinh thần: "Chiến trường cần gì, hậu phương sẵn sàng đáp ứng", đoàn viên, thanh niên khu vực đã đóng góp hàng vạn ngày công phục vụ chiến dịch đường 9 - Nam Lào, góp phần làm tốt khâu hậu cần của các đơn vị bộ đội chủ lực đứng chân chuẩn bị chiến dịch. Thanh niên nông thôn đẩy mạnh sản xuất. Vụ Đông-Xuân 1970 - 1971 tăng 0,64% diện tích gieo trồng (so với Đông-Xuân 1969 - 1970). Tổng sản lượng lúa năm 1971 tăng 833 tấn so với năm 1970.

- Về giáo dục, mở thêm trường văn hóa tập trung, thường xuyên có 400 học viên là thanh niên dân quân, cán bộ thôn, xã theo học. Mặt khác, đảng viên, đoàn viên là giáo viên trong ngành giáo dục còn tranh thủ mở các lớp bổ túc văn hóa khắp các thôn, xã.

- Về y tế, toàn khu vực có 4 bệnh viện, hai bệnh xá, 23 trạm xá, 56 tổ y tế ở 56 hợp tác xã trong khu vực, cán bộ, bác sĩ, y sĩ, y tá, hộ sinh đều đang ở lứa tuổi hai mươi, tinh thần hăng hái phục vụ, nhiệt tình với nghề nghiệp, phục vụ bệnh nhân (trong đó có nhiều thương binh, bệnh binh ở chiến trường Trị Thiên ra điều trị) rất tận tụy, chu đáo.

- Trải qua phấn đấu, rèn luyện, nhiều đoàn viên, thanh niên trưởng thành mau chóng. Tính riêng năm 1970, toàn khu vực có 671 đoàn viên ưu tú được kết nạp đảng viên "Lớp Hồ Chí Minh".

- Ngày 08-11-1971, Đại hội đại biểu Đảng bộ khu vực Vĩnh Linh khai mạc. Sau khi đánh giá tình hình nhiệm kỳ qua, Đại hội đề ra phương hướng nhiệm kỳ 1972 - 1973, bàn các biện pháp tổng hợp nhằm đạt mục tiêu: 4 tấn thóc, 8 tấn sắn, 7 tấn khoai, 2 con lợn trên một hecta gieo trồng...”

- Ngày 14-11-1971, đại diện các tỉnh và khu vực Vĩnh Linh (của khu IV) họp Hội nghị Liên tịch, với nội dung bàn công tác tuyển quân, huy động lực lượng dân công phục vụ giao thông vận tải, công tác phòng không nhân dân, sẵn sàng chiến đấu, phục vụ chiến đấu.

- Tết Nguyên Đán (1971 - 1972) quân dân và thanh niên khu vực Vĩnh Linh vinh dự được đón Thủ tướng Phạm Văn Đồng vào thăm, chúc Tết. Đồng chí căn dặn: "Công việc sắp tới còn nặng nề, gian khổ, các đồng chí phải đào tạo lớp cán bộ trẻ có tài năng để đảm đương nhiệm vụ..."

- Đầu năm 1972, sau khi quán triệt tinh thần Nghị quyết Hội nghị thường vụ Quân khu ủy Quân khu IV, Thường vụ Đảng ủy khu vực họp bất thường ra Nghị quyết về một số nhiệm vụ đột xuất trước mắt gồm các nội dung: - Kiên quyết đập tan mọi cuộc phản kích của Mỹ - ngụy, bắn rơi tại chỗ nhiều máy bay, bắt gọn giặc lái, bắn cháy, bắn chìm nhiều tàu chiến địch.- Chuẩn bị về tư tưởng và tổ chức, cơ sở vật chất, công sự, trận địa để chiến đấu trong điều kiện địch liều lĩnh đánh ra khu vực Vĩnh Linh, Quảng Bình...- Chuyển mọi sinh hoạt của nhân dân trở lại thời chiến. Đặc biệt quan tâm và có trách nhiệm đầy đủ đối với bà con hai huyện Gio Linh, Cam Lộ... sơ tán ra với số lượng lớn từ 4 đến 5 vạn người, bằng cách huy động lực lượng đào hầm trú ẩn, phân tán nơi ăn, chỗ ở, quyết hạn chế mọi thiệt hại do bom đạn...”Mùa xuân năm 1972, ngoài việc tăng cường thực lực cho tiền tuyến, khu vực Vĩnh Linh khẩn trương chuẩn bị kế hoạch tác chiến theo mệnh lệnh của Quân khu IV, sẵn sàng đánh thắng cuộc chiến tranh phá hoại lần thứ hai của đế quốc Mỹ nếu chúng liều lĩnh gây lại.

- Tóm lại, thời kỳ này công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi khu vực Vĩnh Linh đạt được những kết quả tích cực sau đây:

Năm 1972 - Năm chiến đấu, phục vụ tiền tuyến cao nhất, đầy khó khăn, gian khổ nhưng lực lượng thanh niên Vĩnh Linh vẫn kiên định, vững vàng, sát cánh cùng Đảng bộ, quân, dân khu vực xung kích trên mặt trận chiến đấu, phục vụ chiến đấu, giữ vững sản xuất.Trong chiến dịch giải phóng Quảng Trị, thanh niên Vĩnh Linh từ nông thôn đến thành thị, thị trấn, miền biển, miền núi, cơ quan, xí nghiệp... đã dấy lên cao trào phục vụ tiền tuyến hết sức sôi nổi. Cấp trên điều đi ít, thanh niên xin đi nhiều hơn. Lớp trước chưa về, lớp sau đã xin ra trận, người ở hậu phương sẵn sàng làm thêm việc, thay việc cho người ra đi. ở đâu cũng nêu quyết tâm “Đảm bảo số lượng, vượt thời gian, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ”. Trong năm thanh niên đã đóng góp 300.000 ngày công phục vụ tiền tuyến, cùng Đảng bộ và nhân dân đón tiếp, giúp đỡ gần 8 vạn bà con Quảng Trị sơ tán ra Vĩnh Linh với tình nghĩa ruột thịt sâu đậm.

Sau ngày Hiệp định Paris ký kết, với tư thế của người chiến thắng, thanh niên đã chuyển phong trào “3 sẵn sàng” vào nhiệm vụ khôi phục và phát triển kinh tế, văn hóa, hàn gắn vết thương chiến tranh. Phong trào làm thủy lợi, kiến thiết lại đồng ruộng phát triển mạnh mẽ, đã có nhiều chi đoàn, xã đoàn ra quân sôi nổi, có biện pháp tổ chức tốt như xã đoàn Vĩnh Thủy, Vĩnh Lâm, Vĩnh Long, Vĩnh Sơn, Vĩnh Nam, Vĩnh Giang, chi đoàn Hiền Lương - Vĩnh Thành. Trong chiến dịch thủy lợi “Đất thép ra quân Đông-Xuân thắng lợi”, hàng ngàn thanh niên nam nữ đã có mặt trên 15 công trình thủy lợi của khu vực, đào đắp trên 17 vạn mét khối đất. Tiêu biểu là kiện tướng Nguyễn Văn Tuyết, năng suất đào đắp mỗi ngày từ 15-17m3, được ủy ban hành chính khu vực khen thưởng.Thanh niên trong các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, lâm trường, nông trường...

nêu cao tinh thần tự lực cánh sinh, nhanh chóng ổn định nơi ăn chốn ở, đẩy mạnh sản xuất. Các hình thức hoạt động phổ biến là xe thanh niên, máy thanh niên, vườn cây thanh niên, phân xưởng thanh niên. Một số cơ sở Đoàn và đoàn viên thanh niên trong các xí nghiệp đã thể hiện phong cách lao động mới, nêu cao ý thức làm chủ, thực sự là lực lượng nòng cốt trong phong trào thi đua lao động sản xuất như: Xí nghiệp cơ khí nông cụ, Xí nghiệp Lê Thế Hiếu, Nông trường Quyết Thắng. Tiêu biểu có Trần Đức Thưởng ở tổ đúc - Xí nghiệp cơ khí có nhiều sáng kiến cải tiến kỹ thuật, góp phần sản xuất mặt hàng mới, làm lợi cho đơn vị hàng nghìn đồng. Đào Thị Hòa ở lâm trường trồng rừng biết quản lý và tổ chức sản xuất sáng tạo luôn vượt mức kế hoạch.

Về tổ chức: Lực lượng thanh niên toàn khu vực là 13.000, trong đó có 9.000 đoàn viên. Sau đại hội Khu Đoàn lần thứ IV, các tổ chức Đoàn đều được kiện toàn.Trong hai năm 1972-1973, Đoàn đã đào tạo bồi dưỡng được 350 cán bộ cho Đảng, trong đó có 72 đồng chí đảng ủy viên cơ sở, 95 đồng chí ủy viên chi bộ. Tỷ lệ cán bộ trẻ trong các cơ quan chính quyền các cấp chiếm 30%, trong cơ quan quản lý kinh tế là 30%, cơ quan quân sự 65%. Đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật gồm có 200 người có trình độ đại học, 500 người có trình độ sơ, trung cấp chiếm tỷ lệ 75%, 196 đồng chí đoàn viên được kết nạp Đảng chiếm tỷ lệ 97% đảng viên mới.

IV. Cùng cả tỉnh, cả nước tiến lên giải phóng hoàn toàn quảng trị, thống nhất tổ quốc (1973-1975)

Sau khi ký Hiệp định Pari về Việt Nam, mặc dù phải rút hết quân Mỹ và quân các nước phụ thuộc ra khỏi miền Nam Việt Nam vào ngày 29-3-1973, nhưng Oasinhtơn vẫn tiếp tục âm mưu dùng ngụy quân, ngụy quyền Sài Gòn làm công cụ để thực hiện chủ nghĩa thực dân mới ở miền Nam, biến miền Nam thành một “quốc gia” thân Mỹ mà thực chất vẫn là thuộc địa kiểu mới của Mỹ.

Từ sau ngày Hiệp định Pari có hiệu lực, Đảng ta đã dự kiến hai khả năng: Hoặc là hoà bình được duy trì, Hiệp định được thực hiện từng bước, phong trào cách mạng miền Nam có điều kiện phát triển những bước mới hoặc là chiến tranh sẽ tiếp tục, Đảng ta cho rằng đã rút quân về nước, quân Mỹ khó quay trở lại và nếu có thì chỉ có thể dùng không quân, hải quân để cứu nguy. Ta ra sức tranh thủ khả năng một và chuẩn bị sẵn sàng đối phó với khả năng hai.

1. Tuổi trẻ Quảng Trị tiếp tục tiến lên giải phóng phần đất còn lại, góp phần giải phóng miền Nam vào ngày 30-4-1975.

Hưởng ứng Lời kêu gọi của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Lời kêu gọi của ủy ban Trung ương Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam nhân dịp Hiệp định Pari về việc chấm dứt chiến tranh, lập lại hoà bình ở Việt Nam được ký kết ngày 27-01-1973, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp của Tỉnh ủy, ủy ban Nhân dân Cách mạng tỉnh Quảng Trị, Tỉnh Đoàn Nhân dân Cách mạng tỉnh và Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng tỉnh Quảng Trị đã tổ chức học tập tình hình và nhiệm vụ mới trong tuổi trẻ, nhằm làm cho mọi đoàn viên, thanh niên hiểu rõ trong giai đoạn cách mạng mới: Quân dân và thanh niên Quảng Trị phải làm hai nhiệm vụ chiến lược cách mạng: “Tiếp tục cuộc đấu tranh cách mạng trong vùng địch tạm chiếm; xây dựng vùng giải phóng và căn cứ địa miền núi vững mạnh về mọi mặt”.Hai nhiệm vụ chiến lược cách mạng đó có mối quan hệ khăng khít, hỗ trợ lẫn nhau và cùng nhau phục vụ cho mục đích chung là giải phóng, thu hồi phần đất phần dân còn lại của quê hương, góp phần tích cực cùng toàn miền và cả nước đấu tranh đưa cách mạng miền Nam tiến lên, hoàn thành chiến lược cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân trong cả nước...”. Trong đợt học tập, xã Đoàn ở các xã, nhất là các xã dọc tuyến tiếp xúc giữa ta và địch đã tổ chức cho đoàn viên, thanh niên tìm hiểu về pháp lý của Hiệp định Pa ri một cách đầy đủ...Sau đợt học tập, theo sự hướng dẫn của cán bộ binh vận tỉnh, đoàn viên, thanh niên ở các vùng tiếp giáp đã dùng nhiều hình thức phong phú, đa dạng như dùng loa kêu gọi, tiếp xúc trực tiếp với binh lính, sĩ quan ngụy ở các chốt, ở các “Nhà hoà hợp”...

Bất kỳ ở đâu, làm việc gì, cán bộ, đoàn viên, thanh niên Quảng Trị luôn luôn tuyên truyền, phổ biến nội dung Hiệp định Pa ri, chính sách 10 điểm của Chính phủ Cách mạng Lâm thời cộng hoà miền Nam Việt Nam đối với binh lính, sĩ quan quân đội Sài Gòn, nhất là nói rõ thắng lợi to lớn của cách mạng, thất bại thảm hại của đế quốc Mỹ, đặc biệt nói rõ chính sách hoà hợp dân tộc của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam, khuyên họ tìm gặp cán bộ, bộ đội giải phóng để bàn việc hoà hợp, thực hiện hoà giải dân tộc.Cùng trong thời gian từ khi Hiệp định Pa ri có hiệu lực, tuổi trẻ Quảng Trị đã “Biến chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong chiến đấu thành quyết tâm vượt mọi khó khăn, đẩy mạnh hơn bao giờ hết sự nghiệp khôi phục sản xuất, xây dựng cuộc sống”. Tính trong 3 tháng (từ tháng 2 đến tháng 4-1973), ở Triệu Phong: Đoàn viên, thanh niên đã đóng góp 25.467 công lao động để xây dựng lại quê hương. Đại đội “Thanh niên tình nguyện xây dựng lại quê hương” của huyện đã san lấp hàng trăm hố bom, hố đạn để làm lại 2 con đường trong huyện dài 8km (rộng 4m); nạo vét một khúc sông, khôi phục một chợ; thanh niên các xã trong huyện đã tu sửa 28km đường làng, xây dựng 46 lớp học, 12 trạm xá xã, làm 16 nhà (trụ sở của UBND xã), san lấp 236 hố bom, dựng 102 trạm tin, 42 cổng chào, làm và tu sửa 302 bến tắm, giếng nước, giúp đỡ các gia đình chính sách, neo đơn nhanh chóng làm lại nhà ở (sau khi đi sơ tán về). ở Gio Linh, thành lập “Đội thanh niên tình nguyện xây dựng quê hương” gồm 200 đoàn viên, thanh niên với nhiệm vụ cấp thiết là khôi phục lại đồng muối. Thanh niên xã Gio Lễ trong 4 ngày đào đắp một con mương dẫn nước dài hơn 1000m; thanh niên xã Gio Hải dựng xong 1 trạm xá và 1 nhà hộ sinh, 130 hội viên thanh niên giải phóng xã Gio Hà đã đóng góp 1.317 công, đào được 2.064m hào giao thông, 4.027 hầm chữ A và hầm cá nhân, tổ chức lên rừng lấy vật liệu về làm trạm xá xã, xây dựng trường tiểu học xã, làm 1446 hố xí, 170 nhà tắm. Ngoài ra, họ còn thành lập 5 đội văn nghệ nghiệp dư của thôn và xã. Qua thử thách, 28 thanh niên được kết nạp vào Đoàn (trong đó có 12 thanh niên trước đây ở trong phòng vệ dân sự); thanh niên Trung Giang làm một trường cấp I; thanh niên Trung Hải đắp 1 con đê ngăn nước mặn dài gần 2000m. ở Cam Lộ, thanh niên đóng góp 640 công sửa đập, mương dẫn nước, huy động lực lượng thanh niên cùng với các tầng lớp khác trồng các loại rau xanh cung cấp cho Đông Hà... Thanh niên thị xã Quảng Trị ở nơi sơ tán đã làm 25 nhà ở, tu sửa và làm mới 10 lán, 35 hầm chữ A, đóng góp 920 công giúp dân sửa chữa nhà ở, xây dựng kho, chuyển hàng, dựng trường học, trạm xá, nhà vệ sinh, khôi phục chợ Đông Hà, trồng 3 mẫu rau màu. Đoàn viên, thanh niên ở Ty Công an tỉnh trong 8 ngày đã góp 70 công để làm 1 trường tiểu học (3 lớp). Đoàn viên, thanh niên ở Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh tích cực tham gia xây dựng các công trình: Thư viện thanh niên, sân vận động thanh niên, vườn cây thanh niên, cầu thanh niên, đặt máy phát điện ánh sáng 26-3.ở miền núi, sau khi được truyền đạt Nghị quyết Khu ủy Trị - Thiên - Huế “Về xây dựng miền núi”, với khí thế cách mạng dấy lên sôi nổi chưa từng có sau gần 20 năm chiến tranh, lại được sự quan tâm thăm hỏi, giúp đỡ chi viện của Trung ương, của các tỉnh phía Bắc, đoàn viên, thanh niên các huyện: Nam Hướng Hoá, Bắc Hướng Hoá đã nỗ lực tập trung xây dựng và bảo vệ miền núi. Ngoài chức năng chiến đấu, sẵn sàng chiến đấu, tuổi trẻ trong các lực lượng vũ trang (kể cả lực lượng du kích xã) còn tích cực tham gia xây dựng làng bản, nòng cốt trong lao động sản xuất lương thực, thực phẩm, đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, chăn nuôi, đẩy mạnh phong trào bảo vệ trị an trong nội địa và trên tuyến biên giới Việt - Lào dài 206km....Từ chỗ bắt đầu khôi phục và xây dựng cuộc sống (khi Hiệp định Pa ri có hiệu lực) hầu như chỉ với hai bàn tay trắng, cả vùng đồng bằng Quảng Trị chỉ còn 2 xóm ít bị tàn phá ở làng Nghĩa An và làng Hà Thượng, còn tất cả đều bị hủy diệt từ 80 - 90%, ở khu vực Đông Hà bị hủy diệt 100%, trong điều kiện vật liệu ở địa phương chưa có gì; song với tinh thần cách mạng tấn công, phát huy ý chí tự lực tự cường của quân dân và thanh niên Quảng Trị, nên chỉ sau một thời gian ngắn vài ba tháng toàn thể các hộ gia đình với gần 13 vạn dân đều có nhà cửa để ở (tuy chưa to đẹp, kiên cố), nhanh chóng ổn định cuộc sống, công tác an ninh, quốc phòng được giữ vững, đủ sức bảo vệ vùng giải phóng, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu hành động lấn chiếm và

phá hoại của địch từ nhiều phía, nhất là các tuyến tiếp giáp giữa ta và địch và ở vùng biển.Ngày 1-7-1973, tại vùng căn cứ Tây Ninh, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Việt Nam lần thứ II khai mạc. Tại Đại hội, Đoàn và Đội vinh dự được mang tên Bác Hồ vĩ đại. Đại hội phát động phong trào “Ba xung phong gìn giữ hoà bình”...Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Hồ Chí Minh lần thứ II, Tỉnh Đoàn và Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng tỉnh Quảng Trị chủ trương phát động thanh niên tham gia phong trào “Ba xung phong gìn giữ hoà bình” với nội dung: “Xung phong đấu tranh chính trị; xung phong xây dựng lực lượng vũ trang; xung phong xây dựng vùng giải phóng và căn cứ địa cách mạng”(1).Nhận rõ vai trò rường cột bảo vệ hoà bình, bảo vệ quê hương, đoàn viên, thanh niên khắp nơi trong tỉnh đã hăng hái tình nguyện tòng quân nhập ngũ. Chẳng hạn như ở Hải Lăng, trong đợt tuyển quân năm 1973, các xã trong huyện đều đạt và vượt chỉ tiêu quân số, số thanh niên chưa được tòng quân đều tham gia lực lượng dân quân du kích. Hưởng ứng phong trào thi đua “Ba nhanh” của Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh phát động, toàn huyện có 45 nữ thanh niên đăng ký vào du kích, 39 nữ thanh niên tham gia học y tá, hộ sinh, 14 nữ thanh niên tham gia công tác thôn, xã...Về thiếu nhi, nhi đồng: Sau ngày Hiệp định Pa ri có hiệu lực, các em thiếu nhi có điều kiện thuận lợi để phát triển tổ chức và hoạt động. Các đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh ở xã, ở địa phương, nhất là ở các trường cấp I đã phát động phong trào “Vâng lời Bác Hồ dạy, em làm việc tốt xây dựng quê hương”(1). Qua phong trào này, các em được tổ chức học tập gương người tốt, việc tốt, lịch sử truyền thống của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.Kết quả của phong trào đã có tác dụng giáo dục và đưa lại hiệu quả tốt trong thiếu nhi. Chẳng hạn, ở Gio Linh: Các đội viên Nguyễn Xuân Thành, Nguyễn Thị Gia, Hoàng Văn Yêm, Trương Khắc ái... đã có tinh thần đoàn kết, thương yêu giúp đỡ bạn trong học tập, các môn học của các em đều đạt điểm 9, điểm 10. ở Triệu Phong, việc làm vệ sinh đường sá, trường học, giếng nước vào chiều thứ bảy hàng tuần đã thành nề nếp trong các đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Các em thường tổ chức lao động tập thể, lấy tiền mua sách vở, giúp đỡ các bạn có hoàn cảnh gia đình khó khăn, túng thiếu. ở Hải Lăng, qua phong trào này, các xã Hải Thượng, Hải Quế, Hải Quy, Hải Tân, Hải Phú, Hải Trường đã kết nạp 100% các em vào Đội. Thiếu nhi Hải Thiện trong 5 đêm liền đã diệt được 1593 con chuột. Phong trào tập thể dục buổi sáng đã trở thành nề nếp của thiếu nhi ở xã phường, nổi nhất là ở xã Hải Thượng.Để hoạt động hè có kết quả, Tỉnh Đoàn và Ty giáo dục Quảng Trị đã họp Hội nghị liên tịch vào ngày 06-7-1973, bàn kế hoạch hoạt động hè của thiếu niên, học sinh. Hội nghị nhất trí lấy tên “Vui hè đại thắng”, với nội dung: “Vui chơi, ôn tập, rèn luyện thân thể, giúp đỡ gia đình và tham gia công tác xã hội, giáo dục 5 điều Bác Hồ dạy cho các em một cách thiết thực, kịp thời biểu dương, khen thưởng các em đạt thành tích xuất sắc”.Để chuẩn bị cho kế hoạch sản xuất Đông - Xuân sắp tới, ngày 10-8-1973, ủy ban Nhân dân Cách mạng tỉnh ra Chỉ thị mở: “Chiến dịch khai hoang”.Hưởng ứng chiến dịch khai hoang, hàng vạn đoàn viên, thanh niên cùng các tầng lớp khác tiến quân vào chiến dịch khai hoang, đông nhất là ở cánh đồng Dốc Miếu (vùng trọng điểm của tỉnh).Để phục vụ sự chỉ đạo của tỉnh, trong năm 1973, ngành giao thông, bưu điện tỉnh đã thành lập đơn vị thanh niên xung phong với biệt danh 2516. Khi mới thành lập, đội gặp nhiều khó khăn do hậu quả nặng nề của chiến tranh, phương tiện làm việc và vật liệu thiếu. Nhưng với tinh thần cách mạng tiến công của mỗi cán bộ, đoàn viên, thanh niên, nhờ đơn vị có tổ chức chặt chẽ, quản lý tốt nhân lực, biết sắp xếp, bố trí công tác phù hợp từng người, cụ thể cho từng bộ phận nên đã phát huy được sức mạnh tập thể, tận dụng được mọi lực lượng và trong năm 1973, đội 2516 đã lập được nhiều thành tích. Nổi bật là ngay sau 3 giờ ngừng bắn (tức sau 3 giờ Hiệp định Pari có hiệu lực) trên một đoạn đường dài hàng chục km đầy hố bom, hố pháo mà

anh chị em đoàn viên, thanh niên đã giải quyết thông đường kịp thời phục vụ sự chỉ đạo của tỉnh...Ngoài việc góp phần ổn định cuộc sống của nhân dân, khôi phục phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng, đội thanh niên xung phong 2.516 cùng với hàng trăm đoàn viên, thanh niên là cán bộ công nhân viên trong ngành giao thông bưu điện tỉnh còn phục vụ tốt mọi hoạt động của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam có trụ sở đóng tại thị trấn Cam Lộ từ tháng 6-1973.ở phía trước (vùng địch chiếm đóng): Trải qua chiến tranh, nhất là qua các đợt phản kích tái chiến của Mỹ - ngụy trong năm 1972, toàn bộ làng mạc, phố xá bị san bằng, không nhà, không có dân, chỉ có sĩ quan, binh lính của 40 tiểu đoàn bộ binh, thiết giáp, pháo binh thuộc 2 sư đoàn dù, thủy quân lục chiến, 50 đại đội bảo an của tiểu khu quân sự Quảng Trị và 4 chi khu quân sự: Triệu Phong, Hải Lăng, Mai Lĩnh, Cam Lộ; mỗi xã có một phân chi khu và cục cảnh sát. Ngoài các lực lượng trên, ở phía trước lúc này còn có hàng ngàn tên gián điệp, biệt kích, đảng phái phản động lén lút hoạt động. Toàn bộ nhân dân bị dồn ép bốc hết vào các tỉnh phía Nam nay trở về đều bị cưỡng ép vào các khu tập trung. Những gia đình có quê ở vùng giải phóng Gio Linh, Cam Lộ, Hướng Hoá... bị địch cưỡng bức sống trong các khu tập trung dọc theo quốc lộ I (từ xã Hải Phú - quận Mai Lĩnh đến cây số 23 Phong Điền), có một số gia đình chúng cho vào khu tập trung Nam huyện Phú Lộc (Thừa Thiên). Những gia đình thuộc địa phương Hải Lăng và 5 xã của Triệu Phong như: Triệu Lăng, Triệu Vân, Triệu Sơn, Triệu Tài, Triệu Trung, bị chúng bắt ép vào sống trong các quy khu theo thế tập trung dọc tỉnh lộ 68, đường từ Diên Sanh đi Mỹ Thủy. Nhân dân thị xã Quảng Trị bị chúng dồn ở tập trung trên các bãi cát trắng, xung quanh tỉnh lỵ (mới thành lập) của ngụy quyền tỉnh Quảng Trị tại Diên Sanh, xã Hải Thọ (Hải Lăng). Đồng bào vạn đò An Thành, Trọng Đức, Cư Xuân, Gia Độ, Đông Hà trước đây ở rải rác trên các con sông: Thạch Hãn, Hiếu, Nhùng, nay bị dồn ở tập trung trên một đoạn của sông Mỹ Chánh...Để kiểm soát, bọn nguỵ quyền Sài Gòn bắt nhân dân vào các tổ chức phản động do chúng lập ra như “Thanh niên, Thiếu nhi chống cộng”, “Phụ nữ”, “Liên gia”, “Tổ hợp”. Hầu hết thanh niên mới lớn lên đều bị chúng bắt lính. Thực hiện “quân sự hoá” và “cảnh sát hoá” bộ máy nguỵ quyền cơ sở.Tháng 10-1973, bộ phận “phía trước” của Tỉnh ủy đã mở Hội nghị kiểm điểm tình hình vừa qua, chỉ rõ: Địch ra sức tăng cường và củng cố tuyến phòng ngự giáp ranh Hải Lăng bằng nhiều tầng, nhiều lớp. Chúng bố trí lại lực lượng, củng cố công sự, tìm sơ hở của ta để lấn chiếm đất đai, chúng chốt chặn các ngả đường đi lại, lên, về của ta, xây dựng công sự ở các điểm cao, cho máy bay do thám, tung biệt kích, thám báo vào vùng giải phóng, đẩy mạnh chiến tranh tâm lý...Trên cơ sở đó, Hội nghị đề ra nhiệm vụ hoạt động: ở vùng giáp ranh, bộ đội địa phương, thanh niên du kích phối hợp với bộ đội chủ lực bảo vệ vùng giải phóng; ở đồng bằng (vùng địch đóng chiếm) hoạt động của ta phải bảo đảm bí mật, hợp pháp, để móc nối cơ sở, tránh lộ liễu, nóng vội, chủ quan.Sau Hội nghị, lực lượng vào hoạt động “phía trước” được tăng cường. Trong hoàn cảnh bị địch phong toả, kiểm soát gắt, các chiến sĩ trẻ trong các đội biệt động cùng với cán bộ huyện, xã thay nhau bám cơ sở hoạt động nên đã móc nối được với một số thanh niên ở 14 xã trên 19 xã(1) (ở vùng sâu).Tháng 3-1974, sau khi quán triệt Hội nghị Trung ương 21 (họp tháng 7-1973), Hội nghị Tỉnh ủy Quảng Trị ra Nghị quyết đối với phía trước là: “Đẩy mạnh phong trào đấu tranh của quần chúng ở vùng địch kiểm soát cả ở nông thôn và đô thị, nhằm chống phá các kế hoạch “bình định” của địch, từng bước phá lỏng, phá rã ách kìm kẹp của địch, ra sức giành và giữ dân, giành quyền làm chủ. Tích cực khôi phục và phát triển lực lượng cách mạng, từng bước làm thay đổi so sánh lực lượng tại chỗ, giành và giữ quyền làm chủ ở giáp ranh, tạo điều kiện cơ bản để cùng với mọi lực lượng cách mạng ở vùng giải phóng phối hợp tấn công địch, đưa phong trào ở vùng địch kiểm soát tiến lên, phối hợp đắc lực với chiến trường toàn khu Trị - Thiên - Huế”(1).

Thực hiện Nghị quyết Tỉnh ủy “Về phía trước”, nhiều đoàn viên, thanh niên ở các chi đoàn cơ sở thuộc vùng giải phóng đã chuẩn bị tư tưởng sẵn sàng đón nhận nhiệm vụ được vinh dự vào hoạt động ở phía trước. Thị ủy thị xã Quảng Trị cũng như Huyện ủy của các huyện: Triệu Phong, Hải Lăng, Cam Lộ, Gio Linh đều tăng cường cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên vào “Phía trước” với nhiệm vụ tìm cách móc nối, xây dựng lực lượng cách mạng, trong đó một số đoàn viên, thanh niên đột nhập vào các “Khu tập trung dân” của địch, vũ trang tuyên truyền, tiếp xúc với nhiều thanh niên và các tầng lớp khác để tìm hiểu tình hình, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Mặt trận, nói rõ cuộc sống độc lập, tự do của nhân dân ở vùng giải phóng...ở giáp ranh Hải Lăng, bộ đội địa phương phối hợp với các tổ thanh niên du kích tổ chức tiêu diệt, tiêu hao địch (khi chúng đi lẻ), hạn chế sự lùng sục của bọn lính đóng ở các chốt, tạo được thế đứng xen kẽ với địch, mở hành lang đi lại của ta, tạo điều kiện cho các đội công tác của xã và các đội biệt động hoạt động....ở vùng giải phóng, từ khi trụ sở của Chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam chính thức đi vào hoạt động, thanh niên cùng với các tầng lớp ở tỉnh Quảng Trị vinh dự được đón các đoàn khách trong nước và quốc tế đến thăm vùng giải phóng miền Nam Việt Nam, đặc biệt trong đó có đoàn đại biểu Đảng Cộng sản và Chính phủ cách mạng Cu Ba do đồng chí Phiđencátxtrô dẫn đầu, đoàn đại biểu Đảng Cộng sản Pháp do Tổng Bí thư Gióocgiơ Mácse dẫn đầu. Trong dịp kỷ niệm lần thứ 43 ngày thành lập Đoàn (26-3-1931 - 26-3-1974), tuổi trẻ Quảng Trị lần đầu tiên được vinh dự tổ chức đón đoàn đại biểu Liên đoàn Thanh niên Dân chủ Thế giới và Hội Liên hiệp Sinh viên Quốc tế đến thăm vùng giải phóng Quảng Trị. Đoàn gồm có: Alanhtêrudơ (Pháp) Tổng Thư ký Liên đoàn Thanh niên Dân chủ Thế giới, Coócnilốp (Liên Xô) Phó Chủ tịch Liên đoàn; Taccuxaghi (Nhật), ủy viên Ban Thường vụ Liên đoàn; Tre-xman (Mỹ) ủy viên ban Thường vụ Liên đoàn; Đu-san-un-sác (Tiệp Khắc) - Chủ tịch Hội Liên hiệp sinh viên quốc tế; Mighen Phulatít (Chi Lê) - Phó Chủ tịch Hội; Labêét (Irắc) - Phó Chủ tịch Hội và Patơrích Bắccờlây (ái Nhĩ Lan) đại diện sinh viên.Chiều 23-3-1974, hàng ngàn đoàn viên, thanh niên, học sinh thị xã Đông Hà đã họp mít tinh chào mừng Đoàn đại biểu Liên đoàn Thanh niên Dân chủ Thế giới và Hội Liên hiệp Sinh viên Quốc tế. Sau đó, đoàn đã đi thăm một số nơi trong tỉnh. Đến đâu, đoàn cũng được chứng kiến sự tàn phá của bom đạn Mỹ; đồng thời khâm phục tinh thần lao động quên mình của quân dân và thanh niên vùng giải phóng Quảng Trị đang ngày đêm tập trung khắc phục hậu quả chiến tranh hết sức nặng nề để xây dựng lại quê hương, đất nước.Để có đội ngũ làm công tác tổ chức giáo dục, bồi dưỡng thiếu niên, nhi đồng, trong tháng 4-1974, Tỉnh Đoàn đã mở lớp đào tạo cán bộ phụ trách. Lớp học có 59 học viên đều là nam nữ thanh niên tiên tiến của 6 huyện, thị trong tỉnh. Trong thời gian 1 tháng, lớp học đã tập trung vào các nội dung: Tình hình và nhiệm vụ chung của tỉnh, công tác thiếu nhi; phần nghiệp vụ: Nghiên cứu nội dung 5 bài cơ bản về công tác thiếu nhi của Trung ương Đoàn và bài nâng cao trách nhiệm của người cán bộ phụ trách... Ngoài ra, anh chị học viên còn tập được một bài thể dục múa kiếm, một điệu múa tập thể cho thiếu niên và một số bài hát cách mạng...Bên cạnh việc củng cố tổ chức Đoàn, Hội, Đội và phát động phong trào thanh niên xung kích khắc phục hậu quả chiến tranh, xây dựng cuộc sống mới, củng cố hệ thống cán bộ Đoàn, phụ trách Đội thiếu niên, Ban Chấp hành tỉnh Đoàn Quảng Trị đã sớm đề xuất và tổ chức Đại hội Thiếu nhi thành đồng Quảng Trị vào năm 1974 tại Gio Linh, Quảng Trị. Đây là Đại hội biểu dương thành tích của lứa tuổi măng non toàn tỉnh, một hoạt động có ý nghĩa đối với phong trào thiếu niên miền Nam. Qua bản báo cáo của anh Thuận An đọc trước Đại hội, các đại biểu thiếu nhi càng phấn khởi trước những chiến công vẻ vang, những thành tích xuất sắc của mình trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cũng như trong học tập và tham gia cuộc sống mới sau ngày giải phóng. Nhiều em thiếu nhi xuất sắc được biểu dương và báo cáo thành tích tại Đại hội. Em Hồ Pôi - 14 tuổi dân tộc Pa Cô, một mình với 3 phát CKC đã bắn rơi một máy bay trực thăng của Mỹ. Em Mai Văn Hải, 9 tuổi một mình đã tiêu diệt 1 trung úy ngụy ác ôn giữa ban ngày. Đội thiếu niên xã Triệu Vân (Triệu Phong) đánh

250 trận diệt 400 địch, trong đó có 14 tên Mỹ, đốt cháy 13 xe tăng. Nhiều thiếu nhi làm hậu cần, giao liên, che giấu cán bộ, giúp đỡ gia đình thương binh, liệt sĩ, tăng gia sản xuất... Trong chiến đấu đã vậy, trong học tập, các em càng thể hiện lòng kiên trì say mê cao độ. Nhiều em học giỏi như em Nguyễn Văn Đăng bị cụt cả hai tay và học đều mỗi năm mỗi lớp... Thành tích của tuổi măng non Quảng Trị rất to lớn, các em thật xứng đáng với lời khen ngợi của Bác Hồ: “Đồng bào miền Nam ta rất anh hùng, thiếu nhi miền Nam ta cũng rất anh hùng”. Một điều hết sức vinh dự cho Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị tại Đại hội này là được đón nhận Huân chương Độc lập hạng Nhì do Đảng và Nhà nước ta trao tặng, vì đã có thành tích xuất sắc trong kháng chiến và xây dựng cuộc sống mới. Đại hội cũng vinh dự được đón Đoàn đại biểu thanh niên Thủ đô vào dự và tham gia các hoạt động giao lưu với thiếu nhi Quảng Trị. Tổ chức thành công Đại hội thiếu nhi thành đồng Quảng Trị là một biểu hiện sống động sức sống của phong trào thanh thiếu nhi toàn tỉnh của các cấp bộ Đoàn dưới sự lãnh đạo của Đảng, đó cũng là bài học quý báu để tổ chức Đoàn, Đội tiếp tục đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước trong thanh thiếu nhi trong thời kỳ mới.

Thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương Đảng (khoá 3) lần thứ 21: “Miền Bắc vừa sẵn sàng chiến đấu, vừa tăng cường sức người, sức của vào miền Nam hơn bất kỳ thời gian nào trước đó”(1). ở miền Nam đã và đang diễn ra cuộc chiến tranh cách mạng của ta chống lại cuộc chiến tranh “Việt Nam hoá” sau Hiệp định Pa ri của Mỹ do ngụy tiến hành, ta ngày càng mạnh hẳn lên, ngụy càng suy yếu rõ rệt, nước Mỹ đang khủng hoảng nội bộ nghiêm trọng”(2). Trước tình hình đó “tháng 7-1974, Tổng Bí thư Lê Duẩn trực tiếp hướng dẫn Bộ Tổng Tham mưu khởi thảo kế hoạch chiến lược giải phóng miền Nam. Tiếp đó, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương... họp Hội nghị thống nhất quyết tâm chiến lược và thông qua kế hoạch chiến lược giải phóng miền Nam”(3).Từ ngày 16 đến ngày 21-12-1974, Tỉnh ủy Quảng Trị họp, dưới sự chủ toạ của đồng chí Lê Hành, Khu ủy viên Khu ủy Trị - Thiên - Huế, Bí thư Tỉnh ủy. Sau khi tiếp thu “Quyết tâm chiến lược” của Bộ Chính trị và Nghị quyết Khu ủy, Hội nghị Tỉnh ủy ra Nghị quyết: Quyết tâm phá từng mảng tuyến ngăn chặn chia vùng của địch, giành và giữ dân, giải phóng đại bộ phận nông thôn đồng bằng còn bị địch kiểm soát. Hội nghị xác định đó là nhiệm vụ trung tâm, tiếp tục xây dựng vùng giải phóng Quảng Trị là rất quan trọng.Triển khai Nghị quyết Tỉnh ủy, Thường vụ Tỉnh ủy chủ trương mở đợt sinh hoạt chính trị học tập tình hình nhiệm vụ mới trong toàn thể cán bộ, đảng viên, đoàn viên, thanh niên.Sau đợt sinh hoạt chính trị, 7.200 đoàn viên và gần 2 vạn hội viên Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng tỉnh đều hồ hởi phấn khởi nhận bất kỳ nhiệm vụ gì, trước mắt với nguyện vọng là được trực tiếp chiến đấu, phục vụ chiến đấu ở “Phía trước”.Tiếp theo đợt thi đua sôi nổi lập thành tích chào mừng kỷ niệm lần thứ 45 ngày thành lập Đảng (3-2-1930 - 3-2-1975), đoàn viên, thanh niên và 32.000 học sinh các cấp trong tỉnh nô nức bước vào đợt thi đua mới lập thành tích kỷ niệm ngày thành lập Đoàn mang tên “Chiến dịch 26-3” do Tỉnh Đoàn phát động, với nội dung: “Chiến đấu phục vụ chiến đấu tốt; lao động có năng suất cao trên mặt trận khai hoang trồng màu, chăm bón lúa, công tác trong các cơ quan sản xuất ở các nông trường, xí nghiệp hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch đề ra”.Hưởng ứng “Chiến dịch 26-3”, ở Triệu Phong mỗi đoàn viên, thanh niên được cử vào “Phía trước” thì cả chi đoàn chăm lo trang bị đầy đủ đồ dùng cần thiết cho người ra đi; ở Hải Lăng, đoàn viên, thanh niên được lệnh đi vào phía trước là lên đường ngay, chi đoàn tổ chức gặp mặt giao ước thi đua giữa người ra đi và người ở lại... Cùng lúc này, số đoàn viên, thanh niên ở vùng giải phóng đã tổ chức ra 102 đội phục vụ chiến đấu. Đoàn viên, thanh niên ở các cơ quan, trường học, bệnh viện, nông trường, xí

nghiệp tận dụng hết thời gian để luyện tập quân sự, tổ chức đào thêm giao thông hào, công sự chiến đấu, hầm trú ẩn... Ngoài việc nâng cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu đoàn viên, thanh niên ở vùng giải phóng còn làm nòng cốt trong chiến dịch trồng màu, với khẩu hiệu: “26 ngày lao động có năng suất cao, gánh thêm phần việc của người đi “Phía trước”. Cụ thể, trong 15 ngày đầu tháng 3, thanh niên Cam Lộ nhận thêm nhiệm vụ phun thuốc trừ sâu cho lúa, kết quả đã phun cho 1.330 ha đúng kỹ thuật. Thanh niên vùng Cùa lao động ngoài giờ cho tập đoàn sản xuất như cuốc góc được 51 mẫu đất cho máy cày hoạt động và cuốc 13 mẫu đất trồng màu mà không nhận công điểm riêng cho bản thân. Thanh niên Hải Xuân làm ngoài giờ cho tập đoàn sản xuất, đã phát cây, làm cỏ dại cho 35 ha màu ở Trung du; thanh niên các xã Hải Thượng, Hải Phú, Hải Thọ đã khai hoang vượt diện tích của huyện giao...ở phía trước, từ ngày 5-3 đến ngày 17-3-1975, quân dân và thanh niên toàn tỉnh hoạt động nhỏ kết hợp triển khai đợt 1 của chiến dịch Xuân - Hè 1975, đã tiêu diệt và bức rút một số đồn bốt ở Tây Hải Lăng, làm lỏng và làm rã một bộ phận hệ thống kìm kẹp của địch, tạo ra điều kiện thuận lợi cho cuộc tiến công đợt 2 của chiến dịch.Đợt 2 của chiến dịch bắt đầu từ đêm 17-3-1975 và đến 18 giờ ngày 19-3-1975, phần đất còn lại (bị địch chiếm đóng) đã được hoàn toàn giải phóng.Ngay sau khi quê hương sạch bóng quân thù, quân dân và thanh niên Quảng Trị nhận được điện biểu dương của Thường vụ Khu ủy Trị - Thiên - Huế. Bức điện nêu rõ: “Nhờ sự chỉ đạo chặt chẽ của Tỉnh ủy, sự nỗ lực lớn của toàn Đảng bộ, toàn quân và toàn dân Quảng Trị, chiều ngày 19-3-1975, tỉnh Quảng Trị được hoàn toàn giải phóng; nhưng cần đề phòng tư tưởng “xả hơi”, nghỉ ngơi mà phải đôn đốc các lực lượng vũ trang cách mạng phát triển tiến công vào phía Nam. Vị trí của Quảng Trị hiện nay là hậu phương trực tiếp của Thừa Thiên. Do đó, tỉnh Quảng Trị phải tập trung sức lực góp phần đắc lực vào việc giải phóng Thừa Thiên; đồng thời ra sức xây dựng vùng giải phóng, rút thanh niên bổ sung vào lực lượng bộ đội quân khu”.Tối 19-3-1975, Thường vụ Khu ủy họp, thông qua phương án giải phóng Thừa Thiên.Thực hiện phương án đó, dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, Tỉnh Đoàn Thanh niên Quảng Trị(1) đã phát động đoàn viên, thanh niên hăng hái đóng góp sức lực của mình vào sự nghiệp giải phóng Thừa Thiên. Cụ thể, đại bộ phận đoàn viên, thanh niên ở Đông Hà, Cam Lộ, Gio Linh... được huy động cùng với tiểu đoàn thanh niên xung phong của tỉnh, đại đội thanh niên xung phong 2.516 của Ty Giao thông - Bưu điện bắc cầu phao qua sông Thạch Hãn, sông Nhùng, sông Mỹ Chánh... mau chóng thông đường quốc lộ số 1. Ngoài việc góp phần thông đường, cùng với các tầng lớp khác thu dọn chiến trường ở các địa bàn Hải Lăng, thị xã Quảng Trị, bố trí trận địa, canh gác bảo vệ vùng giải phóng, giúp dân đi sơ tán về mau chóng ổn định cuộc sống, Tỉnh Đoàn và Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng tỉnh còn động viên lực lượng thanh niên hăng hái tham gia phục vụ chiến dịch giải phóng Huế - Đà Nẵng, tiếp đến là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.Chỉ trong 55 ngày đêm với sức mạnh áp đảo cả về quân sự và chính trị, quân dân và thanh niên Quảng Trị đã giành được toàn thắng, bằng “Ba đòn chiến lược then chốt”. Hơn một triệu quân ngụy và cả bộ máy ngụy quyền bị đập tan. Chế độ thực dân mới được đế quốc Mỹ dốc sức xây dựng qua năm đời Tổng thống hoàn toàn sụp đổ vào ngày 30-4-1975.Vinh quang to lớn này của đất nước, của nhân dân có phần đóng góp xương máu và trí tuệ của tuổi trẻ Quảng Trị và khu vực Vĩnh Linh dưới ngọn cờ vẻ vang của Đảng, của Bác Hồ kính yêu, của Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh và Đoàn Thanh niên Nhân dân Cách mạng Hồ Chí Minh.2. Hưởng ứng lời kêu gọi của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, tuổi trẻ

khu vực Vĩnh Linh biến chủ nghĩa anh hùng trong chiến đấu thành quyết tâm xây dựng chủ nghĩa xã hội, sẵn sàng chiến đấu, phục vụ tiền tuyến.

Ngày 31-01-1973, khu vực Vĩnh Linh tổ chức mít tinh trọng thể chào mừng thắng lợi to lớn của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tại cuộc mít tinh, đồng chí Trần Đồng - Bí thư Đảng ủy khu vực, một lần nữa xác định vị trí tiền tiêu của khu vực Vĩnh

Linh, kêu gọi quân dân và thanh niên trong khu vực ra sức khôi phục và phát triển kinh tế, văn hoá, nhanh chóng hàn gắn vết thương chiến tranh, giúp đỡ nhân dân vùng giải phóng Quảng Trị mau chóng ổn định đời sống.Vĩnh Linh vinh dự được đồng chí Lê Duẩn - Bí thư Thứ nhất của Đảng và các đồng chí trong Bộ Chính trị Trung ương Đảng như Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp vào thăm và trực tiếp nắm tình hình, kịp thời chỉ rõ chỗ mạnh, chỗ yếu của khu vực, đồng thời động viên cổ vũ Đảng bộ và nhân dân khu vực vượt qua khó khăn, khôi phục và phát triển kinh tế, văn hoá, giáo dục, y tế...Có thể nói kỷ niệm sâu sắc và ấn tượng mạnh nhất đối với tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh là chuyến thăm của đồng chí Lê Duẩn vào dịp Tết Quý Sửu năm 1973. Đồng chí Lê Duẩn đã phân tích lần đầu tiên sau 115 năm, đội quân xâm lược của các đế quốc đã bị quét sạch trên toàn bộ lãnh thổ nước ta, đồng thời khẳng định cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam được ghi vào lịch sử dân tộc như một trong những trang chói lọi nhất và đi vào lịch sử thế giới như một sự kiện có tầm quan trọng quốc tế to lớn và có tính thời đại sâu sắc. Đồng chí biểu dương thành tích to lớn mà quân dân khu vực Vĩnh Linh và bộ đội mặt trận B5 đã đạt được, nhưng không phải vì thế mà đâm ra chủ quan, thoả mãn, nghỉ ngơi; đồng chí nhắc nhở quân dân và thanh niên khu vực phải chuẩn bị tư thế sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu và phục vụ tiền tuyến, xốc tới giải phóng miền Nam. Về nhiệm vụ trước mắt, đồng chí nói: Phải tranh thủ những điều kiện thuận lợi hiện có, chi viện sức người sức của cho Trị Thiên... đồng thời ra sức khôi phục và phát triển kinh tế... cùng với miền Bắc xã hội chủ nghĩa luôn luôn là chỗ dựa vững chắc cho cuộc đấu tranh tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc.Ngày 15-2-1973, Đảng uỷ khu vực họp, ra Nghị quyết: “Về tăng cường công tác trước mắt”, trong đó xác định rõ: “Quyết tâm chung của Đảng bộ và quân dân toàn khu vực là sẵn sàng đánh bại mọi âm mưu và hành động ngoan cố liều lĩnh của địch, bảo vệ tốt địa bàn, kho tàng, tính mạng và tài sản của nhân dân. Làm tốt công tác giao thông vận tải phục vụ kịp thời cho tiền tuyến”.Thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy khu vực, đoàn viên, thanh niên Vĩnh Linh đã tranh thủ những điều kiện thuận lợi hiện có, ra sức đóng góp sức lực, trí tuệ cùng Đảng bộ và nhân dân khôi phục, phát triển kinh tế quốc dân, làm cho miền Bắc xã hội chủ nghĩa luôn luôn là chỗ dựa vững chắc cho cuộc đấu tranh cách mạng nhằm hoàn thành độc lập, dân chủ ở miền Nam, tiến tới hoà bình thống nhất Tổ quốc. Với nhiệm vụ chủ yếu là giáo dục động viên, tổ chức và phát huy vai trò xung kích của thanh niên trong phong trào lao động sản xuất, củng cố quốc phòng, trong phong trào học tập và xây dựng cuộc sống mới, giáo dục thanh niên không ngừng nâng cao cảnh giác trước mọi âm mưu thủ đoạn mới của đế quốc Mỹ và tay sai, tư thế sẵn sàng chiến đấu, phục vụ tiền tuyến; với nhiệm vụ trước mắt lúc này của khu vực là đoàn viên, thanh niên làm nòng cốt trong các chiến dịch làm thủy lợi, khai hoang phục hoá ruộng đất, làm phân bón, đón tiếp, giúp đỡ nhân dân đi sơ tán trở về.Tháng 5-1973, được sự giúp đỡ tận tình của Đảng bộ và nhân dân các tỉnh ở phía Bắc, trên 5 ngàn bà con miền biển sơ tán ra các huyện Thạch Hà, Can Lộc (Hà Tĩnh), hơn 22 ngàn bà con vùng ruộng sơ tán ra Tân Kỳ (Nghệ An), trên 4 vạn học sinh K8 sơ tán ra Thanh Hoá, Ninh Bình, Nam Hà, Thái Bình đều trở về quê hương cũ Vĩnh Linh, với tinh thần phấn khởi, hồ hởi vượt qua khó khăn, khắc phục hậu quả chiến tranh, ổn định đời sống...Đánh giá tình hình khu vực Vĩnh Linh trong các năm 1973, 1974, Đại hội Đại biểu Đảng bộ khu vực lần thứ V nêu rõ: Chiến tranh đã để lại khu vực Vĩnh Linh những hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, thiên tai lại xảy ra liên tiếp trong năm 1973... Song với khí phách kiên cường, quân dân và tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh bước đầu đã vượt qua khó khăn, giải quyết tốt hàng loạt vấn đề, trong đó nổi lên là tập trung sức lực giúp đỡ bà con các huyện Gio Linh, Cam Lộ, Triệu Phong tạm lánh ra Bắc (trong năm 1972) sớm trở về với quê hương; đồng thời tổ chức đưa gần 7 vạn người của khu vực trước đây vì bom đạn ác liệt của đế quốc Mỹ phải sơ tán ra các tỉnh phía Bắc trở về, cùng lực lượng tại chỗ ra tay xây dựng lại quê hương, khôi phục và phát triển kinh tế, văn hoá, giáo dục, y tế, thể dục thể thao, bảo đảm quốc phòng, an ninh, tiếp tục

làm nghĩa vụ của hậu phương trực tiếp đối với Quảng Trị, Thừa Thiên và các tỉnh miền Nam để tiếp tục cuộc chiến đấu giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

Chương VTUỔI TRỂ QUẢNG TRỊ XUNG KÍCH ĐI ĐẦU TRONG SỰ NGHIỆP XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ TỔ QUỐC VIỆT NAM XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

(1975 - 2000)  Đại thắng Mùa Xuân năm 1975 mà đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đã giải phóng

hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, mở ra giai đoạn mới của cách mạng Việt Nam: Cả nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Tình hình mới tạo ra cho địa bàn Quảng Trị những thuận lợi cơ bản: Nhân dân lao động được sống trong hòa bình, làm chủ ruộng vườn, đất đai, đường sá, sông ngòi của mình; có lực lượng lao động dồi dào. Tuổi trẻ và các tầng lớp nhân dân Quảng Trị phấn khởi trước những thành quả cách mạng sau bao nhiêu năm anh dũng đấu tranh mới giành được, quyết tâm cùng cả nước xây dựng Tổ quốc Việt Nam thành một nước giàu mạnh, văn minh.Bên cạnh thuận lợi trên, Đảng bộ và nhân dân Quảng Trị phải đương đầu với biết bao khó khăn: Cuộc chiến tranh nghiệt ngã kéo dài hơn 20 năm liên tục đã để lại những hậu quả vô cùng nặng nề: 90% làng mạc ở nông thôn bị tàn phá, 100% phố xá đô thị bị hủy diệt, ruộng vườn, đường sá đầy rẫy hố bom, hố đạn... 19 vạn dân từ nơi sơ tán trở về không nhà cửa, gia tài vẻn vẹn chỉ là đôi quang gánh trên vai. Đế quốc Mỹ và bọn phản động quốc tế chưa từ bỏ âm mưu lật đổ, phá hoại nước ta bằng các biện pháp thâm độc như bao vây cô lập Việt Nam, cấm vận, thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa bình”.I. ĐI ĐẦU KHẮC PHỤC HẬU QUẢ CHIẾN TRANH, PHÁT TRIỂN KINH TẾ VÀ XÂY DỰNG CUỘC SỐNG MỚI (1975 - 1976)

1. Tại Quảng Trị:Trong cuộc mít tinh trọng thể chào mừng miền Nam hoàn toàn giải phóng, tổ chức vào ngày 1-5-1975, thay mặt Tỉnh ủy, ủy ban Nhân dân Cách mạng tỉnh, đồng chí Lê Bổ (Lê San) Chủ tịch UBND tỉnh kêu gọi: “Lúc này hơn lúc nào hết, chúng ta hãy tăng cường đoàn kết, nâng cao cảnh giác, phát huy hết nhiệt tình cách mạng, ra sức khôi phục, đẩy mạnh sản xuất và các mặt công tác khác nhằm hoàn thành và hoàn thành toàn diện, vượt mức kế hoạch Nhà nước năm 1975, xây dựng Quảng Trị trở thành một tỉnh phồn vinh, vững về chính trị, giàu về kinh tế, mạnh về quốc phòng tiến bộ về khoa học kỹ thuật”.Lúc này, nhằm động viên thanh niên thực hiện chủ trương chính sách của Đảng, ngay sau ngày miền Nam được giải phóng (30-4-1975), Ban Bí thư Trung ương Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh đã “Đề ra 5 mũi công tác trước mắt của Đoàn và phong trào thanh niên cả nước”(1).Hưởng ứng lời kêu gọi của Tỉnh ủy, ủy ban Nhân dân Cách mạng tỉnh, thực hiện “5 mũi công tác trước mắt” của Ban Bí thư Trung ương Đoàn, Tỉnh Đoàn Quảng Trị lúc này do đồng chí Trần Phương Thạc làm Bí thư chủ trương cho các Chi đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh và Chi Hội Liên hiệp thanh niên giải phóng ở các cơ sở mở đợt tuyên truyền rộng rãi và giáo dục trong đoàn viên, thanh niên về thắng lợi vĩ đại của dân tộc, về công ơn của Bác Hồ và nâng cao lòng tin tưởng tuyệt đối ở sự lãnh đạo của Đảng Lao động Việt Nam, thấy rõ vai trò trách nhiệm của tuổi trẻ trong tình hình mới, phát động phong trào thanh, thiếu nhi múa hát mừng Việt Nam toàn thắng. Cũng trong thời gian này Tỉnh Đoàn Quảng Trị đã tổ chức trại hè thống nhất mừng Tổ quốc toàn thắng bên bờ Thạch Hãn. Tại hội trại này, bên cạnh Lễ báo công của tuổi trẻ và “Mừng đất nước trọn niềm vui”. Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Quảng Trị đã phát động phong trào thanh thiếu nhi thi đua xây dựng cuộc sống mới, trong đó chú trọng việc cổ vũ động viên tuổi trẻ tỉnh Quảng Trị đi đầu trong các hoạt động, tập trung củng cố tổ chức Đoàn, Hội, phát triển đoàn viên, hội viên, tập hợp vận động tuổi trẻ xung kích đi đầu trong các đội hình thanh niên tham gia rà phá bom mìn, hàn gắn vết thương chiến tranh, cải tạo ruộng vườn, phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hoá mới tại các địa phương. Kết quả tính riêng mấy tháng cuối năm 1975, Huyện Đoàn Triệu Phong

đã huy động được 1.239 công lao động đào 2 mương dẫn nước dài trên 1.000 mét, đắp 1 đập ngăn nước mặn dài trên 150 mét và 6.767 công tham gia chiến dịch phá gỡ bom mìn, giải phóng được 30 ha ruộng đất đưa vào sản xuất lúa, hoa màu. Huyện Đoàn Gio Linh huy động đoàn viên, thanh niên đóng góp cho các hợp tác xã sản xuất nông nghiệp được 41.812 ngày công lao động trong đó có 8.972 công khai hoang, phục hóa. Huyện Đoàn Nam Hướng Hóa phát động phong trào định canh, định cư, lấy được 5 vạn sợi mây giúp đồng bào Triệu Phong lên xây dựng kinh tế mới làm nhà ở tại vùng Khe Sanh - Lao Bảo. Huyện Đoàn Hải Lăng thành lập Đội thanh niên xung phong với số lượng 200 đoàn viên, thanh niên giúp dân đắp gần 2000 nền nhà, đào trên 500 giếng nước, xây dựng 3 trụ sở ủy ban Nhân dân xã, một số trường học, trạm xá, 750 đoàn viên. Đoàn viên thanh niên ở các cơ quan, công ty, xí nghiệp cấp tỉnh cùng với Thị Đoàn, Thị xã Đông Hà tham gia xây dựng Nhà hát Đông Hà, sân vận động, khu triển lãm, nghĩa trang liệt sĩ, làm thủy lợi, phân bón giúp các hợp tác xã sản xuất nông nghiệp làm vụ Đông Xuân 1975 - 1976 kịp thời vụ. Tổ chức công trình hồ chứa nước Khe Mây, xây dựng con đường Thanh Niên nối từ P1 đến P3 thị xã Đông Hà; đoàn viên, thanh niên trong các lực lượng vũ trang không ngừng nâng cao cảnh giác, đi đầu trong phong trào luyện tập quân sự, kịp thời trấn áp những kẻ có hành vi phá hoại, bảo vệ trật tự trị an và xây dựng chính quyền cách mạng. Cũng trong thời gian này, hưởng ứng lời kêu gọi của Đảng, của Đoàn, hàng ngàn cán bộ, đoàn viên, thanh niên đã xung kích tham gia rà phá bom mìn góp phần giải phóng đất đai đưa vào sản xuất, xây dựng cơ sở hạ tầng. Trong chiến dịch rà phá bom mìn, nhiều cán bộ, đoàn viên, thanh niên đã anh dũng hy sinh cho công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh vì hạnh phúc của nhân dân.Ngoài các công việc nói trên, đoàn viên, thanh niên trong tỉnh còn làm nòng cốt trong cuộc đấu tranh bài trừ nọc độc văn hóa nô dịch, đồi trụy của chế độ cũ để lại, tích cực tham gia xây dựng cuộc sống mới, nếp sống mới. Tỉnh Đoàn phối hợp với các Ty Văn hóa, Ty Công an, Tỉnh Đội... liên tiếp tiến hành những đợt tuyên truyền vận động thu hồi các loại văn hóa phẩm đồi trụy, mở các cửa hàng bán sách báo cách mạng, tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, tập hát các bài hát cách mạng trong thanh, thiếu nhi, tạo nên khí thế sôi nổi, vui tươi trong tuổi trẻ.Thông qua hành động cách mạng, hàng ngàn thanh niên đã trở thành hội viên Hội Liên hiệp Thanh niên, hàng trăm thanh niên được kết nạp vào Đoàn, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh được xây dựng khắp các địa bàn dân cư... Hội nghị lần thứ 21 của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (12-1975) về đánh giá phong trào thanh niên và công tác Đoàn trong năm 1975 đã nêu rõ: “Được sự giáo dục của Đảng, của Đoàn, chủ nghĩa anh hùng cách mạng và phẩm chất tốt đẹp của đoàn viên, thanh niên ta đã được phát huy mạnh mẽ, thể hiện rõ rệt trên mặt trận chiến đấu, trong lao động sản xuất, học tập và xây dựng cuộc sống mới, các mặt công tác của Đoàn có nhiều chuyển biến tốt, góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ trọng tâm của Đảng và Nhà nước”.Hội nghị lần thứ 21 Ban Chấp hành Trung ương Đoàn đã phát động cuộc vận động thi đua thực hiện “4 phong trào lớn”.Hưởng ứng cuộc vận động thi đua thực hiện “4 phong trào lớn” của Trung ương Đoàn, hướng tới kỷ niệm 45 năm ngày thành lập Đoàn (26-3-1931 - 26-3-1976) Tỉnh Đoàn Quảng Trị đã mở đợt tuyên truyền sâu rộng trong đoàn viên, thanh niên về lịch sử đấu tranh của Đoàn với nội dung tổ chức học tập truyền thống vẻ vang của Đoàn trong 45 năm qua dưới sự lãnh đạo và dìu dắt của Bác Hồ kính yêu, đồng thời phát động đợt thi đua từ ngày 1-3 đến 26-3-1976, trong đó lấy ngày chủ nhật 21-3-1976 là ngày lao động cộng sản của tuổi trẻ toàn tỉnh; kết quả đã có: 470 đoàn viên, thanh niên huyện Gio Linh ra quân trong 4 ngày đắp được 2km đường trên công trình đường 75 “Công trình thanh niên tự quản, mừng Tổng tuyển cử ngày 25-4-1976”; đoàn viên, thanh niên huyện Triệu Phong làm công trình thủy lợi Vĩnh Phước; đoàn viên, thanh niên huyện Hải Lăng tập trung xây dựng công trình chắn cát ở xã Hải Ba; 150 đoàn viên, thanh niên xã Cam Thanh (Cam Lộ) phát động 2 ngày trồng khoai với diện tích đạt được 4 mẫu 5 sào; 190 đoàn viên, thanh niên nông trường Cồn Tiên với 1 ngày lao động cộng sản đã khai thác được 50 khối cát, 21 khối sỏi để xây dựng cơ sở hạ tầng của nông trường. Chi Đoàn đội cầu đường Ty giao thông Quảng Trị trong khí

thế thi đua sôi nổi với khẩu hiệu “Đầu xe thanh niên” quyết tâm đảm bảo an toàn hệ thống giao thông cầu đường trên địa bàn tỉnh ...Ngày 26-3-1976, Tỉnh Đoàn tổ chức cuộc mít tinh trọng thể kỷ niệm ngày thành lập Đoàn. Tại cuộc mít tinh, ngoài việc ôn lại truyền thống đấu tranh và trưởng thành của Đoàn, đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh còn đón nhận bức thư của Ban Chấp hành Trung ương Đảng gửi cho toàn bộ cán bộ, đoàn viên, thanh niên cả nước. Bức thư thể hiện sự tin tưởng sâu sắc ở tinh thần yêu nước và quyết tâm phấn đấu, rèn luyện của thế hệ trẻ Việt Nam. Sau khi nêu rõ ý nghĩa và nhiệm vụ cách mạng của cả nước trong giai đoạn mới, Ban Chấp hành Trung ương Đảng kêu gọi: “Toàn thể cán bộ đoàn viên, thanh niên trong cả nước hãy biến chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong kháng chiến thành chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong xây dựng và bảo vệ đất nước.Tổ quốc ta, nhân dân ta và Đảng ta rất tin tưởng ở thanh niên, theo dõi từng bước tiến của thanh niên và chờ đón những thành tích mới của các đồng chí.Tiếp tục nêu cao truyền thống cách mạng của Đoàn, thế hệ thanh niên Hồ Chí Minh hãy hăng hái tiến lên hàng đầu, ra sức cống hiến nhiều nhất, học tập và rèn luyện tốt nhất để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, viết tiếp những trang sử mới huy hoàng của dân tộc Việt Nam”(1).Không khí sôi động của ngày 26-3-1976 cùng âm vang náo nức của lời kêu gọi của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thôi thúc đoàn viên, thanh niên khắp nơi trong tỉnh nô nức chuẩn bị bầu cử Quốc hội, họ đã đi đầu trong công tác tuyên truyền cổ động nhằm làm cho mọi công dân ý thức được ngày hội lớn 25-4-1976 là kết quả của hơn 20 năm chiến đấu ròng rã đầy hy sinh và gian khổ chống thù trong giặc ngoài mới có được. Ngày 25-4-1976, 100% đoàn viên, thanh niên ở các địa bàn trong tỉnh tưng bừng phấn khởi đến các địa điểm bỏ phiếu, bầu người đại diện xứng đáng của mình vào Quốc hội, biểu hiện lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, thực hiện quyền lợi cao quý và nghĩa vụ vẻ vang của người công dân nhằm xây dựng Nhà nước thực sự là của dân, do dân và vì dân.2. Khu vực Vĩnh Linh:Tin Sài Gòn giải phóng, miền Nam hoàn toàn giải phóng được Đài tiếng nói Việt Nam truyền đi khắp cả nước suốt trong các ngày 30-4, 1-5 và những ngày sau đó, khắp nơi ở địa bàn khu vực Vĩnh Linh cũng như trên đất nước ta đâu đâu cũng tổ chức mít tinh, tuần hành mừng miền Nam đại thắng.Sau ngày hội lớn của dân tộc tổ chức vào ngày 15-05-1975, Đảng uỷ khu vực Vĩnh Linh họp, ra Nghị quyết trong đó có đoạn “Phát huy truyền thống đoàn kết chiến đấu dũng cảm kiên cường, phát huy thuận lợi trong thời kỳ mới, khắc phục khó khăn, nêu cao tinh thần chủ động sáng tạo, tự lực tự cường, lao động quên mình, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ, mục tiêu Đại hội Đại biểu Đảng bộ khu vực lần thứ V đề ra và kế hoạch Nhà nước năm 1975, tạo điều kiện thuận lợi và cơ sở để chuẩn bị cho việc phát triển kinh tế, văn hoá, đảm bảo quốc phòng an ninh trong mọi tình huống...”Triển khai Nghị quyết của Đảng uỷ khu vực, thực hiện “5 mũi công tác trước mắt” của Ban Bí thư Trung ương Đoàn, Khu Đoàn Thanh niên Lao động và Hội Liên hiệp Thanh niên khu vực Vĩnh Linh đã tổ chức học tập, phát động trong tuổi trẻ, tổ chức các đội tuyên truyền rầm rộ mừng Việt Nam toàn thắng, nhớ ơn Bác Hồ; phát động phong trào thanh niên, thiếu niên, nhi đồng, múa hát mừng Việt Nam toàn thắng, xây dựng nếp sống mới, vận động phong trào góp 2 triệu cuốn sách cho thanh niên, thiếu niên miền Nam, đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước trên tất cả các lĩnh vực kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng. Cụ thể là:Trên mặt trận sản xuất nông, công nghiệp, tuổi trẻ khu vực đã hăng hái tiến quân vào các chiến dịch khai hoang phục hoá, làm thuỷ lợi, làm phân bón, trồng cây công nghiệp, đêm ngày bám biển đánh bắt hải sản, khôi phục và phát triển các ngành nghề thủ công truyền thống như đan lát, làm nón, làm gạch, nghề mộc, nghề rèn, khai thác cát sạn, làm vôi, chế biến gỗ, tổ chức mạng lưới lưu thông phân phối hàng hoá, lương thực, thực phẩm khắp trên các địa bàn...

Trên mặt trận văn hoá - xã hội, tuổi trẻ khu vực cũng là những người đi đầu trong công tác tuyên truyền và thực hiện nghiêm chỉnh đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, gương mẫu trong phong trào vệ sinh phòng bệnh, đẩy mạnh phong trào thể dục thể thao, phát động phong trào toàn dân tham gia xây dựng giáo dục sau chiến tranh.Trên mặt trận an ninh - quốc phòng tuy bị thất bại hoàn toàn trong cuộc chiến tranh xâm lược thực dân mới ở Việt Nam, nhưng đế quốc Mỹ vẫn nuôi ảo tưởng lật đổ và phá hoại cách mạng nước ta. Ngày 16-5-1975, Chính phủ Mỹ đã ra lệnh cấm vận đối với Việt Nam. Thông qua Cục tình báo Trung ương Mỹ (CIA), Mỹ đã sử dụng bọn ác ôn, ngoan cố trong nguỵ quân, nguỵ quyền cũ và bọn phản động đội lốt Tôn giáo tiến hành các vụ khiêu khích phá hoại, tác động tâm lý hòng gây ra ở miền Nam những cuộc bạo loạn phản cách mạng. Đế quốc Mỹ còn cấu kết và xúi giục bọn phản động quốc tế gây ra hàng trăm vụ khiêu khích lấn chiếm biên giới nước ta. Trước tình hình đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ khu vực, tuổi trẻ khu vực Vĩnh Linh không ngừng nâng cao cảnh giác, hăng hái tòng quân nhập ngũ, ra sức trau dồi nghề nghiệp an ninh và luyện tập quân sự, sẵn sàng chiến đấu...III. HOẠT ĐỘNG CỦA ĐOÀN VÀ PHONG TRÀO THANH THIẾU NHI QUẢNG TRỊ

TRONG THỜI KỲ BÌNH TRỊ THIÊN HỢP NHẤT (1976 -1989)

Hòa với khí thế cách mạng sôi nổi của cả nước chào mừng Việt Nam độc lập, thống nhất từ tháng 3-1976, Quảng Trị và khu vực Vĩnh Linh cùng với 2 tỉnh Quảng Bình và Thừa Thiên hợp nhất thành một tỉnh lấy tên là Bình Trị Thiên theo chủ trương của Đảng và Nhà nước. Theo tinh thần đó, Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh tỉnh Bình-Trị-Thiên được thành lập do đồng chí Dương Phước Xuân làm Bí thư Tỉnh Đoàn.Trong dịp kỷ niệm một năm thắng lợi hoàn toàn cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (30-4-1975 - 30-4-1976), Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh và ủy ban Nhân dân tỉnh Bình Trị Thiên đã kêu gọi toàn thể đồng bào, cán bộ, chiến sĩ, đoàn viên, thanh niên... trong tỉnh: “Tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang trong cuộc chiến tranh yêu nước, nêu cao ý chí phấn đấu cách mạng, không dừng lại nghỉ ngơi, không lùi bước trước khó khăn, ra sức lao động sản xuất và công tác, xây dựng chủ nghĩa xã hội, chiến thắng nghèo nàn lạc hậu, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc”.Hưởng ứng lời kêu gọi của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh và ủy ban Nhân dân tỉnh, các chi đoàn, chi hội ở cơ sở tiếp tục vận động đoàn viên, thanh niên đi đầu trong các phong trào tháo gỡ bom mìn, khai hoang phục hóa, làm thủy lợi, làm phân bón, vận động nhân dân đi xây dựng vùng kinh tế mới ở Tây Gio Linh, Hướng Hóa... Tháng 9-1976, đoàn đại biểu Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam và đoàn đại biểu Hội Liên hiệp Thanh niên giải phóng miền Nam Việt Nam đã tổ chức Hội nghị thống nhất mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên trong cả nước lấy tên Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam và thông qua Điều lệ mới của Hội.Việc thống nhất tổ chức phong trào thanh niên trong cả nước có ý nghĩa to lớn đối với phong trào thanh niên và công tác Đoàn trong giai đoạn mới. Tiếp đến, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV của Đảng (12-1976) quyết định đổi tên Đoàn Thanh niên Lao động Hồ Chí Minh thành: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh. Sự kiện này có ý nghĩa chính trị to lớn đối với tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên cả nước ta. Đại hội Đảng lần thứ IV đã đánh giá cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng của thế hệ trẻ và những cống hiến xuất sắc của Đoàn và phong trào thanh niên cả nước trong sự nghiệp chống Mỹ cứu nước và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đồng thời, Đại hội cũng đã chỉ rõ nhiệm vụ của Đoàn và phong trào thanh niên trong giai đoạn mới là: “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải được xây dựng và củng cố vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, xứng đáng là trường học cộng sản chủ nghĩa của lớp người trẻ tuổi, là cánh tay đắc lực và là đội hậu bị tin cậy của Đảng. Đoàn phải giáo dục, rèn luyện thanh niên một cách toàn diện trong thực tế đấu tranh cách mạng; phát huy những truyền thống tốt đẹp của thanh niên, bồi dưỡng thanh niên trong cả nước thành những con người mới xã hội chủ nghĩa, có lý tưởng cao đẹp, có khí phách anh hùng”. “Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại” làm tròn vai trò xung kích trong “Ba cuộc cách mạng”, trong phong trào thi đua lao động sản

xuất và bảo vệ Tổ quốc, phấn đấu để trở thành lớp người kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc”.(1)Sau Đại hội lần thứ IV của Đảng, thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy, Tỉnh Đoàn thông tri cho các cấp bộ Đoàn trong tỉnh mở đợt học tập tình hình và nhiệm vụ mới do Đại hội IV của Đảng vạch ra trong đoàn viên, thanh niên. Sau đợt sinh hoạt chính trị, khắp các chi đoàn, chi hội đã dấy lên phong trào thi đua lập thành tích chào mừng thành công của Đại hội IV, bằng các chương trình hành động cụ thể. Chẳng hạn, trong vòng 10 ngày, đoàn viên, thanh niên huyện Gio Linh đã khai thác được 6.800 tấn phân các loại, trồng 14 vạn cây trên bãi cát dọc bờ biển Gio Hải, Gio Việt, Trung Giang; Đoàn viên và thanh niên các xã Cam Thanh, Cam Thủy làm ngoài giờ được 49 tấn phân xanh cho các hợp tác xã; Chi Đoàn Thanh niên thôn Cam Vũ mở lớp huấn luyện cho 100 nữ thanh niên về cách cấy theo lối mới. Đoàn viên và thanh niên lâm trường chủ trương cải tiến quy trình lao động, thao tác hợp lý đưa năng suất trồng cây ở hiện trường đạt từ 400 cây đến 600 cây trong một công lao động...Triển khai thực hiện “Phương châm hành động của Ban Bí thư Trung ương Đảng đã chỉ thị cho Bình Trị Thiên”, từ đầu năm 1976, các huyện Vĩnh Linh, Cam Lộ, Hướng Hóa, Triệu Phong, Hải Lăng trong cùng một lúc đã tiến quân vào các mặt: Sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, xây dựng cơ bản, giao thông vận tải, thủy lợi, lưu thông phân phối. Đầu năm 1977, Quảng Trị gặp khó khăn do trận rét kéo dài, tiếp đến bị hạn hán chưa từng có từ mấy chục năm qua, song sự cố gắng phi thường vượt qua khó khăn của tuổi trẻ và các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là phong trào thi đua “4 hướng tiến công, tuổi trẻ Bình Trị Thiên lập công dâng Đảng” được phát động tại huyện Đoàn Vĩnh Linh ngày 07-01-1977(1) nên các chỉ tiêu, kế hoạch Nhà nước của các huyện ở địa bàn Quảng Trị đều đạt khá ... Đại hội đại biểu Đảng bộ Bình Trị Thiên lần thứ I tiến hành 2 vòng (vòng 1: Từ 11 đến 23-12-1976; vòng 2 từ 19 đến 23-5-1977). Về phương hướng nhiệm vụ, kế hoạch 5 năm (1976 - 1980), Đại hội quyết nghị: “Tập trung phát triển nông nghiệp, đảm bảo nhu cầu lương thực cho người và cho chăn nuôi, hoàn thành nghĩa vụ lương thực đối với Nhà nước, sớm ổn định đời sống nhân dân, đồng thời làm cơ sở cho công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp phát triển...”Quán triệt và thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Bình Trị Thiên lần thứ I, được sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên lần thứ I được triệu tập tại thành phố Huế(1) (tỉnh lỵ Bình Trị Thiên), họp từ ngày 25 đến 28-7-1977 có sự tham gia của 365 đại biểu chính thức đại diện cho hơn 80 vạn đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh. Đồng chí Bùi San - Uỷ viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh uỷ, đồng chí Trần Lê Dũng - Bí thư Trung ương Đoàn về dự Đại hội.Về phần đánh giá tình hình, Đại hội nêu rõ: Thanh niên các huyện, thị phía Bắc tỉnh với quyết tâm phấn đấu lập công đã góp phần làm cho sản xuất và sinh hoạt giữ vững, đời sống quần chúng ổn định, quan hệ sản xuất ngày càng được củng cố. Đáp lời kêu gọi vang dội núi sông của Bác Hồ, lớp lớp thanh niên mang trong huyết quản của mình dòng máu “Bình Trị Thiên quật khởi” của cha anh, đã nô nức lên đường “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, vào các đội thanh niên xung phong cơ sở và tập trung, nguyện “sống bám cầu đường, chết kiên cường dũng cảm” để cùng chia máu, chia lửa với nhân dân và thanh niên cả nước ... ở thành thị và các huyện phía Nam tỉnh, mặc dầu bị Mỹ - ngụy thường xuyên đầu độc, cạm bẫy, khủng bố dã man, nhưng thanh niên trong tỉnh vẫn một lòng, một dạ kiên cường đấu tranh không ngừng chống lại mọi âm mưu, thủ đoạn của kẻ thù, đẩy mạnh phong trào tiêu diệt sinh lực địch, xung phong tòng quân và tham gia chiến tranh du kích, đi đầu đấu tranh chính trị ở đô thị và nông thôn, xung phong phục vụ tiền tuyến và sản xuất nông nghiệp... tạo ra mặt trận rộng lớn, tiếp tục bao vây, tiến công kẻ địch bằng cả “ba thứ quân”, “3 mũi giáp công” và trên “3 vùng chiến lược” của chiến trường Trị Thiên, góp phần cùng với nhân dân và thanh niên cả nước làm nên những chiến công lẫy lừng trong “tiến công”, “nổi dậy” Tết Mậu Thân 1968, tiến công chiến lược năm 1972 giải phóng hoàn toàn tỉnh Quảng Trị và Đại thắng Mùa Xuân 1975, thực hiện trọn vẹn Di chúc của Bác Hồ kính yêu “Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào” mở ra thời kỳ mới. Thời kỳ độc lập, thống nhất, cả nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Bình Trị Thiên sum họp một nhà.

Bước vào thời kỳ mới: Việc hợp nhất tỉnh mang lại cho thanh niên nguồn sức mạnh mới. Chúng ta có đường lối cách mạng của Đảng và Nghị quyết của Trung ương Đoàn soi sáng. Đó là những điều kiện rất cơ bản để phong trào thanh niên trong tỉnh tiến lên không ngừng. Song chúng ta cũng gặp không ít khó khăn như: Giác ngộ xã hội chủ nghĩa của thanh niên chưa cao, trình độ quản lý kinh tế, kỹ thuật còn yếu. Do điều kiện chiến tranh kéo dài, nhiều vùng cơ sở Đoàn mất trắng, một số thanh niên bị Mỹ - ngụy đầu độc... Tuy vậy, Đoàn ta từng bước nhanh chóng phát huy thế mạnh cơ bản, khắc phục khó khăn, đưa phong trào tiến lên và cống hiến nhiều cho sự nghiệp cách mạng.Hưởng ứng phong trào “Lao động tình nguyện xây dựng Tổ quốc” do Trung ương Đoàn phát động, với chiến dịch “Bình Trị Thiên quật khởi” và tiếp tục phong trào “4 mũi tiến quân, tuổi trẻ Bình Trị Thiên lập công dâng Đảng”. Đoàn đã thu hút gần 20 vạn thanh niên vào đội quân xung kích hàn gắn vết thương chiến tranh, cải tạo xã hội chủ nghĩa và xây dựng chủ nghĩa xã hội, góp phần cùng với toàn dân và lực lượng vũ trang thu hồi và phá hủy 6 triệu quả bom mìn của Mỹ - ngụy, giải phóng 5 vạn ha đất đưa vào sản xuất và xây dựng, xóa mù chữ cho gần 92 ngàn người ở vùng mới giải phóng, thu hồi 24 vạn văn hóa phẩm phản động, đồi trụy... Với nhiều hình thức hoạt động thi đua “Dạy tốt, học tốt” đoàn viên, thanh niên trường học đã và đang đẩy mạnh phong trào “Xây dựng tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa”. Tổ chức Đoàn trong trường học đã coi trọng việc xác định mục đích, động cơ, xây dựng ước mơ, lý tưởng cho học sinh; Đồng thời tổ chức lao động sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất cho nhà trường, chỉ đạo học tập và tổ chức tốt đời sống tập thể cho học sinh... Cùng với bước trưởng thành của thanh niên, thiếu nhi với phong trào thi đua thực hiện “5 điều Bác Hồ dạy”, phấn đấu đạt danh hiệu “Cháu ngoan Bác Hồ” đã góp phần nhỏ bé của mình vào sự nghiệp cách mạng và nhanh chóng lớn lên về mọi mặt.Tiêu biểu như 3 đội viên trường cấp II Vĩnh Lâm đã dũng cảm cứu tàu: Ngày 12-9-1977, trên đường đến trường khai giảng năm học mới, 3 em: Cao Tất Hiến, Hoàng Đức Thắng, Phan Ngọc Thiết - đội viên lớp 7B trường cấp II, xã Vĩnh Thủy, Vĩnh Linh, Quảng Trị (Bến Hà, Bình Trị Thiên bấy giờ) đã phát hiện đường tàu Bắc Nam bị xe máy cày kéo hỏng, toàn bộ ray và tà vẹt bị kéo lệch ra khỏi đường ray khoảng 1 mét dài hơn 50 mét.Trước nguy cơ dẫn đến tai nạn đường sắt ấy, 3 đội viên đã mưu trí, dũng cảm đi ngược lại phía tàu chạy, đến gần 1 kilômét dùng áo, khăn quàng đỏ làm tín hiệu báo dừng tàu. Nhờ nêu cao ý thức bảo vệ tài sản xã hội chủ nghĩa và tính mạng của nhân dân, 3 em đã cứu đoàn tàu TL-3 thoát khỏi tai nạn. Tấm gương của 3 đội viên đã mở đầu cho phong trào “Em yêu đường sắt quê em” được phát động trong thiếu nhi cả nước(1).Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên lần thứ I đã nêu rõ phương hướng nhiệm vụ phong trào thanh niên và công tác Đoàn trong thời gian ba năm tới là: “Phát huy quyền làm chủ của thanh niên, đi đầu trong “3 cuộc cách mạng”. Ra sức nâng cao giác ngộ lý tưởng cộng sản, nâng cao nhận thức về đường lối cách mạng của Đảng, quán triệt nhiệm vụ chính trị của Tỉnh Đảng bộ, kế tục truyền thống vẻ vang của Đảng bộ và nhân dân Bình Trị Thiên, xây dựng và củng cố Đoàn lớn mạnh, tăng cường công tác giáo dục thiếu niên và xây dựng Đội, đoàn kết và tổ chức phong trào thanh niên toàn tỉnh thành đội quân xung kích cách mạng trong lao động sản xuất, bảo vệ Tổ quốc, học tập rèn luyện xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa, làm cho mỗi một thanh niên đều có cống hiến, tiến bộ và trưởng thành, mỗi tập thể thanh niên đều thi đua phấn đấu trở thành tập thể thanh niên xã hội chủ nghĩa, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cao quý, thực hiện thắng lợi cương lĩnh cách mạng, xã hội chủ nghĩa của Đảng và xây dựng quê hương Bình Trị Thiên giàu đẹp”. Đại hội đã bầu Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Bình Trị Thiên do đồng chí Trần Phương Thạc làm Bí thư.Sau Đại hội, với tư tưởng chỉ đạo của Đoàn là: Đẩy mạnh phong trào thi đua “Lao động tình nguyện xây dựng Tổ quốc” trong các ngành sản xuất, trong các cơ quan Nhà nước, trong khu vực kinh tế quốc doanh cũng như khu vực kinh tế tập thể. Hướng phong trào vào các mục tiêu: “Hoàn thành vượt mức kế hoạch, xây dựng phong cách lao động mới, tiến quân vào khoa học kỹ thuật”.

Chủ động vươn lên cùng kết hợp chặt chẽ với cơ quan Nhà nước, tham gia phân bổ lao động thanh niên trên địa bàn huyện thị ... có kế hoạch chu đáo từng bước tổ chức các “Đội thanh niên xung kích tình nguyện xây dựng Tổ quốc”.Những tháng cuối năm 1977 và đầu 1978, toàn bộ đoàn viên, thanh niên ở vùng nông thôn thuộc khu vực Quảng Trị đã tập trung cùng các tầng lớp khác đẩy mạnh các công việc cấp bách như: Thực hiện chiến dịch rau màu Thu-Đông, ra sức chăm bón và thu hoạch tốt vụ 8, vụ 10, chuẩn bị tốt vụ Đông Xuân 1977 - 1978...Lúc này, thực hiện kế hoạch thời “hậu chiến”, ở hai đầu biên giới phía Bắc và Tây Nam, các thế lực thù địch nước ngoài tiến hành cuộc chiến tranh xâm lược lấn chiếm đất đai của Tổ quốc Việt Nam. ở Bình Trị Thiên, các đảng phái phản động, số ngụy quân, ngụy quyền chưa chịu cải tạo, bọn phản động đội lốt tôn giáo lợi dụng tình hình khó khăn của đất nước ngóc đầu dậy, đang móc nối liên kết với nhau, ngấm ngầm và công khai chống phá chế độ xã hội chủ nghĩa. Chúng thực hiện chiến tranh tâm lý, xuyên tạc đường lối, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, phục hồi các tập tục lạc hậu, mê tín, dị đoan, lợi dụng thần quyền để mê hoặc, kích động, lôi kéo nhân dân, nhất là tầng lớp thanh niên chậm tiến và mua chuộc cán bộ. Chúng còn tìm cách len lỏi vào hàng ngũ cách mạng, mở rộng địa bàn hoạt động ở vùng kinh tế mới, kết hợp với những hoạt động xâm nhập từ bên ngoài vào, hoạt động và những vụ việc của chúng ngày càng nhiều với mưu toan bạo loạn chính trị, tổ chức vượt biên, vượt biển trái phép...Trước tình hình đó, ngày 1/2/1978, Thường vụ Tỉnh ủy Bình Trị Thiên ra Nghị quyết “Về tăng cường củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội”.Thực hiện Nghị quyết của Thường vụ Tỉnh ủy, các huyện: Bến Hải, Triệu Hải... tích cực kiện toàn lực lượng vũ trang và bán vũ trang, đưa đoàn viên và những thanh niên đủ điều kiện vào nhân dân tự vệ, tổ chức lực lượng bảo vệ an ninh trên biển và ven biển. ở Hướng Hóa, lực lượng thanh niên nhân dân tự vệ tại chỗ phối hợp với bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương bố trí lực lượng bảo vệ địa bàn, xây dựng trận tuyến bảo vệ vững chắc vùng biên giới Việt - Lào.Tháng 6-1978, Hội nghị Tỉnh ủy Bình Trị Thiên lần thứ 6 đã đề ra Nghị quyết về công tác quân sự địa phương trong giai đoạn 1978 - 1980. Nghị quyết chỉ rõ: “Dù trong tình huống nào của chiến tranh cũng phải giữ vững địa bàn, giữ vững thế tiến công, phải đập tan bằng được âm mưu chia cắt chiến lược của địch, giữ vững thế liên hoàn chiến lược Bắc - Nam của Tổ quốc và giữa nước ta với nước bạn Lào, sẵn sàng chi viện cho các chiến trường khác”.Thực hiện Nghị quyết của Tỉnh ủy về công tác quân sự địa phương, hưởng ứng phong trào “3 xung kích làm chủ tập thể” do Hội nghị lần thứ 25 của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn (khóa III) chủ trương, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh Đoàn, các cấp bộ Đoàn ở khu vực Quảng Trị đã tổ chức học tập tình hình, nhiệm vụ mới trong đoàn viên, thanh niên nhằm nâng cao nhận thức về vai trò, vị trí của nhiệm vụ củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, nhận rõ kẻ thù, xác định rõ mối quan hệ giữa nhiệm vụ xây dựng Tổ quốc và bảo vệ Tổ quốc, sẵn sàng chiến đấu. Kết quả trong 2 năm 1978, 1979 các huyện, thị làm nghĩa vụ quân sự đạt chỉ tiêu trên giao. Lực lượng dân quân tự vệ phát triển, mỗi huyện xây dựng được một tiểu đoàn du kích tập trung. Cuối 1979, tỷ lệ dân quân tự vệ các huyện đạt từ 12 đến 13% so với dân số toàn huyện. Lực lượng tự vệ trong các cơ quan, xí nghiệp đạt trên 60% so với cán bộ, công nhân viên trong cơ quan. Tình hình an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội tiếp tục được củng cố và giữ vững...Bên cạnh những thành tích đạt được trong công tác quốc phòng, an ninh, phong trào “3 xung kích” trong lĩnh vực lao động sản xuất, học tập rèn luyện, xây dựng cuộc sống mới ở địa bàn khu vực Quảng Trị cũng thu được kết quả tốt đẹp. Ngoài việc động viên đoàn viên, thanh niên hưởng ứng phong trào hợp tác hóa nông nghiệp Huyện Đoàn và Hội Liên hiệp Thanh niên huyện còn tổ chức cho đoàn viên, thanh niên đăng ký “Tình nguyện vượt mức kế hoạch”, phấn đấu bình quân mỗi vụ vượt 5% ngày công so với xã viên lớn tuổi. Đoàn viên thanh niên đăng ký định mức kỹ thuật, cắm thẻ nhận ruộng xấu, ruộng xa, xây dựng “cánh đồng thực nghiệm cao sản”, đi đầu trong phong trào khai hoang mở rộng diện tích canh tác; hàng ngàn đoàn viên, thanh niên ở Triệu Hải, Bến Hải, có hơn 30 vạn thanh niên khắp tỉnh Bình Trị Thiên thân yêu đã vượt qua muôn ngàn khó khăn, xung kích tình nguyện... đã tham gia xây dựng công trình “Đại thủy nông Nam Thạch Hãn”, các hồ chứa nước La Ngà, Kinh Môn, Trúc Kinh ... đáp ứng tưới tiêu cho các đồng ruộng ở đồng bằng,

chủ yếu là 2 huyện Triệu Phong, Hải Lăng, bước đầu đưa nền nông nghiệp ở Quảng Trị có khởi sắc, phục hồi diện tích gieo cấy và năng suất ngày một cao. ở vùng kinh tế mới (Tây Gio Linh) đoàn viên, thanh niên mở các chuyên đề nghiên cứu về “Cây Lạc”, “Cây Sắn”... Huyện Bến Hải có phong trào “trồng thông lấy nhựa”, “lập vườn trồng cà phê”, đi đầu trong phong trào vận động đồng bào các dân tộc Vân Kiều, Pacô định canh định cư, đoàn viên, thanh niên các xã ven biển như: Gio Hà, Gio Hải, Triệu An, Triệu Vân, Triệu Lăng, Hải An, Hải Khê tích cực thực hiện chủ trương “Phát triển kinh tế toàn diện vùng biển” của tỉnh, vừa tích cực mua sắm ngư cụ, thuyền tàu đánh bắt hải sản, vừa tập trung sức lực mở rộng diện tích trồng phi lao trên bãi cát nhằm cải thiện môi trường, đời sống góp phần vào công tác an ninh, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.Phong trào học tập trong các tầng lớp thanh niên phát triển mạnh nhất ở các trường trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp. Đoàn viên thanh niên ở nông thôn cũng như đô thị hăng hái tham gia học “bổ túc văn hóa”, nòng cốt trong các chiến dịch xóa mù chữ. Phong trào xây dựng các tập thể học sinh xã hội chủ nghĩa dấy lên sôi nổi ở tất cả các trường học thuộc địa bàn tỉnh Quảng Trị. Phong trào rèn luyện thân thể và thực hiện nếp sống mới đã thu hút đông đảo thanh niên, thiếu niên tham gia. Tập thể dục buổi sáng, rèn luyện thân thể đã trở thành phong trào quần chúng cả bề rộng lẫn bề sâu. Chẳng hạn như ở xã Tân Long (Hướng Hóa) thanh niên, thiếu nhi ở đây có nề nếp tập thể dục buổi sáng, tổ chức sáng tác những bài ca, câu hò ngợi ca quê hương, ngợi ca lao động. Đội thiếu niên xây dựng “Vườn chuối em chăm”. Chi hội Thanh niên có những khu đất “Khoai liền bãi, sắn liền đồi”. Tân Long có 8 nhà trẻ, 1 lớp bổ túc văn hóa, 2 tủ sách gồm 800 cuốn, 2 câu lạc bộ, 1 trường cấp I gồm 12 lớp, 1 trạm xá, có đội văn nghệ mạnh, có nhiều đội bóng chuyền nữ...Đầu năm 1980, Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn họp. Về phần đánh giá công tác Đoàn và phong trào thanh niên trong các năm 1976 - 1979, Hội nghị nêu rõ: “Các chương trình, phong trào hành động cách mạng của thanh niên, thiếu nhi vừa qua đã có tác dụng góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi các Nghị quyết của Cấp ủy ở địa phương, đơn vị, củng cố tổ chức Đoàn vững mạnh, tích cực tham gia xây dựng Đảng, đấu tranh chống mọi biểu hiện tiêu cực trong các mặt kinh tế, đời sống và xã hội, từng bước phát huy tinh thần làm chủ tập thể của đoàn viên thanh niên”(1).Hội nghị Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên đã đề ra nhiệm vụ: “Tiếp tục đẩy mạnh phong trào “3 xung kích làm chủ tập thể”, “3 mũi tiến công chống tiêu cực” với chủ đề “Tuổi trẻ lập công, mừng Tổ quốc anh hùng”, mừng Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV” do Trung ương Đoàn phát động; động viên tuổi trẻ khắc phục khó khăn về sản xuất và đời sống, thi đua lao động sản xuất và tiết kiệm, đi đầu áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Thông qua hành động cách mạng, đẩy mạnh công tác phát triển Đoàn, Đội và giới thiệu đoàn viên ưu tú với Đảng. Trước mắt, cơ sở Đoàn làm tốt công tác tuyển quân đợt 1 (năm 1980), công tác hoạt động hè của thanh thiếu nhi học sinh và đẩy mạnh việc chăm bón lúa màu vụ Đông-Xuân 1979 - 1980...”Kết quả hoạt động của Đoàn và phong trào thanh niên trong năm 1980 đã tập trung đẩy mạnh sản xuất giải quyết mục tiêu số 1 là vấn đề lương thực và việc làm cho lực lượng thanh niên ở thị xã, thị trấn, ở vùng mới giải phóng. Đoàn viên thanh niên ở các cơ sở đã cùng với các tầng lớp khác đẩy mạnh phát triển các cây công nghiệp như hồ tiêu, cao su, lạc, ớt, vừng... sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ chế biến từ lâm sản như chổi đót, mây, tre đan... làm hàng xuất khẩu...Từ ngày 20 đến ngày 22-11-1980, Đại hội đại biểu Đoàn toàn quốc lần thứ IV đã được tiến hành tại Thủ đô Hà Nội. Đại hội phấn khởi và vinh dự được đón đồng chí Lê Duẩn, Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam đến dự, thể hiện sự quan tâm đặc biệt, lòng tin yêu sâu sắc và sự chăm sóc ân cần của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta đối với thế hệ trẻ Việt Nam.Sau khi đánh giá đúng đắn những cống hiến xuất sắc và trưởng thành vượt bậc của thế hệ trẻ Việt Nam, trên cơ sở đường lối chung của cách mạng nước ta trong giai đoạn mới đã được xác định tại Đại hội lần thứ IV của Đảng; Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV đã đề ra ba mặt công tác của Đoàn và thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ mới.Một là, nâng cao giác ngộ lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, quyết tâm học tập rèn luyện trở thành lớp người mới làm chủ tập thể xã hội chủ nghĩa phát triển toàn diện.

Hai là, đẩy mạnh hơn nữa phong trào “3 xung kích” thành cao trào thi đua hành động cách mạng của tuổi trẻ. Thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.Ba là, xây dựng Đoàn vững mạnh, nhanh chóng tổ chức, đoàn kết tập hợp thế hệ trẻ thành lực lượng làm chủ tập thể.Đại hội xác định nhiệm vụ quan trọng trước mắt và lâu dài tham gia xây dựng Đảng, xây dựng Nhà nước cách mạng. Đại hội xác định rõ nhiệm vụ của toàn Đoàn đối với sự nghiệp chăm sóc, giáo dục thiếu niên nhi đồng và xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh.Kỳ họp thứ nhất của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn khóa IV đã bầu ra Ban Bí thư Trung ương Đoàn gồm 13 đồng chí do đồng chí Đặng Quốc Bảo, ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng làm Bí thư Thứ nhất.Sau Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV, thực hiện chủ trương của Tỉnh Đoàn, Ban Chấp hành Đoàn các cấp ở khu vực Quảng Trị đã mở đợt sinh hoạt chính trị trong toàn thể đoàn viên, thanh niên, nhằm làm cho thế hệ trẻ thấy rõ những cống hiến xuất sắc và trưởng thành vượt bậc của thanh niên Việt Nam, thảo luận học tập, quán triệt những bài học kinh nghiệm trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên do Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV rút ra là: - Đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân, xuất phát từ quan điểm cách mạng và khoa học, luôn luôn đánh giá đúng và tin vào bản chất cách mạng, anh hùng của thế hệ trẻ nước ta, lấy đó làm căn cứ quan trọng để đề ra những chủ trương đúng đắn, phương pháp và hình thức thích hợp, phát huy sức mạnh và tiềm năng to lớn của tuổi trẻ.- Luôn luôn giương cao 2 ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của Đảng, kết hợp nhuần nhuyễn chủ nghĩa yêu nước chân chính với chủ nghĩa quốc tế trong sáng, lấy mục đích của Đảng làm ngọn cờ lý tưởng, ngọn cờ chiến đấu, đoàn kết toàn bộ thế hệ trẻ xung quanh Đảng, đi đầu phấn đấu thực hiện thắng lợi sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng, làm thất bại những âm mưu thâm độc, lôi kéo thanh niên xa rời cách mạng.- Xây dựng Đoàn vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, quán triệt và thực hiện thật tốt các chức năng của Đoàn. Đoàn phải liên hệ mật thiết với thanh niên, thiếu nhi và nhân dân, tập hợp rộng rãi thanh niên làm cho thế hệ trẻ được tổ chức lại thành lực lượng làm chủ tập thể gắn liền một cách hữu cơ công tác xây dựng Đoàn với xây dựng Đội Thiếu niên, Đội nhi đồng và xây dựng Đảng.- Công tác vận động thanh niên là sự nghiệp chung của xã hội mà Đoàn là nòng cốt và phải phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chuyên chính vô sản vào việc vận động và giáo dục thế hệ trẻ. Đoàn phải hết sức chủ động kết hợp chặt chẽ với Nhà nước, các đoàn thể, các tổ chức xã hội và gia đình để thống nhất chủ trương và có biện pháp cụ thể đồng bộ, động viên sức mạnh tổng hợp vào việc tổ chức và giáo dục thế hệ trẻ, từng bước xây dựng cơ chế bảo đảm phát huy vai trò chính trị của Đoàn và quyền làm chủ tập thể của thanh niên.Từ đầu năm 1981, phong trào triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội IV của Đoàn, thực hiện Chỉ thị 100 - CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng (31-01-1981) về cải tiến công tác khoán, mở rộng khoán sản phẩm (gọi tắt là Chỉ thị 100) đã diễn ra sôi nổi trong các chi đoàn, chi hội cơ sở ở khu vực Quảng Trị. Kết quả triển khai thực hiện Chỉ thị 100 đã lôi cuốn, thu hút mọi người trên mặt trận nông nghiệp hăng hái lao động, kích thích tăng năng suất lao động, tiết kiệm chi phí sản xuất, củng cố và tăng cường sản xuất xã hội chủ nghĩa ở nông thôn, không ngừng nâng cao thu nhập và đời sống của xã viên, tăng cường tích lũy của hợp tác xã, làm tròn nghĩa vụ và không ngừng tăng khối lượng nông sản cung ứng cho Nhà nước...Sau khi quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Bình Trị Thiên lần thứ II, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên(1) lần thứ II (họp từ ngày 29-6 đến ngày 01-7-1981 tại hội trường Quốc Học Huế). Với sự có mặt của 250 đại biểu tiêu biểu ở các lĩnh vực, địa phương, đồng chí Bùi San, Vũ Thắng, Cổ Kim Thành đại diện Thường vụ Tỉnh uỷ Bình Trị Thiên, đồng chí Trần Phương Thạc - Bí thư Trung ương Đoàn về dự và chỉ đạo Đại hội. Đại hội đã đánh giá công tác Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi trong nhiệm

kỳ qua, vạch ra chương trình hoạt động của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong nhiệm kỳ tới. Đồng chí Ngô Yên Thi được bầu làm Bí thư Tỉnh Đoàn.Triển khai Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ II, đoàn viên, thanh niên ở khu vực Quảng Trị tập trung vào những nhiệm vụ chủ yếu sau: - Trong nông nghiệp, tập trung sản xuất vụ Hè-Thu, Đông-Xuân, đi đầu trong công

tác thủy lợi, làm phân bón, tích cực tham gia các hình thức khoán sản phẩm, thành lập các đội chuyên giống, đội phòng trừ sâu bệnh, đội thanh niên xung kích giúp đỡ các gia đình chính sách.- Trong công nghiệp, đoàn viên, thanh niên nỗ lực khắc phục khó khăn về vật tư nguyên liệu, thi đua lao động sản xuất, góp phần hoàn thành và hoàn thành vượt mức kế hoạch của Nhà nước.

- Làm tốt công tác thanh niên nhập ngũ, đồng thời tổ chức đón số chiến sĩ hoàn thành nghĩa vụ quân sự trở về quê hương, tổ chức tốt ngày Hội “Tuổi trẻ anh hùng bảo vệ Tổ quốc” vào ngày 22-12 (hàng năm).

- Đi đầu trong học tập, rèn luyện và xây dựng cuộc sống mới, tham gia hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao.

- Ra sức cải tiến lề lối làm việc của các cấp bộ Đoàn (Chi Đoàn, Xã Đoàn, Huyện Đoàn, Thị Đoàn).

Từ tháng 5-1982 trở đi, dưới ánh sáng của Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần V, được sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn khóa IV, Ban Chấp hành Đoàn các cấp ở địa phương đã tập trung lực lượng của Đoàn và phong trào thanh niên thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, trọng tâm là sản xuất lương thực, hàng tiêu dùng, hàng xuất khẩu, bằng các biện pháp tích cực như sau:

Trong nông nghiệp: Tổ chức phong trào thanh niên xây dựng hệ thống giống lúa và màu, nhằm chọn vào sản xuất giống lúa và màu có năng suất cao; động viên tổ chức lực lượng trẻ tham gia các hoạt động phòng trừ sâu bệnh cho lúa màu, phát động tuổi trẻ đi đầu trong sản xuất, chế biến, bảo quản và sử dụng tốt các nguồn phân bón; tham gia xây dựng hệ thống thủy nông, tưới tiêu theo khoa học, xung kích sản xuất và chế biến màu.- Trong tiểu thủ công nghiệp: Các chi đoàn, chi hội tăng cường giáo dục chính trị cho đoàn viên, thanh niên về lòng yêu ngành, yêu nghề, biết chủ động sáng tạo trong công tác khai thác nguyên vật liệu tại địa phương, đẩy mạnh sản xuất, tăng thêm mặt hàng mới. Đi sâu vào lĩnh vực khoa học bằng các hình thức tổ chức thi “Luyện tay nghề, thi thợ giỏi”, tổ chức các tổ xung kích đảm nhận các công trình mang tên thanh niên ...

Kết quả năm 1982, trong nông nghiệp đã xuất hiện hợp tác xã đạt năng suất cao trong đó có sự đóng góp tích cực của Đoàn và phong trào thanh niên như: Long Hưng, Đông Giang, An - Phú - Tài trên 7 tấn/ha (đạt năng suất quốc gia); Nại Cữu, Bích La, Đai - An - Khê, Tri Bưu, Thạch Hãn, Tân Phước, Quyết Thắng, 19/8, Đồng Tâm, Hiệp Hòa, Thành Công I, Thành Công II, Quyết Thắng, Nam Long (đạt năng suất 5 - 7 tấn/ha).Công tác tuyển quân: Huyện Triệu Hải đạt đơn vị khá nhất được trao cờ lưu niệm, các huyện Hướng Hóa, Bến Hải và thị xã Đông Hà đều được ủy ban nhân dân tỉnh tặng bằng khen.

Nhận thức sâu sắc về yêu cầu và tầm quan trọng của hoạt động hè đối với thanh thiếu nhi, mùa hè năm 1982, thông qua hoạt động hè, tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên ở khu vực tỉnh Quảng Trị đã tập hợp được hầu hết thanh thiếu nhi học sinh để bồi dưỡng tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, ý thức ham học, say mê lao động, bồi dưỡng tình cảm và phát huy năng khiếu thẩm mỹ của tuổi trẻ. Kết quả của hoạt động hè đã tạo ra sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, bồi dưỡng nâng cao chất lượng, nhất là năng lực hoạt động thực tiễn của đội ngũ cán bộ Đoàn, Đội, chuẩn bị cho tổ chức Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi ở nhà trường trong năm học mới.

Về tổ chức: Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV và Chỉ thị 03 của Ban Bí thư Trung ương Đoàn về việc: “Xây dựng củng cố tổ chức Đoàn vững mạnh, tiến hành trao thẻ Đoàn 2 năm 1982 - 1983”, trong năm 1982, các cơ sở Đoàn ở khu vực Quảng Trị đã tiến hành kiểm điểm đánh giá thực chất tổ chức cơ sở và chất lượng đoàn viên. Gắn

với đợt sinh hoạt chính trị, quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V, Đoàn đã kiểm điểm vai trò vị trí của mỗi tổ chức Đoàn, mỗi đoàn viên theo “5 nhiệm vụ” đồng thời đề ra chương trình hành động cách mạng sát với cơ sở.

Trong đợt phát thẻ Đoàn đầu tiên ở một số cơ sở như Cam Thanh (thị xã Đông Hà), Triệu Thành (Triệu Hải)... số đoàn viên đủ tư cách nhận thẻ Đoàn đạt từ 92% đến 94% của tổng số đoàn viên trong Xã Đoàn. Qua đợt sinh hoạt chính trị phát thẻ Đoàn, các cơ sở Đoàn ở khu vực Quảng Trị đã kết nạp thêm nhiều thanh niên vào Đoàn, đồng thời giới thiệu thêm nhiều đoàn viên ưu tú với Đảng...

Trong dịp kỷ niệm 52 năm ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (26-3-1931 - 26-3-1982), Tỉnh Đoàn đã tổ chức cuộc thi tìm hiểu “52 mùa xuân của Đoàn”.Ngày 25-4-1982, Ban tổ chức cuộc thi đã nhận được 2.824 bài thi trong đó có 1.155 bài dự thi của các bạn trẻ và các tập thể đoàn viên, thanh niên ở khu vực Quảng Trị. Nhiều đoàn viên, thanh niên đạt giải cá nhân, như: Nguyễn Nhạc lớp 8A trường PTCS Hải Phú, Nguyễn Phi Tuyển, công an trạm cửa khẩu: Lao Bảo, Võ Minh Thắng nhân viên Bưu điện Bến Hải, Trần Thị Vân Hà học sinh trường trung học nông nghiệp Đông Hà, Lê Đình Nguyên - Tổng phụ trách Đội trường PTCS xã Hải Phú.

Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Bình Trị Thiên lần thứ III (01-1983) chỉ rõ: “Nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản phải tập trung giải quyết các vấn đề ăn của xã hội, tăng nguồn nguyên liệu cho sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu. Các ngành kinh tế, văn hóa phải xoay quanh mặt trận nông nghiệp mà phục vụ nhằm trước hết giải quyết cho vấn đề ăn”.

Trong quá trình thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Bình Trị Thiên lần thứ III, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh Đoàn mà trực tiếp là Ban Chấp hành Đoàn của các huyện: Bến Hải, Hướng Hóa, thị xã Đông Hà, Triệu Hải, đoàn viên và thanh niên nắm vững tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của Đảng là tập trung phát huy cao độ thế mạnh về nông nghiệp, nhất là lương thực, thực phẩm, khai thác và tận dụng ruộng đất, mặt nước vào sản xuất, đẩy mạnh ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, đặc biệt là tạo chuyển biến về thâm canh, tăng nhanh năng suất và sản lượng lúa, đồng thời phá thế độc canh lúa, phát triển màu, xây dựng vùng chuyên canh cây công nghiệp ngắn ngày...

Tiếp thu Nghị quyết Hội nghị lần thứ 6 của Trung ương Đảng (khóa V) “Về những nhiệm vụ cấp bách trong quản lý”, đoàn viên, thanh niên tập trung trong 6 khâu: Một là, đoàn viên, thanh niên tham gia xây dựng kế hoạch sản xuất từ cơ sở.Hai là, đẩy mạnh phong trào lao động sáng tạo và tiết kiệm trong sản xuất và tiêu dùng.Ba là, tham gia giám sát kiểm tra các hoạt động về việc thực hiện kế hoạch.Bốn là, xây dựng quy trình hoạt động của Đoàn trong quản lý xí nghiệp.Năm là, tham gia thành viên hội đồng xí nghiệp, thực hiện nghiêm túc chế độ quản lý kinh tế.Sáu là, thông qua hoạt động của Đoàn mà nghiên cứu đề xuất, bổ sung hoặc sửa đổi chính sách nhằm khuyến khích sản xuất, cải thiện đời sống, xem xét giới thiệu cán bộ trẻ cho hợp tác xã, nông trường, xí nghiệp...

Trong quá trình thực hiện, chi đoàn, chi hội đã tích cực động viên tuổi trẻ xung kích đảm nhiệm dưới các hình thức “Luyện tay nghề, thi thợ giỏi”, “Hội thi triển lãm sáng tạo”, phong trào thi đua “Về trước kế hoạch”, thi đua vượt khoán, đảm nhận các công trình khoán gọn do thanh niên quản lý, tháng thanh niên tham gia quản lý...Các năm 1983 - 1985, thiên tai xảy ra liên tục, nặng nhất là năm 1985: Đầu năm rét đậm, thiếu ánh sáng kéo dài suốt cả thời kỳ các trà lúa đang trổ bông, vụ Đông-Xuân mất nặng; vụ Hè-Thu bị gió Tây Nam (gió Lào) khô nóng thổi mạnh kéo dài, hết hạn thì bão to lũ lớn...Trước tình hình đó, đoàn viên, thanh niên đã phát huy vai trò xung kích của mình, đi đầu trong phong trào chống hạn hán, bão lụt, cùng với cán bộ, đảng viên ở cơ sở chăm lo giải quyết cấp bách trước mắt về ăn, ở, chỗ ở tạm cho các gia đình bị bão lũ cuốn trôi nhà cửa, tài sản, nhanh chóng khôi phục lại các trạm xá, bệnh viện, tu sửa, dựng lại các lớp học, trường học bị tróc mái, sập đổ. Đoàn viên, thanh niên trong ngành giao thông vận tải ngày đêm bám sát các địa bàn đường sá bị xói mòn, sạt lở, kịp thời tu sửa, thông đường...Từ ngày 02 đến 04-10-1986, Tỉnh ủy họp, vạch rõ nhiệm vụ kinh tế, xã hội năm 1986 là: “Tập trung phát triển nông nghiệp toàn diện, thực hiện một bước mạnh mẽ về thay đổi cơ

cấu cây trồng, vật nuôi. Đầu tư về chiều sâu cho các xí nghiệp có hiệu quả lớn. Tích cực nắm hàng, nắm tiền, giữ vững giá cả”.

Căn cứ vào mục tiêu kinh tế - xã hội năm 1986, căn cứ vào khả năng vốn tự có và nhu cầu của thị trường, các đơn vị cơ sở ở khu vực Quảng Trị tự xây dựng kế hoạch sản xuất, chú ý bảo đảm cung ứng vật tư, tiêu thụ sản phẩm, giá cả, tổ chức sản xuất kinh doanh. Công tác Đoàn và phong trào thanh niên đã phát huy được tinh thần năng động, sáng tạo của đoàn viên, thanh niên trong quá trình tổ chức, chỉ đạo các phong trào thi đua, gắn hạch toán kinh tế với các công tác do thanh niên đảm nhiệm, từng bước xây dựng cơ sở vật chất cho các hoạt động của Đoàn. Phong trào thi đua của tuổi trẻ trong năm 1986 có chuyển biến với những nội dung hoạt động thiết thực, gắn bó đời sống, đạt hiệu quả cao. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tập hợp được 36% thanh niên vào tổ chức Đoàn, 70% thanh niên vào Hội Liên hiệp Thanh niên.

Tóm lại, những năm sau giải phóng hoàn toàn miền Nam đến trước đại hội VI của Đảng, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh hậu quả chiến tranh hết sức nặng nề, cuộc chiến tranh xâm lược của bọn phản động quốc tế ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, của tình hình kinh tế - xã hội ở thời gian chuyển đổi giai đoạn diễn biến phức tạp, nhưng tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên ở khu vực Quảng Trị cũng như trong tỉnh và cả nước ta vẫn vững vàng, thể hiện được vai trò và trách nhiệm của mình trước vận mệnh của đất nước, trước những thử thách gay go và quyết liệt, thể hiện tinh thần yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, phẩm chất chính trị và tài năng sáng tạo của tuổi trẻ. Những chuyển biến của hoạt động Đoàn và phong trào thanh niên khu vực tỉnh Quảng Trị từ sau đại hội V của Đảng và Đại hội Đảng bộ Bình Trị Thiên lần thứ III trên mọi trận tuyến được Đảng và nhân dân giao phó đã tạo điều kiện thuận lợi trong việc tiếp thu Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI - Đại hội “Đánh dấu sự đổi mới về tư duy, về phong cách tổ chức và cán bộ”.

3. Tuổi trẻ khu vực Quảng trị đóng góp sức lực và trí tuệ của mình trong các năm đầu thực hiện đường lối đổi mới của Đảng (1986 - 1989)

Chấp hành Chỉ thị 80/CT-TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng “Về tiến hành Đại hội Đảng bộ các cấp, Đại hội đại biểu Đảng bộ Bình Trị thiên họp từ ngày 21 đến 26-10-1986. Đại hội đã vạch ra phương hướng, nhiệm vụ, mục tiêu của tỉnh Bình Trị Thiên nhiệm kỳ 1986 - 1990 là: “Phát triển mạnh mẽ, vững chắc toàn diện nông nghiệp, ra sức phát huy vai trò của công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, đẩy mạnh xuất nhập khẩu gắn với sản xuất công - nông nghiệp, củng cố và không ngừng hoàn thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa, đưa tiến bộ khoa học kỹ thuật vào thức đẩy sản xuất phát triển, huy động mọi nguồn vốn tập trung xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật, cải tiến mạnh mẽ các hoạt động phân phối lưu thông, tăng cường hợp tác kinh tế, hạn chế tỷ lệ tăng dân số, đẩy mạnh các hoạt động văn hoá - xã hội, xây dựng nền văn hoá mới, con người mới xã hội chủ nghĩa, tăng cường công tác quốc phòng an ninh”.

Từ ngày 5 đến ngày 18-12-1986, trên cơ sở thực tiễn, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đề ra đường lối đổi mới toàn diện. Bố trí lại cơ cấu sản xuất, điều chỉnh lớn cơ cấu đầu tư, tập trung thực hiện 3 chương trình mục tiêu về lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu.

Dưới ánh sáng đổi mới của Nghị quyết Đại hội VI của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Bình Trị Thiên lần thứ IV, dưới sự chỉ đạo của Tỉnh Đoàn, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh của các huyện: Bến Hải, Triệu Hải, Hướng Hoá và thị xã Đông Hà vào đầu năm 1987, đã đánh giá đúng đắn sự trưởng thành, những cống hiến to lớn của tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên, đồng thời phân tích đúng thực trạng tình hình tuổi trẻ, tìm ra khuyết điểm và nguyên nhân tồn tại. Trên cơ sở đó, xác định nhiệm vụ mục tiêu phấn đấu của đoàn viên, thanh niên trong giai đoạn mới, nổi lên là tập trung thực hiện 3 chương trình kinh tế lớn: bảo đảm nhu cầu lương thực của xã hội, có dự trữ, đáp ứng một cách ổn định nhu cầu thiết yếu về thực phẩm, đáp ứng được nhu cầu của nhân dân về hàng tiêu dùng thiết yếu, tập trung sản xuất các mặt hàng xuất khẩu chủ lực, tăng nhanh kim ngạch xuất khẩu.

Thời gian trước Đại hội Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên lần thứ 3, khắp nơi ở khu vực Quảng Trị đoàn viên, thanh niên nhộn nhịp đẩy phong trào “3 xung kích”, “Phong trào hành quân theo bước chân những người anh hùng”. Nhiều công trình thanh niên vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc được xây dựng, đem lại hiệu quả thiết thực phục vụ sản xuất, xuất khẩu ở khắp các địa bàn Bến Hải, Triệu Hải, Hướng Hoá, thị xã Đông Hà. Trải qua rèn luyện, tổ chức Đảng và phong trào thanh niên ở khu vực Quảng trị không ngừng củng cố, phát triển.

Sáng ngày 21-7-1987, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên khai mạc Đại hội lần thứ III, sau phần khai mạc, đồng chí Lê Hữu Thăng - Tỉnh ủy viên, Bí thư Tỉnh Đoàn, thay mặt Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn đọc báo cáo chính trị trước Đại hội(1). Bản báo cáo đã đánh giá bước hoạt động của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong nhiệm kỳ qua và trình bày chương trình hành động trong nhiệm kỳ tới với nội dung tập trung vào các vấn đề:

Đoàn có nhiệm vụ trước mặt cũng như lâu dài là giáo dục thế hệ trẻ về chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, nêu cao ý thức làm chủ tập thể, làm cho thanh niên hiểu rõ nghĩa vụ và quyền lợi. Sống có lý tưởng cao đẹp, trong sáng, lành mạnh, đấu tranh không khoan nhượng chống những biểu hiện tiêu cực trong một bộ phận thanh niên ở địa phương. Xây dựng Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh vững mạnh, phát huy vai trò chính trị của tổ chức Đoàn, mở rộng việc tập hợp thanh niên vào các tổ chức cách mạng và các hình thức sinh hoạt xã hội phù hợp với tuổi trẻ nhằm đào tạo thanh niên thành những con người mới phát triển toàn diện, kế tục trung thành và xuất sắc sự nghiệp của Đảng, của dân tộc. Đoàn phải chăm lo giáo dục, xây dựng Đội thiếu niên và nhi đồng thật xứng đáng là cháu ngoan Bác Hồ...

Đại hội bầu Ban chấp hành Tỉnh Đoàn Bình Trị Thiên khoá III, đồng chí Lê Hữu Thăng - Tỉnh ủy viên được bầu làm Bí thư Tỉnh Đoàn. Sau Đại hội, đoàn viên và thanh niên ở các địa bàn tổ chức triển khai Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ III, ra sức thi đua lập thành tích chào mừng Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V.

Tháng 11-1987, Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V họp tại Hà Nội. Đồng chí Nguyễn Văn Linh - Tổng Bí thư Ban Chấp hành TW Đảng đã thay mặt Đảng và Nhà nước biểu dương những thành tích của Đoàn và phong trào thanh niên trong cả nước. Đồng chí căn dặn: “...Từng đoàn viên, thanh niên, từng chi đoàn phải tìm đến với thanh niên, nhưng không phải để lên lớp, thuyết lý suông mà bằng việc giải quyết những khúc mắc, khó khăn, từng bước một Đoàn lôi cuốn họ vào công việc vừa sức có ích cho xã hội, cho bản thân, đưa lại niềm vui và lòng tin vào cuộc sống”.

Sau khi trao đổi thảo luận, Đại hội Đoàn lần thứ V nhất trí nêu cao quyết tâm thực hiện khẩu hiệu hành động của tuổi trẻ cả nước là: “Sống, chiến đấu, lao động theo gương Bác Hồ vĩ đại”. Về phong trào thi đua, Đại hội quyết định liên tục phát triển thành phong trào “Tuổi trẻ xung kích sáng tạo xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”...

Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đoàn lần thứ V, thông qua kỷ niệm những ngày lễ lớn, trong các năm 1988,1989... tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở các huyện Bến Hải, Triệu Hải, Hướng Hoá và thị xã Đông Hà... đã tổ chức các buổi toạ đàm, hội thảo... để đoàn viên thanh niên, thiếu nhi nâng cao nhận thức về Đảng, về Đoàn, về Đội, nhất là đối với đoàn viên thanh niên, nhận rõ mục tiêu phấn đấu trước mắt của Đoàn là tập trung thực hiện tốt 4 chương trình hành động cách mạng.

Một là, tuổi trẻ xung kích và sáng tạo trên mặt trận kinh tế, thực hiện thắng lợi 3 chương trình mục tiêu về lương thực, thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu.Hai là, tuổi trẻ đi đầu thực hiện các chính sách xã hội và đấu tranh cho công bằng xã hội.Ba là, tuổi trẻ học tập và tiến quân vào khoa học kỹ thuật.

Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đoàn lần thứ nhất (khoá V) đã ra Nghị quyết chuyên đề “Về việc động viên tuổi trẻ cả nước đẩy mạnh các hoạt động tiến tới kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Bác Hồ”.

Thực hiện Nghị quyết chuyên đề của Ban Thường vụ TW Đoàn, Tỉnh Đoàn Bình Trị Thiên mở đợt hoạt động “Về việc giáo dục tiểu sử và sự nghiệp của Bác Hồ với thanh, thiếu nhi” và xây dựng “Phòng Bác Hồ” ở các cơ sở Đoàn. Ngày 31-12-1987, Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn và ban Giám đốc Bảo tàng Huế họp thống nhất: Bảo tàng Hồ Chí Minh ở Huế là Trung tâm giáo dục về Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với tuổi trẻ Bình Trị Thiên. Vì vậy, tuổi trẻ toàn tỉnh phải có trách nhiệm tham gia xây dựng và cần có sự phối hợp với Bảo tàng Hồ Chí Minh để tăng cường giáo dục cho tuổi trẻ trong tỉnh. Từ nay, ngoài việc kết nạp thường xuyên, nên đưa việc phát triển đoàn viên thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thành nề nếp 1 năm 2 đợt: đợt đoàn viên 26-3 và đợt đoàn viên 19-5. Đoàn viên kết nạp cần được tổ chức chu đáo tại các phòng Bác Hồ ở cơ sở; Bảo tàng Hồ Chí Minh sẽ tổ chức trưng bày Phòng Bác Hồ cho tuổi trẻ trong tỉnh. Tỉnh Đoàn sẽ phối hợp để đầu tư xây dựng Phòng “Bác Hồ với tuổi trẻ” và “Tuổi trẻ Bình Trị Thiên với Bác Hồ” ở các huyện, thị và cơ sở. Các trường học nên tổ chức có nề nếp thường xuyên cho học sinh thăm Bảo tàng Hồ Chí Minh mỗi năm một hoặc hai lần vào dịp đầu năm hoặc vào ngày 19-5 (hàng năm).Ngày 5-4-1988, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ra Nghị quyết số 10/NQQ-TW về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp (gọi tắt là khoán 10).

“Khoán 10” đã đáp ứng yêu cầu cấp bách của sản xuất và đời sống. Nó đánh dấu một bước tiến về đổi mới tư duy kinh tế theo quan điểm giải phóng sức sản xuất trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần gắn liền với công việc củng cố quan hệ sản xuất với xây dựng nông thôn mới.

Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, trước mắt là “Khoán 10”, đoàn viên, thanh niên nông thôn khu vực Quảng Trị đi đầu, nòng cốt trong các tổ, đội lao động sản xuất của các hợp tác xã. Ngoài các hoạt động của đội chuyên, Huyện Đoàn Triệu Hải phát triển rộng rãi phong trào thanh thiếu nhi diệt chuột, bảo vệ lúa màu...

Qua các hoạt động của các công trình thanh niên cộng sản, các tổ chức Đoàn ở khu vực Quảng Trị dưới sự chỉ đạo của Tỉnh Đoàn đã tiến hành sơ, tổng kết, rút ra 5 cái được:Được việc, (thực hiện những nhiệm vụ chính trị của địa phương); được người (thông qua lao động thực tiễn giáo dục thanh niên); được tổ chức (tạo ra được phong trào thi đua, chăm lo củng cố tổ chức Đoàn); được quản lý (qua đó nâng cao trình độ đội ngũ quản lý và kỹ thuật trong cán bộ Đoàn) và được kinh phí (phục vụ cho các hoạt động của phong trào đặc biệt là những công trình khoán gọn).

Bên cạnh việc đoàn viên, thanh niên đảm nhiệm các công trình Thanh niên Cộng sản, việc xây dựng mô hình TNXP cũng thể hiện tính tiên phong của tuổi trẻ khu vực Quảng Trị trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hội nghị Trung ương lần 2 (khoá VI) đã ra Nghị quyết về xây dựng hệ thống kinh tế - tài chính của Đoàn trên các hướng: tổ chức sản xuất, dịch vụ và du lịch thanh niên.Thực hiện chủ trương đó, thị Đoàn Đông Hà vận động, tổ chức gần 30 thanh niên đi lao động nước ngoài về góp phần xây dựng xí nghiệp thanh niên, thành lập các tổ sản xuất của thanh niên... Toàn bộ hoạt động kinh tế của Đoàn nhằm đáp ứng các mục tiêu cơ bản: Tăng thêm nguồn kinh phí cho hoạt động Đoàn, tăng cường các bước cơ sở vật chất và phương tiện phục vụ cho phong trào thanh thiếu nhi, chăm lo ổn định đời sống cho cán bộ Đoàn, đồng thời góp phần giải quyết việc làm cho thanh niên.

Công tác thiếu nhi: tổ chức Đoàn và phong trào thanh niên ở các huyện, thị khu vực Quảng Trị ngày càng nhận thức rõ công tác bảo vệ chăm sóc, giáo dục thiếu nhi là một công tác cách mạng khoa học, đòi hỏi phải có nhận thức đúng, có trách nhiệm cao và có phương pháp khoa học. Giáo dục các em phải toàn diện theo 5 điều Bác Hồ dạy. Trí, đức, thể, mỹ đều rất quan trọng, không được coi nhẹ mặt nào vì nó liên quan và hỗ trợ lẫn nhau. Các em có khoẻ mạnh mới học tập tốt. Học giỏi nhưng phải có đạo đức tốt mới trở thành người công dân tốt. Từ năm 1987, 1988... phong trào thiếu nhi ở khu vực Quảng Trị cũng được chuyển hướng theo yêu cầu mới (xã hội hoá), hoạt động của Đội trong nhà trường được duy trì, phát triển tốt (gần 100% thiếu niên đến trường là đội viên). Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phụ trách Đội có nhiều tiến bộ. Các ủy ban thiếu niên, nhi đồng được kiện toàn và ban hành Quy chế Hội đồng Đội các cấp. Từ năm 1986 - 1987 trở đi các Liên đội tiến hành hoạt động theo chương trình hoạt động ngoài giờ của Bộ Giáo dục đào tạo, nhiều Liên đội tổ chức “Hội vui học tập”, “Đôi bạn cùng tiến”, “Đôi bạn điểm 10”... hội thao, hội

diễn, hội khoẻ, thi viết vẽ nhân các ngày kỷ niệm lớn, đoàn kết giúp nhau trong học tập, giáo dục nghèo vượt khó có ý nghĩa động viên, giáo dục các em có hiệu quả tốt. Hoạt động Đội trên địa bàn dân cư được triển khai rộng khắp...

Hoạt động Đội được tổ chức Đoàn các cấp tăng cường chỉ đạo nên phong trào thiếu nhi chuyển biến vững chắc, ngày càng gắn bó với xã hội, đáp ứng yêu cầu lợi ích của đội viên và tập thể Đội.

Qua khảo sát tình hình công tác Đoàn ở khối tiểu - thủ công nghiệp, trong thời gian qua đã được kiện toàn, đi vào hoạt động song đến nay còn nhiều tồn tại cần đặt ta để tìm phương cách giải quyết. Công tác phát thẻ Đoàn cho các đoàn viên đang dừng lại, vì nhiều Ban Chấp hành chi đoàn thực sự lúng túng trong nghiệp vụ, không nắm được số thẻ quản lý, sự phân loại đoàn viên không tiến hành thường xuyên theo định kỳ. Nhiều chi đoàn chưa có phân công chức năng vị trí cho từng ủy viên trong Ban Chấp hành. Công tác phát triển đoàn viên nhiều năm chưa chú ý. Trong 2 năm 1987 - 1988 ở khối tiểu - thủ công nghiệp chỉ phát triển được 31 đoàn viên mới. Từ đó, tỷ lệ đoàn viên so với thanh niên mất cân đối trầm trọng (2.293 đoàn viên trên 18.776 thanh niên). Điều này chứng tỏ sức thu hút, tập hợp thanh niên, bồi dưỡng thanh niên của Đoàn còn yếu, hoạt động của chi đoàn chỉ ở diện hẹp, uy tín của tổ chức Đoàn bị hạn chế, nội dung sinh hoạt chưa phù hợp đặc điểm tâm lý thanh niên, chưa phù hợp với đường lối của Đảng. Một thực trạng khá phổ biến là cán bộ chi đoàn còn quá yếu về năng lực và nghiệp vụ công tác Đoàn nên dẫn đến tình trạng cán bộ chi đoàn không nắm được chương trình, kế hoạch hoạt động của chi đoàn mình. Ban Chấp hành ở nhiều chi đoàn hầu hết đều thụ động với công việc, chưa chủ động đề xuất và chưa biết các tham mưu cho hợp tác xã và cấp ủy ở đơn vị mình những vấn đề cấp bách, nóng hổi...

ở Hướng Hoá, thời gian qua dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy, sự chỉ đạo của Tỉnh Đoàn, tuổi trẻ các dân tộc Hướng Hoá luôn luôn là lực lượng xung kích đi đầu trong phong trào định canh, định cư, công tác văn hoá, xã hội, an ninh - quốc phòng.Thông qua các phong trào đó, thanh niên các dân tộc Vân Kiều, Pacô tiến bộ, trưởng thành. Chỉ tính riêng 3 năm (1986-1989), toàn huyện có 675 thanh niên được kết nạp vào Đoàn, có 817 đoàn viên trong tổng số 2.116 đoàn viên toàn huyện là đối tượng Đảng và đã có 312 đồng chí được kết nạp Đảng trong năm 1989.

Tuy nhiên, so với yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn mới thì phong trào thanh niên ở miền núi Hướng Hoá phát triển còn chậm. Bên cạnh nhiều địa phương, đơn vị vững mạnh vươn lên như A - Túc, A Xinh, A Bung, A Vao, Tân Liên, Công an, Ngân hàng, Trường phổ thông cấp II + III thì cũng còn không ít địa phương, đơn vị yếu kém, kéo dài nhiều năm liên tục. Một bộ phận không nhỏ thanh niên trốn tránh nghĩa vụ lao động, nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc, hiện tượng rượu chè, cờ bạc có chiều hướng tăng lên. Điều đáng lo ngại hơn là không chỉ thanh niên ngoài xã hội mà ngay cả một số thanh niên trong biên chế Nhà nước ngại học chính trị, thiếu trách nhiệm, thụ động, thờ ơ với công việc...Những yếu kém trên do nhiều nguyên nhân trong đó có nguyên nhân: Công tác tổ chức cán bộ, công tác vận động thanh niên quá chậm đổi mới, chưa tương xứng với nhiệm vụ chính trị của Đảng trong giai đoạn cách mạng hiện nay.

Nguồn hy vọng kế cận bổ sung cho Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh nhưng trong tổng số 23/24 xã vùng bản có trường học thì chỉ có 4 xã có tổ chức Đội. Toàn huyện Hướng Hoá có 18.972 em trên tổng số 21.383 em trong độ tuổi chưa đến trường (chiếm 88%). Phim ảnh, sách báo quá hiếm, các xã: Hướng Lập, A Vao, A Dơi nhiều năm liền thanh thiếu nhi ở đây chưa được một lần xem truyền hình. Hàng hoá trái phép tràn qua cửa khẩu Lao Bảo, việc khai thác, buôn bán trầm tuỳ tiện, việc đãi cát tìm vàng đã lôi kéo thanh niên địa phương tham gia, làm cho việc tổ chức, quản lý thanh niên rất khó khăn, phức tạp. Đội ngũ cán bộ Đoàn từ cấp huyện đến cơ sở quá yếu về năng lực.

Từ thực tế đó, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên chủ trương cho Huyện Đoàn Hướng Hoá phải xây dựng một thế hệ thanh niên làm chủ năng động, có tri thức, có lao động, gắn bó với quê hương làng bản..

Để xây dựng được một thế hệ mạnh thanh niên như vậy, trước hết phải đổi mới về nhận thức cũng như tổ chức hành động. Phải đặt công tác vận động thanh niên là một nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược, là trách nhiệm của toàn xã hội chứ không phải chủ giao khoán cho Đoàn. Đoàn chỉ là cơ quan tham mưu giúp Đảng chỉ đạo công tác thanh vận.Căn cứ tình hình Hướng Hoá cũng như thực trạng ở nhiều nơi khác trong tỉnh, hoạt động của Chi Đoàn nhìn chung đang là khâu yếu nhất trong hệ thống tổ chức của Đoàn: 48% Chi đoàn, Đoàn cơ sở chưa đủ sức chiến đấu, chưa trở thành lực lượng xung kích của Đảng ở cơ sở. Trước tình hình đó, Thường vụ Tỉnh ủy Bình Trị Thiên ra Chỉ thị, toàn văn như sau: “Chi đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh là một tế bào trong hệ thống tổ chức của Đoàn, là hạt hân đoàn kết, tập hợp, giáo dục thanh niên, là nơi thực hiện mọi chủ trương, Nghị quyết của Đảng, Nhà nước và của Đoàn cấp trên... nhưng chưa được chú ý đầu tư, chỉ đạo xây dựng đúng mức...”

Với quan điểm xây dựng Đảng phải bắt đầu từ xây dựng Đoàn, là một trong những nhiệm vụ cấp bách của công tác xây dựng Đảng, nâng cao sức chiến đấu của tổ chức cơ sở Đảng theo tinh thần Nghị quyết hội nghị Ban Chấp hành TW Đảng lần V (khoá V), Thường vụ Tỉnh ủy nhất trí với Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn đã ra Nghị quyết về việc thực hiện cuộc vận động “Xây dựng chi đoàn mạnh”.

Để giúp Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở các địa bàn triển khai thực hiện tốt cuộc vận động “Xây dựng chi đoàn Mạnh”, Thường vụ Tỉnh ủy yêu cầu:- Các cấp ủy Đảng dành thời gian để nghe Đoàn thanh niên báo cáo chủ trương của Đoàn cấp trên và biện pháp thực hiện ở cấp mình, tham gia ý kiến, giúp đoàn tiến hành điều tra, khảo sát đánh giá đúng thực trạng tình hình đoàn viên, thanh niên và tổ chức Đoàn để xây dựng đề án thực hiện cuộc vận động một cách kịp thời, đúng hướng, đồng thời tăng cường theo dõi, nghe Đoàn báo cáo tiến độ, kết quả thực hiện đề án để kịp thời bổ sung, uốn nắn những lệch lạc trong quá trình thực hiện cuộc vận động.

- Các cấp ủy có chủ trương biện pháp cụ thể xác định trách nhiệm của từng cấp ủy, Đảng viên, từng ngành đối với tổ chức Đoàn, nhất là cấp chi đoàn, gắn việc xây dựng hệ thống tổ chức Đoàn thành công cuộc vận động “Xây dựng chi đoàn mạnh”.- Các cấp ủy có kế hoạch lãnh đạo các ngành, các cấp tạo điều kiện về thời gian và kinh phí giúp Đoàn Thanh niên đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ Đoàn, nhất là cán bộ Chi Đoàn, đồng thời quan tâm đến việc trang bị cơ sở vật chất cho các hoạt động về Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi.

- Để chỉ đạo Đoàn thanh niên thực hiện tốt cuộc vận động “Xây dựng chi đoàn mạnh” các cấp ủy Đảng cần sớm có nhận định đánh giá đúng tình hình, nghiêm túc kiểm tra công tác lãnh đạo của mình đối với công tác thanh niên, định hướng cho Đoàn hoạt động, nhất là các hoạt động của Đoàn trên lĩnh vực kinh tế - xã hội, nhằm tạo ra phong trào hành động cách mạng thiết thực trong tuổi trẻ, vừa tạo nên nguồn kinh phí hỗ trợ các hoạt động của Đoàn... Mặt khác, cần rà soát lại tình hình, sớm có kế hoạch và ổn định đội ngũ cán bộ làm công tác Đoàn, công tác Hội, công tác Đội.

Triển khai thực hiện Chỉ thị của Thường vụ Tỉnh ủy về “Xây dựng chi đoàn mạnh” là một trong những nội dung cơ bản của Đại hội Chi đoàn cơ sở ở các địa bàn khu vực Quảng Trị vào cuối năm 1988, đầu năm 1989.

Kết quả, nhìn chung Đại hội Chi đoàn cơ sở ở các huyện: Bến Hải, Triệu Hải, Hướng Hoá và thị xã Đông Hà của khu vực Quảng Trị đã đánh giá đúng thực trạng thực hiện công tác Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi đơn vị mình, ra Nghị quyết hoạt động của chi đoàn trong nhiệm kỳ tới. Về tổ chức, qua kỳ Đại hội chi đoàn cơ sở lần này đã kịp thời củng cố, kiện toàn đội ngũ Ban Chấp hành chi đoàn. 2/3 tổng số Bí thư chi Đoàn ở khu vực Quảng Trị được bầu trực tiếp tại đại hội, 80% Bí thư chi đoàn có trình độ văn hoá trung học phổ thông trở lên, 93 Bí thư chi đoàn đã qua các lớp bồi dưỡng, tập huấn nghiệp vụ công tác Đoàn.Ngày 27-02-1989, nhằm thúc đẩy phong trào lao động sản xuất ở nông thôn, Ban Bí thư TW Đoàn ra Chỉ thị 14/CT-CTLT phát động phong trào thi đua “Thanh niên nông thôn sản xuất kinh doanh giỏi”.

Hưởng ứng phong trào thi đua do Ban Bí thư TW Đoàn phát động, Ban Chấp hành huyện Đoàn, thị Đoàn và Hội Liên hiệp thanh niên ở các huyện, thị xã Đông Hà đã động

viên đông đảo thanh niên nông thôn hăng say lao động sản xuất, phát huy sáng kiến, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật trong sản xuất kinh doanh làm giàu cho gia đình và xã hội, xâng dựng nông thôn mới, góp phần chăm lo lợi ích, việc làm cho thanh niên, tập hợp đoàn kết thanh niên. Chẳng hạn như ở huyện Bến Hải, thanh niên nông dân và xã viên ở các hợp tác xã sản xuất nông nghiệp, đổi mới tư duy, xác định một cách chắc chắn rằng: muốn giải quyết những khó khăn về mặt lương thực, thì không có con đường nào khác là phải tập trung đầu tư cho công tác thuỷ lợi và nhanh chóng đổi mới cơ cấu cây trồng như ở Mỹ Tú (Vĩnh Tú), Lâm Xuân, Mai Hà, Mai Xá (Gio Mai), các hợp tác xã ở Gio Mỹ, ở các vùng biển như Vĩnh Thái, Gio Hải, Gio Việt, các hợp tác xã nông nghiệp ở Gio Quang đã sớm đi vào quy hoạch phát triển cây ớt, cây lạc, cây vừng đen đem lại hiệu quả kinh tế gấp nhiều lần so với cây lúa, cây màu. Các hợp tác xã vùng lúa như Vĩnh Lâm, Vĩnh Sơn , Vĩnh Thuỷ cũng đưa cây ớt, cây lạc, cây đỗ xanh vào phát triển sản xuất và thâm canh, tạo ra một nguồn hàng nông sản xuất khẩu cho huyện. Đặc biệt là các xã, hợp tác xã vùng đông Vĩnh Linh đã mạnh dạn đầu tư trước để phát triển cây hồ tiêu...

Mùa xuân năm 1989, tại hội trường Trung học y tế, Tỉnh Đoàn Bình Trị Thiên đã tổ chức hội nghị các điển hình tiên tiến trong sản xuất nông nghiệp. Trong 2 ngày làm việc, hội nghị nghe 17 báo cáo điển hình, trong đó có Chi đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh hợp tác xã Bích La, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh xí nghiệp liên hiệp hồ tiêu Tân Lâm, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh nông trường lợn giống Triệu Hải...Các bản báo cáo đều nói lên tinh thần khai thức thế mạnh trên địa bàn của mình để phát triển các ngành nghề phù hợp, giải quyết việc làm cho thanh niên. Tuổi trẻ đã nhạy cảm dựa vào cơ chế khoán mới, tự đảm nhiệm các khâu then chốt trong quá trình sản xuất, gắn chặt hoạt động của Đoàn với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh của đơn vị như ở hợp tác xã Bích La, xí nghiệp hồ tiêu Tân Lâm...

Các báo cáo về chuyên đề “ Xây dựng Chi đoàn mạnh” về công tác giáo dục và công tác Đoàn, công tác Đội trong trường học, ở địa bàn dân cư đều nhấn mạnh đến sự cần thiết phải có sự quan tâm của toàn xã hội mới tạo sự chuyển biến trong công tác Đoàn, công tác giáo dục thanh, thiếu nhi.

Những điển hình trên đất Bình Trị Thiên nói chung, ở khu vực Quảng Trị nói riêng xuất hiện chưa nhiều, chưa toàn diện song đã thể hiện khả năng tiềm tàng, sự phong phú đa dạng trong hoạt động của tuổi trẻ khi có đường lối đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam.III. XUNG KÍCH THỰC HIỆN SỰ NGHIỆP ĐỔI MỚI, GÓP PHẦN XỨNG ĐÁNG VÀO CÔNG CUỘC XÂY DỰNG VÀ BẢO VỆ QUÊ HƯƠNG, ĐẤT NƯỚC (1989 - 2000)1. Tăng cường củng cố và xây dựng tổ chức, đẩy mạnh phong trào tuổi trẻ xây dựng lại quê hương và thực hiện công cuộc đổi mới đất nước (1989 - 1992).Để “đảm bảo phát huy thế mạnh và khả năng các địa phương, giải phóng mọi năng lực sản xuất, giữ vững an ninh trật tự, củng cố quốc phòng, ổn định và từng bước cải thiện đời sống nhân dân, tăng cường đoàn kết nhất trí trong các Đảng bộ và nhân dân”, ngày 14-4-1989, Bộ Chính trị Trung ương Đảng ra quyết định số 87/QĐ - TW chia tỉnh Bình Trị Thiên thành 3 tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Theo quyết định trên, từ ngày 01-7-1989, Quảng Trị trở về với tên gọi của chính mình mình với nhiều thuận lợi mới nhưng cũng gặp không ít khó khăn. Được sự chỉ đạo của Trung ương, Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã xác định nhiệm vụ trước mắt mà Đảng bộ và nhân dân phải đồng lòng đồng sức “Tích cực khai thác, phát huy tiềm năng và thế mạnh địa phương, ra sức xây dựng Quảng Trị có nền kinh tế phát triển, có đời sống vật chất và tinh thần phong phú, lành mạnh, một địa phương có nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội vững mạnh”(1).Nhận thức được tình hình và nhiệm vụ mới, dưới sự lãnh đạo của Ban Thường vụ Tỉnh uỷ và Ban Bí thư Trung ương Đoàn, Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn do đồng chí Lê Hữu Thăng - Tỉnh uỷ viên - Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ kiêm Bí thư Tỉnh Đoàn(2) đã xác định nhiệm vụ trước mắt cần giải quyết là: “Kiện toàn và củng cố, nâng cao chất lượng tổ chức bộ máy và cán bộ. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền giáo dục, nhất là giáo dục tình hình nhiệm vụ mới để động viên cổ vũ đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh tích cực tham gia sự nghiệp đổi mới đất nước và xây dựng quê hương Quảng Trị ngày càng giàu mạnh”.Trong công tác tổ chức xây dựng Đoàn, Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn đã tập trung chỉ đạo và tiến hành khảo sát toàn diện tình hình tổ chức và hoạt động của thanh thiếu niên ở các đối tượng, khu vực. Qua khảo sát, Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn nhận thấy sau ngày thành lập

tỉnh, đại bộ phận thanh niên phấn khởi trước sự kiện tỉnh nhà lập lại, yên tâm lao động sản xuất, học tập chiến đấu và tích cực ủng hộ sự nghiệp đổi mới... Tuy vậy, tuổi trẻ toàn tỉnh còn thiếu yên tâm trước tình hình quốc tế và trong nước đang diễn biến hết sức phức tạp, chất lượng tổ chức, phương thức hoạt động Đoàn ở các cấp, nhất là cấp cơ sở chưa đáp ứng với đòi hỏi của sự nghiệp đổi mới và nguyện vọng của tuổi trẻ. Trước tình hình đó, Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn tập trung chỉ đạo kiện toàn tổ chức Đoàn - Hội từ tỉnh đến cơ sở, đề nghị thành lập Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam các cấp nhằm tăng cường công tác đoàn kết tập hợp thanh niên, tăng cường tập huấn, bồi dưỡng cán bộ, tiếp tục đẩy mạnh cuộc vận động “Xây dựng chi đoàn mạnh” gắn với tổ chức Hội thi Bí thư chi đoàn giỏi từ cơ sở đến tỉnh. Năm 1990, thực hiện các quy định về việc phân chia lại địa giới hành chính, Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn đã kịp thời kiện toàn tổ chức bộ máy và cán bộ cấp huyện gồm Hải Lăng, Triệu Phong, Gio Linh, Vĩnh Linh, tiếp nhận tổ chức Đoàn bộ đội biên phòng tỉnh Quảng Trị về trực thuộc Tỉnh Đoàn.

Nhờ xác định đúng trọng tâm nâng cao năng lực tổ chức và thực hiện của các cấp bộ Đoàn, mở rộng mặt trận đoàn kết tập hợp thanh niên, công tác tổ chức xây dựng Đoàn đã đạt được những kết quả quan trọng: Cuộc vận động xây dựng chi đoàn mạnh đã tạo ra sự chuyển biến có ý nghĩa về tổ chức hoạt động ở chi đoàn, hạn chế được sự giảm sút về chất lượng tổ chức cơ sở, nội dung hoạt động của các cơ sở đoàn thiết thực hơn đối với đoàn viên thanh niên, không khí dân chủ được phát huy trong tổ chức và hoạt động của Đoàn, hơn 80% cơ sở Đoàn tổ chức bầu Bí thư trực tiếp tại Đại hội. Có 5.400 thanh, thiếu niên được kết nạp Đoàn, 660 đoàn viên ưu tú được kết nạp Đảng trong 3 năm 1989 - 1991, 476 cán bộ Đoàn được bồi dưỡng thông qua Hội thi Bí thư chi đoàn giỏi, 250 cán bộ, đoàn viên, 300 cán bộ Hội được bồi dưỡng nghiệp vụ. Thông qua cuộc vận động xây dựng chi đoàn mạnh đã xuất hiện nhiều mô hình tốt ở Vĩnh Thái, trường THPT Vĩnh Linh, Triệu Đông, Triệu Thuận (Triệu Phong), Hải Vĩnh, Hải Thượng (Hải Lăng), xí nghiệp hồ tiêu Tân Lâm (Đông Hà), Ngân hàng, Bưu điện tỉnh (Dân Chính Đảng). Công tác Đoàn tham gia xây dựng Đảng, nhất là việc tham gia ý kiến vào văn kiện Đại hội Đảng nhiệm kỳ 1991- 1996, xây dựng chương trình thực hiện Nghị quyết 25 của Bộ Chính trị về công tác Thanh niên ở các cấp bộ Đoàn đạt kết quả tích cực; công tác quốc tế giữa 2 Đoàn Thanh niên và tuổi trẻ 2 tỉnh Quảng Trị và Savannakhẹt (Lào) được duy trì và tăng cường phối hợp hoạt động và góp phần củng cố vun đắp tình hữu nghị Việt - Lào anh em. Có thể khẳng định “Nhờ tăng cường công tác tổ chức xây dựng Đoàn trên nhiều phương diện, hệ thống tổ chức của Đoàn ngày càng được củng cố, đang đứng vững trước những thách thức của tình hình mới”(1).Về công tác giáo dục, các cấp bộ Đoàn đã tăng cường giáo dục truyền thống của Đảng, dân tộc, Đoàn và tuổi trẻ... kết hợp giáo dục tình hình, nhiệm vụ mới cho tuổi trẻ. Trong 3 năm 1989 - 1992, nhiều đợt sinh hoạt chính trị lớn với chủ đề “Tuổi trẻ Quảng Trị với sự giàu mạnh của quê hương”, “Mừng tỉnh nhà được tái lập”, “Mừng Đảng 60 mùa xuân quang vinh”, “Mừng 100 năm ngày sinh của Bác” học tập Nghị quyết Trung ương VIII của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VI) về nhận định tình hình trong nước, quốc tế và nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam, công tác vận động quần chúng...Bằng sự nỗ lực chung của Tỉnh Đoàn, công tác giáo dục trong 3 năm qua đã góp phần củng cố niềm tin lý tưởng của thanh thiếu nhi vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường đi lên xã hội chủ nghĩa ở nước ta, góp phần ổn định chính trị trong một số đối tượng đa dạng và nhạy cảm của xã hội.

Về phong trào hành động cách mạng của thanh niên ở các cấp được tiếp tục cải tiến về mặt nội dung, phương thức hoạt động, thích ứng dần với việc cơ chế quản lý kinh tế - xã hội, trên một số lĩnh vực đã định vị được một số phong trào thanh niên trong giai đoạn đầu của thời kỳ đổi mới. Trên mặt trận sản xuất, phát triển kinh tế, phong trào thanh niên tình nguyện sản xuất kinh doanh giỏi đã được đông đảo thanh niên và hộ gia đình trẻ ở các phường, xã hưởng ứng. Qua phong trào, đã xuất hiện nhiều điển hình sản xuất giỏi như: Nguyễn Văn Lương (Vĩnh Chấp, Vĩnh Linh), Phan Văn Minh (Vĩnh Trung, Vĩnh Linh), Hồng Rạng (Triệu Đông, Triệu Phong), Nguyễn Dạc, Nguyễn Viết Vinh (Hải Ba, Hải Lăng), Nguyễn Lương (Cam Chính, Cam Lộ), Nguyễn Hữu Diện (Triệu Tài, Triệu Phong), Nguyễn Thị Thuỷ (Nông trường Quyết thắng, Vĩnh Linh), Lê Như Lương (Triệu Độ, Triệu Phong). Từ năm 1990 - 1992, nhiều Đoàn cơ sở xã đã chủ động đề xuất tổ chức các đội hình thanh niên như đội Bảo vệ thực vật, đội Thanh niên sản xuất giống ở Cam Hiếu, Cam Giang 3 (Đông Hà), Hải Tân (Hải Lăng)... Trong thời gian này, Đoàn Thanh niên tỉnh đã chỉ đạo các cơ sở khối công

nhân viên chức, đã vận động đoàn viên, thanh niên tham gia sắp xếp lại sản xuất theo hướng hạch toán kinh doanh xã hội chủ nghĩa. Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn đã tổ chức Hội nghị chuyên đề thanh niên công nhân tháng (6-1990) và chọn Xí nghiệp hồ tiêu Tân Lâm, chi nhánh Thạch Cao Đông Hà, Nông trường Quyết Thắng... xây dựng mô hình hoạt động của thanh niên công nhân về nhân diện ở toàn tỉnh. Nhờ sự tích cực của Đoàn, nhiều đơn vị sản xuất kinh doanh vượt qua khó khăn đứng vững trước cơ chế mới, nhiều đoàn viên được sắp xếp lại công việc, được đào tạo lại hoặc chuyển nghề phù hợp. Tổ chức Đoàn ở các đơn vị được duy trì và phát triển.

Phong trào thanh niên trong trường học được đẩy mạnh thông qua các hoạt động “Thi đua dạy tốt, học tốt”, “Câu lạc bộ mô hình”, “Xây dựng quỹ giúp bạn nghèo”, thực hiện cuộc vận động dân chủ hoá trong nhà trường đã phát huy tính tích cực, chủ động và tự giác của cán bộ, đoàn viên, thanh niên trong mọi hoạt động của Đoàn, tiêu biểu trong phong trào thanh niên trường học có các đơn vị PTTH số 1 Vĩnh Linh, thị xã Quảng Trị, Hải Lăng, Sư phạm Quảng Trị, trường cấp II, III Tân Lâm.

Trong lĩnh vực quốc phòng an ninh, các hoạt động phối hợp 3 lực lượng Thanh niên - Công an - Quân đội đã có nhiều đóng góp tích cực vào vào nhiệm vụ giữ gìn quốc phòng, trật tự an toàn xã hội, xây dựng lực lượng Công an, Quân đội vững mạnh.Về công tác chăm sóc, giáo dục thiếu nhi và phụ trách Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Với phương châm: “Toàn Đoàn chăm sóc, giáo dục thiếu nhi, toàn Đoàn chăm lo xây dựng Đội”, trong các năm 1989 - 1992, Hội đồng Đội tỉnh do đồng chí Thái Vĩnh Liệu làm Chủ tịch. Bên cạnh đó, Tỉnh Đoàn cũng sớm đề xuất thành lập ủy ban Thiếu niên Nhi đồng tỉnh do đồng chí Thái Vĩnh Liệu làm Phó Chủ nhiệm, các cấp bộ Đoàn trong tỉnh đã có nhiều cố gắng trong việc phối hợp các lực lượng xã hội, các ngành liên quan, củng cố phát triển phong trào thiếu nhi ở trường học cũng như trên địa bàn dân cư. Hàng năm có trên 80% Tổng phụ trách Đội được tập huấn, bồi dưỡng ở tỉnh. Phong trào thi đua “Năm học làm theo lời Bác” được liên tục phát động và chỉ đạo triển khai thực hiện một cách chu đáo. Hoạt động Đội từng bước được cải tiến về nội dung, hình thức. Hội đồng Đội các cấp đã tổ chức nhiều hoạt động ở quy mô lớn (cấp huyện, cấp tỉnh) và tích cực tham gia các phong trào do Trung ương phát động như phong trào “Nói lời hay, làm việc tốt”, phấn đấu trở thành “Cháu ngoan Bác Hồ”, tham gia “Công tác Trần Quốc Toản”. Huyện Gio Linh, thị xã Quảng Trị, huyện Vĩnh Linh, huyện Hải Lăng là các địa bàn có phong trào Đội mạnh của tỉnh. Nét nổi bật trong công tác Đội và phong trào thiếu nhi đó là việc phát động và kêu gọi thiếu nhi cả nước quyên góp xây dựng công trình “10.000 bát hương cho nghĩa trang liệt sỹ Trường Sơn” nhân dịp kỷ niệm 45 năm ngày thương binh liệt sỹ (27-7-1947 - 27-7-1992).2. Tăng cường công tác tổ chức, tích cực tham gia phát triển kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng an ninh (1992 - 1997)

Dưới sự lãnh đạo của Tỉnh ủy, sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn, Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị lần thứ VII đã họp vào tháng 8-1992 tại Hội trường Tỉnh uỷ Quảng Trị(1) với sự tham gia của 120 đại biểu, đồng chí Nguyễn Đức Hoan ủy viên Trung ương Đảng, cùng các đồng chí lãnh đạo tỉnh, đồng chí Vũ Xuân Hồng - Bí thư Trung ương Đoàn đã về dự và chỉ đạo Đại hội. Sau khi đánh giá tình hình thời gian qua, nhất là từ sau ngày lập lại tỉnh Quảng Trị (1-7-1989) đến giữa năm 1992, Đại hội thấy rõ: Bên cạnh những thành tích đạt được, hoạt động của Đoàn còn bộc lộ một số khuyết điểm, yếu kém như sau: Công tác giáo dục chưa thật sự đổi mới về nội dung và hình thức. Nhiều nội dung giáo dục vẫn còn chung chung chưa sát với cơ sở, chưa đáp ứng những vấn đề trong cuộc sống đời thường của tuổi trẻ. Công tác tổ chức xây dựng Đoàn chưa theo kịp yêu cầu nhiệm vụ tình hình thanh niên. Chất lượng cơ sở Đoàn, đoàn viên yếu kém còn cao. Các phong trào hành động cách mạng của Đoàn nhìn chung chưa có chiều sâu và hiệu quả còn thấp.

Trên cơ sở tổng kết đánh giá kết quả công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong thời gian qua, quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quảng Trị lần thứ XI (8-1991), Đại hội đề ra phương hướng chung và công tác thanh niên là: “Phấn đấu từng bước hình thành cơ cấu kinh tế nông - lâm - ngư nghiệp, gắn với công nghiệp chế biến, thương mại và dịch vụ”, “...Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh... cần được đổi mới về tổ chức và phương thức hoạt động để đem lại lợi ích thiết thực cho đoàn viên, hội viên thanh niên, thực

sự góp phần thực hiện dân chủ, tham gia các công việc quản lý Nhà nước, giữ vững mối liên hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân...”.

Đại hội xác định mục tiêu, phương hướng chung của tiến trình hoạt động Đoàn trong thời gian tới là: “Nâng cao năng lực tổ chức thực hiện của các cấp bộ Đoàn và chất lượng đoàn viên làm cho tổ chức Đoàn thực sự là tổ chức chính trị nòng cốt trong phong trào thanh niên và các tổ chức thanh niên. Mở rộng mặt trận đoàn kết tập hợp thanh niên, xây dựng và phát triển Hội Liên hiệp Thanh niên. Động viên đoàn viên, thanh niên phấn đấu theo mục tiêu, lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Tham gia tích cực có hiệu quả vào việc phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà”. Từ mục tiêu, phương hướng trên, Đại hội đã chỉ rõ trong 5 năm tới toàn Đoàn phải tiến hành đồng thời 4 chương trình công tác trọng tâm sau:Một là: “chương trình xây dựng Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, xây dựng và phát triển Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam tỉnh”: Với mục tiêu: Nâng cao chất lượng tổ chức Đoàn các cấp nhất là chi đoàn, Đoàn cơ sở theo hướng đổi mới cơ cấu tổ chức, nội dung, phương thức hoạt động phù hợp với cơ chế quản lý kinh tế - xã hội và tình hình thanh niên. Mở rộng các hình thức tập hợp thanh niên, xây dựng, phát triển Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam tỉnh.

Nội dung và biện pháp thực hiện: - Tiến hành củng cố, nâng cao chất lượng đoàn viên và tổ chức Đoàn các cấp.

- Đẩy mạnh công tác phát triển đoàn viên mới đi đôi nâng cao chất lượng đoàn viên để cho mỗi đoàn viên thực sự là hạt nhân chính trị trong các phong trào thanh niên và các tổ chức thanh niên. Chỉ đạo chặt chẽ công tác phát triển đoàn viên mới nhất là khâu chuẩn bị cho tuổi thanh niên trước khi xem xét kết nạp Đoàn: Chú ý phát triển đoàn viên từ đội viên Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, thanh niên nông thôn, thanh niên tôn giáo, đồng thời đưa ra khỏi Đoàn những đoàn viên không đủ tiêu chuẩn, không thiết tha với Đoàn.Chuyển các nội dung của “Cuộc vận động xây dựng chi đoàn mạnh” thành nội dung công tác thường xuyên để củng cố, nâng cao chất lượng chi đoàn, Đoàn cơ sở. Rà soát lại các tổ chức Đoàn trong thanh niên công nhân, thanh niên giáo viên, học sinh ở các trường THCS, THPT để điều chỉnh cơ cấu tổ chức hợp lý. Tập trung từng đợt chỉ đạo củng cố cơ sở yếu kém. Từng bước phát triển tổ chức Đoàn ngoài thành phần kinh tế quốc doanh, kinh tế tập thể, phát triển Đoàn trong thanh niên tôn giáo ...

- Xây dựng và duy trì việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quy chế lề lối làm việc của Ban Chấp hành, Ban Thường vụ, các bộ phận giúp việc ở Tỉnh Đoàn, các huyện, thị Đoàn, bảo đảm hoàn thành các nhiệm vụ, chương trình đã đề ra.Xây dựng Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam ở tỉnh, mở rộng mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên với phương châm chỉ đạo xây dựng Đoàn đi đôi với xây dựng Hội, tổ chức Đoàn các cấp với tư cách là thành viên nòng cốt giúp Hội xây dựng, phát triển cơ sở theo đa dạng hóa hình thức, phát triển Hội đến đâu củng cố nâng cao chất lượng đến đó. Chỉ đạo các hoạt động của Hội theo hướng chăm lo nhu cầu chính đáng của tuổi trẻ, tích cực tham gia các hoạt động xã hội, nhân đạo từ thiện, các hoạt động vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh.

Tiếp tục phát triển mối quan hệ hữu nghị truyền thống với tổ chức Đoàn và tuổi trẻ tỉnh Savanakhet (Lào)... theo hướng hỗ trợ, tạo điều kiện cho nhau trong công tác Đoàn, công tác Đội, từng bước có hợp tác về kinh tế.- Xây dựng đội ngũ cán bộ Đoàn theo hướng tiêu chuẩn hóa cán bộ từ cơ sở đến

tỉnh; thường xuyên làm tốt công tác cán bộ (quy hoạch, bồi dưỡng, sử dụng, liên tục có kế thừa ở các cấp bộ Đoàn). Cán bộ Đoàn thực sự là người có phẩm chất chính trị, đạo đức, năng khiếu được quần chúng tín nhiệm. Phát triển các loại hình tập huấn cán bộ Đoàn theo chuyên đề, ngắn ngày, chủ yếu ở cấp huyện hoặc theo cụm.

- Xây dựng Đoàn vững mạnh gắn với nhiệm vụ tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền các cấp như thường xuyên tổ chức cho đoàn viên, thanh niên đóng góp ý kiến xây dựng sự lãnh đạo của Đảng bộ, của từng đảng viên. Động viên

đoàn viên, thanh niên gương mẫu đi đầu và vận động nhân dân thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Có kế hoạch phát hiện, bồi dưỡng đoàn viên ưu tú giới thiệu với Đảng để chi bộ, Đảng bộ theo dõi, xét kết nạp vào Đảng.Hai là, chương trình tham gia phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng ở các địa phương, đơn vị với mục tiêu tập hợp và tổ chức tuổi trẻ xung kích sáng tạo, nỗ lực phấn đấu vì sự giàu mạnh của quê hương, vì hạnh phúc của tuổi trẻ, góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng mà Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XI đã đề ra.

- Tiếp tục duy trì, phát triển “Phong trào thi đua sản xuất kinh doanh giỏi”, theo hướng chuyển giao khoa học kỹ thuật, khoa học quản lý kinh tế vào trong thanh niên, cổ vũ, động viên hỗ trợ thanh niên phát triển sản xuất cây trồng, vật nuôi, dịch vụ sản xuất. Tổng đội thanh niên xung phong và các cấp bộ Đoàn chủ động kế hoạch tổ chức đoàn viên, thanh niên tham gia các đề án, chương trình phát triển kinh tế vùng gò đồi.

- Tổ chức tốt các hoạt động nâng cao trình độ văn hóa, khoa học kỹ thuật, tham gia tích cực vào chương trình xóa mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học. Đoàn ở các trường tập trung vào việc nâng cao chất lượng dạy và học, tiếp tục thực hiện cuộc vận động dân chủ tự quản trong nhà trường, ổn định và nâng cao chất lượng hoạt động của Đoàn học sinh. Chương trình hóa các hoạt động của Đoàn trường theo từng tháng, từng chuyên đề để thống nhất chỉ đạo thực hiện. Tổ chức Đoàn ở trường học, ở bộ đội biên phòng phối hợp chặt chẽ với Đoàn ở địa phương, tham gia chương trình xóa mù chữ, phổ cập giáo dục tiểu học.

- Đẩy mạnh phong trào 3 mục tiêu về sức khỏe - dân số - môi trường theo hướng mở rộng diện, chú trọng chiều sâu và hiệu quả phong trào. Xây dựng và duy trì quy chế phối hợp giữa tổ chức Đoàn với ủy ban Dân số Kế hoạch hóa gia đình thống nhất từ tỉnh đến cơ sở để hỗ trợ cho nhau trong việc thực hiện các mục tiêu về Dân số Kế hoạch hóa gia đình. Mục tiêu phấn đấu từ nay đến hết nhiệm kỳ có 75% cơ sở Đoàn trong toàn tỉnh đăng ký thực hiện phong trào Dân số - Kế hoạch hóa gia đình. Tất cả cán bộ chủ chốt của Đoàn ở cơ sở được tập huấn về chương trình truyền thông dân số. Đồng thời xây dựng mạng lưới tuyên truyền viên ở cơ sở, đưa nội dung của cuộc vận động Dân số - Kế hoạch hóa gia đình thành mục tiêu tập hợp giáo dục thanh niên, góp phần cùng với các tầng lớp khác trong tỉnh hạ tỷ lệ phát triển dân số xuống dưới 2,1% năm 1997.

- Phát huy vai trò xung kích của thanh niên trong công tác an ninh - quốc phòng: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong các lực lượng vũ trang của tỉnh (Công an, bộ đội biên phòng, bộ đội địa phương), tiếp tục các phong trào: “Thanh niên thực hiện 6 điều Bác Hồ dạy”, “Xứng danh anh bộ đội Cụ Hồ” bằng nhiều hình thức, biện pháp cụ thể để tổ chức đoàn viên, thanh niên xung kích hoàn thành nhiệm vụ, xây dựng cơ sở Đoàn vững mạnh. Tổ chức Đoàn trong các lực lượng vũ trang chủ động phối hợp với tổ chức Đoàn ở các địa phương phát triển các tổ đội thanh niên xung kích an ninh, cụm địa bàn an toàn, hướng dẫn thanh niên thực hiện pháp luật, đấu tranh phòng, chống tội phạm, tổ chức cho toàn thể thanh niên học tập luật nghĩa vụ quân sự, làm tốt công tác hậu phương quân đội.Ba là, chương trình giáo dục, xây dựng đời sống văn hóa mới với mục tiêu nỗ lực tạo dựng một môi trường giáo dục, văn hoá theo định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần làm lành mạnh các mối quan hệ xã hội, giữ vững sự ổn định về chính trị trong thanh niên và nhân dân.

- Giáo dục, bồi dưỡng niềm tin, lý tưởng cách mạng cho tuổi trẻ, làm cho tuổi trẻ nhận rõ bối cảnh tình hình quốc tế, kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Biến niềm tin, ý chí đó thành động lực thúc đẩy mỗi một đoàn viên, thanh niên phấn đấu rèn luyện, học tập. Tổ chức các đợt sinh hoạt chính trị bằng nhiều hình thức nhằm học tập, quán triệt những vấn đề cơ bản của: “Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội”, “chiến lược ổn định và phát triển kinh tế đến

năm 2000”, những mục tiêu nhiệm vụ mà Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII, Đại hội Đảng bộ tỉnh Quảng Trị lần thứ XI đã vạch ra trong nhiệm kỳ...

- Giáo dục truyền thống về Đảng, về Bác Hồ, về Đoàn, nhất là các giá trị nhân văn trong truyền thống đạo đức của dân tộc. Khơi dậy trong tuổi trẻ lòng tự hào dân tộc, ý chí chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu...

- Tiếp tục cuộc vận động xây dựng đời sống văn hóa mới trong thanh niên, làm cho thanh niên biết sống có lao động, lấy hiệu quả học tập, lao động và chiến đấu của mình, cho mình và cho xã hội là chuẩn mực giá trị đạo đức của người thanh niên mới. Tổ chức Đoàn phải là người bạn chỉ dẫn cho thanh niên biết sống trung thực, dũng cảm bảo vệ lẽ phải, đấu tranh với các hành vi vi phạm đạo đức, có nề nếp sống văn hóa trong hành vi cử chỉ, trong việc cưới, chống mê tín dị đoan, chống văn hóa phẩm đồi trụy. Thường xuyên tổ chức tốt các hoạt động văn hóa, văn nghệ, lễ hội truyền thống, tham quan du lịch, góp phần trùng tu các di tích lịch sử, tu sửa các nghĩa trang liệt sĩ ...

- Tổ chức các hoạt động xã hội, nhân đạo, từ thiện, giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ, gia đình chính sách... Tổ chức giáo dục giúp đỡ thanh niên chậm tiến...

- Phối hợp và tranh thủ cơ sở vật chất các ngành trong tỉnh để đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhất là hệ thống thông tin đại chúng (báo, tạp chí, đài phát thanh truyền hình, truyền thanh). Nâng cao chất lượng “Chuyên mục diễn đàn thanh niên”, “Măng non Quảng Trị” trên Đài phát thanh - truyền hình, Báo Quảng Trị. Đa dạng các loại hình tuyên truyền có sức hấp dẫn đối với tuổi trẻ. Chú ý xây dựng và phát triển các mô hình giáo dục, xây dựng môi trường giáo dục kết hợp giữa tổ chức Đoàn - Nhà trường - gia đình - xã hội.

- Mở rộng mối quan hệ với các ngành, đoàn thể, liên tịch các nội dung tuyên truyền giáo dục. Xây dựng đội ngũ cộng tác viên, tích cực cùng Đoàn thực hiện tốt các nội dung tuyên truyền giáo dục trong tuổi trẻ. Tích cực tham mưu với chính quyền các cấp về việc xây dựng các tụ điểm, trung tâm văn hóa cho thanh thiếu nhi ở các địa phương trong tỉnh.

- Bốn là, toàn Đoàn chăm sóc, giáo dục thiếu nhi, xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh với mục tiêu tăng cường công tác xây dựng Đội ở trong và ngoài nhà trường, đề xuất xây dựng và quản lý có hiệu quả các Nhà thiếu nhi, tụ điểm, mô hình cho thiếu nhi ở các địa bàn, góp phần thực hiện chương trình phát triển trẻ em Quảng Trị đến năm 2000.

Nhiệm vụ trọng tâm của cán bộ Đoàn các cấp trong thời gian tới là: - Tiếp tục củng cố, nâng cao chất lượng hoạt động Đội trong nhà trường, mở rộng

diện Đội trên địa bàn dân cư. ở các huyện, thị xây dựng thêm nhiều điển hình trong hoạt động Đội (ngoài nhà trường) để rút kinh nghiệm, nhân ra diện rộng. Thường xuyên chăm lo công tác cán bộ Đội nhất là đội ngũ công tác cán bộ Đội, đội ngũ Tổng phụ trách Đội. Hội đồng Đội các cấp phải được củng cố, duy trì và phát huy hiệu lực công tác nhất là ở cơ sở.

- Các cấp bộ Đoàn tích cực tham mưu với chính quyền về việc củng cố tổ chức ủy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em các cấp, hưởng ứng công ước quốc tế vì trẻ em và Luật bảo vệ giáo dục trẻ em, từng bước giải quyết các vấn đề cho thiếu nhi như: Sức khỏe, học tập, vui chơi, phát triển tài năng.

- Thường xuyên tổ chức các hoạt động vui chơi, văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về Đảng, về Bác Hồ, về Đoàn, về Đội... để tạo môi trường giáo dục, rèn luyện thiếu nhi.

Đại hội Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị lần thứ VII đã bầu Ban Chấp hành gồm 23 ủy viên, đồng chí Lê Quang Lanh được bầu lại làm Bí thư Tỉnh Đoàn, đồng chí Nguyễn Văn Hùng được bầu lại làm Phó Bí thư Tỉnh Đoàn.Sau Đại hội, Ban Chấp hành Đoàn các cấp trong tỉnh tập trung triển khai Nghị quyết Đại hội... Giữa lúc đó, ngày 11-01-1993, Hội nghị lần 4 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng

(khóa VII) ra Nghị quyết 04/NQ-HNTW “Về công tác thanh niên trong thời kỳ mới”. Nghị quyết 04 có đoạn ghi: “Đảng ta kỳ vọng ở thế hệ trẻ hôm nay sẽ làm rạng rỡ non sông đất nước khi bước vào thế kỷ XXI, với vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới, bảo đảm cho cách mạng Việt Nam vững bước trên con đường xã hội chủ nghĩa... Đảng coi công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng”.

Tiếp thu Nghị quyết 04, được sự chỉ đạo trực tiếp của Ban Chấp hành Trung ương Đoàn khóa VI, Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Quảng Trị đã chủ động tham mưu cho Ban Chấp hành Đảng bộ xây dựng chương trình hành động của Tỉnh uỷ về công tác thanh niên trong thời kỳ mới, có kế hoạch triển khai Nghị quyết 4 của Trung ương Đảng (khóa VII), Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VI (tháng 10-1992), Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ VII, tập trung vào các nội dung chủ yếu:

“Một là, nâng cao nhận thức cho đoàn viên, thanh niên về vai trò và trách nhiệm to lớn của tuổi trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, làm cho cán bộ, đoàn viên nắm được tinh thần cơ bản của Nghị quyết và đi đầu thực hiện Nghị quyết của Đảng, của Đoàn.

Hai là, thực hiện cuộc vận động củng cố và xây dựng Đoàn, mở rộng mặt trận đoàn kết, tập hợp thanh niên và vận động toàn Đoàn tham gia xây dựng Đảng. Mục tiêu của cuộc vận động là củng cố, nâng cao chất lượng cơ sở Đoàn, chất lượng cán bộ, đoàn viên, tuyên truyền giáo dục về Đảng cho đoàn viên, đặc biệt quan tâm đến đối tượng đoàn viên ưu tú.Ba là, tổ chức các phong trào hành động cách mạng toàn Đoàn và phong trào thanh niên, tập trung thực hiện tốt hai phong trào lớn: “Thanh niên lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước”.Với sự nỗ lực cố gắng của toàn Đoàn, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong nhiệm kỳ 1992 - 1997 đã đạt được những kết quả đáng phấn khởi:- Về tuyên truyền giáo dục được tiếp tục đẩy mạnh và tập trung chỉ đạo với nhiều

nội dung, hình thức đa dạng, phong phú, góp phần vào việc bồi dưỡng, nâng cao nhận thức, giác ngộ chính trị, định hướng lý tưởng và củng cố niềm tin của tuổi trẻ vào sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, vào tương lai tươi sáng của dân tộc Việt Nam. Cụ thể như: Các hoạt động giáo dục truyền thống về dân tộc, về quê hương, về Đảng, về Bác Hồ, về Đoàn, về Đội cho thanh thiếu nhi đã được các cấp bộ Đoàn triển khai thực hiện thường xuyên, sâu rộng ở các cơ sở. Tổ chức Đoàn các cấp đã bám sát các sự kiện chính trị, các ngày lễ kỷ niệm để tổ chức hoạt động, bằng các hình thức: Mít tinh, gặp mặt truyền thống, hội trại, dạ hội, hành hương về nguồn, các cuộc thi tìm hiểu, hội thảo, diễn đàn, các đợt sinh hoạt chính trị, hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao, các cuộc biểu dương lực lượng đã thu hút hầu hết thanh, thiếu nhi trong tỉnh tham gia. Trong đó có hàng chục cuộc thi tìm hiểu về Đảng, về Đoàn, về truyền thống quê hương, về đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đạt hiệu quả cao về bề rộng lẫn bề sâu, thu hút hàng chục vạn lượt thanh thiếu nhi tham gia dự thi. Và các hoạt động đóng góp xây dựng nhà truyền thống “Bác Hồ với tuổi trẻ - Tuổi trẻ với Bác Hồ”, công trình “Tượng đài Lý Tự Trọng” đã thu hút toàn bộ đoàn viên, thanh thiếu nhi trong tỉnh tham gia. Các hoạt động mang tính giáo dục nhiều mặt như “Uống nước nhớ nguồn”, “áo lụa tặng bà”, “Tấm chăn tình nghĩa”, “ủng hộ 5 triệu suất giấy bút và đồ dùng học tập tặng thiếu nhi Cu Ba”, “ủng hộ đồng bào bị thiên tai lũ lụt”, “5 ngàn bát hương gửi tặng nghĩa trang liệt sĩ Trường Sơn”, “Đi tìm thân nhân liệt sĩ”, “Chăm sóc bà mẹ Việt Nam anh hùng”, “Chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ, người có công với nước” cũng thu hút toàn bộ đoàn viên, thanh thiếu nhi tham gia, đã có tác dụng giáo dục tuổi trẻ trong tỉnh biết giữ gìn, trân trọng và phát huy tinh thần hy sinh vì nghĩa vụ, lý tưởng cao đẹp của dân tộc. Cuộc vận động “hai xây, một chống” xây dựng nếp sống văn hóa, bài trừ tệ nạn xã hội, phòng chống AIDS trong thanh thiếu nhi do Trung ương Đoàn phát động đã được tổ chức cơ sở Đoàn, Hội, Đội triển khai thực hiện một cách nghiêm túc. Tỉnh Đoàn cùng với ủy ban Mặt trận Tổ quốc, các ngành trong tỉnh phối hợp thực hiện cuộc vận động ”Đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, “Xây dựng làng văn hóa, gia đình văn hóa”, thực hiện Nghị định 87CP, Chỉ thị 814-TTg của Thủ tướng Chính phủ thông qua việc học tập, tổ chức các hoạt động văn hóa, thể thao

đã có tác dụng tích cực góp phần bồi dưỡng đạo đức, lối sống, định hướng thẩm mỹ và hưởng thụ văn hóa lành mạnh cho thanh thiếu nhi trong tỉnh. Các cấp bộ Đoàn từ tỉnh đến cơ sở đã chủ động phối hợp với các ngành liên quan đã tổ chức nhiều đợt tuyên truyền gây ấn tượng mạnh mẽ về giáo dục dân số - sức khỏe - môi trường, bằng các hình thức thành lập các câu lạc bộ “Gia đình trẻ”, “Tiền hôn nhân”, “Thanh niên không sinh con thứ ba” đã tập hợp được hàng ngàn đoàn viên, thanh niên tự nguyện tham gia. Tổ chức Đoàn đã chú trọng hệ thống thông tin tuyên truyền đại chúng, qua đó giới thiệu gương người tốt, việc tốt trong thanh thiếu nhi, đã góp phần trong định hướng tư tưởng và hỗ trợ đắc lực cho các hoạt động của Đoàn - Hội - Đội. Trong 5 năm, Tỉnh Đoàn đã xuất bản và phát hành 11 số, với số lượng 12.500 bản về công tác Đoàn đến tận đoàn viên, cơ sở Đoàn nhằm mở rộng thông tin và nâng cao chất lượng công tác tuyên truyền giáo dục của Đoàn.- Công tác xây dựng Đoàn được đẩy mạnh, mặt trận tập hợp đoàn kết thanh niên được mở rộng, sự giảm sút về chất lượng và số lượng đoàn viên được khắc phục, tổ chức đoàn viên, thanh niên tham gia xây dựng Đảng có bước phát triển. Kết quả cụ thể: Thực hiện Nghị quyết 16 của Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn về “Đổi mới và tổ chức công tác tổ chức xây dựng Đoàn”, Ban Chấp hành Đoàn các cấp đã tập trung chỉ đạo, bằng các biện pháp tích cực nhằm củng cố, nâng cao chất lượng tổ chức cơ sở Đoàn xóa được cơ sở “trắng”, “yếu” đầu nhiệm kỳ (cuối 1992) có 21% tổ chức Đoàn cơ sở vững mạnh, 24% khá, 25% trung bình, 30% yếu, đến cuối nhiệm kỳ có 32% tổ chức Đoàn vững mạnh, 47,5% khá. Thông qua cuộc vận động “Nâng cao chất lượng đoàn viên”, “Thay sổ đoàn viên”, “Phát thẻ đoàn viên”, công tác quản lý đoàn viên được nâng lên so với trước. Công tác phát triển đoàn viên mới năm sau cao hơn năm trước. Trong 5 năm, các tổ chức cơ sở Đoàn toàn tỉnh đã phát triển được 20.172 thanh niên vào Đoàn, đưa tổng số đoàn viên từ 14.896 người (cuối 1992) lên 23.878 đoàn viên (giữa năm 1997) chiếm tỷ lệ 20% trong tổng số thanh niên toàn tỉnh. Đại bộ phận cán bộ Đoàn ở cơ sở đã được tập huấn về kỹ năng và nghiệp vụ công tác thanh niên, 5 năm qua đã có 2480 lượt cán bộ Đoàn dự lớp tập huấn tập trung. Qua đào tạo và đào tạo lại, chất lượng cán bộ Đoàn chuyên trách ở tỉnh và các huyện, thị ổn định, nêu cao quyết tâm vượt qua khó khăn, hoàn thành nhiệm vụ được giao... ủy ban Kiểm tra của Tỉnh Đoàn đã thực hiện tốt việc giải quyết đơn thư khiếu tố, khiếu nại của cán bộ, đoàn viên thực hiện một số hoạt động kiểm tra chuyên đề, kịp thời tham mưu với cấp bộ Đoàn trong việc xây dựng các biện pháp chỉ đạo đẩy mạnh hoạt động của các tổ chức cơ sở Đoàn. Ngoài việc tập hợp thanh niên theo mô hình chi hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam ở từng địa bàn dân cư, câu lạc bộ theo sở thích nghề nghiệp... đến giữa năm 1997, toàn tỉnh đã có 6 ủy ban Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam cấp huyện, 76 ủy ban Hội cấp phường, xã, 435 chi hội, câu lạc bộ với 20.256 hội viên thanh niên. Thông qua tổ chức hoạt động của Đoàn, của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, đến giữa năm 1997 đã tập hợp được 60% trong tổng số thanh niên toàn tỉnh vào sinh hoạt Hội. Ngoài các nội dung hoạt động nói trên, các tổ chức Đoàn còn thực hiện tốt cuộc vận động “Đoàn viên thanh niên phấn đấu rèn luyện trở thành đảng viên của Đảng Cộng sản Việt Nam”. Kết quả 5 năm qua đã có 1.211 đoàn viên, thanh niên ưu tú được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhiều đảng viên trẻ là cán bộ của Đoàn trải qua rèn luyện, thử thách, trưởng thành, đã được bầu vào Cấp ủy Đảng, chính quyền các cấp trong tỉnh.

- Song song với các hoạt động nói trên, từ năm 1993 đến nay, các cơ sở Đoàn trên các địa bàn trong tỉnh đã tích cực thực hiện hai phong trào lớn của Đoàn là phong trào “Thanh niên lập nghiệp”, “Tuổi trẻ giữ nước” do Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VI đề ra.

- Về phong trào Thanh niên lập nghiệp: Thanh niên khu vực nông thôn, thị trấn, thị xã với chương trình phát triển nông nghiệp xây dựng nông thôn mới, phát triển và mở mang các ngành nghề công nghiệp - tiểu công nghiệp, thương mại, dịch vụ, đã chủ động ứng dụng khoa học kỹ thuật, vay vốn đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh, tạo nghề, tạo việc làm, tăng thu nhập, bước đầu hình thành lớp thanh niên

năng động, sáng tạo làm kinh tế giỏi, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo và xây dựng nông thôn mới.

- Nổi bật của phong trào trong thời gian qua là: Các cấp bộ Đoàn của các huyện: Hải Lăng, Vĩnh Linh, Gio Linh, Triệu Phong đã phối hợp chặt chẽ với các ngành liên quan tổ chức các lớp tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật, xây dựng các điểm trình diễn, ứng dụng, phổ biến khoa học kỹ thuật, tổ chức các hội thi về kỹ thuật nghề nông, thành lập các câu lạc bộ khuyến nông, làm vườn. Năm năm qua, toàn tỉnh đã tổ chức được 180 lớp tập huấn khoa học kỹ thuật, có 10.800 lượt đoàn viên, thanh niên tham gia, xây dựng được 64 điểm trình diễn khoa học kỹ thuật, tổ chức 34 cuộc thi về kỹ thuật nghề nông, thành lập được 30 câu lạc bộ khuyến nông, làm vườn, tập hợp trên 500 hội viên tham gia. Đoàn viên, thanh niên thị trấn, thị xã đã tích cực tìm kiếm mở mang ngành nghề, dịch vụ phát triển sản xuất kinh doanh. Đoàn Thanh niên đã phối hợp với Ngân hàng xây dựng chương trình hoạt động nhằm tạo điều kiện cho thanh niên và hộ gia đình trẻ được vay vốn đầu tư cho sản xuất kinh doanh. Ngoài ra, nhiều cơ sở Đoàn, Hội đã tích cực khai thác vốn vay từ các nguồn dự án kinh tế - xã hội của địa phương. Thông qua việc vay vốn để phát triển sản xuất kinh doanh đã góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho hơn 16.000 thanh niên và hộ gia đình trẻ. Nét mới qua phong trào “Thanh niên lập nghiệp” là đã hình thành ngày càng nhiều các tổ, nhóm thanh niên tự nguyện hợp tác giúp nhau làm kinh tế, tự tạo việc làm, tăng thu nhập chính đáng. Hằng năm có hàng ngàn thanh niên, hộ gia đình trẻ có mức thu nhập từ 10 triệu trở lên.

- 5 năm qua, các tổ chức Đoàn khối nông thôn, thị trấn, thị xã đã đảm nhận hơn 4.000 công trình, phần việc thanh niên, góp phần cùng các tầng lớp khác ở địa phương xây dựng cơ sở hạ tầng; giao thông, thủy lợi, đưa điện về nông thôn, các công trình phục vụ xã hội.

- Thanh niên công nhân, viên chức với phong trào CKT (chất lượng - kiểu dáng - tiết kiệm) đã phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật, luyện tay nghề, thi thợ giỏi... được tiếp tục duy trì, mở rộng, đi vào chiều sâu. Trong nhiệm kỳ qua, lực lượng cán bộ công chức, công nhân viên lao động đã có 305 sáng kiến cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất, làm lợi cho Nhà nước trên 9 tỷ đồng, tổ chức trên 100 cuộc thi “Luyện tay nghề, thi thợ giỏi”; “Giao dịch viên duyên dáng”; “Kinh doanh giỏi”; đảm nhận 250 công trình, phần việc thanh niên nhằm giải quyết những khâu khó, việc khó của các cơ quan, đơn vị. Ngoài ra, thanh niên trong công nhân, viên chức đã và đang tích cực học tập nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, tin học, ngoại ngữ ... để đáp ứng ngày càng cao tiêu chuẩn hóa công chức Nhà nước, khả năng quản lý, điều hành, kinh doanh, sản xuất trong nền kinh tế thị trường. Nhiều cơ sở Đoàn khối Dân chính Đảng, Đông Hà đã có nhiều thành tích trong hoạt động ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, sáng tạo trẻ.

- Thông qua các phong trào này, vai trò của tổ chức Đoàn Thanh niên công nhân, viên chức trong cơ chế mới từng bước được khẳng định.

- Thanh niên ở các trường học với phong trào “Học tập rèn luyện vì ngày mai lập nghiệp” đã được triển khai, tổ chức thực hiện sâu rộng. Nhiều loại hình hoạt động hỗ trợ cho phong trào “Thanh niên lập nghiệp” ở trường học như xây dựng câu lạc bộ môn học, Hội nghị phương pháp học tập tốt, các hội thi đố vui để học, thi đua “Dạy tốt, học tốt”, phong trào tự quản ... Vì vậy, chất lượng học tập của đoàn viên, thanh niên, học sinh ngày một được nâng lên. Số lượng thanh niên, học sinh tốt nghiệp phổ thông trung học, học sinh giỏi thi đỗ vào các trường Đại học, Cao đẳng ngày càng nhiều. Để hỗ trợ học sinh nghèo vượt khó học tập, các tài năng trẻ, các cấp bộ Đoàn trong tỉnh đã tích cực xây dựng các loại quỹ học bổng, khuyến học... đến nay (giữa năm 1997) đã có 100% trường phổ thông trung học, trung học chuyên nghiệp, 70% số trường trung học cơ sở, tiểu học đã xây dựng các loại quỹ khuyến học, khuyến tài ... Xu hướng tự học tập để không ngừng nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, chính trị, nghiệp vụ của thanh niên có bước chuyển biến tiến bộ so với trước. Hằng năm có khoảng 8.000 thanh, thiếu niên tham gia các lớp

đại học tại chức, các lớp học nghề ở các trung tâm, các lớp tin học, ngoại ngữ. Tiêu biểu trong phong trào tự học là các cán bộ đoàn viên, thanh niên của Đoàn Dân chính Đảng, Đoàn Sở Công an, Đoàn ở Công ty cao su, thị xã Đông Hà, thị xã Quảng Trị, ở bộ đội biên phòng tỉnh. Đoàn viên, thanh niên ở trường học ngày càng xác định rõ nhiệm vụ của mình trong việc phối hợp xóa mùa chữ, phổ cập giáo dục tiểu học, trung học cơ sở, các lớp học tình thương Về phong trào Thanh niên giữ nước: Trong các năm 1992 - 1997, Đoàn thanh niên các cấp đã phối hợp chặt chẽ với các ngành thành viên, Hội đồng nghĩa vụ quân sự làm tốt công tác giáo dục Luật nghĩa vụ quân sự, giáo dục truyền thống quân đội nhân dân Việt Nam, thực hiện các cuộc vận động nâng cao chất lượng thanh niên nhập ngũ, tổ chức tốt ngày tiễn đưa thanh niên lên đường nhập ngũ, thành lập quỹ “Vì người bạn tòng quân”, ký kết trách nhiệm thực hiện công tác hậu phương, quân đội. Trong 5 năm qua, Đoàn thanh niên cùng với các tầng lớp khác trong tỉnh tiễn đưa 5.830 thanh niên nhập ngũ, hoàn thành tốt chỉ tiêu giao quân hàng năm.

- Phong trào “Vì các chiến sĩ nơi biên giới, hải đảo” được tiếp tục duy trì, đẩy mạnh. Ngoài việc phát động phong trào gửi quà, viết thư thăm hỏi các chiến sĩ làm nhiệm vụ ở nơi biên giới, hải đảo, trong 5 năm qua các cấp bộ Đoàn - Hội - Đội trong tỉnh còn vận động, quyên góp trên 100 triệu đồng để xây dựng tủ sách tặng đồn 617, xây dựng tượng đài “Tuổi thơ và người lính đảo” tại đảo Cồn Cỏ.Thanh niên trong quân đội với phong trào “Xứng danh anh bộ đội Cụ Hồ” được cụ thể hóa bằng các phong trào “Huấn luyện giỏi, kỷ luật nghiêm, sẵn sàng chiến đấu cao”, “Chi đoàn, đại đội không có quân đào, bỏ ngũ”, “Chi đoàn công tác dân vận tốt”, “Xây dựng Chi đoàn văn hóa mới”. Kết quả của các phong trào đó đã góp phần giảm bớt đoàn viên, thanh niên vi phạm kỷ luật, đào bỏ ngũ, tạo ra môi trường lành mạnh, tập trung xây dựng đơn vị quân đội chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.Phong trào “Làm theo 6 điều Bác Hồ dạy” trong thanh niên công an đã và đang đi vào chiều sâu, như vận động đoàn viên, thanh niên tích cực học tập để không ngừng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, xung kích đi đầu trong khâu khó, việc khó của ngành, của đơn vị, thực hiện tốt việc giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.

- Với phong trào “Xung kích bảo vệ biên cương, hải đảo”, tổ chức Đoàn trong bộ đội biên phòng đã trở thành lực lượng xung kích bảo vệ an ninh biên giới, hải đảo, tích cực tuần tra canh gác, phát hiện, bắt giữ hàng trăm vụ vượt biên trái phép, buôn bán hàng lậu qua biên giới Việt - Lào.

- Thực hiện Nghị quyết 01 giữa Trung ương Đoàn và Bộ Nội vụ về việc “Ngăn chặn tội phạm trong lứa tuổi thanh thiếu nhi”, các mô hình “Cụm liên hoàn an toàn làm chủ”, “Tổ, đội thanh niên xung kích”, “Thanh niên cờ đỏ”... phát triển mạnh. Tính đến giữa năm 1997, toàn tỉnh có 430 tổ, đội thanh niên xung kích, tập hợp trên 5.000 đoàn viên, thanh niên tham gia; 41 cụm liên hoàn an toàn làm chủ. Hoạt động của các tổ chức tổ, đội thanh niên xung kích đã góp phần giữ gìn an ninh chính trị, an toàn xã hội, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các hành vi vi phạm pháp luật, phòng chống tệ nạn xã hội, giúp đỡ thanh niên chậm tiến.

- Hoạt động kết nghĩa giữa tổ chức Đoàn trong lực lượng vũ trang với tổ chức Đoàn ở địa phương, nơi các lực lượng vũ trang đóng quân, đã góp phần tích cực thực hiện nhiệm vụ kinh tế - xã hội của địa phương; đồng thời góp phần củng cố, xây dựng tổ chức Đoàn vững mạnh.

- Ngoài các hoạt động “Hành hương về nguồn”, “Thăm chiến khu xưa”, “Tu bổ nghĩa trang liệt sĩ”... Trong 5 năm qua, các tổ chức Đoàn - Hội - Đội các cấp trong tỉnh còn phát động phong trào quyên góp tặng 320 sổ tiết kiệm, 850 suất quà (trị giá gần 300 triệu đồng) cho các bà mẹ Việt Nam anh hùng, gia đình liệt sĩ, gia đình có công với nước... Tỉnh Đoàn đã phối hợp với Sở Lao động Thương binh và xã hội đề xuất, giải quyết chính sách cho 65 thanh niên xung phong hoàn thành nhiệm vụ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước; đồng thời tổ chức thăm hỏi,

tặng quà, gặp mặt một số thanh niên xung phong hiện tại đang gặp khó khăn về đời sống vật chất.

- Về công tác Đội và phong trào thanh thiếu nhi: Trong 5 năm (1992 - 1997), các cấp bộ Đoàn trong tỉnh đã tập trung chỉ đạo mọi hoạt động của Đội và phong trào thiếu nhi. Với các phong trào xuyên suốt thời gian qua như: “Nói lời hay, làm việc tốt”, “Phấn đấu trở thành con ngoan trò giỏi, cháu ngoan Bác Hồ”, “Xây dựng liên đội, chi đội mạnh”, “Sao Nhi đồng tự quản” đã thu hút đại bộ phận thiếu nhi vào tổ chức. Chất lượng học tập của học sinh bậc tiểu học, trung học cơ sở toàn tỉnh ngày càng được nâng lên. Các phong trào khác có tính giáo dục truyền thống tốt đẹp như: “Uống nước nhớ nguồn”, “Công tác Trần Quốc Toản”, “Kế hoạch nhỏ”, “Tìm địa chỉ đỏ”, “Em yêu đường sắt quê em”, “Vì điểm tựa tiền tiêu”, “Phong trào áo lụa tặng bà”, “Những tấm chăn tình nghĩa”, “Vì màu xanh quê hương”, “Vui khỏe - yêu khoa học” và các cuộc thi “Vẻ đẹp đội viên - Tiếng hát hoa phượng đỏ”, thi Tổng phụ trách Đội giỏi, các cuộc liên hoan mừng công của thiếu nhi, Đại hội Cháu ngoan Bác Hồ đã thu hút hầu hết thiếu nhi trong tỉnh cùng các anh chị Tổng phụ trách hưởng ứng, tham gia.

- Chương trình rèn luyện đội viên của Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh được triển khai thực hiện khắp các địa bàn trong tỉnh. Chương trình này đã trở thành đòn bẩy, động lực nâng cao chất lượng đội viên thiếu niên, nhi đồng. Hằng năm, có 60% đội viên (trong tổng số đội viên của toàn tỉnh) đạt danh hiệu “Cháu ngoan Bác Hồ”. Phần lớn đội viên lớn tuổi được kết nạp vào Đoàn, 35% Liên đội (trong tổng số Liên đội toàn tỉnh) đạt danh hiệu Liên đội mạnh cấp huyện. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh đã phối hợp với ngành giáo dục tỉnh chăm lo xây dựng quy hoạch đội ngũ Tổng phụ trách Đội. Nhờ đó, đội ngũ Tổng phụ trách Đội trên toàn tỉnh từng bước trẻ hóa, chất lượng công tác Đội ngày càng được nâng cao, đổi mới.

- Hệ thống Nhà thiếu nhi (tỉnh, huyện và thị xã) mặc dầu mới hình thành và đang xây dựng, song trong 3 năm qua (từ 1995 đến 1997) đã khắc phục khó khăn, mở được 9 bộ môn với hàng chục lớp, bồi dưỡng cho hàng trăm thiếu niên nhi đồng có năng khiếu của tỉnh.

- Tổng kết phong trào hoạt động Đội trong 5 năm (1992 - 1997), Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị được Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tặng bằng khen.

- Công tác chỉ đạo của các cấp bộ Đoàn trong 5 năm (1992 - 1997) từng bước đổi mới, hướng về cơ sở, chú ý chọn việc, chọn điểm, chọn thời cơ để phát động và tổ chức các phong trào thanh thiếu nhi trong tỉnh. Nét mới trong công tác chỉ đạo thời gian qua là các cấp bộ Đoàn đã chủ động phối hợp với các cấp, các ngành để xây dựng các chương trình hoạt động liên ngành nhằm góp phần tạo cơ chế, điều kiện thuận lợi cho công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi. Công tác thông tin, báo cáo, thi đua khen thưởng bước đầu cải tiến, đổi mới nên đã phục vụ cho công tác chỉ đạo của các cấp bộ Đoàn trong tỉnh được kịp thời, đạt hiệu quả cao.Bên cạnh những thành tích trên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong tỉnh còn một số khuyết điểm yếu kém như sau:

- Một là, công tác thông tin, thời sự, định hướng chính trị, biện pháp đấu tranh chống âm mưu “Diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, giáo dục pháp luật cho đoàn viên, thanh niên, thiếu niên ở cơ sở thời gian qua còn hạn chế, chưa nắm bắt kịp thời diễn biến tư tưởng của đoàn viên, thanh niên. Đội ngũ làm công tác tuyên truyền giáo dục của Đoàn vẫn còn thiếu, yếu. Đoàn chưa phát huy được tính “Tự giáo dục” trong thanh thiếu nhi. Việc phối hợp giữa Đoàn - Nhà trường - Gia đình - Xã hội trong giáo dục thanh thiếu nhi chưa chặt chẽ, thiếu đồng bộ.Hai là, công tác xây dựng Đoàn, đoàn kết tập hợp thanh niên còn lúng túng, chậm đổi mới nội dung, hình thức hoạt động. Chi đoàn, Đoàn cơ sở thiếu chủ động công tác còn phổ biến. Nội dung sinh hoạt Đoàn, sinh hoạt Hội còn nghèo nàn, xơ cứng. Công tác cán bộ Đoàn - Hội - Đội còn yếu, thiếu cán bộ kéo dài. Việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng cán bộ chưa có khoa học, còn làm chắp vá, chưa ban

hành quy chế (chức năng, nghĩa vụ, quyền lợi cho cán bộ Đoàn), nên hiện nay một bộ phận cán bộ Đoàn thiếu an tâm công tác. Sức thu hút, hấp dẫn của Đoàn với thanh niên còn yếu, dẫn đến việc tập hợp thanh niên vào tổ chức chưa cao.Ba là, phong trào “Thanh niên lập nghiệp” và phong trào “Tuổi trẻ giữ nước” tuy đã được triển khai khá tích cực và thu được một số kết quả nhưng vẫn còn nhiều bất cập, chưa thực sự tạo ra phong trào thi đua sôi nổi, rộng khắp. Vai trò của tổ chức Đoàn trong việc định hướng, giúp đỡ, tạo điều kiện cho đoàn viên, thanh niên lập thân, lập nghiệp chưa rõ nét. Các mô hình, điển hình của 2 phong trào chưa được tổ chức, tổng kết, nhân rộng. Việc phối hợp với chính quyền, các ngành, đoàn thể nhằm huy động nguồn lực tại chỗ để thúc đẩy phong trào còn hạn chế, chưa chủ động, còn trông chờ, ỷ lại vào nguồn lực bên ngoài.Bốn là, công tác Đội và phong trào thiếu nhi có nhiều thuận lợi, ổn định và phát triển chủ yếu ở các trường tiểu học, trung học cơ sở; hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi trên địa bàn dân cư, nhất là ở vùng sâu, vùng xa còn nhiều khó khăn.Năm là, phương thức chỉ đạo lề lối làm việc của Ban Thường vụ, Ban Chấp hành Đoàn ở một số huyện, thị xã, đơn vị trực thuộc Tỉnh Đoàn chưa thực sự đổi mới, cải tiến, chỉ đạo dàn trải, chồng chéo. Công tác kiểm tra trong các tổ chức Đoàn chưa được coi trọng đúng mức.

- 3. Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động, tuổi trẻ Quảng Trị tích cực tham gia sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá quê hương, đất nước (1997 - 2000)Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị lần thứ VIII khai mạc từ ngày 4 - 6-11-1997 tại hội trường trường PTTH Đông Hà(1). Sau khi đánh giá tình hình công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi toàn tỉnh nhiệm kỳ 1992 - 1997.

- Về phương hướng nhiệm vụ nhiệm kỳ 1997 - 2000 đối với công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong tỉnh, Đại hội Đảng bộ Quảng Trị lần thứ XII vạch rõ: “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh ta cần coi trọng củng cố tổ chức Đoàn cơ sở vững mạnh về mọi mặt và giải quyết vấn đề tổ chức Đoàn ở các cơ sở kinh tế. Chú trọng công tác đào tạo bồi dưỡng cán bộ, nhất là cán bộ Đoàn cơ sở, chăm lo xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh và Đội nhi đồng Hồ Chí Minh, xây dựng Hội Liên hiệp Thanh niên nhằm tăng cường đoàn kết, giáo dục, phát huy bản lĩnh chính trị, trí tuệ và tiềm lực của thanh niên, dấy lên các phong trào hành động cách mạng của thanh niên, xung kích thực hiện mọi nhiệm vụ của Đảng giao phó, cần đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Đoàn và tăng cường cơ sở vật chất, kinh phí cho Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh hoạt động, thực sự là lực lượng nòng cốt, hạt nhân của phong trào thanh niên xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đoàn phải là trường học cộng sản chủ nghĩa, nơi cung cấp cho Đảng đông đảo đội ngũ đoàn viên ưu tú, cán bộ trẻ có phẩm chất và năng lực đáp ứng yêu cầu sự nghiệp đổi mới của Đảng, của đất nước”.

Trên cơ sở quán triệt Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Quảng Trị lần thứ XII, căn cứ thực tiễn công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong tỉnh nhiệm kỳ qua, Đại hội đại biểu Đoàn toàn tỉnh lần thứ VIII nhất trí về phương hướng tổng quát là: Nỗ lực, sáng tạo chăm lo xây dựng Đoàn vững mạnh toàn diện và tham gia xây dựng Đảng, mở rộng mặt trận đoàn kết tập hợp thanh niên và xây dựng Hội Liên hiệp Thanh niên, làm tốt công tác thiếu nhi và chăm lo xây dựng Đội, tranh thủ tạo dựng các nguồn lực, góp phần bồi dưỡng phát huy lực lượng trẻ, đưa phong trào “Thanh niên lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước” vào chiến đấu, xung kích đi đầu thực hiện nhiệm vụ bảo vệ và xây dựng quê hương. Với khẩu hiệu hành động “Thanh niên Quảng Trị xung kích, sáng tạo vì sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hóa đất nước, vì sự phát triển của tuổi trẻ” và các chỉ tiêu chủ yếu: Phấn đấu có 70% Đoàn cơ sở vững mạnh và khá, giảm cơ sở Đoàn yếu kém dưới 3% nâng tỷ lệ đoàn viên 25% trong tổng số thanh niên toàn tỉnh.

100% huyện, thị xã, 90% phường xã có ủy ban Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, tập hợp trên 70% thanh niên trong toàn tỉnh vào tổ chức Hội.Hằng năm giới thiệu từ 15-20% (trong tổng số đoàn viên toàn tỉnh) là đoàn viên ưu tú cho Đảng, để cuối nhiệm kỳ (1997 - 2000) số đoàn viên ưu tú được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam tăng gấp đôi hiện nay.

70% Liên đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh (trong tổng số Liên Đội của tỉnh) là Liên đội cấp tỉnh, huyện và thị xã; 80% thiếu nhi (trong tổng số thiếu nhi toàn tỉnh) được kết nạp vào Đội TNTP Hồ Chí Minh, 70% thiếu nhi (trong tổng số thiếu nhi toàn tỉnh) đạt danh hiệu Cháu ngoan Bác Hồ.

Hằng năm có từ 5 đến 7% thanh niên và hộ gia đình trẻ (trong tổng số thanh niên và hộ gia đình trẻ của toàn tỉnh) có thu nhập từ 10 triệu đồng trở lên, phấn đấu giảm bớt nghèo trong thanh niên và hộ gia đình trẻ.

Đại hội đã bàn bạc và quyết định các nhiệm vụ cụ thể như: Một là, “Đưa công tác tư tưởng - văn hóa, tuyên truyền giáo dục của Đoàn đi vào

chiều sâu, nhất là các hoạt động thường xuyên ở cấp chi đoàn, Đoàn cơ sở”.Hai là, xây dựng Đoàn vững mạnh, mở rộng hơn nữa mặt trận đoàn kết tập hợp thanh niên và xây dựng Hội Liên hiệp Thanh niên xứng đáng là lực lượng dự bị tin cậy của Đảng, chỗ dựa vững chắc của chính quyền nhân dân.

Ba là, phát triển sâu, rộng hai phong trào lớn “Thanh niên lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước” bằng bốn chương trình hành động cụ thể như: Chương trình thanh niên rèn đức, rèn tài vươn lên làm chủ khoa học công nghệ; chương trình Thanh niên xung kích phát triển kinh tế; chương trình thanh niên thực hiện nhiệm vụ quốc phòng toàn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, tham gia giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; chương trình đền ơn đáp nghĩa và “Thanh niên tình nguyện” làm công tác xã hội.Bốn là, “Xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh vững mạnh, làm nòng cốt trong phong trào bảo vệ chăm sóc giáo dục thiếu nhi”.

Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị lần thứ VIII đã thông qua Nghị quyết xác định các kỳ Đại hội của Đoàn Thanh niên tỉnh, đã bầu Ban Chấp hành gồm 23 ủy viên, đồng chí Nguyễn Văn Hùng được bầu làm Bí thư, đồng chí Hoàng Đức Thắng(1) được bầu làm Phó Bí thư Tỉnh Đoàn.

Sau Đại hội, Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh bám sát Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VII, được sự lãnh đạo trực tiếp của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, sự chỉ đạo của Ban Bí thư Trung ương Đoàn, với tinh thần sáng tạo, năng động, đã tập trung tổ chức triển khai Nghị quyết Đại hội Đoàn toàn tỉnh lần thứ VIII, thực hiện các chương trình công tác của nhiệm kỳ 1997 - 2000, theo phương châm hướng về cơ sở, coi trọng hoạt động cơ sở, đồng thời kết hợp chặt chẽ chỉ đạo toàn diện, chú trọng khai thác nguồn lực phục vụ công tác Đoàn, Hội, Đội...

Kết quả công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi Quảng Trị trong 3 năm (1997-2000) đã có nhiều chuyển biến tiến bộ, thể hiện trên các mặt:

Về công tác giáo dục chính trị, văn hóa, truyền thống: - 80% cán bộ, đoàn viên của toàn tỉnh được tổ chức học tập, “5 bài học lý luận chính

trị” trên 70% đoàn viên, thanh niên toàn tỉnh được tổ chức học tập quán triệt các Nghị quyết của Đảng, chủ trương chính sách của Nhà nước và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, học tập và làm theo Di chúc của Bác Hồ.

- Công tác giáo dục truyền thống cách mạng: Bằng các hình thức phong phú như mít tinh truyền thống, sân khấu hóa sinh hoạt truyền thống, lễ hội, hội trại, hành hương về nguồn, giao lưu gặp gỡ nhân chứng lịch sử, các hoạt động “Uống nước nhớ nguồn”, đền ơn đáp nghĩa, hội thi, hội diễn, hội thao. Nổi bật là các hoạt động “Báo công của thanh niên Quảng Trị làm theo lời Bác”, các cuộc thi “Tuổi trẻ Quảng Trị năm 2000 - năm Thanh niên Việt Nam” trên sóng Phát thanh truyền hình Quảng Trị, “Đảng quang vinh - Bác Hồ vĩ đại, đất nước phồn vinh tiến vào thế kỷ XXI”, “Tuổi trẻ với lực lượng Công an nhân dân”, “Tuổi trẻ với lực lượng biên phòng”, “Tuổi trẻ với bộ đội Cụ Hồ”, “Tuổi trẻ Quảng Trị với truyền thống quê hương”. Các cuộc thi do Trung ương Đoàn tổ chức hoặc do Tỉnh Đoàn tổ chức đã thu hút hàng chục vạn lượt đoàn viên, thanh niên có bài dự thi, trong đó có nhiều bài đạt giải cao ở cấp Trung ương...

- Các hoạt động giáo dục pháp luật và lối sống văn hóa cho tuổi trẻ được cán bộ Đoàn, cán bộ Hội triển khai, thông qua việc tổ chức cho đoàn viên, thanh thiếu nhi thực hiện cuộc vận động “Xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở”, “Xây dựng làng văn hóa, gia đình văn hóa”, “Cần kiệm là nếp sống đẹp của thanh niên”.Công tác tuyên truyền phổ biến pháp luật cho tuổi trẻ bằng các hoạt động như: “Đội tuyên truyền pháp luật”, “Câu lạc bộ pháp luật”, “Địa bàn không có tội phạm thanh thiếu niên”, “Các Đội thanh niên tình nguyện bảo đảm an toàn giao thông”, thi tìm hiểu pháp luật ...

- Các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao”: Duy trì, tổ chức thường xuyên các đội “Bóng chuyền thanh niên”, “Bóng đá mini”, “Bóng đá thiếu niên nhi đồng”, “Việt dã tiền phong”, tổ chức các giải thể thao cấp tỉnh, cấp huyện, cụm xã, thu hút đông đảo thế hệ trẻ tham gia. Tiêu biểu lĩnh vực này có đoàn viên, thanh niên Phan Văn Hóa đạt Huy chương vàng (chạy dài 400m) tại Sea Games XX; nhóm TCM của tỉnh đạt giải xuất sắc tại cuộc liên hoan các nhóm TCM toàn quốc; thành công rực rỡ của liên hoan “Bông mai vàng” thiếu nhi cụm Bắc Trung Bộ chào mừng 30 năm ngày giải phóng Quảng Trị thể hiện sự lớn mạnh của phong trào thiếu nhi và sự trưởng thành của tổ chức Đoàn trong việc tổ chức các hoạt động văn hoá, giáo dục truyền thống trong tuổi trẻ.

- Công tác thông tin tuyên truyền: 5 năm qua Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh đã phát hành hơn 18.600 bản tin về công tác thanh niên, thực hiện 163 phóng sự và viết nhiều tin bài về hoạt động của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trong tỉnh đã được phát trên báo nói, báo hình, đăng trên báo Quảng Trị. Duy trì và nâng cao chất lượng chuyên mục thanh niên định kỳ trên báo Quảng Trị, phối hợp với Đài Phát thanh truyền hình tỉnh tuyên truyền trực tiếp các hoạt động lớn của Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trên địa bàn tỉnh, phát hành tài liệu sinh hoạt của Đoàn đến tận các cơ sở chi đoàn, xã Đoàn. Chú trọng các hoạt động thông tin 2 chiều trong hệ thống tổ chức Đoàn, với Cấp ủy Đảng và các tổ chức trong hệ thống chính trị.

- Về công tác đoàn kết tập hợp thanh niên, xây dựng Đoàn, Hội, Đội, tham gia xây dựng Đảng.

- Công tác đoàn viên: 5 năm qua đã kết nạp được 52.976 đoàn viên, tăng 173% so với nhiệm kỳ trước, nâng tỷ lệ đoàn viên/thanh niên từ 19,32% (đầu nhiệm kỳ) lên 25,76% (cuối nhiệm kỳ).

- Các cấp bộ Đoàn trên địa bàn tỉnh đã tổ chức tốt việc học tập “5 bài học lý luận chính trị”, chương trình rèn luyện đoàn viên, phát thẻ đoàn viên, tăng cường công tác quản lý đoàn viên, đoàn vụ, chăm lo giải quyết các vấn đề học tập, nghề nghiệp, việc làm, ốm đau, cưới hỏi cho đoàn viên. Các hoạt động đó đã góp phần không ngừng nâng cao chất lượng đoàn viên. Cuối năm 2000, đoàn viên được xếp loại khá, xuất sắc chiếm 88%, số đoàn viên yếu kém chiếm 1,8% trong tổng số đoàn viên toàn tỉnh.

- Công tác tổ chức cơ sở: Thông qua việc triển khai thực hiện Nghị quyết 07 của Trung ương Đoàn (khóa VII); Thông qua các Hội nghị xây dựng cơ sở Đoàn ở các khối: Thanh niên công nhân, thanh niên ở trường học, thanh niên ở trong lực lượng vũ trang, thanh niên ở xã, phường, tổ chức Hội nghị biểu dương các cơ sở Đoàn vững mạnh trong toàn tỉnh, tổ chức các đợt tập trung xây dựng cơ sở Đoàn, nhất là đối với các cơ sở Đoàn yếu kém; phối hợp với các Đồn biên phòng, các đơn vị lực lượng vũ trang, chỉ đạo các tổ trí thức trẻ tình nguyện, tiến hành kết nghĩa với các cơ sở Đoàn thuộc các xã miền núi, từng bước xóa bớt các cơ sở Đoàn yếu kém, chất lượng đoàn viên dần dần được nâng lên - cơ sở Đoàn chủ động công tác, cơ sở Đoàn vững mạnh 3 năm, 5 năm liền tăng lên đáng kể... tính đến cuối năm 2000, cơ sở Đoàn khá, vững mạnh chiếm 76% trong tổng số cơ sở Đoàn toàn tỉnh, tăng 22% so với nhiệm kỳ trước, cơ sở Đoàn yếu kém hiện còn 3% ... Công tác cán bộ: Tỉnh Đoàn phối hợp với trường Chính trị Lê Duẩn tổ chức đào tạo trình độ trung cấp lý luận và nghiệp vụ thanh niên cho 70 cán bộ Đoàn ở xã, phường; mở các lớp bồi dưỡng tập huấn cho cán bộ Đoàn, cán bộ Hội, cán bộ Đội

hàng năm. Các Huyện Đoàn, Thị Đoàn, phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng chính trị của các huyện, thị xã tổ chức bồi dưỡng tập huấn cho cán bộ Đoàn ở cơ sở. 5 năm qua, Tỉnh Đoàn đã mở được 13 lớp bồi dưỡng tập huấn cho 2.609 lượt cán bộ Đoàn. ở cấp huyện, thị và các đơn vị trực thuộc đã mở 137 lớp có 7.807 lượt cán bộ Đoàn dự. Đồng thời Tỉnh Đoàn đã cử 36 cán bộ Đoàn đi học ở Học viện Thanh Thiếu nhi Việt Nam. Tỉnh Đoàn phối hợp với Ban tổ chức Tỉnh ủy ban hành hướng dẫn công tác cán bộ của Đoàn ở các cấp. Tỉnh Đoàn tổ chức hội thi cán bộ Đoàn giỏi; tổ chức giao lưu gặp gỡ cán bộ Đoàn chuyên trách toàn tỉnh; tổ chức biểu dương khen thưởng cán bộ Đoàn có thành tích xuất sắc hàng năm; số cán bộ Đoàn trưởng thành được bố trí giữ các chức vụ chủ chốt trong bộ máy Đảng, Chính quyền đoàn thể ở các cấp ngày càng cao và kết quả số cán bộ đó đã phát huy được vị thế của mình trong nhiệm vụ được giao Công tác kiểm tra: ủy ban kiểm tra các cấp của Đoàn đã xây dựng được quy chế hoạt động, chương trình hoạt động của từng năm, từng kỳ. 5 năm qua ủy ban Kiểm tra các cấp của Đoàn đã duy trì được chế độ kiểm tra việc thực hiện các chủ trương công tác, kịp thời góp phần giải quyết khó khăn, vi phạm điều lệ Đoàn, đoàn viên yếu kém ở cơ sở. ủy ban Kiểm tra của Tỉnh Đoàn đã giải quyết hết đơn thứ khiếu nại, tố cáo, đồng thời làm nhiệm vụ tham mưu, đề xuất kế hoạch chỉ đạo kiểm tra cho Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn, cho Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn xử lý kỷ luật cán bộ, đoàn viên theo đúng quy định của Ban Bí thư Trung ương Đoàn.Công tác đoàn kết, tập hợp thanh niên xây dựng Hội Liên hiệp Thanh niên: Với vai trò nòng cốt của tổ chức Đoàn, công tác đoàn kết tập hợp thanh niên, xây dựng Hội Liên hiệp Thanh niên ở các cấp, (tỉnh, huyện, xã và phường) trong 3 năm qua không những được củng cố mà còn phát triển thêm 3 ủy ban Hội Liên hiệp Thanh niên cấp huyện, 60 ủy ban Hội Liên hiệp Thanh niên cấp xã, 664 chi hội, câu lạc bộ, đội nhóm. Hoạt động của tổ chức Hội ở các vùng bản xa xôi hẻo lánh cũng như ở đô thị từng bước nâng cao về chất lượng và số lượng, thanh niên tích cực tham gia các hoạt động của Đoàn, của Hội. Đến năm 2000 toàn tỉnh có 9 ủy ban Hội Liên hiệp Thanh niên cấp huyện, thị; và thành lập Hội Sinh viên tại trường Cao đẳng sư phạm Quảng Trị; 131 ủy ban Hội Liên hiệp Thanh niên cấp xã, phường; 899 chi hội, câu lạc bộ, đội nhóm. Tổng số hội viên toàn tỉnh nâng lên gần 50.000 người.

- Kết quả hoạt động của Hội Liên hiệp Thanh niên trong 3 năm (1997 - 2000) đã phát huy được vai trò xung kích, tài năng của tuổi trẻ, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng ở từng đơn vị, ở từng địa bàn trong tỉnh.

- Toàn Đoàn nêu cao trách nhiệm tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền cách mạng bằng các biện pháp: Tuyên truyền trong Đoàn về nhiệm vụ xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền cách mạng trong giai đoạn mới; tổ chức vận động đoàn viên, thanh niên ra sức thực hiện nhiệm vụ chính trị do Đại hội Đảng bộ các cấp vạch ra; tổ chức cho đoàn viên tham gia xây dựng Đảng, mở Hội nghị chuyên đề “Đoàn thanh niên tham gia xây dựng Đảng, công tác phát triển Đảng trong đoàn viên thanh niên”; tổ chức gặp mặt đại biểu các thế hệ đảng viên với 70 đảng viên trẻ tiêu biểu nhân kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Đảng; tổ chức đàm thoại với chủ đề “Đảng, Nhà nước với thanh niên và thanh niên với Đảng, Nhà nước”; triển khai quy chế phối hợp hoạt động giữa Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh với ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Trị; Thông qua việc ký kết và thực hiện quy chế phối hợp giữa ủy ban nhân dân tỉnh, Đoàn Thanh niên các cấp đã được chính quyền các cấp tạo điều kiện thuận lợi trong các hoạt động; đồng thời tổ chức Đoàn đã tích cực vận động tuổi trẻ đi đầu thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh của Quảng Trị. Tổ chức sơ kết Nghị quyết 04 của Trung ương Đảng khóa VII. Đặc biệt coi trọng công tác giáo dục cán bộ, đoàn viên không ngừng rèn luyện, phấn đấu trở thành người đảng viên cộng sản. Kết quả trong 3 năm (1997 - 2000), toàn Đoàn đã giới thiệu với Đảng được 16.627 đoàn viên ưu tú, trong đó đã có 1.885 đối tượng được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong 3 năm (1997 - 2000) đã có 218 cán bộ Đoàn (từ cơ sở đến tỉnh) trưởng thành được bổ sung vào lực lượng cán bộ ở các cơ quan Đảng, cơ quan Nhà nước ở các cấp,

các ngành, các đoàn thể chính trị - xã hội.Hai phong trào lớn: “Thanh niên lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước” được phát triển cả bề rộng lẫn chiều sâu.

Về phong trào “Thanh niên lập nghiệp”: - Đoàn viên, thanh niên ở trường học đã tích cực hưởng ứng “Phong trào học tập,

rèn luyện vì ngày mai lập nghiệp” bằng các hình thức phong phú như: “Thi đua dạy tốt, học tốt”, hội thảo về “Phương pháp dạy và học” hội thi chuyên đề, nghiệp vụ, nghiên cứu khoa học, thành lập “Quỹ khuyến học”, “Quỹ vì bạn nghèo vượt khó học giỏi”...

- Các hoạt động trên đã thu hút hầu hết đoàn viên, thanh niên ở các trường phổ thông, chuyên nghiệp chủ động học tập văn hóa, ngoại ngữ, tin học, nghiên cứu và ứng dụng khoa học kỹ thuật vào thực tiễn cuộc sống. Kết quả qua các kỳ thi học sinh giỏi, thi vào các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp đạt tỷ lệ năm sau cao hơn năm trước.

- Ngoài các hoạt động trên, cấp bộ Đoàn ở khối trường học còn huy động trên 2 tỷ đồng do đoàn viên, thanh niên đóng góp cùng sự hỗ trợ của một số ngành... để xây dựng trường học, phòng ở cho các thầy, cô giáo, mua sách giáo khoa, sắm dụng cụ dạy và học, đóng góp hằng trăm triệu đồng vào “Quỹ khuyến học”, “Quỹ vì bạn nghèo”, trao hàng trăm suất học bổng cho học sinh, sinh viên... Đoàn viên, thanh niên nông thôn, đường phố: Từ 1997 đến 2000, cấp bộ Đoàn các cấp trong tỉnh đã tổ chức được 368 lớp tập huấn tập trung vào các nội dung; chuyển giao khoa học kỹ thuật, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, xóa đói giảm nghèo... thu hút 23.905 lượt cán bộ, đoàn viên, thanh niên tham dự. Tổ chức ký kết hợp đồng giữa các đơn vị lực lượng vũ trang, tổ trí thức trẻ tình nguyện với tổ chức Đoàn ở cơ sở... nhằm xóa dần các hộ đói nghèo trong thanh niên; tổ chức các lớp dạy nghề khôi phục và phát triển các ngành nghề truyền thống ở địa phương. Trong 5 năm qua đã xây dựng được 1.100 dự án thanh niên với số vốn vay Ngân hàng là 24,3 tỷ đồng, giải quyết được 11.067 thanh niên có việc làm; nguồn vốn 120 do tổ chức Đoàn quản lý đã cho 550 lượt đoàn viên, thanh niên vay 1,8 tỷ đồng.Kết quả đã có tác dụng thúc đẩy đoàn viên, thanh niên ở các cơ sở nông thôn, đường phố nêu cao tinh thần mưu sinh lập nghiệp, mở mang cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ, mạnh dạn vay vốn đầu tư phát triển kinh tế, làm giàu một cách chính đáng cho bản thân, gia đình, cho tổ hợp sản xuất, trang trại trồng cây công nghiệp, nuôi trồng thủy sản, kinh tế biển,v.v... Trong 5 năm qua, ở địa bàn Quảng Trị đã xuất hiện một số thanh niên làm kinh tế có thu nhập từ 30 triệu đồng/ năm trở lên như các đoàn viên: Trần Văn Chức (Vĩnh Sơn, Vĩnh Linh) với mô hình khai thác cát sạn , Lý Văn Vĩnh (Linh Hải, Gio Linh) với mô hình cao su tiểu điền và trang trại chăn nuôi, Bùi Phước Thiện (Hải Thượng Hải Lăng) với mô hình VAC, Võ Văn Tráng (Triệu An, Triệu Phong) với mô hình nuôi tôm giống, Nguyễn Văn Tâm (Phường 5, thị xã Đông Hà) với mô hình xưởng cơ khí thanh niên, Nguyễn Văn Hùng (Phường 1, thị xã Đông Hà) với mô hình nuôi cá cảnh, Hồ Quang Hải (Phường II, thị xã Quảng Trị) với mô hình tổ hợp xây dựng thanh niên...Đoàn viên, thanh niên trong lực lượng cán bộ, công nhân viên chức Nhà nước: Trên cơ sở phong trào CKT, phong trào thanh niên tham gia phát triển công nghiệp và dịch vụ tiếp tục được triển khai. Trong nhiệm kỳ 1997 - 2000, cán bộ Đoàn các cấp trong tỉnh đã tổ chức nhiều hoạt động như “Thi đề tài sáng kiến - kinh nghiệm”, “Thi tay nghề thợ giỏi”, “Thi bàn tay vàng”, nhằm tạo hướng đi mới cho phong trào. Đoàn viên, thanh niên đi đầu trong việc ứng dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ mới vào chuyên môn, công tác quản lý, có lợi cho đơn vị hàng trăm triệu đồng. Điển hình về tập thể có: “Điện sáng nông thôn” của Đoàn Thanh niên ngành điện lực tỉnh, “Nước sạch nông thôn” của Đoàn Thanh niên Công ty thoát nước tỉnh, “Chống buôn lậu” của Đoàn Thanh niên ngành Hải quan, “Quầy giao dịch thanh niên” của Đoàn Thanh niên ngành Ngân hàng, Hội thi “Bàn tay vàng” của Đoàn Thanh niên ngành cao su. Điển hình về cá nhân có “Sáng kiến chống lún sụt cột điện ở vùng cát” của đoàn viên, thanh niên Nguyễn Hải Nam (Sở Điện lực

Quảng Trị), Sáng kiến phần mềm ứng dụng đổi mới công nghệ giao dịch Ngân hàng của đoàn viên, thanh niên Phan Hồng Hải (Ngân hàng Nông nghiệp Quảng Trị), Đề án trung tâm nghệ thuật tạo hình miền Trung và Tây Nguyên của đoàn viên, thanh niên Hoàng Kim Long (Công ty Tư vấn xây dựng) được Trung ương Đoàn tặng giải thưởng sáng tạo.

- Tính từ năm 1997 đến 2000, tuổi trẻ toàn tỉnh đã có 7.526 công trình thanh niên với trị giá 40,8 tỷ đồng đóng góp vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội.- Hoạt động giáo dục “3 mục tiêu”: Dân số - sức khỏe - môi trường: Cán bộ Đoàn các cấp phối hợp với các ngành chức năng tập trung chỉ đạo giáo dục “3 mục tiêu”; mặt khác thông qua các hình thức diễu hành hô khẩu hiệu, mít tinh gây ấn tượng mạnh trong nhân dân, nhất là đối với thế hệ trẻ. Cũng trong nhiệm kỳ qua Tỉnh Đoàn đã mở các lớp bồi dưỡng, đào tạo cán bộ hoạt động giáo dục “3 mục tiêu” trong thế hệ trẻ, cung cấp tài liệu thông tin tuyên truyền, tổ chức các hình thức: Hội trại, hội thi, hội thảo về các lĩnh vực dân số, chống ma túy, HIV/AIDS, duy trì và phát triển các câu lạc bộ “Tiền hôn nhân”, “Không sinh con thứ ba”, “Đội thanh niên tình nguyện xanh”, tổ chức các chiến dịch xanh, sạch, đẹp môi trường.Về phong trào “Tuổi trẻ giữ nước”: Ba năm qua các tổ chức cơ sở Đoàn luôn luôn chú trọng tổ chức học tập trong đoàn viên, thanh niên về tình hình và nhiệm vụ mới, về trách nhiệm và nghĩa vụ của tuổi trẻ đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, kiên quyết chống lại âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch, bằng các biện pháp tích cực như phổ biến quán triệt luật nghĩa vụ quân sự, trách nhiệm của thanh niên là phải tham gia xây dựng “Thế trận quốc phòng toàn dân”, hăng hái gia nhập các lực lượng vũ trang cách mạng, dân quân tự vệ, thanh niên xung kích, thiếu nhi Sao đỏ. Trong 5 năm qua toàn tỉnh đã tổ chức tiễn đưa 3.045 đoàn viên, thanh niên lên đường nhập ngũ, đồng thời duy trì hoạt động 45 cụm tuyến an toàn làm chủ, 460 đội thanh niên xung kích, thiếu nhi Sao Đỏ với lực lượng trên 6.600 đội viên. Các chương trình liên ngành giữa Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh với Sở Công an, Tỉnh Đội, Bộ đội biên phòng, Hội Cựu chiến binh tỉnh tiếp tục phát huy tác dụng tốt. Công tác kết nghĩa, đỡ đầu, giao lưu giữa các tổ chức Đoàn Thanh niên ở địa phương với các tổ chức Đoàn Thanh niên trong bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương hoạt động có hiệu quả. Hưởng ứng cuộc vận động với chủ đề “Nghĩa tình biên giới, hải đảo”, tuổi trẻ toàn tỉnh đã quyên góp được hằng trăm triệu đồng... làm quà tặng các đơn vị bộ đội ở dọc biên giới Việt - Lào, đảo Cồn Cỏ... Hưởng ứng phong trào “Giành 3 đỉnh cao quyết thắng”, đoàn viên, thanh niên ở Bộ chỉ huy quân sự tỉnh đã hăng hái huấn luyện quân sự, sẵn sàng chiến đấu, hành quân dã ngoại để rèn luyện, đồng thời có điều kiện giúp đỡ dân, tham gia xây dựng Đoàn, xây dựng Hội, xây dựng Đội ở cơ sở. Đoàn viên thanh niên Đoàn 584 vượt Trường Sơn qua nước bạn Lào tìm và quy tập hài cốt của đồng đội hy sinh trong kháng chiến đưa về nghĩa trang liệt sĩ Đường 9. Đoàn viên thanh niên ở trong lực lượng bộ đội biên phòng tỉnh hưởng ứng các phong trào thi đua với các chủ đề: “70 ngày đêm dành 3 đỉnh cao quyết thắng”, “xung kích bảo vệ biên cương của Tổ quốc”, bằng hành động cụ thể như nêu quyết tâm bám dân, bám địa bàn chống xâm nhập trái phép, chống buôn lậu, tổ chức và trực tiếp giảng dạy ở các lớp xóa mù chữ, chống “tái mù”, khám và chữa bệnh cho nhân dân, vận động đồng bào các dân tộc vùng bản xóa bỏ hủ tục, thực hiện nếp sống mới. Đoàn viên thanh niên trong lực lượng Công an nhân dân hưởng ứng phong trào: “Thi đua học tập, thực hiện 6 điều Bác Hồ dạy Công an Nhân dân” đã nêu cao vai trò xung kích trong công tác chuyên môn, nghiệp vụ, tổ chức: “Vọng gác thanh niên”, “Trạm kiểm soát thanh niên”, “Đội tuần tra thanh niên”. Các hoạt động đó đã góp phần đắc lực trong việc bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên khắp các địa bàn trong tỉnh.

Chương trình “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn”:Được các cơ sở Đoàn-Hội-Đội tổ chức thực hiện một cách thường xuyên, bằng các việc làm như: Tôn tạo các di tích lịch sử, chăm sóc các nghĩa trang liệt sĩ, bia tưởng niệm, giúp đỡ các gia đình thuộc diện “chính sách” như: Tặng quà, tu sửa nhà ở, cải tạo vườn cây... toàn Đoàn đã đóng góp xây dựng 7 nhà tình nghĩa (trị giá 97 triệu đồng), tham gia xây dựng 135 nhà tình nghĩa khác (trị giá 677 triệu đồng), thăm, tặng quà, tặng sổ tiết kiệm cho các đối

tượng chính sách và hoạt động từ thiện (hơn 1,4 tỷ đồng). Cùng trong thời gian đó, Tỉnh Đoàn chủ động phối hợp với các cơ quan chức năng giải quyết chế độ cho 283 cựu thanh niên xung phong (liệt sĩ, thương binh, trợ cấp 1 lần, trợ cấp khó khăn) theo đúng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ đã ban hành.

Phong trào “Thanh niên tình nguyện”:- Hưởng ứng phong trào này, trong 3 năm qua trên địa bàn Quảng Trị đã dấy lên

các phong trào “Thanh niên tình nguyện tham gia phát triển kinh tế”, “Thanh niên tình nguyện bảo vệ môi trường”, bằng các hình thức phong phú như: “Năm thanh niên Việt Nam”, “Năm xã hội tình nguyện vì trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn”, “Ngày thứ bảy tình nguyện”, “Ngày chủ nhật xanh”, “Chiến dịch hè - thanh niên tình nguyện”, “Chiến dịch thanh niên tình nguyện cứu trợ và khắc phục hậu quả thiên tai”, “Chiến dịch thanh niên tình nguyện bảo đảm an toàn giao thông”, đã được tổ chức rộng rãi từ tỉnh đến cơ sở, thu hút hàng chục vạn lượt đoàn viên, thanh niên trong tỉnh tham gia.

- Hoạt động của phong trào Thanh niên tình nguyện đã có tác dụng giúp đỡ nhân dân chuyển đổi cung cách làm ăn, sinh sống, “xóa đói giảm nghèo” ... Tiêu biểu cho phong trào “Thanh niên tình nguyện” trong nhiệm kỳ qua có: 52 đội viên của “Đội trí thức trẻ tình nguyện” về với 13 xã vùng sâu, vùng xa tham gia xây dựng nông thôn miền núi; hoạt động của câu lạc bộ kỹ năng - công tác xã hội của Hội Liên hiệp Thanh niên tỉnh; các “Đội thanh niên tình nguyện xanh” của 5 huyện, thị: Hải Lăng, Triệu Phong, Vĩnh Linh, thị xã Quảng Trị, thị xã Đông Hà.Về công tác Đội và phong trào thiếu nhi:

- Với tinh thần tình nguyện “Vì đàn em thân yêu”, các cấp bộ Đoàn trong tỉnh không ngừng tăng cường công tác phụ trách Đội bằng hoạt động theo các chủ đề, chỉ đạo các chương trình công tác Đội, kiện toàn Hội đồng Đội các cấp, phát triển đội ngũ phụ trách Đội, tổ chức Đại hội biểu dương Cháu ngoan Bác Hồ. Đồng thời qua đó, tạo cơ chế phối hợp giữa Tỉnh Đoàn với các ban, ngành, đoàn thể khác làm tốt nhiệm vụ chăm sóc và bảo vệ thiếu niên, nhi đồng, xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị vững mạnh.

- Hưởng ứng cuộc vận động “Nói lời hay, làm việc tốt, phấn đấu trở thành con ngoan, trò giỏi, đội viên tốt, Cháu ngoan Bác Hồ”. Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh tỉnh đã tổ chức, phát động đội viên tham gia các phong trào: “Xây dựng Đội vững mạnh”, “Vòng tay bè bạn”, “Vì điểm tựa tiền tiêu của Tổ quốc”, “Tiến lên đoàn viên”, “Em yêu màu xanh quê em”, “Đi tìm địa chỉ đỏ”, “Công trình măng non”, “Hoa tháng 5”... Các phong trào đó đã có sức hấp dẫn mạnh, thu hút hầu hết thiếu niên, nhi đồng tham gia.

- Kết quả trong 3 năm (1997 - 2000), toàn tỉnh đã kết nạp được 88.185 đội viên Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, 267.518 lượt đội viên được công nhận là cháu ngoan Bác Hồ, 129 Liên đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh trong tỉnh đạt danh hiệu Liên đội mạnh cấp tỉnh (tăng 59 đơn vị Liên đội so với cuối nhiệm kỳ trước), 193 lượt Tổng phụ trách Đội được công nhận là giáo viên - Tổng phụ trách Đội giỏi cấp tỉnh; 19.798 đội viên Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh lớn tuổi được các tổ chức cơ sở Đoàn kết nạp vào Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.Hoạt động đối ngoại của Đoàn và tuổi trẻ:

- Ban Chấp hành Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị đã cử 12 cán bộ, đoàn viên tham gia các hoạt động giao lưu quốc tế với một số nước trên thế giới; chú trọng duy trì và phát triển mối quan hệ hữu nghị đặc biệt với tổ chức Đoàn và tuổi trẻ của 2 tỉnh: Savannakhet, Salavan (Lào) như đã chủ động đăng cai tổ chức cuộc “Gặp gỡ hữu nghị thanh niên hai nước Việt - Lào”.Hàng năm, Tỉnh Đoàn, Huyện Đoàn, Thị Đoàn, tổ chức cơ sở Đoàn trực thuộc... đã tổ chức đón tiếp, hoạt động giao lưu với thanh niên các tỉnh trong nước, khi họ đến Quảng Trị tham quan di tích lịch sử, thăm viếng nhà cố Tổng Bí thư Lê Duẩn, các nghĩa trang liệt sĩ quốc gia: Trường Sơn, Đường 9... Cùng trong thời gian qua, tuổi

trẻ Quảng Trị luôn luôn coi trọng, thắt chặt mối quan hệ với tuổi trẻ hai tỉnh: Quảng Bình, Thừa Thiên - Huế.

Về công tác chỉ đạo: Với phương châm hướng về cơ sở, tập trung xây dựng cơ sở, công tác chỉ đạo của

Ban Chấp hành Đoàn các cấp trong tỉnh luôn coi trọng tính kế hoạch, tính điều hành, chỉ đạo và đã được thể hiện trong việc chọn việc, chọn điểm, chọn mũi “đột kích” cho phong trào trong từng thời gian với nhiều biện pháp, cách làm mới, sáng tạo. Ban Chấp hành Đoàn các cấp đã làm được công tác tham mưu cho lãnh đạo Đảng ở các cấp, tạo điều kiện thuận lợi trong việc phối hợp hoạt động giữa tổ chức Đoàn với các ngành, địa phương, đơn vị..., huy động được nguồn lực tại chỗ phục vụ hoạt động của tổ chức Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi trên các địa bàn của tỉnh.

Kết quả, ngày càng hạn chế tình trạng chỉ đạo dàn trải, ôm đồm, thiếu kế hoạch. Công tác thông tin, công tác kiểm tra, công tác thi đua khen thưởng được cải tiến một bước, có quy chế, có quy định cụ thể, đáp ứng được yêu cầu phục vụ sự chỉ đạo của Ban Chấp hành, Ban Thường vụ Đoàn các cấp, (tỉnh, huyện, thị, xã, phường).

*  *  *

Tóm lại, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Ban Chấp hành Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Trị, sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, sự quan tâm phối hợp và tạo điều kiện của ủy ban nhân dân các cấp, các ngành và các đoàn thể chính trị - xã hội trong tỉnh; cùng với sự nỗ lực phấn đấu của cán bộ, đoàn viên, thanh niên trên khắp các địa bàn trong tỉnh. Công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi tỉnh Quảng Trị trong 3 năm qua (1997-2000) đã có bước phát triển mới về cả số lượng, chất lượng. Tính tích cực chính trị - xã hội, tinh thần xung kích tình nguyện của tuổi trẻ được khơi dậy và phát huy, hoạt động của các tổ chức: Đoàn, Hội, Đội ở các cấp năng động hơn, từng bước đổi mới phương thức hoạt động thích ứng với điều kiện mới, vai trò ảnh hưởng của Đoàn trong đời sống tuổi trẻ và xã hội được củng cố và phát triển. Tuổi trẻ Quảng Trị đã có những đóng góp quan trọng vào việc thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh của tỉnh nhà. Với những cống hiến ấy, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Quảng Trị nhiều năm liên tục được công nhận là đơn vị xuất sắc của toàn quốc, năm 2001, được Chủ tịch nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam trao tặng Huân chương Lao động hạng nhì”. Kết quả công tác Đoàn 3 năm 1997-2000 đã tạo điều kiện cho tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh toàn tỉnh tiếp tục tổ chức thành công các hoạt động lớn trong việc bồi dưỡng giáo dục thanh thiếu nhi và tham gia phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng an ninh góp phần quan trọng đưa Quảng Trị tiếp bước kịp đà phát triển của đất nước trong những năm 2000-2005 và những năm tiếp theo.

KẾT LUẬN

Ra đời và trưởng thành từ một vùng đất có chiều dày lịch sử và truyền thống cách mạng, dưới sự tổ chức, chăm lo rèn luyện và lãnh đạo của Đảng bộ, sự chỉ đạo của Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, công tác Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi tỉnh Quảng Trị không ngừng được phát triển, lớn mạnh, đã có những đóng góp xuất sắc vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất Tổ quốc và dựng xây đất nước tiến lên trên con đường xã hội chủ nghĩa.

Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh, thiếu nhi Quảng Trị là một bộ phận hữu cơ trong lịch sử Đảng bộ, lịch sử quê hương và lịch sử Đoàn Thanh niên cả nước.

Sớm tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, lớp thanh niên đầu tiên của tỉnh Quảng Trị đi tiên phong trên con đường cách mạng do Đảng lãnh đạo đã mở đường nhen nhóm phong trào thanh niên chuẩn bị các điều kiện cho tổ chức thanh niên Cộng sản đầu tiên ra đời, đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển phong trào thanh niên Quảng Trị hòa cùng dòng chảy của phong trào thanh niên cả nước. Dưới ngọn cờ vẻ vang của Đoàn, lớp lớp đoàn viên, thanh, thiếu niên nối tiếp nhau nêu cao chủ nghĩa yêu nước, được thức tỉnh và giác ngộ chủ nghĩa Mác - Lênin, quyết tâm đi theo con đường mà Nguyễn ái Quốc và Đảng ta đã lựa chọn với khát vọng giải phóng dân tộc. Họ đã chiến đấu oanh liệt, anh dũng hy sinh, đã góp phần làm nên thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 và cuộc kháng chiến thần thánh chống thực dân Pháp xâm lược bảo vệ nền độc lập tự do của Tổ quốc.

Từ sau Hiệp định Giơnevơ (7-1954), lịch sử lại đặt cho Quảng Trị sứ mệnh và nhiệm vụ hết sức nặng nề và vinh quang: Đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược và bè lũ tay sai, thống nhất Nam - Bắc. Cuộc chiến đấu ấy diễn ra trong hoàn cảnh hết sức đặc biệt khi Quảng Trị bị chia thành hai vùng Nam - Bắc sông Bến Hải với hai chiến tuyến: Cách mạng và phản cách mạng. Với lòng yêu nước nồng nàn, chí căm thù giặc sâu sắc và quyết tâm sắt đá vì độc lập tự do của Tổ quốc, thế hệ thanh, thiếu nhi Quảng Trị ở hai bờ giới tuyến đã phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng, dạn dày gan góc cùng với Đảng bộ, nhân dân Quảng Trị và cả nước thực hiện cuộc trường chinh chống Mỹ suốt hơn hai mươi mốt năm trời không nghỉ. Hai mươi mốt năm ấy là chặng đường lịch sử đầy gian khổ, hy sinh nhưng vô cùng oanh liệt và vẻ vang, ghi đậm dấu ấn của các thế hệ thanh niên: “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước” với quyết tâm và ý chí kiên cường:

Nhà tan cửa nát cũng ừQuyết tâm thắng Mỹ cực chừ sướng sau!

Các thế hệ thanh niên đã nối tiếp nhau góp phần làm nên những chiến công hiển hách: Lũy thép Vĩnh Linh, Cồn Tiên, Dốc Miếu, Đường 9 Khe Sanh, Thành Cổ Quảng Trị... đã trở thành huyền thoại to lớn và cuộc đấu tranh thắng lợi giải phóng miền Nam thống nhất nước nhà.

Bước vào thời kỳ hòa bình xây dựng Tổ quốc sau ngày miền Nam giải phóng (4-1975) dù trong điều kiện cùng một mái nhà chung: Bình-Trị-Thiên cho đến khi Quảng Trị về với tên gọi của chính mình, lớp lớp thanh, thiếu nhi Quảng Trị với khí thế hào hùng cách mạng bắt tay vào sự nghiệp khắc phục hậu quả chiến tranh, tái thiết lại quê hương. Được sự chăm lo giáo dục của Đảng, thế hệ trẻ Quảng Trị tiếp tục phát huy tài năng, sức trẻ lập nên những thành tích mới trong học tập, lao động sáng tạo xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, quê hương với tinh thần “Lên rừng, xuống biển, đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên”. Công tác Đoàn và phong trào thanh niên Quảng Trị không ngừng được củng cố, phát triển lớn mạnh, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ cách mạng và nhu cầu nguyện vọng của đông đảo thanh, thiếu nhi tỉnh nhà.

Trong suốt hành trình gần bảy thập kỷ qua, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh, thiếu nhi Quảng Trị đã viết nên bản anh hùng ca cách mạng, tô đẹp thêm truyền thống vẻ vang của quê hương Quảng Trị anh hùng. Từ thực tiễn hoạt động của Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi Quảng Trị, có thể rút ra mấy bài học kinh nghiệm sau đây:

Một là: Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh, thiếu nhi Quảng Trị luôn luôn gắn bó chặt chẽ với lịch sử Đảng bộ, với truyền thống quê hương, với hành trình gian khổ, thử thách khắc nghiệt hiếm có. Trong gian khổ, thử thách khốc liệt của các cuộc chiến tranh, trong sự chịu đựng vượt lên sự khắc nghiệt của thiên nhiên để tồn tại và phát triển, đã hun đúc nên bản lĩnh kiên cường của người dân Quảng Trị.Trong những thời kỳ, những giai đoạn, những thử thách của lịch sử có lúc tưởng chừng không thể vượt qua đã tỏa sáng tinh thần yêu nước nồng nàn, giác ngộ lý tưởng cách mạng sâu sắc của các thế hệ thanh niên và chính đó là động lực tinh thần vô giá, xuyên suốt dẫn dắt thế hệ trẻ hành động vì lý tưởng cộng sản cao cả, vượt qua những thử thách gian khổ trong những bước ngoặt có tính lịch sử.

Bởi vậy, bài học quý báu là Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh phải luôn đặt lên hàng đầu, thường xuyên nhiệm vụ bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, giáo dục, phát huy truyền thống quê hương cho tuổi trẻ. Chỉ khi nào được soi sáng bởi lý tưởng cách mạng cao đẹp, được vũ trang bằng lý luận cách mạng của Đảng, được truyền thống hào hùng của quê hương cổ vũ, thôi thúc, tuổi trẻ sẽ đi đến tương lai bằng tinh thần, nghị lực, sự quyết tâm sáng tạo với sức mạnh to lớn vượt qua khó khăn gian khổ để chiến thắng các trở lực, để vững bước đi lên.

Hai là: Xây dựng củng cố tổ chức Đoàn trở thành hạt nhân chính trị của phong trào thanh niên với bản chất và quy luật phát triển của nó.

Trước hết, tổ chức Đoàn là tổ chức của những người cộng sản trẻ tuổi dưới sự lãnh đạo của Đảng, là tổ chức quần chúng gần Đảng nhất, là đội dự bị tin cậy của Đảng. Đoàn tiếp nhận sự lãnh đạo của Đảng như là một nhu cầu tự nhiên, tất yếu bảo đảm cho Đoàn không ngừng phát triển lớn mạnh. Đồng thời, Đoàn thường xuyên bổ sung nguồn sinh lực mới cho Đảng, giúp Đảng giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ.

Mặt khác, Đoàn là một tổ chức của thanh niên, vì thanh niên, đại diện và bảo vệ lợi ích chính đáng của thanh niên. Đây là mối quan hệ sống còn của Đoàn, bởi vậy mọi sự xa rời quần chúng, mọi biểu hiện quan liêu trong công tác Đoàn luôn làm cho Đoàn yếu đi và không còn là tổ chức của tuổi trẻ.

Vì vậy, xây dựng Đoàn vững mạnh trên các mặt: Về tư tưởng, chính trị và tổ chức là điều kiện bảo đảm thực hiện vai trò nòng cốt chính trị trong các tổ chức thanh niên và phong trào thanh, thiếu niên, mở rộng mặt trận đoàn kết hợp thanh niên, thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ giúp Đảng chăm sóc, giáo dục thiếu niên, nhi đồng xây dựng Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh vững mạnh.

Ba là: Phát động và tổ chức các phong trào hành động cách mạng của thanh niên phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, điều kiện cơ chế của từng thời kỳ, phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng của thanh, thiếu nhi, trên cơ sở đó để đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp công tác, hướng về cơ sở, đi sâu, đi sát cơ sở.

Thực tiễn lịch sử Đoàn và phong trào thanh, thiếu nhi đã chứng minh ở đâu, bất cứ hoàn cảnh lịch sử nào nếu tổ chức Đoàn biết lựa chọn tổ chức các phong trào hành động phù hợp nhiệm vụ cách mạng và nhu cầu đời sống tuổi trẻ thì sẽ “hiệu triệu” được tuổi trẻ, bồi dưỡng và phát huy cao độ sức mạnh của tuổi trẻ.

Trong điều kiện mới, Đoàn cần tổ chức sáng tạo các hoạt động cách mạng phù hợp với đặc điểm, đối tượng thanh niên và phù hợp cơ chế mới. Tích cực chủ động nắm bắt chủ trương, đường lối, chính sách, nhiệm vụ chính trị của Đảng, chính quyền để đề ra nhiệm vụ công tác Đoàn đúng đắn, sáng tạo.

Tích cực lao động đẩy mạnh các phong trào hành động cách mạng trên cơ sở giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa nghĩa vụ và quyền lợi của thanh niên, bồi dưỡng, đào tạo và phát huy tuổi trẻ.

Bốn là: Phải xây dựng một đội ngũ cán bộ làm công tác Đoàn, Hội, Đội đáp ứng những tiêu chí cần thiết để tác động có hiệu quả đến đối tượng quần chúng đặc thù của Đảng.Công tác thanh thiếu niên là một khoa học. Do đó, người làm công tác thanh, thiếu niên phải có tính khoa học và nghệ thuật trong công tác vận động quần chúng của mình.Bác Hồ dạy: Cán bộ là cái gốc của công việc, cán bộ nào phong trào ấy. Thực tế phong trào thanh, thiếu nhi đã tôi luyện đào tạo nên nhiều lớp cán bộ Đoàn phát triển và trưởng thành. Đồng thời, chính phong trào thanh, thiếu nhi cũng là môi trường, trường học để cán bộ Đoàn kiên trì, khổ học, khổ luyện mà tiến bộ, đóng góp quan trọng trong sự phát triển của tổ chức Đoàn và phong trào thanh, thiếu niên.

Trong mọi hoàn cảnh, thời kỳ lịch sử khác nhau, cán bộ Đoàn luôn là người đi đầu, tiên phong, dẫn dắt phong trào thanh, thiếu nhi. Họ chính là những cán bộ căng đầy bầu nhiệt huyết, sẵn sàng hy sinh, tự nguyện dấn thân vì thế hệ trẻ, gương mẫu trong cuộc sống đời thường, đầy sự sáng tạo và nhạy cảm, có trình độ và kỹ năng tác nghiệp cao.Trong điều kiện mới hiện nay, cán bộ Đoàn-Hội-Đội không chỉ phải làm tốt công tác vận

động chính trị mà còn phải chủ động, sáng tạo, mạnh dạn đề xuất và tổ chức chỉ đạo thực hiện các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội để phát huy mạnh mẽ nội lực của tuổi trẻ, đưa tuổi trẻ vào hoạt động thực tiễn, xung kích thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, không ngừng đáp ứng được lợi ích chính đáng của thanh, thiếu nhi. Đội ngũ cán bộ thanh niên phải là những người bạn đáng tin cậy, vừa chia sẻ nhưng vừa có thể hướng dẫn thanh thiếu nhi trong suy nghĩ và hành động.

Do đó, cần đặc biệt quan tâm quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng về chính trị, tư tưởng, học vấn và trình độ, nghiệp vụ công tác thanh, thiếu nhi, quan tâm tạo điều kiện và có yêu cầu cao về ý chí tự tu dưỡng, rèn luyện để đội ngũ cán bộ Đoàn, Hội, Đội vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ; đồng thời được bồi dưỡng, phát triển tạo nguồn cán bộ trẻ bổ sung cho đội ngũ cán bộ của hệ thống chính trị.

Lịch sử Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phong trào thanh, thiếu niên trong gần 70 năm qua là tài sản tinh thần vô giá cho các thế hệ tuổi trẻ tiếp bước đi lên. Vinh dự, tự hào về truyền thống quí báu của Đoàn, lớp lớp thanh, thiếu niên Quảng Trị hôm nay sẽ kế thừa và phát huy truyền thống ấy trong sự nghiệp cao cả: Chiến thắng nghèo nàn lạc hậu, vượt qua khó khăn, thử thách xây dựng quê hương Quảng Trị giàu đẹp, văn minh, tiến bộ vững bước trên con đường công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước, quê hương.

DANH SÁCHBAN CHẤP HÀNH, BAN THƯỜNG VỤ

TỈNH ĐOÀN QUẢNG TRỊ QUA CÁC THỜI KỲ I. THỜI KỲ 1930-1945:Đồng chí Hoàng Hữu Chấp: Được Tỉnh ủy phân công phụ trách Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Quảng

Trị (3-1931).(Từ 1931-1945 tổ chức Đoàn được xây dựng củng cố và phát triển ở các địa phương, chịu sự lãnh

đạo trực tiếp của các chi bộ Đảng và cấp ủy Đảng cùng cấp. Lúc này chưa có hệ thống tổ chức Đoàn từ tỉnh đến cơ sở).

II. THỜI KỲ 1945-1954:1. Tháng 9-1945: Tỉnh ủy Quảng Trị thành lập Ban Chấp hành Lâm thời Đoàn TNCQ tỉnh

Quảng Trị gồm các đồng chí:- Đồng chí Hà Xuân Mỹ: Bí thư.- Đồng chí Hồ Ngọc Tích: Ủy viên.- Đồng chí Trương Công Kỉnh: Ủy viên.- Đồng chí Trần Nguyên Thảng (Việt Tú): Ủy viên.2. Tháng 12-1945: Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Quảng Trị do Đại hội Đoàn TNCQ toàn tỉnh lần

thứ I bầu gồm các đồng chí:- Đồng chí Trần Nguyên Thảng (Việt Tú): Bí thư.- Đồng chí Trần Trọng Hoãn (Trần Trọng Tân): Phó Bí thư.- Đồng chí Phan Song: Ủy viên.- Đồng chí Trương Quang Diệu: Ủy viên.- Đồng chí Hoàng Ngọc Quang: Ủy viên.3. Tháng 9-1947: Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn Quảng Trị gồm các đồng chí:- Đồng chí Trần Nguyên Thảng (Việt Tú): Bí thư.- Đồng chí Lê Văn Bằng: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Dương Quang Thuận: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Dương Tường: Phụ trách Văn hóa văn nghệ.

- Đồng chí Nguyễn Duy Bình: Phụ trách Bình dân học vụ.- Đồng chí Nguyễn Bá Linh: Bí thư Huyện Đoàn Hải Lăng.- Đồng chí Lê Mạnh Thái: Bí thư Huyện Đoàn Triệu Phong.- Đồng chí Hoàng Lữ Quang: Bí thư Huyện Đoàn Cam Lộ.- Đồng chí Nguyễn Như Nguyện: Phụ trách Trại sản xuất của Tỉnh Đoàn.- Đồng chí Nguyễn Quang Tạo: Phụ trách Thanh niên Công giáo.- Đồng chí Phan Thị Mỹ Công: Phụ trách Nữ công.(Đầu năm 1948 đến tháng 4-1948 đồng chí Dương Quang Thuận làm Quyền Bí thư và từ

tháng 5 - 1948 đến tháng 11 - 1948 đồng chí Lê Văn Bằng làm Bí thư).4. Từ tháng 12-1948 đến tháng 6-1949: Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn gồm 3 đồng chí:- Đồng chí Hoàng Lữ Quang: Bí thư.- Đồng chí Nguyễn Tạo: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Thường: Ủy viên Ban Thường vụ.(Từ tháng 6-1949 đến tháng 2-1950 Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn khuyết chức danh Bí thư Tỉnh

Đoàn lúc này 2 đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ là: Đồng chí Nguyễn Tạo và đồng chí Nguyễn Thường thay nhau làm nhiệm vụ Thường trực Tỉnh Đoàn cho đến khi Tỉnh ủy điều động đồng chí Lê Mạnh Thái về làm Bí thư Tỉnh Đoàn).

5. Tháng 2-1950:- Đồng chí Lê Mạnh Thái làm Bí thư Tỉnh Đoàn.6. Tháng 11-1950: Đại hội Đoàn TNCQ toàn tỉnh lần thứ II đã bầu Ban Chấp hành gồm 15

đồng chí và Ban Thường vụ gồm 5 đồng chí:- Đồng chí Lê Mạnh Thái: Bí thư.- Đồng chí Phan Thăng: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Ngô Văn Nhã: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Xuân Hàn: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Trương Văn Kiếm: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Thị Thanh Thiểu: Ủy viên Ban Chấp hành phụ trách thiếu nhi và nữ thanh

niên....(Cuối năm 1950: Liên khu Đoàn khu 4 tăng cường cho Tỉnh đoàn Quảng Trị 2 cán bộ thuộc

Liên khu Đoàn và được bổ sung vào Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn:- Đồng chí Vương Đình Kế: Bí thư.- Đồng chí Nguyễn Văn Lương: Ủy viên Ban Thường vụ.Trong thời gian này đồng chí Lê Mạnh Thái làm Phó Bí thư, cho đến đầu năm 1951 đồng chí

Lê Mạnh Thái được phân công giữ chức vụ Quyền Bí thư Tỉnh đoàn).III. THỜI KỲ 1954-1975:1. Tháng 3-1965: Đại hội Đoàn Thanh niên toàn tỉnh lần thứ III đã bầu Ban Chấp hành

gồm 15 đồng chí và đồng chí Lam Sơn được bầu giữ chức vụ Bí thư (tư liệu này do đồng chí Nguyễn Xuân Quyết – Nguyên Ủy viên Ban Chấp hành Tỉnh Đoàn lúc đó cung cấp, nhưng đồng chí Quyết không nhớ danh sách các đồng chí tham gia Ban Chấp hành và Ban Thường vụ).

2. Cuối tháng 3-1965:Đồng chí Trần Phương Thạc làm Bí thư Tỉnh Đoàn cho đến năm 1972.

IV. THỜI KỲ BÌNH-TRỊ - THIÊN HỢP NHẤT (1976-1989):- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên khóa I, nhiệm kỳ 1977-1981 đã bầu đồng

chí Trần Phương Thạc làm Bí thư.- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên khoá II, nhiệm kỳ 1981-1987 đã bầu

đồng chí Ngô Yên Thi làm Bí thư.- Đại hội Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Trị Thiên khoá III, nhiệm kỳ 1981-1989 đã bầu

đồng chí Lê Hữu Thăng làm Bí thư.V. THỜI KỲ TÁI LẬP TỈNH QUẢNG TRỊ:1. Tháng 7 - 1989 đến tháng  8 - 1992: * Sau khi tỉnh Quảng Trị được lập lại, Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn Quảng Trị gồm các đồng chí:- Đồng chí Lê Hữu Thăng: Bí thư.- Đồng chí Thái Vĩnh Liệu: Phó Bí thư.- Đồng chí Hoàng Chiếm Hùng: Phó Bí thư.- Đồng chí Lê Quang Lanh: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Thị Phương Thảo: Ủy viên Ban Thường vụ.* Sau khi đồng chí Lê Hữu Thăng chuyển công tác (đầu tháng 3-1990), Ban Thường vụ Tỉnh

Đoàn gồm:- Đồng chí Thái Vĩnh Liệu: Quyền Bí thư Tỉnh Đoàn từ tháng 3 đến tháng 7-1990, Bí thư Tỉnh

Đoàn từ tháng 7- 1990.

- Đồng chí Lê Quang Lanh: Phó Bí thư Thường trực.- Đồng chí Hoàng Chiếm Hùng: Phó Bí thư.- Đồng chí Hoàng Văn Thông: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Văn Hùng: Ủy viên Ban Thường vụ.* Đầu năm 1992, đồng chí Thái Vĩnh Liệu chuyển công tác, Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn được

kiện toàn, bổ sung lần thứ hai gồm các đồng chí:- Đồng chí Lê Quang Lanh: Bí thư Tỉnh Đoàn.- Đồng chí Nguyễn Văn Hùng: Phó Bí thư Thường trực.- Đồng chí Hoàng Văn Thông: Phó Bí thư.- Đồng chí Phạm Hồng Nam: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Hoàng Đức Thắng: Ủy viên Ban Thường vụ.2. Nhiệm kỳ 1992-1997: Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn Quảng Trị gồm các đồng chí:- Đồng chí Lê Quang Lanh: Bí thư Tỉnh Đoàn.- Đồng chí Nguyễn Văn Hùng: Phó Bí thư.- Đồng chí Phạm Hồng Nam: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Lê Bá Truyền: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Hoàng Đức Thắng: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Đức Dũng: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Phan Văn Linh: Ủy viên Ban Thường vụ.3. Nhiệm kỳ 1997 - 2002: Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn Quảng Trị gồm các đồng chí:- Đồng chí Nguyễn Văn Hùng: Bí thư Tỉnh Đoàn.

- Đồng chí Hoàng Đức Thắng: Phó Bí thư.- Đồng chí Nguyễn Đức Dũng: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Võ Văn Hoàn: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Trí Tuân: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Viết Thế: Ủy viên Ban Thường vụ.- Đồng chí Nguyễn Đăng Quang: Ủy viên Ban Thường vụ. (Sau khi đồng chí Nguyễn Văn Hùng được Thường vụ Tỉnh ủy điều động về công tác tại Tỉnh

ủy, từ ngày 01-8-2001, đồng chí Hoàng Đức Thắng được bầu làm Bí thư, đồng chí Nguyễn Đăng Quang - Phó Bí thư Thường trực, đồng chí Nguyễn Viết Thế - Phó Bí thư Tỉnh Đoàn).

 DANH SÁCH

CÁC CÁ NHÂN ĐƯỢC TUYÊN DƯƠNGANH HÙNG TRONG 2 CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP VÀ CHỐNG MỸ

* THỜI KỲ CHỐNG PHÁP:Đồng chí Vũ Thiết - Vĩnh Linh, Quảng Trị - Anh hùng lực lượng vũ trang* THỜI KỲ CHỐNG MỸ:I- ANH HÙNG LỰC LƯỢNG VŨ TRANG:

TT Họ và tên Đơn vị Năm tuyên dương

1.      

Nguyễn Xuân Cầu An ninh vũ trang Quảng Trị 1976

2.      

Phan Thanh Chung Bộ đội chủ lực Quảng Trị 1972

3.      

Đỗ Nam Lực lượng an ninh Quảng Trị 1976

4.      

Trương Chí Cương Lực lượng an ninh Quảng Trị 1967

5.      

Thái Văn A Bộ đội chủ lực đảo Cồn Cỏ 1967

6.      

Nguyễn Tăng Mật Bộ đội chủ lực đảo Cồn Cỏ 1967

7.      

Cao Văn Khang Bội đội địa phương Vĩnh Linh 1967

8.      

Trần Trung Kiên Bội đội địa phương Vĩnh Linh 1967

1.      

Cao Lương Bằng Bội đội địa phương Vĩnh Linh 1969

2.      

Trương Thị Khuê Dân quân xã Vĩnh Thủy, Vĩnh Linh 1969

3.      

Lê Văn Bang Dân quân xã Vĩnh Giang, Vĩnh Linh 1967

4.      

Trương Thành Nam Lực lượng an ninh Vĩnh Linh 1971

5.     Trương Quang Thọ Dân quân xã Gio Hải, Gio Linh 1973

 6.    

 Trương Đo Xã đội trưởng Vĩnh Sơn, Vĩnh Linh 1973

7.      

Đào Xuân Hướng Lực lượng an ninh Vĩnh Linh 1973

8.      

Vân Thị Xuân Dân quân xã Hải Phú, Hải Lăng 1976

9.      

Nguyễn Chí Phi Dân quân xã Trung Giang, Gio Linh 1976

10.    Lê Thị Tám Dân quân xã Triệu Ái, Triệu Phong 197611.    Nguyễn Xuân Giang Lực lượng an ninh Quảng Trị Chưa

xác định rõ năm

II- ANH HÙNG LAO ĐỘNG:1. Hồ Ánh Vĩnh Chấp, Vĩnh Linh 19652. Đinh Như Gia HTX nông nghiệp Vĩnh Nam, Vĩnh

Linh1967

3. Trần Chí Thành Ngành giao thông Vĩnh Linh 19674. Lê Văn Phú Ngành thương nghiệp Vĩnh Linh 1967

MỘT SỐ HÌNH ẢNH

CỦA CÁC BÍ THƯ TỈNH ĐOÀN QUA CÁC NHIỆM KỲ

Đ/C HOÀNG HỮU CHẤP

Đ/C HÀ XUÂN MỸ

Đ/C TRẦN NGUYÊN THẢNG

Đ/C DƯƠNG QUANG THUẬN

Đ/C NGÔ PHƯỚC LAN

Đ/C NGUYỄN NƯỚC

Đ/C NGUYỄN HOA NAM

Đ/C TRẦN PHƯƠNG THẠC

Đ/C NGÔ YÊN THI

Đ/C LÊ HỮU THĂNG

Đ/C THÁI VĨNH LIỆU

Đ/C LÊ QUANG LANH

Đ/C NGUYỄN VĂN HÙNG

Đ/C HOÀNG ĐỨC THẮNG