Dr. Tahir E. PATIROĞLU

ÇENE KİSTLERİ VE ODONTOJENİK TÜMÖRLER

ÇENE KİSTLERİ

I. İltihabi orijinli odontojenik kistler

1. Radiküler (apikal periodontal) kist

II. Gelişimle ilgili odontojenik kistler

1. Odontojenik keratokist

2. Dentigeröz kist

3. Erüpsiyon kisti

4. Yenidoğanın gingival kisti

5. Kalsifiye odontojenik kist

III. Nonodontojenik kistler1. Nazopalatin kanal kisti

2. Median palatin ve median alveoler kist

3. Globulomaksiller kist

4. Nazolabial (nazoalveoler) kist

IV. Çenenin epitelle döşeli olmayan kistleri

1. Basit (travmatik, hemorajik) kemik kisti

2. Anevrizmal kemik kisti

V. Ağız tabanı, tükrük bezi ve boyun kistleri

2

3Radiküler kist

4Dentigeröz kist

5

Kalsifiye odontojenik kist

Pratik açıdan sadece birkaç çene kisti mikroskobik görünümüne dayanarak tanınabilir. Spesifik tanı kistin tam

lokalizasyonu ve tutulan dişle ilişkisi yanında kliniko-radyolojik bilgi

gerektirir. Bu bilgi olmadığı durumda patolog sadece benign epitelle döşeli

kist tanısı verebilir.

6

Odontojenik Tümörler

A. Epitelyal orijinli odontojenik tümörler

B. Mezenkimal orijinli odontojenik tümörler

C. Mikst odontojenik tümörler

D. Malign odontojenik tümörler

7

A. Epitelyal Orijinli Odontojenik Tümörler

2. Ameloblastom

3. Adenomatoid odontojenik tümör (adenoameloblastom)

4. Kalsifiye epitelyal odontojenik tümör

8

A. 1. Ameloblastom

• En sık görülen epitelyal odontojenik tümördür.• Ortalama görülme yaşı 39’dur.• Ağrısız, yavaş büyür, değişen derecede yüz

deformitesi ve diş dökülmesi yapar.• % 80’den fazlası mandibula, kalanları maksillada

yerleşir.

9

• Radyolojik olarak ayrı kompartmanlarla multiloküler, radyolusent görünümdedir.

• % 10-15 vakada kistik lümende çıkmamış dişle birliktedir.

10

• Gros olarak kemikte fuziform veya silendirik genişleme yapar.

• Gri-beyaz veya sarı-gri renktedir ve kolaylıkla kesilecek kıvamdadır.

11

• Mikroskobik olarak kollajenize bağ dokusu stroma içinde epitelyal ada ve kordonlarla karakterizedir.

• Ameloblastik hücreler ada ve kordonların periferinde palizatik dizilim gösterir.

• Folliküler, pleksiform, akantomatöz, ..., tipleri vardır.

12

Ameloblastom B. FollikülerC. AkantomatözD. Granüler

A B

C

13

A. 2. Adenomatoid odontojenik tümör (adenoameloblastom)

• Bağ dokusunda değişen indüktif değişiklik vardır ve duktusa benzer yapılar oluşturur.

• İyi kapsüllü ve kistik bir tümördür.• Maksillada mandibuladan iki kat daha sıktır.

14

• Radyolojik olarak radyolusent görünümdedir.

• 3/4 vakada tümör çıkmamış dişle birliktedir.

15

• Makroskobik olarak sıklıkla kistiktir.

• Epitel hücreleri demet, kordon ve daha çok rozet ve duktus benzeri yapılar oluşturur.

• Hücreler arasında PAS pozitif boyanan eozinofilik materyel vardır.

16

A. 3. Kalsifiye Epitelyal Odontojenik Tümör

• Ortalama görülme yaşı 42’dir.• 2/3 vaka mandibulada yerleşir.• Çoğu çıkmamış dişle birliktedir.

17

• Radyolojik olarak değişik büyüklükte radyoopak sahalar içeren radyolusent görünümdedir.

18

• Histolojik olarak fibröz stroma içinde demet ve adalar yapan epitel hücreleri vardır.

• Hücreler arasında belirgin köprüler yer alır.

• Hücreler arasında ve stromada yuvarlak kalsifiye cisimler vardır.

19

B. Mezenkimal orijinli odontojenik tümörler

1. Fibrom (odontojenik fibrom)

2. Mikzom (fibro-mikzom)

3. Sementom

20

B. 1. Fibrom (odontojenik fibrom)

• Mandibulada daha sıktır.

• Değişen derecede odontojenik epitel içeren fibroblastik bir tümördür.

• Fibröz doku ameloblastik fibromdan daha matür ve kollajenizedir.

• Tümörde dental orijinli epitel adaları olabilir.

21

B. 2. Mikzom (fibro-mikzom)• % 60’ı 2-3. dekadda görülür.• Radyolojik olarak kemik

septaları ile ayrılan multipl radyolusent görünümdedir.

• Yumuşak, gri-beyaz-sarı renktedir. Bağ dokusu içerenler nisbeten sert kıvamlıdır.

• Belirli bir sınır göstermeden, korteksi perfore edebilir, çevre yapılara ilerleyebilir.

22

• Mikroskobik olarak mukoid ara madde içinde gevşek olarak yerleşmiş sitoplazmik uzantıları ile tutunan stellat (yıldızsı) hücrelerden oluşur.

• Tümörde odontojenik epitel adaları olabilir.

23

B. 3. Sementom

• Semente benzer doku içeren lezyon grubudur.• Dört tipi vardır:

a) Benign sementoblastom (gerçek sementom)b) Sementifiye fibromc) Periapikal semental displazid) Dev sementom (ailevi multipl sementom)

24

25

SementomSementom

C. Mikst Odontojenik Tümörler

1. Ameloblastik fibrom

2. Ameloblastik fibro-odontom

3. Odontoma) Kompleks odontom

b) Birleşik (compound) odontom

26

C. 1. Ameloblastik fibrom

• Çoğu 5-20 yaş arasındadır.

• Mandibulada ve premolar-molar bölgede sıktır.

• Radyolojik olarak iyi sınırlı radyolusent kistik görünümdedir.

• Mezenkimal bağ dokusu stroma içinde epitel hücresi kordon, ada ve tomurcuklarından oluşur.

27

28

Ameloblastik fibromAmeloblastik fibrom

C. 2. Ameloblastik fibro-odontom• Yavaş gelişir.• Radyolojik olarak

kiste benzer sahalar vardır.

• Bulguları ameloblastik fibroma benzer. Fakat yapı içinde dentin ve mine oluşumu ile ayrılır.

29

C. 3. A. Kompleks Odontom

• Mandibulada, premolar-molar bölgede sık yerleşir.

• İlk iki dekadda sık görülür.

• Bütün dental dokular vardır, fakat bunlar kötü organizedir ve düzensizdir.

30

C. 3. A. Birleşik Odontom

• Mandibulada, kesici-köpek dişi bölgesinde sık yerleşir.

• 2-3. dekadda sık görülür.• Bütün dental dokular

vardır ve daha organize yapılar halindedir. Bazı sahalarda dişe benzer yapılar bulunur.

31

D. Malign odontojenik tümörler

1.Odontojenik karsinom

a) Malign ameloblastom

b) Primer intraosseöz karsinom

c) Odontojenik epitelden gelişen diğer karsinomlar

2. Odontojenik sarkom

a) Ameloblastik fibrosarkom

b) Ameloblastik odontosarkom

32