T. C. stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits zel Eitim Anabilim Dal stn Zekllarn Eitimi Bilim Dal

Yksek Lisans Tezi

BLSEL DEERLENDRME SSTEMNN (CAS) 12 YA GRUBU N GEERLK, GVENRLK VE N NORM ALIMASI LE STN ZEKLI VE YETENEKL OCUKLARIN NORMAL YAITLARIYLA KARILATIRILMASI

zeyir OURLU 2501040516

Tez Danman Prof. Dr. mit DAVASLIGL

stanbul, 2007

ZBu aratrmann temel amac, PASS teorisine dayal olarak J. A. Naglieri ve J. P. Das (1997) tarafndan gelitirilmi nropsikolojik bir deerlendirme arac olan Bilisel Deerlendirme Sistemi (Cognitive Assessment System CAS) Testinin oniki yanda olan Trk rencileri zerinde gvenirlik, geerlik ve n norm almasnn yaplmasdr. Bunun yannda Bilisel Deerlendirme Sistemi (Cognitive Assessment System CAS) Testinin tantm yaplmtr. Ayrca normal renciler ile stn zekal rencilerin CAS sonular karlatrlmtr. Aratrmann rneklemini, stanbul ili dhilinde eitim gren 202 renci oluturmutur. 12 yandaki rencilerin oluturduu bu rnekleme Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) bireysel olarak uygulanmtr. Ayrca normal zekya sahip rencilerle stn zekl rencilerin Bilisel Deerlendirme Sistemi leinde (CAS) elde ettikleri puanlar karlatrrken Rehberlik Aratrma Merkezleri tarafndan belirlenen 30 stn zekl renci aratrmaya katlmtr Aratrmada verilerin analizinde gvenirlik almalar iin test-tekrar test gvenirlik katsaylar, i tutarllk katsaylar ve lmenin standart hata deerleri bulunmutur. Geerlik almalarnda; ierik, yap ve kriter geerlii ilemleri gerekletirilmitir. deerlendirilmitir. Aratrma sonucunda, Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS) gvenilir ve geerli bir deerlendirme arac olduu saptanmtr. Elde edilen n norm deerlerinin Amerika rneklemi ile benzer olduu belirlenmitir. Anahtar Kelimeler: PASS Teorisi, Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS), Nropsikolojik Deerlendirme Aralar, stn Zekl ocuklar. Sonular SPSS Sosyal Bilimler statistik Program ile

iii

ABSTRACTThe main goal of this research is to make the reliability, validity and prenorm studies of the Cognitive Assessment System (CAS) -a neuropsychological assessment system which is based on PASS Theory- which was developed by Jack A. Naglieri and J. P. Das (1997), on 12 years old Turkish children. In addition to main goal, another aim of this resarch is to introduce this system to Turkish literature. Also, CAS results of 12 year old gifted children and 12 year old normal children were compared The sample of the study is composed of 202 children from schools in stanbul. Cognitive Assessment System (CAS) was administered individually to this sample. Additionally, 30 gifted students identified by RAM also included in this research in order to compare the Cognitive Assessment System (CAS) scores of students within a normal IQ range with the CAS scores of gifted students. In the data analyses, for the reliability studies test-retest reliability coefficients, content validity coefficients and standard deviation have been identified. In the validity studies, content validity, construct validity and criterion validity procedures have been carried out. The results were evaluated by the SPSS Social Sciences Statistical Program. The results of the research reveal that Cognitive Assessment System (CAS) is a reliable and valid instrument. The pre-norm results also indicate a similarity with the American sample. Keywords: PASS Theory, Cognitive Assessment System (CAS),

Neuropsychological Assessment Tools, Gifted Children.

iv

NSZPASS teorisini temel alarak gelitirilmi olan Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS) 517 yalar iin planlanan standardizasyon almasnn bir paras olarak 12 ya grubu rencileri iin yaplm olan standardizasyon almasnn, bu alandaki boluu doldurmak zere atlan admlar asndan nemli olduunu dnmekteyim. Bilisel zellikleri deerlendirme aralarnn lkemize kazandrlmas zel gereksinim gerektiren ocuklarn daha net tanlanmasn ve bu ocuklarn ihtiyalarnn daha iyi karlanmasn salayacaktr. Bu tr almalarn hem eitim sistemimize hem de toplumsal geliimize katk salayaca kansndaym. Bu almann balangcndan bitimine kadar gsterdii ilgi, destek ve ynlendirmeler iin stn zekllarn eitimi denince hemen akla gelen blm bakanmz ve tez danmanm, Sayn Prof. Dr. mit DAVASLIGLe ok teekkr ederim. PASS teorisi ve CAS konusunda gerekli bilgileri ulamamda bana yardmc olan, bilgi ve deneyimlerini hi esirgemeden benimle paylaan Sayn Yrd. Do. Tamer ERGNe, Tezimin istatistik ilemleri srasnda youn almalarna ve tm zorluklara ramen bana zaman ayran ve desteini esirgemeden yardmc olan hocam Sayn Dr. Yasemin DERELOLUna. Okullarda yaptm uygulamalar sresince desteini grdm rehber retmen ve okul idarecilerine, katlmc aileler ve ocuklara, Eitimime devam etme konusunda beni yreklendiren ve bana hep destek olan Blent aabeyime, Ayrca bu aratrmam devam ettirirken kaybettiim anneme ok teekkr ediyorum. zeyir OURLU, 2007

v

NDEKLERSayfa Z .......................................................................................................................... iii ABSTRACT.............................................................................................................iv NSZ.....................................................................................................................v NDEKLER..........................................................................................................vi TABLOLAR LSTES .............................................................................................. x EKLLER LSTES ..............................................................................................xvi KISALTMALAR LSTES .....................................................................................xvii GR....................................................................................................................... 1 BLM 1 LGL LTERATR ................................................................................ 8 1.1. Zihinsel levler ve lgili Testler ..................................................................... 8 1.1.1. Zek Kavram ....................................................................................... 8 1.2. Zek ile lgili Baz Kuramlar .........................................................................10 1.2.1. Geriye Bak ........................................................................................11 1.2.1.1. g faktr.....................................................................................11 1.2.1.2. Thurstonenun Zek Kuram .........................................................12 1.2.1.3. Guilfordun Zihin Yaps Kuram....................................................13 1.2.1.4. Akc ve Kristallemi Zek Teorisi ...............................................14 1.2.2. Gnmze Bak .................................................................................16 1.2.2.1. Sternbergin Zek Kuram.............................................................16 1.2.2.2. Carrollun Zeknn Katman Teorisi (Carrolls Three Stratum Theory of Intelligence)...............................................................................16 1.2.2.3. Zeknn Biyolojik Modeli...............................................................17 1.2.2.4. Baar Zeks ...............................................................................18 1.2.2.5. oklu Zek Kuram.......................................................................18 1.2.3. leriye Bak .........................................................................................19 1.2.3.1. Duygusal zek..............................................................................19 1.2.3.2. PASS teorisi .................................................................................19 1.3. Zek Testlerinin Tarihesi ...........................................................................20 1.4. Zeknn Deerlendirilmesi ve Zek Testleri.................................................23 1.4.1. Bireysel Olarak Uygulanan Zek Testleri .............................................24 1.4.1.1. Stanford Binet Zek Testi ..........................................................25 1.4.1.2. Wechsler Zek lei (WISC-R Zek Testi).................................25 1.4.1.3. Kaufmannnn ocuklar iin Deerlendirme Bataryas (K- ABC)...26 1.4.1.4. Bilisel Deerlendirme Sistemi (Cognitive Assessment System CAS) .........................................................................................................26 1.4.2. Grup Olarak Uygulanan Zek Testleri..................................................26 1.4.2.1. Cattelin Kltrden Arndrlm Zek Testi....................................26 1.4.2.2. Ravenn Standart Progresif Matrisler Testi (RSPMT)...................27 1.5. Beyin ve Nropsikolojik Deerlendirme .......................................................27 1.5.1. Beyin ...................................................................................................27 1.5.1.1.1. Luriann Beyin Fonksiyonlar Teorisi.....................................28 Birinci Birim ...................................................................................................29 kinci Birim .....................................................................................................30 nc Birim .................................................................................................31 Birimler Arasndaki likiler.............................................................................31 1.5.2. Nropsikolojik Deerlendirme ..............................................................33vi

1.6. Planlama, Dikkat, E Zamanllk ve Ardllk (PASS) Teorisi ve Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) ............................................................................40 1.6.1. Bilisel levlere Ait PASS Teorisi: .......................................................41 1.6.2. PASS levlerinin Aralarndaki likiler..................................................43 1.6.3. PASSn CAS ile levselletirilmesi .....................................................44 1.6.4. PASS Alt Testlerinin Gelitirilmesi........................................................45 1.6.5. CAStaYer Alan Bilisel Deerlendirme Alt Testleri ..............................45 1.6.5.1. Planlama lmleri ......................................................................45 1.6.5.2. Dikkat lmleri ...........................................................................46 1.6.5.3. E Zamanl Ve Ardl levlerin lmleri.......................................47 1.6.6. PASS ve CAS ile Geleneksel IQ Testleri Arasndaki Farklar ve Benzerlikler....................................................................................................48 1.7. PASS Teorisini Oluturan Bilisel lemler...................................................50 1.7.1. Planlama..............................................................................................50 1.7.2. Dikkat ..................................................................................................54 1.7.2.1. Dikkatin Balca eitleri ve Bileenleri ........................................56 1.7.2.1.1. Uyarlma (Arousal) ................................................................56 1.7.2.1.2. Dikkatte Devamllk (Sustained Attention) .............................57 1.7.2.1.3. Seici Dikkat (Selective Attention).........................................57 1.7.3. E Zamanl Bilisel lemler .................................................................58 1.7.3.1. Uzamsal Yetenekler ve mgelem ..................................................59 1.7.3.2. Anlamsal lemler .........................................................................61 1.7.3.3. Muhakeme ...................................................................................62 1.7.4. Ardl Bilisel lemler............................................................................63 1.8. Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS) Tantm ......................................64 1.8.1. Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS) Malzemeleri.........................66 1.8.2. CAS Uygulamas ve Puanlamas .........................................................67 1.8.2.1. Uygulama.....................................................................................67 1.8.2.2. Puanlama.....................................................................................70 1.8.3. Kullanclarn Nitelikleri ve Kullanm Snrlamalar ................................71 1.8.4. CAS Alt Testlerinin Gelitirilmesi..........................................................72 1.8.5. PASS lemlerinin Arasndaki likiler...................................................73 1.8.6. Planlama Alt Testleri (Planning Subtests) ............................................74 1.8.6.1. Saylar Eletirme (SE) (Matching Numbers)............................74 1.8.6.2. Planlanm Kodlar (PK) (Planned Codes)..................................75 1.8.6.3. Planlanm Balantlar (PB) (Planned Connections)..................76 1.8.7. Dikkat Alt Testleri (Attention Subtests) .................................................76 1.8.7.1. fadesel Dikkat (D) (Expressive Attention) ................................77 1.8.7.2. Say Bulma (SB) (Number Detection) ........................................78 1.8.7.3. Algsal Dikkat (AD) (Receptive Attention) ..................................79 1.8.8. E Zamanl Bilisel lem Alt Testleri (Simultaneous Subtests) ............80 1.8.8.1. Matrisler (M) (Nonverbal Matrices) ............................................80 1.8.8.2. Szel-Uzamsal likiler (SU) (Verbal-Spatial Relations) ............80 1.8.8.3. ekil Hafzas (H) (Figure Memory) .........................................81 1.8.9. Ardl lem Alt Testleri (Successive Subtests) ......................................82 1.8.9.1. Kelime Serileri Alt Testi (KS) (Word Series)...............................82 1.8.9.2. Cmle Tekrar Alt Testi (CT) (Sentence Repetition)...................82 1.8.9.3. Konuma Hz Alt Testi (KH, 57 yalar) (Speech Rate)............83 1.8.9.4. Cmleye likin Sorular ( CS, 817 yalar) (Sentence Questions) ..................................................................................................................83 1.8.10. CASin Uygulama ve Kullanm Alanlar ..............................................84

vii

1.8.10.1. Dikkat Eksiklii ve Hiperaktivitesi Olanlarn Deerlendirilmesi ....84 1.8.10.2. renme Gl Olanlarn Deerlendirilmesi...........................85 1.8.10.3. Zek Engelli Olanlarn Deerlendirilmesi ....................................87 1.8.10.4. Travmatik Beyin Hasar Olanlarn Deerlendirilmesi...................88 1.8.10.5. Ciddi Duygusal Rahatszlklar Olanlarn Deerlendirilmesi ........88 1.8.10.6. stn Zekl ocuklarn Deerlendirilmesi .................................88 1.8.10.7. Planlama Problemleri Olanlarn Belirlenmesi..............................89 1.8.10.8. Duyma Problemi Olanlarn Deerlendirilmesi .............................89 1.8.11. Baar ile likisi .................................................................................89 1.8.12. PASS Teorisi Ve Yaratclk ...............................................................90 1.8.13. PASS Teorisine Gre Irksal ve Cinsiyet Farkllklar...........................92 1.8.14. renme Gl Olan stn Yetenekli ocuklar (GLD) ..................93 1.8.15. CASin Gelitirilmesi ve PASS Teorisi ile lgili Aratrmalar ................97 1.9. stn Zekl ocuklarn Tanm ve CAS .....................................................98 BLM 2 ALIMAYA LKN YNTEM..........................................................103 2.1. Aratrma Modeli .......................................................................................103 2.2. Evren.........................................................................................................103 2.3. rneklem ..................................................................................................103 2.3.1. rneklem Listesi ................................................................................105 2.4. Veri Toplama Aralar................................................................................105 2.4.1. Kiisel Bilgi Formu .............................................................................106 2.4.2. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) 817 Ya Bataryas ................106 2.4.3. WISC-R Zek Testi ............................................................................106 2.4.4. Ravenn Standart Progresif Matrisler Testi (RSPMT) ........................107 2.5. Verilerin Toplanmas .................................................................................108 2.6. Verilerin Analizi .........................................................................................108 2.6.1. rneklemin Demografik zelliklerini Belirleme...................................108 2.6.2. Gvenirlik (Reliability) ........................................................................109 2.6.3. Geerlik (Validity)...............................................................................111 2.6.4. n Norm ............................................................................................113 BLM 3 BULGULAR.........................................................................................114 3.1. rneklemin Yaps ve Demografik zellikleri.............................................114 3.2. Gvenirlik le lgili Bulgular ........................................................................120 3.3. CAS Alt Testlerine likin Gvenirlik almalar........................................123 3.3.1. Saylar Eletirme (SE) Alt Testi (Matching Numbers) ......................123 3.3.2. Planlanm Kodlar (PK) Alt Testi (Planned Codes) ............................127 3.3.3. Planlanm Balantlar (PB) Alt Testi (Planned Connections) ............137 3.3.4. Matrisler (M) Alt Testi (Nonverbal Matrices) .......................................141 3.3.5. Szel-Uzamsal likiler (SU) Alt Testi (Verbal-Spatial Relations).......145 3.3.6. ekil Hafzas (SH) Alt Testi (Figure Memory)....................................150 3.3.7. fadesel Dikkat (D) Alt Testi (Expressive Attention) ...........................154 3.3.8. Say Bulma (SB) Alt Testi (Number Detection)...................................159 3.3.9. Algsal Dikkat (AD) Alt Testi (Receptive Attention) .............................165 3.3.10. Kelime Serileri (KS) Alt Testi (Word Series) .....................................170 3.3.11. Cmle Tekrar (CT) Alt Testi (Sentence Repetition) .........................175 3.3.12. Cmleye likin Sorular (CS) Alt Testi (Sentence Questions) ..........179 3.4. CAS Alt Testleri, lekleri ve Bataryalarna likin Gvenirlik almalar .183 3.5. Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS) Geerliine likin Bulgular........186 3.5.1. CAS erik (Kapsam) Geerlii ..........................................................186 3.5.2. Drt PASS leinin Alt Testleri ile Olan likileri ..............................187 3.5.3. CAS Yap Geerlii ............................................................................189

viii

3.5.3.1. CASin Yap Geerlii almalarnda Faktr Analizine Ait Bulgular ................................................................................................................189 3.5.3.2. rneklemin Demografik zelliklerine Gre Yaplan lemlerin Bulgular..................................................................................................191 3.5.4. CASin Dier leklerle likileri .........................................................252 3.5.4.1. CAS Kriter (lt) Geerliine likin Bulgular ............................252 3.5.4.2. D ltler Yoluyla CASin Kriter Geerliine likin almalar 253 3.5.4.2.1. Saylar Eletirme Alt Testi Puanlar le Strateji Kullanm Arasndaki liki...................................................................................257 3.5.4.2.2. Planlanm Kodlar Alt Testi Puanlar le Strateji Kullanm Arasndaki liki...................................................................................260 3.5.4.2.3. Planlanm Balantlar Alt Testi Puanlar le Strateji Kullanm Arasndaki liki...................................................................................265 3.6. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) n Norm almalar .....................267 SONU VE NERLER........................................................................................284 KAYNAKA .........................................................................................................299 EK I KSEL BLG FORMU ...............................................................................310 EK II ZN DLEKES ............................................................................................. 1

ix

TABLOLAR LSTESSayfa Tablo 1. Tablo 2. Tablo 3. Tablo 4. Tablo 5. Tablo 6. Tablo 7. Tablo 8. Tablo 9. Tablo 10. Tablo 11. Tablo 12. Tablo 13. Tablo 14. Tablo 15. Tablo 16. Tablo 17. Tablo 18. Tablo 19. Tablo 20. Tablo 21. Tablo 22. Tablo 23. Tablo 24. Alt Test temlerinin Verili ekli (Naglieri, 1997) ..............................67 Strateji Deerlendirme Kontrol Listesi (rnek Tablo)......................69 Baar ve deiik zek testleriyle llen yetenek arasndaki iliki (Naglieri, 2003) ....................................................................................89 KMO ls ve nerilen Deer (Sharma,1996)..............................105 Eitim Kurumu Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ..114 Ya Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm .....................114 Cinsiyet Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ..............115 Okul ncesi Eitimden Yararlanma Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ...............................................................................115 Okul ncesi Eitimden Yararlanma Sresi Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm............................................................116 Karde Says Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm.....116 Evdeki Kii Says Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ...........................................................................................................117 Anne Ya Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm...........117 Annenin Doum Ya Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ..............................................................................................117 Annenin alma Durumu Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ..............................................................................................118 Annenin Eitim Durumu Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ..............................................................................................118 Babann Ya Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm......118 Baba Eitim Durumu Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ..............................................................................................119 Aylk Gelir Durumu Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm ...........................................................................................................119 Okul Baars Deikenine Gre Frekans ve Yzdelik Dalm .....120 CAS Planlama leine Ait Saylar Eletirme Alt Testi Maddelerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ...123 CAS Planlama lei Saylar Eletirme Alt Testi Devamllk (testtekrar test) Katsaylar ......................................................................124 CAS Planlama lei Saylar Eletirme Alt testi Tutarllk Katsaylar .........................................................................................125 CAS Planlama leinin Saylar Eletirme Alt Testi Ayr Blmnn Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler ...........................................................................................................125 CAS Planlama leinin Saylar Eletirme Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Ayr Blmnn Toplam Puanlar Arasndaki likiler ...........................................................................................................126 CAS Planlama leinin Saylar Eletirme Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular .........................................................126 CAS Planlama leine Ait Planlanm Kodlar Alt Testi Maddelerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ...127 CAS Planlama lei Planlanm Kodlar Alt Testi Devamllk (testtekrar test) Katsaylar ......................................................................132x

Tablo 25. Tablo 26. Tablo 27.

Tablo 28. CAS Planlama lei Planlanm Kodlar Alt testi Tutarllk Katsaylar .........................................................................................133 Tablo 29. CAS Planlama leinin Planlanm Kodlar Alt Testi ki Ayr Blmnn Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler ...........................................................................................................133 Tablo 30. CAS Planlama leinin Planlanm Kodlar Alt Testinin Kurall ve Kuralsz ki Blmnn Toplam Puanlar Arasndaki likiler .......134 Tablo 31. CAS Planlama leinin Planlanm Kodlar Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular .........................................................134 Tablo 32. CAS Planlama leine Ait Planlanm Balantlar Alt Testi Maddelerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ...137 Tablo 33. CAS Planlama lei Planlanm Balantlar Alt Testi Devamllk (test-tekrar test) Katsaylar .............................................................138 Tablo 34. CAS Planlama lei Planlanm Balantlar Alt testi Tutarllk Katsaylar .........................................................................................139 Tablo 35. CAS Planlama leinin Planlanm Balantlar Alt Testine Ait Btn temlerin Birbirleri le likisi.................................................139 Tablo 36. CAS Planlama leinin Planlanm Balantlar Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular ............................................140 Tablo 37. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Matrisler Alt Testi Maddelerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ...141 Tablo 38. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Matrisler Alt Testi Devamllk (test-tekrar test) Katsaylar ...........................................142 Tablo 39. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Matrisler Alt Testi Tutarllk Katsaylar..........................................................................143 Tablo 40. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Matrisler Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler............................143 Tablo 41. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Matrisler Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular ............................................144 Tablo 42. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Szel-Uzamsal likiler Alt Testi Maddelerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ...........................................................................................................145 Tablo 43. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Szel-Uzamsal likiler Alt Testi Devamllk (test-tekrar test) Katsaylar..................................147 Tablo 44. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Szel-Uzamsal likiler Alt Testi Tutarllk Katsaylar ............................................................148 Tablo 45. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Szel-Uzamsal likiler Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler .148 Tablo 46. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei Szel-Uzamsal likiler Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular............................148 Tablo 47. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei ekil Hafzas Alt Testi Maddelerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ...150 Tablo 48. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei ekil Hafzas Alt Testi Devamllk (test-tekrar test) Katsaylar ...........................................151 Tablo 49. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei ekil Hafzas Alt Testi Tutarllk Katsaylar..........................................................................152 Tablo 50. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei ekil Hafzas Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler ................152 Tablo 51. CAS Ezamanl Bilisel lemler lei ekil Hafzas Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular ............................................153

xi

Tablo 52. CAS Dikkat lei fadesel Dikkat Alt Testi Maddelerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ..........................................154 Tablo 53. CAS Dikkat lei fadesel Dikkat Alt Testi Devamllk (test-tekrar test) Katsaylar.................................................................................156 Tablo 54. CAS Dikkat lei fadesel Dikkat Alt Testi Tutarllk Katsaylar ...........................................................................................................157 Tablo 55. CAS Dikkat lei fadesel Dikkat Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler ...............................................157 Tablo 56. CAS Dikkat lei fadesel Dikkat Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular......................................................................158 Tablo 57. CAS Dikkat lei Say Bulma Alt Testi temlerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ..........................................159 Tablo 58. CAS Dikkat lei Say Bulma Alt Testi Devamllk (test-tekrar test) Katsaylar .........................................................................................160 Tablo 59. CAS Dikkat lei Say Bulma Alt Testinin Tutarllk Katsaylar ...........................................................................................................160 Tablo 60. CAS Dikkat lei Say Bulma Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler ...............................................161 Tablo 61. CAS Dikkat lei Say Bulma Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular .................................................................................162 Tablo 62. CAS Dikkat lei Algsal Dikkat Alt Testi temlerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular ..........................................165 Tablo 63. CAS Dikkat lei Algsal Dikkat Alt Testi Devamllk (test-tekrar test) Katsaylar.................................................................................165 Tablo 64. Dikkat lei Algsal Dikkat Alt Testinin Tutarllk Katsaylar ..166 Tablo 65. CAS Dikkat lei Algsal Dikkat Alt Testi temlerinin Toplam Puanlar Arasndaki likiler .............................................................166 Tablo 66. CAS Dikkat lei Algsal Dikkat Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular......................................................................167 Tablo 67. CAS Ardl Bilisel lemler lei Kelime Serileri Alt Testi temlerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular.......170 Tablo 68. CAS Ardl Bilisel lemler lei Kelime Serileri Alt Testinin Devamllk (Test-Tekrar test) Katsaylar .........................................171 Tablo 69. CAS Ardl Bilisel lemler lei Kelime Serileri Alt Testinin Tutarllk Katsaylar..........................................................................172 Tablo 70. CAS Ardl Bilisel lemler lei Kelime Serileri Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler............................173 Tablo 71. CAS Ardl Bilisel lemler lei Kelime Serileri Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular ............................................173 Tablo 72. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmle Tekrar Alt Testi temlerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular.......175 Tablo 73. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmle Tekrar Alt Testinin Devamllk (Test-Tekrar test) Katsaylar .........................................176 Tablo 74. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmle Tekrar Alt Testinin Tutarllk Katsaylar..........................................................................177 Tablo 75. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmle Tekrar Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler............................177 Tablo 76. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmle Tekrar Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular ............................................178 Tablo 77. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmleye likin Sorular Alt Testi temlerinin Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Sonular.......179

xii

Tablo 78. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmleye likin Sorular Alt Testinin Devamllk (Test-Tekrar test) Katsaylar...........................180 Tablo 79. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmleye likin Sorular Alt Testinin Tutarllk Katsaylar .......................................................181 Tablo 80. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmleye likin Sorular Alt Testinin Kurall ve Kuralsz Toplam Puanlar Arasndaki likiler .181 Tablo 81. CAS Ardl Bilisel lemler lei Cmleye likin Sorular Alt Testi in Yaplan Madde Analiz lem Sonular.....................................182 Tablo 82. CAS Alt Testleri ve leklerinin Standart Puana Dntrlm Test-Tekrar Test Sonular...............................................................183 Tablo 83. CAS Alt Testleri Tutarllk Katsaylar (Ortalama r Deerleri) ve lmenin Standart Hatas ..................................................................184 Tablo 84. CAS Alt Testleri ile Temel ve Standart Bataryalarna Ait leklerin Trkiye ve Amerika Birleik Devletleri rneklemi Gvenirlik Katsaylar ve lmenin Standart Hata Deerleri ...........................185 Tablo 85. CAS Alt Testleri Arasndaki likiler ................................................186 Tablo 86. Planlama leinin Alt Testleri Arasndaki likiler .......................187 Tablo 87. Dikkat leinin Alt Testleri Arasndaki likiler ............................188 Tablo 88. Ezamanl Bilisel lemler leinin Alt Testleri Arasndaki likiler ...........................................................................................................188 Tablo 89. Ardl Bilisel lemler leinin Alt Testleri Arasndaki likiler ...188 Tablo 90. Faktr Analizine Ait Bulgular...........................................................189 Tablo 91. Faktr Analizi lemlerine Gre CAS leklerinin zdeerleri ile Aklanan ve Toplaml Varyans Yzdeleri.......................................190 Tablo 92. Ana Faktrleri Oluturan leklere Ait Alt Testlerin Dalm .......191 Tablo 93. Eitim Kurumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan likisiz Grup t Testi Sonular ....................................192 Tablo 94. Ya Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar............................193 Tablo 95. Ya Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular ..............................196 Tablo 96. Ya Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Post-Hoc LSD Testi Sonular .........................................................198 Tablo 97. Cinsiyet Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan likisiz Grup t Testi Sonular ...........................................198 Tablo 98. Okul ncesi Eitim Kurumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan likisiz Grup t Testi Sonular .............200 Tablo 99. Okul ncesi Eitimden Yararlanma Sresi Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar.................................................................................201 Tablo 100. Okul ncesi Eitimden Yararlanma Sresi Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular ...........................................................................204 Tablo 101. Okul ncesi Eitimden Yararlanma Sresi Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Post-Hoc LSD Testi Sonular ...........................................................................................206 Tablo 102. Karde Says Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar........208 Tablo 103. Karde Says Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular .........210

xiii

Tablo 104. Karde Says Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Post-Hoc LSD Testi Sonular.....................................212 Tablo 105. Evdeki Kii Says (Aile Yaps) Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan likisiz Grup t Testi Sonular .......213 Tablo 106. Anne Ya Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan likisiz Grup t testi Sonular ............................................214 Tablo 107. Annenin Doum Ya Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar........215 Tablo 108. Annenin Doum Ya Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular ...........................................................................................................218 Tablo 109. Annenin alma Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan likisiz Grup t Testi Sonular .............219 Tablo 110. Annenin Eitim Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar........221 Tablo 111. Annenin Eitim Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular ...........................................................................................................224 Tablo 112. Annenin Eitim Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Post-Hoc LSD Testi Sonular......................226 Tablo 113. Babann Ya Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Bamsz grup t testi Sonular...................................228 Tablo 114. Babann Eitim Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar........230 Tablo 115. Babann Eitim Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular ...........................................................................................................232 Tablo 116. Babann Eitim Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Post-hoc LSD Testi Sonular ......................234 Tablo 117. Aylk Gelir Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar........237 Tablo 118. Aylk Gelir Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular ...........................................................................................................239 Tablo 119. Aylk Gelir Durumu Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Post-Hoc LSD Testi Sonular......................241 Tablo 120. Okul Baars Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlarnn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Puanlar........243 Tablo 121. Okul Baars Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Tek Ynl Varyans Analizi (ANOVA) Sonular .........246 Tablo 122. Okul Baars Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan Post-Hoc LSD Testi Sonular.....................................247 Tablo 123. Zek Blm Deikenine Gre CAS Toplam ve Alt Test Puanlar in Yaplan likisiz Grup t Testi Sonular ....................................251 Tablo 124. CAS Alt Testleri Temel ve Standart Bataryalarnn WISC R SZEL Puan ile likisi.................................................................................253 Tablo 125. CAS Alt Testleri Temel ve Standart Bataryalarnn WISC R PERFORMANS Puan ile likisi.......................................................254 Tablo 126. CAS Alt Testleri Temel ve Standart Bataryalarnn WISC-R TOPLAM Puan ile likisi.................................................................................255

xiv

Tablo 127. CAS Alt Testleri, Temel ve Standart Bataryalarnn Raven Toplam Puan ile likisi.................................................................................256 Tablo 128. Saylar Eletirme Alt testi Gzlenen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................257 Tablo 129. Gzlenen Stratejilere Gre Saylar Eletirme Alt Testi Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular..................258 Tablo 130. Saylar Eletirme Alt testi Belirtilen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................259 Tablo 131. Belirtilen Stratejilere Gre Saylar Eletirme Alt Testi Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular..................259 Tablo 132. Planlanm Kodlar Alt Testi 1. tem Gzlenen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................260 Tablo 133. Gzlenen Stratejilere Gre Planlanm Kodlar Alt Testi 1. tem Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular ....261 Tablo 134. Planlanm Kodlar Alt Testi 1. tem Belirtilen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................261 Tablo 135. Belirtilen Stratejilere Gre Planlanm Kodlar Alt Testi 1. tem Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular ....262 Tablo 136. Planlanm Kodlar Alt Testi 2. tem Gzlenen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................262 Tablo 137. Gzlenen Stratejilere Gre Planlanm Kodlar Alt Testi 2. tem Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular ....263 Tablo 138. Planlanm Kodlar Alt Testi 2. tem Belirtilen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................264 Tablo 139. Belirtilen Stratejilere Gre Planlanm Kodlar Alt Testi 2. tem Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular ....264 Tablo 140. Planlanm Balantlar Alt Testi Gzlenen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................265 Tablo 141. Gzlenen Stratejilere Gre Planlanm Balantlar Alt Testi Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular..................266 Tablo 142. Planlanm Balantlar Alt testi Belirtilen Stratejiler ve Kullanm Yzdeleri ...........................................................................................266 Tablo 143. Belirtilen Stratejilere Gre Planlanm Balantlar Alt Testi Toplam Puanlar in Yaplan Kruskal Wallis Testi Sonular..................267 Tablo 144. Standart Batarya lekleri ve Tam Puanlara Ait Merkezi Eilim ve Dalm lleri Sonular ...............................................................267 Tablo 145. Standart Batarya lekleri ve Tam Puanlara Ait Standart ve Yzdelik Puanlar..............................................................................269 Tablo 146. Temel Batarya lekleri ve Tam Puanlara Ait Merkezi Eilim ve Dalm lleri Sonular ...............................................................271 Tablo 147. Temel Batarya lekleri ve Tam Puana Ait Standart Puanlar .......273 Tablo 148. Standart Batarya leinin Ham ve Standart Puanlara Ait Yzdelik Puanlar .............................................................................................275 Tablo 149. Temel Batarya leinin Ham ve Standart Puanlara Ait Yzdelik Puanlar .............................................................................................279

xv

EKLLER LSTESSayfa ekil 1. ekil 2. ekil 3. Bilisel lemler Modelinin emas (Naglieri, 1989).........................32 Standart Batarya lekleri ve Tam Puanlara Ait Normal Dalm Erisi Grafii.....................................................................................268 Temel Batarya lekleri ve Tam Puanlara Ait Normal Dalm Erisi Grafii................................................................................................272

xvi

KISALTMALAR LSTESAD CAS CS CT GLD ID KH KS MG M PASS PB PK SB SE SH SU DEHB : Algsal Dikkat : (Cognitive Assessment System) Bilisel Deerlendirme Sistemi : Cmleye likin Sorular : Cmle Tekrar : (Gifted with Learning Difficulty) renme Gl Olan stn Yetenekli ocuklar : fadesel Dikkat : Konuma Hz : Kelime Serileri : Matematiksel renme Gl : Matrisler : (Planning, Attention, Simultaneous, Successive) Planlama, Dikkat, Ezamanl, Ardl : Planlanm Balantlar : Planlanm Kodlar : Say Bulma : Saylar Eletirme : ekil Hafzas : Szel-Uzamsal likiler : Dikkat Eksiklii ve Hiperaktivite Bozukluu

xvii

GR Problemnsan davran incelenirken, zerinde en ok aratrma yaplan

yeteneklerden birisi de zekdr. Zeknn nasl bir yetenek olduu ve lm konusunda tartmalar hl srmektedir Bireylerde zek, zek testleriyle llmekte; IQ (Intelligence Quotient) ile ifade edilmektedir. Zeknn llmesi ve test edilmesi, Sir Francis Galton (1863) ve James Cattle'n (1888) almalarna kadar uzanmaktadr. Zek testleri konusunda Terman, Cattell, Spearman, Binet, Stern, Thorndike, Thrustone ve Wechsler bilinen dier nemli isimlerdir. Gelitirilen zek testlerinden sonra gnmzde bilisel psikoloji, zellikle nropsikoloji ve zek ile ilgili almalar alannda nemli aratrma bulgularna ulalmtr. Son zamanlardaki eletiriler, deerlendirilen yetenek alannn ok dar olduu ynndedir (Gardner, 1993; Sternberg, 1997) Naglieriye (2001) gre bugnk zek testlerinin birou Binet ve Wechslerin gelitirdii zek testine bal teori ve dncelere dayanmaktadr. Gnmzde nropsikolojik uygulamalar artmakta ve zellikle insan tanma, anlama ve bilisel sreler konusunda salkl bilgiler edinmek amacyla nropsikolojik yaklaml testler gelitirilmeye ve nropsikolojinin kullanm alanlar geniletilmeye allmaktadr. Nropsikoloji bilim dalnn amac, beyinde meydana gelen ilev

bozukluklarnn zihinsel ve davransal srelere etkisini ve ortaya kan deiiklikleri belirlemek, beyin alanlaryla ilikili olan zihinsel sreleri bilimsel adan deerlendirebilmektir. Nropsikolojik yaklam, insan anlamak ve bu konuda doru deerlendirmeler yapabilmek asndan byk nem tamaktadr. Naglieri (2001) geleneksel zek testlerine alternatif olabilecek bilisel sreleri ieren yeni testler sunmaktadr. Kaufman ve Kaufmann (1985), K-ABC Testi , yine Kaufman ve Kaufmann (1993) Kaufman Ergen ve Yetikin Zek Testi (Kaufman Adolecent and Adult ntelligence Test-KAIT), ayrca WoodcockJohnsonn (1991) Bilisel Yetenek Testi (Woodcock-Johnson Test of Cognitive Ability) ve Naglieri ve Dasn (1997) Bilisel Deerlendirme Sistemini (Cognitive Assessment System - CAS) rnek olarak gstermektedir (Naglieri, 2001).

1

Luria'nn (1973, 1980) fonksiyonel sreler modeline dayanan Das-Naglieri Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS; Naglieri ve Das, 1997), geleneksel testlerden; genel ereve, gelitirme ve yorum asndan nemli derecede farkldr. Das ve arkadalar (1994), planlama, dikkat, ezaman ve ardkl PASS modeli olarak tanmlamtr. Bu modelde temel bilgi, srelere bir temel ya da arac olarak hizmet etmektir (Daniel, 1997). PASS teorisinde insann bilisel aktivitelerinin drt paradan olutuu belirtilmitir: Bilisel kontrol salayan planlama ilemleri. stenilen amaca ulamak iin ilemlerin kullanm, kararllk ve kendini kontrol, belli bir sre iinde odaklanm ve seici bilisel aktiviteyi salayan dikkat ilemleri. Bilgi zerinde ilem yapmann iki formu olan e zamanl ve ardl bilisel ilemler. Bireysel zeky lmenin eitim alanndaki amalar; a) rencileri bilisel gllkleri ve zayflklarna gre snflamaya katkda bulunma (genellikle, baar dzeyleri gibi dier bilgilerle birlikte), b) eitimle ilgili sorunlar saptama, c) retme yntemlerini seme d) bilisel yetersizlikleri iyiletirme abalarna rehberlik (zel eitim gibi) etme eklinde sralanabilir (Daniel,1997). Yukardaki amalar gz nnde bulundurulduunda PASS teorisi,

ocuklarn olumlu veya olumsuz bireysel farkllklarn tanlanmasnda geni bir yelpaze sunmaktadr. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) kullanlarak stn yetenekli, zihinsel engelli, zel renme gl, hiperaktivite, travmatik beyin hasar ve ciddi duygusal glkleri olan ocuklarla yaplan birok alma sonucunda ayrc tanya ulalmtr. meroluna (1993) gre stn yetenekli bireyin var olan kapasitesinin iyi bir ekilde deerlendirilebilmesi iin bireyin kapsaml bir deerlendirme srecinden geirilmesi gerekmektedir (Ersoy ve Avc, 2004). Bu lmlerin gvenilir olmas iin2

ncelikle lkemiz artlarna gre testler, envanterler ve teknikler gelitirmek veya mevcutlarn lkemiz artlarna gre ayarlanmas yaplmaldr (alar,2004). CAS testi stnln deerlendirilmesi iin gerekli olan bilisel ilemlerin deerlendirilmesine olanak salar. CAS, bilisel ilemlerin geni kapsaml bir ekilde lmne imkan salar ve geleneksel zek testleriyle llemeyen bilisel alanlarda stn olan bireyleri tanlayabilir. llen fonksiyonlarn daha geni kapsaml olmas, geleneksel testlerle belirlenenlere gre daha eitli alanlarda stn olan ocuklar belirlenebilmesine imkan salamaktadr (Naglieri ve Das, 1997). Bilisel Deerlendirme Sistemi (Cognitive Assessment System CAS), Amerikada yalar 517 arasnda deien 3072 rencinin oluturduu bir rneklem grubu zerinde standardizasyon almalarnn gerekletirildii bireysel uygulanan bir deerlendirme aracdr. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS), PASS Teorisine gre dzenlenmi drt ayr lekten oluur (Planlama, Dikkat, E Zamanl ve Ardl Bilisel lemler lei). Bu drt lekten elde edilen puanlarla birlikte, genel bir standart puan olarak bilinen Tam Puan da ayrca belirlenmektedir. Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS) 57 ve 817 yalara gre dzenlenmi iki ayr formu vardr. lkemizde ilk olarak Ergin (2003), 5 ya grubu zerinde CASin geerlik, gvenirlik ve n norm almalarn gerekletirmitir. Daha sonra 8,9,10, ve 11 ya ocuklar zerinde geerlik, gvenirlik ve n norm almlara yaplmtr. Yaplan bu almalarn bir devam olarak, bu aratrmada ise 12 yandaki ocuklarn bilisel performanslarn belirlemek amacyla PASS Teorisine dayandrlarak gelitirilmi olan CASin kullanlmas ve yine bu ya grubu iin CASin geerlik, gvenirlik ve n norm almalarnn yaplmas hedeflenmitir. Bu sayede 12 ya grubundaki rencilerin de zihinsel performanslarn olumlu ya da olumsuz ynde etkileyebilecek bilisel ilem dzeylerinin deerlendirilebilmesi iin yeni bir lme aracnn kazandrlmas hedeflenmitir.

AmaBu alma, Bilisel Deerlendirme Sistemi (Cognitive Assessment

System-CAS) ile 12 yandaki ocuklarn PASS Teorisi ile tanmlanan bilisel ilemlerdeki dzeylerinin llmesi ve Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS)

3

geerlik, gvenirlik ve n norm almalarnn yaplmas amacyla yaplmtr. Aratrmann genel amac erevesinde, u sorulara yant aranmaya allmtr. 1. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS); Alt Testleri, Standart ve Temel Bataryalar ve Tam Puanlar asndan 12 yandaki ocuklarla yaplacak uygulamalar sonucunda gvenirlik zelliklerini gsterecek midir? 1.1. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS); Alt Testleri, Standart ve Temel Bataryalar ve Tam Puanlar asndan 12 yandaki ocuklarla yaplacak uygulamalar sonucunda test-tekrar test gvenirliine sahip midir? 1.2. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS); Alt Testleri, Standart ve Temel Bataryalar ve Tam Puanlar asndan 12 yandaki ocuklarla yaplacak uygulamalar sonucunda i tutarllk gvenirliine sahip midir? 2. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS); Alt Testleri, Standart ve Temel Bataryalar ve Tam Puanlar asndan 12 yandaki ocuklarla yaplacak uygulamalar sonucunda geerlik zelliklerini gsterecek midir? 2.1. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) alt testleri ierik geerlilii asndan birbirleri ile ilikisi var mdr? 2.2. Bilisel Deerlendirme Sistemini (CAS) oluturan PASS leklerinin kendi alt testleri ierik geerlilii asndan birbirleri ile ilikisi var mdr? 2.3. Bilisel Deerlendirme Sisteminin (CAS) faktr analizi ilemleri yap geerliine ait bulgular verir mi? 2.4. 12 ya ocuklarnn Bilisel Deerlendirme Sisteminden (CAS) elde edilen puanlar ile WISC-R Zek Testi genel puan arasnda benzer lek geerlii asndan anlaml bir iliki var mdr? 2.4.1. 12 ya ocuklarnn Bilisel Deerlendirme Sisteminden (CAS) elde edilen puanlar ile WISC-R Zek Testi Performans Puan arasnda benzer lek geerlii asndan anlaml bir iliki var mdr? 2.4.2. 12 ya ocuklarnn Bilisel Deerlendirme Sisteminden (CAS) elde edilen puanlar ile WISC-R Zek Testi Szel Puan arasnda benzer lek geerlii asndan anlaml bir iliki var mdr?

4

2.5. 12 ya ocuklarnn Bilisel Deerlendirme Sisteminden (CAS) elde edilen bilisel ilem performanslaryla Ravenn Standart Progresif Matrisler Testinin (RSPMT) puanlar arasnda benzer lek geerlii asndan anlaml bir iliki var mdr? 2.6. 12 ya ocuklarnn Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) Planlama lei'nden elde edilen bilisel ilem performanslaryla bu lein uygulamas srasnda ocuklarn strateji kullanp kullanmama durumlarna gre kriter geerlilii asndan anlaml bir iliki var mdr? 2.7. Zek Blmleri normal dalm erisine gre belirlenen 12 yandaki stn zekl ocuklar ile 12 yandaki normal zek blmne sahip ocuklar, Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) puanlarnn geerliine ilikin anlaml bir fark gsterecek midir? 2.8. 12 yandaki ocuklarn demografik zelliklerine gre (ya, cinsiyet, karde says, annenin eitim durumu, annenin ya, annenin ocuun doumu srasndaki ya, annenin eitim dzeyi, annenin alma durumu, Babann ya, babann eitim dzeyi, ailenin gelir dzeyi ailenin yaps gibi) Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) puanlar geerlie ilikin anlaml bir fark gsterecek midir? 3. CAS 12 ya Standart ve Temel Batarya stanbul n normlar nedir? 4. CAS 12 ya Standart ve Temel Batarya Trkiye n normlar ile Amerika sonular karlatrldnda aralarnda anlaml bir fark var mdr?

nemZek testleri, zellikle klinik ve eitim ortamlarnda tan koyma, yordama ve doru bir tedavi veya eitim uygulamak iin kiinin gl ve zayf yanlarn belirlemede nemli aralardr. Zeknn lmndeki yeni gelimeler, ocuklara ve genlere sunulan eitimsel ve psikolojik hizmetlerin deiimine k tutmulardr. Ancak bu yeni gelimelerin uygulama alanna tam olarak yanstlmad gzlenmektedir. Bu nedenle, zek blmnn uygulama alannda, 30 yl ncesinde olduu gibi, temelde pek bir deiiklie uramadan kullanld grlmektedir (Esters ve Ittenbach, 1999).

5

Zek kavramyla ilgili ortaya kan yeni teorik yaklamlar nda gelitirilmi olan alternatif lme aralarndan bireysel farkllklar destekleyebilecek eitim programlarnn oluturulmasnda ve oluturulan eitim programlar iin daha doru olan eitimsel hedeflerin belirlenmesinde faydanlmaktadr. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS) eitim alannda uzman olarak kabul edilen kiilerin uygulayabilecei bir lme aracdr. lkemizde okul a ocuklarnn nropsikolojik deerlendirmesini yapabilecek lme arac bulunmamaktadr. Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS), bilisel yetenekleri belirlemede nropsikolojik temelli yeni bir yaklam sunmaktadr. Bu nedenle bu aratrmann ocuklarn okul ortamnda deerlendirilmesinde nemli bir boluu dolduracak bir alma olaca dnlmektedir. Ayrca sz konusu aratrma Trkiyede bu konuya ilikin yaplm olan sayl almalardan biri olmas dolaysyla da nem arz etmektedir

Sayltlar1. kavramlardr. 2. stanbul ili evreninden seilen 202 ocuun istatistiksel adan uygun PASS Teorisi ile belirlenen bilisel ilemler, bilimsel olarak llebilen

normlar elde etmek iin yeterli olduu varsaylmaktadr. 3. Aratrmaya katlan ocuk velilerinin Kiisel Bilgi Formunu

samimiyetle doldurduklar varsaylmaktadr.

SnrllklarBu aratrma; 1. PASS Teorisine dayal, "Bilisel Deerlendirme Sistemi (CAS)"nin 12 ya ocuklar zerindeki geerlik, gvenirlik ve n norm almas ile 2. 3. stanbul ili ile Uygulama almalarnn 20062007 retim ylnda

gerekletirilmesi ile

6

4.

Kriter geerliliinin CAS Bataryas dnda uygulanan dier testlerle

belirlenmesi ile 5. CAS Bataryasna ocuklarn, Kiisel Bilgi Formuna ise ailelerin

verdii bilgilerle snrldr.

7

BLM 1 LGL LTERATR 1.1. Zihinsel levler ve lgili Testler1.1.1. Zek Kavram Psikoloji alannda alan uzmanlar, zeky, oluturduunu dndkleri yeteneklerden yola karak farkl ekillerde tanmlamlardr (Budak, 2000). Trk Dil Kurumu, zeky yle tanmlamaktadr: "nsann dnme, akl yrtme, objektif gerekleri alglama, yarglama ve sonu karma yeteneklerinin tamam, anlak, dirayet, zeyreklik, feraset" (http://www.tdk.gov.tr) Homer, Plato, Aristotle, Augustine, Aguinas, Montaigne, Hobbes, Pascal, Locke, Smith, Kant, Mill, James gibi nemli filozoflar zek ile ilgili grlerini aklamlardr. Bu grler, modern dncenin temelini oluturmaktadr.

Gnmzde zek kavram ile ilgili kullanlan anlama, yarglama, bilgi gibi anahtar ifadeler yzyllar ncesine dayanmaktadr. Boringin (1923) yapm olduu zek, zek testlerinin lt eydir tanm ok aydnlatc olmasa da zeknn tanmn aratran pek ok bilim adam iin nemli bir tevik niteliindedir. Anne Anastasi, zeky davrann kalitesine balamtr. Zek davran, uyumlu, evre koullarna gre deien gereksinimleri karlamak iin etkili davranlar iermektedir. Jonathan Baron, zeky, rasyonel olarak seilen hedefe ulamay kapsayan davran kmesi olarak tanmlamaktadr. J.P. Dasa gre zek, planlama, dikkat, e zamanl ve ardl ilemleri ieren drt bilisel ilemin toplamdr. Hans Eysnek, zeknn biyolojik ynne vurgu yapmaktadr. Sternberg, zek iin zihinsel olarak kendini ynetme tanmn yapmaktadr. Bundan dolay Sternberg, zek ile ynetim birimleri arasnda paralellikler kurar. Edward Ziglere gre zeknn tanm doru veya yanl olmaz sadece (Sternberg,1990). Terman, zeky, soyut dnme becerisi olarak tanmlamtr. Terman, sadece bir testin sonucuna ar gvenmenin tehlikeli olduunun farkndayd. Binete (Binet ve Simon, 1905) gre yarglama, pratik duygu, giriimcilik, artlara ayak8

tanmn faydallk ynne baklr

uydurma gibi blmlerin toplam zeky oluturmaktadr. Wechslerin zek tanmna gre zek, niteliksel olarak farkl yeteneklerden olumaktadr. Fakat zek, sadece yeteneklerin toplamndan meydana gelmemektedir. nk zek davran, yeteneklerin birbiriyle olan balantnn eklinden, kiinin niyet ve gdlerinden

etkilenmektedir. Wechslere gre zeknn deiik boyutlarn farkl zek testleriyle lmek mmkn iken zek testi puanlaryla zeknn tanm tpatp ayn deildir (Sattler, 1988). Bu tanmlar, iinde bulunduklar dnem ve kltrden etkilendikleri gibi beyin ve beynin ileyii konusundaki bilimsel gelimelerden de etkilenmektedirler. Zek tanmnn iinde bulunulan dnemden nasl etkilendiini akademisyenlerin zeky nasl tanmladklar zerine 1921 ve 1986 yllarnda yaplm olan iki almann sonularna deinerek grebiliriz (Sutarso, 1998). 1921 ylnda akademisyenlere yaplan almann sonular, akademisyenlerin zeky oluturan temel yeteneklerin problem zme, karar verme gibi st dzey beceriler, renebilme yetenei ve evreye uyum yetenei olduunu dndn gstermektedir. 1986 ylndaki almada ise zeky oluturan yetenekler st dzey beceriler, kltr tarafndan deer verilen yetenekler ve ynetici sreler olarak sralanmaktadr. Buradan da grld gibi zek tanm st dzey beceriler gibi temel bir yetenei ierse de dier boyutlar asndan zaman iinde byk farkllklar gsterebilmektedir (akar ve Arbak, 2004). Sternberg (1981), zeknn tanmn insan zeks zerinde alan psikologlardan ve psikolojiyle ilgisi olmayan kiilerden oluan iki farkl gruba sormutur. Her iki grubun zeknn ne olduuna verdikleri cevaplar tpatp ayn olmasa da benzerlik gstermekte ve zeknn yn ortaklaa vurgulanmaktadr. Problem zme becerisi Szel zek Pratik zek veya sosyal yeterlilik. Spearman (1927), zeknn tek bir faktre bal olduunu savunurken baz aratrmaclar (Thurstone, 1938 gibi) farkl zek faktrlerinden bahsetmekteydi. Bu aratrmaclardan bazlar, insan zeksnn temelinde soyut akl yrtme yeteneinin olduunu iddia ederken, Gardner (1993) gibi aratrmaclar ise mziksel zek, sosyal zek, bedensel zek gibi zek trlerinin nemini vurgulamaktadr.

9

Gardner (1993) ve Sternberg (1985,1990) gibi baz bilisel psikologlar IQ nn tesine (IQ nn tesi Sterbergin (1985) kitabnn ismidir.)gemek iin yeni zek teorileri gelitirmilerdir. IQ testinin ve Spearman tarafndan balatlan faktr analizinin nemini kabul etmekle beraber Sternberg, ne IQ testleri ne de deneysel bilisel psikologlarn kulland laboratuar paradigmalar zek kavramn anlamamz iin yeterli olmadn savunmaktadr. Gardnere (1993) gre ise IQ testleri sadece oklu zek trlerinin bir alt kmesini lmek iin kullanlabilir (Macintosh,1998). Wesmana (1968) gre zeknn tanm ve lmyle ilgili farkllk zeknn bir zellik olmad gereinden kaynaklanmaktadr. Zek kiinin renme tecrbelerinin toplamn yanstmaktadr (Sattler, 1988).

1.2. Zek ile lgili Baz KuramlarZek ile ilgili yaklamlar farkl aamalardan geerek bugne kadar gelmitir. Zek kuramlarna genel olarak bakldnda zaman ierisinde farkl eilimlerin olutuu grlmektedir. Zek kuramlar, basit bir kategori iinde incelenebilir (Plucker, 2001). Geriye bak: Geen yzylda ortaya atlm, psikoloji ve eitim bilimlerinde yaygn olarak kullanlan klasik teorileri ifade eder. Spearmann (1927) g Faktr kuram, Cattellin (1971) Gf-Gc Teorisi, Guilfordun (1967) Zihin Yaps kuram bu gruba girmektedir. Gnmze bak: Son yirmi ylda ortaya atlm ve yeni analiz edilmi modern zek teorilerini ierir. Carrollun (1993) Katmanl Zek teorisi, Gardnern (1983,1993, 1995) oklu zek teorisi, Sternbergin (1985) Zeknn l Bileeni ve Baar Zeks, Cecinin (1990) Biyolojik Modeli rnek olarak gsterilebilir. leriye bak: Henz ortaya kmakta olan eitimde etkisini gsteren veya gsterme potansiyeli grlen kuramlar kapsar. PASS teorisi ve Duygusal Zek bu grup iinde yer almaktadr.

10

1.2.1. Geriye Bak 1.2.1.1. g faktr Faktr analizini ortaya koyan Charles Spearman, kiilerin deien miktarlarda bir genel zek faktrne (g faktr) sahip olduunu ileri srmtr. Kii sahip olduu g miktarna bal olarak, parlak ya da snk olarak tanmlanabilir. Spearmana gre g faktr, zek test maddelerinde performans belirleyen temel unsurdur. Ayrca her birine s denilen zel faktrler de belli yetenek ya da testlerde belirleyici rol oynamaktadr (Atkinson ve Hilgard, 1995). Genel yetenek g faktr, tm zihinsel faaliyetlerde rol oynayan, ortak ve genel bir zihinsel enerji; zel yetenek s faktr ise, bir iin yaplmasnda gerekli olan, genel zihinsel yetenekten ayr olarak ihtiya duyulan zihinsel bir g olarak alglanmtr. Buna gre, zihinsel bir etkinliin meydana gelebilmesi iin, zihinsel etkinliklerde ortak olan bir genel yetenee ve sz konusu zihinsel etkinlie zg zel yeteneklere gereksinim vard. Bir baka deyile, zihinsel etkinlik, genel ve zel faktrlerin toplamdr. Spearmana gre genel yetenek (g); bireyden bireye deiiklik gstermesine ramen, ilikili yetenekler asndan her bireyde ayn kalr. zel faktr (s) ise, bireyden bireye ve her bireyde yetenekten yetenee farkllk gsterir. Bireyin zeks llmek istendii zaman, bu g faktrnn llmesi anlamna gelir. Spearmana gre g faktr zekdr ( zgven,1994). Spearmann genel zek faktr diye adlandrd kavram, baka kaynaklarda Genel Yetenek; zel faktr diye adlandrd kavram da zel Yetenek olarak gemektedir. Yine baz kaynaklarda faktr analizi kuram, ki Etmen Kuram eklinde yer almaktadr. Bu kaynaklarda da genel yetenek, bireyin her trl zihin etkinliinde rol oynayan genel bir zihni enerjidir olarak tanmlanrken zel yetenek ise, belirli bir zihin etkinliinin gsterilebilmesi iin genel zihni yetenein dnda ihtiya duyulan zihin gcdr eklinde tanmlanmaktadr (Baaran, 1984: 90). Thorndike zeky, soyut zek, mekanik zek ve toplumsal zek olmak zere gruba ayrmtr. Buna gre soyut zek, szck ve saylar anlamada; mekanik zek eitli ara, gere ve makineleri kullanmada; toplumsal zek ise bakalaryla iyi ilikiler kurmada yeterlilii salar. Ayrca, zeknn dzeyi, genilii ve hz vardr. Zeknn dzeyi ve genilii zeknn alann oluturur. Zeknn hz ise bu alann ilerliini gsterir (Baaran, 1984: 90).

11

1.2.1.2. Thurstonenun Zek Kuram 1938 ylnda Thurstone, Spearman eletirmitir. Spearman zeknn tek bir birimden olutuunu savunurken Thurstone, zeknn belli sayda birincil yetenekten olutuunu ileri srmtr. Bu yetenekler, ayr ve belirgin durumdadrlar (Heilman, 2005: 25). Thurstone, zeknn 52 faktr olduunu dnm, 12 faktr bulabilmi ve bunlardan 7 tanesini Temel Yetenekler olarak adlandrmtr. Bu faktrler Thurstonenun birincil zihinsel yetenekler olarak bilinen alt testlerini oluturmutur. Bu faktrler: 1. Szel Malzemenin Anlalmas (Verbal Comprehension): Szel

materyali anlama yeteneidir. Bu yetenek, kelime bilgisi ve okuduunu anlama gibi testlerle llebilir. 2. Kelime Akcl (Verbal Fluency): Bu yetenek, akc bir ekilde

kelime veya cmle retmeyi kapsamaktadr. Belli bir srede belli bir harfle balayan kelime retme gibi testlerle bu yetenek llr. 3. Saysal Yetenek (Numerical Ability): Hzl ve doru bir ekilde saysal

hesaplama yapabilme yeteneidir. Saysal aritmetik problemleri zme testleri kullanlmaktadr. 4. Yer Mekn likileri ya da Uzaysal Grselletirme (Spatial

Visualization): ekilleri veya bir nesnenin rotasyonunu imgeleyebilme, gz nnde canlandrabilme veya bir yap-bozun nasl yaplacan tasarlama gibi yetenekleri kapsar. Bu yetenek, bir geometrik eklin zihinden rotasyonunu yaplmasn veya farkl ekillere evrilmesini gerektiren testlerle llmektedir. 5. Bellek (Memory): Harflerden, kelimelerden, saylardan veya dier

sembol ve itemlerden oluan dizileri, serileri hatrlayabilme yeteneidir. Seri veya serbest hatrlama testleriyle bu yetenek llmektedir. 6. Akl Yrtme (Reasoning): zelden genele doru akl yrtme

yeteneini kapsamaktadr. lmek iin kelime serisi (b,d,g,k,.bundan sonra hangi harf gelmeli? gibi) veya say serisi (4,12,10,30,28,84,.. bundan sonra hangi say gelmeli? gibi) testleri kullanlmaktadr.

12

7.

Algsal Hz (Perceptual Speed): Harfleri, saylar ve dier sembolleri

hzl bir ekilde tanyabilme yeteneidir. Harfler serisi ierisinden belli bir harfi bulma gibi testler kullanlarak bu yetenek llmektedir. (Sternberg, 2003:18) Kme Etmen Kuram adyla da baz kaynaklarda yer alan Thurstonenun kuramna gre, yukarda yedi faktr olarak sralanan bu yeteneklerde bireysel

farkllklarn var olduu, bireysel farkllklarn nedeninin ise kaltm ve geliim olduu belirtilmektedir (Baaran, 1984: 91). Thurstonenun birincil zihinsel yetenekleri birbiriyle balantl olduu iin

Spearman tarafndan g faktrnn farkl bir versiyonu olduu savunulmaktadr. Thurstone ise, bu yeteneklerin daha temel nitelikte olduunu iddia etmektedir (Sternberg, 2003:18). 1.2.1.3. Guilfordun Zihin Yaps Kuram Zihinsel yetenekler zerinde faktr analizi teknikleri ile yaplan uzun aratrmalardan sonra, zihinsel niteliklerin ilikilerini basit olarak ifade etme amacna ynelik modeller dnlmtr. Bunlar arasnda, Guilford (1967) Zihin yaps olarak boyutlu bir model ileri srmtr. Guilfordun bu modeli bilgisayar sistemlerindeki ileyie benzemekte, Girdi, lem, ktlar eklinde sral bir dzenleme getirmektedir. Guilfordun zihin yapsna ilikin boyutlu modelinde, zihinsel nitelikler erik, lem ve rn olmak zere boyuta gre snflandrlmtr ( zgven,1994). Zek ieriini, alglanan duyumlar; anlamlatrlan szck, kavram ve saylar gibi simgeler; anlatlabilen dnceler ve yaplan davranlar oluturur. Zek ilemlerini, ierii bilme, bellek, yaratclk yaantlara dayal olarak yaplan tepkiler ve bunlarn deerlendirilmesi oluturur. Zek rnlerini ise zek ilevi sonucunda yaplan davranlar oluturur (Baaran, 1985) Guilford (1967) 120 farkl faktr bulunan modelinde faktrlerin saysn 1985 ylnda 150ye ve daha sonralarda ise 180 e kadar 2003:20). oaltmtr (Sternberg,

13

En fazla bilinen modeli, bili (cognition), bellek, ayrlan dnme (divergent thinking), birleen dnme (convergent thinking) ve deerlendirmeden (evaluation) oluan be ilem; ekilsel (figural), sembolik (symbolic), anlamsal (semantic) ve davransal (behavioral) olmak zere drt ierik ve birimler (units), snflar (classes), ilikiler (relations), sistemler (systems), dnmler (transformations), karmlar (implications) ieren alt rnden meydana gelmitir. (4x5x6= 120 faktr) (Sternberg, 2003:20) 1.2.1.4. Akc ve Kristallemi Zek Teorisi Weschler ve Stanford-Binet testleri balangta herhangi bir zek teorisini temel alp gelitirilmemelerine ramen, Horn ve Cattellin Akc ve Kristallemi Zek Teorisinin meydana gelmesine nemli lde dayanak olmutur (Esters ve Ittenbach, 1999). Akc zek (Gf), bireyin kltrden ve evreden bamsz problem zme becerisi olarak tanmlanmaktadr. Kristalize zek ise semantik hafza ile ilikili olarak bireyin genel bilgisini ifade eder. Kristalize zek (Gc), akc zeknn eitli renme deneyimlerinde yatrmyla sonulanan zihinsel yetenek olarak tanmlanabilir (Johnson,Thomas ve Bouchard, 2005). Akc zek, kiinin yeni ve allmadk durumlarda karsna kan problemleri zme becerisini ve akl yrtme yeteneini kapsar. Kristalize zek ise yaad kltr iinde edindii bilgileri ifade eder (Yekovich, 1994). sminden yola karak bu teorinin zeky akc ve kristallemi olarak iki bileene ayrd sylemek ok doru olmaz. nk Gf-Gc teorisine gre, Akc ve Kristallemi Zeknn zn oluturan dokuz faktr vardr (Esters ve Ittenbach, 1999). Bunlar: 1. 2. 3. 4. 5. 6. Akc Akl Yrtme (Fluid Reasoning -Gf) Kristallemi Zek (Crystallized Intelligence-Gc) Grsel lem (Visual Processing- Gv) itsel lem (Auditory Processing- Ga) lem Hz (Processing Speed- Gs) Ksa sreli Bellek (Short-Term Memory-Gsm)

14

7. 8. 9.

Uzun sreli Bellek( Long-Term Retrieval- Glr) Niceliksel Bilgi (Quantitative Knowledge -Gq) Doru Karar Verme Hz (Correct Decision Speed- CDS)

Akc yetenek, say serileri ve ekilsel analoji gibi testler ile llrken, kristalize yetenek ise kelime daarc ve genel bilgi gibi testler ile llmektedir (Jensen, 1998). Pek ok zek testi bu teoriye dayanmaktadr. Bunlardan bazlar, Cattelin Kltrden Arndrlm g Testi, Kaufmannn Ergen ve Yetikin Zek Testi ve Ravenin Standart Progresif Matrisler Testidir (RSPMT). Daha sonralar grsel yetenein de dhil edilmesiyle (gv) bu teori, zeknn en yaygn yeteneklerini kapsamtr. Bu konuda eitli aratrmalara nclk eden pek ok aratrmac, bu teoriye dayanan zek testlerinin dier zek testlerine gre, kltrden daha ok arndrlm olduklarn savunmaktadr (Sternberg, 2004). Kristalize zek, New Yorkun en nemli ehrinin Albany olduunu bilme gibi hafza becerisini veya herhangi bir kelimenin anlamn bilme gibi semantik bilgiyi ierir. Akkan zek ise problem zme yeteneini ifade eder. ou zek testi, hem kristalize hem de akkan zeky test eder. rnein, Wechsler zek testinde Kelime Bilgisi alt testiyle kristalize zek deerlendirilirken, Benzerlikler alt testiyle akkan zek llmektedir. Cattelle gre, kristalize zek yaratclk iin nemli olmasna ramen yaratcl akkan zek belirlemektedir (Heilman, 2005: 20). Gf-Gc teorisine dayanan zek testinin banda Woodcock-Johnson PsikoEitimsel Bataryas ve Bilisel Yetenek Testi gelmektedir. (WJ-R; Woodcock & Johnson, 1989). Yirmi bir bilisel alt testten oluan testin, yedi alt testi direk olarak Gf-Gc teorisiyle balantldr. Bunun yannda 14 baar alt testinden ikisi Niceliksel Bilgi (Quantitative Knowledge -Gq) faktrne karlk gelmektedir. Gf-Gc teorisine dayanan dier zek testi ise Universal Szel Olmayan Zek Testidir.(Universal Nonverbal Intelligence Test) (McCallum & Bracken, 1997). Adndan da anlalaca gibi dilden bamsz olarak el ve ba hareketleri gibi mimiklerle uygulanmaktadr (Esters ve Ittenbach, 1999).

15

1.2.2. Gnmze Bak 1.2.2.1. Sternbergin Zek Kuram Sternbergin (1985a, 1988) Zeknn Ana Bileeni kuram, zek ile isel dnya, dsal dnya ve tecrbe arasndaki ilikiyi birletirici bir yolla aklamaya almaktadr (Sternberg, 1990). Sternbergin (1985) teorisi, balamsal (zek ile kiinin dsal dnyas arasndaki iliki), yaamsal (zek ile kiinin tecrbe arasndaki iliki) ve bilienli (zek ile kiinin isel dnyas arasndaki iliki) zek davran olmak zere boyut iermektedir. Bu boyut, insan zeksn oluturmaktadr. Balamsal boyut (Contextual Subtheory): Belirli bir kltr veya evre iinde zek kavramn belirlemeye alr. Sternberge gre, kltrel zek davran ya bulunduu ortama uymaya alma, daha uygun bir ortam seme yada bulunduu ortam tekrar ekillendirme anlamna gelmektedir. Yaamsal boyut (Experiential Subtheory): Zek davrannn gstergesi, test edilebilen belirli faaliyetleri yerine getirmedeki tecrbelerin toplamdr. Sternberg, yeni veya bilinmeyen bir grev olduunda zeknn daha net anlalabileceini savunmaktadr. Bileenli boyut (Competential Subtheory): Zek davrann meydana getiren bilisel sre ve yaplar tanmlar. Sterberge gre, zek davrann oluturan tip bileen bulunmaktadr. Meta bileenler, kontrol etme ve izleme srelerini iermektedir. Performans bileenler, aksiyon planlarn uygulama srelerini kapsar. Bilgi kazanm bileenleri ise yeni bilgileri bir araya getirme ve kodlama srelerini ifade etmektedir (Yekovich, 1994). Bu teorinin dier teorilerden en nemli farkll, lme, teoriyi takip eder. Bu yzden testlerin analizinden veya herhangi bir faktrden teori karmak yerine testler bir teoriyi temel olarak gelitirilmitir (Sternberg,1997: 92). 1.2.2.2. Carrollun Zeknn Katman Teorisi (Carrolls Three Stratum Theory of Intelligence) Carrollun(1993) Zeknn Katman Teorisi, en anlalr ve kapsaml iinde

zek teorisidir. Bu teori son 50 ylda zek zerine yaplan yaklak be yz

16

aratrmann tekrar analizi sonucu ortaya kmtr. Gnmze kadar, insann bili yapsyla ilgili en geni kabul gren zek teorisidir. Bu teoriye gre, eer birbiriyle rekabet halinde olan zeky tek faktre balayan (g) gr ile oklu faktre gre temellendiren (Gf-Gc) gr birletirilse bilisel yetenekler daha iyi anlalabilir. Carrollun teorisi, seviye veya katmandan oluan teoriler st hiyerarik bir yapya sahiptir. nc katman, Spearmannn (1927) kavramlatrd g faktrn hatrlatan genel zihinsel ilevin lmn ifade etmektedir. kinci katman veya seviye ise Hornun (1994) ortaya att Gf-Gc faktrel yaklamna benzer ekilde birok yetenei kapsamaktadr. Bu katman akc zek, kristalize zek, genel renme ve hafza, geni grsel alglama, geni duyumsal alglama, bilisel hz ve karar hz gibi yetenekleri ierir. Birinci katman ise kelime akcl, algsal hz, hafza ve dinleme becerisi gibi daha zel ve dar kapsaml yetenekleri kapsamaktadr. Bu katmanlarn arasnda ara faktrler de bulunabilir. Carrollun teorisini tamamen temel alan test henz gelitirilmemitir. Teorinin alanna bakldnda sadece bir test ile etkili bir lm yapmakta zor grnmektedir. Zek deerlendirmelerinde son zamanlardaki aratrmaclara gre "apraz testler deerlendirmesi" (cross-battery assessment) nemli grnmektedir (Flanagan ve McGrew, 1997). Testlerin alt testlerini farkl testlerdeki alt testler ile tekrar ilikilendirme sonucu birok farkl durumlara uyarlanabilir (Esters ve Ittenbach, 1999). 1.2.2.3. Zeknn Biyolojik Modeli Ceciye (1996) gre, bilisel potansiyeller ve bilgi, performanstaki bireysel farkllklarn temelini oluturmaktadr. Bilisel potansiyellerin her biri, belirlenen bir alanda ilikilerin kefedilmesini, dncelerin izlenmesini ve bilgilerin kazanmn salamaktadr. Bu potansiyeller, biyolojik temelli olmasna ramen potansiyellerin gelimesi ile evresel artlar birbiriyle balantldr. Bundan dolay zek zerinde biyolojik ve evresel etkenleri birbirinden ayrmak zordur. Bunun yannda yetenekler kendilerini farkl ortamlarda ok farkl gsterebilirler. rnein, ocua ayn grevi bir video oyunu ortamnda bir de laboratuar ortamnda verildiinde ocuk video oyunu iinde daha iyi performans sergileyecektir (Sternberg, 2003:18).

17

1.2.2.4. Baar Zeks Sternberg ve Lubarta (1995) gre baar zeks, bireyin gl ve zayf yanlarn fark etmesini ve daha sonra da gl ynlerinden faydalanma yollarn bulup zayf ynlerini de dengelemesini veya dzeltmesini ifade eder. Baar zeksnda nemli yetenek alan vardr. Bunlar; analitik, yaratc ve pratik yetenekler olarak sralanr. Analitik yetenekler, hayatta kiinin var olan seenekleri deerlendirip incelemeyi gerekmektedir. Analitik yetenekler, bir problemin varln ve doasn tanmlama, zm iin stratejiler belirleme ve zm aamalarn izleme gibi eyleri iermektedir. Yaratc yetenekler, ilk olarak problem zme seeneklerini oluturmak iin gereklidir. McClelland ve arkadalar'na (1973) gre; seenekleri ortaya koymak ve onlar kullanmak iin pratik zek gereklidir. Pratik zek iin nemli olan, genel olarak aka retilmeyen ama szel olarak belirtilen ve iinde bulunulan ortamda baarl olmak iin kiinin bilmesi gereken geerli bilginin kazanlmas ve uygulanmasdr. Aratrmalar, bu yeteneklerin en azndan ksmen de olsa geleneksel zek blm (IQ) testlerinden farkl olduunu ve belli bir alana zg olduunu gstermektedir. Bu da bir alandaki yaratcln (resim gibi) baka bir alandaki yaratcl (yazma gibi) belirtmedii anlamna gelmektedir (Sternberg ve Kaufman, 1998). 1.2.2.5. oklu Zek Kuram Gardnern (1983) oklu Zek Teorisinin zek ile ilgili temel prensibi bulunmaktadr Zek tek bir ey deildir, fakl yeteneklerin birlemesinden meydana gelir oklu zek eitleri birbirinden bamszdrlar. oklu zek eitleri birbiriyle iliki iindedirler Gardnera gre szel-dil, mantksalmatematiksel, grsel-uzamsal,

mziksel-ritmik, bedenselkinestetik, bireyler aras, birey ii, doac gibi farkl zek trleri bulunmaktadr. Gardner (1983) oklu zeknn farkl eitlerinin birbirinden ayrmak baz kriterler sunmutur. Bunlar; iin

18

Beyin hasaryla potansiyel izolasyon Tanmlanabilir ekirdek ilemler seti Bir sembol sistemine ifrelemede hassasiyet Tannabilir son aama ve ayrc geliimsel eri zel bir becerinin varl ile ayrt edilmi bireylerin varl(dahiler, idiotlar) Deneysel psikolojik grevlerle desteklenme Psikometrik bulgularla desteklenme (Sternberg, 1990). 1.2.3. leriye Bak 1.2.3.1. Duygusal zek 1990 ylnda New Hampshire niversitesinden John D. Mayer ve Yale niversitesinden Peter Salovey tarafndan ortaya atlan duygusal zek kavram, 1920 ylnda Thorndike tarafndan oluturulan sosyal zek kavramnn temeline dayanmaktadr. Mayer ve Salovey (1990) duygusal zeky, sosyal zeknn bir formu olarak bireyin kendine ve bakalarna ait duygular izleyebilme, bunlar arasnda ayrm yapabilme ve bu srelerden elde ettii bilgiyi dnce ve davranlarnda kullanabilme yetenei olarak tanmlamaktadrlar (Akt: Acar, 2002). Goleman, duygusal zeky be ana balkta toplamtr; (Goleman,1998:51) Benlik bilinci; bireyi saran duygularnn farknda olmas, Duygularn kontrol; duygu ykl olaylara gsterilen tepkinin kontrol edilmesi bylece, verilen tepkilerin duruma uyum salamas, Kendi kendini motive etmek; amalanan hedeflere ulamak iin duygularn ynlendirilmesi, Empati; bakalarnn duygularnn farknda olmak, likiyi yrtmek; dierlerinin duygularn ynetmek 1.2.3.2. PASS teorisi PASS teorisi (The Planning, Attention, Simultaneous ve Successive) (Das, Naglieri, & Kirby, 1994) ada bili teorilerindendir. rnden ok srece19

younlaan PASS teorisi bir probleme verilebilecek geni bir tepki yelpazesi sunmaktadr. PASS teorisinin E zamanl ve Ardl ilemlerinden faydalanarak Kaufmannnn ocuklar iin Deerlendirme Bataryas (K- ABC) ve Kaufmann Ergen ve Yetikin Zek Testi (KAIT) (Kaufman & Kaufman, 1983, 1993) gelitirilmitir. PASS teorisinden faydalanan dier test ise Bilisel Deerlendirme Sistemidir. (CAS; Naglieri & Das, 1997). CASde PASS teorisinin btn ilemleri (Planlama, Dikkat, E zamanl ve Ardl lemler) kullanlmtr. Her ilem farkl alt testlerden oluan lekler ile deerlendirilmektedir (Esters ve Ittenbach, 1999). Bu teori aada ayrntl olarak anlatlacaktr.

1.3. Zek Testlerinin TarihesiEysencke (1953) gre zek, somut bir ey deil bir kavram veya bir dncedir. Bundan dolay zeknn tanmlanmas ve llmesi gtr. ki kiinin boyunu veya kilosu karlatrmak ok kolaydr. nk herkes tarafndan kabul edilmi standart lmler vardr. Fakat zeknn llmesi elle tutulur ve somut eyler gibi kolaylkla llemez. Bu yzden zek iin zel lek veya lekler gelitirilmesi gerekmektedir (Schofield,1972: 63). nsan bilisel yeteneklerini deerlendirme denemelerinin tarihi antik ine dayanmaktadr. inliler devlet hizmetine alnacak ve orduda grevlendirilecek kiiler zerinde bu tr lmeler yapmtr. 19. yzyln sonlarna doru ngiltere ve ABD kamu hizmetine eleman seme testlerini kendilerine uyarlamlardr. ki nemli gelime zek testlerinin ilerlemesine nemli katk salamtr. Birisi, tm dnyadaki zorunlu eitim anlay; ikincisi ise, psikolojiyi fizik gibi niceliksel bir bilim haline getirme abasdr (Thorndike, 1997: 4). Zihinsel yetenek ya da zek testleri gelitirmeye aba gsteren ilk kii Darvinin kuzeni ve Herbert Spencerin arkada olan Sir Francis Galton olmutur. Doa bilgini ve matematiki olan Galton, bireysel farkllklarla ilgileniyor ve baz ailelerin biyolojik olarak stn, daha gl ve daha akll olduuna inanyordu. Zeknn bir nesilden dierine geen istisnai algsal motor becerilere bal olduunu dnyordu. Galtona gre tm bilgiler duyular aracl ile edinildiinden, bireyin algsal aygt ne kadar duyarl ve doru alyorsa kii o kadar zeki olmaktadr. Galton, 1884teki Londra Sergisinde dokuz binin zeninde ziyaretiye bir grup test20

uygulad; bu testlerle kafa boyutu, tepki sresi, grsel keskinlik, grsel ekiller ile ilgili bellek, nefes alma kapasitesi ve bilek skma gc gibi deikenler llyordu. Bulduu sonular, Galtonu hayal krklna uratt. Kafa boyutunu temel alarak nl ngiliz bilim adamlarn sade vatandalardan ayrt etmek olanakszd. Ayrca bilek skma gc, dier zek lleri ile pek balantl deildi. Testlerin pek yararl olmad ortaya km olsa bile Galton psikolojide nemli bir rol oynayan korelsyon katsaysn kefetti (Atkinson ve Hilgand, 1995). Galton'un zek yaklam 1880lerden 20. yzyla kadar geerliliini korudu Galtonun Amerikal meslekta Cattell (1890) duyusal-devinimsel

(sensorimotor) lekleri kullanarak bir zek testi gelitirdi. Millere (1962) gre bu test, dinamotor basn (dynomotor pressure), hareket oran (rate of movement), duyu alan (sensation areas), acya sebep olan basn (pressure causing pain), hissedilebilecek an az arllk farkll (least noticeable difference in weight), sese tepki verme sresi (reaction-time for sound), renkleri isimlendirme sresi (time for naming colours), 10 cmlik uzunluu tam ortadan ikiye blme (bisection of a 10 cm line), 10 saniyeyi kestirebilme (judgement of 10 sec. time), bir kere duymayla harf hatrlama says (number of letters remembered on once hearing) gibi lekleri iermekteydi (Richardson, 1991:19). lk kez Cattell, psikolojik test kavramn kullanmtr (Ergn ve elik ,1998). 1905 ylnda Fransa Eitim Bakanl Alfred Binet ve Theodore Simondan okul programlarna uyum gsteremeyen rencilerin belirlenmesine ynelik, bir yntem bulunmas istenmitir (Hunt, 1993). Binet, Galton ve Cattellin eksikleri nda yarg, kavrama ve uslamlama gibi daha yksek zihinsel ilevleri deerlendirerek ilk zek testi olan Zek leini (Scale of Intelligence) (Binet & Simon, 1905) gelitirmitir. lek birka defa yeniden dzenlenerek Stanford-Binet Testi olarak bugnk standart biimini almtr ve gnmzde en ok kullanlan standart zek testlerinden biridir (Esters ve Ittenbach,1999). Stanford-Binet Testinin 90 Yllk Gemii (Naglieri, 1999) 1905, Binet ve Simon tarafndan gelitirilen ilk Binet testi, 1908de yeniden dzenlendi 1909, Goddard, Binet-Simon Testini Franszcadan ngilizceye evirdi.

21

1916, Terman, Amerikan ocuklar ve ergenleri zerinde standardize edilen Binet-Simon Testinin Geniletilmesi ve Stanfordun Yeniden Dzenlemesini (the Stanford Revision and Extension of the Binet-Simon scales) yaynlad ve geni apta kullanlmaya baland 1937, Terman ve Merrill 1916 ylndaki lei yeniden dzenleyerek Stanford- Binet Zek Testini gelitirdi 1960, Stanford-Binet, Form LM (kinci Basm) yaynland 1972, Stanford-Binet, Form LM (nc Basm) yaynland. 1986, Stanford-Binet Drdnc Basm (Thorndike, Hagen ve Sattler, 1986) Erginin (2003) Kaufmanndan aktardna gre, zek blmnn llmesi Esquirolun almalarna dayanmaktadr. Esquirol, dilin kullanmnn zeky lmek iin en iyi lt olduuna inanm ve buna dayanarak zihinsel geriliin seviyelerini moron, embesil ve idiot olarak snflamtr 1912 ylnda Stern zihin yann takvim yana oranndan faydalanarak zek blm (IQ) kavramn ortaya atmtr. IQ = zek ya / takvim ya x 100 (Richardson, 1991:19) Wechsler, Binet testlerinin yetikinler iin ok fazla szel olduunu eletirmi ve szel ve szel olmayan yetenekleri len alt testlerin bulunduu zek testini gelitirmitir. Szel itemlerin ve alt testlerin birounu Ordu Alfa (The Army Alpha) testinden almtr. Performans testinin alt testlerini ise Ordu Beta (The Army Beta) ve Kochun Kpler Testinden (The Kochs Blocks Test) faydalanarak gelitirmitir. lk Wechsler Bellevue Bireysel Zek leinin (1939), sivil ve askeri uygulamalarda baarl olduu kantlanmtr (Thorndike, 1997: 4). Wechsler leklerinin 60 Yllk Gemii (Naglieri, 1999) 1939, Wechsler-Bellevue, Form I yaynland 1946, Wechsler-Bellevue, Form II gelitirildi. 1949, Wechsler ocuklar iin Zek Testi yaynland.(WISC) 1955, Wechsler Yetikinler iin Zek Testi yaynland.(WAIS) 1967, Wechsler Okulncesi ve lkokul iin Zek Testi gelitirildi.(WPPSI)22

1974, WISC yeniden dzenlendi.(WISC-R) 1981, WAIS yeniden dzenlendi. (WAIS-R) 1989, WPPSI yeniden dzenlendi. (WPPSI-R) 1991, WISC III yaynland 1997, WAIS III yaynland. ngilterede Spearman ve Pearson test gelitirme zerine almalar yaptlar. Almanyada Krapelin ve rencisi Oehrn ocuklara, alg, aritmetik, yanl bulma, bellek, arm testleri ve hareki testleri uyguladlar (Ergn ve elik, 1998). lkemizde ise psikolojik testlerin bilimsel olarak ilk balangc olarak brahim Gvsann 1915 ylnda, Binet zek testinin 1911 revizyonunun Arap harfleri ile Zek Mikyas adl evirisi kabul edilmektedir. Sonraki yllarda; S.C. Antel, Binet testinin Amerikada Terman tarafndan adapte edilen ve 1916 revizyonu olan Terman-Binet-Simon bireysel zek testini 1934 ylnda Trkeye evirmitir. Baar testlerinin gelitirilmesi ve kullanlmasyla devam eden srete, 1940l yllarda Refia emin Uurel Ordu Alfa Testini, Muzaffer erif Baol da Stanford Binet Zek Testinin 1937 Amerikan revizyonunu tercme ederek Trrkeye kazandrmlardr. Psikolojik lme aralarndaki bu gelimelerin sonucunda Ankarada Milli Eitim Bakanlna bal Erkek retmen Okulunda bir psikoteknik laboratuar 1946 ylnda kurularak kurumsallamann ilk aamas gereklemi oldu (zgven,1994).

1.4. Zeknn Deerlendirilmesi ve Zek TestleriKullanlllklarna gre standart testler sralandnda ilk ondaki testlerin drd, zek testidir. Yaplan bir aratrmada okul psikolojik danmanlar en kullanl ve en fazla kullanlan standard test olarak WISC-R testini birinci sraya koymulardr. (Giordano, Schwiebert, & Brotherton, 1997 Akt: Esters ve Ittenbach, 1999) Genel bir profesyonel ve bilimsel havuzdan (Matarazzo, 1972) youn bir dn bilgi alm hem grup hem de bireysel zek testlerinin birbirleriyle benzer olmasna neden oldu. Belki de bireysel IQ testlerinde genel bilimsel havuza en nemli katky David Weschler, Weschler- Bellevue Zek Testini (Wechsler, 1939) gelitirerek yapmtr. Weschlerin en nemli katks, Binetin almasn ve Ordu (Army) zihinsel test programnn grup ve bireysel test prosedrlerini klinik23

psikologlarnn yetikinleri deerlendirmede kullanabilecei bireysel zek testine evirmesidir. Binet ve Weschler leklerinin ilk yaplndan dolay, zek, bu testlerin lt eydir diye bir dnce hakimdi. eriklerinin benzer oluu ve her birinin geerliliini ispat iin dierinin kullanlmasndan dolay zeknn en iyi bu testlerle llebilecei dncesi glenmi ve yaklak 100 yldr kullanlmaktadr (Naglieri, 1999). Brodye (1997) gre yirminci yzyln ilk zamanlarnda gelitirilen bu testler daha ok zeknn yapsn tanmlamaya almlardr. nk bu testler ocuk ve yetikinlerin deerlendirilmesi iin yaplandrlm ve yararl metotlar sunmutur. Aratrmalara gre bilgiyi elde etme baars ile IQ arasnda yksek bir korelsyon olmasndan dolay bu testler ok uzun zamandan beri kullanlmaktadr (Naglieri, 2001). 1900l yllarn banda en yaygn olan teoriler tek faktre dayanmaktayd Spearman (1927)a gre, bilisel yetenek lekleri arasndaki yksek korelsyondan dolay zek tek bir temel faktrden (g) gelmektedir. Fakat istatistik biliminin gelimesi ve zellikle faktr analizindeki yeni teknikler, insan zeksn tek bir faktre dayandrma hususunda bu teorinin teknik ve kavramsal eksiklerin olduunu ortaya kard (Esters ve Ittenbach, 1999). 20. yzyln ikinci yarsnda zeknn yaps konusunda ciddi aratrmalar yapld. zellikle genel ve blnmez zeknn tesinde zel yetenekler zerine youn deerlendirmeler yapld. Birok bilisel teorisyen, nropsikoloji, nrolojik bilimler ve yksek zihinsel sreler zerinde aratrmalar yaptlar. Bilisel devrim (Miller, Galanter, & Pribram, 1960), diye ifade edilen bu dnemde ilk olarak Kaufmannnn ocuklar iin Deerlendirme Bataryas (Kaufman & Kaufman, 1983) yaynlad ve 1997 ylnda da CAS gelitirildi (Naglieri, 1999).

1.4.1. Bireysel Olarak Uygulanan Zek Testleri StanfordBinet, WISCR, Kaufmannn ocuklar iin Deerlendirme lei ve Bilisel Deerlendirme Sistemi zek testleri Trkiyede yaplan eitli aratrmalarda, stn zekl ocuklar belirlemek iin kullanlan bireysel olarak uygulanan testlerdir. Bu testlere ilikin bilgi aada verilmektedir.

24

1.4.1.1. Stanford Binet Zek Testi 1095 ylndaki ilk Binet testinin tarihsel geliimi eklinde devam eden Stanford-Binet Zek testleri, ilk yaynlanmasndan itibaren yeniden gzden geirilerek gncelletirilmitir. Test, 1986 ylnda Thorndike, Hagen, ve Sattler tarafndan daha geni ve farkl temsil zellii olan rneklem zerinde cinsiyet ve rksal farkllklar azaltarak tekrar dzenlenmi ve Stanford-Binet Zek Testi-4 (The Stanford-Binet Intelligence Scale: Fourth Edition) olarak yaynlanmtr. 2 - 23 ya aras iin kullanlabilen Stanford-Binet- 4 testinin 15 farkl alt testi, zeknn gstergeleri kabul edilen szel yarglama, soyut/grsel yarglama, niceliksel yarglama ve ksa sreli bellek olmak zere drt tr zihinsel yetenei lecek ekilde dzenlenmitir. Kiinin yana ve verilen alt testlerin saysna gre test 45-90 dakika srmektedir. Son olarak 2003 ylnda gnmzdeki lme ve zihinsel deerlendirme konusundaki aratrmalar dikkate alnarak test, tekrar Stanford-Binet Zek Testi - 5 olarak dzenlenmitir (Becker, 2003). 1.4.1.2. Wechsler Zek lei (WISC-R Zek Testi) Wechsler tarafndan 1949 ylnda gelitirilen Wechsler ocuklar in Zek lei'nin (WISC) gzden geirilmi ekli olan WISC-R (Wechsler 1974), szel ve performans olmak zere iki blmden olumakta; bu blmlerden her birinde 6'ardan toplam 12 alt test bulunmaktadr. Szel blm, srasyla, genel bilgi, benzerlikler, aritmetik, szck daarc, yarglama ve say dizilerinden olumaktadr. Performans blm ise, yine srasyla, resim tamamlama, resim dzenleme, kplerle desen, para birletirme, ifre ve labirent alt testlerinden olumaktadr. Ancak WISC-R'nin uygulama formunda deerlendirmenin say dizisi ve labirent alt testi darda braklarak 10 alt test zerinden yaplmakta; bu iki alt test dier alt testlerin uygun olmad durumlarda verilmektedir (Savar ve ahin 1995, Wechsler 1974). Szel alt testler iin elde edilen standart puanlarn toplamndan bireyin Szel Zek Blm (ZB), Performans alt testlerden elde edilen standart puanlarn toplamndan Performans Zek Blm elde edilmektedir. Szel ve Performans puanlarn toplanmasndan da Toplam Zek Blm hesaplanmaktadr. WISC-R' da sonular bir profil olarak gsterilmektedir (Kiri ve Karaka, 2004).

25

Yakn zamanda yaplan bir aratrma sonucuna gre, okul psikolojik danmanlar WISC-R testini en yararl ve en fazla kullanlan test olarak ilk sraya koymulardr. (Giordano, Schwiebert, & Brotherton, 1997 Akt: Esters, Ittenbach, 1999) 1.4.1.3. Kaufmannnn ocuklar iin Deerlendirme Bataryas (K- ABC) Kaufmannnn ocuklar iin Deerlendirme Bataryas (K-ABC; Kaufman ve Kaufman, 1983) Luriann bilisel sreler teorisine dayal gelitirilen ilk testlerdendir. Bu testte zek, yaygn olan genel zek anlayndan farkl olarak bilisel ve nropsikolojik perspektiften ele alnr. K-ABC testinde iki nemli anla