(bullying) - mhc7.go.thmhc7.go.th/wp-content/uploads/2019/12/... · bullying at school: knowledge...

เพอปองกนพฤตกรรมการรงแกกน(bullying)

ในเดกประถมศกษาท 1-3

กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต

โปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง

(self-control)

www.sorporsor.com

ชอหนงสอ : โปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control)

เพอปองกนพฤตกรรมการรงแกกน (bullying) ในเดกประถมศกษาท 1-3

จดทำ�โดย : กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต กรมสขภาพจต

พมพครงท 1 : 2562

จำ�นวนพมพ : 700 เลม

พมพท : บรษท พรอสเพอรสพลส จำากด

คำ�นำ�

กโปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control)


จากขอมลปญหาพฤตกรรม-อารมณทสำาคญในเดกวยเรยนพบวา พฤตกรรมรงแกกน (bullying)

ในประเทศไทยมสดสวนทคอนขางสงและเปนอนดบ 2 ของโลก ซงผลกระทบทเกดจากการรงแกกน (bullying) สงผล

มากมายตอรางกาย จตใจและการดำาเนนชวตของทงนกเรยนทเปนผรงแกและเหยอ หากผมสวนเกยวของปลอยทงไว

หรอมองวาเปนเพยงการแกลงกนตามธรรมดาของเดก อาจนำาไปสการกอปญหาอาชญากรรมหรอการทำารายผอน

ในเดกทเปนผรงแก สวนนกเรยนทเปนเหยอ ไดรบบาดเจบ เกดปญหาสขภาพจต อาจรสกอบอาย ซมเศรา วตกกงวล

เกบกดความกาวราว ฆาตวตาย นอกจากน บคคลทอยรอบขางเดก เชน คร เพอน พอแมผปกครอง โรงเรยน สงคม

กอาจไดรบผลกระทบจากพฤตกรรมอนเปนผลกระทบจากการรงแกของเดกดวย

โปรแกรมเลมนพฒนาขนโดยมวตถประสงคใน 2 กลมคอ 1) ผใชโปรแกรม และ 2) กลมเปาหมาย

โดยในกลมผใชโปรแกรม ประกอบดวย ครประจำาชน ครทดแลระบบดแลชวยเหลอนกเรยน (ครแนะแนว/ครทปรกษา)

มงหวงใหครเกดความตระหนก เหนความสำาคญในบทบาทของตนทจะชวยเฝาระวงพฤตกรรมรงแกกนในเดกนกเรยน

ประถมศกษาท 1-3 มความรทถกตอง และมทกษะในการจดการ แกไข เกยวกบพฤตกรรมรงแกกน รวมทงสามารถ

พฒนาทกษะการควบคมตนเองในเดกกลมเปาหมาย สวนวตถประสงคทคาดหวงใหเกดกบนกเรยนประถมศกษาท 1-3

คอเดกมทกษะในการควบคมตนเอง (self-control) ตลอดจนสามารถมทกษะในการปองกนตนเองจากการถกรงแก

และมทกษะในการรบมอเมอถกรงแกได

โปรแกรมเลมนพฒนาภายใตกระบวนการวจยและพฒนาของกรมสขภาพจต ผานผเชยวชาญ นกวชาการ

ทเกยวของ ตวแทนครระดบชนประถมศกษาท 1-3 รวมทง ผปฏบตงานดานสขภาพจตเดกในวยเรยน พจารณาเนอหา

ทางวชาการ ดำาเนนการพฒนาอยางตอเนอง ผานการทดลองใชโปรแกรมในกลมเปาหมาย เพอพฒนาคณภาพทาง

วชาการของเทคโนโลยสขภาพจตใหมความเหมาะสมกบกลมเปาหมายและบรบทของพนท

การพฒนาชดโปรแกรมไดรบความรวมมอจากคณะผเชยวชาญดานสขภาพจตเดกของกรมสขภาพจตในการ

ใหขอเสนอแนะและขอคดเหนใหถกตองครอบคลมเกยวกบการพฒนาคณภาพทางวชาการ ผแทนจากหนวยงานทงใน

และนอกสงกดกรมสขภาพจต ไดแก ศนยสขภาพจต สถาบนราชานกล สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร

กรมอนามย กรมสนบสนนบรการสขภาพ ผแทนสำานกงานสาธารณสขอำาเภอและโรงพยาบาลชมชน มลนธศนยพทกษ

สทธเดก ในการใหขอเสนอตอการนำาโปรแกรมไปใชในพนท รวมทงปรบปรงและพฒนาเนอหาโปรแกรมใหเหมาะสม

ตอสถานการณและกลมเปาหมายยงขน ประการสำาคญ ไดรบความรวมมออยางดยงจากครในพนททดลองใช ทได

รวมพฒนาแผนกจกรรม ใหขอเสนอแนะการใชโปรแกรมในบรบทจรง ตลอดจนแนวทางในการบรณาการโปรแกรม

กบกระบวนการเรยนการสอนในระบบโรงเรยน

กรมสขภาพจตหวงวาโปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control) เพอปองกนพฤตกรรม

การรงแกกน (bullying) ในเดกประถมศกษาท 1-3 จะชวยใหผใชมแนวทางในการดำาเนนงานเฝาระวงการรงแกกนใน

โรงเรยน รวมทงการรบมอกบปญหาพฤตกรรมการรงแกกนไดอยางเหมาะสม เพอลดปญหาพฤตกรรม-อารมณในเดก

วยเรยน เออตอการใชศกยภาพในการเรยนรตามวยอยางเตมท เปนกำาลงสำาคญในการพฒนาประเทศตอไป

กรมสขภ�พจต

ส�รบญ

ขโปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control)


หน�

บทนำ� 1

แผนก�รเรยนรสำ�หรบคร “ครคอคนสำ�คญ ในก�รคมครอง ปองกนเดก จ�กก�รรงแกกน”

แผนการสอน 1 เขาอก เขาใจ รบมอและสรางพลงสการชวยเหลอการรงแกกน 5

แผนการสอน 2 พฤตกรรมการรงแกกน 11

แผนการสอน 3 การจดการกบพฤตกรรมรงแกกน 23

แผนก�รเรยนรสำ�หรบนกเรยน “ครคอผสร�งภมคมกนเดกจ�กก�รรงแกกน”

แผนการสอน 4 การเลอกคบเพอน 31

แผนการสอน 5 เมอถกเพอนรงแก หนควรทำาอยางไร 38

แผนการสอน 6 ทกษะการตระหนกรอารมณตนเอง และควบคมอารมณตนเอง 45

ภ�คผนวก

สทธเดก 52

การเสรมสรางความเหนอกเหนใจผอน 54

รายนามผรวมพฒนาโปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control) 55


1โปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control)


แนวคด ผลกระทบทเกดจากการรงแกกน (bullying) สงผลมากมายทงนกเรยนทเปนผรงแก และนกเรยนทเปนเหยอ

นกเรยนทเปนผรงแก อาจมปญหาพฤตกรรมกาวราว พฤตกรรมตอตานสงคม นำาไปสการกอปญหาอาชญากรรมหรอ

การทำารายผอน สวนนกเรยนทเปนเหยอ ไดรบบาดเจบ มปญหาสขภาพกาย เชน ปวดหว ปวดทอง อาจรสกอบอาย

ซมเศราและวตกกงวล ฆาตวตาย (Menard and Grotpeter, 2014; Wang and Iannotti, 2012) บคคลทอยรอบ

ขางเดก เชน คร เพอน พอแมผปกครอง โรงเรยน สงคม อาจไดรบผลกระทบจากพฤตกรรมรงแกดวย เชน ปญหา

อาชญากรรม และการกระทำาทผดกฎหมาย (Robert, 2000)

จากการศกษาเกยวกบพฤตกรรมรงแกกน (bullying) ในประเทศไทย พบพฤตกรรมการรงแกกนในนกเรยน

ระดบประถมศกษาปท 4 ถงมธยมศกษาปท 3 รอยละ 40 (สมบต ตาปญญา, 2549) และในนกเรยนมธยมศกษาปท 1

ถงมธยมศกษาปท 3 รอยละ 23.4 (ชตนาถ ศกรนทรกล และ อลสา วชรสนธ, 2557) จากขอมลดงกลาว นบวาเปน

สดสวนทคอนขางสง

เมอพจารณาแนวทางทจะจดการหรอแกไขปญหาดงกลาว แนวทางทมประสทธภาพและไดผลคอ การสราง

การรบมอกบปจจยเสยงและการเสรมสรางปจจยปกปอง หรอกลาวอกนยหนงคอ การสรางแนวทางปองกนพฤตกรรม

รงแกกนตงแตเนน ซงสามารถทำาไดในระดบชนประถมศกษาตอนตน (ป.1-3) โดยเดกในวยนสามารถเรยนรเรองความ

เปนเหตเปนผลมากขนกวาเดกปฐมวย การเสรมสรางทกษะการควบคมตนเอง (self-control) จะชวยใหเดกสามารถ

รจกควบคมและจดการอารมณตนเอง เคารพในสทธของผอน รวมทงการเสรมสรางทกษะในการปกปองตนเองจากการ

เปนเหยอและรบมอกบการรงแกกน จะเปนเสมอนการเสรมสรางปจจยปกปอง และนำาไปสการลดการเกดพฤตกรรม

รงแกกน

แมวาเดกวยเรยนจะใชเวลาในโรงเรยนแตกตางกน แตโรงเรยนถอเปนสถาบนหลกในการขดเกลาทางสงคม

โรงเรยนจงกลายเปนหนงในสถานทสำาคญทสดสำาหรบมาตรการสงเสรมสขภาพและปองกนโรคในกลมเดกและเยาวชน

โดยตนแบบทสำาคญในโรงเรยนสำาหรบนกเรยนคอคร ซงเปนผทรจกและใกลชดกบเดก หากครมความเขาใจ ตระหนก

มทศนคตทถกตองเกยวกบการรงแกกน รวมถงมแนวทางการเสรมสรางทกษะการควบคมตนเอง (self-control)

แกเดก จะสามารถลดปจจยเสยงจากการเผชญความกาวราว รนแรงและบาดแผลทางใจใหกบเดก ปองกนการเกด

ปญหาสขภาพจตจากการถกรงแก หรอลดพฤตกรรมรนแรง กาวราวของเดกทเปนผกระทำาเมอเดกเตบโตขนตอไป

โปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control) เพอปองกนพฤตกรรมการรงแกกน (bullying)

ในเดกประถมศกษาท 1-3 เปนโปรแกรมทพฒนาขนโดยใชหลกการเรยนรแบบมสวนรวม (Participatory Learning)

โดยลกษณะโปรแกรมถกออกแบบมาเพอใชปองกนการเกดปญหาสขภาพจตในกลมเสยง โดยการเฝาระวงพฤตกรรม

การรงแกกนในโรงเรยน ในขณะเดยวกนเปนโปรแกรมทใชสงเสรมสขภาพจตใหกบกลมดโดยการใหความรในเรอง

พฤตกรรมการรงแกกน

บทนำ�

2โปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control)เพอปองกนพฤตกรรมการรงแกกน (bullying) ในเดกประถมศกษาท 1-3

วตถประสงคของโปรแกรม 1. เพอปรบทศนคตของครตอพฤตกรรมการรงแกกนในเดกนกเรยนประถมศกษาท 1-3

2. เพอเพมพนทกษะใหครสามารถจดการ แกไข และเฝาระวงพฤตกรรมการรงแกกน และสามารถพฒนา

ทกษะการควบคมตนเองใหเหมาะสมกบกลมเปาหมาย

3. เพอใหเดกนกเรยนประถมศกษาท 1-3 มทกษะการควบคมตนเอง (self-control) สงผลตอทกษะใน

การควบคมอารมณ พฤตกรรมการรงแกกน

4. เพอสรางความเขาใจเกยวกบพฤตกรรมทนำาไปสการรงแกกน (bullying)

กลมเป�หม�ย นกเรยนประถมศกษาท 1-3

ผใชโปรแกรม ครทเกยวของ ไดแก ครประจำาชน ครทดแลระบบดแลชวยเหลอนกเรยน (ครแนะแนว/ครทปรกษา)

โครงสร�งโปรแกรม โปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง (self-control) เพอปองกนพฤตกรรมการรงแกกน (bullying)

ในเดกประถมศกษาท 1-3 ประกอบดวยแผนกจกรรมตามองคประกอบแผนกจกรรมการเรยนร ไดแก 1. ทศนคต

(Attitude) 2. ความร (Knowledge) และ 3. ทกษะ (Skill) ดงน

แผนทศนคต ประกอบดวย 1 แผนการสอน ไดแก เขาอก เขาใจ รบมอและสรางพลงสการชวยเหลอการรงแกกน

แผนก�รสอนท 1 เข�อก เข�ใจ รบมอและสร�งพลงสก�รชวยเหลอก�รรงแกกน

ระยะเวล� 1 ชวโมง 30 นาท

จดประสงคก�รเรยนร

1. เพอใหครเกดความตระหนกในการปองกนพฤตกรรมการรงแกกนในเดกนกเรยนประถมศกษาท 1-3

2. เพอใหครเหนความสำาคญของการเขามามสวนรวมในการแกไขพฤตกรรมการรงแกกนในเดกนกเรยน

ประถมศกษาท 1-3

แผนคว�มร ประกอบดวย 1 แผนการสอน ไดแก พฤตกรรมการรงแกกน

แผนก�รสอนท 2 พฤตกรรมก�รรงแกกน

เวล�ทใช 1 ชวโมง 15 นาท


1. เพอใหครมความรความเขาใจในเรองพฤตกรรมการรงแกกน

2. เพอใหครสามารถประยกตใชแนวทางการแกไขและการจดการพฤตกรรมรงแกกน เพอปองกนพฤตกรรม

การรงแกกนในโรงเรยน



แผนทกษะ ประกอบดวย 4 แผนการสอน ไดแก แผนการสอนสำาหรบคร 1 แผนการสอน ไดแก การจดการกบพฤตกรรม

รงแกกน แผนการสอนสำาหรบนกเรยน 3 แผนการสอน ไดแก การเลอกคบเพอน เมอถกเพอนรงแก หนควรทำาอยางไร

ทกษะการตระหนกรอารมณตนเอง และควบคมอารมณตนเอง

แผนก�รสอนท 3 ก�รจดก�รกบพฤตกรรมรงแกกน

เวล�ทใช 1 ชวโมง


1. เพอใหครสามารถสงเกตพฤตกรรมรงแกกนจากสญญาณเตอน

2. เพอใหครสามารถจดการพฤตกรรมรงแกกนของนกเรยนได

แผนก�รสอนท 4 ก�รเลอกคบเพอน



1. เพอใหนกเรยนรถงลกษณะเพอนทดและเพอนทไมด

2. เพอใหนกเรยนสามารถประเมนและหลกเลยงจากสถานการณทมแนวโนมความรนแรงหรอการรงแก

กนในชนเรยน

แผนก�รสอนท 5 เมอถกเพอนรงแก หนควรทำ�อย�งไร



1. เพอใหนกเรยนรวธการจดการกบสถานการณเมอถกรงแก

2. เพอใหนกเรยนมทกษะในการรบมอเมอถกรงแก

แผนก�รสอนท 6 ทกษะก�รตระหนกรอ�รมณตนเอง และควบคมอ�รมณตนเอง

เวล�ทใช 1 ชวโมง 30 นาท


1. เพอใหนกเรยนสามารถตระหนกและรบรอารมณของตนเองเมอถกรงแก

2. เพอใหนกเรยนสามารถจดการอารมณของตนเองไดอยางเหมาะสมเมอถกรงแก


ผใชแผนกจกรรม - บคลากรสาธารณสข

- ครทเกยวของ ไดแก ครประจำาชน ครทดแลระบบดแลชวยเหลอนกเรยน

(ครแนะแนว/ครทปรกษา)

แผนกจกรรม ประกอบดวย

แผนทศนคต

เขาอก เขาใจ รบมอและสรางพลงสการชวยเหลอการรงแกกน

แผนคว�มร

พฤตกรรมการรงแกกน

แผนทกษะ

การจดการกบพฤตกรรมรงแกกน

PART I“ครคอคนสำ�คญ ในก�รคมครอง ปองกนเดก จ�กก�รรงแกกน”



จดประสงคก�รเรยนร 1. เพอใหครเกดความตระหนกในการปองกนพฤตกรรมการรงแกกนในเดกนกเรยนประถมศกษาท 1-3

2. เพอใหครเหนความสำาคญของการเขามามสวนรวมในการแกไขพฤตกรรมการรงแกกนในเดกนกเรยน

ประถมศกษาท 1-3

ส�ระสำ�คญ เดกประถมศกษาตอนตนมความเสยงตอพฤตกรรมการรงแกกนไมนอยไปกวาเดกประถมศกษาตอนปลาย

หรอเดกมธยมศกษา ซงหากครเพกเฉยหรอมองวาเปนเพยงพฤตกรรมการแกลงกนธรรมดาของเดกนกเรยน ยอมสง

ผลกระทบทงดานรางกายและจตใจของนกเรยน และหากปลอยปญหาไวในระยะยาว จะสงผลกระทบ ทงตอตวเดก

ครอบครว โรงเรยนและสงคม เชน ปญหาความกาวราวรนแรง ปญหายวอาชญากร เปนตน ดงนน ครจงมบทบาทสำาคญ

ในการปองกนและแกไขปญหาพฤตกรรมรงแกกน โดยเฉพาะการเสรมสรางทกษะการควบคมตนเอง (self-control)

เพอใหเดกตระหนกรอารมณตนเอง รจกควบคมและจดการอารมณตนเองอยางเหมาะสม

สอ-อปกรณ 1. ใบกจกรรมท 1 เรองตวฉนเมอวยเยาว

2. คลปวดทศนเรอง ด.ช.คตน โจนส (https://www.youtube.com/watch?v=5tTpBWiYLUg)

3. ใบกจกรรมท 2 เรองเสยงสะทอนของ ด.ช.คตน

4. ใบความรท 1 เรองความสำาคญและการสรางความตระหนกในการแกปญหารงแกกน

5. ใบกจกรรมท 3 เรองรวมพลงปองกนการรงแกกน

1เข�อก เข�ใจ รบมอและสร�งพลงสก�รชวยเหลอก�รรงแกกน

เวล� 1 ชวโมง 30 น�ท


ขนตอนก�รดำ�เนนกจกรรม

กจกรรม สอ-อปกรณทใช ระยะเวล�1. วทยากรใหครแตละคนนกถงประสบการณในวยเดกทเคยถกรงแก

หรอไปรงแกผอน โดยบนทกเรองราวลงในใบกจกรรมท 1

ใบกจกรรมท 1

เรองตวฉนเมอวยเยาว

10 นาท

2. แบงกลมๆ ละ 3-4 คน จากนน ใหสมาชกแตละกลมผลดกนเลาเรอง

และเลอกเรองเลากลมละ 1 เรองเพอนำาเสนอ วทยากรสรปวาการ

แกลงกนเปนเรองใกลตว และมผลกระทบทางลบอยางรนแรงใน

ระยะยาวตามมา

15 นาท

3. วทยากรเปดคลปวดทศนเรอง ด.ช.คตน โจนส คลปวดทศนเรอง ด.ช.คตน

โจนส

10 นาท

4. วทยากรใหครแบงกลมๆ ละ 5-6 คน แลวใหครทำากจกรรม

ตามใบกจกรรมท 2 ดงน

4.1 แจกกระดาษใหคร คนละ 1 แผน แลวใหแตละคนเขยนตอบ

ประเดนตามใบกจกรรม

4.2 จากนนใหแตละคนแลกเปลยนสงทตนเองเขยนกบความคดเหน

ของสมาชกในกลม และคดเลอกสงทไดเรยนรจากคลป

ใบกจกรรมท 2 เสยงสะทอน

ของ ด.ช. คตน

*ถาคำาตอบเปนเชงบวก วทยากร

เสรมยำา สวนคำาตอบเชงลบ

วทยากรรบฟง บอกวาเปนอก

ความเหนทตาง และชใหเหน

วาถาเดกประสบปญหาจะตอง

มการบอกเลา

15 นาท

5. วทยากรสรปความสำาคญและการสรางความตระหนกในการแก

ปญหารงแกกน ตามใบความรท 1

ใบความรท 1 เรองความสำาคญ

และการสรางความตระหนกใน

การแกปญหารงแกกน

15 นาท

6. วทยากรใหครในกลมเดม ชวยกนระดมความคดเหน ตามประเดน

ในใบกจกรรมท 3


รวมพลงปองกนการรงแกกน

15 นาท

7. วทยากรใหผแทนกลมมานำาเสนอ และสรปเกยวกบการรงแกกนวา

เปนปญหาสำาคญทจะสงผลกระทบทงตวเดกและครอบครว และ

เนนยำาวาครเปนบคคลสำาคญทจะชวยเหลอเดกไดดทสด

*ถามเวลา อาจใหโหวตสโลแกนทโดนใจ


รวมพลงปองกนการรงแกกน

10 นาท



ประสบก�รณในวยเดกท…………………………….……………………………………………………………………….…………………

……………………………………………………………………….……………………………………………………………………….…………………

…………………………………………………….……………………………………………………………………….……………………………………

………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………

…………….……………………………………………………………………….……………………………………………………………………….…..

………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………

…………….……………………………………………………………………….……………………………………………………………………….…..

ความรสกทเกดในขณะน (ขณะทนกถง)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………

…………….……………………………………………………………………….……………………………………………………………………….…..

ผลทเกดตามมาหลงจากเกดเหตการณในครงนนเปนอยางไร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………

…………….……………………………………………………………………….……………………………………………………………………….…..

ถายอนเวลาไดจะทำาอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...


เรอง ตวฉนเมอวยเย�ว


1. ทานรสกอยางไรจากการชมคลปน

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. ทานรสกอยางไรกบการทแมนำาคลปมาเผยแพร

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


เรอง เสยงสะทอนของ ด.ช.คตน



เดกประถมศกษาตอนตนมความเสยงตอพฤตกรรมการรงแกกนไมนอยไปกวาเดกประถมศกษาตอนปลาย

หรอเดกมธยมศกษา แมวาในประเทศไทยยงไมมขอมลการศกษาและรายงานเกยวกบพฤตกรรมการรงแกกน

ในเดกนกเรยนประถมศกษาท 1-3 แตจากขอมลพฤตกรรมการรงแกกนในนกเรยนระดบประถมศกษาปท 4

ถงมธยมศกษาปท 3 รอยละ 40 (สมบต ตาปญญา, 2549) และในนกเรยนมธยมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาปท 3

รอยละ 23.4 (ชตนาถ ศกรนทรกล และอลสา วชรสนธ, 2557) ทำาใหเหนวาเกดพฤตกรรมการรงแกกนมากกวา 1 ใน 5

ของนกเรยนระดบชนประถมศกษาและมธยมศกษา

เปนความจรงทวา เดกจะใชเวลาสวนใหญอยทโรงเรยน ซงหากครเพกเฉยหรอมองวาเปนเพยงพฤตกรรมการ

แกลงกนธรรมดาของเดกนกเรยน ยอมสงผลกระทบทงดานรางกายและจตใจของนกเรยน ซงผลกระทบดานรางกาย

เชน มอาการปวด หรอบาดแผลตามรางกาย เปนตน สวนผลกระทบดานจตใจ เดกจะรสกไมปลอดภยและไมอยาก

มาโรงเรยน เหนคณคาในตนเองตำา และแยกตนเองออกจากสงคม โดยเฉพาะนกเรยนทเปนเหยอของการรงแก เชน

ปญหาซมเศราและการฆาตวตาย และหากปลอยปญหาไวในระยะยาว จะสงผลกระทบทงตอตวเดก ครอบครวทง

นกเรยนทเปนผกระทำาและเหยอ รวมทงผลกระทบตอโรงเรยนและสงคม เชน ปญหาการเรยน ปญหาความกาวราว

รนแรง ปญหาการทะเลาะววาท ปญหายวอาชญากร เปนตน

ดงนน ครจงมบทบาทสำาคญในการปองกนและแกไขปญหาพฤตกรรมรงแกกน โดยเฉพาะการเสรมสราง

ทกษะการควบคมตนเอง (self-control) ททำาใหเดกตระหนกรอารมณตนเอง รจกควบคมและจดการอารมณตนเอง

อยางเหมาะสม

คร สามารถเปนผสงเกตการณและเฝาระวงพฤตกรรมรงแกกนในโรงเรยน เปนผควบคมสถานการณ และ

ยตการรงแกกน ประการสำาคญคอ ครจะตองไมมองข�มในสงทเดกเล� แสดงออกกบนกเรยนดวยการใหเกยรตเคารพ

ในศกดศรความเปนมนษย ระมดระวงและหลกเลยงการแสดงออกทงทางคำาพดหรอทาทางทเปนการลอเลยน ตำาหน

ทเขาขายการรงแกกน

ใบคว�มรท 1

เรอง คว�มสำ�คญและก�รสร�งคว�มตระหนกในก�รแกปญห�รงแกกน


ใหสมาชกกลม ชวยกนระดมความคดตงคำาขวญ/คำาคม/สโลแกน เกยวกบการแกปญหาการรงแกกน

ทสามารถนำาไปใชในโรงเรยน ทเกยวกบประเดนในการสอดสอง ดแล สงขาว เหนอกเหนใจ รวมพลงในการปองกน

การรงแกกน

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………


เรอง รวมพลงปองกนก�รรงแกกน



จดประสงคก�รเรยนร 1. เพอใหครมความรความเขาใจในเรองพฤตกรรมการรงแกกน

2. เพอใหครสามารถประยกตใชแนวทางการแกไขและการจดการพฤตกรรมรงแกกน เพอปองกนพฤตกรรม

การรงแกกนในโรงเรยน

ส�ระสำ�คญ พฤตกรรมรงแกกน คอ การกระทำาของบคคลทางดานลบตอบคคลใดบคคลหนง หรอหลายๆคน โดยเกดขน

ซำา ๆ อยางตอเนอง ทำาใหบคคลเหลานนไมพงพอใจ ไมสขสบาย เจบปวดทางรางกายและจตใจ หรอทำาใหบคคลรสก

แปลกแยก อบอาย ดอยคณคา ซงการกระทำาดงกลาวกระทำาโดยทางรางกาย วาจา หรออยางอน โดยจากการทบทวน

งานวจยเกยวกบพฤตกรรมการรงแกกนในเดกและวยรน พบวา กลมนกเรยนระดบประถมศกษาสวนใหญเปนกลมท

มความเสยงตอการเกดพฤตกรรมรงแกกนมากกวาระดบมธยมศกษา ซงพฤตกรรมการรงแกกน แบงได 2 ประเภท

ใหญๆ ไดแก พฤตกรรมการรงแกกนตามลกษณะของการกระทำา ประกอบดวย การรงแกดานรางกาย การรงแกดาน

วาจา และการรงแกดานสงคม และพฤตกรรมการรงแกกนตามทศทางการกระทำา ไดแก การรงแกทางตรง และการ

รงแกทางออม สำาหรบผลกระทบจะสงผลทงตอตนเอง ครอบครว และสงคม สวนสาเหตของพฤตกรรมการรงแกกนม

ความเกยวของกบดานบคคล ดานครอบครว และดานโรงเรยน/ชมชน ซงการทครเหนความสำาคญและมความรความ

เขาใจหลกการของการจดการพฤตกรรมการรงแกกนของนกเรยน จะสามารถชวยปองกนพฤตกรรมการรงแกกนใน

นกเรยน

สอ-อปกรณ 1. ภาพเดกรงแกกนหรอทะเลาะกน

2. คลปวดทศนเรอง บญชย...ทผานมาคร

3. คลปวดทศนเรอง ผลกระทบจากการถกรงแก (https://www.youtube.com/watch?v=WktTX-

1twdE0)

4. เรองราวของครการะเกด

5. ใบความรท 1 เรองพฤตกรรมการรงแกกน

6. ใบความรท 2 เรองผลกระทบของพฤตกรรมการรงแกกน การแกไข และแนวทางการจดการ

7. คลปวดทศนเรอง เดกออทสตกถกรงแก (https://www.youtube.com/watch?v=bhHDGnbkq8c)

8. ใบกจกรรมท 1 เรองการปองกนพฤตกรรมการรงแกกน

พฤตกรรมก�รรงแกกน เวล� 1 ชวโมง 15 น�ท

2



กจกรรม สอ-อปกรณทใช ระยะเวล�1. วทยากรนำาภาพเดกรงแกกนหรอทะเลาะกน ถามครวาภาพใดคอ

ภาพเดกรงแกกนและภาพใดคอภาพเดกทะเลาะกน จากนนสม

ถามครวา “การรงแกกนและการทะเลาะกน แตกตางกนอยางไร”

วทยากรสมคำาตอบ 3-5 คน

ภาพเดกรงแกกนหรอทะเลาะ

กน

5 นาท

2. วทยากรบรรยายพฤตกรรมการรงแกกน ตามใบความรท 1 และ

วทยากรอาจเปดคลปวดทศนเรอง บญชย...ทผานมาคร ประกอบ

เพอใหเหนถงหลมพรางวาบางครงครอาจรงแกเดกโดยไมตงใจ

ซงถอเปนการรงแกเดกทางออม

- ใบความรท 1 เรองพฤตกรรม


- คลปวดทศนเรอง บญชย...

ทผานมาคร

10 นาท

3. วทยากรใหครดคลปวดทศนหรออานเรองราวของครการะเกด และ

ใหครแบงกลมๆ ละ 3-4 คน อภปรายกนในกลมถงผลกระทบทเกด

ขนกบตวละครในคลป

- คลปวดทศนเรอง ผลกระทบ

จากการถกรงแก

- เรองราวของครการะเกด

10 นาท

4. วทยากรสมถาม 2-3 กลม และใหกลมทมความเหนแตกตางเพมเตม

จากนนวทยากรบรรยายถงผลกระทบ ตามใบความรท 2

ใบความรท 2 เรองผลกระทบ

ของพฤตกรรมการรงแกกน

การแกไขและแนวทาง

การจดการ

15 นาท

5. วทยากรเปดคลปวดทศนเรอง เดกออทสตกถกรงแก ใหสมาชกกลม

ยอยเดมระดมความคดเกยวกบการสอดสอง เฝาระวงการรงแกกน

เพอการปองกนพฤตกรรมการรงแกกนตามประเดนหวขอดงตอไปน

5.1 ระบบการสอดสองเฝาระวงเพอปองกนการรงแกกนในชนเรยน/

โรงเรยน

5.2 ทำาอยางไรจงจะใหระบบในขอ 5.1 นำาไปสปฏบตจรง ดวยการ

มสวนรวมของผบรหาร คร นกเรยน ผปกครองและชมชน

- คลปวดทศนเรอง

เดกออทสตกถกรงแก

- ใบกจกรรมท 1 เรอง

การปองกนพฤตกรรม


20 นาท

6. ตวแทนกลมนำาเสนอ และวทยากรสรปสาระสำาคญของกจกรรม

และบรรยายเพมเตมในเรอง การแกไขพฤตกรรมและแนวทางการ

จดการ ตามใบความรท 2 (อาจเลอกคลปบญชยแทนได)

- ใบความรท 2 เรอง

ผลกระทบ...แนวทางการ

จดการ

- คลปวดทศนเรอง บญชย...

ทผานมาคร

15 นาท



ภ�พเดกรงแกกนหรอทะเล�ะกน

ทมา: https://www.theodysseyonline.com/letter-people-bullied

ทมา: http://www.thaihealth.or.th/Content/21683


พฤตกรรมก�รรงแกกน คอ การกระทำาของบคคลทางดานลบตอบคคลใดบคคลหนง หรอหลายๆ คน

โดยเกดขนซำาๆ อยางตอเนอง ทำาใหบคคลเหลานนไมพงพอใจ ไมสขสบาย เจบปวดทางรางกายและจตใจ ซงการกระทำา

ดงกลาวกระทำาโดยทางรางกาย วาจา หรออยางอน (เกษตรชย และหม, 2556: สมบต ตาปญญา, 2549: Olweus,

1996)

คว�มแตกต�งของก�รทะเล�ะกนและพฤตกรรมก�รรงแกกน

ก�รทะเล�ะกน พฤตกรรมก�รรงแกกนอำานาจเทากน อำานาจไมเทากน/ตองการควบคมเพอนไมเกดบอย มกเปนอบตเหต ไมรนแรง ทำาพฤตกรรมทางลบซำาๆไดรบผลกระทบทางอารมณพอๆ กน มวตถประสงค และแสดงออกชดเจนวาตองการแกลงโดย

กระทำาทางกายหรออารมณมการแสดงความรบผดชอบหรอสำานกผด สำานกหรอไมสำานกผดกไดมความพยายามแกปญหา ทำาใหเหยอรสกวาการรงแกไมไดเกดขนจรง

อบตก�รณก�รเกดพฤตกรรมก�รรงแกกน แนวโนมพฤตกรรมก�รรงแกกน/ก�รใชคว�มรนแรงในนกเรยนระดบประถมศกษ�ท 1-3

จากการทบทวนงานวจยเกยวกบพฤตกรรมการรงแกกนในเดกและวยรนในตางประเทศ พบวา ประเทศ

บราซล พบพฤตกรรมการรงแกกนในนกเรยนประถมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาปท 2 รอยละ 17.6 (Moura, Cruz &

Quevedo, 2011) ประเทศปากสถาน พบพฤตกรรมการรงแกกนในนกเรยนประถมศกษาปท 6 รอยละ 23.2 (Shujja

et al., 2014) ประเทศเนเธอรแลนด พบพฤตกรรมการรงแกกนในนกเรยนมธยมศกษาปท 1 รอยละ 13.3 (Jansen

et al., 2011) และประเทศนอรเวย พบพฤตกรรมการรงแกกนในนกเรยนมธยมศกษาปท 4 รอยละ 11.4 (Strom et

al., 2013)

สวนการศกษาในไทย พบพฤตกรรมการรงแกกนในนกเรยนระดบประถมศกษาปท 4 ถงมธยมศกษาปท 3

รอยละ 40 (สมบต ตาปญญา, 2549) และในนกเรยนมธยมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาปท 3 รอยละ 23.4 (ชตนาถ

ศกรนทรกล และ อลสา วชรสนธ, 2557) จากผลงานวจยทผานมา แสดงใหเหนวา กลมนกเรยนระดบประถมศกษา

สวนใหญเปนกลมทมความเสยงตอการเกดพฤตกรรมการรงแกกนมากกวาระดบมธยมศกษา

จากขอมลงานวจยทงในและตางประเทศ ชใหเหนวาพฤตกรรมการรงแกกนเกดขนไดกบทกเชอชาตและ

ปญหานเกดขนอยางกวางขวางทวโลก


เรอง พฤตกรรมก�รรงแกกน



ประเภทและลกษณะของพฤตกรรมก�รรงแกกน พฤตกรรมการรงแกกน แบงได 2 ประเภทใหญๆ ไดแก ตามลกษณะการกระทำา และตามทศทางการกระทำา

ซงมรายละเอยดดงน

1. ต�มลกษณะก�รกระทำ� พฤตกรรมการรงแกกนตามลกษณะของการกระทำา แบงได 3 ประเภท คอ

การรงแกดานรางกาย การรงแกดานวาจา และการรงแกดานสงคม

1.1 ก�รรงแกด�นร�งก�ย เปนการกระทำาทสามารถเหนไดทงผกระทำาและถกกระทำาหรอบคคลอนท

อยในเหตการณนน โดยมหลกฐานหลงเหลอใหเหน เชน บาดแผล รอยฟกชำา เปนตน (Khamis, 2015) พฤตกรรมรงแก

กนดานรางกาย เชน กด ขวางของใส ชก ต เตะ ตอย และผลก เปนตน (ชตนาถ ศกรนทรกล และ อลสา วชรสนธ,

2557; Laeheem, 2013)

1.2 ก�รรงแกด�นว�จ� เปนลกษณะของการทำารายจตใจ และความรสกของผอน (สมบต ตาปญญา,

2549) ซงการกระทำาไมมหลกฐานใหเหนเหมอนดานรางกาย โดยอาจจะใชคำาพดหยาบคาย พดลอเลยนชอบดามารดา

ลอเลยนรปรางลกษณะรางกาย พดตะคอกตะโกนใส พดเสยดส การข ตำาหน และปลอยขาวลอ เปนตน (ชตนาถ

ศกรนทรกล และ อลสา วชรสนธ, 2557; Laeheem, 2013)

1.3 ก�รรงแกด�นสงคม เปนการกระทำาทเกยวกบสมพนธภาพระหวางบคคลหรอกลมบคคล บคคล

ทถกรงแกดานสงคมมกถกกดกนไมใหเขากลม เพอใหเขาใจผดระหวางกน เปนตน (Laeheem, 2013)

2. ต�มทศท�งก�รกระทำ� พฤตกรรมรงแกกนตามทศทางของการกระทำา แบงได 2 ประเภท คอ

การรงแกทางตรง และการรงแกทางออม (เกษตรชย และหม, 2556)

2.1 ก�รรงแกท�งตรง เปนการกระทำาทเกยวกบการทำารายรางกายและจตใจ ดานรางกาย เชน การต

ชกตอย และขวางของใส เปนตน และดานจตใจ เชน การพดลอเลยนหรอขมข และการขโมยของ เปนตน

2.2 ก�รรงแกท�งออม เปนการอาศยบคคลอนเขามาเกยวของ เพอใหผทถกรงแกไดรบผลกระทบ เชน

การใสราย การปลอยขาวลอ และการถกกดกนใหออกจากกลมเพอน เปนตน


ส�เหตของก�รเกดพฤตกรรมก�รรงแกกนในเดกนกเรยน จากการศกษา พบวา สาเหตทเกยวของกบพฤตกรรมรงแกกนมหลายสาเหต สามารถจำาแนกไดเปน ดาน

บคคล ดานครอบครว และดานโรงเรยน/ชมชน ดงน

1. ด�นบคคล จากการศกษาสาเหตดานบคคล พบวา มเกยวของกบการเกดพฤตกรรมการรงแกกนได

หลากหลาย ประกอบดวย ทศนคต ผลการเรยน ดงตอไปน

1.1 ทศนคต ทศนคตมความเกยวของกบการเกดพฤตกรรมการรงแกกน จากการศกษาของเจนดรอน

และคณะ (Gendron et al., 2011) พบวา การรบรเกยวกบบรรยากาศภายในโรงเรยนทางดานลบ เชน การเหนเพอน

รงแกกน หรอครใชคำาพดทเหยยดหยามเดกนกเรยน เปนตน จะสงผลใหเกดพฤตกรรมการรงแกกนสง การศกษาของ

ฮารเรลฟช และคณะ (Harel-Fisch, et al., 2011) พบวา การรบรตอโรงเรยนทางดานลบมความสมพนธกบพฤตกรรม

การรงแกกน และการศกษาของคารมส (Khamis, 2015) พบวาการรบรทางดานบวกเกยวกบโรงเรยน เชน ครดแล

เอาใจใสดทำาใหรสกอบอน หรอมเพอนคอยชวยเหลอ เปนตน สามารถลดการเกดพฤตกรรมการรงแกกนลงได

1.2 ผลก�รเรยน ผลการเรยนมความเกยวของกบการเกดพฤตกรรมการรงแกกน จากการศกษาของ

สมคด ลอมาล (2554) ในนกเรยนระดบประถมศกษาปท 4-6 ในกรงเทพมหานคร พบวา นกเรยนทมระดบผลการ

เรยนตำากวา 2.00 มพฤตกรรมการรงแกกนอยในระดบมากทสด และการศกษาของชตนาถ ศกรนทรกล และอลสา

วชรสนธ (2557) ในนกเรยนระดบประถมศกษาปท 6 ถงมธยมศกษาปท 3 พบวา นกเรยนทมระดบผลการเรยนตำา

กวา 3.00 มความเสยงทจะเปนผรงแกผอน และเปนทงผรงแกผอนกบถกรงแกมากกวานกเรยนทมระดบผลการเรยน

สงกวา 3.00 ถง 4.935 และ 3.156 เทา ตามลำาดบ

2. ด�นครอบครว จากการศกษาสาเหตดานครอบครว พบวา มเกยวของกบการเกดพฤตกรรมการรงแก

กนไดหลากหลาย เชน ความรนแรงในครอบครว ดงตอไปน

2.1 คว�มรนแรงในครอบครว เปนสาเหตหนงทมความเกยวของกบพฤตกรรมการรงแกกน จากการ

ศกษาของโบว และคณะ (Bowes et al., 2009) พบวา เดกนกเรยนทครอบครวมการใชความรนแรงระหวางกนและ

เดกไดรบความอบอนจากครอบครวนอยจะมพฤตกรรมการรงแกกน และเดกกลมดงกลาวจะอยในกลมของผรงแกผอน

การศกษาของเกษตรชย และหม และอทศ สงขรตน (2555) พบวา ความรนแรงของพอแมมความสมพนธทางบวกกบ

พฤตกรรมการรงแกกน กลาวคอ ครอบครวทพอแมมการใชความรนแรง เดกมโอกาสเกดพฤตกรรมการรงแกกน

3. ด�นโรงเรยน/ชมชน (ค�นยมท�งสงคมในก�รใชคว�มรนแรง สอ) จากการศกษาสาเหตดานสงคม

พบวา มเกยวของกบการเกดพฤตกรรมรงแกกนไดหลากหลายปจจย ประกอบดวย ทอยอาศย และสอ ดงตอไปน

3.1 ทอยอ�ศย ลกษณะของชมชนทแตละคนใชในการดำารงชวตอยนนมความแตกตางกน ซงสามารถ

สงผลใหบคคลซมซบเอาสงตางๆ ทอยรอบตวมาทงโดยความตงใจและความบงเอญไดไมเทากน สำาหรบการศกษาของ

อบา และคณะ (Uba, Yaacob & Juhari, 2010) พบวา เดกนกเรยนทอาศยอยในเมองมพฤตกรรมรงแกกนนอยกวา

เดกนกเรยนทอาศยอยในชนบท



3.2 สอ อปกรณจำาพวกสอตางๆ ทไดจากโทรทศน อนเตอรเนต เปนตน สามารถสงผลตอพฤตกรรม

ของเดก จากการศกษาของปวรศร กจสขจต (2555) พบวา เดกนกเรยนทมพฤตกรรมรงแกกนมการเลยนการรงแก

มาจากสอ 14.8% และการทเดกดรายการโทรทศนทมความรนแรงซำาหลายๆครง จะทำาใหมพฤตกรรมกาวราวเพมขน

การศกษาของซมเมอแมน และคณะ (Zimmerman, Glew, Christakis, & Katon, 2005) พบวา คาเฉลยของเดก

ทมพฤตกรรมรงแกกนในการดโทรทศน คอ 5 ชวโมงตอวน สวนเดกทไมมความเกยวของกบพฤตกรรมรงแกกนจะด

โทรทศน 3.2 ชวโมงตอวน และการศกษาของเกษตรชย และหม และอทศ สงขรตน (2555) พบวา ความรนแรงท

ไดจากเกมมความสมพนธทางบวกกบพฤตกรรมรงแกกน กลาวคอ เดกทไดซมซบความรนแรงจากเกมมโอกาสเกด

พฤตกรรมรงแกกน

ลกษณะของเดกทมแนวโนมถกเพอนรงแก ซงครตองสงเกตเดกกลมนเปนพเศษ

1. ความผดปกตทางดานรางกาย เชน อวนมาก ผอมมาก เตยหรอตวเลกมาก ตวดำามาก พดตดอาง พการ

ทางกาย จมกบ ปากแหวง ตาเหล จมกโต ใสแวน

2. เปนเดกพเศษ เชน ออทสตก

3. เรยนออน/ เรยนไมทนเพอน โดนครดบอย

4. มบคลกลกษณะทไมมนใจในตนเอง อยคนเดยว/ไมมเพอน หรอเปนเดกขแง

5. เดกทมครอบครวยากจน

6. อาชพบางประเภทของผปกครอง เชน เดกทพอแมมอาชพเกบขยะ ทำาความสะอาด เปนตน


เรองร�วของครก�ระเกด

สมยครการะเกดเรยนอยชนประถมศกษาปท 3 เมอโรงเรยนเลกนกเรยนเดนกลบบานเปนแถว มคนถอธง

นำาหนา พวกนกเรยนแวะรมนำาทงเดกผชายและผหญง ลงไปเลนนำากน แตตอนนนเปนฤดนำาหลาก การะเกดยนมองด

นกเรยนคนอนเลนนำาอยตรงกลางสะพานไม ไมคดวาเพอนจะแกลง ดเพอนวงขนมาตรงสะพานแลวกระโดดลงนำา

อย ๆ เพอนแกลงวงมาชนผลกใหตกนำา แลวชวนเลนนำา การะเกดไมเลนเพราะกลวนำา สำาลกนำา ปนโตขาวกหาย

กระเปาเปยก หนงสอเปยกหมด นำาพาไหลไปตดกอหญาทมหนาม ทำาใหหนามปกมอเตมไปหมด พาตวเองขนมาจากนำา

พอขนมาฝงไดกรสกเสยใจ รองไห กลบบานเลย หลงจากนน เพอนมาขอโทษ โตขนมาเพอนคนนนกพยายามทำาดดวย

แตการะเกดไมเคยอภยให ไมพดดดวย เขาเอานำามาใหกน กแคพดวาขอบใจแตไมกน ยงมความโกรธจนกระทงบดน

เขาดดวยแตไมดกบเขา

ความรสกในขณะทถกรงแกคอกลวมาก ไมชอบเพอนคนนน ไมชอบพฤตกรรมรงแก รสกไมปลอดภย

ไมอยากคบเพอน ไมมเพอนดกวา ไปไหนไปคนเดยวดกวาเพราะระแวงไปหมด ใครอยามาเดนเขาใกล ทำาใหสมยเดก

ไมมเพอน ใครจะมาเดนตามไมได มความฝงใจกลวเขาแกลง หลงจากนนสงทเกดขนคอการกลวจมนำา นำาไมลกกไมลง

กลวอยนนแหละ นำาตนกกลว นำาแคใตหวเขากไมขาม กลวถกเพอนรงแก พอหนกๆ เขา ชวงหลงการะเกดเรมตอบโต

ตอบโตดวยความรนแรง มจกผม แคเพอนผลกหรอเดนชน จนปจจบนนเปนครกมพฤตกรรมแบบนน คอถงจด ๆ หนง

จะตอบโตรนแรง กบเดกนกเรยนกมพฤตกรรมแบบน ตองรบเอาเดกเดนหนออกนอกหอง




เรอง ผลกระทบของพฤตกรรมก�รรงแกกน ก�รแกไข

และแนวท�งก�รจดก�ร

ผลกระทบของพฤตกรรมก�รรงแกกนในเดกนกเรยน เมอเกดเหตการณพฤตกรรมการรงแกกนขน การกระทำาดงกลาวจะสงผลตอตนเอง ครอบครว และสงคม

ซงมรายละเอยด ดงน

ตนเอง จากการศกษาของเทป-เทยเลอร และคณะ (Tharp-Taylor et al., 2009) พบวา เดกนกเรยนทม

พฤตกรรมรงแกกนมปญหาดานรางกาย 34 % โดยมอาการปวด หรอบาดแผลตามรางกาย เปนตน อกทงยงสงผลใหมปญหา

ดานพฤตกรรม เชน ชอบการทำารายผอน เปนตน (Kumpulainen et al., 1998) สำาหรบผลตอดานจตใจจะทำาใหรสก

ไมปลอดภยกบการมาโรงเรยน (Alikasifoglu et al., 2007) แยกตวออกจากสงคม (Spriggs et al., 2007) เดกบางคน

ขณะททำาอาจจะเกดความรสกวาตนเองมความสามารถ (Seixas et al., 2013) มระดบของการเหนคณคาในตนเองสง

(กอรปบญ ภาวะกล และปราโมทย สคนชย, 2554) บางการศกษา พบวา มระดบการเหนคณคาในตนเองตำา (O’Moore

& Kirkham, 2001) นอกจากน ยงทำาใหมภาวะซมเศราและมความพยายามในการฆาตวตาย (Bauman et al., 2013)

ครอบครว จากการศกษาของโรเบรท (Robert, 2000) พบวา เดกทมพฤตกรรมรงแกกน เมอโตเปนผใหญ

จะมพฤตกรรมกาวราวตอคสมรสและลก

สงคม จากการศกษาของโรเบรท (Robert, 2000) ในกลมตวอยางทมพฤตกรรมรงแกกนตงแตวยเดก และ

เมอเตบโตเขาสวยผใหญ พบวา กลมคนดงกลาวมความเกยวของกบอาชญากรรม และการฝาฝนกฎจราจรกวาผทม

พฤตกรรมรงแกกนเลกนอย และการศกษาของกล และคณะ (Glew et al, 2000) พบวา เดกผชายทถกรงแกมาตงแต

ประถมศกษาปท 6 ถงมธยมศกษาปท 3 มเกยวของกบอาชญากรรมอยางนอย 1 ครง เมออาย 24 ป และ 35 ป

ก�รแกไขพฤตกรรมก�รรงแกกน ยตการแกลงกน และควบคมสถานการณใหได

พดคยกบเดกทรงแกคนอน โดยไมมเดกทเปนเหยอหรอผอยในเหตการณ

บอกเดกทรงแกวาตามกฎของโรงเรยนตองไดรบผลอยางไร

หากจำาเปนขอพบผปกครอง เพอแจงใหทราบ

แนวท�งก�รจดก�ร เมอพบการรงแกกนตองจดการทกครง และพยายามควบคมสถานการณ

ตองรายงานใหผบงคบบญชาทราบ

อยาทำาสงทจะเปนการแสดงอคตแกเดกทรงแกคนอน ลอเลยน ตำาหนหรอสรางความรงเกยจใหสงคม

แตปฏบตตามปกตกบเดกทรงแกผอน ถกรงแก พอแมเดกทงสองฝาย และเดกทอยในเหตการณ


ใหสมาชกกลมรวมกนอภปรายเกยวกบวธการในการปองกนพฤตกรรมรงแกกนโรงเรยน กลมละ 1 ประเดน

ดงน

1. ระบบการสอดสองเฝาระวงเพอปองกนการรงแกกนในชนเรยน/ โรงเรยน

2. ทำาอยางไรจงจะใหระบบในขอ 1 นำาไปสปฏบตจรง ดวยการมสวนรวมของผบรหาร คร นกเรยน

ผปกครองและชมชน

........................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................


เรอง ก�รปองกนพฤตกรรมก�รรงแกกน



บรรณ�นกรมกอรปบญ ภาวะกล และปราโมทย สคนชย. (2554). การศกษาพฤตกรรมรงแกขมขกบระดบความรสกมคณคาในตนเอง

ในโรงเรยนมธยมแหงหนง กรงเทพมหานคร. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 56(1), 35-44.

เกษตรชย และหม. (2556). พฤตกรรมการรงแกของนกเรยน. (พมพครงท 1). สงขลา: หนวยโสตทศนศกษา

คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

เกษตรชย และหม และอทศ สงขรตน. (2555). ความสมพนธระหวางปจจยคณลกษณะทางจต ปจจยการอบรมเลยงด

ของครอบครว และปจจยอทธพลความรนแรงกบพฤตกรรมการรงแกของนกเรยน โรงเรยนเอกชนสอน

ศาสนาอสลามในจงหวดสงขลา. วารสารศลปศาสตร, 4(2), 65-82.

ชตนาถ ศกรนทรกล และ อลสา วชรสนธ. (2557). ความชกของการขมเหงรงแกและปจจยดานจตสงคมทเกยวของ

ในเดกมธยมตน เขตอำาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม. วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย, 59(3),

221-230.

ปวรศร กจสขจต. (2555). ปจจยทเปนสาเหตใหเกดการรงแกกนในโรงเรยนมธยมสตรในกรงเทพมหานคร ตามแนว

ทฤษฎเรยนรของโรนลด แอล เอเคอร. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต (อาชญาวทยาและ

งานยตธรรม), บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล.

สมคด ลอมาล. (2554). ปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมขมขของนกเรยนชวงชนท 2 โรงเรยนสงกดกรงเทพมหานคร

เขตหวยขวาง กรงเทพมหานคร. วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต สาขาวชาสขศกษาและ

พลศกษา, บณฑตวทยาลย, มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

สมบต ตาปญญา. (2549). รายงานการสำารวจปญหาการรงแกกนของนกเรยน. ภาควชาจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม.

Alikasifoglu, M., Erginoz, E., Ercan, O., Uysal, O., & Albayrak-Kaymak, D. (2007). Bullying behaviours and

psychosocial health: Results from a cross-sectional survey among high school students

in istanbul, Turkey. European Journal of Pediatrics, 166(12), 1253-1260.

Bauman, S., Toomay, R. B., & Walker, J. L. (2013). Associations among bullying, cyberbullying, and

suicide in high school students. Journal of Adolescence, 36(2), 341-350.

Bowes, L., Arseneault, L., Maughan, B., Taylor, A., Caspi, A., & Moffitt, T. (2009). School, Neighborhood,

and family factors are associated with children’s bullying involvement: A nationally

representative longitudinal study. Journal of the American Academy of Child and

Adolescent Psychiatry, 48(5), 545-553.

Gendron, B. P., Williams, K. R., & Guerra, N. G. (2011). An analysis of bullying among students within

schools: Estimating the effects of individual normative beliefs, self-esteem, and school

climate. Journal of School Violence, 10, 150-164.

Glew, G., Rivara, F., & Feudtner, C. (2000). Bullying: Children hurting children. Pediatrics in Review,

21(1), 183-190.

Harel-Fisch, Y., Walsh, S. D., Fogel-Grinvald, H., Amitai, G., Pickett, W., Molcho, M., et al. (2011). Neg-

ative school perceptions and involvement in school bullying: A universal relationship

across 40 countries. Journal of Adolescence, 34, 639-652.


Jansen, D. E., Veenstra, R., Ormel, J., Verhulst, F. C., & Reijneveld, S. A. (2011). Early risk factors for

being a bully, victim, or bully/victim in late elementary and early secondary education.

The longitudinal TRAILS study. BMC Public Health, 11(1), 1-7.

Khamis, V. (2015). Bullying among school-age children in the greater Beirut area: Risk and protective

factors. Child Abuse & Neglect, 39(1), 137-146.

Kumpulainen, K., Rasanen, E., Henttonen, I., Almqvist, F., Kresanov, K., Linna, S. L., et al. (1998).

Bullying and psychiatric symptoms among elementary school-age children. Child Abuse

and Neglect, 7(22), 705-717.

Laeheem, K., (2013). Bullying behavior among primary school students in islamic private schools in

Pattani province. Kasetsart Journal Social Science, 34(3), 500-513.

Moura, D. R., Cruz, A. C., & Quevedo, L. A. (2011). Prevalence and characteristics of school age bullying

victims. Jornal de Pediatria, 87(1), 19-23.

Olweus, D. (1996). Bullying at School: Knowledge base and an effective intervention program. Annals

of the New York Academy of Sciences, 794(1), 265-276.

O’Moore, M., & Kirkham, C. (2001). Self-Esteem and its relationship to bullying behaviour. Aggressive

Behavior, 27(4), 269-283.

Roberts, W. B., (2000). The bully as victim. Professsional School Counseling, 4, 148-156.

Seixas, S. R., Coelho, J. P., & Nicolas-Fischer, G. (2013). Bullies, Victims and bully-victims impact on

health profile. The Journal Educacao Sociedade e Culturas, 38, 53-75.

Shujja, S., Atta, M., & Shujjat, J. M. (2014). Prevalence of bullying and victimization among sixth

graders with reference to gender, Socio-economic status and type of schools. Journal

of Social Sciences, 38(2), 159-165.

Spriggs, A. L., Iannotti, R. J., Nansel, T. R., & Haynie, D. L. (2007). Adolescent bullying involvement

and perceived family, peer and school relations: Commonalities and differences across

race/ethnicity. Journal of Adolescent Health, 41(3), 283-293.

Strom, I. F., Thoresen, S., Wentzel-Larsen, T., & Dyb, G. (2013). Violence, bullying and academic

achievement: A study of 15-year-old adolescents and their school environment. Child

Abuse & Neglect, 37(4), 243-251.

Tharp-Taylor, S., Haviland, A., & D’Amico, E. J. (2009). Victimization from mental and physical bullying

and substance use in early adolescence. Addictive Behaviors, 34(6), 561-567.

Uba, I., Yaacob, S. N., & Juhari, R. (2010). Bullying and it’s relationship with depression among

teenagers. Journal of Psychology, 1(1), 15-22.

Zimmerman, F. J., Glew, G. M., Christakis, D. A., & Katon, W. (2005). Early cognitive stimulation,

emotional support, and television watching as predictors of subsequent bullying among

grade-school children. Archives of Pediatrics and Adolescent Medicine, 159, 384-388.



จดประสงคก�รเรยนร 1. เพอใหครสามารถสงเกตพฤตกรรมรงแกกนจากสญญาณเตอน

2. เพอใหครสามารถจดการพฤตกรรมรงแกกนของนกเรยนได

ส�ระสำ�คญ วธการสงเกตลกษณะเดกทมแนวโนมทจะถกเพอนรงแก และวธการสงเกตสญญาณเตอนของเดกทถกรงแก

ในโรงเรยน จะเปนการเฝาระวงและปองกนการรงแกกนในโรงเรยนได รวมทงมวธการจดการทเหมาะสมเพอการแกไข

ปญหาพฤตกรรมรงแกกนในโรงเรยน

สอ-อปกรณ 1. สอคลปวดทศนเกยวกบการรงแกกน

(เดกออทสตกถกรงแก: https://www.youtube.com/watch?v=bhHDGnbkq8c)

2. ใบความรท 1 เรองสญญาณเตอนทครสามารถสงเกตเดกทถกรงแกในโรงเรยน

3. ใบความรท 2 เรองวธการจดการของครเมอเดกรงแกกน

4. ใบกจกรรมท 1 เรองวธการจดการกบพฤตกรรมรงแกกนในชนเรยน

5. ใบกจกรรมท 2 เรองวธการจดการของครเมอเดกรงแกกน

ก�รจดก�รกบพฤตกรรมรงแกกนเวล� 1 ชวโมง

3



กจกรรม สอ-อปกรณทใช ระยะเวล�1. วทยากรกลาวถงคลปเดกออทสตกถกรงแกในแผนการสอนท 2

เรองพฤตกรรมการรงแกกนวาเปนลกษณะของเดกทมแนวโนม

ถกรงแก และบรรยายเรองสญญาณเตอนทครสามารถสงเกตเดก

ทถกรงแกในโรงเรยน ตามใบความรท 1

ใบความรท 1 เรองสญญาณ

เตอนทครสามารถสงเกตเดก

ทถกรงแกในโรงเรยน

10 นาท

2. วทยากรแบงกลม ๆ ละ 5-6 คนและใหแตละกลมรวมกนอภปราย

ตามประเดนในใบกจกรรมท 1

ใบกจกรรมท 1 เรองวธการ

จดการกบพฤตกรรมรงแกกน

ในชนเรยน

20 นาท

3. วทยากรสรปและบรรยายเพมเตมเรอง วธการจดการของครเมอเดก

รงแกกน ตามใบความรท 2

ใบความรท 2 เรองวธการจดการ

ของครเมอเดกรงแกกน

10 นาท

4. วทยากรแบงกลม ๆ ละ 6 คน เพอแสดงบทบาทสมมต

ตามใบกจกรรมท 2

ใบกจกรรมท 2 เรองวธการ

จดการของครเมอเดกรงแกกน

15 นาท

5. วทยากรใหผเรยนสะทอนวธการจดการของครเมอเดกรงแกกน

ในแตละสถานการณ 2 ประเดนคอ

ชอบตรงท...

จะดกวานถา...

จากนนวทยากรสรปและเพมเตม

5 นาท




เรอง สญญ�ณเตอนทครส�ม�รถสงเกตเดกทถกรงแกในโรงเรยน


1. วทยากรแบงกลม ๆ ละ 5-6 คนและใหสมาชกแตละกลมรวมกนอภปรายตามประเดนตอไปน

1.1 วธการจดการกบพฤตกรรมรงแกกนในชนเรยน

1.2 วธการสอสารและการชวยเหลอเดกทเปนฝายรงแกและถกรงแกเพอยตสถานการณในขณะนน

2. แตละกลมสงผแทนนำาเสนอ

วธก�รจดก�รกบพฤตกรรมรงแกกนในชนเรยน……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

วธก�รสอส�รและก�รชวยเหลอเดกทเปนฝ�ยรงแกและถกรงแกเพอยตสถ�นก�รณในขณะนน …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...…

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...


เรอง วธก�รจดก�รกบพฤตกรรมรงแกกนในชนเรยน



หากครพบเดกมพฤตกรรมจากสญญาณเตอนแลว ใหรบแกไขอยางเรงดวนโดยครควรใหเวลาในการพดคย

กบเดกทงสองฝาย พดคยดวยนำาเสยงนมนวล ไมคาดคนขมขและใหเวลาเดกในการเลาเรอง ใหกำาลงใจและความมนใจ

วาการเลานนจะเปนการชวยเหลอไมใหมการรงแกซำาอก

สำ�หรบเพอนทเหนเหตก�รณ ใหครพดคยกบเดกวาการทเดกเหนเหตการณแลวไมไดชวยเหลอเพอน หรอไมไดหาม เสมอนหนงวาเปน

การเหนดวยกบการรงแกกน หากเกนความสามารถทจะชวยเหลอหรอหามปราม เดกตองบอกคร หากเดกทเหน

เหตการณใหความชวยเหลอหรอแจงใหครทราบ ครควรพดชนชมใหกำาลงใจเดกวาสงททำาเปนสงทดและถกตอง

สำ�หรบเดกทเปนฝ�ยรงแก เมอครพบวามเดกคนใดคนหนงเรมรงแกเดกคนอน ครตองหยดพฤตกรรมนนโดยเรว กอนทเดกคนอน

จะเลยนแบบและขยายวงกวางออกไป โดยบอกเดกทรงแกเพอนวามบทลงโทษหรอกฎเกณฑเมอรงแกเพอน และคร

คาดหวงวาจะไมเกดเหตการณนขนอก ในกรณทเดกไมมพฤตกรรมรงแกซำา ครควรพดชมเชย หรอใหรางวล ครควร

เฝาระวงการเกดพฤตกรรมซำา โดยบอกครคนอน ๆ หรอเครอขายใหเฝาระวงพฤตกรรมเดก โดยพจารณาจากความถ

และความรนแรงของพฤตกรรม ครควรพดคยกบพอแมวาเดกมพฤตกรรมนในโรงเรยน

สำ�หรบเดกทถกรงแก ครควรดำาเนนการดงน

1. ครตองใหหลกคดกบเดกวา “เพอนทม�รงแกเข�มจดประสงคคอตองก�รใหเร�โกรธ เมอไหรทเร�

ไมแสดงอ�รมณโกรธ โมโห หรอไมพอใจออกม�โดยก�รนงเฉย และเดนหนไปไมสนใจเดกทม�รงแก ตอไปเข�ก

จะเลกแกลงเอง” ดงนน ถาอยากใหเพอนหยดรงแกจะตองนงใหมากทสดและไมตอบโตเพอนในขณะนน

ซงการไมโตตอบจะทำาใหเพอนหยดไปเอง นอกจากน ครอาจใหหลกคดกบเดกในการคบเพอนวา “เวล�คบเพอน

ใหคบเพอนทเร�อยดวยแลวมคว�มสข อยกบเพอนทเร�เลนดวยแลวสนก” และเนนยำาวา “ก�รคบเพอนเปน

สทธของเร� ใหเลอกเพอนทเร�ถกใจทสด” และ “เพอนส�ม�รถโกรธหนได แตเพอนทำ�ร�ยร�งก�ยหนไมได

หนมสทธทจะปกปองตนเอง เพร�ะก�รทเพอนจงใจม�แตะตองตวหน ถอเปนอ�ชญ�กรรมทนท หนตองรบบอกคร”

2. ฝกใหเดกพดกบตนเอง (self talk) เปนวธใหกำาลงใจตนเองโดยพดกบตนเอง เชน

“ฉนไมชอบทเข�รงแกฉน ฉนจะจดก�รกบเรองนใหได”

“ทกอย�งจะตองผ�นไปดวยด”

“ฉนตองเขมแขง ฉนตองเขมแขง ฉนตองเขมแขง”

“ฉนไมกลวใครอกตอไป”


เรอง วธก�รจดก�รของครเมอเดกรงแกกน


3. ฝกทกษะใหเดกกลาพดกลาบอก กลาเจรจาตอรอง ดงตอไปน

- บอกเพอนทมารงแกวา “อย�ทำ�แบบนนะ เร�ไมชอบ” พดดวยเสยงอนดง ชดถอยชดคำา หนกแนน

อยาพดหงอๆ พดแผวๆ เพราะจะทำาใหเพอนยงไดใจและแกลงเราอก

- ในกรณทเพอนกาวเขามาถงตว หนตองตะโกนเสยงดงวา “หยดนะ” หรอ “อย�นะ” พรอม ๆ

กบขยบตวออกมา เบยงหลบ หรอปดมอเขาออกจากตว เพราะการตะโกนเสยงดงจะทำาใหเพอนทมาแกลงหรอ

มารงแกชะงกไปไดชวคร และครหรอเดกอนๆ สามารถไดยนและเขามาดเหตการณไดงายขน ครตองชวยฝกใหเดกรจก

ออกเสยงดงเพอปกปองตนเอง

- ถาบอกเพอนแลว เพอนไมฟง กใหบอกกบเพอนอกครงวา “ถ�ยงไมฟง เร�จะบอกคร” ถาเพอน

ยงทำาอก กใหไปบอกครวาเกดอะไรขน

4. หลกเลยงพนทเสยงหรอพนททเคยถกรงแก เชน หองนำา ใตอาคารเรยน หลงอาคารเรยนหรอ

เวลาจะไปไหนกอยาไปคนเดยวใหชวนเพอนไปดวย

ก�รสอส�รทำ�คว�มเข�ใจกบผปกครอง การสอสารทำาความเขาใจกบผปกครองจะชวยใหผปกครองรบรถงพฤตกรรมหรอผลกระทบทเกดขน

กบตวเดก รวมทงชวยใหเกดความรวมมอในการปองกนและแกไขปญหาการรงแกกน เพอปองกนการเกดเหตการณซำา

ในโรงเรยน ซงการสอสารทำาความเขาใจกบผปกครองมแนวทาง ดงน

1. ครเชญผปกครองของเดกทง 2 ฝายมาพบทโรงเรยน ครพดคยเกยวกบพฤตกรรมของเดกและแนวทาง

แกไขปญหาการรงแกกนกบพอแมผปกครองของเดกทงสองฝาย โดยพดคยถงการเคารพสทธของผอน กฎกตกา

ในการอยรวมกนในโรงเรยนกบผปกครองเดกทเปนฝายรงแกผอน โดยบอกกบผปกครองของเดกทเปนฝายรงแก เชน

“ลกของคณมพฤตกรรมขมข คกคามเพอนในโรงเรยน เขาควรจะตองเรยนรสทธของผอน”

2. สวนผปกครองของเดกทเปนฝายถกรงแก ครพดคยถงแนวทางการปกปองสทธตนเอง การจดการและ

รบมอเมอโดนรงแก โดยครอาจแนะนำาผปกครองของเดกทถกรงแก เชน “คณตองสอนลกใหรจกปกปองสทธของตนเอง

เมอโดนเพอนขมข คกคาม”



1. วทยากรแบงกลมๆ ละ 6 คนใหแตละกลมเลอกผแสดงตามบทบาทสมมตดงน

คนท 1 แสดงบทบาทสมมตเปนนกเรยนทเปนฝายรงแกเพอน

คนท 2 แสดงบทบาทสมมตเปนนกเรยนทถกรงแก

คนท 3 แสดงบทบาทสมมตเปนเพอนนกเรยนทอยในเหตการณ

คนท 4 แสดงบทบาทสมมตเปนครทตองจดการกบพฤตกรรมรงแกกนของนกเรยน

คนท 5 แสดงบทบาทสมมตเปนผปกครองของเดกทเปนฝายรงแกเพอน

คนท 6 แสดงบทบาทสมมตเปนผปกครองของเดกทเปนฝายถกรงแก

2. ใหแตละกลม เลอก 1 สถานการณ เพอแสดงบทบาทสมมต ตามสถานการณดงตอไปน

สถ�นก�รณท 1 เดกนกเรยนหญงชนประถมศกษาปท 1 ไวผมยาวและมกถกเพอนนกเรยนชายหองเดยวกน

ดงผมเปนประจำา

สถ�นก�รณท 2 เดกนกเรยนชายชนประถมศกษาปท 2 ทมจมกโต และมกถกเพอนๆเรยกวา “ไอจมกโต”

เปนประจำา จนทำาใหเดกรสกอายและเปนปมดอยมากจนบางครงเดกบอกพอแมวาไมอยากมาโรงเรยน

สถ�นก�รณท 3 เดกนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 และไดเจอรนพชนประถมศกษาปท 6 รดไถเงน

ทผปกครองใหมาโรงเรยนทกวน โดยรนพคนนแอบมาดกรอในทปลอดคน หรอคนอยนอย ไมเปนทสงเกตและขมขวา

ไมใหบอกใคร ไมงนจะอดใหนวมเลย

สถ�นก�รณท 4 เดกนกเรยนหญงชนประถมศกษาปท 2 เปนคนเงยบๆ ไมกลาเถยงใคร แตงตว

ดวยชดนกเรยนเกาๆ ถกเพอนในชนเรยนกดกนไมใหเขากลมทำากจกรรมดวย เวลาเพอนจบกลมเลนตกตาหรอของเลน

ในโรงเรยน กโดนเพอนไลใหไปเลนทอน

สถ�นก�รณท 5 เดกนกเรยนชายชนประถมศกษาปท 3 รปรางเลกกวาเพอนๆ ในหอง มกถกเพอน

ทตวโตกวาแกลงหยบของใชของตนเองไป เชน ไมบรรทด สมด หนงสอ และลอเลยนวา “ไอเตย” และเอาไปซอน

แนวท�งก�รแสดงบทบ�ทสมมต สมาชกในแตละกลม คดหาวธการสอสารของครเพอแกไขสถานการณขณะนนใหผานไปดวยดกบทกคน

ทเกยวของ หลงจากเตรยมการแสดงบทบาทสมมตเรยบรอยแลว ใหแตละกลมออกมานำาเสนอ


เรอง วธก�รจดก�รของครเมอเดกรงแกกน


PART II“ครคอผสร�งภมคมกนเดกจ�กก�รรงแกกน”

ผใชแผนกจกรรม - ครทเกยวของ ไดแก ครประจำาชน ครทดแลระบบดแลชวยเหลอนกเรยน (ครแนะแนว/ครทปรกษา) - ครชนประถมศกษาท 1-3

แผนกจกรรม ประกอบดวย แผนทกษะ - การเลอกคบเพอน - เมอถกเพอนรงแก หนควรทำาอยางไร - ทกษะการตระหนกรอารมณตนเอง และควบคมอารมณตนเอง



จดประสงคก�รเรยนร 1. เพอใหนกเรยนทราบถงลกษณะเพอนทดและเพอนทไมด

2. เพอใหนกเรยนสามารถประเมนและหลกเลยงจากสถานการณทมแนวโนมความรนแรงหรอการรงแก

กนในชนเรยน

ส�ระสำ�คญ เพอนคอคนทสรางมตรภาพทด อยดวยแลวมรอยยม ชวยปลอบใจ ไมทงกน ไมปลอยหรอชกชวนใหเพอน

หลงไปผดทาง ปกปองเพอนจากคำากลาวทไมจรง และพาเพอนไปในทางทด การคบเพอนเปนสงสำาคญมากเนองจาก

เพอนมอทธพลตอจตใจและการกระทำาของนกเรยน เพราะนกเรยนมกจะทำาตามเพอนโดยนกวาเปนสงทด แตบางสง

กเปนสงทไมด เชน การรงแกเพอนทออนแอกวา การทำาตวเปนหวโจก เปนตน เพอนด ๆ ถงจะมเพยงนอยนด แตหาก

มความจรงใจ และคอยดแลกน แนะนำาสงด ๆ ใหกน จะมสวนสำาคญในการเปลยนแปลงชวตของเรา

นอกจากน ทกษะการสงเกตและความสามารถในการประเมนสถานการณทมแนวโนมความรนแรงหรอ

การรงแกกนไดในโรงเรยน จะชวยใหนกเรยนสามารถปองกนตนเองจากการเปนเหยอของการรงแกกน รวมทงสามารถ

ชวยบอกหรอเตอนเพอนไมใหตกอยในสถานการณเหลานได

สอ-อปกรณ 1. ใบความรท 1 เรองการเลอกคบเพอน และผลของการคบเพอน

2. ใบกจกรรมท 1 เรองถาเปนเพอนกนตองทำาและไมทำาอยางน

3. ภาพพฤตกรรม ถาเปนเพอนกนตองทำาและไมทำาอยางน

4. กระดาษฟลปชารต/ กระดาน

5. ปากกาเคม

ก�รเลอกคบเพอนเวล� 1 ชวโมง

4



กจกรรม สอ-อปกรณทใช ระยะเวล�1. ครนำาสบทเรยนโดยถามนกเรยนวาใครมเพอนใหยกมอขน และ

สมถามวา “เพอนทดในหองเรยนควรเปนแบบไหน”

5 นาท

2. ใหนกเรยนจบค แลกเปลยนความคดเหนวาเพอนทดเปนอยางไร

และเพอนแบบใดทคดวาไมด

5 นาท

3. ครใหนกเรยนแบงกลม 3-5 คนใหชวยกนคดหาคำาตอบวา

“ถาเปนเพอนกนตองทำาและไมทำาอยางน” ใหครอานและอธบาย

หรอขยายความในใบกจกรรมใหเดก (โดยเฉพาะชน ป.1)

หมายเหต: ครอาจใชภาพแทนการตอบขอคำาถามจากใบกจกรรม


ถาเปนเพอนกนตองทำาและ

ไมทำาอยางน

- ภาพพฤตกรรม ถาเปน

เพอนกนตองทำาและไมทำา

อยางน

10 นาท

4. ครสมถามนกเรยน 2-3 ค และสรปถงตวอยางของเพอนทด และ

เพอนทไมดวาเปนอยางไร มลกษณะแบบใดบาง ครเขยนคำาตอบ

ของนกเรยนลงในฟลปชารต/ กระดาน

- กระดาษฟลปชารต/กระดาน

- ปากกาเคม

5 นาท

5. ครใหนกเรยนจบกลม 3 – 4 คนชวยกนคดและแบงแยกวาหาก

นกเรยนคบเพอนดและไมด ผลจะเปนอยางไรบาง โดยเชอมโยงกบ

เดกทมแนวโนมของพฤตกรรมรงแกกน (ครยกตวอยางสถานการณ

เพอนทไมด เชน เพอนทแยงดนสอ ทำาใหเราไมมดนสอใช สวนเพอน

ทด เชน เพอนทแบงขนม หรอชวนเราเลน)

10 นาท

6. ใหแตละกลมสงตวแทนนำาเสนอในกลมใหญ ครเขยนคำาตอบของ

นกเรยนลงในฟลปชารต/ กระดาน ครสรปและบรรยายเพมเตม

ตามใบความรท 1

- ใบความรท 1 เรองการเลอก

คบเพอน และผลของการ

คบเพอน



15 นาท

7. ครใหนกเรยนจบคคยกนวาถาเจอเพอนททำาไมดตอกน เชน พดจา

ขมข แกลงกน นกเรยนควรทำาอยางไร จากนนครสมถามและสรป

เนนยำาการกระทำาทถกตองเหมาะสม

ครอาจใชแบบบนทกกจกรรม

เปนรายบคคล เพอตดตาม

การเปลยนแปลงพฤตกรรม

อยางเปนรปธรรม

10 นาท



การคบเพอนเปนสงสำาคญมากเนองจากเพอนมอทธพลตอจตใจและการกระทำาของนกเรยน เพราะนกเรยน

มกจะทำาตามเพอนโดยนกวาเปนสงทดแตบางสงกเปนสงทไมด เชน การรงแกเพอนทออนแอกวา การทำาตวเปนหวโจก

เปนตน เพอนด ๆ ถงจะมเพยงนอยนด แตหากมความจรงใจ และคอยดแลกน แนะนำาสงด ๆ ใหกน จะมสวนสำาคญ

ในการเปลยนแปลงชวตของเดกนกเรยน

เพอนทด มลกษณะ

1. มคว�มสขไปดวยกน เพอนทดจะมความสขและรวมยนดไปกบความสำาเรจ แมวาเราจะไดสงทดกวา

ยอมรบในความเปนเรา สามารถทจะเรยนและเลนดวยกนอยางมความสข

2. ใหคำ�แนะนำ� ชกจงไปในท�งทถกตอง เพอนทดตองรจกตกเตอนกนและกน กลาทจะบอกกลาว

หากเรากำาลงทำาในสงทไมเหมาะสม หวงดตอเรา แตหากเพอนนำาพาเราไปในทางทไมด แสดงวาเพอนไมไดปรารถนาดตอเรา

3. เค�รพสทธกนและกน ไมกาวกายเรองสวนตวมากจนเกนไป มความเกรงใจกน ใหเกยรตกน

รจกใหอภย ไมเอาเปรยบกน ไมเหนแกตว แตเปนผยอมเสยสละและเหนแกประโยชนของสวนรวม

เพอนทไมด มลกษณะ

1. คนพ�ลหรอคนเกเร คบคนพาลพาลพาไปหาผด คนประเภทนมกชวนเราไปในทางทไมด เชน ชวนเรา

โดดเรยน ชวนเราไปเสพยา พากนไปเกเร ชอบรงแกเพอน เชน พดขมขเสยงดง พดลอเลยน ชวนกนทำาลายขาวของ

หรอทำารายคนอน ไมเตอนเราเมอทำาผด ซำายงอาจสนบสนนอกดวย เพอนประเภทนมกนำาเราสดานมด และไมทำาให

เรามอนาคตทด ถาตองอยกบคนพาลอยางหลกเลยงไมได เชน เรยนอยหองเดยวกน ตองระลกอยเสมอวาเราอยใกล

สงทเปนอนตราย เหมอนอยใกลคนทเปนโรคตดตอ ตองอย�ใหเข�ชกจง อย�ใหเข�นำ�ไปในท�งทไมด

2. แกงแยง แขงขน ขอจฉ� คอยทบถมตลอดเวลา ตองเดนตองดกวาเรา คยดวยแลวรสกแย

เหนเราดกวาไมได ไมพอใจเมอเราทำาสงใดสำาเรจ เชน ถาไมใหลอกการบาน จะถอดกางเกง/กระโปรง

3. เกบคว�มลบไมอย คอยเอาความลบหรอเรองสวนตวของเราไปปาวประกาศใหเพอนร นนทาวาราย

หรอพดไมด เอาเราไปพดในทางเสยหาย คอยยยงเพอนใหไมชอบเรา

4. เหนแกตว เอาความตองการของตวเองเปนหลก คดวาตวเองสำาคญทสด ไมมนำาใจ ไมรจกแบงปน

พดแตเรองตวเอง ไมนกถงเพอนคนอน

5. เวล�เร�มปญห� ไมเคยชวยเหลอ เพอนบางคนเวลามปญหา จะมาขอความชวยเหลอจากเรา

เรากชวยเขาเตมท แตพอเวลาทเราตองการความชวยเหลอบาง เพอนคนนกลบไมสนใจ

“คบคนพ�ล พ�ลพ�ไปห�ผด คบบณฑต บณฑตพ�ไปห�ผล” สภ�ษตไทย ทเปรยบเปรย

ก�รคบเพอนไดอย�งเหนภ�พทสด ตองยอมรบเลยว�ก�รมเพอนด ๆ ถงจะมเพยงนอยนด แตห�กมคว�มจรงใจ และ

คอยดแลกน แนะนำ�สงด ๆ ใหกนกดกว�มเพอนเปนรอย แตห�คว�มจรงใจไมไดเลย เพร�ะเพอนนนมสวนสำ�คญ

ในก�รเปลยนแปลงชวตของเร� ในท�งตรงกนข�ม ถ�เร�คบเพอนทไมดเร�มโอก�สทจะถกเพอนทไมดรงแกได

หรอถกชกจงไปรงแกเพอนคนอน


เรอง ก�รเลอกคบเพอน และผลของก�รคบเพอน


ผลของก�รคบเพอนทดและไมด

ก�รคบเพอนด ก�รคบเพอนทไมด1. มสมาธในการเรยน ไมตองหวาดระแวงวาใคร

จะมารงแกหรอทำาราย

2. มเพอนคอยชวยเหลอ เพอนรกและใหกำาลงใจ

3. มความสข ทำาใหอยากมาโรงเรยน

4. เพอนคอยตกเตอนชกนำาไปในทางทด

1. ไมอยากมาโรงเรยน

2. ผลการเรยนตกตำา

3. ถกแกลง ทำาใหบาดเจบ พดจาไมสภาพ ดดาวาเพอน

4. ถกชกจงใหทำาหรอลอลวงใหทำาสงไมด เชน ลองให

สบบหร ดมเหลา

5. เหนตวอยางทไมดแลวเกดการเลยนแบบ เชน

การชกตอยทำารายผอน การขมข ลอเลยนคน

ทออนแอกวา เปนตน

6. ถกหกคะแนนความประพฤต




เรอง ถ�เปนเพอนกนตองทำ�และไมทำ�อย�งน

ใหนกเรยนทำาเครองหมาย ทพฤตกรรมตอไปนวาควร “ทำ�” หรอ “ไมทำ�”

พฤตกรรม ทำ� ไมทำ�

1. เดนมาเปนพวก ทำาเสยงดงใสเพอนคนอน ๆ

2. แสดงความไมพอใจ โดยการทำาลายขาวของ

3. เดนเขามาขอยมดนสอ

4. พดขมข จะเอาเงน

5. ชอบพดลอเลยน ลอชอพอแมบอย ๆ

6. เปดกระโปรงเดกผหญง

7. แบงของเลนหรอขนม

8. พดทาทาย ชวนต

9. คนกระเปาเพอน

10. พดวาถาไมใหลอกการบาน จะถอดกางเกง/กระโปรง จะไมคยดวยและจะไมให

เพอนคนอนเลนดวย11. ตบหวเพอน

12. ชวนไปทำาการบาน


ใหนกเรยนทำาเครองหมาย ทพฤตกรรมตอไปนวาควร “ทำ�” หรอ “ไมทำ�”

พฤตกรรม ทำ� ไมทำ�

1. เดนมาเปนพวก ทำาเสยงดงใสเพอนคนอน ๆ 2. แสดงความไมพอใจ โดยการทำาลายขาวของ 3. เดนเขามาขอยมดนสอ 4. พดขมข จะเอาเงน 5. ชอบพดลอเลยน ลอชอพอแมบอย ๆ 6. เปดกระโปรงเดกผหญง 7. แบงของเลนหรอขนม 8. พดทาทาย ชวนต 9. คนกระเปาเพอน 10. พดวาถาไมใหลอกการบาน จะถอดกางเกง/กระโปรง จะไมคยดวยและจะไมให

เพอนคนอนเลนดวย

11. ตบหวเพอน 12. ชวนไปทำาการบาน

ใบเฉลยกจกรรม

เรอง ถ�เปนเพอนกนตองทำ�และไมทำ�อย�งน



ภ�พพฤตกรรม

ถ�เปนเพอนกนตองทำ�และไมทำ�อย�งน

ภาพวาดจาก นกเรยนโรงเรยนบานเมองปกสามคค จงหวดนครราชสมา


จดประสงคก�รเรยนร 1. เพอใหนกเรยนรวธการจดการกบสถานการณเมอถกรงแก

2. เพอใหนกเรยนมทกษะในการรบมอเมอถกรงแก

ส�ระสำ�คญ เมอเขาสโรงเรยน ไดพบกบเพอนๆ ทมาจากครอบครวทมความแตกตาง บางครงอาจทำาใหเกดเหตการณ

ไมคาดคด เชน การถกขมข ถกแกลง หรอถกรงแก ซงอาจสงผลใหเกดพฤตกรรมตอตาน กลวสงคม กลวเพอนและ

โรงเรยน จนไมอยากมาโรงเรยน ดงนนการเสรมสรางใหนกเรยนมวธการและทกษะในการรบมอเมอถกรงแก จะชวย

ใหเดกสามารถปกปองและดแลตนเองจากบคคลหรอสถานการณทถกรงแกหรอตกเปนเหยอไดอยางสรางสรรค

สอ-อปกรณ 1. ใบความรท 1 เรองการรบมอ หรอการปองกนตวเมอถกแกลง

2. ใบกจกรรมท 1 เรองเจอแบบน...ทำาไงด

3. ใบกจกรรมท 2 เรองการจดการเมอถกรงแก

4. ใบนทานเรอง ไลตงจน ลกขอทาน ผไมยอมแพตอชะตาชวต

5. กระดาษฟลปชารต/กระดาน


เมอถกเพอนรงแก หนควรทำ�อย�งไรเวล� 1 ชวโมง

5




กจกรรม สอ-อปกรณทใช ระยะเวล�1. ครใหนกเรยนดภาพหรอเลาเรองตามภาพทละสถานการณใหฟง

จากนนใหนกเรยนรวมกลม 3-4 คน ชวยกนคดวาเดกทถกกระทำา

ควรทำาอยางไร?

สถ�นก�รณท 1 โอโดนเพอนลอวาอวน หนาตาไมนารก

สถ�นก�รณท 2 เกง เดนไปหลงโรงเรยนแลวถกรนพรดไถเงน

คาขนม พรอมพดจาขมขวา “ถาไมใหจะเจบตว” เกงรสกตกใจ

กลวมาก

สถ�นก�รณท 3 อทธพลชอบตบหวเพอนอยางแรง

ใบกจกรรมท 1 เรอง

เจอแบบน...ทำาไงด

20 นาท

2. ครจดคำาตอบทนกเรยนเสนอขนบนกระดาน หลงจากนนใหนกเรยน

ชวยกนบอกวธการเหลาน อนไหน “เหมาะสม” และ “ไมเหมาะสม”

และใหนกเรยนจดบนทกคำาตอบลงในสมด



15 นาท

3. ครสรปและบรรยายเรอง การจดการ หรอการปองกนตวเมอถกแกลง

ตามใบความรท 1

* ครอาจเสรมขอคด แกนกเรยนดวยการเลาเรอง “ไลตงจน ลกขอทาน

ผไมยอมแพตอชะตาชวต”

- ใบความรท 1 เรอง

การจดการหรอการปองกนตว

เมอถกแกลง

- ใบนทานเรอง ไลตงจน

ลกขอทาน ผไมยอมแพตอ

ชะตาชวต

10 นาท

4. ครแบงกลม 5-6 คน ฝกทกษะการจดการและการสอสาร

เมอถกรงแก โดยแสดงบทบาทสมมตตามสถานการณตอไปน

สถ�นก�รณท 1 เกง เดนไปหลงโรงเรยนแลวถกรนพรดไถเงนคาขนม

พรอมพดจาขมขวา “ถาไมใหจะเจบตว” เกงรสกตกใจกลวมาก

สถ�นก�รณท 2 นำาหวาน โดนเพอนลอชอพอแมบอย ๆ

สถ�นก�รณท 3 มะล โดนเพอนเปดกระโปรงตอหนาเพอนในหอง


การจดการเมอถกรงแก

5 นาท

5. ครใหขอคดเหนและสรปวธการจดการและการสอสารเมอถกแกลง - ใบความรท 1 เรอง

การจดการหรอการปองกนตว

เมอถกแกลง

10 นาท

*หม�ยเหต: ห�กเวล�ในก�รทำ�กจกรรมมจำ�กด ครอ�จแบงกจกรรมออกเปน 2 ครง

โดยกจกรรมท 1 ประกอบดวยขนท 1-3 และกจกรรมท 2 ประกอบดวยขนท 4-5


ใบนท�น

เรอง “ไลตงจน ลกขอท�น ผไมยอมแพตอชะต�ชวต”

ไลตงจนไมมบาน ทง 14 ชวตเรรอนขอทานไปตามทตางๆ อาศยตามศาลเจาในปาชา หรอ

ใตตนไม ขอทานเปนเงน หรอ เศษอาหารมาเลยงพอแม และพนอง นองชายคนหนงปญญาออนหนกเสย

ยงกวาแม เวลาทเขากบพอออกไปขอทานตองผกแมกบนองชายปญญาออนไวกบตนไม เพอปองกนไมให

เกดอนตราย

เขาเกดมาขาดแคลนสงจำาเปนพนฐานของชวต แตดนรนตอสอยางเขมแขง ไมยอมแพ ไมงอมอ

งอเทา เขาอยากไปโรงเรยนและมคนๆ หนงเสยสละเพอทำาใหฝนของเขาเปนจรง ทโรงเรยนไลตงจน

เปนเดกเรยนเกง เลนกฬาเกง จนรบรางวลและเกยรตบตรดเดนมากมายทไมมใครแมแตคนเดยวในบาน

เหนคณคาของมน เพราะทกคนอานหนงสอไมออก

กลบจากเรยนหนงสอ เขาเดนเทากบพอไปขอทานตางเมองระยะทางแสนไกล นงอานหนงสอ

ทำาการบานไดโดยอาศยแสงสวางจากเสาไฟ หยดอานคกเขาคำานบขอบคณเมอมเศษเงนหยอนลงขน

ยามดกคนหนงเขาเดนจงพอกลบบาน เผลอหลบในจงพอเดนลงในคลอง เงนทขอทานมาไดหายไปหมด

พอทบตเขารนแรง ดวยความนอยใจไลตงจนวางแผนฆาทกคนในครอบครวและฆาตวเองดวยยาฆาแมลง

แตแลวมสงหนงทำาใหเขาเปลยนความคด

แมจะมขอจำากดมากมายในชวต ไลตงจนไมเคยหมดกำาลงใจทจะตอส การตอสครงสำาคญคอ

การเอาชนะใจครอบครวหญงสาวทเขารก ทกวนนไลตงจนมครอบครวทอบอน มลกชายลกสาว เขาดแล

แมและนองชายปญญาออนเปนอยางด

ทม�: เสาวลกษณ พวพฒนกล. (2550). หนงสอดทนาอาน ไลตงจน ลกขอทาน ผไมยอมแพตอชะตาชวต

https://www.gotoknow.org/posts/59225.

หม�ยเหต: ทานสามารถหาอานนทาน ฉบบการตนไดท สำานกพมพซเอด




เรอง เจอแบบน..ทำ�ไงด



เรอง ก�รจดก�รเมอถกรงแก



เมอเขาสโรงเรยน การไดพบกบเพอนๆ ทมาจากครอบครวทมความแตกตางกน บางครงอาจทำาให

เกดเหตการณไมคาดคด เชน ถกขมข ถกแกลง หรอถกรงแก ซงอาจสงผลใหเกดพฤตกรรมตอตาน กลวสงคม กลวเพอน

และโรงเรยน จนไมอยากมาโรงเรยน

การจดการเมอถกแกลง เปนวธการทนกเรยนแตละคนควรรจกไวเพอเผชญกบสถานการณเบองตน ดงน

1. เมอถกรงแกใหหายใจเขาลกๆ เพอระงบความรสกโกรธ ไมพอใจ กลว และเพมพลงความกลาใหตวเอง

2. รจกพดแสดงความไมชอบใจ กลาพด กลาตดสนใจ บอกเพอนทมาแกลงดวยเสยงดงฟงชดและมนคงวา

“เร�ไมชอบและไมตองก�รใหทำ�แบบน” ซงดกวาการยนเงยบๆและปลอยใหเพอนแกลง อาจเดนหน ไมสนใจ

บอกตรง ๆ วาไมชอบ

3. หากเพอนกาวเขามาถงตว หนตองตะโกนเสยงดงวา “หยดนะ” หรอ “อย�นะ” “อย�ทำ�แบบน”

“เธอไมมสทธม�ทำ�ร�ยเร�” “ตองก�รอะไรใหพดบอกด ๆ” พรอม ๆ กบขยบตวออกมา เบยงหลบ หรอปดมอเขา

ออกจากตว ถาบอกเพอนแลว เพอนไมฟง ใหบอกกบเพอนอกครงวา “ถ�ยงไมฟง เร�จะบอกคร” ถาเพอนยงทำาอก

ใหไปบอกครวาเกดอะไรขน

4. หลกเลยงการพดหรอแสดงทาทางทเปนการกระตนใหอกฝายมพฤตกรรมรนแรงมากขน เชน พดทาทาย

ยวโมโห ชกตอยหรอทำารายกลบ เปนตน

5. หากนกเรยนคดวาตกอยในสถานการณทเปนอนตรายหรอไมสามารถชวยเหลอตนเองได ใหขอความ

ชวยเหลอจากคนรอบขาง หรอบอกครทปรกษาเกยวกบเหตการณทเกดขน ในขณะเดยวกน ครตองใหความมนใจกบ

เดกวาการทเดกมาขอความชวยเหลอเปนสงทถกตอง รวมทงรบฟงเดก เพอใหเดกเกดความไววางใจ และหาทางออก

ทเหมาะสมรวมกนกบเดก

6. ครสามารถศกษาหรอเสรมทกษะในการรบมอเมอถกรงแกไดในแผนการเรยนเรอง ทกษะการรบมอ

เมอถกรงแก

7. หากเพอนทชอบแกลงยงคงตามรงควานไมเลก ควรกลาทจะพดคยกบคร ใหทราบและเขามาชวยจดการ

กบปญหาทเกดขน โดยเขาไปบอกครถงเหตการณทถกรงแก ความรสกทเกดขน แมพยายามบอกเพอนใหเลกแกลง

เพอนกยงไมรบฟง พรอมขอใหครชวยหาหนทางในการแกปญหาทเกดขน

8. หากครทโรงเรยนไมไดใหความชวยเหลอ ควรบอกพอแม เพอใหพอแมไปพบคณครทโรงเรยนเพอชวยกน

แกปญหาทเกดขน

วธปองกนตนเองไมใหถกแกลง การปองกนตนเองไมใหถกแกลง เปนสงทนกเรยนแตละคนควรรจกไว ดงน

1. รจกระวงตวเอง ควรรจกระวงตวเอง เชน ไมไปไหนตามลำาพง ควรหาเพอนสกคนไปดวยกน

2. หลกเลยงพนทเสยง การรงแกมกจะเกดขนในททลบตาคน เชน หลงหองนำา ใตอาคารเรยน หลงโรงเรยน

พนททไมคอยมคน จงควรหลกเลยงสถานทเหลาน เพอปองกนการตกเปนเหยอ


เรอง ก�รจดก�รเมอถกแกลง



จดประสงคก�รเรยนร 1. เพอใหนกเรยนสามารถตระหนกและรบรอารมณของตนเองเมอถกรงแก

2. เพอใหนกเรยนสามารถจดการอารมณของตนเองไดอยางเหมาะสมเมอถกรงแก

ส�ระสำ�คญ ทกษะในการรบรอารมณโกรธหรอความรสกไมพอใจของตนเองจากการถกรงแก จะชวยใหนกเรยนรตวและ

ไมโตตอบดวยความรนแรง นอกจากนทกษะการจดการกบอารมณอยางเหมาะสม จะทำาใหนกเรยนมวธการระบาย

อารมณ และจดการกบสถานการณตาง ๆ ไดเปนอยางด

สอ-อปกรณ 1. ภาพอารมณทางลบ การไมสามารถควบคมอารมณโกรธหรอไมพอใจ และแสดงพฤตกรรมทไมเหมาะสม

2. ใบกจกรรมท 1 เรองโกรธ ไมพอใจ ลดลงไดอยางสรางสรรค

3. ใบความรท 1 เรองโกรธ ไมพอใจ ลดลงไดอยางสรางสรรค

4. กระดาษฟลปชารต/กระดาน


ทกษะก�รตระหนกรอ�รมณตนเอง และควบคมอ�รมณตนเอง

เวล� 1 ชวโมง 30 น�ท

6



กจกรรม สอ-อปกรณทใช ระยะเวล�1. ครแบงกลมนกเรยนออกเปนกลมๆ ละ 5-6 คน (ปรบจำานวนได

ตามความเหมาะสมตามจำานวนของนกเรยน) และใหนกเรยนสงตวแทน

ออกมาจบบตรภาพกลมละ 1 ภาพ และใหเกบไวไมใหกลมอนร

*ครอาจเพมการวาดภาพเหตการณทเดกไมสบายใจหรอเศรา เปน

กจกรรมนำากอนเขาสกจกรรมการเรยนร โดยครสามารถปรบใชตาม

บรบทของพนท

- ภาพอารมณทางลบ 10 นาท

2. ครใหนกเรยนแตละกลมชวยกนแสดงสหนาทาทางตามบตรภาพ

ทไดรบ และใหเพอนกลมอนทายวาอารมณทแสดงเปนอารมณอะไร

- ภาพอารมณทางลบ 15 นาท

3. หลงจากททกกลมแสดงสหนาทาทางเสรจแลว ใหนกเรยนแตละคน

ชวยกนเลาถงเหตการณทเคยถกรงแกหรอทเคยไดยนเพอนเลา

เกยวกบการถกรงแก และใหตวแทนเลาใหเพอนกลมอนฟง (เลอก

1 กรณ)

15 นาท

4. ครใหนกเรยนกลมเดม ชวยกนระดมความคดเกยวกบ

4.1 ผลทตามมาจากอารมณทไมดจากการถกรงแก

4.2 วธการจดการกบอารมณ โดยถามนกเรยนวา

“เมอเกดอารมณนน หนทำาอยางไร”

4.3 ใหแตละกลมนำาเสนอคำาตอบขอ 4.1, 4.2 และใหครจดบนทก

คำาตอบ

- กระดาษฟลปชารต/

กระดาน


15 นาท

5. ครใหนกเรยนชวยกนพจารณาวาวธการจดการอารมณวา มวธการ

ไหนบางทไมเหมาะสม และไมเหมาะสมอยางไร โดยครทำาตาราง

แบงชองเปน “เหมาะสม” หรอ “ไมเหมาะสม” บนกระดาน

- กระดาษฟลปชารต/

กระดาน


5 นาท

6. ครสรปและเพมเตมวธการจดการกบอารมณตามใบความรท 1

(ถาเดกสามารถจดการกบอารมณไดอยางเหมาะสม กจะมวธการ

ระบายอารมณ และจดการกบสถานการณตางๆ ไดอยางเหมาะสม)

- ใบความรท 1 เรอง โกรธ

ไมพอใจ ลดลงไดอยาง

สรางสรรค

10 นาท

7. ครใหนกเรยนฝกปฏบตวธการจดการกบอารมณ - ใบกจกรรมท 1 เรอง โกรธ

ไมพอใจ ลดลงไดอยาง

สรางสรรค

20 นาท



ภ�พอ�รมณท�งลบ

ก�รไมส�ม�รถควบคมอ�รมณโกรธหรอไมพอใจ และแสดงพฤตกรรมทไมเหม�ะสม

ทมา: www.madinamerica.com



เรอง โกรธ ไมพอใจ ลดลงไดอย�งสร�งสรรค

เมอนกเรยนตองเจอเหตการณทถกเพอนรงแก จนทำาใหรสกไมพอใจหรอโกรธ มวธด ๆ หลายวธทจะชวย

ใหระดบความโกรธหรอไมพอใจของนกเรยนลดลงได และไมทำาใหตวเองและผอนเดอดรอน



เมอนกเรยนตองเจอเหตการณทถกเพอนรงแก จนทำาใหรสกไมพอใจหรอโกรธ มวธด ๆ หลายวธ

ทจะชวยใหระดบความโกรธหรอไมพอใจของนกเรยนลดลงได และไมทำาใหตวเองและผอนเดอดรอน


เรอง โกรธ ไมพอใจ ลดลงไดอย�งสร�งสรรค

วธคล�ยโกรธ ไมพอใจ

จดก�รดวยตนเอง

มผอนชวย

1. นบ 1-5 หรอ 1-10 หากความโกรธยงไมลดใหยอนมานบใหม

เมอเดกคล�ยคว�มโกรธไดแลว ถ�มโอก�ส ใหบอกคว�มรสกของตวเอง

กบคนทม�รงแกหรอทำ�ร�ย เชน โกรธ เสยใจ เปนตน

หม�ยเหต ครแนะนำาใหนกเรยนนำากลบไปฝกทบาน หรอครฝกนกเรยนในชนเรยนเปนประจำา

ใหเกดเปนนสย/ความเคยชน



ภ�คผนวก


เดก ในอนสญญาวาดวยสทธเดก หมายถง บคคลทมอายตำากวา 18 ป เวนแตจะบรรลนตภาวะกอนหนานน

ตามกฎหมายของแตละประเทศ

สทธเดก หมายถง สทธของเดกทกคน ทกกลม ทกเพศ ทกวย และทกชาต ทพงไดรบการคมครอง ไดรบ

การพทกษ และการดแลผลประโยชนอยางดทสด โดยอนสญญา ฯ จะเรมคมครองสทธเดกตงแตเรมปฏสนธในครรภ

(เอกสารสมพนธ ฉบบพเศษ สทธเดกไทย จดทำาโดย สภาองคการพฒนาเดกและเยาวชนและคณะทำางานดานเดก,

หนา 15 - 17)

ประเดนสทธเดกทสำาคญ ตามคำาประกาศจากอนสญญาวาดวยสทธเดก มดงน

1. สทธในก�รอยรอด (Survival Right) คอ สทธขนพนฐานเพอการอยรอดทเดกทกคนจะตองไดรบ

หมายถง สทธทจะมชวต ไดรบการดแลทางสขภาพ และการเลยงดอยางดทสด เทาทจะหาได ไดรบโภชนาการทด

ไดรบความรก ความเอาใจใส การรบรองการมชวตรอด และ/หรอสงเสรมชวต จากครอบครว สงคม

2. สทธในก�รพฒน� (Development Right) เปนสทธทเดกทกคนจะตองไดรบการพฒนาอยางเพยงพอ

ทงทางดานโภชนาการ สาธารณสขมลฐาน และการศกษาขนพนฐาน การพฒนาจะเกยวกบการศกษาทกรปแบบ

ทงในและนอกระบบ และสทธทจะไดรบมาตรฐาน ความเปนอยทเพยงพอตอการพฒนาดานรางกาย สมอง บคลกภาพ

จตใจ และสงคม นอกจากน ยงมความหมายรวมไปถง การใหเสรภาพทางความคด ศาสนา สทธทจะไดรบการรบฟง

และสทธทจะอยรวมกบครอบครวอยางมความสข

3. สทธในก�รไดรบก�รปกปองคมครอง (Protection Right) เปนสทธทเดกไดรบการปกปองคมครอง

จากการถกทำาราย ทงทางรางกาย จตใจ หรอทางเพศ ไดรบการปกปองจากการเขาไปมสวนเกยวของในสงคราม

นอกจากน ยงหมายถงสทธทจะมชอและสญชาตของตนเอง ไดรบการคมครองจากการถกแสวงประโยชน เชน

การแสวงประโยชนจากการใชเดก เปนเครองมอในการคายาเสพตด ขายแรงงาน หรอคาประเวณ การเลอกปฏบต

ดวยเหตแหงสญชาต สภาพรางกาย ฯลฯ การถกกลนแกลง รงแก ทอดทง ถกเอาเปรยบทางเศรษฐกจ หรอทางเพศ

และจากผลรายของสงคราม

4. สทธในก�รมสวนรวม (Participation Right) เดกทกคนควรมสทธรบร แสดงความคดเหน ตดสนใจ

ในทก ๆ เรองทมผลกระทบตอตวเดก ความคด และการแสดงออกของเดกจะตองไดรบการใสใจ และใหความสำาคญ

อยางเหมาะสม รวมทงสทธทจะไดรบขอมลขาวสารทเหมาะสมและขอมลขาวสารเกยวกบอนสญญา

สทธเดกทรฐบาลไทยไดใหความสำาคญในปจจบน และการปรบปรงกฎหมายทเกยวของ หลงการลงนาม

และใหสตยาบนในอนสญญาวาดวยสทธเดก (ขอมลจาก “รายงานผลการดำาเนนงานของประเทศไทย ตามอนสญญา

วาดวยสทธเดก” เสนอตอคณะกรรมการสทธเดกแหงสหประชาชาต พ.ศ.2542)

1. สทธทเดกจะไดรบโอกาสทางการศกษา รฐบาลมนโยบายทจะขยายโอกาสการศกษาจากระดบ

ประถมศกษาปท 6 ขนไปถงระดบมธยมศกษาปท 3 (หรอในเกณฑทนาพอใจ) และขยายเครอขายการศกษานอกโรงเรยน

ใหแกกลมเดกและประชาชนดอยโอกาส ดงทไดมการออกพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 กำาหนดใหม

การกระจายการศกษาสระบบทองถนมากขน และกำาหนดใหบคคลไดรบการศกษาขนพนฐาน 12 ป เปนตน

สทธเดก



2. สทธทเดกจะพนจากการเปนทาสแรงงาน โดยไมถกหลอกเขาสกระบวนการใชแรงงานเดก โดยออก

พระราชบญญตคมครองแรงงาน พ.ศ.2542 ซงขยายอายแรงงานเดกจาก 13 ป เปน 15 ป และพระราชบญญตกฬามวย

พ.ศ.2542 ทยอมรบใหมนกมวยเดกอาย 15 ป

3. สทธทเดกจะตองพนจากการถกนำามาเปนเหยอทางเพศ ทงในกรณทนำาเดกมาคาประเวณ และ

การนำาเดกมาเปนสอโฆษณาในทางลามกอนาจาร ตามพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการคาประเวณ พ.ศ.2539

ทถอวาโสเภณมใชอาชญากรแตเปนเหยอ และเนนการลงโทษบคคลทเกยวของมากขน แตในทางปฏบตพบวาไมคอย

มคดความหรอมการลงโทษนอยมาก รวมทงการออก พ.ร.บ.มาตรการในการปองกนและปราบปรามการคาหญงและ

เดก พ.ศ.2540

4. สทธเดกทจะตองไดรบการดแลอยางด หมายถง เดกทตองโทษอยในสถานพนจ ควรทจะไดรบ

การดแลภายในสถานพนจอยางมคณภาพ ไดรบการบำาบดทางจตอยางเพยงพอ และมการทบทวนกระบวนการทำาโทษ

ทไมรนแรงดงทเคยกระทำากนมา โดยไดมการออกพระราชบญญตแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

ฉบบท 20 พ.ศ.2542 เกยวกบการคมครองเดกในกระบวนการสอบสวนและการสบพยานเดก ซงตองตดตามผล

ในทางปฏบต เพราะมเจาหนาทเกยวของหลายฝาย เชน ตำารวจ อยการ และนกสงคมสงเคราะห

5. มาตรการปกปองพเศษ คอ มาตรการหรอการดำาเนนงานเพอชวยเหลอหรอปกปองเดกกลมตาง ๆ

ทตองการการดแลเปนพเศษ เชน เดกผลภย เดกในสภาวะฉกเฉน เดกทเกยวของกบกระบวนการยตธรรม แรงงานเดก

เดกทตดยาเสพตด เดกทถกแสวงประโยชนทางเพศ การลกลอบคาเดก และการลกพาเดก การแสวงประโยชนจากเดก

ในรปแบบตาง ๆ และการทารณเดก รวมทงเดกชนกลมนอยและชนพนเมองตาง ๆ

(อางองจาก หนงสอเสนทางสสทธมนษยชนศกษา, สำานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต,

หนา 57 – 58)


ขาวของบคคลคนหนงทไดทนไปเรยนตอทอเมรกา แตไมไดกลบมาชดใชทนตามกฎ นอกจากนน ยงปลอย

ใหคนทเซนคำาประกนตองจายคาชดใชในสงทเขาทำาผดกฎเกณฑเปนเงนจำานวนหลายลานบาท และดเหมอนวาจรงๆ

กมความสามารถทจะชดเชยเงนได แตเหมอนไมไดมความพยายามทจะชดเชย กลบทำาให คนทเคยชวยเหลอตองมา

เดอดรอน กเงนมาชดใชใหแทน

มคำาพดทวา “สอนเขาเสยตงแตเดก จะไดไมตองไปสอนตอนทเขาเปนผใหญ” เพราะมนจะยากกวามาก

เมอมนกลายเปนนสยสวนลกของคนๆนนเสยแลว เราควรทำาอยางไรใหเดกเปนคนทรจกเหนอกเหนใจคนอน เพราะ

ถาปลอยไวไมสอน จนโตเปนผใหญ กลายเปนคนเหนแกตว ไมสนใจวาใครจะเดอดรอนอยางไร แคตวเองสบายเปนพอ

คนเชนนจะกลายเปนภาระและสรางความลำาบากใหคนรอบขางในสงคม

การเอาใจเขามาใสใจเรา หรอ ความรสกเหนอกเหนใจผอน ภาษาองกฤษเรยกวา Empathy เปนสงสำาคญ

ทเปนพนฐานของการปลกฝงเรองคณธรรมและจรยธรรมในเดก

เรมตนดวยพอแมมความใกลชดผกพน ใหความอบอน เดกจะรสกมนคง ปลอดภย ไววางใจพอแม

นำาไปสความเหนอกเหนใจ เรมทเหนใจพอแม เพราะไมอยากใหพอแมเปนทกขหรอเสยใจ และตรงนจะกลายเปนพนฐาน

ทจะนำาไปสการเหนอกเหนใจคนอน ๆตอไป

สงทสำาคญคอ พอแม ผใหญทใกลชด ตองกระทำาตวเปนตวอยางทดใหเดก ตงแตเดกยงเลก เขาจะคอยๆ

เรยนร และกลายเปนสามญสำานกในชวตประจำาวน จนกระทงเขาเปนผใหญ

พอแมมกจะสอนลกวา

“ถาเราอยากใหคนอนทำาอยางไรกบเรา เรากตองทำาเชนนนกบคนอนดวย”

“ถาเราทำาแบบนกบคนอน ลองคดดวา ถาคนอนมาทำาแบบนกบเราบาง เราจะชอบไหม ถาเราไมชอบ

คนอนกคงไมชอบเหมอนกน เรากอยาไปทำา”

แตการพดประโยคเหลานลอย ๆ คงไมเขาถงภายในจตใจ เทากบ การทเดกจะเรยนรจากการกระทำา

ในสถานการณจรง ๆ ยกตวอยาง เวลาทเดกทะเลาะกน ตกนจนตางคนมแผล พอแมกควรถอโอกาสนใหเดกเรยนรวา

การทเราถกคนอนต เราเจบเพราะมแผล สวนคนอนทถกเราต เขากรสกเจบไมตางกน เราไมชอบทจะตองเจบตว

คนอนกเหมอนกน ทหลงเดกกจะเรยนรทจะเขาใจความรสกคนอน

การเขาใจคนอน เรมตนมาจาก การเขาใจตวเอง “อยากใหคนอนทำากบหนอยางไร หนกจงทำาแบบนน

กบคนอนดวย” ใจเขาใจเรา จงจะเขาใจกน สงคมกจะสงบสขไดไมยาก

ก�รเสรมสร�งคว�มเหนอกเหนใจผอน

โดย หมอมนบานเยน

จาก เพจเขนเดกขนภเขา วนท 1 กมภาพนธ 2559



ร�ยน�มผรวมพฒน�โปรแกรมก�รพฒน�ทกษะก�รควบคมตนเอง (self-control)

เพอปองกนพฤตกรรมก�รรงแกกน (bullying) ในเดกประถมศกษ�ท 1-3

ทปรกษ� 1. นายแพทยเกยรตภม วงศรจต อธบดกรมสขภาพจต

2. นายแพทยสมย ศรทองถาวร รองอธบดกรมสขภาพจต

3. ดร.สดา วงศสวสด ผอำานวยการกองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

คณะผเชยวช�ญ 1. แพทยหญงศภรตน เอกอศวน นายแพทยทรงคณวฒ สถาบนราชานกล

2. นางสาวสมพร อนทรแกว นกจตวทยาคลนกเชยวชาญ สำานกวชาการกรมสขภาพจต

3. นางวนดา ชนนทยทธวงศ นกจตวทยาคลนกเชยวชาญ สถาบนราชานกล

4. นางสาวกาญจนา วณชรมณย ผเชยวชาญดานสขภาพจต

5. นางเยาวนาฏ ผลตนนทเกยรต ผเชยวชาญดานสขภาพจต

คร นกวช�ก�รและเครอข�ย1. นายประจวบ แสงศรจนท คร โรงเรยนบานแมจน (เชยงแสนประชานสาสน)

2. นางเตอนใจ สกใส ครชำานาญการพเศษ โรงเรยนบานเจดยแมครว

3. นางธนพร จงอางจตร ครชำานาญการพเศษ โรงเรยนบานโสกกานเหลอง

4. นางทชนนท เคลอนเมองปก คร โรงเรยนบานเมองปกสามคค

5. นางกลยา จนจรรยา ครชำานาญการพเศษ โรงเรยนวดหนองยาง

6. นางสาวกลประภา บญมา ครชำานาญการพเศษ โรงเรยนบานหวานแกเจรญ

7. นางสาวนจภรณ ทองสนท ครชำานาญการพเศษ โรงเรยนบานหวานแกเจรญ

8. นางเขมศรา วงศชาล คร โรงเรยนบานหวานแกเจรญ

9. นางสาวณฐมน แกวเกต ครพเลยงเดกพการ โรงเรยนบานหนาวดโพธ

10. นางสาวสวภทร สวรรณ ครแนะแนว โรงเรยนบานอยเยอรเวง

11. นางสาวรจนา บญทว นกวชาการสาธารณสข สำานกงานสาธารณสขจงหวดหนองบวลำาภ

12. นางสาวอญชล เอยมศร นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ สำานกงานสาธารณสขจงหวดหนองบวลำาภ

13. นางสาวชลนธร ไชยเมอง พยาบาลวชาชพปฏบตการ โรงพยาบาลแมจน

14. นางบษบา บวสาย พยาบาลวชาชพชำานาญการ โรงพยาบาลโนนสง

15. นางสาวจนดารตน ทองประพนธ นกจตวทยาคลนก โรงพยาบาลปกธงชย

16. นางจำานงค แกวนาว พยาบาลวชาชพชำานาญการ โรงพยาบาลโคกโพธ

17. นางสาวสไรยา สามอ นกจตวทยา โรงพยาบาลโคกโพธ

18. นางเสาวรส รตนไพบลย พยาบาลวชาชพชำานาญการ โรงพยาบาลโคกโพธ

19. นางบษบา บวสาย พยาบาลวชาชพชำานาญการ โรงพยาบาลโนนสง

20. นางสาวอจฉรา อนเลก นกจตวทยา โรงพยาบาลหนองฉาง

21. นางสาวพนธทพย วฒนะพรพงศสข เจาหนาทโครงการชมชนคมครองเดก มลนธศนยพทกษสทธเดก

22. นางสาวนชนาฏ สขเกต นกจตวทยา มลนธศนยพทกษสทธเดก


23. นางมรษฐ สธป เจาหนาทโครงการโรงเรยนคมครองเดก มลนธศนยพทกษสทธเดก

24. นางสาวมะล ไพฑรยเนรมต นกวชาการสาธารณสขชำานาญการพเศษ กรมสนบสนนบรการสขภาพ

25. นางสาวดวงนภา ปานเพชร นกวชาการเผยแพรชำานาญการ กรมสนบสนนบรการสขภาพ

26. นางสาวภทราพร เทวอกษร นกวชาการสาธารณสขชำานาญการ กรมอนามย

27. นางสาวคทลยา โสดาปดชา นกวชาการสาธารณสข กรมอนามย

28. นางดวงเดอน เสารเทพ พยาบาลวชาชพชำานาญการ สถาบนราชานกล

29. นางสาวรศมแสง หนแปนนอย พยาบาลวชาชพปฏบตการ สถาบนราชานกล

30. นางชาดา ประจง นกวชาการสาธารณสขชำานาญการ สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร

31. นางอมรรตน แสงโสด นกวชาการสาธารณสข สถาบนสขภาพจตเดกและวยรนราชนครนทร

32. นางสาวสนสา สงหแกว นกวชาการสาธารณสข ศนยสขภาพจตท 1

33. นางสาวณฐธณ อนทะเนตร นกจตวทยาคลนก ศนยสขภาพจตท 3

34. นายรฐ ลอยสงเคราะห นกวชาการสาธารณสข ศนยสขภาพจตท 3

35. นางสาววรวรรณ หนงดานจาก นกวชาการสาธารณสขชำานาญการ ศนยสขภาพจตท 9

36. นางเปยทพย สดำา นกจตวทยาคลนกชำานาญการ ศนยสขภาพจตท 10

37. นายซมร เจะแต นกวชาการสาธารณสขปฏบตการ ศนยสขภาพจตท 12

38. นางนฤภค ฤธาทพย นกจตวทยาคลนกชำานาญการ กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

39. นางสาวพรพมล นาออน นกวชาการสาธารณสข กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

40. นางสาวชวานนท เกาทนฑ นกวชาการสาธารณสข กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

คณะทำ�ง�น1. นางสาวพชรน คณคำาช นกวชาการสาธารณสขชำานาญการพเศษ กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

2. นางศจ รกขวฒนกล นกจตวทยาคลนกชำานาญการ กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

3. นางสาววชรวรรณ เจรญพานช นกวชาการสาธารณสข กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

4. นางสาวกรกนก นาคประเสรฐ นกวชาการสาธารณสข กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต

5. นางภารด วงศสงห นกจดการงานทวไป กองสงเสรมและพฒนาสขภาพจต



บนทก



เพอปองกนพฤตกรรมการรงแกกน(bullying)

ในเดกประถมศกษาท 1-3


โปรแกรมการพฒนาทกษะการควบคมตนเอง

(self-control)

www.sorporsor.com

(bullying) - mhc7.go.thmhc7.go.th/wp-content/uploads/2019/12/... · bullying at school: knowledge...

Documents