MADDENİN DEĞİŞİMİ VE

TANINMASI

FEN VE TEKNOLOJİ

ISI MADDELERİ ETKİLER

Maddelere verilen ısı,

sıcaklığı artırırken maddelerin boyutlarında da değişime neden olur. Isının etkisiyle maddelerin boyutlarındaki bu değişime genleşme diyoruz.

Maddeler ısıtılınca ne kadar

genleşirse ısıtılmadan önceki

sıcaklığına döndüğünde o kadar

büzülür. Son sıcaklık ile ilk

sıcaklık arasındaki fark, fazla

olduğu zaman genleşme de fazla

olur.

Farklı maddelerin sıcaklıkları aynı oranda artırılsa

bile genleşme oranları farklı olabilir. Yani genleşme

miktarı maddenin cinsine bağlıdır.

Cam kavanozun metal kapağını

açmak için kavanoz ters çevrilerek

sıcak su dolu kabın içine konulur.

Kapak ile kavanoz farklı

maddelerden yapıldığından farklı

miktarlarda genleşecekler ve

kavanozun kapağı açılacaktır.

Gazlar ve katılar gibi sıvılar da genleşir.

Sıvıların genleşme özelliğinden yararlanılarak

termometreler yapılmıştır.

Balondaki hava ısıtıldığında genleşir, balonun içinde

genleşen hava, dışarıdaki havaya göre hafifleşir.

Bunun sonucunda havanın bir kısmı dışarı çıkar ve

balon yükselir.

Evlerimizde kullandığımız çamaşır ve bulaşık

makineleri, buzdolabı, fırın gibi aletlerde sıcaklık

ayarını termostat yapar. Bu termostatlar farklı

malzemelerin farklı oranlarda genleşmesi ilkesi

üzerine yapılmıştır.

Buharlaşma ve Yoğuşma

Maddenin bulunduğu hâlden diğer

hâle geçmesine hâl değişimi adı

verildiğini biliyoruz. Hâl değişiminin

ısının etkisiyle meydana geldiğini

öğrenmiştik.

Suyun buharlaşması da bir hâl

değişimidir. Su buharlaşırken

ısı alışverişi olur.

Sıvılar ısının etkisiyle buharlaşıp gaz hâline

geçer. Sıvılar buharlaşırken çevresinden ısı

alır. Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.

Sıcaklık yükseldikçe sıvıların buharlaşması

hızlanır.

Yoğuşma Yoğuşma da buharlaşma gibi bir hâl değişimidir.

Öyleyse yoğuşmada da ısı alışverişi vardır.

Banyo yaparken oluşan buhar sebebiyle aynanın

üzerinde su damlacıkları meydana gelir. Soğuk kış

günlerinde pencere camına soluğumuzu

verdiğimizde, camın yüzeyi buğulanır. Bu olaylar su

buharının yoğuşmasından başka bir şey değildir.

Gazlar yoğuşup sıvı hâle geçerken dışarıya ısı verir.

Sıcaklığın artması buharlaşmayı, düşmesi ise

yoğuşmayı hızlandırır.

Kaynama Gün içinde pek çok kez sıcak suya

ihtiyaç duyarız. Bu nedenle su

ısıtırız. Mesela çay demlemek için

çaydanlıktaki suyun kaynamasını

bekleriz. Makarna pişirirken suyu

kaynatırız.

Sıvının sıcaklığı belli bir noktaya ulaştığında her

yerinden kabarcıklar çıkmaya başlar. Sıvının her

yerinden kabarcıklar hâlinde hızlı buharlaşması

olayına kaynama denir.

Erime ve Donma Döküm fabrikalarında eşya veya aletler yapılırken

demire istenilen şeklin verilmesi gerekir. Bunun için

önce demir eritilerek sıvı hâle dönüştürülür. Daha

sonra sıvı haldeki demir, kalıplara dökülerek şekil

verilir. Böylece dayanıklı bir metal olan demirden

çeşitli alet veya eşyalar yapılır.

Sıcak bir günde marketten

aldığımız dondurma, bekletilirse

erir. Erimiş dondurmayı buzluğa

koyacak olursak tekrar

katılaşır.Yani donar.

Maddeler, bulundukları ortam ile ısı alışverişine

girerek hâl değiştirmeye başlar. Katı maddelerin ısı

alarak sıvı hâle geçmesine erime adı verilir. Tersine,

sıvı hâldeki maddelerin ısı vermesi sonucu katı hâle

geçmesi olayına ise donma denir.