::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

ww

w.f

en

sep

eti

m.c

om

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

DÜNYA'NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

Dünya geoid şeklindedir. Geoid, kürenin kutup-

lardan basık, ekvatordan şişkin biçimidir.

Dünya, kendi ekseni etrafında dönme hareketi

yaparken Güneş etrafında dolanma hareketi yapar.

Dünya'nın Güneş etrafındaki dönme ekseni ile

yörünge düzlemi arasında 23° 27' (23 derece 27

dakika)'lık açı vardır.

Dünya'nın kendi ekseni etrafında batıdan

doğuya doğru (saat yönü tersi) dönmesi sonucu gece

ve gündüz meydana gelir. Ayrıca gece ve gündüz

arasındaki sıcaklık farkının meydana gelmesi de yine

Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesinden

kaynaklanır.

Dünya kuzey ve güney olmak üzere iki yarım

küreden oluşur. Kuzey ve güney yarım kürede Dünya-

nın güneş ışığını dik alabileceği en uzak noktalara

dönence adı verilir. Kuzey yarım kürede yengeç,

güney yarım kürede oğlak dönencesi bulunur.

MEVSİMLERİN OLUŞUMU

İlkbahar Yaz Sonbahar Kış

Dünya'nın, kendi ekseni etrafında dönme,

Güneş'in etrafında ise dolanma hareketi yaptığından

söz etmiştik. Dünya'nın Güneş etrafında bir turu 365

gün 6 saat sürer. Bu süreye 1 yıl denir.

Dünya'nın kendi etrafında dönme ekseni eğik-

tir. Dünya'nın Güneş etrafında dolanması ve eksen

eğikliği mevsimlerin oluşmasını sağlar.

Mevsimlerin oluşumu, Dünya'nın Güneş etrafın-

daki hareketi sırasında Güneş'e yakın veya uzak

oluşuyla ilişkili değildir.

Mevsimlerin oluşması, Dünya'nın eksen eğikli-

ğinden dolayı güneş ışınını dik veya eğik almasının

bir sonucudur. Güneş ışığını dik alan bölgelerde yaz,

eğik alan bölgelerde ise kış mevsimi yaşanmaktadır.

Bu iki durumun arasındaki zamanlarda da ilkbahar ve

sonbahar mevsimleri yaşanmaktadır.

Dünya'nın dönme eksenindeki eğiklik, iki

yarım kürede aynı zamanda farklı mevsimler yaşan-

masına sebep olur.

Dünya'nın Güneş çevresinde dolanması sıra-

sında güneş ışınları bazen kuzey yarım küreye bazen

de güney yarım küreye dik gelir. Bu nedenle güney

yarım kürede yaz mevsimi yaşanırken kuzey yarım

kürede kış mevsimi yaşanır. Güney yarım küre kış

mevsimini yaşarken kuzey yarım kürede yaz mevsimi

yaşanır.

MEVSİMLER VE İKLİM

*Mevsimlerin Oluşumu*

Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2019 ©

8.SINIF 1.ÜNİTE

KONU NO: 01

Yengeç Dönencesi

Ekvator

Oğlak Dönencesi

Ekvator

Dönme Ekseni

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

w

ww

.fe

nse

pe

tim

.co

m

::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

:

Mevsimlerin başlangıcı olarak dört önemli

tarih bulunmaktadır. Bunlar, 21 Haziran-21 Aralık

(gün dönümü) ve 21 Mart-23 Eylül (gece-gündüz

eşitliği) tarihleridir.

21 Haziranda Dünya (1) konumunda bulunur.

Dünya (1) konumundayken güneş ışınları kuzey

yarım küreye dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım

küre için yaz mevsiminin başlangıcı, güney yarım

küre için kış mevsiminin başlangıcıdır. 21 Haziranda

kuzey yarım kürede en uzun gündüz, güney yarım

kürede en uzun gece yaşanır.

23 Eylülde Dünya (2) konumunda bulunur.

Dünya (2) konumundayken güneş ışınları ekvatora

dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım küre için

sonbaharın başlangıcı, güney yarım küre için ise

ilkbaharın başlangıcıdır. 23 Eylülde Dünya'nın her

yerinde gece ve gündüz eşitliği yaşanır.

Gece ve gündüz eşitliğine ekinoks adı verilir.

21 Aralıkta Dünya (3) konumunda bulunur.

Dünya (3) konumundayken güneş ışınları güney

yarım küreye dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım

küre için kış mevsiminin başlangıcı, güney yarım küre

için ise yaz mevsiminin başlangıcıdır. 21 Aralıkta

kuzey yarım kürede en uzun gece, güney yarım

kürede en uzun gündüz yaşanır.

21 Martta Dünya (4) konumunda bulunur.

Dünya (4) konumundayken güneş ışınları ekvatora

dik açıyla düşer. Bu tarih kuzey yarım küre için

ilkbaharın başlangıcı, güney yarım küre için ise

sonbaharın başlangıcıdır. 21 Martta Dünya'nın her

yerinde gece ve gündüz eşitliği yaşanır.

Dünya kutuplardan basık yani geoid şeklinde

olduğu için Dünya'nın her noktası eşit miktarda güneş

ışını almaz. Ekvatora yakın bölgelere gelen güneş ışın-

ları, kutuplara yakın bölgelere gelen güneş ışınlardan

daha dik düşer. Bu da ekvatora yakın bölgelerin

sıcaklığının kutuplara yakın bölgelerin sıcaklığından

fazla olmasına neden olur.

Güneş’ten gelen ısı ve ışık enerjisinin mevsime

olan etkisini belirleyen yardımcı faktör yeryüzünün

ısıyı soğurma oranıdır. Yeryüzünden olan yansıma

miktarı düşük olan alanlar, daha fazla enerji soğuran

alanlardır. Çöller Güneş’ten gelen ışınların yaklaşık

%25’ini yansıtmaktadır, bu yüksek soğurma oranı

nedeniyle çöller fazla ısınmaktadır. Kutuplarda

bulunan buz kütleleri ise zaten küçük açılarla gelen

Güneş ışınlarını etkin olarak yansıttığı için kutuplar

daha soğuk olur.

Çöl Kutup

Ülkemiz aynı anda dört mevsimin yaşandığı

nadir ülkelerden biridir. İlkbahar, yaz, sonbahar ve

kış tüm güzellikleriyle ülkemizde yaşanmaktadır.

Mevsimlerdeki bu çeşitlilik ve ülkemizin iklim

özellikleri bitki örtümüzün de çeşitlilik kazanmasında

rol oynamıştır. Bu durum tarım, ticaret ve turizm

yönünden ülkemizin sahip olduğu önemli bir

avantajdır.

Ülkemizde aynı anda farklı mevsimler yaşanır.

21 Mart

Mevsimlerin Oluşumu

21 Haziran

23 Eylül

21 Aralık

(1)

(2)

(3)

(4)