TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİSAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE

DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ

BULAŞICI OLMAYAN HASTALIKLAR VE PROGRAMLAR ŞUBESİ

BU EĞİTİMDE NELER PAYLAŞACAĞIZ?

SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ

•Neden kuruldu?•Ne yapar?•Nasıl yapar?

SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ

NEDEN KURULDU?

Ulusal sağlık politikalarının ana hedefi sağlıklı bireylerden oluşan sağlıklı bir topluma ulaşmaktır. Bu kapsamda 2010 yılında başlatılan “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı” obezite ile mücadelede yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanmasına yönelik önlemlerin yanı sıra toplumda düzenli fiziksel aktivitenin teşvik edilmesine dair hususları da kapsamaktadır.

Obezite küresel boyutta önemli bir halk sağlığı sorunudur. Hem gelişmiş ülkelerde hem de gelişmekte olan ülkelerde her geçen gün artış göstermektedir.

Teknolojinin ilerlemesiyle ortaya çıkan yenilikler insanlığın hizmetine sunulmakta ve bunun sağladığı imkânlar sayesinde insanlar daha az hareket etmektedirler.

Beslenme tarzındaki değişiklikler ve fiziksel hareket azlığı gibi bir takım olumsuz koşullar bir araya geldiğinde tüm dünyada obezite (şişmanlık) görülme sıklığı artmaktadır.

Dünyada her yıl 2,8 milyon insan, fazla kiloluluk ve obezite (şişmanlık) nedeniyle hayatını kaybederken, hareketsizlik (fiziksel inaktivite) yüzünden her yıl 3,2 milyon insan hayatını kaybetmektedir.

Fazla kiloluluk ve obezite bulaşıcı olmayan hastalık oranlarının artmasına, yaşam süresinin kısalmasına katkıda bulunmakta, yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.

DSÖ tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın 6 ayrı yöresinde yapılan ve 12 yıl süren MONICA çalışmasında 10 yılda obezite prevalansında %10-30 arasında bir artış saptandığı bildirilmiştir.

2008Obezite : 400 MilyonFazla Kilolu : 1,4 milyar

2015Obezite : 700 MilyonFazla Kilolu : 2,3 milyar

TÜRKİYE’DE

ERKEKLERİN %20.5’Sİ

KADINLARIN %41’İ

OBEZ

ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTE ARAŞTIRMASI (COSI-TR)

Buna göre 7 ve 8 yaş grubunda;

Vücut ağırlığına göre zayıf ve çok zayıf olanların oranı %2,3’dür.

Boy uzunluğuna göre bodur ve ciddi bodur olanların oranı %2,4’dür.

Beden kitle indeksine göre hafif şişman %14,2, şişman %8,3 bulunmuştur.

OBEZİTENİN NEDENLERİAşırı ve yanlış beslenme alışkanlıkları Yetersiz fiziksel aktivite •Yaş •Cinsiyet •Eğitim düzeyi •Sosyo – kültürel etmenler •Gelir durumu •Hormonal ve metabolik etmenler •Genetik etmenler •Psikolojik problemler •Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler uygulama •Sigara- alkol kullanma durumu •Kullanılan bazı ilaçlar (antidepresanlar vb.) •Doğum sayısı ve doğumlar arası süre

Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı 2013-2017

Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve Tedavisine Yönelik Önlemler

Sağlık kuruluşlarına başvuran bireylerin fazla kiloluluk ve obezite açısından değerlendirilmeleri ve tedavilerinin sağlanması

Birinci basamak sağlık kuruluşlarında obezite üniteleri kurulması

Sağlık personelinin obezitenin tanı ve tedavisi konularında bilgilerinin aktarılmasına ve topluma yönelik uygulamaların yaygınlaştırılmasına katkı sağlanması

Obezite Danışma Birimi personelinin eğitimi

Bölgedeki obezite sıklığının azaltılmasına yönelik programlar geliştirilmesi

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI

BİRİMİ NE YAPAR?GÖREV TANIMI:

Sağlıklı beslenme, fiziksel aktivite ve kronik hastalıklara neden olan risk faktörleri konularında halk eğitimleri yapar, TSM imkanlarına göre beslenme, fiziksel aktivite ve kronik hastalıklara neden olan risk faktörleri konularında genel danışmanlık ve aile hekiminin yönlendirdiği kişilere danışmanlık hizmetleri verir, bu hizmetleri kaydeder ve bölgesindeki obezite ve fiziksel aktivite ile ilgili kayıtları izler, diğer gerekli çalışmaları yürütür.

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI BİRİMİ PERSONELİ

T1-T7

1. Hekim

2. Diyetisyen

3. Psikolog

4. Hemşire/ Ebe/ Sağlık Memuru

T8-T13

1. Hekim

2. Hemşire/ Ebe/ Sağlık Memuru

GÖRÜŞME ODASI

Fiziki Donanım: En az 10 metrekarelik penceresi olan müstakil bir oda( masa, sandalye, sehpa, bilgisayar, yazıcı, telefon, evrak dolabı, kişisel dolap) olmalı.

Araç Gereç: 300 kg kadar ağırlık ölçebilen tartı ve/ veya vücut yağ-kas kütlesini ölçebilen tartı, mezura ve boy ölçer,özel manşonlu tansiyon aleti olmalı.

HALK EĞİTİMİ KONULARI

1. Obezite nedir?

a) Obezitenin sağlık üzerine etkileri

b) Obezitenin tanısı

c) Obezitenin tedavi yöntemleri

2. Sağlıklı beslenme ilkeleri

a) Yeterli dengeli beslenme

b) Yeterli dengeli beslenme önerileri

3. Fiziksel aktivite ve sağlık

a) Fiziksel aktivite, spor, egzersiz kavramı

b) Fiziksel aktivitenin sağlık üzerine etkileri

4. Davranış tedavisi, psikososyal destek( hasta motivasyonu)

a)Kilo sorununa yol açan yeme tutum ve alışkanlıkları

5. Besinleri satın alma, hazırlama, pişirme, saklama ve etiket okuma ilkeleri

DANIŞMANLIK

Hekim: Sağlıklı Beslenme ve Obezite Danışmanlığı Hizmetleri Birimi sorumlusudur. Halk eğitimleri, danışmanlık, kayıt, geri bildirim ve birimin tüm işleyişinde katılımcı ve ekip başıdır.

Diyetisyen: Aile hekimi tarafından birinci basamakta takip edilmesi uygun görülen hastaların beslenme planını hazırlar, kayıt ve takibini yapar ve geri bildirimde bulunur. Bu hizmetleri kurumca belirlenecek süreler dahilinde toplum sağlığı merkezi bölgesinde bulunan aile sağlığı merkezlerinde de verir.

Psikolog: Aile hekimi tarafından birinci basamakta takip edilmesi uygun görülen hastalara psikolojik destek sağlanmasında, toplumun psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarının belirlenmesi ve eğitim hizmetlerinin planlanmasında görev alır. Bu hastaların kayıt ve takiplerini yapar, geri bildirimde bulunur.

Hemşire/ Ebe/ Sağlık Memuru: İlgili konularda genel danışmanlık hizmeti verir, takip ve kayıt işlemlerini yapar,geri bildirimde bulunur.

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ ALGORİTMASI

AİLE HEKİMİ BKİ DEĞERLENDİRMESİ

Fizik muayene:

-Tam bir fizik muayene

Laboratuvar:

- Glukoz ölçümü (plazma glukozu)

- Total kolesterol, HDL, LDL kolesterol ve Trigliserid

- ALT ve Kreatinin ölçümü

- TSH ölçümü

- Gerekirse eşlik eden hastalıklar için ileri tetkik istenir.

SEVK KRİTERLERİ

Aile hekimi tarafından değerlendirilen obez/fazla kilolu hastalardan aşağıdaki özelliklere sahip olanlar ileri değerlendirme ve tedavi için sevk edilir;

1. Yüksek risk grubunda olan obezler: Kardiyovasküler hastalıklar; koroner arter hastalığı, kalp yetmezliği, periferik damar hastalığı, serebrovasküler hastalıklar

- Tip 2 DM - Uyku apnesi

2. Hastalıklara ve genetik sendromlara bağlı olduğu düşünülen obezler

3. Multiple risk faktörü taşıyan obezler

4. Morbid obezler

5. OSAS (Obstrüktif Uyku Apne Sendromu)

6. Yaşam tarzı değişikliklerine uyum gösteremeyenler

TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI

HİZMETLERİ BİRİMİ

AİLE HEKİMİ TARAFINDAN YÖNLENDİRİLEN

(SEVK KRİTERİ OLMAYAN) HASTALAR

DİYETİSYEN VAR DİYETİSYEN YOK

BESLENME PLANI GENEL BESLENME DANIŞMANLIĞI*

EGZERSİZ DANIŞMANLIĞI EGZERSİZ DANIŞMANLIĞI

(SAĞLIKLI BESLENME BROŞÜRÜNDEN YARARLANILMASI)*

1. Eğer hasta kendiliğinden başvuru yapmışsa; beslenme ve fiziksel aktiviteyle ilgili temel eğitim verilerek, ölçümleri alınarak hedef gruptaysa (obez/fazla kilolu) aile hekimine yönlendirilmesi.

2. Sevk kriteri olmayan hastaya birimin kapasitesine göre danışmanlık hizmetlerinin verilmesi.

3. Hastanın beslenme ve fiziksel aktivite alışkanlığının sorgulanması, genel beslenme ve egzersiz danışmanlığı hizmetinin verilmesi. Diyetisyen varsa beslenme planı uygulanması.

4. Danışmanlık hizmetleri için “OBEZİTE İLE MÜCADELE EL KİTABI”ndan ve www.beslenme.gov.tr den yararlanılması.

5. Okul vb. diğer kurum ve kuruluşların “Sağlıklı Beslenme” gibi eğitim taleplerine uygun planlama ile yardımcı olunması.

5. Müdürlük kanalı ile birimlere gönderilmiş olan formların doldurulması, takiplerin ve geri bildirimlerin yapılması.

İZLEM FORMUBOH/FR 1

DOSYA NO: TARİH:

ADI,SOYADI: AİLE HEKİMİ:

TC KİMLİK NO: TELEFON NO.: DANIŞMANLIK HİZMETİ VEREN:

CİNSİYET 1. Kadın : 2. Erkek:

MEDENİ DURUM

DOĞUM TARİHİ (YIL)EĞİTİM DURUMU

BOY(cm)VÜCUT AĞIRLIĞI (kg)

BEL ÇEVRESİ (cm)KALÇA ÇEVRESİ (cm)BEL/KALÇA ORANIT/A (mm Hg)

Var…… Yok…… Belirtiniz:………….SÜREKLİ KULLANDIĞI İLAÇLAR (VARSA ):

Besin alerjisi (süt, gluten ve diğerleri ) Var …. Yok….. Belirtiniz:……………

Anemi Var …. Yok….. Var …. Yok…..Varsa yakınlık derecesini belirtiniz……

GIDA TAKVİYESİ KULLANIYOR MUSUNUZ? Evet…. Hayır…..EVET ise adı / içeriği:

……………………………….TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ

1. Doktor ( ) ..................................................... 2. Diyetisyen: ( ) .................................................... 3. Hemşire/ebe: ( ) ......................................................

VERİLEN HİZMET (hangi hizmet/hizmetler verildi ise O yer işaretlenecek)

1.BESLENME PLANI VE DANIŞMANLIK HİZMETİ: ( ) 2.GENEL BESLENME DANIŞMANLIĞI HİZMETİ: ( ) 3.FİZİKSEL AKTİVİTE/EGZERSİZ DANIŞMANLIĞI HİZMETİ: ( )

1. Evli 2. Bekar (boşanmış /yalnız yaşayan)

1. İlkokul( ) 2. Ortaokul( ) 3. Lise( ) 4. üniversite( ) 5. Okur Yazar Değil( )

BKI (kg/m²)

HERHANGİ BİR KRONİK RAHATSIZLIĞINIZ VAR MI? 1:Hipertansiyon, 2:Diyabet, 3: KOAH, 4:Astım, 5: Tiroid Fonk. Boz. 6:Kanser 7: Koroner kalp hastalığı 8:Diğer

Belirtiniz……………………………………………….

BİRİNCİ DERECE AKRABALARDA OBEZİTE VARLIĞI(Anne, baba, kardeşler, çocuklar)

FİZİKSEL AKTİVİTE/EGZERSİZ/SPOR DURUMU?

*ŞİDDETLİ FİZİKSEL AKTİVİTELER: zor fiziksel efor yapıldığını ve nefes almanın normalden çok daha fazla olduğu aktiviteleri ifade eder. Sadece herhangi bir zamanda en az 10 dakika yaptığınız aktiviteler (ağır kaldırma, kazma, aerobik, basketbol, futbol veya hızlı bisiklet çevirme) *ORTA DERECELİ AKTİVİTE: orta derece fiziksel güç gerektiren ve normalden biraz sık nefes almaya neden olan aktivitelerdir. Yalnız bir seferde en az 10 dakika boyunca yaptığınız fiziksel aktiviteler (hafif yük taşıma, normal hızda bisiklet çevirme, halk oyunları, dans veya çiftler tenis oyunu gibi ) *YÜRÜYÜŞ; bir seferde en az 10 dakika yürüdünüz mü?

ŞİDDETLİ FİZİKSEL AKTİVİTE a) Hayır yapmadım b) Evet: Haftada: Gün:………. Dakika:…………..

ORTA DERECELİ AKTİVİTE a) Hayır yapmadım b) Evet: Haftada: Gün:………. Dakika:………….

YÜRÜYÜŞ a) Hayır yapmadım b) Evet: Haftada: Gün:………. Dakika:………….

..............................TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİSAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMANLIĞI HİZMETLERİ BİRİMİ

TAKİP FORMU BOH/FR 2

DOSYA NO: NOT:

ADI,SOYADI:

CİNSİYET :

DOĞUM TARİHİ:

VÜCUT AĞIRLIĞI (kg)

BOY UZUNLUĞU (cm)

BKİ (kg/m²)

KALÇA ÇEVRESİ (cm)

BEL ÇEVRESİ (cm)

BEL/KALÇA ORANI

TAHLİLTARİH (Gün/Ay/ Yıl)

AKŞ:

Hb A1C

KOLESTEROL

HDL

LDL

TRİGLİSERİD

ALT

AST

KREATİNİN

ÜRE

T3 / T4

TSH

Diğer(........................)

İZLEM TARİHİ (Gün/Ay/ Yıl)

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../…….. ARA

DEĞERLENDİRME

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../…….. SON

DEĞERLENDİRME

İZLEM YAPAN ADI,SOYADI

..…./.…./……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

…../…../……..

BOH/FR 3 AY: YIL:

SAĞLIKLI BESLENME VE OBEZİTE DANIŞMA BİRİMİAYLIK BEYAN FORMU

AD-SOYAD BKİ 1

*Açıklama: Form kodlama yapılarak (1,2,3 vs...)her ay doldurularak Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar Şubesi'ne gönderilmelidir.

Formu Düzenleyen Obezite Danışma Birim Sorumlusu Toplum Sağlığı Merkezi Sorumlu HekimiAdı-soyadı Adı-soyadı Adı-soyadı

...............................................TOPLUM SAĞLIĞI MERKEZİ

DOSYA NO

İLK GELİŞ TARİHİ (ay/yıl)

DANIŞMANLIK HİZMETİ 1:Doktor 2:Diyetisyen 3:Hemşire/ ebe

VERİLEN HİZMET (hangi hizmet/hizmetler verildi ise o yer işaretlenecek) 1.BESLENME PLANI VE DANIŞMANLIK 2.GENEL BESLENME DANIŞMANLIĞI 3.FİZİKSEL AKTİVİTE/ EGZERSİZ DANIŞMANLIĞI

DOĞUM TARİHİ (YIL)

CİNSİYET 1:kadın 2: erkek

MEDENİ DURUM 1:evli 2: bekar (boşanmış, yalnız yaşayan)

EĞİTİM DURUMU 1.ilkokul 2. ortaokul 3. lise 4. üniversite 5. eğitimsiz

BOY 1 (cm) (ilk geliş tarihindeki boy)

AĞIRLIK 1 (kg) (ilk geliş tarihindeki ağırlık)

BOY 2 (cm) (6. aydaki boy)

AĞIRLIK 2 (kg) (6. aydaki ağırlık)

ARA DEĞERLENDİRME BKİ 2 (6. ay)

BOY 3 (cm) (12. aydaki boy)

Ağırlık 3 (kg) (12. aydaki ağırlık)

SON DEĞERLENDİRMEDEKİ BKİ 3 (12. ay)

Sağlıklı Beslenme ve Obezite Danışmanlığı Birimi gerekli bilgi ve

dökümanlarına

Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Programlar Şubesi gerekli

dökümanlar sekmesinden ve www.beslenme.gov.tr adresinden

ulaşabilirsiniz.

SAĞLIKLA İLGİLİ ÖNEMLİ GÜN VE HAFTALAR

OCAK BEYAZ BASTON KÖRLER HAFTASI 07-14 OCAK

ŞUBAT

MARTTUZA DİKKAT HAFTASI 1-7 MART

YAŞLILAR HAFTASI 18-24 MART

KALP HAFTASI 12-18 NİSAN

DÜNYA ASTIM GÜNÜ 7 MAYIS

DÜNYA SAĞLIK İÇİN HAREKET ET GÜNÜ 10 MAYIS

DÜNYA İNMEYİ ÖNLEME GÜNÜ 10 MAYIS

ENGELLİLER HAFTSI 10-16 MAYIS

DÜNYA HİPERTANSİYON GÜNÜ 17 MAYIS

AVRUPA OBEZİTE GÜNÜ 22 MAYIS

HALK SAĞLIĞI HAFTASI 3-9 EYLÜL

DÜNYA ALZHEMER GÜNÜ 14 EYLÜL

DÜNYA KALP GÜNÜ 29 EYLÜL

DÜNYA YAŞLILAR GÜNÜ 1 EKİM

DÜNYA YÜRÜYÜŞ GÜNÜ 3 EKİM

DÜNYA OSTEOPOROZ GÜNÜ 20 EKİM

DÜNYA DİYABET GÜNÜ 14 KASIM

DÜNYA KOAH GÜNÜ 20 KASIM

DÜNYA ENGELLİLER GÜNÜ 3 ARALIK

TEŞEKKÜRLER